www.eapn.org.pl

Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Unii Europejskiej

PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

Debata realizowana w ramach projektu „EAPN Polska – wspólnie budujemy Europę Socjalną”

www.eapn.org.pl

Przeciwdziałanie ubóstwu jako cel EWG-UE

• W EWG pierwsze programy wspólnotowe w obszarze przeciwdziałania ubóstwu zaczęto realizować w drugiej połowie lat 70.

• Trzy programy zrealizowano do wczesnych lat 90. ale czwarty został zaskarżony do ETS jako wkraczający w kompetencje krajów członkowskich

• Dopiero Traktat Amsterdamski, który wszedł w życie pod koniec lat 90. dał bardziej pewne podstawy prawne do działania UE w tym obszarze

• Strategia Lizbońska nie zawierała bezpośrednio celu ograniczenia ubóstwa

• W Strategii Europa 2020 już taki cel zapisano i to konkretnie: liczba osób ubogich lub wykluczonych społecznie powinna się zmniejszyć o 20 milionów

www.eapn.org.pl

Instrumenty UE – zalecenie w sprawie aktywnej integracji (2008)

• Trzy podstawowe filary systemu aktywnej integracji• Minimalny dochód gwarantowany (pieniężna pomoc społeczna o charakterze prawa

obywatelskiego)• Włączający rynek pracy (instrumenty aktywizacji zawodowej dla osób długotrwale

bezrobotnych lub nieaktywnych zawodowo w wieku produkcyjnym)• Usługi prointegracyjne wysokiej jakości (usługi wspierające gotowość do zatrudnienia, np.

motywacyjne, rehabilitacyjne)• Zintegrowany system trzech wymienionych filarów z zapewnieniem ich spójności wewnątrz i

pomiędzy nimi

www.eapn.org.pl

Instrumenty UE - Pakiet Inwestycji Społecznych (2013)

• Środki motywujące do finansowania inwestycji społecznych -instrumenty finansowe dla przedsiębiorczości społecznej

• Wspieranie źródeł utrzymania na odpowiednim poziomie / poprawa znajomości praw socjalnych – adekwatność pieniężnej pomocy społecznej, jedno okienko dla usług socjalnych, włączenie finansowe, przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu, ochrona przed nadmiernym zadłużeniem, zwiększenie dostępu do informacji

• Inwestowanie w dzieci / wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem – zalecenie KE Inwestowanie w dzieci: przerwanie cyklu marginalizacji

• Dostęp do odpowiednich zasobów• Dostęp do usług wysokiej jakości i po przystępnych cenach• Prawo dzieci do udziału w różnych zajęciach.

www.eapn.org.pl

Instrumenty UE - fundusze europejskie przeciwdziałanie ubóstwu 2014-2020

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój

Regionalne programy operacyjne

Wsparcie dla osób i społeczności

Wsparcie dla systemów i struktur

www.eapn.org.pl

Ubóstwo lub wykluczenie społeczne, czyli konstrukcja wskaźnika dla UE

• Dla wyznaczenia obszaru oddziaływania przyjęto trzy kryteria• Dochody gospodarstwa domowego niższe niż 60% mediany dochodów gospodarstw ogółem w

danym kraju – ubóstwo relatywne• Gospodarstwo wskazuje, że nie może z powodów finansowych zaspokoić co najmniej 4 z 9

potrzeb (początkowo były to co najmniej 3 z 9) – pogłębiona deprywacja materialna• Osoby w wieku produkcyjnym w gospodarstwie domowym pracowały nie więcej niż 20%

pełnego rocznego czasu pracy – bardzo niska intensywność pracy• Konsekwencją przyjęcia trzech kryteriów jest możliwość zachodzenia na siebie zbiorowości przez nie

wyznaczonych• Spełniający rozłącznie te trzy kryteria są liczeni jako ubodzy lub wykluczeni społecznie – główny

wskaźnik

www.eapn.org.pl

Zbiorowości wyznaczone przez trzy kryteria

A

B CD

E F G

A – tylko ubodzy relatywnieB – ubodzy relatywnie i bez pracy przez większość część rokuC – ubodzy relatywnie i podlegający deprywacji materialnejD – jednocześnie ubodzy relatywnie, bez pracy przez większość roku i podlegający deprywacji materialnejE – tylko bez pracy przez większą część rokuF – bez pracy przez większość roku i podlegający deprywacji materialnejG – tylko pogłębiona deprywacja materialnaH – niespełniający żadnego z kryteriów, czyli nieubodzy

Ubóstwo relatywne

Niska intensywność pracy

Pogłębiona deprywacja materialna

H

www.eapn.org.pl

Ubóstwo i wykluczenie społeczne w UE-27 (2011, w mln)

Ubodzy relatywnie

Podlegający pogłębionej deprywacji

Niska intensywność pracyEuropean social statistics, 2013 edition

9.8 %

1.6 %

2.8 %

4.0 %

2.9 %

2.6 %

0.5 %

Łącznie 119,8 mln i 24,2% ludności UE-27 ogółem

www.eapn.org.pl

Ubóstwo lub wykluczenie w UE w stosunku do ogółu ludności (2005-2011)

Ods

etek

ludn

ości

(%)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0

21.5 21.8 21.6 21.4 21.2 21.6 22.5 23.2

41.0

38.0

35.0

31.730.6 30.8 30.6 30.7

Stare kraje UE (15) Nowe kraje UE (12)

www.eapn.org.pl

Ubóstwo lub wykluczenie społeczne w liczbach bezwzględnych (2005-2012)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

81,883 83,667 83,404 83,296 82,524 84,73388,651

91,678

42,00939,021

35,87732,398 31,249 31,474 31,107 31,281

17,080 14,938 12,958 11,491 10,454 10,409 10,196 10,128

Stare kraje UE (15) Nowe kraje UE (12) Polska

W ty

siąc

ach

(100

0)

Cel UE: 2008 – 20 milionów115 694 – 20 000 = 95 694 tys.W 2012 było 124 390 tys.

www.eapn.org.pl

Spełniający wszystkie trzy kryteria w stosunku do ogółu ludności (2005-2012)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

1.2 1.21.1

1.2 1.21.4 1.4

1.6

3.8

3.5

3.1

2.12.0

2.22.3

2.4

Stare kraje UE (15) Nowe kraje (12)

Ods

etek

ludn

ości

(%)

www.eapn.org.pl

Spełniający trzy kryteria w liczbach bezwzględnych (2005-2012)

W ty

siąc

ach

(100

0)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

4,483 4,425 4,4354,666 4,611

5,3125,689

6,211

3,9043,618

3,138

2,178 2,0352,239 2,306

2,466

1,8141,453

1,026704 655 684 571 651

Stare kraje UE (15) Nowe kraje UE (12) Polska

www.eapn.org.pl

Obraz sytuacji w różnych krajach (2010, w %)

Niemcy Polska

Podlegający pogłębionej deprywacji

Niska intensywność

pracy

Niska intensywność pracy

Ubodzy relatywnie Ubodzy relatywnie

NieubodzyNieubodzy

Pogłębiona deprywacja materialna

M. Kainu, Social assistance and EU 2020 poverty target, 2012

5.3 mln

2.9 mln

4.1 mln

1.2 mln

1.7 mln

0.3 mln

0.8 mln

4.3 mln

1.3 mln

2.0 mln

0.6 mln

0.8 mln

0.1 mln1.0 mln

Łącznie 27,8%, 10,4 mln

Łącznie 19,7%, 16,0 mln

www.eapn.org.pl

Cele krajowe w obszarze ograniczenia ubóstwa – Polska a Niemcy

• Polska – zmniejszenie w stosunku do roku 2008 liczby osób ubogich lub wykluczonych społecznie o 1,5 miliona, czyli z 11,5 mln do 10 mln. Większość tego celu została osiągnięta w latach 2008-2012, w roku 2012 poziom wskaźnika wynosił 10,1 mln.

• Niemcy – zmniejszenie w stosunku do roku 2008 stopy bezrobocia długoterminowego o 20%, czyli z 1,63 mln do 1,3 mln (mniej o 330 tys.). Cel już został osiągnięty, gdyż stopa bezrobocia długoterminowego zmniejszyła się w Niemczech z 4% w 2008 do 2,5% w 2012

www.eapn.org.pl

Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce, wskaźniki UE 2005-2012

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

45.3

39.5

34.4

30.5

27.8 27.8 27.2 26.7

33.8

27.6

22.3

17.7

15.0 14.213.0 13.5

20.519.1

17.3

16.9

17.1 17.6 17.7 17.1

6.7 6.1 5.44.5 4.0 4.1 4.1 3.9

Ubóstwo lub wykluczenie Pogłębiona deprywacja materialna Ubóstwo relatywne Bardzo niska intensywność pracy

W p

roce

ntac

h

www.eapn.org.pl

Wnioski

• Dotyczące przeciwdziałania ubóstwu w polityce UE• Bezpośrednia uwzględniono ubóstwo i wykluczenie społeczne w celach UE• Przyjęto wielokryterialne podejście do pomiaru problemu• Skonkretyzowano cel - o ile ubóstwo i wykluczenie społeczne powinny się zmniejszyć do 2020

r.• Zaproponowano instrumenty przeciwdziałania ubóstwu (w tym EFS)

• Dotyczące osiągnięć• Biorąc pod uwagę UE-27 Oddalamy się od celu. W latach 2008-2012 zamiast zmniejszenia

ubóstwa i wykluczenia zanotowano wzrost w tym obszarze o 8,7 miliona (większość w UE-15)• Najbardziej niepokojące skumulowane ubóstwo i wykluczenie społeczne wzrosło w UE-27 o 2

miliony w latach 2008-2012 (większość w UE-15)• W Polsce cel zostanie osiągnięty prawdopodobnie już w 2013 lub 2014 r.

www.eapn.org.pl

Załączniki

www.eapn.org.pl

Potrzeby uwzględniane w kryterium materialnej deprywacji

• Brak możliwości ze względów finansowych: 1) opłacenia czynszu, rat kredytu lub opłat za media; 2) utrzymania w mieszkaniu odpowiedniej temperatury; 3) pokrycia nieoczekiwanych wydatków; 4) regularnego jedzenia mięsa i białka; 5) wyjazdu na wakacje; 6) telewizora kolorowego; 7) lodówki; 8) samochodu; 9) telefonu.

www.eapn.org.pl

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu – cele operacyjne

www.eapn.org.pl

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu – cel 1

www.eapn.org.pl

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu – cel 2

www.eapn.org.pl

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu – cel 3

www.eapn.org.pl

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu – cel 4

www.eapn.org.pl

Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu – cel 5

www.eapn.org.pl

Dziękuję za uwagę.

Dr hab. Ryszard SzarfenbergInstytut Polityki społecznejPolski Komitet EAPN

PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnychul. Nowy Świat 49, 00-042 Warszawatel.: (22) 826 52 46e-mail: wrzos@wrzos.org.pl