Rozdzia

ł:Uczen

ieuczniów

zdo

świadczeniem

migracji–ana

lizapo

trzeb

1

Uczenie uczniów z doświadczeniemmigracji–analizapotrzeb

Marzec2017Drhab.prof.UPMałgorzataPamuła-Behrens

Drhab.MartaSzymańska

UniwersytetPedagogicznywKrakowie

PracowniaDydaktykiJęzykaPolskiegojakoObcegoiDrugiego

www.uczpolskiego.edu.pl

Rozdzia

ł:Au

torkirap

ortu

2

Autorkiraportu

drhab.prof.UPMałgorzataPamuła-Behrens–specjalistkawzakresiewczesnegonauczaniajęzyków obcych, nauczania języka akademickiego, dwujęzyczności, autonomii nauczania,indywidualizacji, a także doskonalenia zawodowego nauczycieli języków obcych. PracujewKatedrzeDydaktyki Literatury i JęzykaPolskiego InstytutuFilologii PolskiejUniwersytetuPedagogicznegowKrakowie.Prowadzi zajęciazglottodydaktyki,dwujęzyczności,dydaktykinauczania dzieci języka obcego i drugiego, komunikacji międzykulturowej oraz zajęciawarsztatowezmetodykinauczaniajęzykaobcegoidrugiego.KoordynatorkapolskichwersjiMojegopierwszegoeuropejskiegoportfoliojęzykowegodladzieciwwiekuprzedszkolnymorazEuropejskiego portfolio językowego dla uczniówwwieku wczesnoszkolnym, współautorkapodstawy programowej wychowania przedszkolnego w zakresie przygotowania dzieci doposługiwania się językiem obcym. Autorka i redaktorka licznych publikacji z zakresuglottodydaktyki i metodyki nauczania języków obcychmiędzy innymiMetodyki nauczaniajęzykówobcychwkształceniuzintegrowanym.Kontakt:malgorzata.pamula@gmail.com

drhab.MartaSzymańska–językoznawca,dydaktyk,specjalistkawzakresienauczaniajęzykapolskiego jako ojczystego, neurobiologicznych podstaw rozwijania języka, procesówzwiązanych z kształtowaniem pojęć, a także doskonalenia zawodowego nauczycieli językapolskiegojakoojczystegoiobcego.PracujewKatedrzeDydaktykiLiteraturyiJęzykaPolskiegoInstytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Prowadzi zajęcia zdydaktyki nauczania języka polskiego, psycholingwistyki, neurolingwistyki i gramatykiopisowej.AutorkaczęścijęzykowejprogramuipodręcznikówdojęzykapolskiegoTolubię!dlagimnazjum, a także programu do liceum. Autorka i redaktora wielu publikacji z zakresudydaktykinauczania językapolskiego,między innymiMiędzynaukąo językua rozwijaniemjęzyka. Nauczyciel praktyk pracujący z uczniami szkoły podstawowej, także tymi zdoświadczeniemmigracji.Kontakt:marta.szymanska@post.pl

Rozdzia

ł:SpisTreści

3

SpisTreści

Uczenieuczniówzdoświadczeniemmigracji-analizapotrzeb...............................................................1

Autorkiraportu.......................................................................................................................................2

SpisTreści................................................................................................................................................3

Spisużywanychwtekścieskrótów..........................................................................................................5

1.Streszczenie.........................................................................................................................................6

2.Rekomendacje.....................................................................................................................................8

Rekomendacjanr1..............................................................................................................................8

Rekomendacjanr2..............................................................................................................................8

Rekomendacjanr3..............................................................................................................................8

Rekomendacjanr4..............................................................................................................................8

Rekomendacjanr5..............................................................................................................................8

Rekomendacjanr6..............................................................................................................................9

Rekomendacjanr7..............................................................................................................................9

Rekomendacjanr8..............................................................................................................................9

Rekomendacjanr9..............................................................................................................................9

Rekomendacjanr10............................................................................................................................9

3.Opisbadania......................................................................................................................................10

3.1Celanalizypotrzebnauczycieliorazdyrektorówzeszkółprzyjmującychuczniówzdoświadczeniemmigracji(UDM)......................................................................................................10

3.2Wybranemetodyzarządzaniajakościąizastosowanenarzędziabadawcze...............................11

3.3Opisbadanejgrupy......................................................................................................................12

4.Prezentacjazebranychdanych..........................................................................................................15

Organizacja........................................................................................................................................15

Materiały...........................................................................................................................................16

PracawszkoleprzyjmującejUDM.....................................................................................................16

Problemyuczniazdoświadczeniemmigracjiijegorodzica..............................................................17

5.Analizazebranychdanychiwnioski..................................................................................................17

Perspektywasystemowa...................................................................................................................17

Perspektywadyrektoraszkoły...........................................................................................................19

Perspektywanauczyciela...................................................................................................................19

Perspektywarodzica/opiekunaprawnegoUDM..............................................................................19

Rozdzia

ł:SpisTreści

4

Perspektywauczniazdoświadczeniemmigracji...............................................................................19

Perspektywauczniapolskiego...........................................................................................................20

Rozdzia

ł:Spisużyw

anychwte

kścieskrótów

5

Spisużywanychwtekścieskrótów

UMK–UrządMiastaKrakowa

WEUMK–WydziałEdukacjiMiastaKrakowa

ESOKJ–EuropejskiSystemOpisuKształceniaJęzykowego

J1–językpierwszy

J2–językdrugi

JES–językedukacjiszkolnej

UDM–uczeńzdoświadczeniemmigracji

Rozdzia

ł:1.Streszczenie

6

1.Streszczenie

RadaMiastaKrakowa,wewrześniu2016rokuprzyjęłaprogram„OtwartyKraków”,Programpowstał w ramach współpracy Miejskiego Ośrodka Wspierania Inicjatyw Społecznych zeStowarzyszeniemInterkulturalnipl.Program„OtwartyKraków”.Określaondziałania,któremiastopowinnopodjąć,abybudowaćspołeczeństwootwarte,którewłączającemniejszościnarodowe i etniczne oraz cudzoziemców w nurt wspólnego życia oraz wykorzystującepozytywnypotencjałwynikającyzwielokulturowościiróżnorodności1.

W ostatnich latach, w większości krajów OECDwzrasta ilośćmigrantów i uchodźców. JakpokazująeuropejskiedanestatystycznetatendencjadotyczytakżePolski.Matotakżewpływna edukację. Polskie szkoły przyjmują coraz więcej uczniów z doświadczeniem migracji(imigrantów jak i reemigrantów) i nie zawsze mogą skutecznie pomóc nowoprzybyłymuczniom w dobrej integracji. Konieczne jest podejmowanie konkretnych działańwspierających.Jednymznajistotniejszychczynnikówtegoprocesujestdobrepoznaniekulturyijęzyka,którymuczeńposługujesięwszkole.Niedoborywtymzakresiesąprzyczynąwieluporażek szkolnych, przedwczesnego opuszczania edukacji i w rezultacie bardzo niskichkwalifikacji wielumigrantów. Jednocześnie badacze zwracają uwagę na rolę nauczycieli wprocesieedukacjidziecizdoświadczeniamimigracji.Odichprzygotowaniaijakościwsparciajakiemogązaoferowaćuczniomzdoświadczeniemmigracjizależysukcesichuczniów.

AbymócwesprzećzarządzającychoświatąnaterenieKrakowa,atakżewspomócnauczycieli,uczniówzdoświadczeniemmigracjiorazichrodzinyzdecydowaliśmysięnaprzeprowadzenieanalizypotrzebśrodowiskawzakresieedukacjiiintegracjimigrantów.24lutego2017wczasiedrugiegodniaKonferencjiOtwartyKrakówpoświęconegoedukacji„Uczeńzdoświadczeniemmigracyjnymwpolskiejszkole”zadaliśmyuczestnikompytanie:Czegopotrzebujeszkoła,abymogłalepiejuczyćiintegrowaćuczniówzdoświadczeniemmigracji?Wbadaniupotrzebwzięliudziałnauczyciele,dyrektorzyszkół,wktórychucząsięuczniowiecudzoziemscy,rodzicedzieciwychowujących się w kontekście wielokulturowym i mających doświadczenie migracji,przedstawicieleorganizacjipozarządowychistowarzyszeńdziałającychnarzeczmigrantówiintegracji, a także pracownicy uczelni, badacze zainteresowani problematyką migracji iedukacjimigrantów.

Na podstawie analizy zebranych danych opisano wnioski ze zrealizowanego badania orazopracowano rekomendacje dla władz miasta, aby ułatwić im podejmowanie decyzjidotyczącychjakościedukacjiwKrakowie.Niemająonecharakterupreskryptywnegoaniteżzpewnościąniewyczerpujątematupotrzeb.Wrekomendacjachstaranosięograniczyćjedosprawpowiązanychzzakresemkompetencjilokalnychsamorządów.

Mamynadzieję,żeopracowanaprzeznasanalizaspotkasięzzainteresowaniemwładzMiastaKrakowa, które od wieków cieszy się sławąmiasta otwartego, ceniącego wysokiej jakości1http://krakow.pl/aktualnosci/203531,29,komunikat,rada_miasta_uchwalila_program__otwarty_krakow_.html

Rozdzia

ł:1.Streszczenie

7

edukację i kulturę oraz czerpiącego z różnorodności, a także bogactwa kulturowego ijęzykowegoswychmieszkańców.

Rozdzia

ł:2.Rekom

enda

cje

8

2.Rekomendacje

Niniejszerekomendacjezostałysformułowanenapodstawiezrealizowanegobadaniapotrzebosóbzwiązanychzedukacjąuczniówzdoświadczeniemmigracji(UDM).Badaniewykonano24lutego2017wczasiedrugiegodniakonferencji„OtwartyKraków”poświęconegoedukacji„Uczeńzdoświadczeniemmigracyjnymwpolskiejszkole”.Wzięliwnimudziałnauczyciele,dyrektorzy szkół w których uczą się uczniowie cudzoziemscy, rodzice mający dzieciwychowujące się w kontekście wielokulturowym i mające doświadczenie migracji,przedstawicieleorganizacjipozarządowychistowarzyszeńdziałającychnarzeczmigrantówiintegracji a także pracownicy uczelni, badacze zainteresowani problematyką migracji iedukacjimigrantów.

Przedstawiona poniżej lista ta nie wyczerpuje tematu. Nie ma też ona preskryptywnegocharakteru.Ograniczonojądorekomendacjipowiązanychzzakresemkompetencjilokalnychsamorządów.Wbadaniupojawiłysię także innewnioski,którewedługnasmającharakterogólnopolskiiniemogąbyćrozwiązanenaszczeblulokalnym,leczcentralnym.Zawarteonezostaływkońcowejczęściraportu.

Rekomendacjanr1WWydzialeEdukacjiUMKorazkrakowskimKuratorium wyznaczenie specjalistyzajmującego się problematyką edukacji iintegracji migrantów. Osoba ta mogłabyudzielać informacji dyrektorom inauczycielomszkółprzyjmującychuczniówz doświadczeniem migracji na temataspektów prawnych i uregulowańdotyczących UDM w polskiej edukacji,zatrudniania asystentów kulturowych,organizacji zajęć dla UDM, wsparciadydaktycznegonauczycieli.

Rekomendacjanr2Utworzeniena terenieUMK lubWEUMKpunktu informacyjnego dotyczącegoedukacji osób z doświadczeniemmigracji.W tym miejscu można byłoby uzyskaćmateriałydotycząceedukacjiwKrakowie,informacji na temat polskiego systemuedukacji, a także pomoc w znalezieniuszkołyprzyjmującejUDM.

Rekomendacjanr3Opracowanie materiałów informacyjnychdla dyrektorów szkół przyjmującychuczniów z doświadczeniem migracji natemat aspektów prawnych i uregulowańdotyczących UDM w polskiej edukacji,zatrudniania asystentów kulturowych,organizacji zajęć dla UDM, wsparciadydaktycznegonauczycieli

Rekomendacjanr4Opracowanie materiałów informacyjnychdlauczniówzdoświadczeniemmigracjiiichrodziców dotyczących nauki w polskiejszkole–projekt„Pierwszekrokiwpolskiejszkole”w3wersjachjęzykowych:polskim,wietnamskimiukraińskim.

Rekomendacjanr5Zlecenie specjalistom opracowanianarzędzi do diagnozy potrzeb iumiejętnościjęzykowychucznianastarcie,w momencie przyjęcia do szkoły, a także

Rozdzia

ł:2.Rekom

enda

cje

9

materiałów (w tym podręcznika) douczeniajęzykaszkolnego

Rekomendacjanr6Opracowanie materiałów dla radpedagogicznych na temat przyjmowaniauczniówzdoświadczeniemmigracjimiędzyinnymi dotyczących akwizycji językapierwszego i drugiego, kompetencjiinterkulturowych polskich nauczycieli iuczniów, psychologicznych aspektówmigracji, wybranych elementów zdydaktyki języka polskiego jako językaedukacji szkolnej – „Każdy nauczyciel wszkole jest nauczycielem języka i kulturypolskiej”

Rekomendacjanr7ZaproponowanieprzezUEUMKrozwiązańorganizacyjnychdotyczącychuczeniadzieci

cudzoziemców w klasachprzygotowawczych.

Rekomendacjanr8Zwiększenieofertyszkoleńzzakresupracyzuczniemzdoświadczeniemmigracji.

Rekomendacjanr9Współdziałaniezeszkołamiwyższymi,abyw programach kształcenia nauczycieliznalazły się także zajęcia dotycząceproblematyki pracy z uczniem zdoświadczeniem migracji oraz pracy wklasachwielokulturowych.

Rekomendacjanr10Większe i skuteczniejsze współdziałanieWE UMK oraz Kuratorium ze szkołamiwyższymi, organizacjami pozarządowymi,stowarzyszeniami pracującymi na rzeczedukacjiiintegracjimigrantów.

Mamynadzieję,żezarządzającyedukacjąwKrakowieiMałopolsceuznająniniejszyraportzaużytecznyiwykorzystajągodoskonalenia,jakościzarządzaniaedukacjąwzakresienauczaniauczniówzdoświadczeniemmigracji,atymsamymwpłynąnapodniesieniajegojakości.

Rozdzia

ł:3.Opisb

adan

ia

10

3.Opisbadania

Pracownicy Instytutu Filologii Polskiej, Katedry Dydaktyki Literatury i Języka PolskiegoUniwersytetu Pedagogicznego zostali zaproszeni do współorganizowania drugiego dniakonferencji Otwarty Kraków „Uczeń z doświadczeniemmigracyjnymw polskiej szkole”.Wtrosce o jak najlepszą i korzystną dla integracji jakość oferowanej migrantom edukacji,zdecydowaliśmy się wykonać analizę potrzeb środowiska edukacyjnego i przyjrzeć sięproblemom edukacji i integracji osób korzystających z krakowskiego systemu oświaty. Nazorganizowanym w tym dniu warsztacie zadano uczestnikom spotkania pytanie: Czegopotrzebujeszkoła,abymogłalepiejuczyćiintegrowaćuczniówzdoświadczeniemmigracji?Uczestnicy w czasie godzinnego spotkania przygotowali i przekazali informacje na tematpotrzebśrodowiskanauczycielskiegowkontekścieproblemówwynikającychzuczeniadzieciimłodzieżyzdoświadczeniemmigracji.

Warsztat prowadziły dr hab. prof. UP Małgorzata Pamuła-Behrens oraz dr hab. MartaSzymańska, członkinie Katedry Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego Instytutu FilologiiPolskiejUniwersytetuPedagogicznegowKrakowie,prowadzącebadaniaoraz szkoleniadlanauczycielidotycząceedukacjiiintegracjimigrantóworazprzygotowanianauczycielidopracyz ta specyficzną grupą uczniów. Instytut prowadzi także studia podyplomowe „Nauczaniejęzykapolskiegojakoobcego”.Oddwóchlatstudiateadresowanesąnietylkodoprzyszłychlektorów, ale także do nauczycieli pracujących z uczniami z doświadczeniem migracji.Słuchacze tych studiówmają takżemożliwość odbywania stażywwybranych krakowskichszkołachprowadzącychzajęciazjęzykapolskiegojakoobcego.

3.1Celanalizypotrzebnauczycieliorazdyrektorówzeszkółprzyjmującychuczniówzdoświadczeniemmigracji(UDM)

Uchwalony przez Radę Miasta Krakowa program „Otwarty Kraków”, nakreśla działaniazmierzające do budowania społeczeństwa Krakowa otwartego na mniejszości narodowe ietniczne oraz cudzoziemców tak, abymogli oni znaleźć swojemiejsce w głównym nurciewspólnegożycia.Toprogramzachęcającydokorzystaniazbogategopotencjałuwynikającegozwielokulturowości i różnorodności społeczeństwa. Jednymzważnychsektorówdziałańwniniejszymkontekściejestedukacjawłączającaosobyzdoświadczeniemmigracjidogłównegonurtu edukacji. Z tej perspektywy ważne jest, aby oferta edukacyjna skierowana docudzoziemcówiinnychosóbzdoświadczeniemmigracjibyładobrejjakości,boodniejbędziezależałaskutecznaichintegracja.

Rozdzia

ł:3.Opisb

adan

ia

11

Celembadaniabyłozdiagnozowaniepotrzebosóbzwiązanychzuczeniemdzieciimłodzieżyz doświadczeniem migracji, aby następnie określić, w jaki sposób można im pomóc wintegracji.

Skuteczne sterowanie jakością wymaga posiadania danych i technik rozwiązywaniaproblemówjakości.Abymożnabyłodoskonalić jakośćedukacji,koniecznejestrozpoznaniewystępujących problemów, ustalenie ich przyczyn, a także zaproponowanie efektywnychśrodków zaradczych, które w niniejszym raporcie maja formę rekomendacji. Celem jestzapewnienie lepszej jakości edukacji i lepsze wspieranie procesu integracji uczniów zdoświadczeniemmigracji

3.2 Wybrane metody zarządzania jakością i zastosowane narzędziabadawcze

Wniniejszymbadaniuzastosowanonarzędzia,którenależądotzw.„nowejwielkiejsiódemkizarządzania jakością”.Mająonena celuwspomaganieprocesu rozwiązywaniaproblemów.Wybrano dwie techniki: diagram pokrewieństwa (Affinity Diagram) oraz diagramprzyczynowo-skutkowy, nazywany diagramem „ości rybiej” lub diagramem Ishikawy.Narzędziateułatwiajązbieraniepomysłów,ichgrupowanie,atakżeustalanieprzyczyndanegoproblemu.SkojarzonezostałyoneztechnikąOsbornazwanąpotocznie„burząmózgów”,którajestformąwywiadugrupowego.

Diagram pokrewieństwa został wykorzystany do porządkowania danych jakościowych,uzyskanychwtrakcierefleksjiiopiniiuczestnikówkonferencjinatemattego,czegopotrzebujeszkołaprzyjmującauczniówzdoświadczeniemmigracji.Zebranewtrakcie„burzymózgów”wypowiedziwszystkichuczestnikówwarsztatumiałynacelu lepszezrozumieniewybranychproblemówedukacjidzieciimłodzieżyzdoświadczeniemmigracji.Następnyetapobejmowałkategoryzowania problemów, przy czym sortowanie odbywało się w sposób intuicyjny,wedługdecyzjipracującychwgrupachuczestników.

Diagrampokrewieństwabudowanybyłetapowo:

Etap1.Określenieproblemu,któregodotyczyćmarefleksjagrupowa.

Etap2.Burzamózgówizbieranieindywidualnychinformacjioduczestników.

Etap3.Porządkowaniedanych,kategoryzacja.

Etap4.Przedstawieniegraficznezebranychdanych.

Etap5.Prezentacjaiomówieniediagramu.

Rozdzia

ł:3.Opisb

adan

ia

12

WmyślkoncepcjizarządzaniaKaoru Ishikawypracownicyprzedsiębiorstwa,czyliwnaszymwypadku nauczyciele oraz rodzice, mogą usprawnić proces, którego są bezpośrednimiuczestnikami,atakżeutrwalićinnowacje.

3.3Opisbadanejgrupy

Badanieprzeprowadzonowgrupieuczestnikówkonferencji„OtwartyKraków”,którzywzięliudziałwdrugiejczęścitegospotkania,zatytułowanej„Uczeńzdoświadczeniemmigracyjnymwpolskiejszkole”.

Naliścieuczestnikówdeklarującychudziałwdrugimdniukonferencjiznalazłysię104osoby.Największaliczbauczestnikówpochodziłazsektoraedukacji:odszkolnictwapodstawowegodowyższego (60%–63osoby). Licznie reprezentowanybył sektorpozarządowy (26%–27osób)orazinstytucjekulturalno-oświatowe(10%–11osób).

Rozdzia

ł:3.Opisb

adan

ia

13

0

5

10

15

20

25

30

35

Szkoły Uczelnie Stowarzyszeniaiorganizacjepozarządowe

Instytucjekulturalneioświatowe

Inne

Rozdzia

ł:3.Opisb

adan

ia

14

Wykres1.Profiluczestnikówkonferencji„OtwartyKraków”

Zewzględunato,żedrugidzieńkonferencjipoświeconybyłedukacji,przeanalizowanotakżeprofil uczestników, którzy związani byli z sektorem edukacji szkolnej (zwyłączeniem szkółwyższych). Łączna liczba uczestników z tej grupy to 30 osób. Najwięcej nauczycielireprezentowałoZespołySzkółOgólnokształcących(14osób).Wkonferencjiuczestniczyłoteżośmiunauczycielizeszkółpodstawowych.

Rozdzia

ł:4.Prezentacjaze

bran

ychda

nych

15

Wykres2Profiluczestnikówkonferencji„OtwartyKraków”,pochodzącychzsektoraedukacjiszkolnej

Wśróduczestnikówbylinauczycielepracującyzuczniamizdoświadczeniemmigracjiatakżetrzechdyrektorówszkółprzyjmującychtakichuczniów.

4.Prezentacjazebranychdanych

Zebrane dane uzyskane zostały w trakcje „burzy mózgów”. Uczestniczy pogrupowali je w różnekategoriezewzględunaróżneperspektywydyskutowanegoproblemu.

Organizacja• niewystarczające środki na integrację ucznia (mało godzin, niewystarczające

wsparcie psychologiczno-logopedyczne,materiały, nauczyciel sam przygotowujemateriały,ponosikosztyichdostosowaniadopotrzebucznia);

• brakbazydanychdotyczących instytucjipomocowych (stowarzyszeń,organizacjipozarządowychzajmującychsięproblemamimigracji);

• niewystarczająca liczba godzin języka polskiego jako obcego, aby uczeń mógłwłączyćsięwgłównynurtszkolny;

• niewystarczającaliczbagodzinwyrównawczych;• złaorganizacjagodzindodatkowychzjęzykaiwyrównawczych(dodatkowegodziny

językapolskiegojakoobcegosąorganizowanenajczęściejpóźnopolekcjach,kiedydziecisąjużzmęczone);

• brak specjalności nauczycielskiej: nauczyciel języka polskiego jako obcego idrugiego;

• nieobecność problematyki dotyczącej interkulturowości w podstawieprogramowej;

• brak szczegółowych procedur dotyczących sposobów integracji dziecka wśrodowiskuedukacyjnym;

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Przedszkola Szkołypodstawowe Gimnazja Szkołyponadgimnazjalne

Zespołyszkółogólnokształcących

Rozdzia

ł:4.Prezentacjaze

bran

ychda

nych

16

• niejasne uregulowania dotyczące uczniów cudzoziemskich będących pod opiekąobywatelipolskich(opiekamedyczna,BHP);

• niedostosowanie formy pomocy psychologicznej i logopedycznej do potrzebucznia;

• przepełnioneklasyiszkoły–trudnościzorganizowaniemzajęćdodatkowychdlaUDM

• brakwsparciazestronyWydziałuEdukacjiiKuratoriumdlaszkółzuczniamizDE(brakpakietustartowego,barkinformacjiozatrudnieniuasystentówkulturowych,żadna z tych instytucji niema specjalisty zajmującego się problemami edukacjimigrantów);

• brakpunktuinformacyjnegodotyczącegoedukacjiUDMwMałopolsce;• bazainstytucjipomocowych,specjalistów;• niewielka oferta szkoleń dotyczących problematyki migracji ze szczególnym

uwzględnieniemedukacjiiintegracjidziecizdoświadczeniemmigracji;• brakwsparciaprawnegodlaosóbzarządzającychszkołamiprzyjmującymiuczniów

cudzoziemskich;• brak rozwiązań organizacyjnych na poziomie UM dotyczących uczenia dzieci

cudzoziemców;• brak wsparcia systemowego dla dzieci z doświadczeniem migracji na poziomie

przedszkola;• osamotnieniewdziałaniach.

Materiały• brakpodstawyprogramowejdlajęzykapolskiegojakojęzykaedukacjiszkolnej;• brak programów nauczania do nauczania języka polskiego jako języka edukacji

szkolnej;• braknarzędziadodiagnozypotrzebiumiejętnościjęzykowychucznianastarcie,w

momencieprzyjęciauczniadoszkoły;• brakpakietustartowegodlaUDM;• brak materiałów do szkolenia rad pedagogicznych z zakresu pracy z UDM i

problemów związanych z migracją (problemy interkulturowe, komunikacja,zdrowie,problemyzuczeniemsię,diagnoza);

• kontaktzinstytucjamipomocowymi;• bardzodrogiepodręcznikidouczeniapolskiegojakoobcego;• brakpodręcznikaszkolnegodouczeniapolskiegojakojęzykaedukacjiszkolnej;• brakmateriałówdouczeniajęzykaszkolnegonp.materiałówdydaktycznych

przedmiotowychdostosowanychjęzykowodlauczniówzDM.

PracawszkoleprzyjmującejUDM• brak umiejętności dostosowywania wymagań edukacyjnych do możliwości

językowychucznia;

Rozdzia

ł:5.Ana

lizazebran

ychda

nychiwnioski

17

• brakwiedzyprawnejnatematspecyficznychsytuacjizwiązanychznaukąUDMw szkole (problemy związane z uregulowaniami prawnymi dotyczącymiopiekunówprawnych);

• niewielkaofertaszkoleńdotyczącychpracyzUDM;• brakforumwymianydoświadczeńdlanauczycieliUDM;• brakprzygotowaniadouczeniawklasiewielokulturowej.

Problemyuczniazdoświadczeniemmigracjiijegorodzica• dużeobciążeniedodatkowymigodzinamipolekcjach;• problemyakulturacyjnedzieckairodziny(różnicekulturowe,ryzykowykluczenia

zpowodubrakuumiejętnościjęzykowychiróżnickulturowych);• trudnościwnaucewynikającezniewystarczającejznajomościjęzyka;• trudnościwnauce,wynikającezbraków,którepowstaływokresie,kiedydziecko

niewystarczającoznałojęzyk,cozkoleipowodujenarastanietrudności;• frustracja wynikająca z niemożności zaprezentowania swoich możliwości i

umiejętności;• poczucieobcości;• niezrozumienienowegosystemuedukacji;• brakmateriałówedukacyjnychdlarodziców;• brakksiążekdladzieciwichjęzykurodzimym;• brakwsparciawrozwijaniuumiejętnościjęzykowychwjęzykupierwszym;• małoprzekładówliteraturypolskiejnajęzykiuczniów;• problemywynikającezniezrozumienienowegosystemuedukacjiprzezUDMijego

rodzica;• trudnośćwzaplanowaniuścieżkiedukacyjnej;• ograniczona lub niemożliwa pomoc dziecku ze strony rodzica spowodowana

barierąjęzykową;• barierakomunikacyjnaikulturowamiędzyrodzicemaszkołą;• brakwsparciaprawnego;• brakjęzykowegowsparciadlarodziców(wolontariaty);• brakmiejscaspotkańdlarodzicówdziecicudzoziemskich.

5.AnalizazebranychdanychiwnioskiAnalizadanychzgromadzonychwczasiebadaniapozwalanawskazanieczterechperspektyww obszarze edukacji dzieci cudzoziemskich. Są to: perspektywa systemowa, perspektywadyrektora szkoły, perspektywa nauczyciela oraz perspektywa ucznia z doświadczeniemmigracji

Perspektywasystemowa• brakpodstawyprogramowejdojęzykapolskiegojakojęzykaedukacjiszkolnej;• brakprogramównauczaniadojęzykapolskiegojakojęzykaedukacjiszkolnej;

Rozdzia

ł:5.Ana

lizazebran

ychda

nychiwnioski

18

• braknarzędziadodiagnozypotrzebiumiejętnościjęzykowychucznianastarcie,wmomencieprzyjęciauczniadoszkoły;

• niewystarczające środki na integrację ucznia (mało godzin, niewystarczającewsparcie psychologiczno-logopedyczne,materiały, nauczyciel sam przygotowujemateriałyiponosikosztyichdostosowaniadospecyficznychpotrzebucznia);

• brakbazydanychdotyczących instytucjipomocowych (stowarzyszeń,organizacjipozarządowychzajmującychsięproblemamimigracji);

• bardzodrogiemateriałydouczeniajęzykapolskiegojakoobcego;• brakpodręcznikaszkolnegodouczeniajęzykapolskiegojakoobcego;• niewystarczająca liczba godzin języka polskiego jako obcego, aby uczeń mógł

włączyćsięwgłównynurtszkolny;• niewystarczającaliczbagodzinwyrównawczych;• złaorganizacjagodzindodatkowychzjęzykaiwyrównawczych(dodatkowegodziny

językapolskiegojakoobcegosąorganizowanenajczęściejpóźnopolekcjach,kiedydziecisąjużzmęczone);

• brak specjalności nauczycielskiej: nauczyciel języka polskiego jako obcego idrugiego;

• brakproblematykidotyczącejinterkulturowościwpodstawieprogramowej;• brak szczegółowych procedur dotyczących sposobów integracji dziecka w

środowiskuedukacyjnym;• niejasne uregulowania dotyczące uczniów cudzoziemskich będących pod opieką

obywatelipolskich(opiekamedyczna,BHP);• niedostosowaneformypomocypsychologicznejilogopedycznejdopotrzebucznia;• przepełnioneklasyiszkoły–trudnościzorganizowaniemzajęćdodatkowychdla

UDM;• brakwsparciazestronyWydziałuEdukacjiiKuratoriumdlaszkółzuczniamizDM

(brakpakietustartowego,barkinformacjiozatrudnieniuasystentówkulturowych,żadna z tych instytucji niema specjalisty zajmującego się problemami edukacjimigrantów);

• brakpunktuinformacyjnegodotyczącyedukacjiUDMwMałopolsce;• bazainstytucjipomocowych,specjalistów,np.logopedów,psychologów,znających

irozumiejącychproblemyUDM;• niewielka oferta szkoleń dotyczących problematyki migracji ze szczególnym

uwzględnieniemedukacjiiintegracjidziecizdoświadczeniemmigracji;• brakwsparciaprawnegodlaosóbzarządzającychszkołamiprzyjmującymiuczniów

cudzoziemskich;• brak rozwiązań organizacyjnych na poziomie UM dotyczących uczenia dzieci

cudzoziemców;• brak wsparcia systemowego dla dzieci z doświadczeniem migracji na poziomie

przedszkola.

Rozdzia

ł:5.Ana

lizazebran

ychda

nychiwnioski

19

Perspektywadyrektoraszkoły• osamotnieniewdziałaniach;• brakwsparciazestronyWydziałuEdukacjiiKuratoriumdlaszkółprzyjmujących

UDM (baza tłumaczy, asystentów kulturowych, osoba zajmująca sięproblemamimigrantów,brakpakietustartowego);

• brakmateriałów do szkolenia rad pedagogicznych z zakresu pracy z UDM iproblemów związanych z migracją (problemy interkulturowe, komunikacja,zdrowie,problemyzuczeniemsię,diagnoza);

• potrzebakontaktuzinstytucjamipomocowymi.

Perspektywanauczyciela• bardzodrogiepodręcznikidouczeniajęzykapolskiegojakoobcego;• brakpodręcznikaszkolnegodouczeniapolskiegojakojęzykaedukacjiszkolnej;• brakmateriałówdouczenia języka szkolnegonp.materiałówdydaktycznych

przedmiotowychdostosowanychjęzykowodouczniówzUDM;• brak umiejętności dostosowania wymagań edukacyjnych do możliwości

językowychucznia;• brakwiedzyprawnejnatematspecyficznychsytuacjizwiązanychznaukąUDM

w szkole (problemy związane z uregulowaniami prawnymi dotyczącymiopiekunówprawnych);

• niewielkaofertaszkoleńdotyczącychpracyzUDM;• brakmateriałówedukacyjnychdlarodziców;• brakforumwymianydoświadczeńdlanauczycieliUDM.

Perspektywarodzica/opiekunaprawnegoUDM• brakzrozumienianowegosystemuedukacji;• trudnośćwzaplanowaniuścieżkiedukacyjnej;• bariera językowa jako przeszkoda w udzielaniu pomocy uczniom przez

rodziców;• barierakomunikacyjnaikulturowamiędzyrodzicemaszkołą;• ograniczonewsparcieprawne;• brakmateriałówedukacyjnychdlarodziców;• brakjęzykowegowsparciadlarodziców(wolontariaty;)• brakmiejscaspotkańdlarodzicówdziecicudzoziemskich.

Perspektywauczniazdoświadczeniemmigracji• dużeobciążeniedodatkowymigodzinamipolekcjach;• problemyakulturacyjnedzieckairodziny(różnicekulturowe);• ryzyko wykluczenia z powodu braku umiejętności językowych i różnic

kulturowych;

Rozdzia

ł:5.Ana

lizazebran

ychda

nychiwnioski

20

• trudnościwnaucewynikającezniewystarczającejznajomościjęzyka;• trudnościwnauce,wynikającezbraków,którepowstaływokresie,kiedydziecko

niewystarczającoznałojęzyk,cozkoleipowodujenarastanietrudności;• frustracja wynikająca z niemożności zaprezentowania swoich możliwości i

umiejętności;• poczucieobcości;• niezrozumienienowegosystemuedukacji;• brakksiążekdladzieciwichjęzyku;• brakwsparciawrozwijaniuumiejętnościjęzykowychwjęzykupierwszym;• małoprzekładówliteraturypolskiejnajęzykiuczniów.

Perspektywauczniapolskiego• brakprzygotowaniadouczeniasięwklasiewielokulturowej

WnioskiPrzeprowadzone badanie pokazuje, że polska edukacja ma przed sobą wiele wyzwań wkontekściezwiększającejsięliczbymigrantówwPolsce.Koniecznejestpodejmowaniedziałańzarówno na poziomie ogólnopolskim – działań systemowych -- jak i działań lokalnych,wspierającychintegracjęnowoprzybyłych.

Ponieważjednymznajistotniejszychelementówudanejintegracjijestdobrepoznanieprzezdziecko kultury i języka, którymposługuje sięw szkole,warto podjąćwysiłki zwiększająceskuteczną integrację uczniów z doświadczeniem migracji. Niedostatki systemowe,organizacyjne,społeczne,edukacyjne,aletakżenegatywnepostawywobecdziecimigrantówsą przyczyną wielu porażek szkolnych, opuszczania przez te dzieci systemu edukacji. Wrezultacie osoby te są źle wykształcone, mają niskie kwalifikacje, co ma wymierne skutkispołeczne.Pojawiająsięwtedyproblemywykluczeniaspołecznegoorazkłopotyzintegracją.

Podejmowaniedziałańułatwiającychosobommigrującym integrację jest konieczne.Mamynadzieję, że raport ten będzie narzędziem wspierającym zarządzanie jakością edukacji natereniemiastaKrakowa.