Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore

VODIČ ZA OSOBE SA

HENDIKEPOM

KROZ PRAVNI SISTEM

CRNE GORE

Mart 2005.

****************************************************************

Izdavač: Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore.

Uređivački tim: Zoran Šćekić, Milan Šaranović, Milorad Hajrović.

Saradnici: Marijana Mugoša, Goran Macanović.

Tiraž: 3000.

**************************************************************** “Ovaj projekat je dijelom finansirao Konzulat SAD-a kroz program Demokratske komisije malih grantova u Podgorici; mišljenja, nalazi i zaključci ili preporuke dati su od strane autora i nijesu isključivi odraz istih Stejt Departmenta.” “This project was funded, in part, through US Consulate Podgorica Democracy Commission Small Grants; opinions, findings and conclusions or recommendations expresses herein are those of the Author(s) and do not necessarily reflect those of the Department of State.”

****************************************************************

Predgovor

Za tri godine koliko postoji, Udruženje mladih sa hendikepom suočilo se sa mnoštvom nesistematizovanih propisa koji regulišu pravni život osoba sa invaliditetom. To je bio glavni motiv da se napravi ovaj Vodič koji bi bio podrška kako osobama sa hendikepom tako i nevladinim organizacijama koje se bave ovom problematikom.

Zato je priredjivač ove zbirke pravnih propisa u crnogorskom pravnom sistemu obuhvatio sve akte, od Ustava i zakona do ostalih podzakonskih akata koji na bilo koji način tretiraju problematiku osoba sa hendikepom. Napravljen je i korak dalje jer je u Vodič uvršten i Nacrt zakona o osposobljavanju i zapošljavanju lica sa invaliditetom koji je trenutno u proceduri ali još nije usvojen.

Zbog obimnosti priručnika nismo bili u mogućnosti da ubacimo i komentare propisa koji bi ih približili laicima, ali je to naš sledeći zadatak.

U svakom slučaju, ovo je prvi put u Crnoj Gori da se na ovakav način sistematizuju pravni propisi koji se odnose na osobe sa hendikepom. To će, nadamo se, doprinijeti lakšem snalaženju u brojnim zakonskim i podzakonskim aktima onima koji se na bilo koji način bave ovom problematikom.

Izdavanje ove publikacije finansijski je podržao Kozulat SAD u Podgorici. UDRUŽENJE MLADIH SA HENDIKEPOM ****************************************************************

- 5 -

USTAV I USTAVNO UREĐENJE

USTAV REPUBLIKE CRNE GORE (Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 48/92)

SLOBODE I PRAVA

Član 15.

Sloboda i jednakost Građani su slobodni i jednaki bez obzira na bilo kakvu posebnost i lično svojstvo. Svi su pred zakonom jednaki.

Član 16. Nepovredivost

Slobode i prava su nepovredivi. Svako je obavezan da poštuje slobode i prava drugih. Zloupotreba sloboda i prava protivustavna je i kažnjiva.

Član 17. Zaštita

Svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih sloboda i prava u zakonom utvrđenom postupku.

EKONOMSKE, SOCIJALNE I KULTURNE SLOBODE I PRAVA

Član 52.

Pravo na rad Svako ima pravo na rad, na slobodan izbor zanimanja i zapošljavanja, na pravične i humane uslove rada i na zaštitu za vrijeme nezaposlenosti. ..........................................................................................................................................................

Član 53. Prava zaposlenih

Zaposleni imaju pravo na odgovarajuću zaradu. Zaposleni imaju pravo na ograničeno radno vrijeme i plaćeni odmor.

- 6 -

Zaposleni imaju pravo na zaštitu na radu. Omladina, žene i invalidi uživaju posebnu zaštitu na radu.

Član 56. Zaštita invalida

Invalidima se jamči posebna zaštita.

Član 62. Školovanje

Svako ima pravo na školovanje pod jednakim uslovima. Osnovno školovanje je obavezno i za njega se ne plaća školarina.

VLADINE ODLUKE

ODLUKA O OBRAZOVANJU NACIONALNOG FORUMA »OBRAZOVANJE ZA SVE«

("Sl. list RCG", br. 54/04 od 09.08.2004)

2. Zadatak Nacionalnog foruma "Obrazovanje za sve" je: - stvaranje uslova koji će omogućiti kvalitetno obrazovanje za sve građane u Crnoj Gori, - iskorjenjivanje nepismenosti i smanjivanje broja djece koji rano napuštaju školu, - suzbijanje diskriminacije u obrazovanju djevojčica, - pružanje posebne podrške djeci sa posebnim potrebama, - opismenjavanje odraslih lica i sticanje prvog zanimanja.

ODLUKA

O OBRAZOVANJU SAVJETA ZA BRIGU O LICIMA S INVALIDITETOM ("Sl. list RCG", br. 03/04)

Član 2 Zadatak Savjeta je:

- zaštita i unapređenje prava lica s invaliditetom u oblastima socijalne i zdravstvene zaštite, vaspitanja i obrazovanja, radnog osposobljavanja i zapošljavanja,

- iniciranje donošenja propisa za razvoj i unapređivanje prava lica s invaliditetom, - predlaganje mjera za poboljšanje kvaliteta života ovih lica, - informisanje javnosti o pravima, mogućnostima i potrebama lica s invaliditetom u cilju

uklanjanja predrasuda i barijera u odnosu na ta lica, - kao i ostvarivanje drugih prava od značaja za status lica s invaliditetom.

PRAVOSUĐE

ZAKON

O PARNIČNOM POSTUPKU ("Sl. list RCG", br. 22/04 od 02.04.2004)

Nadležnost u sporovima za naknadu štete

Član 49 ..........................................................................................................................................................

- 7 -

Ako je šteta nastala usljed smrti ili teške tjelesne povrede, nadležan je, pored suda iz stava 1 ovog člana, i sud na čijem području tužilac ima prebivalište, odnosno boravište. ..........................................................................................................................................................

STRANKE I NJIHOVI ZASTUPNICI Član 78

Stranku koja nema parničnu sposobnost zastupa njen zakonski zastupnik. Zakonski zastupnik određuje se zakonom ili aktom nadležnog državnog organa. ..........................................................................................................................................................

Član 79 U toku cijelog postupka sud će, po službenoj dužnosti, da pazi da li lice koje se pojavljuje kao stranka može biti stranka u postupku i da li je parnično sposobno, da li parnično nesposobnu stranku zastupa njen zakonski zastupnik i da li zakonski zastupnik ima posebno ovlašćenje kad je ono potrebno.

Član 80 Zakonski zastupnik može, u ime stranke, preduzimati sve radnje u postupku, ali ako je za podnošenje ili povlačenje tužbe, za priznanje, odnosno za odricanje od tužbenog zahtjeva, za zaključenje poravnanja ili za preduzimanje drugih radnji u postupku, posebnim propisima određeno da zastupnik mora imati posebno ovlašćenje, on može te radnje preduzimati samo ako ima takvo ovlašćenje. Lice koje se pojavljuje kao zakonski zastupnik dužno je da, na zahtjev suda, dokaže da je zakonski zastupnik. Kad je za preduzimanje određenih radnji u postupku potrebno posebno ovlašćenje, zakonski zastupnik je dužan da dokaže da ima takvo ovlašćenje. Kad sud ustanovi da zakonski zastupnik lica pod starateljstvom ne pokazuje potrebnu pažnju u zastupanju obavijestiće o tome organ starateljstva. Ako bi usljed propuštanja zastupnika mogla nastati šteta za lice pod starateljstvom, sud će zastati s postupkom i predložiti da se odredi drugi zakonski zastupnik.

Član 81 Kada sud utvrdi da lice koje se pojavljuje kao stranka ne može biti stranka u postupku, a taj se nedostatak može otkloniti, pozvaće tužioca da izvrši potrebne ispravke u tužbi ili će preduzeti druge mjere da bi se postupak mogao nastaviti sa licem koje može biti stranka u postupku. Kada sud utvrdi da stranka nema zakonskog zastupnika ili da zakonski zastupnik nema posebno ovlašćenje kad je ono potrebno, zatražiće da nadležni organ starateljstva postavi staraoca parnično nesposobnom licu, odnosno pozvaće zakonskog zastupnika da pribavi posebno ovlašćenje ili će da preduzme druge mjere koje su potrebne da bi parnično nesposobna stranka bila pravilno zastupana. Sud može odrediti stranci rok za otklanjanje nedostataka iz st. 1 i 2 ovog člana. Dok se ne otklone ovi nedostaci, u postupku se mogu preduzimati samo one radnje zbog čijeg odlaganja bi mogle da nastanu štetne posljedice za stranku.

- 8 -

Ako se navedeni nedostaci ne mogu otkloniti ili ako određeni rok bezuspješno protekne, sud će rješenjem ukinuti radnje sprovedene u postupku, ukoliko su zahvaćene ovim nedostacima i odbaciće tužbu ako su nedostaci takve prirode da sprečavaju dalje vođenje parnice. Protiv rješenja kojim se naređuju mjere za uklanjanje nedostataka nije dozvoljena žalba.

Član 82 Ako se u toku postupka pred prvostepenim sudom pokaže da bi redovan postupak oko postavljanja zakonskog zastupnika tuženom trajao dugo, zbog čega bi mogle da nastanu štetne posljedice za jednu ili obje stranke, sud će tuženom postaviti privremenog zastupnika. Pod uslovom iz stava 1 ovog člana sud će postaviti tuženom privremenog zastupnika, naročito u slučajevima, ako:

1) tuženi nije parnično sposoban, a nema zakonskog zastupnika; ..........................................................................................................................................................

Član 85 Privremeni zastupnik ima u postupku za koji je postavljen sva prava i dužnosti zakonskog zastupnika. Ta prava i dužnosti privremeni zastupnik vrši sve dok se tuženi ili njegov punomoćnik ne pojavi pred sudom, odnosno dok organ starateljstva ne obavijesti sud da je postavio staraoca.

JEZIK U POSTUPKU Član 99

Stranke i drugi učesnici u postupku imaju pravo da, u postupku pred sudom, upotrebljavaju svoj jezik ili jezik koji razumiju. .......................................................................................................................................................... Stranke i drugi učesnici u postupku poučiće se o pravu da usmeni postupak pred sudom prate na svom jeziku posredstvom tumača. U zapisniku će se zabilježiti da im je data pouka, kao i izjave stranaka, odnosno učesnika. Prevođenje obavlja tumač.

PREKID I OBUSTAVA POSTUPKA

Član 211 Postupak se prekida:

................................................................................................................................................. 2) kad stranka izgubi parničnu sposobnost, a nema punomoćnika u toj parnici; .................................................................................................................................................

SVJEDOCI Član 238

.......................................................................................................................................................... Svjedoci koji se zbog starosti, bolesti ili teških tjelesnih mana ne mogu odazvati pozivu saslušaće se u svom stanu, odnosno prostorijama u kojima borave.

- 9 -

Član 241

Svjedok koji ne zna jezik na kome se vodi postupak saslušaće se preko tumača. Ako je svjedok gluv, postavljaće mu se pitanja pisano, a ako je nijem, pozvaće se da pisano odgovara. Ako se saslušanje ne može izvršiti na ovaj način, pozvaće se kao tumač lice koje se sa svjedokom može sporazumjeti. Sud će tumača da upozori na dužnost vjernog prenošenja pitanja koja se svjedoku postavljaju i izjava koje svjedok bude davao.

ZAKON O IZVRŠNOM POSTUPKU

("Sl. list RCG", br. 23/04 od 05.04.2004)

Odlaganje izvršenja iz naročito opravdanih razloga Član 66

Izvršenje se, po pravilu, ne može odložiti na predlog izvršnog dužnika. Izuzetno, sud može, na predlog izvršnog dužnika, u potpunosti ili djelimično, odložiti izvršenje u slučajevima u kojima za to postoje naročito opravdani razlozi, kao što su teži oblici zdravstvene i socijalne ugroženosti . Sud može, prema okolnostima slučaja, odlaganje izvršenja iz stava 2 ovog člana usloviti polaganjem jemstva. Podnošenje predloga za odlaganje izvršenja od strane izvršnog dužnika, kao i ulaganje žalbe na rješenje kojim je taj predlog odbijen ne sprječava dalje sprovođenje izvršenja.

2. Izuzimanje od izvršenja Član 74

Predmet izvršenja ne mogu biti : ..........................................................................................................................................................

6) pomagala koja su invalidu ili drugom licu sa tjelesnim nedostacima neophodna za obavljanje njegovih životnih funkcija.

.......................................................................................................................................................... Izuzimanje od izvršenja

Član 95 Izuzeti su od izvršenja:

1) primanja po osnovu zakonskog izdržavanja, naknade štete nastale usljed oštećenja zdravlja ili umanjenja, odnosno gubitka radne sposobnosti i zbog izgubljenog izdržavanja usljed smrti davaoca izdržavanja;

2) primanja po osnovu naknade zbog tjelesnog oštećenja po propisima o invalidskom osiguranju;

3) primanja po osnovu materijalnog obezbjeđenja; 4) primanja po osnovu privremene nezaposlenosti;

- 10 -

.......................................................................................................................................................... Ograničenje izvršenja

Član 96 .......................................................................................................................................................... Izvršenje na primanju ratnih i mirnodopskih vojnih invalida po osnovu invalidnine, ortopedskog dodatka i invalidskog dodatka može se sprovesti samo za potraživanja po osnovu zakonskog izdržavanja, naknade štete nastale usljed oštećenja zdravlja ili umanjenja, odnosno gubitka radne sposobnosti i zbog izgubljenog izdržavanja usljed smrti davaoca izdržavanja, i to do iznosa od jedne polovine tog primanja. Izvršenje na primanju po osnovu novčane rente, doživotne rente, ugovora o doživotnom izdržavanju, kao i na primanju po osnovu ugovora o osiguranju života, može se sprovesti samo na dijelu koji prelazi iznos najvišeg materijalnog obezbjeđenja koje se isplaćuje na području na kome izvršni dužnik ima prebivalište.

2. Izvršenje na računu izvršnog dužnika

Povremena davanja

Član 195 Ako se rješenjem o izvršenju izvršnom dužniku nalaže plaćanje povremenih davanja koja dospijevaju u određenim vremenskim razmacima (novčana renta usljed oštećenja zdravlja ili umanjenja, odnosno gubitka radne sposobnosti ili zbog lišenja života davaoca izdržavanja i sl.) banka će, bez ponovnog zahtjeva, vršiti isplatu tih davanja po njihovoj dospjelosti. U slučaju iz stava 1 ovog člana, redosljed naplate svih budućih obroka računa se prema vremenu prijema rješenja o izvršenju. Banka vodi posebnu evidenciju o rješenjima o izvršenju za naplatu budućih povremenih davanja. Ako u vrijeme dospjelosti davanja iz stava 1 ovog člana za naplatu na računima izvršnog dužnika kod banke ne bude sredstava, shodno će se primijeniti odredbe člana 194 st. 2 do 4 ovog zakona.

ZAKON O VANPARNIČNOM POSTUPKU

(Objavljen u "Sl. list RCG", br. 34/86, 5/87) Član 5.

U vanparničnom postupku sud po službenoj dužnosti posebno vodi računa i preduzima mjere za zaštitu prava i interesa maloljetnih i drugih lica koja nijesu sposobna da se sama brinu za zaštitu svojih prava i interesa. Kad se u postupku odlučuje o pravima i pravnim interesima maloljetnika i drugih lica pod posebnom društvenom zaštitom, sud će obavijestiti organ starateljstva o pokretanju postupka, pozivati ga na ročišta i dostavljati mu podneske učesnika i odluke protiv kojih je dozvoljen pravni lijek, bez obzira da li organ starateljstva učestvuje u postupku. Kad smatra da je to potrebno sud će pozvati organ starateljstva, ili drugi organ koji je po zakonu ovlašćen, da učestvuje u postupku i odrediti mu rok u kome može prijaviti svoje učešće. Dok ne

- 11 -

istekne ovaj rok sud će zastati sa postupkom ali organ koji je pozvan da učestvuje u postupku, može to svoje pravo koristiti i poslije proteka tog roka.

Član 6. Organ starateljstva koji učestvuje u postupku, i kad posebnim zakonom nije ovlašćen da pokreće postupak, ovlašćen je da preduzima sve radnje u postupku radi zaštite prava i pravnih interesa maloljetnika i drugih lica pod posebnom društvenom zaštitom, a naročito da iznosi činjenice koje učesnici nijesu naveli, da predlaže izvođenje dokaza i da izjavljuje pravne ljekove.

Član 7. U vanparničnom postupku sud može postaviti privremenog zastupnika svakom učesniku u postupku u skladu sa članom 84. Zakona o parničnom postupku.

Član 8. Sud može dozvoliti da učesnik, koji nema poslovne sposobnosti, pored radnji na koje je zakonom ovlašćen, radi ostvarivanja svojih prava i pravnih interesa, preduzima i druge radnje u postupku, ako smatra da je u stanju da shvati značenje i pravne posljedice tih radnji.

Član 9. U vanparničnim stvarima koje se odnose na lično stanje učesnika (statusne stvari), kao i u drugim vanparničnim stvarima koje se odnose na prava i pravne interese sa kojima učesnici ne mogu raspolagati, oni se u postupku pred sudom ne mogu odreći svog zahtjeva, priznati zahtjev protivnika, niti zaključiti sudsko poravnanje. U postupku iz stava 1. ovog člana sud može da utvrđuje i činjenice koje učesnici nijesu iznijeli, kao i činjenice koje među učesnicima nijesu sporne, ako su važne za donošenje odluke.

Član 10. U postupku u kome se odlučuje o statusnim stvarima javnost je isključena.

Član 11. U vanparničnom postupku nema mirovanja postupka.

Član 16.

.......................................................................................................................................................... Ako se u toku postupka izmjene okolnosti na kojima je zasnovana mjesna nadležnost suda, sud koji vodi postupak može predmet ustupiti sudu koji je prema izmjenjenim okolnostima mjesno nadležan, ako je očigledno da će se pred tim sudom postupak lakše sprovesti, ili ako je to u interesu lica pod posebnom društvenom zaštitom. Kad se predmet ustupa drugom sudu u interesu lica pod posebnom društvenom zaštitom, sud će prije ustupanja predmeta pozvati organ starateljstva, ako učestvuje u postupku, da u određenom roku da svoje mišljenje o cjelishodnosti ustupanja. Ako organ starateljstva u ostavljenom roku ne dostavi mišljenje, sud će postupiti prema okolnostima slučaja, vodeći računa o interesima lica pod posebnom društvenom zaštitom.

- 12 -

Član 23. Žalba zadržava izvršenje rješenja, ako ovim ili drugim zakonom nije drukčije određeno, ili ako sud drukčije ne odluči. Sud može iz važnih razloga odlučiti da žalba ne zadržava izvršenje rješenja. Kad je potrebno da se zaštite prava maloljetnika ili drugih lica pod posebnom društvenom zaštitom, sud može po službenoj dužnosti, a radi zaštite prava drugih učesnika po njihovom predlogu, odrediti da se položi obezbjeđenje u gotovom novcu. Kad to posebne okolnosti slučaja zahtijevaju davanje obezbjeđenja može se odrediti i u drugom obliku.

Član 28. Kad se rješenjem suda mijenja lični ili porodični status učesnika ili njegova prava i dužnosti, pravne posljedice rješenja nastaju kad ono postane pravosnažno. Sud može odlučiti da pravne posljedice rješenja nastaju prije pravnosnažnosti, ako je to potrebno radi zaštite maloljetnika ili drugih lica pod posebnom društvenom zaštitom. Pravnosnažno rješenje kojim se mijenja lični ili porodični status učesnika bez odlaganja se dostavlja organu nadležnom za vođenje matičnih knjiga

Lišenje poslovne sposobnosti Član 34.

U ovom postupku sud ispituje da li je punoljetno lice prema stepenu sposobnosti za normalno rasuđivanje u stanju da se samo brine o svojim pravima i interesima i odlučuje o potpunom ili djelimičnom lišenju poslovne sposobnosti kad utvrdi da za to postoje zakonom određeni razlozi, kao i o vraćanju potpune ili djelimične poslovne sposobnosti kad prestanu razlozi za lišenje, odnosno ograničenje poslovne sposobnosti. Postupak za lišenje, kao i postupak za vraćanje poslovne sposobnosti hitan je.

Član 35. Postupak za lišenje poslovne sposobnosti sud pokreće i vodi po službenoj dužnosti, kao i po predlogu organa starateljstva, bračnog druga, djeteta, ili roditelja lica kod koga su se stekli zakonski uslovi za lišenje, odnosno ograničenje poslovne sposobnosti. Postupak se pokreće i po predlogu djeda, babe, brata, sestre kao i unuka, ako sa tim licem živi u porodičnoj zajednici. Predlog za pokretanje postupka može da stavi i samo lice koje treba lišiti poslovne sposobnosti ako može da shvati značenje i pravne posljedice ovog Predloga.

Član 36. Predlog mora da sadrži činjenice na kojima se zasniva, kao i dokaze kojima se te činjenice utvrđuju ili čine vjerovatnim.

- 13 -

Ako postupak nije pokrenuo organ starateljstva, predlog mora da sadrži i podatke iz kojih proizilazi ovlašćenje za pokretanje postupka.

Član 37. Ako lice, prema kojem je pokrenut postupak za lišenje poslovne sposobnosti, ima nepokretnu imovinu, sud će bez odlaganja izvijestiti organ koji vodi katastar nepokretnosti ili drugu javnu knjigu o evidenciji nepokretnosti radi zabilježbe postupka. O pokretanju postupka obavještava se i organ nadležan za vođenje matičnih knjiga.

Član 38. U ovom postupku sud odlučuje na osnovu rasprave, na ročištu. Na ročište se pozivaju, pored organa starateljstva, lice prema kome se postupak vodi, njegov staralac, odnosno privremeni zastupnik i predlagač.

Član 39. Sud će lično saslušati lice prema kome se postupak vodi, a ako se isto nalazi u zdravstvenoj organizaciji, saslušaće se, po pravilu, u toj organizaciji, gdje će održati i ročište. Sud može odustati od saslušanja lica prema kome se postupak vodi samo ako bi to moglo da bude štetno po njegovo zdravlje, ili ako saslušanje uopšte nije moguće s obzirom na duševno ili fizičko stanje tog lica.

Član 40. Sud je dužan da sasluša staraoca, odnosno privremenog zastupnika, predlagača i druga lica koja mogu da daju potrebna obavještenja o životu i o ponašanju lica prema kome se postupak vodi i o drugim važnim okolnostima. Po potrebi, sud će podatke o tim činjenicama pribaviti od organa i organizacija koje tim podacima raspolažu.

Član 41.

Lice prema kome se postupak za lišenje poslovne sposobnosti vodi mora biti pregledano od najmanje dva ljekara odgovarajuće specijalnosti, koji će dati nalaz i mišljenje o duševnom stanju i sposobnosti tog lica za rasuđivanje. Vještačenje se vrši u prisustvu sudije, sem kada se obavlja u stacioniranoj zdravstvenoj organizaciji. Sud može rješenjem odrediti da lice prema kome se vodi postupak privremeno, ali najduže za tri mjeseca, bude smješteno u odgovarajuću zdravstvenu organizaciju, ako je to po mišljenju ljekara neophodno da se utvrdi njegovo duševno stanje, osim ako bi time mogle nastupiti štetne posljedice, po njegovo zdravlje.

Član 42.

- 14 -

Protiv rješenja o smještaju u zdravstvenu organizaciju mogu izjaviti žalbu lice prema kome se postupak vodi i njegov staralac, odnosno privremeni zastupnik u roku od tri dana od dostavljanja prepisa rješenja. Lice prema kome se postupak vodi može izjaviti žalbu bez obzira na svoje duševno stanje. Žalba ne zadržava izvršenje rješenja, ako sud iz opravdanih razloga drugačije ne odluči. Sud će žalbu sa spisima bez odlaganja dostaviti drugostepenom sudu, koji je dužan odlučiti u roku od tri dana od dana prijema žalbe.

Član 41.

Lice prema kome se postupak za lišenje poslovne sposobnosti vodi mora biti pregledano od najmanje dva ljekara odgovarajuće specijalnosti, koji će dati nalaz i mišljenje o duševnom stanju i sposobnosti tog lica za rasuđivanje. Vještačenje se vrši u prisustvu sudije, sem kada se obavlja u stacioniranoj zdravstvenoj organizaciji. Sud može rješenjem odrediti da lice prema kome se vodi postupak privremeno, ali najduže za tri mjeseca, bude smješteno u odgovarajuću zdravstvenu organizaciju, ako je to po mišljenju ljekara neophodno da se utvrdi njegovo duševno stanje, osim ako bi time mogle nastupiti štetne posljedice, po njegovo zdravlje.

Član 42. Protiv rješenja o smještaju u zdravstvenu organizaciju mogu izjaviti žalbu lice prema kome se postupak vodi i njegov staralac, odnosno privremeni zastupnik u roku od tri dana od dostavljanja prepisa rješenja. Lice prema kome se postupak vodi može izjaviti žalbu bez obzira na svoje duševno stanje. Žalba ne zadržava izvršenje rješenja, ako sud iz opravdanih razloga drugačije ne odluči. Sud će žalbu sa spisima bez odlaganja dostaviti drugostepenom sudu, koji je dužan odlučiti u roku od tri dana od dana prijema žalbe.

Član 43. Kad nađe da postoje uslovi za lišenje poslovne sposobnosti, sud će lice prema kome se postupak vodi lišiti poslovne sposobnosti potpuno ili djelimično. U rješenju kojim se lice djelimično lišava poslovne sposobnosti, sud može na osnovu rezultata medicinskog vještačenja odrediti vrstu poslova koje to lice može preduzimati samostalno pored poslova na koje je zakonom ovlašćeno. Protiv rješenja o lišenju poslovne sposobnosti, lice koje je lišeno poslovne sposobnosti može izjaviti žalbu bez obzira na svoje duševno stanje.

Član 44. Sud može odložiti donošenje rješenja o djelimičnom lišenju poslovne sposobnosti zbog zloupotrebe alkohola ili drugih opojnih sredstava, ako se, s obzirom na sve okolnosti slučaja, osnovano može očekivati da će se lice, prema kome se vodi postupak, uzdržati od zloupotrebe alkohola ili drugih opojnih sredstava.

- 15 -

Sud će odložiti donošenje rješenja iz stava 1. ovog člana ako se to lice po svojoj inicijativi ili po predlogu suda podvrgne liječenju u određenoj zdravstvenoj organizaciji. Sud može da odloži donošenje rješenja o lišenju poslovne sposobnosti za vrijeme od šest do dvanaest mjeseci. Rješenje može da se opozove ako lice prekine liječenje ili bude otpušteno iz zdravstvene organizacije zbog narušavanja reda.

Član 45. Kada prestanu razlozi zbog kojih je lice lišeno poslovne sposobnosti sud će po službenoj dužnosti, na predlog samog lica, kao i po predlogu organa starateljstva i lica iz člana 35. ovog zakona, donijeti rješenje o vraćanju poslovne sposobnosti. Ako se poslije donošenja rješenja o potpunom lišenju poslovne sposobnosti lica, utvrdi da se njegovo duševno stanje toliko popravilo da je dovoljno i djelimično lišenje poslovne sposobnosti, sud će izmjeniti ranije rješenje i odrediti djelimično lišenje poslovne sposobnosti.

Član 46. U postupku vraćanja poslovne sposobnosti shodno se primenjuju odredbe ove glave o lišenju sposobnosti.

Član 47. Pravnosnažno rješenje o lišenju, kao i rješenje o vraćanju poslovne sposobnosti, sud će dostaviti organu nadležnom za vođenje matičnih knjiga, organu koji vodi katastar nepokretnosti ili drugu javnu knjigu o evidenciji nepokretnosti ako lice na koje se rješenje odnosi ima nepokretnosti, kao i organu starateljstva.

Zadržavanje u zdravstvenoj organizaciji koja obavlja djelatnost u oblasti neuropsihijatrije

Član 48. U ovom postupku sud odlučuje o smještaju i zadržavanju duševno bolesnog lica u odgovarajućoj zdravstvenoj organizaciji kad je zbog prirode bolesti neophodno da to lice bude ograničeno u slobodi kretanja ili opštenja sa spoljnim svijetom. Postupak za smještaj i zadržavanje u zdravstvenoj organizaciji koja obavlja djelatnost u oblasti neuropsihijatrije (zdravstvena organizacija) hitan je.

Član 49. Kad zdravstvena organizacija primi na liječenje neko lice bez njegove saglasnosti ili bez odluke suda, dužna je da to u roku od tri dana prijavi sudu na čijem području se organizacija nalazi. Izjava o saglasnosti za prijem mora biti data u pismenom obliku pred ovlašćenim licem u zdravstvenoj organizaciji, u prisustvu dva poslovna sposobna i pismena svjedoka koji nijesu radnici u toj organizaciji i nijesu krvni srodnici primljenog lica u pravoj liniji, u pobočnoj liniji zaključno sa četvrtim stepenom, po tazbini do drugog stepena, ni njegov bračni drug, kao ni lice koje ga je dovelo u zdravstvenu organizaciju. Prijava zdravstvene organizacije mora da sadrži podatke o licu koje je primljeno, licu koje ga je dovelo u zdravstvenu organizaciju i, po mogućnosti, o prirodi i stepenu bolesti sa odgovarajućom medicinskom dokumentacijom.

- 16 -

Član 50. Zdravstvena organizacija je dužna da na način iz člana 49. ovog zakona postupi i kad lice koje je svojom voljom primljeno u zdravstvenu organizaciju opozove datu saglasnost, a ovlašćeno lice ili organ te zdravstvene organizacije smatra da je potrebno njegovo dalje zadržavanje. Rok za obavještavanje suda teče od dana opozivanja date saglasnosti.

Član 51. Postupak se vodi po službenoj dužnosti, čim sud primi prijavu od zdravstvene organizacije ili na drugi način sazna da je neko lice primljeno ili zadržano u zdravstvenoj organizaciji bez svoje saglasnosti.

Član 52. Sud je dužan da sasluša zadržano lice, ukoliko je to moguće i nije štetno po njegovo zdravlje, kao i da ispita sve okolnosti od značaja za donošenje rješenja, o njegovom zadržavanju u zdravstvenu organizaciju. Uslovi za zadržavanje lica u zdravstvenu organizaciju utvrđuju se na način određen u članu 41. ovog zakona.

Član 53. Sud je dužan da po mogućnosti u roku od petnaest dana od dana prijema prijave o prijemu, odnosno zadržavanju lica u zdravstvenoj organizaciji, a najkasnije u roku od 30 dana kad to utvrđivanje prirode bolesti nužno zahtjeva, donese rješenje da li se to lice ima zadržati u zdravstvenoj organizaciji.

Član 54. Kada sud odluči da primljeno lice bude zadržano u zdravstvenoj organizaciji odrediće vrijeme zadržavanja, koje ne može da bude duže od jedne godine. Sud će rješenjem odrediti rokove u kojima je zdravstvena organizacija dužna da dostavlja sudu povremene izvještaje o zdravstvenom stanju zadržanog lica.

Član 55. Sud može i prije isteka vremena određenog za zadržavanje u zdravstvenoj organizaciji, po službenoj dužnosti ili na predlog zdravstvene organizacije, zadržanog lica, njegovog staraoca kao i lica, odnosno organa iz člana 35. ovog zakona, da odluči o puštanju lica iz zdravstvene organizacije, ako utvrdi da se zdravstveno stanje zadržanog lica poboljšalo u tolikoj mjeri da su prestali razlozi za njegovo dalje zadržavanje. Prije donošenja rješenja sud će pribaviti mišljenje i izvještaj od zdravstvene organizacije o zdravstvenom stanju zadržanog lica.

Član 56.

- 17 -

Ako zdravstvena organizacija ocijeni da zadržano lice treba da ostane na liječenju, i po isteku vremena određenog u rješenju suda, dužna je da 30 dana prije isteka tog vremena sudu predloži produženje zadržavanja.

Član 57. Rješenje iz čl. 55. i 56. ovog zakona sud donosi na osnovu ponovnog pregleda zadržanog lica koji se vrši na način određen u članu 41. ovog zakona i po saslušanju tog lica, ako je to moguće i nije štetno po njegovo zdravlje.

Član 58. Na postupak po žalbi protiv rješenja o smještaju, odnosno zadržavanju u zdravstvenoj organizaciji (član 53. i 56.) primjenjuju se odredbe člana 42. ovog zakona.

Produženje roditeljskog prava Član 77.

Sud odlučuje o produženju roditeljskog prava poslije punoljetstva djeteta, kad za to postoje zakonom određeni razlozi. Postupak za produženje roditeljskog prava je hitan, a pokreće se na predlog roditelja ili organa starateljstva. Dijete u postupku zastupa poseban staralac, određen od suda ili organ starateljstva.

Član 78. Sud po službenoj dužnosti utvrđuje duševno i fizičko stanje djeteta koje je od značaja za njegovu sposobnost da se samo stara o svojoj ličnosti, pravima i interesima. Odluka o predlogu za produženje roditeljskog prava donosi se na osnovu rasprave na ročištu na koje se pozivaju: organ starateljstva, dijete, staralac djeteta i njegovi roditelji, bez obzira da li su oni pokrenuli postupak. Roditelji se u tom postupku obavezno saslušavaju, a organ starateljstva dužan je da da mišljenje o cjelishodnosti produženja roditeljskog prava. Duševno stanje i sposobnost djeteta utvrđuje se na način određen u članu 41. ovog zakona.

Član 79. U postupku radi produženja roditeljskog prava, kao i u postupku po predlogu zakonom ovlašćenih lica i organa za donošenje rješenja o prestanku produženog roditeljskog prava, shodno se primjenjuju odredbe glave prve, drugog dijela ovog zakona o lišenju i vraćanju poslovne sposobnosti, ukoliko ovim ili drugim zakonom nije drukčije određeno.

ZAKON O ZAŠTITI SVJEDOKA

("Sl. list RCG", br. 65/04 od 25.10.2004) Član 2

Zaštita svjedoka, odnosno njemu bliskog lica obezbjeđuje se primjenom Programa zaštite svjedoka (u daljem tekstu: Program zaštite). Program zaštite je skup mjera predviđenih ovim zakonom koje se primjenjuju u cilju zaštite života, zdravlja, fizičkog integriteta,slobode ili imovine većeg obima svjedoka, odnosno njemu bliskog lica.

- 18 -

Program zaštite može se primijeniti samo uz pristanak svjedoka, odnosno njemu bliskog lica. Program zaštite može se primijeniti na maloljetno lice samo uz saglasnost roditelja ili staratelja, a na lice djelimično ili potpuno lišeno poslovne sposobnosti samo uz saglasnost lica ovlašćenog za njegovo zastupanje ili staratelja.

3. Sporazum o primjeni Programa zaštite

Član 21 Ukoliko Komisija donese odluku o primjeni Programa zaštite ovlastiće rukovodioca Jedinice za zaštitu da sa svjedokom, odnosno njemu bliskim licem zaključi Sporazum o primjeni Programa zaštite (u daljem tekstu: Sporazum). Prije zaključenja Sporazuma, svjedok, odnosno njemu blisko lice popunjava Upitnik, ukoliko ga nije popunio u slučaju iz člana 19 ovoga zakona. Primjena Programa zaštite počinje danom zaključenja Sporazuma.

3. Sporazum o primjeni Programa zaštite Član 21

Ukoliko Komisija donese odluku o primjeni Programa zaštite ovlastiće rukovodioca Jedinice za zaštitu da sa svjedokom, odnosno njemu bliskim licem zaključi Sporazum o primjeni Programa zaštite (u daljem tekstu: Sporazum). Prije zaključenja Sporazuma, svjedok, odnosno njemu blisko lice popunjava Upitnik, ukoliko ga nije popunio u slučaju iz člana 19 ovoga zakona. Primjena Programa zaštite počinje danom zaključenja Sporazuma.

Član 23 U ime maloljetnog lica Sporazum zaključuje roditelj ili staratelj, a u ime lica koje je djelimično ili potpuno lišeno poslovne sposobnosti staratelj ili lice ovlašćeno za zastupanje po zakonu.

VII PRESTANAK I PREKID PRIMJENE PROGRAMA ZAŠTITE Član 42

Primjena Programa zaštite prestaje: ……………………………………………………………………………………………………..

3) ako se zaštićeno lice, roditelj ili staratelj za maloljetno zaštićeno lice ili staratelj ili lice ovlašćeno za zastupanje zaštićenog lica koje je djelimično ili potpuno lišeno poslovne sposobnosti odrekne zaštite;

…………………………………………………………………………………………………….. Odluku o prestanku primjene Programa zaštite u slučajevima iz stava 1 tač. 1 do 3 ovog člana donosi Komisija, na predlog rukovodioca Jedinice za zaštitu.

ZAKON O KRIVIČNOM POSTUPKU

("Sl. list RCG", br. 71/03, 07/04) Zakonski zastupnik oštećenog koji nema poslovnu sposobnost

Član 63

- 19 -

(1) Ako je oštećeni maloljetnik ili lice koje je potpuno lišeno poslovne sposobnosti, njegov

zakonski zastupnik je ovlašćen da daje sve izjave i da preduzima sve radnje na koje je po ovom zakoniku ovlašćen oštećeni.

..........................................................................................................................................................

Kada okrivljeni mora imati branioca Član 69

(1) Ako je okrivljeni nijem, gluv ili nesposoban da se sam uspješno brani ili ako se postupak

vodi zbog krivičnog djela za koje se može izreći najduža zatvorska kazna, okrivljeni mora imati branioca već prilikom prvog saslušanja.

....................................................................................................................................................... (5) Ako okrivljeni u slučajevima obavezne odbrane iz prethodnih stavova ne uzme sam

branioca, predsjednik suda će mu postaviti branioca po službenoj dužnosti za dalji tok krivičnog postupka do pravosnažnosti presude, a ako je izrečena najduža zatvorska kazna i za postupak po vanrednim pravnim lijekovima. Kad se okrivljenom po službenoj dužnosti postavi branilac poslije podignute optužnice, obavijestiće se o tome okrivljeni, zajedno sa dostavljanjem optužnice. Ako optuženi u slučaju obavezne odbrane ostane bez branioca u toku postupka, a sam ne uzme drugog branioca, predsjednik suda pred kojim se vodi postupak postaviće branioca po službenoj dužnosti.

(6) Za branioca će se postaviti advokat, po redosljedu sa spiska koji predsjedniku

prvostepenog suda dostavlja Advokatska komora Crne Gore

Saslušavanje okrivljenog preko tumača Član 94

.......................................................................................................................................................

(2) Ako je okrivljeni gluv, postavljaće mu se pitanja pisano, a ako je nijem, pozvaće se da pisano odgovara. Ako se saslušanje ne može obaviti na ovaj način, pozvaće se kao tumač lice koje se sa okrivljenim može sporazumjeti.

(3) Ako tumač nije ranije zaklet, položiće zakletvu da će vjerno prenijeti pitanja koja se

okrivljenom upućuju i izjave koje on bude davao.

(4) Odredbe ovog zakonika koje se odnose na vještake shodno se primjenjuju na tumače.

Saslušanje svjedoka preko tumača Član 104

Ako se saslušanje svjedoka obavlja preko tumača ili ako je svjedok gluv ili nijem, njegovo saslušanje vrši se na način predviđen u članu 94 ovog zakonika.

Obustava postupka usljed smrti ili trajnog duševnog oboljenja okrivljenog

Član 222 Kad se u toku krivičnog postupka utvrdi da je okrivljeni umro ili je po izvršenju djela obolio od kakvog trajnog duševnog oboljenja, rješenjem istražnog sudije, sudije pojedinca ili predsjednika vijeća obustaviće se krivični postupak.

- 20 -

4. ODLAGANJE I PREKIDANJE GLAVNOG PRETRESA Odlaganje Član 316

(1) Van slučajeva posebno predviđenih u ovom zakoniku, glavni pretres odložiće se rješenjem

vijeća, ako treba pribaviti nove dokaze ili ako se u toku glavnog pretresa utvrdi da je kod optuženog poslije učinjenog krivičnog djela nastupila privremena duševna poremećenost ili ako postoje druge smetnje da se glavni pretres uspješno sprovede.

ZAKON O IZVRŠENJU KRIVIČNIH SANKCIJA

("Sl. list RCG", br. 25/94 od 12.07.1994, 29/94 od 26.08.1994 (ispravka), 69/03 od 25.12.2003, 65/04 od 25.10.2004)

Član 27. Osuđenom licu koje se nalazi na slobodi može se, po njegovoj molbi, odložiti izvršenje kazne zatvora: 1) ako je oboljelo od teže akutne bolesti;

Zdravstvena zaštita Član 42.

Osuđeni imaju pravo na zdravstvenu zaštitu. Troškovi zdravstvene zaštite osuđenih lica ulaze u troškove izvršenja kazne zatvora. Odredba stava 2. ovog člana ne odnosi se na osuđena lica koja se nalaze na uslovnom otpustu i kojima je odobren prekid kazne dok prekid traje.

Član 43. Zdravstvena zaštita osuđenim licima pruža se u specijalnoj bolnici, ambulanti i drugim prostorijama u okviru organizacije, odnosno organizacione jedinice koje ispunjavaju uslove u skladu sa propisima o zdravstvenoj zaštiti. Ako ne postoje uslovi za uspješno liječenje određenih bolesti, osuđeni se upućuje u drugu ustanovu u kojoj postoje odgovarajući uslovi. U slučaju hitnosti ili kad postoji opasnost zbog dužeg prevoza do ustanove iz stava 2. ovog člana, kao i kad ne postoji mogućnost potrebnog specijalizovanog liječenja u toj ustanovi, oboljeli osuđeni će se uputiti u javnu zdravstvenu ustanovu. Vrijeme provedeno na liječenju, u slučajevima iz stava 2. i 3. ovog člana, uračunava se u izdržavanje kazne.

Član 44. Osuđeno lice koje za vrijeme izdržavanja kazne duševno oboli ili pokazuje znake težih psihičkih smetnji ili se kao takvo javi na izdržavanje kazne, a u organizaciji nema uslova za liječenje smjestiće se u odgovarajuću zdravstvenu ustanovu, radi liječenja i čuvanja. Odluku o smještaju osuđenog lica iz stava 1. ovog člana donosi starješina organizacije na predlog ljekarske komisije koju imenuje ministar zdravlja. Troškove liječenja do isteka kazne osuđenog lica snosi organizacija.

- 21 -

Osuđeno lice kojem u toku liječenja u zdravstvenoj ustanovi istekne kazna evidentiraće se kao otpušteno, a nadležna ustanova socijalne zaštite će se obavijestiti o mjestu njegovog prebivališta ili boravišta, radi preduzimanja daljih mjera u cilju nastavka liječenja ili prihvata.

PRAVILNIK

O NAČINU PRIMJENJIVANJA MJERE BEZBJEDNOSTI PREMA LICIMA KOJA SU UPUĆENA U ZDRAVSTVENU ORGANIZACIJU RADI OBAVEZNOG ČUVANJA I

LIJEČENJA ("Sl. list SRCG", br. 24/83)

Član 1. Ovim pravilnikom propisuje se način primjenjivanja mjere bezbijednosti obaveznog čuvanja i liječenja lica prema kojima je ova mjera izrečena od strane nadležnog suda.

Član 2. Upućivanje lica na izvršenje mjere bezbijednosti čuvanja i liječenja vrši sud koji je izrekao mjeru posebnim rješenjem. Jedan primjerak rješenja o upućivanju lica iz stava 1. ovog člana sud dostavlja republičkom organu uprave nadležnom za poslove zdravstva.

Član 3. Mjera bezbijednosti obaveznog čuvanja i liječenja sprovodi se pojedinačno ili grupno, zavisno od vrste i težine bolesti u skladu sa savremenim naučnim dostignućima. U liječenju lica iz stava 1. ovog člana učestvuju: ljekar specijalist iz neuropsihijatrije, a po potrebi i ljekar druge odgovarajuće grane medicine, psiholog, socijalni radnik i terapeutski tehničar.

Član 4. Liječenje i tretman lica upućenih u zdravstvenu organizaciju radi obaveznog čuvanja i liječenja vrši se na osnovu programa koji utvrđuje stručni tim zdravstvene organizacije u sastavu: ljekar specijalista iz neuropsihijatrije, a po potrebi i ljekar druge odgovarajuće grane medicine: psiholog, socijalni radnik i terapeutski tehničar. Program liječenja utvrđuje se, po pravilu, u dogovoru sa ljekarom specijalistom iz neuropsihijatrije iz zdravstvene organizacije u kojoj je odnosno lice ranije liječeno.

Član 5. Lica koja su upućena u zdravstvenu organizaciju radi obaveznog čuvanja i liječenja, zavisno od vrste i težine bolesti, razvrstavaju se u tri grupe.

Član 6. U prvu grupu razvrstavaju se lica kojima je potrebno intenzivno liječenje i njega. Licima iz stava 1. ovog člana može se dozvoliti kretanje u zdravstvenoj organizaciji isključivo pod nadzorom zdravstvenog radnika.

Član 7.

- 22 -

U drugu grupu razvrstavaju se lica kojima je potrebno poluintenzivno liječenje i rehabilitacija. Zavisno od zdravstvenog stanja licima iz stava 1. ovog člana dozvoljeno je kretanje u prostorijama zdravstvene organizacije, a primanje posjete dozvoljeno je pod nadzorom zdravstvenog radnika.

Član 8. U treću grupu razvrstavaju se lica čije je liječenje pri kraju i kojima je potrebna resocijalizacija. Licima iz stava 1. ovog člana dozvoljeno je kretanje u okviru zdravstvene organizacije i primanje posjeta bez nadzora zdravstvenog radnika i može mu se odobriti posjeta porodici u trajanju do sedam dana.

Član 9. Poslije završenog obaveznog liječenja i čuvanja, zdravstvena organizacija dostavlja izvještaj o liječenju sudu koji je uputio lice na čuvanje i liječenje, opštinskom organu uprave nadležnom za poslove socijalne zaštite prema mjestu prebivališta i republičkom organu uprave nadležnom za poslove zdravstva.

DRŽAVNA UPRAVA ZAKON O OPŠTEM UPRAVNOM POSTUPKU ("Sl. list RCG", br. 60/03 od 28.10.2003. godine)

Svjedoci Član 171

....................................................................................................................................................... (4) Lice koje, zbog bolesti ili tjelesne nesposobnosti, ne može doći po pozivu ispitaće se u

svom stanu, odnosno u objektu u kome boravi.

Član 173

(1) Ako svjedok ne zna jezik na kome se vodi postupak, ispitaće se preko tumača.

(2) Ako je svjedok gluv, pitanja će mu se postavljati pisano, a ako je nijem pozvaće se da pisano odgovara. Ako se ispitivanje ne može izvršiti na ovaj način, pozvaće se kao tumač lice koje se sa svjedokom može sporazumjeti.

Član 174 .......................................................................................................................................................

(3) Nijemi svjedoci koji znaju da čitaju i pišu zaklinju se na način što potpisuju tekst zakletve,

a gluvi svjedoci će pročitati tekst zakletve. Ako nijemi ili gluvi svjedoci ne znaju da čitaju ni pišu, zakleće se preko tumača.

ZAKON O TROŠKOVIMA U UPRAVNOM POSTUPKU (Objavljen u "Sl. listu SRCG", br. 44/81)

Član 3. .......................................................................................................................................................... Naknada izgubljene zarade obuhvata iznos ličnog dohotka koji svjedoci, vještaci i tumači, usljed vršenja ovih dužnosti, gube na svom radnom mjestu, odnosno iznos dohotka u obavljanju samostalne djelatnosti. ..........................................................................................................................................................

- 23 -

Član 5. Ako je svjedoku, vještaku ili tumaču zbog bolesti, tjelesnih mana ili starosti potreban pratilac, a službeno lice koje vodi postupak nađe da je njegov dolazak radi saslušanja neophodan, pratiocu pripada naknada iz člana 3. ovog zakona kao i svjedoku.

1. Putni troškovi

Član 9. .......................................................................................................................................................... Ratnim vojnim invalidima od I do IV grupe zaključno i invalidima rada I kategorije invalidnosti priznaje se naknada za prevoz putničkim ili brzim vozom odnosno brodom u I razredu. Visina naknade za prevoz utvrđuje se na osnovu vozne karte ili na drugi pogodan način (uvidom u cjenovnik i sl.).

FINANSIJE

CARINSKI ZAKON ("Sl. list RCG", br. 07/02, 38/02, 72/02, 21/03, 31/03)

OSLOBOĐENJE OD PLAĆANJA CARINE Član 184

Oslobođeni su od plaćanja carine: .......................................................................................................................................................... 6) humanitarne organizacije, udruženja slijepih i gluvih, odnosno nagluvih osoba, lica oboljela od mišićnih i neuromišićnih oboljenja i njihovi članovi koji uvoze specifičnu opremu, uređaje, instrumente, rezervne djelove i potrošni materijal za potrebe tih lica; ..........................................................................................................................................................

UREDBA

O POSTUPKU OSTVARIVANJA PRAVA NA OSLOBOĐENJE OD PLAĆANJA CARINE

("Sl. list RCG", br. 22/03) Član 1

Ovom uredbom propisuje se postupak ostvarivanja prava na oslobođenje od plaćanja carine propisan čl. 184 i 188 Carinskog zakona.

Član 2

(1) Postupak za ostvarivanje prava na oslobođenje od plaćanja carine se pokreće podnošenjem pismenog ili usmenog zahtjeva.

Organ carinske službe, po podnijetim zahtjevima za oslobođenje od plaćanja carine, odlučuje rješenjem, ako ovom uredbom nije drugačije propisano.

(2) U slučajevima, kada je odobrena usmena carinska deklaracija, organ carinske službe može

donijeti odluku o oslobođenju od plaćanja carine putem zabilješke na drugoj ispravi, koja je podnesena organu carinske službe u vezi sa oslobođenjem od plaćanja carine ili usmenim putem.

- 24 -

(3) Nadležno ministarstvo je dužno da za robu vrijednosti preko 10.000,00 E, koja je predmet oslobođenja od plaćanja carine, prije izdavanja propisanog uvjerenja, dostavi Vladi Republike Crne Gore predlog radi dobijanja saglasnosti

(4) Uvjerenja, koja izdaju nadležni organi u skladu sa ovom uredbom, mogu se koristiti u

carinskim postupcima, ako od dana izdavanja nije prošlo više od šest mjeseci.

Član 3 Nakon okončanja postupka oslobođenja od plaćanja carine za putnička vozila i plovila, prilikom registracije se u saobraćajnu dozvolu -plovidbeni list upisuje zabilješka o zabrani otuđenja na rok od tri godine.

Član 4

(1) Robom koja se ne proizvodi u Republici Crnoj Gori, smatra se da se u Republici Crnoj Gori ne proizvodi roba iste vrste.

(2) Smatra se da je određena roba iste vrste, ako se svrstava u istu desetocifrenu oznaku

carinske tarife, ima slični trgovački kvalitet i slične tehničke karakteristike.

(2) Prilikom izdavanja uvjerenja o tome da li se određena roba ne proizvodi u Republici Crnoj Gori, Privredna komora Crne Gore će voditi računa o osnovnoj namjeni korišćenja robe, a manje o pojedinačnim karakteristikama robe, kao što su kvalitet, tip i sl.

MEĐUNARODNI UGOVORI, KONVENCIJE I SPORAZUMI

Član 5 Korisnik prava, uz zahtjev za oslobođenje od plaćanja carine iz člana 184 stav 1 tačka 1 Carinskog zakona, dužan je da organu carinske službe podnese uvjerenje Ministarstva inostranih poslova da je takvo oslobođenje predviđeno međunarodnim ugovorom, konvencijom ili sporazumom.

SPECIFIČNA OPREMA I TEHNIČKA POMAGALA ZA UDRUŽENJA I ČLANOVE UDRUŽENJA

Član 20

1 Radi ostvarivanja prava na oslobođenje od plaćanja carine iz člana 184 stav 1 tačka 6 Carinskog zakona, korisnik povlastice, radi dokazivanja da je specifična oprema neophodna za obavljanje djelatnosti udruženja iz člana 184 stav 1 tačka 6 Carinskog zakona, odnosno za potrebe članova udruženja, uz carinsku deklaraciju podnosi organu carinske službe:

1) izjavu udruženja slijepih i slabovidih, udruženja gluvih i nagluvih, udruženja

distrofičara i udruženja paraplegičara, odnosno izjavu njihovih članova da se specifična oprema, uređaji i instrumenti, kao i rezervni djelovi i potrošni materijal za korišćenje te opreme, uvoze za potrebe slijepih i slabovidih lica, gluvih i nagluvih lica, odnosno za potrebe oboljelih od mišićnih i neuromišićnih bolesti, a članovi udruženja i izjavu da su učlanjeni u odgovarajuće udruženje.

2) uvjerenje nadležne zdravstvene ustanove kojim dokazuje da specifičnu opremu, uređaje i instrumente, rezervne djelove i potrošni materijal, uvozi za potrebe člana udruženja.

3) uvjerenje Ministarstva zdravlja da uvezena roba predstavlja specifičnu opremu.

- 25 -

2 Specifičnom opremom, u skladu sa ovom glavom, smatra se oprema, tehnička pomagala,

rezervni dijelovi, koje utvrdi Ministarstvo zdravlja, kao i:

1) putnička vozila sa radnom zapreminom benzinskog motora do 1,8 litara i dizel motora do 1,9 litara;

2) putnička vozila sa automatskim mjenjačem, sa radnom zapreminom benzinskog motora do 2 litra i dizel motora do 2,2 litra;

3) putnička vozila, posebno podešena za prevoz invalida u invalidskim kolicima, ali samo ako se uvoze za potrebe lica, kome zbog fizičkog hendikepa trebaju invalidska kolica.

Član 21

(1) Korisnik prava koji ostvaruje pravo na oslobođenje od plaćanja carine za putnička vozila

iz člana 20 stav 2 tačka 3 ove uredbe, koje se na carinskom području dodatno oprema za prevoz invalida na invalidskim kolicima, dužan je u roku od šest mjeseci, od dana stavljanja u slobodan promet, organu carinske službe podnijeti dokaz, da je i kako je vozilo dodatno opremljeno.

(2) Ako korisnik prava na oslobođenje od plaćanja carine, u roku iz stava 1 ovog člana nije

podnio dokaz o ugrađivanju dodatne opreme na uvezeno vozilo, carinski dug se obračunava u skladu sa Carinskim zakonom.

(3) Kao dodatna oprema u smislu ovog člana smatra se sva oprema, koja invalidnom licu

omogućava ulazak i smještanje na invalidskim kolicima u vozilu.

Član 22

(1) U skladu sa članom 184 stav 1 tačka 6 Carinskog zakona i članom 20 stav 2 ove uredbe oslobođenje od plaćanja carine, prilikom uvoza putničkih vozila mogu ostvarivati: 1) udruženja iz člana 184 stav 1 tačka 6 Carinskog zakona, radi organizovanja prevoza

svojih članova, a za vozila iz člana 20 stav 2 tačka 3 ove uredbe; 2) humanitarne organizacije kada putnička vozila nabavljaju za potrebe udruženja iz člana

184 stav 1 tačka 6 Carinskog zakona, u smislu stava 1 tačke 1 ovog člana, odnosno za potrebe članova udruženja koji ispunjavaju uslove iz stava 1 tač. 3 i 4 ovog člana;

3) članovi udruženja lica oboljelih od mišićnih i neuromišićnih oboljenja, kod kojih je zbog gubitka, oštećenja ili paralizovanosti donjih udova ili karlice nastalo najmanje 80% fizičko oštećenje;

4) članovi udruženja -lica koja su potpuno izgubila vid na oba oka.

(2) Putničko vozilo se može, u skladu sa stavom 1 ovog člana, osloboditi od plaćanja carine samo ako je namijenjeno isključivo za prevoz invalida.

(3) Oslobođenje od plaćanja carine u skladu sa ovim članom, može se zahtijevati samo

jedanput u tri godine. Član 23

(1) Oslobođenje od plaćanja carine iz člana 20 ove uredbe, ostvaruje se na osnovu pismenog

nalaza i mišljenja invalidske komisije, formirane u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju ili odluke o priznatom statusu invalida u skladu sa propisima koji regulišu zaštitu fizički hendikepiranih lica. Umjesto pismenog nalaza i mišljenja invalidske komisije, može se podnijeti odluka Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje.

- 26 -

(2) Korisnik prava na oslobođenje od plaćanja carine iz člana 22 stav 1 tač. 3 i 4 ove uredbe, može ostvariti pravo na oslobođenje od plaćanja carine, ako uvozi putničko vozilo isključivo za lični prevoz i ako organu carinske službe, pored nalaza i mišljenja komisije odnosno odluke ili potvrde iz stava 1 ovog člana, podnese sljedeće dokaze:

- da je sposoban da vozi putničko vozilo, a što dokazuje pomoću odgovarajuće vozačke

dozvole na njegovo ime, ili

- ovjereno pismeno ovlašćenje korisnika prava dato licu, koje će ga voziti, ako korisnik prava nema vozačku dozvolu odnosno nije u stanju da vozi, ili

- odluku o produženom roditeljskom pravu, o hraniteljstvu, o određivanju staratelja

odnosno odluku o starateljstvu.

(3) Korisnik prava, koji ostvaruje oslobođenje od plaćanja carine za putničko vozilo iz člana 20 stav 2 tačka 3 ove uredbe, dužan je organu carinske službe podnijeti dokaz, da se vozilo koristi za potrebe lica, zbog čijeg fizičkog hendikepa treba da ima invalidska kolica.

(3) Korisnik prava na oslobođenje od plaćanja carine, dužan je, pored navedenih dokaza i

carinske deklaracije, podnijeti organu carinske službe pismenu izjavu, da u poslednje tri godine nije ostvario pravo na oslobođenje iz ove glave.

Član 24

(1) Organ carinske službe će o svim dokazima, na osnovu kojih član udruženja ostvaruje

pravo na oslobođenje od plaćanja carine, prilikom uvoza putničkog vozila, upisati odgovarajuće podatke u carinsku deklaraciju, na kojoj će unijeti klauzulu o oslobođenju.

(2) U saobraćajnu dozvolu putničkog vozila, za koje je bilo ostvareno oslobođenje od plaćanja

carine, upisuje se sljedeći tekst: "Vozilo se ne smije otuđiti bez plaćanja carine do (upisuje se datum isteka trogodišnjeg roka iz stava 1 ovog člana). Vozilo je namijenjeno isključivo za prevoz invalida."

(3) Korišćenje putničkog vozila, oslobođenog od plaćanja carine u skladu sa zakonom,

kontrolišu pored organa carinske službe i policija, kao i nadležni inspekcijski organi i o nepravilnostima obavještavaju organe carinske službe.

(4) Organ nadležan za registraciju vozila, ne smije registrovati putničko motorno vozilo, koje

je korisnik prava uvezao bez plaćanja carine, na drugo lice prije nego što istekne rok iz stava 2 ovog člana, ako korisnik prava ne podnese dokument organa carinske službe, da je carina plaćena u skladu sa Carinskim zakonom.

UREDBA

O USLOVIMA I NAČINU PRODAJE CARINSKE ROBE I DRUGIM POSTUPCIMA SA CARINSKOM ROBOM

("Sl. list RCG", br. 22/03, 62/04)

VI BESPLATNO USTUPANJE CARINSKE ROBE I DRUGI POSTUPCI SA CARINSKOM ROBOM

Član 20 ("Sl. list RCG", br. 62/04)

- 27 -

(1) Vlada Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada) može robu iz člana 1 ove uredbe besplatno ustupiti državnim organima ili humanitarnim organizacijama i drugim korisnicima, ako im je ova roba potrebna za obavljanje djelatnosti.

..........................................................................................................................................................

(5) Izuzetno od stava 1 ovog člana, direktor Uprave carina može lako kvarljivu robu i robu čije je čuvanje povezano sa velikim troškovima, besplatno ustupiti humanitarnim organizacijama i drugim korisnicima, ako im je ova roba potrebna za obavljanje djelatnosti.

ZAKON O ADMINISTRATIVNIM TAKSAMA VI. OSLOBOĐENJE OD PLAĆANJA TAKSE

("Sl. list RCG", br. 55/03 od 01.10.2003, 46/04 od 09.07.2004) Član 14

Ne plaća se taksa za: ……………………………………………………………………………………………………

6) spise i radnje za ostvarivanje prava iz socijalnog osiguranja, društvene brige o djeci, socijalne zaštite, boračko-invalidske zaštite i zaštite civilnih invalida rata;

7) spise i radnje za ostvarivanje prava iz zdravstvenog, penzijskog i invalidskog

osiguranja; ……………………………………………………………………………………………………

ZAKON O IGRAMA NA SREĆU ("Sl. list RCG" br. 52/04 od 02.08.2004)

Član 5 Priređivanje igara na sreću je djelatnost od javnog interesa i isključivo pravo Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Republika), ako ovim zakonom nije drukčije određeno. Javni interes u oblasti priređivanja igara na sreću ostvaruje se naročito radi:

- obezbjeđivanja sredstava za zadovoljavanje potreba u oblasti socijalno-humanitarnih djelatnosti, zaštite mentalnog zdravlja, za programske aktivnosti omladine i za druge namjene određene ovim zakonom;

……………………………………………………………………………………………………

Član 15 Naknade od igara na sreću, utvrđene ovim zakonom, pripadaju budžetu Republike. Sredstva iz stava 1 ovog člana, u visini od 60%, koristiće se za finansiranje planova i programa organizacija koje:

- se bave socijalnom zaštitom i humanitarnom djelatnošću;

- se bave problemima i zadovoljavanjem potreba lica s invaliditetima; ……………………………………………………………………………………………………

- 28 -

Bliže kriterijume za utvrđivanje korisnika i način raspodjele prihoda iz stava 2 ovog člana utvrđuje Vlada.

Jednokratno priređivanje lutrijskih igara Član 31

Neprofitne organizacije, sa sjedištem na teritoriji Republike, mogu priređivati prigodno jednom godišnje tombolu zatvorenog tipa radi prikupljanja sredstava za obavljanje svoje djelatnosti. Tombola iz stava 1 ovog člana može se priređivati isključivo na osnovu odobrenja nadležnog organa, uz uslov da se tombolske kartice za tu igru mogu prodavati najduže 30 dana.

Član 32 Uz zahtjev za izdavanje odobrenja priređivač iz člana 31 ovog zakona može priložiti izvod iz opšteg akta u kojem je navedena djelatnost priređivača, odluku ovlašćenog organa priređivača o priređivanju igre na sreću koji sadrži ime odgovornog lica, pravila lutrijske igre na sreću, plan igre koji treba da sadrži najmanji broj tombolskih kartica koje mora prodati da bi se osigurala isplata dobitaka i plaćanje obaveza i dokaz o obezbijeđenom depozitu u visini sredstava planiranih za isplatu dobitaka.

Član 33 Prilikom odlučivanja o zahtjevu za jednokratno priređivanje tombole zatvorenog tipa nadležni organ posebno cijeni:

1) svrhu priređivanja igre;

2) procjenu vrijednosti za izdavanje tombolskih kartica;

3) ukupnu vrijednost dobitaka;

4) cijenu pojedinačne tombolske kartice;

5) sredstva kojima priređivač osigurava isplatu dobitaka;

6) pravila igre. Ukupna vrijednost izdatih tombolskih kartica ne smije biti veća od 40.000 €. Cijena pojedine tombolske kartice ne smije biti veća od vrijednosti najmanjeg dobitka.

Član 34 Priređivač igre iz člana 31 ovog zakona dužan je uplatiti naknadu u iznosu od 5% od ukupne uplate u toj igri u korist budžeta Republike. Naknada iz stava 1 ovog člana plaća se u roku od sedam dana od dana objavljivanja izvlačenja dobitaka, u kom roku je priređivač dužan nadležnom organu dostaviti izvještaj o konačnom obračunu s dokazom o uplati.

ZAKON O POREZU NA DODATU VRIJEDNOST Ostala oslobođenja

Član 27

- 29 -

Plaćanja PDV su oslobođeni (e): ..........................................................................................................................................................

2) ljekovi i medicinska sredstva utvrđena propisom o proizvodnji i prometu ljekova; ..........................................................................................................................................................

Oslobođenja kod uvoza proizvoda Član 28

Plaćanja PDV su oslobođeni:

1) uvezeni proizvodi čiji je promet u Crnoj Gori oslobođen plaćanja PDV; ..........................................................................................................................................................

5) proizvodi uvezeni preko državnih organa ili dobrotvornih humanitarnih organizacija koji su namijenjeni za besplatnu podjelu licima u stanju socijalne potrebe. Oslobođenje se ne odnosi na alkoholna pića, duvan i duvanske proizvode, kafu i motorna vozila, osim vozila za spasavanje;

..........................................................................................................................................................

16) objekte preduzeća za radno osposobljavanje, profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje invalidnih lica, stim da zapošljavaju najmanje 40% invalidnih lica u odnosu na ukupan broj zaposlenih i to srazmjerno učešću invalidnih lica u ukupnom broju zaposlenih;

..........................................................................................................................................................

UPUTSTVO O NAČINU SPROVOĐENJA POSTUPKA U VEZI SA OSTVARIVANJEM PRAVA NA

OSLOBAĐANJE OD PLAĆANJA POREZA NA DODATU VRIJEDNOST U SLUČAJEVIMA KADA JE TO PREDVIĐENO MEĐUNARODNIM SPORAZUMOM,

ODNOSNO UGOVOROM ("Sl. list RCG", br. 34/03)

Član 1

Ovim uputstvom uređuje se način sprovođenja postupka u vezi sa ostvarivanjem prava na oslobađanje od plaćanja poreza na dodatu vrijednost prilikom uvoza proizvoda i isporuke proizvoda, odnosno usluga u zemlji u slučajevima kada je međunarodnim sporazumom, odnosno ugovorom predviđeno da se sredstva inostranih donatorskih pomoći ne mogu koristiti za plaćanje poreza u Republici Crnoj Gori.

Član 2 Prilikom uvoza proizvoda kao i kod isporuke proizvoda i obavljanja usluga u zemlji ne plaća se porez na dodatu vrijednost u slučaju kada je to predviđeno međunarodnim sporazumom, odnosno ugovorom koji obavezuje Republiku Crnu Goru. Pravo na poresko oslobođenje iz stava 1 ovog člana ostvaruje uvoznik, odnosno kupac proizvoda, odnosno usluga (međunarodna organizacija ili domaće lice). .......................................................................................................................................................... Pravo iz stava 2 ovog člana ostvaruje se na osnovu poreske potvrde, koju izdaje ministarstvo nadležno za oblast iz koje se realizuje projekat.

- 30 -

Nadležno ministarstvo iz stava 4 ovog člana obavezno je istog dana poresku potvrdu dostaviti Direkciji javnih prihoda - Centrali Podgorica. Poreska potvrda iz stava 4 ovog člana isporučiocu proizvoda, odnosno usluga (obvezniku PDV-a), služi kao dokaz da je imao pravo da ne zaračuna porez na dodatu vrijednost prilikom isporuke proizvoda, odnosno usluga korisniku poreske olakšice.

Član 3 Isporučilac proizvoda, odnosno usluga u fakturi (PDV faktura) mora navesti osnov za oslobađanje od plaćanja poreza na dodatu vrijednost i broj poreske potvrde izdate od strane nadležnog ministarstva. Obveznik PDV-a iz stava 1 ovog člana ima pravo na povraćaj PDV-a koji se odnosi na proizvode i usluge na koje se odnosi poresko oslobođenje, u skladu sa Zakonom o porezu na dodatu vrijednost ("Službeni list RCG", br. 65/01, 12/02, 38/02, 72/02 i 21/03). Lice iz stava 1 ovog člana je dužno da obezbijedi posebnu evidenciju (po količini i vrijednosti) o isporuci proizvoda, odnosno usluga na koje se odnosi poresko oslobođenje iz člana 2 stav 2 ovog uputstva.

Član 4 Poreska potvrda iz člana 2 ovog uputstva mora sadržati najmanje sljedeće podatke:

1) naziv međunarodnog sporazuma, odnosno ugovora, 2) broj ugovora evidentiran kod Ministarstva inostranih poslova i potvrdu da je ugovor na

snazi, 3) odredbu sporazuma, odnosno ugovora kojom je predviđeno poresko oslobođenje, 4) vrijednost projekta po ugovoru, 5) specifikaciju proizvoda koji se uvoze, odnosno nabavljaju u zemlji i usluga koje se

koriste u zemlji, 6) datum izdavanja potvrde, 7) pečat i potpis ovlašćenog lica izdavaoca potvrde.

ZAKON O POREZU NA UPOTREBU PUTNIČKIH MOTORNIH VOZILA, PLOVNIH

OBJEKATA, VAZDUHOPLOVA I LETILICA ("Sl. list RCG", br. 28/04 od 29.04.2004, 37/04 od 04.06.2004)

Član 6 Porez na motorna vozila ne plaća se na: ……………………………………………………………………………………………………..

3) vozila zdravstvenih ustanova; ……………………………………………………………………………………………

7) vozila specijalno prilagođena i opremljena za upotrebu hendikepiranih lica;

……………………………………………………………………………………………

ZAKON O PORESKOJ ADMINISTRACIJI ("Sl. list RCG", br. 65/01)

Obaveze pozvanog lica

- 31 -

Član 8

....................................................................................................................................................... (2) Ako je pozvano lice, zbog bolesti ili drugog opravdanog razloga, spriječeno da se odazove

pozivu dužno je odmah po prijemu poziva, ako je u mogućnosti, o tome obavijestiti poreski organ koji je izdao poziv, a ako to nije, dužno je, po prestanku razloga, doći u poreski organ i opravdati izostanak.

.......................................................................................................................................................

Ispitivanje svjedoka Član 12

.......................................................................................................................................................

(4) Lice koje zbog bolesti ili tjelesne nesposobnosti ne može doći po pozivu, saslušaće se u svom stanu, odnosno u objektu u kojem boravi.

Član 14

.......................................................................................................................................................

(2) Ako je svjedok gluv, pitanja će mu se postavljati pismeno, a ako je nijem pozvaće se da pismeno odgovara.

....................................................................................................................................................... X MJERE NAPLATE

Član 56

(1) Mjere naplate preduzimaju se za poresku obavezu za koju je dostavljeno poresko rješenje i koja nije izmirena u propisanom roku.

(2) Od mjera naplate izuzimaju se:

.................................................................................................................................................

3) invalidska pomagala koja su poreskom dužniku ili članu njegovog domaćinstva neophodna za obavljanje životnih funkcija;

.................................................................................................................................................

5) jedna trećina zarade, penzije ili primanja po osnovu socijalne pomoći;

6) primanja po osnovu zakonskog izdržavanja, naknade štete nastale usled oštećenja zdravlja ili umanjenja, odnosno gubitka radne sposobnosti i zbog izgubljenog izdržavanja usled smrti davaoca izdržavanja;

7) materijalno obezbjeđenje, dječiji dodatak i druga primanja po osnovu socijalne

pomoći;

8) primanja po osnovu privremene nezaposlenosti;

9) primanja na osnovu naknade zbog tjelesnog oštećenja po propisima o invalidskom osiguranju.

ZAKON O POREZIMA NA IMOVINU Član 11. ("Sl. list RCG", br. 45/98)

- 32 -

Porez na imovinu ne plaća se na ..........................................................................................................................................................

6) zgrade i zemljišta koje se koriste za prosvjetne, kulturne, naučne, socijalne, zdravstvene, humanitarne ili sportske svrhe, kao i prostorije koje se koriste za rad likovnih umjetnika osim onih zgrada, djelova zgrada i zemljišta od kojih se ostvaruje prihod;

.......................................................................................................................................................... 16) objekte preduzeća za radno osposobljavanje, profesionalnu rehabilitaciju i

zapošljavanje invalidnih lica, stim da zapošljavaju najmanje 40% invalidnih lica u odnosu na ukupan broj zaposlenih i to srazmjerno učešću invalidnih lica u ukupnom broju zaposlenih;

ZAKON O POREZU NA DOHODAK FIZIČKIH LICA

("Sl. list RCG", br. 65/01, 12/02, 37/04) 4. Prihodi koji se izuzimaju iz dohotka

Član 5 Dohotkom se ne smatraju prihodi ostvareni po osnovu:

1) propisa o pravima invalida; ………………………………………………………………………………………………

3) naknade za tuđu pomoć i njegu i naknada za tjelesno oštećenje; ………………………………………………………………………………………………

5) naknade iz zdravstvenog osiguranja, osim naknade zarada; ………………………………………………………………………………………………

9) penzija i invalidnina; ………………………………………………………………………………………………

UREDBA O ODREĐIVANJU IZNOSA PRIHODA NA KOJE SE NE PLAĆA POREZ NA DOHODAK FIZIČKIH LICA

("Sl. list RCG", br. 43/02, 69/02, 03/04, 43/04) Član 1

Ovom uredbom određuje se iznos prihoda po osnovu ličnih primanja na koje se ne plaća porez na dohodak fizičkih lica i uređuje način akontacionog oporezivanja prihoda od povremene samostalne djelatnosti i prihoda od imovine i imovinskih prava.

Član 2 Ne plaća se porez na dohodak fizičkih lica na prihode po osnovu ličnih primanja zaposlenog i to po osnovu: ……………………………………………………………………………………………………

12. solidarne pomoći u slučaju teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije, nabavke ljekova i liječenje zaposlenog ili člana njegove uže porodice do 1.000 €,

……………………………………………………………………………………………………

- 33 -

UNUTRAŠNJI POSLOVI

ZAKON

O UNUTRAŠNJIM POSLOVIMA ("Sl. list RCG", br. 24/94, 29/94, 54/03)

Član 55. Građanin koji Ministarstvu ili ovlašćenom službenom licu pruži pomoć u vršenju službenih zadataka i pri tome se povrijedi, razboli ili bude trajno onesposobljen za vršenje svog poziva ostvaruje prava iz penzijskog, invalidskog i zdravstvenog osiguranja kao službenik koji je pretrpio nesreću na radu ili u vezi sa radom. ……………………………………………………………………………………………………

SVOJINSKO OBLIGACIONI ODNOSI

PORODIČNI ZAKON ("Sl. list SRCG", br. 7/89, 13/89, 56/03)

Član 8. Društvena zajednica starateljstvom pruža posebnu zaštitu maloljetnoj djeci koja nijesu pod roditeljskim staranjem i punoljetnim licima koja nijesu sposobna ili koja nijesu u mogućnosti da se sama staraju o svojoj ličnosti, pravima i interesima.

1. Poništenje braka Član 46.

Ništav je brak koji zaključi lice koje zbog duševne bolesti ili iz drugih razloga nije sposobno za rasuđivanje.

Član 51. Pravo na podizanje tužbe za poništenje braka iz uzroka navedenih u čl. 44. do 47. i člana 50. ovog zakona, pripada supruzima i drugim licima koja imaju neposredni pravni interes da brak bude poništen, kao i javnom tužiocu. Nakon prestanka razloga iz člana 46. ovog zakona, pravo na tužbu za poništenje braka pripada samo bračnom drugu koji je bio teže duševno bolestan ili je iz drugih razloga bio nesposoban za rasuđivanje. Tužba se može podnijeti u roku od jedne godine od prestanka navedenih razloga, a ako je bračni drug bio potpuno lišen poslovne sposobnosti, u roku od jedne godine od pravnosnažnosti odluke o vraćanju poslovne sposobnosti.

2. Razvod braka

Član 55. Bračni drug može tražiti razvod braka ako su bračni odnosi ozbiljno i trajno poremećeni ili kad se iz drugih razloga ne može ostvariti svrha braka (nestalost, duševna bolest i sl.).

2. Vršenje roditeljskog prava Član 66.

Roditeljsko pravo roditelji vrše zajednički i sporazumno, a u slučaju njihovog neslaganja odlučuje organ starateljstva.

- 34 -

Kad je jedan roditelj lišen roditeljskog prava, ili je lišen poslovne sposobnosti, ili zbog drugih okolnosti nije u mogućnosti da vrši roditeljsko pravo, vrši ga drugi roditelj sam.

Član 72.

U slučaju smrti roditelja koji je sam vršio roditeljsko pravo, kao i u slučaju kad taj roditelj izgubi poslovnu sposobnost ili napusti dijete, drugi roditelj ima pravo da zahtijeva da mu lice kod koga se dijete nalazi preda dijete na čuvanje i vaspitanje. U slučaju spora između roditelja i trećeg lica, sud može odlučiti da dijete povjeri na čuvanje i vaspitanje, licu kod koga se dijete nalazi, nekom drugom licu ili organizaciji, ako po pribavljenom mišljenju i predlogu organa starateljstva, pošto ispita okolnosti, utvrdi da opravdani interesi djeteta to zahtijevaju.

3. Produženje roditeljskog prava Član 86.

Roditeljsko pravo može se produžiti poslije punoljetstva djeteta ako ono usljed duševne bolesti, zaostalog duševnog razvoja ili tjelesnih mana ili iz drugih razloga nije sposobno da se samo stara o svojoj ličnosti, pravima i interesima.

Član 88. Kad prestanu razlozi zbog kojih je produženo roditeljsko pravo nad punoljetnim licem sud će, na predlog tog lica, roditelja ili organa starateljstva, donijeti odluku o prestanku produženog roditeljskog prava.

II. USLOVI USVOJENJA 1. Nepotpuno usvojenje

Član 120. Za usvojenje potreban je pristanak oba roditelja usvojenika, odnosno njegovog staraoca. Nije potreban pristanak roditelja koji je sudskom odlukom lišen roditeljskog prava ili je lišen poslovne sposobnosti ili mu se više od godinu dana ne zna mjesto boravka, ili je nepoznat.

Član 122. Niko ne može biti usvojen od više lica, osim kad su usvojioci bračni drugovi. Bračni drugovi zajednički usvajaju isto lice, a može ga usvojiti i samo jedan od njih, uz pristanak drugog bračnog druga. Pristanak drugog bračnog druga nije potreban ako je sudskom odlukom lišen roditeljskog prava ili je lišen poslovne sposobnosti ili mu se već godinu dana ne zna mjesto boravka.

Član 124.

Ne može usvojiti:

1) lice koje je sudskom odlukom lišeno roditeljskog prava ili poslovne sposobnosti; ..........................................................................................................................................................

4) lice koje je duševno bolesno ili slaboumno kao i ono koje boluje od bolesti koja može dovesti u opasnost zdravlje i život usvojenika.

- 35 -

2. Potpuno usvojenje

Član 125. Potpuno usvojiti maloljetnika mogu samo bračni drugovi zajednički, i to ako je bar jedan od njih u starosnom dobu od 30 do 60 godina života, ako se nalazi u braku najmanje tri godine i ako za usvojenje ne postoje smetnje iz člana 123. st. 1. i člana 124. ovog zakona.

STARATELJSTVO

Član 154. Društvena zajednica starateljstvom obezbjeđuje posebnu zaštitu maloljetnim licima koja su bez roditelja ili o kojima roditelji ne brinu, kao i o punoljetnim licima koja nijesu sama sposobna da se brinu o svojim pravima i interesima. Društvena zajednica obezbjeđuje po odredbama ovog zakona, posebnu zaštitu i drugim licima koja nijesu u mogućnosti da se sama brinu o svojim pravima i interesima. Lica kojima društvena zajednica obezbjeđuje zaštitu u smislu st. 1. i 2. ovog zakona nazivaju se štićenici.

I. ORGAN STARATELJSTVA Član 165.

Organ starateljstva može da pruža zaštitu i licu nad kojim je starateljstvo prestalo zbog punoljetstva, ako se to lice za vrijeme trajanja starateljstva nije moglo osposobiti za samostalan život zbog bolesti, dužine školovanja i sl.

II. STARALAC Član 176.

Staralac ne može biti:

1) lice koje je lišeno roditeljskog prava;

2) lice koje je lišeno poslovne sposobnosti;

3) lice čiji su interesi u suprotnosti sa interesima štićenika;

4) lice od koga se, s obzirom na njegovo ranije i sadašnje vladanje i lična svojstva i odnose sa štićenikom i njegovim roditeljima i drugim srodnicima, ne može očekivati da će pravilno vršiti dužnosti staraoca.

III. NADLEŽNOST I POSTUPAK

Član 200. Ne mijenja se nadležnost organa starateljstva za vrijeme dok se štićenik nalazi privremeno van područja tog organa, radi školovanja, profesionalne rehabilitacije, socijalne i zdravstvene zaštite ili iz sličnih razloga.

IV. STARATELJSTVO NAD MALOLJETNIKOM 1. Stavljanje maloljetnika pod starateljstvo

Član 210. Pod starateljstvom će se staviti maloljetnik:

- čiji su roditelji umrli, nestali, nepoznati ili su nepoznatog prebivališta;

- 36 -

- čiji su roditelji lišeni roditeljskog prava, - čijim roditeljima je oduzeta poslovna sposobnost ili im je poslovna sposobnost

ograničena, - čiji roditelji zloupotrebljavaju ili grubo zanemaruju vršenje roditeljskog prava, i -čiji su roditelji odsutni i nijesu u mogućnosti da se redovno staraju o njemu, a nijesu ga povjerili na čuvanje i vaspitanje licu za koje je organ starateljstva utvrdio da ispunjava uslove za staraoca.

2. Smještaj maloljetnih štićenika Član 219.

Maloljetni štićenik ometen u fizičkom i psihofizičkom razvoju, vaspitno zapušten, kao i maloljetni štićenik koji je na bilo koji način poremećen u svom psihičkom razvoju može se smjestiti u drugu porodicu samo ako je utvrđeno da su članovi te porodice, po svojim ličnim svojstvima sposobni za vaspitanje takvog djeteta.

Član 220. Porodica u koju je maloljetni štićenik smješten dužna je da daje staraocu obavještenje o svim okolnostima važnim za razvoj djeteta, a naročito o njegovom zdravlju, vaspitanju i obrazovanju.

V. STARATELJSTVO NAD LICIMA LIŠENIM POSLOVNE SPOSOBNOSTI Član 229.

Punoljetno lice koje zbog duševne bolesti, duševne zaostalosti ili kojeg drugog uzroka nije sposobno da se samo brine o svojim pravima i interesima potpuno se lišava poslovne sposobnosti. Punoljetno lice koje svojim postupcima ugrožava svoja prava i interese ili prava i interese drugih lica zbog duševne bolesti, duševne zaostalosti, prekomjernog uživanja alkohola ili opojnih sredstava, senilnosti ili drugih sličnih razloga djelimično se lišava poslovne sposobnosti. Odluku o lišenju poslovne sposobnosti donosi nadležni sud u vanparničnom postupku.

Član 230. Lica koja su odlukom suda djelimično ili potpuno lišena poslovne sposobnosti organ starateljstva staviće pod starateljstvo. Pravosnažnu odluku o lišenju, odnosno ograničenju poslovne sposobnosti sud je dužan da bez odlaganja dostavi nadležnom organu starateljstva, koji će u roku od 30 dana od dana prijema odluke za lice lišeno poslovne sposobnosti staviti pod starateljstvo.

Član 231.

Staralac lica koje je potpuno lišeno poslovne sposobnosti ili mu je poslovna sposobnost ograničena dužan je da se stara naročito o njegovoj ličnosti, smještaju, zdravlju i uzrocima zbog kojih je lišeno poslovne sposobnosti i da nastoji da se ti uzroci otklone.

Član 232.

- 37 -

Ako staralac utvrdi da su se kod lica lišenog poslovne sposobnosti stekle okolnosti, koje upućuju na potrebu vraćanja poslovne sposobnosti odnosno izmjenu ranije odluke, dužan je da bez odlaganja o tome obavijesti organ starateljstva.

Član 233. Staralac lica koje je potpuno lišeno poslovne sposobnosti ima dužnosti i prava staraoca maloljetnika koji nije navršio 14 godina života. Staralac lica, koje je djelimično lišeno poslovne sposobnosti ima prava i dužnosti staraoca maloljetnika koji je navršio 14 godina života, ali organ starateljstva može kad je to potrebno, da odredi poslove koje lice djelimično lišeno poslovne sposobnosti može da preduzme samostalno i bez odobrenja staraoca.

Član 234. Sud kod koga je pokrenut postupak da se neko lice liši poslovne sposobnosti dužan je da odmah izvijesti o tome nadležni organ starateljstva, koji će ako je potrebno postaviti tom licu privremenog staraoca.

Član 235. Privremeni staralac ima ista prava i dužnosti kao staralac nad maloljetnikom koji je navršio 14 godina života. Organ starateljstva može, ako je to potrebno, proširiti na privremenog staraoca prava i dužnosti koja ima staraoc nad maloljetnikom koji nije navršio 14 godina života. Dužnost privremenog staraoca prestaje kad se postavi stalni staralac ili kad odluka suda da nema mjesta lišenju poslovne sposobnosti postane pravosnažna.

Član 236. Starateljstvo nad licima lišenim poslovne sposobnosti prestaje kad im se odlukom suda vrati poslovna sposobnost ili smrću takvih lica.

Član 237. Na starateljstvo nad licima lišenim poslovne sposobnosti i licima kojima je postavljen privremeni staralac za koje je pokrenut postupak za lišenje poslovne sposobnosti odnose se odredbe ovog zakona o starateljstvu nad maloljetnicima, ukoliko posebnim zakonom nije drugačije regulisano ili to ne proizilazi iz prirode stvari starateljstva nad ovim licima.

I. IZDRŽAVANJE DJECE, RODITELJA I DRUGIH SRODNIKA Član 248.

Ako je punoljetno dijete zbog bolesti, tjelesnih ili duševnih nedostataka nesposobno za rad, nema dovoljno sredstava za izdržavanje ili ih ne može ostvariti iz postojeće imovine, roditelji su dužni da ga izdržavaju dok to stanje traje.

Član 250.

- 38 -

Djeca su dužna da izdržavaju svoje roditelje koji su nesposobni za rad, a nemaju dovoljno sredstava za izdržavanje ili ih ne mogu ostvariti iz postojeće imovine. Izuzetno, sud može odbiti zahtjev za izdržavanje kad izdržavanje traži roditelj koji je bio lišen roditeljskog prava i nije izdržavao dijete, i ako je za to imao mogućnosti ili ako sud cijeneći sve okolnosti slučaja, nađe da bi to predstavljalo očiglednu nepravdu za dijete.

II. IZDRŽAVANJE BRAČNOG DRUGA Član 255.

Bračni drug koji nema dovoljno sredstava za izdržavanje, nesposoban je za rad ili se ne može zaposliti, ima pravo na izdržavanje od svog bračnog druga, srazmjerno njegovim mogućnostima. Sud može, uzimajući u obzir sve okolnosti slučaja, odbiti zahtjev za izdržavanje, ako izdržavanje traži bračni drug koji se bez ozbiljnog povoda od strane drugog bračnog druga grubo ili nedolično ponašao u bračnoj zajednici ili je zlonamjerno ili bez opravdanog razloga napustio svog bračnog druga, ili ako bi njegov zahtjev predstavljao očiglednu nepravdu za drugog bračnog druga.

Član 256. Po uslovima iz člana 255. ovog zakona, neobezbijeđeni bračni drug ima pravo da zahtijeva da mu se presudom kojom se brak razvodi dosudi izdržavanje na teret drugog bračnog druga, srazmjerno njegovim materijalnim mogućnostima. Izuzetno, bračni drug, koji u brakorazvodnoj parnici nije tražio da mu se dosudi izdržavanje na teret drugog bračnog druga, može, iz opravdanih razloga, takav zahtjev postaviti u odvojenoj parnici, u roku od godine poslije razvoda braka, ali samo ako su pretpostavke za izdržavanje nastale prije razvoda braka i trajale neprekidno do zaključenja glavne rasprave u parnici za izdržavanje, ili ako je u ovom roku nastupila nesposobnost za rad kao posledica tjelesne povrede ili narušenog zdravlja iz vremena prije razvoda braka. Ako su se u slučaju razvoda braka bračni drugovi sporazumjeli o izdržavanju, ili je jedan bračni drug bez izričitog sporazuma učestvovao u izdržavanju drugog bračnog druga plaćanjem određenih novčanih iznosa, ostavljajući mu na korišćenje svoju imovinu ili na drugi način, rok iz stava 2. ovog člana, za postavljanje zahtjeva za izdržavanje, teče od dana kad je učinjeno posljednje davanje na ime izdržavanja, odnosno od dana kad je bračnom drugu vraćena njegova imovina.

POSEBNI SUDSKI POSTUPCI 1.Postupak u bračnim sporovima

Član 305. Za duševno oboljelog bračnog druga, odnosno lice nesposobno za rasuđivanje, tužbu za razvod braka može podnijeti njegov staralac samo po prethodnoj dozvoli organa starateljstva.

Član 308.

U sporovima za razvod braka prethodno se sprovodi postupak mirenja bračnih drugova, izuzev u slučajevima:

1) ako je jedan od bračnih drugova nesposoban za rasuđivanje; ..........................................................................................................................................................

- 39 -

Ako je postupak pokrenut tužbom za razvod braka tužba se uručuje tuženoj stranci tek ako mirenje nije uspjelo.

Član 318. Kad je postupak pokrenut predlogom bračnih drugova za sporazumni razvod braka ne ispituju se činjenice na kojima je predlog zasnovan, ali sud može odlučiti da se sprovede dokazni postupak, kao po tužbi za razvod braka, ako u postupku mirenja ocijeni da opravdani interesi zajedničke maloljetne djece zahtijevaju da se brak održi. Ako predlagači imaju zajedničku djecu sud može ispitivati činjenice i sprovoditi dokazni postupak, o dijelu predloga bračnih drugova koji se odnose na čuvanje, vaspitanje i izdržavanje djece, ako dođe do uvjerenja da sporazum roditelja o ovim pitanjima ne pruža dovoljno garancije, da će interesi njihove maloljetne ili nesposobne djece biti ovim sporazumom u dovoljnoj mjeri zaštićeni.

3. Postupak u sporovima za izdržavanje Član 335.

U bračnim sporovima o čuvanju i vaspitavanju djece sud po službenoj dužnosti odlučuje o izdržavanju maloljetne djece i punoljetne djece nad kojima je produženo roditeljsko pravo. Sporazum roditelja o izdržavanju djece sud će prihvatiti samo ako je u skladu sa odredbama ovog zakona o određivanju izdržavanja. Sud po službenoj dužnosti odlučuje o izdržavanju djeteta, kada u sporu za utvrđivanje očinstva utvrdi da je tuženi otac djeteta ili kad u sporu za utvrđivanje materinstva utvrdi da je tužena majka djeteta.

Član 336. Kad sud utvrdi da roditelji ni pojedinačno ni zajednički nijesu u mogućnosti da podmire potrebe izdržavanja maloljetnog djeteta u visini predviđenoj ovim zakonom, obavještava o tome organ starateljstva, a po potrebi zastaje sa postupkom do isteka roka koji je ostavljen organu starateljstva za izjašnjavanje. Organ starateljstva može u tom slučaju u ime maloljetnog djeteta da proširi tužbu za izdržavanje na druga lica koja su po zakonu dužna da daju izdržavanje. Ta lica se ne mogu protiviti proširenju tužbe. Pravo na proširenje tužbe iz stava 2. ovog člana, pripada i zakonskom zastupniku maloljetnog djeteta. Ako se u daljem postupku utvrdi da ni drugi srodnici nijesu u mogućnosti da podmire potrebe izdržavanja djeteta, organ starateljstva preduzima potrebne mjere radi osiguranja sredstava za izdržavanje djeteta po propisima o socijalnoj zaštiti.

Član 337.

U sporovima za izdržavanje maloljetne djece i djece nad kojom je produženo roditeljsko pravo, kao i u drugim sporovima u kojima se po službenoj dužnosti odlučuje o izdržavanju ove djece, sud po službenoj dužnosti određuje privremene mjere radi davanja izdržavanja, ako u izdržavanju djeteta ne učestvuju oba roditelja sa odgovarajućim doprinosom.

- 40 -

U sporovima za zakonsko izdržavanje punoljetnih sposobnih lica sud može odrediti privremene mjere za njihovo izdržavanje samo na zahtjev tražioca izdržavanja. Privremene mjere iz stava 1. i 2. ovog člana, sud određuje ako se učine vjerovatnim činjenice od kojih zavisi pravo na izdržavanje, a u sporovima za utvrđivanje očinstva, odnosno materinstva i ako se učini vjerovatnim da je tuženi otac djeteta, odnosno da je tužena majka djeteta.

Član 338. Organ starateljstva dužan je na zahtjev suda da prikupi sve podatke važne za donošenje sudske odluke o izdržavanju. U sporovima u kojima se odlučuje o zakonskom izdržavanju maloljetne djece i djece nad kojima je produženo roditeljsko pravo postupak se sprovodi po odredbi člana 335. ovog zakona.

ZAKON O NASLJEĐIVANJU (Objavljen u "Sl. listu SRCG", br. 4/76, 10/76, 22/78 i 34/86)

Povećanje nasljednog dijela bračnog druga Član 23.

Kad je bračni drug koji nema nužnih sredstava za život pozvan na nasljeđe sa drugim nasljednicima sud može na zahtjev bračnog druga odlučiti da bračni drug naslijedi i jedan dio onog dijela zaostavštine koji bi po zakonu trebalo da naslijede ostali naslednici, a može odlučiti da bračni drug naslijedi i cijelu zaostavštinu, ako je ona tako male vrijednosti da bi njenom podjelom bračni drug zapao u oskudicu. Pri odlučivanju sud će uzeti u obzir sve okolnosti slučaja, a naročito imovinske prilike i sposobnost bračnog druga za privređivanje, trajanje bračne zajednice, imovinske prilike ostalih nasljednika, njihovu sposobnost za privređivanje i vrijednost zaostavštine.

Povećanje nasljednog dijela roditelja Član 24.

Kad su roditelji koji nemaju nužnih sredstava za život pozvani na nasljeđe sa bračnim drugom ostaviočevim, sud može na njihov zahtjev odlučiti da naslijede i jedan dio onog dijela zaostavštine koji bi trebalo da naslijedi bračni drug, a može odlučiti da roditelji naslijede cijelu zaostavštinu, ako je ona tako mala da bi njenom podjelom roditelji zapali u oskudicu. Ako je između roditelja ostaviočevih zajednica života trajno prestala, a samo jedan roditelj nema nužnih sredstava za život, on može zahtijevati povećanje nasljednog dijela, kako prema bračnom drugu tako i prema drugom roditelju ostaviočevom. Ako je jedan roditelj ostaviočev umro prije ostavioca, nadživjeli roditelj koji nema nužnih sredstava za život može zahtijevati povećanje svog nasljednog dijela i prema nasljednicima umrlog ostaviočevog roditelja. Pri odlučivanju sud će uzeti u obzir sve okolnosti slučaja, a naročito imovinske prilike i sposobnost roditelja za privređivanje, imovinske prilike bračnog druga odnosno nasljednika umrlog roditelja i njihovu sposobnost za privređivanje i vrijednost zaostavštine.

Ko su nužni nasljednici

Član 25.

- 41 -

Nužni nasljednici su potomci umrloga, njegov bračni drug, njegovi usvojenici i njihovi potomci, osim ako pri usvojenju nijesu ta prava ograničena ili isključena, njegovi roditelji i njegovi usvojioci. Djedovi i babe i braća i sestre umrlog su nužni nasljednici samo ako su trajno nesposobni za rad i nemaju nužnih sredstava za život. Lica nabrojana u ovom članu su nužni nasljednici kad su po zakonskom redu nasljeđivanja pozvana na nasljeđe.

b) Lišenje nužnog dijela u korist potomaka Član 45.

Ako je potomak koji je imao pravo na nužni dio prezadužen ili je rasipnik, zavještalac ga može lišiti u cjelini ili djelimično njegovog nužnog dijela u korist njegovih potomaka. Ovo lišenje ostaje punovažno samo ako u trenutku otvaranja nasljeđa lišeni ima maloljetne potomke ili punoljetne potomke koji su nesposobni za privređivanje. Poništaj testamenta zbog zavještaočeve nesposobnosti i zbog nedostataka u njegovoj volji

Član 61. Poništenje testamenta zbog zavještaočeve nesposobnosti za rasuđivanje ili zbog toga što zavještalac nije imao 15 godina kao i poništenje testamenta ili pojedinih njegovih odredaba zbog prijetnje ili prinude, prevare ili zablude, može tražiti samo lice koje ima pravni interes, i to u roku od godine dana od kada je doznalo za postojanje uzroka ništavosti, a najkasnije za 10 godina od proglašenja testamenta. Rok od godine dana ne može početi da teče prije proglašenja testamenta. Poništenje testamenta prema nesavjesnom licu može se tražiti u roku od 20 godina od proglašenja testamenta.

Sudski testament ako zavještalac nije u stanju da ga pročita

Član 66. U slučaju da zavještalac nije u stanju da pročita testament koji mu je sastavio sudija, ovaj će ga pročitati zavještaocu u prisustvu dva svjedoka pa će onda zavještalac u prisustvu dva svjedoka testament potpisati ili staviti na njega svoj rukoznak, pošto izjavi da je to njegov testament. Svjedoci će se potpisati na testamentu. Sudija će na testamentu potvrditi da su sve ove radnje izvršene.

RAD I RADNI ODNOSI

ZAKON O RADU ("Sl. list RCG", br. 43/03)

II. UGOVOR O RADU

1. Uslovi za zaključivanje ugovora o radu Član 10

(1) Ugovor o radu može da zaključi lice koje ispunjava opšte uslove predviđene ovim

zakonom i posebne uslove predviđene zakonom, drugim propisima i aktom o sistematizaciji poslodavca.

- 42 -

(2) Ugovor o radu može da zaključi lice koje je navršilo 15 godina života i ima opštu

zdravstvenu sposobnost.

(3) Ugovor o radu može da zaključi invalid koji je zdravstveno sposoban za rad na odgovarajućim poslovima.

4. Javno oglašavanje

Član 20

(1) Poslodavac može da zaključi ugovor o radu bez javnog oglašavanja: ..........................................................................................................................................................

4) sa zaposlenim kojem je, u smislu propisa o penzijsko - invalidskom osiguranju, utvrđena invalidnost, a koji je kod poslodavca kod kojeg zasniva radni odnos stručno osposobljen za rad na određenom radnom mjestu uz posredovanje Zavoda za zapošljavanje;

..........................................................................................................................................................

III. PRAVA ZAPOSLENIH

1. Raspoređivanje zaposlenih Član 31

..........................................................................................................................................................

(4) Zaposlena žena za vrijeme trudnoće, zaposlena žena koja ima dijete do pet godina života i samohrani roditelj koji ima dijete mlađe od sedam godina života, zaposleni roditelj koji ima dijete sa težim smetnjama u razvoju, zaposleni mlađi od 18 godina života i zaposleni invalid ne mogu biti raspoređeni na rad van mjesta prebivališta, odnosno boravišta.

2. Zaštita žena, omladine i invalida

Član 74 Zaposlena žena, zaposleni mlađi od 18 godina života i zaposleni invalid imaju pravo na posebnu zaštitu, u skladu sa ovim zakonom.

Član 78 Zaposlenog invalida poslodavac je dužan da rasporedi na poslove koji odgovaraju njegovoj preostaloj radnoj sposobnosti u stepenu stručne spreme, u skladu sa aktom o sistematizaciji. Ako se zaposleni invalid ne može rasporediti u smislu stava 1 ovog člana, poslodavac je dužan da mu obezbijedi druga prava, u skladu sa posebnim zakonom i kolektivnim ugovorom.

Član 79 ..........................................................................................................................................................

(2) Poslodavac ne može da raskine ugovor o radu sa zaposlenom ženom koja radi polovinu punog radnog vremena zbog njege djeteta s težim smetnjama u razvoju, samohranim roditeljem koji ima dijete do sedam godina života ili dijete koje je težak invalid, kao ni sa licem koje koristi neko od navedenih prava.

- 43 -

(3) Zaposleni iz stava 2 ovog člana ne mogu se proglasiti licima za čijim je radom prestala

potreba usled uvođenja tehnoloških, ekonomskih ili restrukturalnih promjena u skladu sa ovim zakonom.

(4) Zaposlenom koji je zaključio ugovor o radu na određeno vrijeme okolnosti iz st. 1 i 2 ovog

člana nijesu od uticaja na prestanak radnog odnosa.

Član 81 ..........................................................................................................................................................

(3) Jedan od roditelja koji ima dijete sa težim smetnjama u razvoju, kao i samohrani roditelj koji ima dijete mlađe od sedam godina života može da radi duže od punog radnog vremena, odnosno noću, samo na osnovu pisanog pristanka.

Član 85

(1) Roditelj, usvojilac ili lice kome je nadležni organ starateljstva povjerio dijete na staranje i njegu, odnosno lice koje se stara o oboljelom od: cerebralne paralize, dječje paralize, nekom vrstom plegija ili oboljeloj od distrofije ili drugih mišićnih i neuromišićnih bolesti ili ostalih teških oboljenja ima pravo da radi polovinu punog radnog vremena.

(2) Radno vrijeme iz stava 1 ovog člana i člana 84 ovog zakona smatra se punim radnim

vremenom za ostvarivanje prava iz rada i po osnovu rada .

Član 86

(1) Način i postupak ostvarivanja prava iz čl. 84 i 85 ovog zakona propisuje ministarstvo nadležno za poslove socijalne i dječije zaštite.

(2) Za vrijeme odsustva sa rada iz čl. 84 i 85 ovog zakona zaposleni ima pravo na naknadu

zarade, u skladu sa zakonom.

(3) Pravo iz čl. 84 i 85 ovog zakona ne može se koristiti za vrijeme za koje je oboljelo lice smješteno u ustanovi socijalne i zdravstvene zaštite.

VI. PRESTANAK RADNOG ODNOSA

Član 108 Zaposlenom prestaje radni odnos, odnosno ugovor o radu (po sili zakona): ..........................................................................................................................................................

2) ako je na način propisan zakonom utvrđeno da je kod zaposlenog došlo do gubitka radne sposobnosti - danom dostavljanja pravnosnažnog rješenja o utvrđivanju gubitka radne sposobnosti;

..........................................................................................................................................................

VII. PRESTANAK POTREBE ZA RADOM ZAPOSLENIH Član 116

(1) Program iz člana 115 ovog zakona sadrži podatke o zaposlenima koji predstavljaju višak,

poslove koje obavljaju, kvalifikacionu strukturu, godine starosti i mjere za ostvarivanje prava i to: rasporeda na druge poslove kod istog poslodavca u stepenu stručne spreme

- 44 -

zaposlenog, sa punim ili nepunim radnim vremenom; rasporeda kod drugog poslodavca u stepenu stručne spreme zaposlenog, sa punim ili nepunim radnim vremenom; stručnog osposobljavanja, prekvalifikacije ili dokvalifikacije za rad na drugo radno mjesto kod istog ili drugog poslodavca i druge mjere u skladu sa kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu.

(2) Prilikom utvrđivanja zaposlenih za čijim je radom prestala potreba, poslodavac cijeni

kvalitet obavljanja posla i doprinos zaposlenog u radu u skladu sa kolektivnim ugovorom kod poslodavca.

Član 117

(1) Zaposlenom koji je proglašen viškom, a nije mu obezbijeđeno nijedno od prava predviđenih programom iz člana 116 stav 1 ovog zakona i zaposlenom kod poslodavca koji otkazuje ugovor o radu za manje od pet zaposlenih zbog prestanka potrebe za njegovim radom poslodavac je dužan da isplati otpremninu najmanje u visini šest prosječnih zarada u Republici.

(2) Zaposlenom invalidu koji je proglašen tehnološkim viškom, a nije mu obezbijedjeno ni jedno od prava predvidjenih programom iz člana 116 stav 1 ovog zakona, poslodavac je dužan da isplati otpremninu:

1) najmanje u visini 24 prosječne zarade u Republici, ako je invalidnost prouzrokovana

povredom van rada ili bolešću; 2) najmanje u visini 36 prosječnih zarada u Republici, ako je invalidnost

prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću. Zaradom, u smislu st. 1 i 2 ovog člana, smatra se prosječna zarada u Republici,

umanjena za poreze i doprinose koji se plaćaju iz te zarade, ostvarena u mjesecu koji prethodi mjesecu u kojem zaposlenom prestaje radni odnos.

Ako je za zaposlenog invalida povoljnija visina otpremnine iz stava 2 ovog člana, utvrđuje se na osnovu prosječne zarade poslodavca.

XIV. KAZNENE ODREDBE

Član 148

(1) Novčanom kaznom u iznosu od pedesetostrukog do dvjestostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj poslodavac sa svojstvom pravnog lica, ako:

.......................................................................................................................................................... (40) zaposlenom invalidu prestane radni odnos suprotno odredbi člana 117 stav 3 ovog zakona;

ZAKON O ZAPOŠLJAVANJU

("Sl. list RCG", br. 05/02) Član 13

Posredovanje u zapošljavanju i radnom angažovanju vrši Zavod, u skladu sa svojim aktima. Pojedine poslove iz nadležnosti Zavoda mogu obavljati i druga pravna lica koja su osposobljena za obavljanje tih poslova (u daljem tekstu: agencija), kad se na taj način obezbjeđuje njihovo efikasnije i racionalnije vršenje. Uslove koje treba da ispunjava agencija za obavljanje poslova u smislu stava 2 ovog člana propisuje ministarstvo nadležno za poslove rada.

Član 14

- 45 -

Poslovi koje mogu obavljati agencije, u smislu člana 13 ovog zakona, su: ..........................................................................................................................................................

5) organizovanje zapošljavanja i zapošljavanje invalidnih lica; ..........................................................................................................................................................

7) izrada programa zapošljavanja pojedinih kategorija nezaposlenih lica, (invalidnih lica i lica koja duže čekaju na zapošljavanje);

..........................................................................................................................................................

Član 18 .......................................................................................................................................................... Prilikom upućivanja nezaposlenih lica agenciji radi zapošljavanja, Zavod daje prioritet: korisnicima novčane naknade, invalidnim licima, licima koja čekaju na zaposlenje duže od pet godina, nezaposlenim licima preko 25 godina staža osiguranja, licima za čijim je radom prestala potreba zbog tehnoloških, ekonomskih i organizacionih promjena, stečaja ili likvidacije. Ako nezaposleno lice, bez opravdanog razloga, odbije uput iz stava 1 ovog člana smatraće se da je odbio odgovarajuće zaposlenje.

Član 51 Nezaposleno lice kome je prestao radni odnos, odnosno otkazan ugovor o radu na osnovu pisane izjave zaposlenog ima pravo na novčanu naknadu, ako je do prestanka radnog odnosa, odnosno otkaza ugovora o radu došlo zbog: ........................................................................................................................................................

3) zdravstvenih razloga nezaposlenog lica ili članova njegove uže porodice radi preseljenja u drugo mjesto na osnovu nalaza nadležnog organa odgovarajuće zdravstvene ustanove.

Član 54 Novčana naknada pripada nezaposlenom licu, i to :

1) tri mjeseca za staž osiguranja od devet mjeseci neprekidno ili 12 mjeseci sa prekidima u poslednjih 18 mjeseci;

2) četiri mjeseca za staž osiguranja od dvije godine neprekidno ili četiri godine sa

prekidima u poslednjih pet godina;

3) šest mjeseci za staž osiguranja od pet do 10 godina neprekidno;

4) osam mjeseci za staž osiguranja od 10 do 15 godina neprekidno;

5) 10 mjeseci za staž osiguranja od 15 do 20 godina neprekidno;

6) 12 mjeseci za staž osiguranja od 20 do 25 godina neprekidno. Nezaposleno lice koje ima više od 25 godina staža osiguranja ima pravo na novčanu naknadu do ponovnog zaposlenja, odnosno do nastupanja nekog od osnova za prestanak prava na novčanu naknadu prema odredbama ovog zakona.

Član 55

- 46 -

Novčana naknada iz člana 54 ovog zakona nastavlja se: ..........................................................................................................................................................

2) za vrijeme privremene nesposobnosti za rad utvrđene po propisima o zdravstvenoj zaštiti i zdravstvenom osiguranju, dok ta nesposobnost traje, ali najduže do roka utvrđenog tim propisima, kada se nezaposleno lice upućuje na ocjenu invalidnosti;

..........................................................................................................................................................

Član 75 Funkcije Zavoda su: ..........................................................................................................................................................

7) organizovanje osposobljavanja i zapošljavanja invalidnih lica; ..........................................................................................................................................................

Član 86 Evidencija o nezaposlenom licu prestaje da se vodi, ako: ..........................................................................................................................................................

9) ostvari pravo na starosnu ili invalidsku penziju;

10) ostane potpuno nesposobnon za rad; .......................................................................................................................................................... U slučaju iz stava 1 tač. 3,6,7,12,13 i 14 ovog člana nezaposleno lice se ne može ponovo prijaviti Zavodu u roku od šest mjeseci od dana prestanka vođenja u evidenciji nezaposlenih lica.

ZAKON O PENZIJSKOM I INVALIDSKOM OSIGURANJU

("Sl. list RCG", br. 54/03, 39/04, 61/04)

I OSNOVNE ODREDBE Član 1

Penzijsko i invalidsko osiguranje u Republici Crnoj Gori obuhvata:

1) obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje na osnovu tekućeg finansiranja,

2) obavezno penzijsko osiguranje na osnovu individualne kapitalizovane štednje;

3) dobrovoljno penzijsko osiguranje na osnovu individualne kapitalizovane štednje.

Član 2 Ovim zakonom uređuje se obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje na osnovu tekućeg finansiranja.

Član 3

- 47 -

Obavezno penzijsko osiguranje na osnovu individualne kapitalizovane štednje i dobrovoljno penzijsko osiguranje na osnovu individualne kapitalizovane štednje urediće se posebnim zakonom.

Član 4 Obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem na osnovu tekućeg finansiranja (u daljem tekstu: penzijsko i invalidsko osiguranje) osiguranicima se, po osnovu rada, zavisno od dužine ulaganja i visine osnovice na koju je plaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje, uz primjenu načela uzajamnosti i solidarnosti, obezbjeđuju prava za slučaj starosti, invalidnosti i tjelesnog oštećenja, a članovima njihovih porodica pravo za slučaj smrti osiguranika, odnosno korisnika prava.

Član 5 Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja su lična prava i ne mogu se prenositi na druga lica. Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ne mogu zastarjeti, osim prava na potraživanja dospjelih, a neisplaćenih iznosa u slučajevima utvrđenim ovim zakonom.

Član 6 Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje obezbjeđuju se iz doprinosa koje plaćaju osiguranici i poslodavci. U posebnim slučajevima i pod uslovima utvrđenim zakonom sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje obezbjeđuje Republika Crna Gora ( u daljem tekstu: Republika),odnosno drugi obveznici.

Član 7 Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje i prava iz ovog osiguranja obezbjeđuju se, odnosno ostvaruju u Republičkom fondu penzijskog i invalidskog osiguranja (u daljem tekstu: Fond).

Član 8

Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja stiču se, ostvaruju i koriste samo pod uslovima i na način utvrđen ovim zakonom i ne mogu se regulisati drugim propisima. Stečena prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja mogu se ukinuti samo u slučajevima određenim ovim zakonom.

II OSIGURANICI Član 9

Osiguranici, u smislu ovog zakona, su:

1) zaposleni (u daljem tekstu: osiguranik zaposleni);

2) lica koja obavljaju samostalnu djelatnost (u daljem tekstu: osiguranik samostalnih djelatnosti);

3) poljoprivrednici (u daljem tekstu: osiguranik-poljoprivrednik).

Ako lice istovremeno ispunjava uslove za osiguranje po više osnova iz stava 1 ovog člana, osnov osiguranja određuje se na taj način što postojanje osnova osiguranja po prethodnoj tački isključuje osnov osiguranja iz naredne tačke.

- 48 -

Obaveze za plaćanje doprinosa po osnovu osiguranja utvrđuju se u skladu sa ovim zakonom.

Član 10 Osiguranici zaposleni su:

1) lica zaposlena u privrednom društvu, drugom pravnom licu, državnom organu, organu jedinice lokalne samouprave ili kod fizičkog lica (u daljem tekstu: poslodavac);

2) civilna lica na službi u Vojsci i vojnim jedinicama i vojnim ustanovama;

3) izabrana ili imenovana lica, ako za obavljanje funkcije ostvaruju zaradu;

4) članovi odbora direktora u privrednom društvu i drugom pravnom licu i članovi

upravnih odbora u javnim preduzećima i ustanovama koji za svoj rad primaju naknadu, ako nijesu osigurani po drugom osnovu;

5) zaposlena lica upućena na rad u inostranstvu, odnosno zaposlena u privrednom društvu,

odnosno drugom pravnom licu koje obavlja djelatnost ili usluge u inostranstvu, ako nijesu obavezno osigurana po propisima te zemlje ili ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno;

6) državljani Srbije i Crne Gore koji su, na teritoriji Republike, zaposleni kod stranih ili

međunarodnih organizacija i ustanova, stranih diplomatskih i konzularnih predstavništava ili kod stranih pravnih ili fizičkih lica, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno;

7) državljani Srbije i Crne Gore zaposleni u inostranstvu, ako za to vrijeme nijesu

obavezno osigurani kod stranog nosioca osiguranja ili ako prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, po propisima te države, ne mogu ostvariti ili koristiti van njene teritorije, a neposredno prije odlaska u inostranstvo bili su osigurani u Republici, odnosno ako su prije odlaska u inostranstvo imali stalno prebivalište u Republici;

8) strani državljani i lica bez državljanstva koja su na teritoriji Republike zaposlena kod

stranih pravnih i fizičkih lica, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno, odnosno ako nijesu osigurana po propisima druge države;

9) strani državljani i lica bez državljanstva koja su na teritoriji Republike zaposlena kod

međunarodnih organizacija i ustanova i stranih diplomatskih i konzularnih predstavništava, ako je takvo osiguranje predviđeno međunarodnim ugovorom;

10) lica za čijim je radom prestala potreba, odnosno koja su prestala da obavljaju

preduzetničku djelatnost, dok ostvaruju novčanu naknadu prema propisima o radu i zapošljavanju.

Lica iz stava 1 tačka 7 ovog člana osiguravaju se na lični zahtjev od dana zaposlenja, ali najranije od 1. januara godine u kojoj je podnesena prijava na osiguranje.

Član 11 Osiguranici samostalnih djelatnosti su:

- 49 -

1) lica koja, u skladu sa zakonom, samostalno obavljaju privrednu ili drugu djelatnost, ako nijesu obavezno osigurana po osnovu zaposlenja;

2) lica koja obavljaju poslove po osnovu ugovora o djelu, odnosno poslove po osnovu autorskog ugovora, kao i poslove po osnovu drugih ugovora, kod kojih za izvršen posao ostvaruju naknadu (u daljem tekstu: ugovorena naknada), a nijesu osigurani po drugom osnovu;

3) sveštenici i vjerski službenici ako nijesu obavezno osigurani po drugom osnovu.

Član 12

Osiguranici poljoprivrednici su lica koja se bave poljoprivrednom djelatnošću (poljoprivrednici, članovi domaćinstva poljoprivrednika i članovi mješovitog domaćinstva) kao jedinim ili glavnim zanimanjem koji nijesu osiguranici zaposleni, osiguranici samostalnih djelatnosti, korisnici penzija i na školovanju i koji imaju opštu zdravstvenu sposobnost. Domaćinstvom, u smislu stava 1 ovog člana, smatra se zajednica života, privređivanja i trošenja prihoda ostvarenih radom njenih članova, bez obzira na srodstvo. Organ državne uprave nadležan za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede opštim aktom propisuje što se smatra poljoprivrednom djelatnošću kao jedinim ili glavnim zanimanjem i vodi registar lica iz stava 1 ovog člana. Akt iz stava 3 ovog člana donosi se po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 13 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Svojstvo osiguranika stiče se danom početka, a prestaje danom prestanka zaposlenja ili obavljanja samostalne, odnosno preduzetničke djelatnosti, odnosno obavljanja ugovorenih poslova. Svojstvo osiguranika poljoprivrednika stiče se od dana upisa u registar iz člana 12 stav 3 ovog zakona. Svojstvo osiguranika se utvrđuje na osnovu prijave osiguranja, odnosno odjave osiguranja, u skladu sa ovim zakonom. Svojstvo osiguranika se ne može steći prije navršenih 15 godina života.

III LICA KOJIMA SE OBEZBJEĐUJU PRAVA ZA SLUČAJ INVALIDNOSTI I TJELESNOG OŠTEĆENJA

Član 14 Prava za slučaj invalidnosti i tjelesnog oštećenja prouzrokovanih povredom na radu ili profesionalnom bolešću ostvaruju lica:

1) koja se nalaze na stručnom osposobljavanju, dokvalifikaciji ili prekvalifikaciji, koja uputi Zavod za zapošljavanje Crne Gore (u daljem tekstu: Zavod za zapošljavanje);

2) učenici i studenti kada se, u skladu sa zakonom, nalaze na obaveznom proizvodnom

radu, profesionalnoj praksi ili praktičnoj nastavi;

- 50 -

3) lica koja se nalaze na izdržavanju kazne zatvora, dok rade u ustanovi za izdržavanje

kazne zatvora ( radionica, radilište i sl.). Doprinos za lica iz stava 1 tačka 1 ovog člana plaća Zavod za zapošljavanje. Sredstva za ostvarivanje prava iz stava 1 tač. 2 i 3 ovog člana, kao i prava iz člana 42 stav 2 ovog zakona za slučaj smrti lica iz stava 1 tač. 2 i 3 ovog člana, obezbjeđuju se iz budžeta Republike (u daljem tekstu : budžet).

Član 15 Prava za slučaj invalidnosti i tjelesnog oštećenja ostvaruju osiguranici i lica koja pretrpe povredu na radu učestvujući:

1) u akcijama spasavanja ili odbrane od elementarnih nepogoda ili nesreća;

2) u vojnoj vježbi ili u vršenju drugih obaveza iz oblasti odbrane zemlje utvrđenih zakonom;

3) na drugim poslovima i zadacima za koje je zakonom utvrđeno da su od opšteg interesa.

Sredstva za ostvarivanje prava iz stava 1 ovog člana, kao i prava iz člana 42 stav 2 ovog zakona za slučaj smrti lica iz stava 1 ovog člana obezbjeđuju se iz budžeta .

IV PRAVA IZ PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA Član 16

Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja su:

1) za slučaj starosti pravo na starosnu penziju;

2) za slučaj invalidnosti pravo na invalidsku penziju;

3) za slučaj smrti :

- pravo na porodičnu penziju; - pravo na naknadu pogrebnih troškova;

4) za slučaj tjelesnog oštećenja prouzrokovanog povredom na radu ili profesionalnom bolešću pravo na novčanu naknadu za tjelesno oštećenje.

1. STAROSNA PENZIJA

Član 17 Osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 65 (muškarac), odnosno 60 (žena) godina života i najmanje 15 godina penzijskog staža. Osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 40 (muškarac), odnosno 35 (žena) godina staža osiguranja i najmanje 55 godina života.

Član 18

- 51 -

Osiguraniku kome se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, starosna granica za sticanje prava na starosnu penziju, utvrđena u članu 17 stav 1 ovog zakona, snižava se zavisno od stepena uvećanja staža za po jednu godinu, i to:

1) za svakih šest godina provedenih na radnom mjestu, odnosno poslu na kome se efektivno provedenih 12 mjeseci računa u staž osiguranja kao 14 mjeseci;

2) za svakih pet godina provedenih na radnom mjestu, odnosno poslu na kome se

efektivno provedenih 12 mjeseci računa u staž osiguranja kao 15 mjeseci;

3) za svake četiri godine provedene na radnom mjestu, odnosno poslu na kome se efektivno provedenih 12 mjeseci računa u staž osiguranja kao 16 mjeseci;

4) za svake tri godine provedene na radnom mjestu, odnosno poslu na kome se efektivno

provedenih 12 mjeseci računa u staž osiguranja kao 18 mjeseci. Starosna granica iz stava 1 ovog člana može se sniziti najviše do 55. godine života.

Član 19 Starosna penzija utvrđuje se od prosjeka zarada, odnosno osnovica osiguranja ostvarenih u periodu od 1.januara 1970. godine do 31.decembra godine koja prethodi godini ostvarivanja prava.

Član 20 Visina starosne penzije izračunava se tako što se lični bodovi osiguranika pomnože sa vrijednošću penzije za jedan lični bod na dan ostvarivanja prava.

Član 21 Lični bodovi osiguranika utvrđuju se množenjem ličnog koeficijenta osiguranika i njegovog penzijskog staža.

Član 22 Godišnji lični koeficijent utvrđuje se na osnovu zarada, odnosno osnovica osiguranja počev od 1. januara 1970. godine, tako što se zarada, odnosno osnovica osiguranja utvrđena za svaku kalendarsku godinu podijeli sa prosječnom godišnjom zaradom u Republici za istu kalendarsku godinu. Zarade, odnosno osnovice osiguranja utvrđene u matičnoj evidenciji za period od 1. januara 1970. godine do 31.decembra 2003. godine dijele se sa prosječnom neto zaradom u Republici, a zarade, odnosno osnovice osiguranja utvrđene u matičnoj evidenciji od 1. januara 2004. godine dijele se sa prosječnom bruto zaradom u Republici. Godišnji lični koeficijent u smislu st. 1 i 2 ovog člana iznosi jedan kada je zarada, odnosno osnovica osiguranja u kalendarskoj godini jednaka prosječnoj zaradi zaposlenih u Republici u toj kalendarskoj godini. Pri određivanju godišnjeg ličnog koeficijenta uzimaju se zarade, naknade zarade i osnovice osiguranja koje su služile za obračunavanje i plaćanje doprinosa za penzijsko i invalidsko

- 52 -

osiguranje, na koje je plaćen doprinos i koje su utvrđene u matičnoj evidenciji, izuzev iz godine u kojoj se ostvaruje pravo. Podatak o prosječnoj godišnjoj zaradi u Republici iz st. 1 do 4 ovog člana objavljuje organ nadležan za poslove statistike.

Član 23 Lični koeficijent utvrđuje se tako što se zbir godišnjih ličnih koeficijenata podijeli sa periodom za koje su obračunati, s tim što se svaka godina računa kao 1, svaki mjesec kao 0,0833, a svaki dan kao 0,00274.

Član 24 Za periode staža osiguranja navršenog od 1.januara 1970. godine do 31. decembra 2003. godine, u kojima su ostvarene naknade zarade po osnovu preostale radne sposobnosti, za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta uzimaju se osnovice od kojih su određene te naknade, a u slučaju naknade zbog manje zarade na drugom odgovarajućem poslu, za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta se uzima i ostvarena naknada .

Član 25 Kada je osiguranik u toku kalendarske godine ostvario naknadu zarade prema propisima o zdravstvenom osiguranju, odnosno za vrijeme porodiljskog odsustva za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta za taj period uzima se ostvarena naknada zarade. Osiguraniku koji je ostvario naknadu zarade prema propisima o zdravstvenom osiguranju, odnosno za vrijeme porodiljskog odsustva u periodu od 1. januara 1970. godine do 31. decembra 2003. godine za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta za taj period uzima se lični koeficijent iz perioda u kom je osiguranik ostvario zaradu, odnosno osnovicu osiguranja do 31. decembra 2003. godine.

Član 26 Osiguraniku kome se ne mogu utvrditi godišnji lični koeficijenti ni za jednu kalendarsku godinu, kao i osiguraniku koji nema ni jednu godinu osiguranja lični koeficijent iznosi jedan. Ako ne postoje podaci o zaradi, naknadi zarade, odnosno osnovici osiguranja za pojedine kalendarske godine, za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta za taj period uzima se lični koeficijent iz perioda u kom je osiguranik ostvario zaradu, naknadu zarade, odnosno osnovicu osiguranja. Osiguraniku koji koristi pravo da odsustvuje sa rada po propisima o radu, dok dijete navrši tri godine života, za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta za taj period uzima se lični koeficijent iz perioda u kom je osiguranik ostvario zaradu, naknadu zarade, odnosno osnovicu osiguranja.

Član 27 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Vrijednost penzije za jedan lični bod za prvo polugodište 2004. godine iznosi 2,97 EUR-a.

1) Najviša penzija Član 28

- 53 -

Najviši iznos starosne penzije utvrđuje se na način propisan u članu 20 ovog zakona, s tim što lični koeficijent osiguranika može iznositi najviše 4.

2) Najniža penzija Član 29

Osiguraniku kome je penzija određena prema članu 20 ovog zakona manja od najniže penzije, određuje se najniža penzija. Najniža starosna penzija utvrđuje se na način propisan članom 20 ovog zakona s tim što lični koeficijent osiguranika iznosi 0,5. Penzija iz stava 2 ovog člana ne može iznositi manje od 45 EURA. Odredba stava 3 ovog člana odnosi se i na porodičnu penziju. Iznos iz stava 3 ovog člana usklađuje se na način kako se vrši usklađivanje vrijednosti penzije za jedan lični bod. Odredba stava 3 ovog člana ne odnosi se na srazmjerne penzije ostvarene primjenom međunarodnih ugovora.

2. INVALIDSKA PENZIJA Član 30

Invalidnost postoji kad kod osiguranika zbog promjena u zdravstvenom stanju, koje se ne mogu otkloniti liječenjem ili medicinskom rehabilitacijom, nastane potpuni gubitak radne sposobnosti. Invalidnost postoji i kad kod osiguranika zaposlenog zbog promjena u zdravstvenom stanju koje se ne mogu otkloniti liječenjem ili medicinskom rehabilitacijom, nastane djelimični gubitak radne sposobnosti od 75%. Invalidnost u smislu st. 1 i 2 ovog člana može nastati zbog povrede na radu, profesionalne bolesti, povrede van rada ili bolesti. Fond određuje obavezan kontrolni pregled korisnika prava, najkasnije u roku od tri godine od dana utvrđivanja invalidnosti, osim u slučajevima propisanim opštim aktom Fonda iz člana 85 stav 1 ovog zakona.

Član 31 Osiguranik kod koga nastane potpuni gubitak radne sposobnosti iz člana 30 stav 1 ovog zakona stiče pravo na punu invalidsku penziju. Osiguranik kod koga nastane djelimični gubitak radne sposobnosti iz člana 30 stav 2 ovog zakona stiče pravo na djelimičnu invalidsku penziju.

Član 32 Invalid rada, u smislu ovog zakona, je osiguranik koji je na osnovu invalidnosti stekao pravo na invalidsku penziju.

- 54 -

Član 33

Osiguranik kod koga je utvrđen gubitak radne sposobnosti iz člana 30 stav 2 ovog zakona može biti zaposlen jednu četvrtinu punog radnog vremena.

Član 34 Povredom na radu, u smislu ovog zakona, smatra se povreda osiguranika koja se dogodi u direktnoj, uzročnoj, prostornoj i vremenskoj povezanosti sa obavljanjem posla po osnovu koga je osiguran, prouzrokovana neposrednim i kratkotrajnim mehaničkim, fizičkim ili hemijskim dejstvom, naglim promjenama položaja tijela, iznenadnim opterećenjem tijela ili drugim promjenama fiziološkog stanja organizma. Povredom na radu smatra se i povreda prouzrokovana na način propisan stavom 1 ovog člana koju osiguranik pretrpi pri obavljanju posla na koji nije raspoređen, ali koji obavlja u interesu poslodavca kod koga je zaposlen. Povredom na radu smatra se i povreda prouzrokovana na način propisan stavom 1 ovog člana koju osiguranik pretrpi na redovnom putu od stana do mjesta rada i obratno, na putu preduzetom radi izvršavanja službenih poslova i na putu preduzetom radi stupanja na rad, kao i u drugim slučajevima utvrđenim zakonom. Povredom na radu smatra se i oboljenje osiguranika koje je nastalo neposredno ili kao isključiva posljedica nekog nesrećnog slučaja ili više sile za vrijeme obavljanja posla po osnovu koga je osiguran ili u vezi sa njim.

Član 35 Povredom na radu smatra se i povreda prouzrokovana na način predviđen u članu 34 ovog zakona koju osiguranik pretrpi u vezi sa korišćenjem prava na zdravstvenu zaštitu. Povredom na radu smatra se i povreda prouzrokovana na način predviđen u članu 34 ovog zakona koju lice pretrpi učestvujući u aktivnostima utvrđenim u čl. 14 i 15 ovog zakona.

Član 36 Profesionalne bolesti, u smislu ovog zakona, jesu određene bolesti nastale u toku osiguranja, prouzrokovane dužim neposrednim uticajem procesa i uslova rada na radnim mjestima, odnosno poslovima koje je osiguranik obavljao. Profesionalne bolesti, radna mjesta, odnosno poslove na kojima se te bolesti pojavljuju i uslove pod kojima se smatraju profesionalnim bolestima, u smislu stava 1 ovog člana, utvrđuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja.

Član 37 Osiguranik kod koga nastane gubitak radne sposobnosti iz člana 30 st. 1 i 2 ovog zakona stiče pravo na invalidsku penziju :

- 55 -

1) ako je invalidnost prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću-bez

obzira na dužinu penzijskog staža; 2) ako je invalidnost prouzrokovana povredom van rada ili bolešću-pod uslovom da je

gubitak radne sposobnosti nastao prije navršenja godina života propisanih za sticanje prava na starosnu penziju iz člana 17 stav 1 ovog zakona i da je imao navršen penzijski staž koji mu pokriva najmanje jednu trećinu radnog vijeka.

Osiguranik kod koga je invalidnost prouzrokovana bolešću ili povredom van rada nastala prije navršenja 30 godina života stiče pravo na invalidsku penziju:

1) kad je invalidnost nastala do navršenih 20 godina života-bez obzira na dužinu staža osiguranja;

2) kad je invalidnost nastala od 20. godine do navršenih 30 godina života-ako do nastanka invalidnosti ima ukupno najmanje godinu dana staža osiguranja, ako je to za osiguranika povoljnije od uslova iz stava 1 tačka 2 ovog člana.

Član 38 Radni vijek je broj punih godina u periodu od dana kad je osiguranik navršio 20 godina života, odnosno 23 godine života, ako je redovnim školovanjem stekao višu stručnu spremu, odnosno 26 godina života, ako je redovnim školovanjem stekao visoku stručnu spremu, do dana nastanka invalidnosti. Osiguraniku koji je poslije navršenih 20 godina života bio na odsluženju vojnog roka skraćuje se radni vijek za onoliko vremena koliko je proveo na odsluženju vojnog roka.

Član 39 Invalidska penzija u slučaju invalidnosti iz člana 30 stav 1 ovog zakona koja je prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću određuje se u visini starosne penzije koja bi osiguraniku pripadala za 40 godina penzijskog staža. Invalidska penzija u slučaju invalidnosti iz člana 30 stav 1 ovog zakona koja je prouzrokovana povredom van rada ili bolešću određuje se primjenom odredbi čl. 19 do 27 ovog zakona, s tim što se pri utvrđivanju ličnih bodova dodaju godine penzijskog staža od dana nastanka invalidnosti, i to:

1) osiguraniku mlađem od 55 godina života dodaje se 2/3 penzijskog staža koji mu nedostaje do navršenih 55 godina života i 1/2 penzijskog staža koji nedostaje od 55 godina života do navršenih 60 godina života;

2) osiguraniku koji je navršio 55 godina života dodaje se 1/2 penzijskog staža koja nedostaje do navršenih 60 godina života.

Penzijski staž iz stava 2 tač. 1 i 2 ovog člana može se dodati najviše do 40 godina. Prilikom određivanja visine invalidske penzije u slučaju invalidnosti iz člana 30 stav 1 ovog zakona koja je prouzrokovana povredom van rada ili bolešću, osiguraniku koji je navršio staž osiguranja sa uvećanim trajanjem snižavaju se starosne granice od 55, odnosno 60 godina života iz stava 2 tač. 1 i 2 ovog člana do kojih se, odnosno od kojih se pri utvrđivanju ličnih bodova dodaju godine penzijskog staža za period koliko se po osnovu navršenog staža osiguranja sa uvećanim trajanjem snižava starosna granica za sticanje prava na starosnu penziju primjenom člana 18 stav 1 ovog zakona.

- 56 -

Osiguraniku koji ispunjava uslove za sticanje prava na invalidsku penziju u pogledu penzijskog staža kod koga je invalidnost prouzrokovana djelimično povredom na radu ili profesionalnom bolešću, a djelimično bolešću ili povredom van rada određuje se jedna invalidska penzija koja se sastoji od srazmjernih djelova određenih po osnovu povrede na radu ili profesionalne bolesti, odnosno po osnovu bolesti ili povrede van rada prema njihovom uticaju na ukupnu invalidnost, s tim što tako obračunata penzija ne može iznositi više od penzije određene za 40 godina penzijskog staža. Osiguraniku kod koga je invalidnost prouzrokovana djelimično povredom na radu ili profesionalnom bolešću, a djelimično povredom van rada ili bolešću i koji ispunjava uslove za sticanje prava na invalidsku penziju samo po osnovu invalidnosti prouzrokovane povredom na radu ili profesionalnom bolešću invalidska penzija se određuje u procentu sa kojim je na ukupnu invalidnost uticala povreda na radu ili profesionalna bolest.

Član 40 Invalidska penzija u slučaju invalidnosti iz člana 30 stav 2 ovog zakona određuje se, zavisno od uzroka nastanka invalidnosti, u visini od 75% invalidske penzije iz člana 39 ovog zakona.

Član 41 Odredbe čl. 28 i 29 ovog zakona shodno se primjenjuju i kod određivanja najviše i najniže pune invalidske penzije.

3. PORODIČNA PENZIJA Član 42

Pravo na porodičnu penziju mogu ostvariti članovi porodice:

1) umrlog osiguranika koji je navršio najmanje pet godina staža osiguranja ili najmanje deset godina penzijskog staža ili ispunio uslove za starosnu ili invalidsku penziju;

2) umrlog korisnika starosne ili invalidske penzije. Ako je smrt osiguranika, odnosno lica iz čl. 14 i 15 ovog zakona nastala kao posledica povrede na radu ili profesionalne bolesti, članovi njegove porodice stiču pravo na porodičnu penziju, bez obzira na dužinu penzijskog staža osiguranika, odnosno tog lica.

Član 43 Član ovima porodice umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava iz člana 42 ovog zakona smatraju se:

1) bračni drug; 2) djeca (rođena u braku ili van braka ili usvojena i pastorčad koje je osiguranik, odnosno

korisnik prava izdržavao). Pravo na porodičnu penziju može ostvariti i razvedeni bračni drug, pod uslovima iz čl. 44 i 45 ovog zakona, ako mu je pravosnažnom presudom dosuđeno pravo na izdržavanje.

Član 44

- 57 -

Udovac, odnosno udovica stiče pravo na porodičnu penziju, ako je:

1) do smrti bračnog druga navršio, odnosno navršila 50 godina života; 2) do smrti bračnog druga ili u roku od jedne godine od dana smrti bračnog druga postao

potpuno nesposoban, odnosno nesposobna za rad; 3) poslije smrti bračnog druga ostalo jedno dijete ili više djece koja imaju pravo na

porodičnu penziju po tom bračnom drugu, a udovac,odnosno udovica obavlja roditeljsku dužnost prema toj djeci. Udovac,odnosno udovica kod koga, u toku trajanja prava po tom osnovu, nastupi potpuna nesposobnost za rad, zadržava pravo na porodičnu penziju dok postoji ta nesposobnost.

Udovac, odnosno udovica koji, u toku trajanja prava na porodičnu penziju stečenog u skladu sa stavom 1 tač. 2 i 3 ovog člana, navrši 50 godina života trajno zadržava pravo na porodičnu penziju.

Član 45 Pravo na porodičnu penziju ima i udovica kod koje je utvrđena trudnoća, kao i udovica koja je dijete umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava rodila poslije njegove smrti i to pravo joj pripada od dana smrti osiguranika, odnosno korisnika prava. Ako je dijete mrtvo rođeno ili ako umre prije nego što navrši šest mjeseci života, udovici pripada pravo na porodičnu penziju do isteka šest mjeseci poslije porođaja.

Član 46 Dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada do navršenih 15 godina života. Poslije navršenih 15 godina života dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada do završetka školovanja, ali najkasnije do navršenih:

1) 20 godina života, ako pohađa srednju školu; 2) 23 godine života, ako pohađa višu školu;

3) 26 godina života, ako pohađa fakultet.

Dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala do uzrasta do koga se djeci obezbjeđuje pravo na porodičnu penziju. Dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala poslije uzrasta do koga se djeci obezbjeđuje pravo na porodičnu penziju, a prije smrti osiguranika, odnosno korisnika prava, pod uslovom da ga je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao do svoje smrti. Invalidno dijete, u skladu sa propisima o razvrstavanju djece ometene u razvoju, stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada od prestanka zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne djelatnosti. Djetetu kome je školovanje prekinuto zbog bolesti pravo na porodičnu penziju pripada i za vrijeme bolesti do navršenih godina života iz stava 2 tač. 1 do 3 ovog člana, kao i iznad tih godina, ali najviše za onoliko vremena koliko je zbog bolesti izgubilo od školovanja.

- 58 -

Djetetu kome je školovanje prekinuto zbog upućivanja na odsluženje vojnog roka u skladu sa propisima kojima se uređuje vojna obaveza, pravo na porodičnu penziju pripada i za vrijeme odsluženja vojnog roka, kao i za period za koji je školovanje produženo zbog odsluženja vojnog roka, a najduže godinu dana iznad godina života iz stava 2 tač. 1 do 3 ovog člana.

Član 47

Porodična penzija određuje se od starosne ili invalidske penzije koja bi osiguraniku pripadala u času smrti, odnosno od penzije koja je korisniku pripadala u času smrti, u procentu koji se utvrđuje prema broju članova porodice koji imaju pravo na tu penziju, i to:

- za jednog člana 70 %; - za dva člana 80 %; - za tri člana 90 %; - za četiri ili više članova 100 %.

Ako pravo na porodičnu penziju imaju bračni drug i razvedeni bračni drug umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava, određuje se jedna porodična penzija u visini koja pripada za jednog člana porodice i dijeli se u jednakim iznosima.

Član 48 Kao najmanji osnov za određivanje porodične penzije uzima se starosna penzija umrlog osiguranika određena za penzijski staž od 20 godina.

Član 49 Djeci bez oba roditelja, pored porodične penzije po jednom roditelju, pripada i porodična penzija po drugom roditelju, i to:

za jedno dijete 20%, za dva djeteta 40%, za tri djeteta 60%, a za četvoro ili više djece 100% starosne ili invalidske penzije iz člana 47 stav 1 ovog

zakona. Penzija iz stava 1 ovog člana određuje se kao jedna penzija, čiji iznos ne može preći iznos najviše starosne penzije za penzijski staž od 40 godina.

Član 50 Kada je izdržavanje uslov za sticanje prava na porodičnu penziju, smatra se da je umrli osiguranik, odnosno korisnik prava na penziju izdržavao člana porodice, ako sopstveni prosječni mjesečni prihod člana porodice u prethodnoj godini ne prelazi iznos od 25% prosječne mjesečne zarade u Republici u prethodnoj godini. U prihode iz stava 1 ovog člana ne uzimaju se: novčana davanja po osnovu socijalne i dječije zaštite; novčana naknada za pomoć i njegu; novčana naknada za tjelesno oštećenje; primanja po osnovu nagrada; otpremnina zbog odlaska u penziju, kao i primanja po osnovu učeničkog i studentskog standarda.

- 59 -

Član 51 Kada je školovanje uslov za korišćenje prava na porodičnu penziju, pod istim se ne smatra školovanje koje dijete nastavi u školi istog ili nižeg ranga od one koju je već završilo.

4. NOVČANA NAKNADA ZA TJELESNO OŠTEĆENJE Član 52

Tjelesno oštećenje postoji kad kod osiguranika nastane gubitak, bitnije oštećenje ili znatnija onesposobljenost pojedinih organa ili djelova tijela, što otežava normalnu aktivnost organizma i iziskuje veće napore u ostvarivanju životnih potreba, bez obzira na to da li prouzrokuje ili ne prouzrokuje invalidnost. Osiguranik ili lice iz čl. 14 i 15 ovog zakona kod koga tjelesno oštećenje prouzrokovano povredom na radu ili profesionalnom bolešću iznosi najmanje 50% stiče pravo na novčanu naknadu.

Član 53 Listu tjelesnih oštećenja iz člana 52 ovog zakona, kao i procente tih oštećenja propisuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja.

Član 54 Tjelesna oštećenja razvrstavaju se prema težini u šest stepeni, i to:

1) prvi stepen 100% tjelesnog oštećenja;

2) drugi stepen 90% tjelesnog oštećenja;

3) treći stepen 80% tjelesnog oštećenja;

4) četvrti stepen 70% tjelesnog oštećenja;

5) peti stepen 60% tjelesnog oštećenja;

6) šesti stepen 50% tjelesnog oštećenja.

Član 55 Kad kod osiguranika kod koga je ranije nastalo tjelesno oštećenje prouzrokovano povredom na radu ili profesionalnom bolešću ispod 50% dođe do pogoršanja tog tjelesnog oštećenja ili nastane nov slučaj tjelesnog oštećenja prouzrokovanog povredom na radu ili profesionalnom bolešću, tako da ukupno tjelesno oštećenje iznosi 50% ili više, osiguranik stiče pravo na novčanu naknadu za tjelesno oštećenje u odgovarajućem procentu prema novom stepenu tjelesnog oštećenja koji se određuje na osnovu novog stanja ukupnog tjelesnog oštećenja.

Član 56 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Osnov za određivanje novčane naknade za tjelesno oštećenje za prvo polugodište 2004. godine iznosi 114,61 EUR-a.

- 60 -

Novčana naknada za tjelesno oštećenje određuje se od osnova iz stava 1 ovog člana i iznosi: 1) za 100% tjelesnog oštećenja 40% od osnova;

2) za 90% tjelesnog oštećenja 36% od osnova;

3) za 80% tjelesnog oštećenja 32% od osnova;

4) za 70% tjelesnog oštećenja 28% od osnova;

5) za 60% tjelesnog oštećenja 24% od osnova;

6) za 50% tjelesnog oštećenja 20% od osnova.

Osnov iz stava 1 ovog člana usklađuje se na način kako se vrši usklađivanje penzije.

5. PRAVO NA NAKNADU POGREBNIH TROŠKOVA Član 57

U slučaju smrti korisnika penzije, licu koje izmiri troškove sahrane pripada naknada pogrebnih troškova. Naknada pogrebnih troškova pripada u visini tri prosječne penzije u Republici isplaćene u mjesecu prije smrti korisnika penzije. Zahtjev za naknadu pogrebnih troškova podnosi se u roku od 60 dana od dana smrti korisnika penzije.

V USKLAĐIVANJE

Član 58 Vrijednost penzije za jedan lični bod usklađuje se od 1. januara i 1. jula tekuće godine, na osnovu statističkih podataka, sa kretanjem troškova života i prosječne zarade zaposlenih na teritoriji Republike u prethodnom polugodištu u odnosu na polugodište koje mu prethodi, u procentu koji predstavlja zbir polovine procenta rasta, odnosno pada troškova života i polovine procenta rasta, odnosno pada zarada. Usklađivanje penzije vrše se na način i u rokovima iz stava 1 ovog člana. Akt o usklađivanju penzija i vrijednosti penzije za jedan lični bod donosi Fond.

Član 59 Novčana naknada za tjelesno oštećenje usklađuje se na način predviđen za usklađivanje penzija.

VI PENZIJSKI STAŽ Član 60

Penzijski staž, u smislu ovog zakona, na osnovu koga se stiču i ostvaruju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja obuhvata:

1) vrijeme koje se računa u staž osiguranja prema odredbama ovog zakona;

- 61 -

2) vrijeme koje je, kao staž osiguranja i poseban staž, računato u penzijski staž prema

propisimakoji su bili na snazi prije početka primjene ovog zakona.

Član 61 U staž osiguranja, u smislu člana 60 ovog zakona, računa se vrijeme koje je osiguranik proveo na radu po osnovu koga je bio obavezno osiguran i za koje je uplaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje.

1. Staž osiguranja koji se računa sa efektivnim trajanjem Član 62

U staž osiguranja, u smislu člana 60 tačka 1 ovog zakona, računa se vrijeme provedeno na radu, odnosno u osiguranju u efektivnom trajanju. Zaposlenom koji, shodno propisima o radu, radi sa nepunim radnim vremenom staž osiguranja se računa srazmjerno ostvarenom radnom vremenu. Staž osiguranja u jednoj kalendarskoj godini može iznositi najviše 12 mjeseci.

Član 63 U staž osiguranja računa se vrijeme za koje osiguranik iz člana 10 stav 1 tačka 10 ovog zakona ostvaruje novčanu naknadu prema propisima o radu i zapošljavanju.

Član 64 Osiguraniku koji koristi pravo da odsustvuje sa rada po propisima o radu, dok dijete navrši tri godine života, to vrijeme računa se u staž osiguranja. Sredstva za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja po osnovu staža osiguranja iz stava 1 ovog člana obezbjeđuju se iz budžeta.

Član 65 U staž osiguranja računa se vrijeme za koje je osiguranik iz člana 11 tačka 2 ovog zakona ostvario ugovorenu naknadu na koju je plaćen doprinos. Staž osiguranja iz stava 1 ovog člana srazmjerno se utvrđuje na taj način što se iznos osnovice iz člana 159 ovog zakona dijeli sa prosječnom zaradom ostvarenom u Republici u prethodnoj kalendarskoj godini.

Član 66 Licu kome je prestalo obavezno osiguranje u staž osiguranja računa se vrijeme za koje je plaćen doprinos po prestanku obaveznog osiguranja (produženo osiguranje) i to za vrijeme:

1) stručnog usavršavanja ili specijalizacije;

2) privremene nezaposlenosti, ako je za to vrijeme prijavljen Zavodu za zapošljavanje, pod uslovom da se prijavio u zakonom propisanom roku, do najviše pet godina za pojedini slučaj prekida osiguranja;

- 62 -

3) boravka u inostranstvu kao bračni drug osiguranika koji je na službi u inostranstvu kod našeg poslodavca ili na osnovu međunarodnog ugovora;

4) njege djeteta do 15 godina života ili starijeg, kome je usljed potpune i trajne

nesposobnosti potrebna stalna njega i pomoć, ali najviše do pet godina za pojedini slučaj prekida osiguranja;

5) za koje zaposleni koristi neplaćeno odsustvo po propisima o radu .

Vrijeme produženog osiguranja uzima se u obzir za sticanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja i za određivanje visine penzije, ali najviše onoliko vremena koliko iznosi staž osiguranja navršen po osnovu obaveznog osiguranja. Zahtjev za produženo osiguranje podnosi se najkasnije u roku od šest mjeseci od dana prestanka obaveznog osiguranja.

Član 67 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Doprinos za produženo osiguranje plaćaju osiguranici iz člana 66 stav 1 ovog zakona po stopi od 21,6% na osnovicu koju čini zarada, odnosno osnovica osiguranja ostvarena u poslednjem mjesecu koji prethodi mjesecu prestanka obaveznog osiguranja. Osnovica iz stava 1 ovog člana ne može biti manja od osnovne cijene rada utvrđene opštim kolektivnim ugovorom za odgovarajuću kategoriju stručnosti. Način usklađivanja osnovica iz st. 1 i 2 ovog člana, kao i rokove i način plaćanja doprinosa za produženo osiguranje propisuje Fond.

Član 68 Pravo na produženo osiguranje prestaje ako odgovarajući doprinosi nijesu plaćeni u roku od šest mjeseci od dana dospjelosti.

2. Staž osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem Član 69

Osiguraniku koji radi na naročito teškim, opasnim i za zdravlje štetnim radnim mjestima, odnosno poslovima i osiguraniku koji radi na radnim mjestima, odnosno poslovima na kojima posle navršenja određenih godina života ne može uspješno obavljati svoju profesionalnu djelatnost, staž osiguranja u efektivnom trajanju računa se sa uvećanim trajanjem, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom. Stepen uvećanja staža osiguranja zavisi od težine, opasnosti i štetnosti rada, odnosno od prirode posla, a može iznositi najviše 50%.

Član 70 Radno mjesto, odnosno posao na kome se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem zato što je rad naročito težak, opasan i štetan za zdravlje je radno mjesto, odnosno posao na kome, i pored toga što su primijenjene sve opšte i posebne zaštitne mjere utvrđene propisima, postoje znatni štetni uticaji na zdravstveno stanje i radnu sposobnost osiguranika koji, u toku punog radnog vremena, radi neposredno pored izvora štetnih uticaja, u neprekidnom procesu rada. Pod punim radnim vremenom iz stava 1 ovog člana podrazumijeva se i radno vrijeme kraće od 40 sati sedmično određeno za pojedine poslove zbog posebnih uslova rada.

- 63 -

Radno mjesto, odnosno posao na kome se staž osiguranja računa s uvećanim trajanjem zato što je obavljanje profesionalne djelatnosti ograničeno navršenjem određenih godina života je radno mjesto, odnosno posao na kome, zbog prirode i težine posla, fiziološke funkcije osiguranika opadaju u toj mjeri da onemogućavaju njeno dalje uspješno obavljanje.

Član 71 Osiguraniku iz člana 69 stav 1 ovog zakona staž osiguranja računa se sa uvećanim trajanjem, pod uslovom da je na radnim mjestima, odnosno poslovima iz člana 70 ovog zakona efektivno proveo ukupno najmanje 10 godina, odnosno ukupno najmanje pet godina ako je, po osnovu rada na tim radnim mjestima, odnosno poslovima, utvrđena invalidnost. Staž osiguranja se uvećava samo za vrijeme efektivno provedeno na radu. Prilikom ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja kumulativno se uzima staž osiguranja sa uvećanim trajanjem ostvaren na radnim mjestima, odnosno poslovima iz člana 70 ovog zakona.

Član 72 Radna mjesta, odnosno poslove na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, postupak i način za njihovo utvrđivanje, kao i stepen uvećanja staža osiguranja utvrđuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja. Radna mjesta,odnosno poslove na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem u organima državne uprave utvrđuje Vlada Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada), u skladu sa zakonom, po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja. Radna mjesta ,odnosno poslovi kao i stepen uvećanja staža osiguranja iz st. 1 i 2 ovog člana podliježu reviziji, najkasnije po isteku pet godina od dana njihovog utvrđivanja.

Član 73 Revizijom radnih mjesta, odnosno poslova na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem i stepena uvećanja staža osiguranja, u smislu ovog zakona, smatra se ponovna ocjena postojanja uslova iz člana 70 ovog zakona na osnovu koje se utvrđuje na kojim radnim mjestima, odnosno poslovima prestaje računanje staža osiguranja s uvećanim trajanjem, odnosno na kojima se mijenja stepen uvećanja staža, kao i na kojim radnim mjestima, odnosno poslovima se uvodi računanje staža osiguranja sa uvećanim trajanjem. Revizija radnih mjesta, odnosno poslova iz stava 1 ovog člana se vrši na način i po postupku po kojima se vrši njihovo utvrđivanje.

Član 74 Staž osiguranja sa uvećanim trajanjem računa se i osiguranicima koji su na radu, po osnovu koga su bili obavezno osigurani, proveli radeći u smislu člana 62 ovog zakona kao: osiguranici sa tjelesnimoštećenjem od najmanje 70%; vojni invalidi od prve do šeste grupe; civilni invalidi rata od prve do šeste grupe; slijepa lica, lica oboljela od distrofije ili srodnih mišićnih i neuromišićnih oboljenja,od paraplegije i cerebralne i dječije paralize i multipleks skleroze.

- 64 -

Osiguranicima iz stava 1 ovog člana svakih 12 mjeseci efektivno provedenih na radu po osnovu koga su osigurani računa se, pod uslovima utvrđenim u članu 71 ovog zakona, kao 15 mjeseci staža osiguranja. Sredstva za prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvarena po osnovu staža osiguranja sa uvećanim trajanjem iz st. 1 i 2 ovog člana obezbjeđuju se iz budžeta.

VII OSTVARIVANJE I KORIŠĆENJE PRAVA IZ PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA

1. Ostvarivanje prava Član 75

Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju se od dana podnošenja zahtjeva, a najranije šest mjeseci prije tog dana. U postupku ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja primjenjuju se odredbe zakona kojim je uređen opšti upravni postupak, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno.

Član 76 Penzijski staž, zarade, naknade zarada, odnosno osnovice osiguranja, kao i druge činjenice od uticaja na sticanje i utvrđivanje prava uzimaju se u obzir pri ostvarivanju prava na penziju na osnovu podataka utvrđenih u matičnoj evidenciji. Činjenice koje se, u skladu sa zakonom, ne utvrđuju u matičnoj evidenciji, a koje su od značaja za ostvarivanje prava, utvrđuju se u postupku rješavanja o tim pravima. Penzijski staž, svojstvo osiguranika, osnov osiguranja, zarade, naknade zarada, odnosno osnovice osiguranja i visina uplaćenog doprinosa ne mogu se utvrđivati na osnovu izjava svjedoka.

Član 77 Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju se u Fondu. U postupku ostvarivanja prava Fond je dužan da obezbijedi efikasno ostvarivanje tih prava i da osiguranicima i korisnicima pruža stručnu pomoć.

Član 78 Svojstvo osiguranika za lice za koje je podnijeta prijava na osiguranje utvrđuje se uvođenjem u matičnu evidenciju i izdavanjem potvrde o prijemu prijave na osiguranje bez izdavanja pisanog rješenja. Prilikom prijema prijave na osiguranje provjeravaju se podaci sadržani u prijavi i zahtijevaju dokazi na kojima se ti podaci zasnivaju. Odredbe st. 1 i 2 ovog člana primjenjuju se i prilikom odjave osiguranja. Podnosilac prijave dužan je da licu za koje je podnio prijavu na osiguranje, odnosno odjavu osiguranja preda ovjerenu fotokopiju potvrde o prijemu te prijave, odnosno odjave, u roku od osam dana od dana njenog izdavanja. Ako se na osnovu podnijete prijave na osiguranje utvrdi da nijesu ispunjeni uslovi za priznavanje svojstva osiguranika i za uvođenje u matičnu evidenciju, o tome se izdaje pisano rješenje.

- 65 -

Član 79

Lice za koje nije podnijeta prijava na osiguranje može da podnese zahtjev za utvrđivanje svojstva osiguranika, ako smatra da ima pravo na penzijsko i invalidsko osiguranje. Fond će pokrenuti postupak za utvrđivanje svojstva osiguranika i kada, prilikom kontrole ili na drugi način, utvrdi da prijava na osiguranje nije podnijeta za lice koje ima pravo na penzijsko i invalidsko osiguranje. U slučajevima iz st. 1 i 2 ovog člana Fond donosi pisano rješenje o utvrđivanju svojstva osiguranika. Obveznik podnošenja prijave dužan je da, na osnovu rješenja iz stava 3 ovog člana kojim je utvrđeno svojstvo osiguranika, podnese prijavu na osiguranje. Odredbe st. 1 do 4 ovog člana primjenjuju se u slučaju kad obveznik podnošenja odjave osiguranja nije podnio odjavu osiguranja.

Član 80 Licu kome svojstvo osiguranika nije utvrđeno u rokovima određenim za podnošenje prijave naosiguranje to svojstvo može se utvrditi najranije od 1. januara 1965. godine, na način utvrđen ovim zakonom.

Član 81 Pravo na starosnu penziju ostvaruje se poslije prestanka osiguranja, s tim što se zahtjev za ostvarivanje prava može podnijeti i prije prestanka osiguranja, uz pružanje odgovarajućih dokaza o izvjesnosti njegovog prestanka.

Član 82 Postupak za ostvarivanje prava na starosnu penziju pokreće se na zahtjev osiguranika. Postupak za ostvarivanje prava na porodičnu penziju pokreće se na zahtjev člana porodice umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava. Postupak za ostvarivanje prava na invalidsku penziju pokreće se na zahtjev osiguranika, odnosno poslodavca kod kojeg je osiguranik zaposlen, kao i na predlog zdravstvene organizacije koja je osiguraniku pružala zdravstvenu zaštitu. Postupak za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za tjelesno oštećenje pokreće se na zahtjev osiguranika, odnosno korisnika prava, na osnovu medicinske dokumentacije. Postupak za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za tjelesno oštećenje pokreće se i po službenoj dužnosti, na osnovu mišljenja organa vještačenja datog prilikom vještačenja o invalidnosti, u skladu sa opštim aktom Fonda. Uz zahtjev, odnosno predlog iz st. 3 i 4 ovog člana podnosi se medicinska dokumentacija. Medicinska dokumentacija iz stava 6 ovog člana se pribavlja od zdravstvenih ustanova koje odredi organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja.

- 66 -

Obim i sadržinu medicinske dokumentacije iz stava 6 ovog člana propisuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja.

Član 83 Postupak za utvrđivanje penzijskog staža pokreće se na zahtjev osiguranika, odnosno korisnika prava, kao i člana porodice umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava.

Član 84 Osiguranik koji je sam obveznik uplate doprinosa ostvaruje prava po osnovu staža osiguranja za koji nije blagovremeno izvršio uplatu doprinosa najranije od dana uplate.

Član 85 Kada je za rješavanje o pravu iz penzijskog i invalidskog osiguranja potrebno utvrđivanje postojanja invalidnosti, tjelesnog oštećenja, uzroka invalidnosti i tjelesnog oštećenja, Fond utvrđuje te činjenice na osnovu nalaza, ocjene i mišljenja organa vještačenja, čije se obrazovanje i način rada uređuje opštim aktom Fonda. Na opšti akt iz stava 1 ovog člana saglasnost daje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja. Nalaz, ocjena i mišljenje iz stava 1 ovog člana podliježu prethodnoj kontroli koju vrši organ utvrđen opštim aktom Fonda. Organ vještačenja iz stava 1 ovog člana obavezan je da postupi po uputstvima datim u postupku prethodne kontrole.

Član 86 Kao dan nastanka invalidnosti, nesposobnosti člana porodice, odnosno tjelesnog oštećenja uzima se dan kada je, na osnovu pregleda, dat nalaz, ocjena i mišljenje organa vještačenja, odnosno neki raniji dan za koji postoji odgovarajuća medicinska dokumentacija. Izuzetno od stava 1 ovog člana, nesposobnost za samostalan život i rad može se utvrditi i prije datuma za koji postoji medicinska dokumentacija u slučajevima urođenih stanja, kao i oboljenja koja nastaju u ranom djetinjstvu

Član 87 Nalazom, ocjenom i mišljenjem iz člana 85 i 91a ovog zakona kojim se utvrđuje invalidnost iz člana 30 ovog zakona određuje se da se kontrolni pregled mora obaviti najkasnije u roku od tri godine od dana utvrđene invalidnosti, osim u slučajevima predviđenim opštim aktom iz člana 85 stav 1 ovog zakona. Mjesečni iznosi invalidske penzije, odnosno novčane naknade za tjelesno oštećenje ne isplaćuju se korisniku koji se, bez opravdanih razloga, u određenom roku ne odazove na kontrolni pregled radi ponovnog utvrđivanja stanja invalidnosti, odnosno stepena tjelesnog oštećenja za sve vrijeme dok se ne odazove pozivu. Mjesečni iznosi obustavljeni u skladu sa stavom 2 ovog člana isplaćuju se naknadno korisniku koji se odazove pozivu u roku od 30 dana od dana određenog za pregled, ako se na kontrolnom

- 67 -

pregledu utvrdi da postoji invalidnost, odnosno tjelesno oštećenje na osnovu kojih je ostvareno pravo. Korisniku koji se ne odazove pozivu iz stava 3 ovog člana, obustavljeni mjesečni iznosi primanja ne isplaćuju se, a isplata primanja uspostavlja se od prvog dana narednog mjeseca poslije odazivanja pozivu, ako se na kontrolnom pregledu utvrdi da postoji invalidnost, odnosno tjelesno oštećenje na osnovu kojih je ostvareno pravo.

Član 88 Promjene u stanju invalidnosti koje su od uticaja na pravo na invalidsku penziju, priznatu pravnosnažnim rješenjem, utvrđuju se u postupku pokrenutom na zahtjev osiguranika, odnosno po službenoj dužnosti.

Član 89 Rješenje donijeto u postupku ostvarivanja prava na invalidsku penziju dostavlja se i poslodavcu kod koga je osiguranik zaposlen.

Član 90 Protiv prvostepenog rješenja može se izjaviti žalba organu državne uprave nadležnom za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, u roku od 15 dana od dana prijema rješenja. Žalba ne odlaže izvršenje rješenja, osim ako se njom pobija rješenje kojim je utvrđena invalidnost.

Član 91 Prvostepeno rješenje podliježe reviziji koju vrši organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja. U postupku revizije iz stava 1 ovog člana obaveznoj reviziji podliježe i nalaz, ocjena i mišljenje organa vještačenja iz člana 85 stav 1 ovog zakona. Revizija ne odlaže izvršenje rješenja. Ako je protiv rješenja prvostepenog organa izjavljena žalba, o reviziji i žalbi rješava se istim rješenjem.

Član 91a

U postupku po žalbi, odnosno reviziji činjenice iz člana 85 stav 1 ovog zakona utvrđuju se na osnovu nalaza, ocjene i mišljenja organa vještačenja, čije se obrazovanje i način rada uređuje opštim aktom organa državne uprave nadležnog za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 92 U vršenju revizije na prvostepeno rješenje može se dati saglasnost ili se prvostepeno rješenje može izmijeniti, poništiti ili ukinuti. Kada se u postupku revizije mijenja, poništava ili ukida prvostepeno rješenje shodno se primjenjuju odredbe zakona kojim je uređen opšti upravni postupak koje se odnose na rješavanje drugostepenog organa po žalbi.

- 68 -

Član 93 Ako protiv prvostepenog rješenja nije izjavljena žalba, a revizija ne bude izvršena u roku od tri mjeseca od dana isteka roka za žalbu, smatra se da je revizija izvršena i data saglasnost na to rješenje.

Član 93a

Organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja može, u roku od godinu dana od dana kada je rješenje postalo konačno u upravnom postupku, ukinuti rješenje Fonda ako je njime očigledno povrijeđeno materijalno pravo.

Član 94 Protiv rješenja donijetog po žalbi, odnosno u vršenju revizije o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja i o podacima utvrđenim u matičnoj evidenciji može se pokrenuti upravni spor kod nadležnog suda.

2. Korišćenje prava Član 95

Starosna i porodična penzija isplaćuju se od dana ispunjenja uslova, ali najranije od prvog narednog dana od dana prestanka osiguranja, ako je zahtjev podnijet u roku od šest mjeseci od dana ispunjenja uslova propisanih za sticanje prava. Ako je zahtjev za starosnu, odnosno porodičnu penziju podnijet po isteku roka od šest mjeseci iz stava 1 ovog člana, starosna, odnosno porodična penzija se isplaćuju od dana podnošenja zahtjeva i za šest mjeseci unazad, ali najranije od prvog narednog dana od dana prestanka osiguranja.

Član 96 Osiguraniku koji pravo na invalidsku penziju ostvaruje u postupku pokrenutom u toku trajanja osiguranja, invalidska penzija isplaćuje se od dana pravosnažnosti rješenja o invalidnosti, odnosno od dana nastanka invalidnosti, ako je za to osiguraniku povoljnije. Kada se pravo na invalidsku penziju ostvaruje poslije prestanka osiguranja, a invalidnost je postojala prije podnošenja zahtjeva, invalidska penzija isplaćuje se od dana nastanka invalidnosti, ali najviše za šest mjeseci unazad od dana podnošenja zahtjeva. Invalidska penzija iz st. 1 i 2 ovog člana isplaćuje se najranije od prvog narednog dana od dana prestanka osiguranja, odnosno od dana kada je korisnik invalidske penzije iz člana 30 stav 2 ovog zakona počeo da radi sa radnim vremenom određenim u članu 33 ovog zakona.

Član 97

Novčana naknada za tjelesno oštećenje isplaćuje se od dana nastanka tjelesnog oštećenja, ali najviše šest mjeseci unazad od dana podnošenja zahtjeva, odnosno od dana pokretanja postupka po službenoj dužnosti.

Član 98 Osiguranik, odnosno korisnik prava na novčanu naknadu za tjelesno oštećenje, koji po posebnim propisima stekne pravo na novčanu naknadu po osnovu istog tjelesnog oštećenja,

- 69 -

može po sopstvenom izboru da koristi samo jedno od tih prava, ako posebnim propisima nije drukčije određeno.

Član 99 Ako u stanju invalidnosti, odnosno stepenu tjelesnog oštećenja nastupe promjene koje su od uticaja na utvrđena prava, ta prava prestaju, mijenjaju se ili stiču nova prava, i to:

1) ako je promjena utvrđena na zahtjev osiguranika - od prvog dana narednog mjeseca po podnošenju zahtjeva;

2) ako je promjena utvrđena na zahtjev osiguranika nastala posle podnijetog zahtjeva - od

prvog dana narednog mjeseca posle nastale promjene;

3) ako je promjena utvrđena po službenoj dužnosti - od prvog dana narednog mjeseca po donošenju prvostepenog rješenja o određivanju prava po osnovu utvrđene promjene.

Član 100

Penzije i novčane naknade za tjelesno oštećenje se utvrđuju u mjesečnom iznosu i isplaćuju unazad. Fond je dužan da korisniku isplaćuje penziju,odnosno novčanu naknadu za tjelesno oštećenje u mjestu njegovog boravka u Republici, odnosno Republici Srbiji. Isplata penzija i novčanih naknada za tjelesno oštećenje u inostranstvu vrši se pod uslovima predviđenim međunarodnim ugovorom, odnosno pod uslovom reciprociteta.

Član 101 Mjesečni iznosi penzije i novčane naknade za tjelesno oštećenje koji nijesu mogli biti isplaćeni zbog okolnosti koje je prouzrokovao korisnik naknadno će se isplatiti, najviše za 12 mjeseci unazad računajući od dana kada, po prestanku djelovanja tih okolnosti, korisnik podnese zahtjev za isplatu.

Član 102 Korisnik penzije, odnosno novčane naknade za tjelesno oštećenje može ovlastiti drugo lice da u njegovo ime prima penziju, odnosno novčanu naknadu za tjelesno oštećenje. Ovlašćenje iz stava 1 ovog člana važi najduže 12 mjeseci nakon čega se može obnoviti.

Član 103 Korisniku djelimične invalidske penzije prestaje pravo na djelimičnu invalidsku penziju kada ostvari pravo na starosnu ili na punu invalidsku penziju.

Član 104

Porodična penzija isplaćuje se kao jedna penzija i kada je određena za više korisnika, ako korisnici ne zahtijevaju da im se penzija isplaćuje odvojeno.

Član 105

- 70 -

Ako porodičnu penziju koriste dva ili više članova porodice, pa nekom od njih prestane pravo na penziju, ostalim članovima koji imaju pravo na porodičnu penziju ponovo se određuje visina penzije. Tako određena visina penzije pripada od dana kada je korisniku prestalo pravo na penziju. Ako se isplata porodične penzije obustavi ili ako pravo koje pripada pojedinom članu porodice miruje, porodična penzija se ponovo ne određuje. Ako se korisniku porodične penzije, zbog zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne djelatnosti ili korišćenja starosne ili invalidske penzije, ne isplaćuje porodična penzija koja mu pripada, ostalim članovima porodice isplaćuje se za to vrijeme porodična penzija u visini koja se određuje kao da korisnik penzije nije imao pravo na porodičnu penziju.

Član 106

Član porodice nema pravo na porodičnu penziju, ako je pravosnažnom presudom osuđen za krivično djelo čija posledica je smrt lica od koga se izvodi pravo na porodičnu penziju. Licu iz stava 1 ovog člana ostvareno pravo prestaje danom pravosnažnosti presude.

Član 107

Pravo na porodičnu penziju prestaje članu porodice koji usljed nastale promjene više ne ispunjava uslove za sticanje i korišćenje tog prava.

Član 108 Stupanjem u brak prestaje pravo na porodičnu penziju udovici, odnosno udovcu mlađem od 50 godina, osim ako su to pravo stekli ili zadržali zbog potpune nesposobnosti za rad. Udovici, odnosno udovcu kome je stupanjem u brak prestalo pravo na porodičnu penziju, a po bračnom drugu iz novog braka nije stekao porodičnu penziju, uspostavlja se pravo na raniju porodičnu penziju pod uslovom:

1) da u času prestanka novog braka ima djece iz prvog braka koja koriste porodičnu penziju;

2) da su ispunjeni uslovi pod kojima udovica, odnosno udovac ima pravo na porodičnu

penziju. Odredbe st. 1 i 2 ovog člana primjenjuju se i na razvedenog bračnog druga.

Član 109 Ako osiguranik, odnosno korisnik penzije stekne pravo na dvije ili više penzija, može koristiti samo jednu od tih penzija po sopstvenom izboru. Izuzetno od stava 1 ovog člana, djeca čija su oba roditelja umrla mogu koristiti pravo na porodičnu penziju po osnovu oba roditelja, do visine utvrđene zakonom.

Član 110

Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja prestaju kada, u toku njihovog korišćenja, prestanu da postoje uslovi za sticanje i ostvarivanje tih prava.

- 71 -

Član 111

Korisnik prava dužan je, u roku od 15 dana od dana nastale promjene, da prijavi svaku promjenu koja je od uticaja na pravo ili obim korišćenja tog prava.

Član 112 Korisniku penzije koji se na teritoriji Republike ili Republike Srbije zaposli, odnosno počne da obavlja samostalnu djelatnost obustavlja se isplata penzije za vrijeme trajanja zaposlenja, odnosno obavljanja djelatnosti. Odredba stava 1 ovog člana ne odnosi se na osiguranike iz člana 11 tačka 2 ovog zakona i na korisnike djelimične invalidske penzije koji se zaposle sa radnim vremenom iz člana 33 ovog zakona. Korisnik starosne penzije koji se zaposli, odnosno obavlja samostalnu djelatnost ima pravo, po prestanku tog zaposlenja, odnosno obavljanja te djelatnosti, na ponovno određivanje penzije, ako je bio u osiguranju po ovom zakonu najmanje godinu dana.

VIII FOND Član 113

Fond je organizacija koja vrši javna ovlašćenja prilikom rješavanja o pravima i obavezama iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Fond ima svojstvo pravnog lica sa pravima, obavezama i odgovornostima utvrđenim ovim zakonom i Statutom Fonda.

Član 114 Fond ima Statut kojim se uređuje:

1) organizacija Fonda;

2) prava, obaveze i odgovornost organa upravljanja;

3) druga pitanja od značaja za rad Fonda. Statut donosi Upravni odbor Fonda. Saglasnost na Statut daje Vlada . Statut se objavljuje u "Službenom listu Republike Crne Gore".

Član 115 Rad Fonda je javan. Fond o svom radu najmanje jedanput godišnje izvještava Vladu.

Član 116 Fond obavlja sljedeće poslove:

1) obezbjeđuje efikasno, racionalno i zakonito ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja i pruža stručnu pomoć pri ostvarivanju prava;

2) donosi godišnji budžet Fonda, uključujući troškove stručne službe Fonda;

- 72 -

3) vodi evidenciju o osiguranicima i korisnicima, u skladu sa ovim zakonom i Statutom;

4) vodi evidenciju o zaradama, odnosno osnovicama osiguranja na koje su uplaćeni

doprinosi, o visini uplaćenog doprinosa za osiguranika, kao i o isplaćenim penzijama;

5) sastavlja godišnje finansijske iskaze i stara se o njihovoj reviziji u skladu sa zakonom;

6) dostavlja organu državne uprave nadležnom za poslove javnih prihoda (u daljem tekstu: Direkcija) mjesečne izvještaje o uplaćenim doprinosima;

7) obezbjeđuje sprovođenje međunarodnih ugovora o penzijskom i invalidskom

osiguranju;

8) preduzima mjere za redovnu naplatu prihoda Fonda;

9) organizuje poslove za sprovođenje penzijskog i invalidskog osiguranja i u tu svrhu obezbjeđujeinformatičke tehnologije;

10) donosi opšte akte u skladu sa ovim zakonom i Statutom;

11) obavlja druge poslove u vezi sa sprovođenjem i ostvarivanjem prava iz penzijskog i

invalidskog osiguranja u skladu sa ovim zakonom i Statutom .

Član 117 ("Sl. list RCG", br. 61/04) Organi Fonda su: Upravni odbor i direktor. Fondom upravlja Upravni odbor, u skladu sa zakonom, Statutom i drugim opštim aktima Fonda. Upravni odbor Fonda ima 13 članova koje imenuje i razrješava Vlada, i to:

1) dva člana na predlog Saveza samostalnih sindikata Crne Gore,

2) dva člana na predlog Privredne komore Crne Gore,

3) dva člana na predlog Saveza udruženja penzionera Crne Gore,

4) sedam članova na predlog organa državne uprave nadležnog za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 118 Članovi Upravnog odbora Fonda imenuju se na vrijeme od četiri godine. Predsjednika i zamjenika predsjednika Upravnog odbora Fonda bira i razrješava Upravni odbor.

Član 119 Lica koja se imenuju u Upravni odbor moraju biti lica sa stručnim znanjem i iskustvom iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja, finansija, investicija ili osiguranja. Najmanje sedam od ukupnog broja članova Upravnog odbora mora imati najmanje pet godina radnog iskustva na poslovima iz stava 1 ovog člana.

- 73 -

Član Upravnog odbora ne može biti:

1) lice koje je osuđivano za krivična djela koja ga čine nedostojnim za obavljanje te funkcije, kao i odgovorno lice u privrednom društvu nad kojim je pokrenut stečajni postupak;

2) lice koje je izgubilo pravo da obavlja funkciju člana organa finansijske institucije po

domaćem ili inostranom zakonodavstvu;

3) lice koje pruža usluge i prodaje proizvode Fondu, kao i lice čije bi djelovanje moglo da dovede do sukoba interesa;

4) direktor Fonda. Član Upravnog odbora razrješava se u slučaju:

1) nastanka okolnosti iz stava 3 ovog člana;

2) gubitka poslovne sposobnosti;

3) neopravdanog izostanka sa najmanje tri sjednice Upravnog odbora. Članovi Upravnog odbora, nakon imenovanja, odnosno godišnje u toku trajanja mandata, moraju dostaviti izjave o ličnim primanjima i imovini. Član Upravnog odbora ne može primati poklone ili koristiti druge pogodnosti po osnovu obavljanja ove funkcije. Ova zabrana se odnosi i na članove njegove uže porodice.

Član 120 Upravni odbor Fonda:

1) donosi opšte akte u skladu sa ovim zakonom;

2) donosi godišnji plan rada i finansijske iskaze Fonda;

3) donosi godišnji budžet Fonda u skladu sa zakonom;

4) odlučuje o poslovanju Fonda;

5) donosi akte o usklađivanju penzija i vrijednosti penzije za jedan lični bod, u skladu sa ovim zakonom;

6) odlučuje o drugim pitanjima i obavlja druge poslove u skladu sa zakonom i Statutom.

Član 121

Odlučivanje i način rada, kao i druga pitanja od značaja za rad Upravnog odbora Fonda uređuju se Statutom Fonda.

Član 122

Direktor Fonda:

1) organizuje rad i poslovanje Fonda;

- 74 -

2) predstavlja i zastupa Fond i odgovoran je za zakonitost rada; 3) izvršava odluke Upravnog odbora; 4) predlaže opšti akt o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta - Upravnom odboru; 5) rukovodi radom stručne službe; 6) vrši i druge poslove u skladu sa zakonom i Statutom.

Direktora Fonda imenuje i razrješava, na osnovu konkursa, Upravni odbor, uz prethodnu saglasnost Vlade. Direktor Fonda se imenuje na period od četiri godine.

Član 123

Radi obavljanja stručnih, administrativnih, pravnih, ekonomskih i drugih poslova Fond ima jedinstvenu stručnu službu. Stručna služba Fonda organizuje se na način koji obezbjeđuje efikasno obavljanje djelatnosti Fonda i ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 124 Nadzor nad zakonitošću i cjelishodnošću rada Fonda vrši organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, u skladu sa zakonom.

IX MATIČNA EVIDENCIJA Član 125

Fond vodi matičnu evidenciju o osiguranicima, obveznicima plaćanja doprinosa i korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Izuzetno od stava 1 ovog člana, matičnu evidenciju za zaposlene u organu državne uprave nadležnom za unutrašnje poslove vodi taj organ, na način utvrđen ovim zakonom. Fond vrši kontrolu vođenja evidencije iz stava 2 ovog člana.

Član 126 Matična evidencija se vodi prema jedinstvenim metodološkim principima. Podaci se unose u matičnu evidenciju prema jedinstvenom kodeksu šifara. Podaci se unose u matičnu evidenciju na osnovu prijava podnesenih na propisanim obrascima koji se mogu dostavljati i putem sredstava za elektronsku obradu podataka. U slučaju kada su prijave dostavljene putem sredstava za elektronsku obradu podataka podnosilac prijave je dužan da, na zahtjev Fonda, te prijave podnese na propisanim obrascima. Akte, odnosno obrasce iz st. 1 do 3 ovog člana propisuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 127 Matična evidencija ustrojava se unošenjem podataka o osiguraniku na osnovu prijave na osiguranje.

- 75 -

Član 128

U matičnu evidenciju unose se podaci o:

1) osiguranicima; 2) korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja; 3) obveznicima plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje.

Član 129

U matičnu evidenciju unose se sljedeći podaci o osiguranicima:

1) prezime i ime; 2) jedinstveni matični broj građana i poreski identifikacioni broj; 3) pol; 4) dan, mjesec i godina rođenja; 5) zanimanje; 6) školska sprema; 7) osnov osiguranja; 8) datum sticanja i prestanka svojstva osiguranika; 9) staž osiguranja, zarade, naknade zarade, odnosno osnovice osiguranja koje služe za

određivanje visine penzije; 10) broj mjeseci, odnosno dana provedenih na radu i broju mjeseci, odnosno dana za koje

su isplaćene naknade; 11) visina uplaćenog doprinosa; 12) da li je osiguranik korisnik penzije; 13) obvezniku plaćanja doprinosa; 14) penzijskom stažu po vrstama; 15) osiguranicima s tjelesnim oštećenjem od najmanje 70%, vojnim invalidima od prve do

šeste grupe, civilnim invalidima rata od prve do šeste grupe, slijepim licima i licima oboljelim od distrofije ili srodnih mišićnih i neuromišićnih oboljenja, paraplegije, cerebralne i dječije paralize i multipleks skleroze.

Za osiguranike koji rade na radnim mjestima, odnosno poslovima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, u matičnoj evidenciji evidentiraju se podaci o stažu osiguranja, odnosno o vremenu provedenom na tim radnim mjestima, odnosno poslovima i stepenu uvećanja staža. Osiguranicima koji nemaju jedinstveni matični broj građana Fond određuje lični broj.

Član 130 U matičnu evidenciju, pored podataka iz člana 129 stav 1 tač. 1 do 4 ovog zakona, unose se i sljedeći podaci o korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, i to o:

1) vrsti penzije; 2) pravnom osnovu za utvrđivanje penzije; 3) datumu sticanja prava na penziju i datumu početka isplate, obustave i ponovne isplate

penzije, kao i o pravnom osnovu za obustavu, odnosno ponovnu isplatu penzije; 4) invalidnosti, uzroku invalidnosti i dijagnozi; 5) ličnim bodovima i ličnom koeficijentu;

- 76 -

6) iznosu penzije na dan ostvarivanja prava.

U matičnu evidenciju unose se i podaci o srodstvu korisnika porodične penzije sa umrlim osiguranikom, odnosno korisnikom penzije po osnovu koga je ostvareno pravo na porodičnu penziju.

Član 131 Obveznici podnošenja prijava podataka za matičnu evidenciju su:

1) poslodavac:

- prijave podataka o obvezniku plaćanja doprinosa koje obuhvataju prijave početka i prijave prestanka poslovanja;

- prijave na osiguranje i odjave osiguranja za osiguranike iz člana 10 stav 1 tač. 1 do

6 i tač. 8 i 9 i člana 11 tačka 2 ovog zakona;

- prijave podataka za utvrđivanje staža osiguranja, zarade i naknade zarade koje služe za utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta i visine uplaćenog doprinosa za osiguranike iz člana 10 stav 1 tač. 1 do 6 i tač. 8 i 9 ovog zakona;

- prijave promjene podataka iz al. 1 do 3 ove tačke;

2) osiguranik koji je sam obveznik plaćanja doprinosa:

- prijave na osiguranje i odjave osiguranja, kao i prijave promjene tih podataka za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 7, člana 11 tačka 1 i člana 66 ovog zakona;

- prijave podataka za utvrđivanje staža osiguranja, osnovice osiguranja koje služe za

utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta i visini uplaćenog doprinosa za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 7 ovog zakona, kao i prijave promjene tih podataka;

3) Pravoslavna crkva, Islamska vjerska zajednica i Rimokatolička crkva za osiguranika iz

člana 11 tačka 3 ovog zakona - prijave na osiguranje i odjave osiguranja, kao i prijave promjene tih podataka;

4) organ državne uprave nadležan za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede za

osiguranike iz člana 12 ovog zakona - prijave na osiguranje i odjave osiguranja, kao i prijave promjena tih podataka;

5) Direkcija - prijave podataka za utvrđivanje staža osiguranja, osnovice osiguranja koje

služe za utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta i visini uplaćenog doprinosa za lica iz člana 11 tačka 1 - 3 i člana 12 ovog zakona, kao i prijave promjene tih podataka;

6) Zavod za zapošljavanje:

- prijave na osiguranje i odjave osiguranja za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 10

ovog zakona, kao i prijave promjene tih podataka;

- prijave podataka za utvrđivanje staža osiguranja, naknade zarade i visini uplaćenog doprinosa za lica iz alineje 1 ove tačke, kao i prijave promjene tih podataka;

- 77 -

7) Fond - unosi u matičnu evidenciju podatke o utvrđenom penzijskom stažu, zaradi, naknadama zarade, osnovicama osiguranja koje služe za utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta za osiguranike iz člana 66 ovog zakona i visine uplaćenog doprinosa;

8) nadležni matičar - prijave o smrti korisnika prava iz penzijskog i invalidskog

osiguranja. Član 132

U prijave podataka za matičnu evidenciju podaci se unose samo na osnovu javnih isprava i evidencija propisanih zakonom.

Član 133 Za tačnost podataka unesenih u prijave podataka za matičnu evidenciju odgovoran je podnosilac prijave. Fond je dužan da provjerava tačnost podataka unesenih u prijave podataka za matičnu evidenciju, da zahtijeva dokaze i vrši uvid u evidencije i dokumentaciju na kojima se zasnivaju podaci uneseni u prijave. Podnosilac prijave je dužan da osiguraniku, korisniku prava i Fondu daje tačna obavještenja, odnosno podatke od značaja za utvrđivanje činjenica važnih za sticanje i ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i da Fondu pruži dokaze i omogući uvid u evidenciju i dokumentaciju.

Član 134 Prijave podataka za matičnu evidenciju podnose se Fondu, odnosno njegovoj organizacionoj jedinici, i to za:

1) osiguranike zaposlene iz člana 10 stav 1 tač. 1 do 6 i tač. 8 i 9 ovog zakona - prema sjedištu poslodavca, odnosno njegove organizacione jedinice (filijala, ekspozitura, ispostava, poslovnica, predstavništvo, zastupništvo i druge poslovne i radne jedinice);

2) osiguranike zaposlene iz člana 10 stav 1 tačka 7 ovog zakona - prema mjestu u kome su

bili osigurani, odnosno imali prebivalište prije odlaska u inostranstvo;

3) osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 10 ovog zakona - prema sjedištu organizacione jedinice Zavoda za zapošljavanje;

4) osiguranike samostalnih djelatnosti iz člana 11 tačka 1 ovog zakona - prema mjestu u

kome je osiguranik registrovao obavljanje djelatnosti po osnovu koje je osiguran;

5) osiguranike samostalnih djelatnosti iz člana 11 tač. 2 i 3 ovog zakona - prema prebivalištu, odnosno boravištu osiguranika;

6) osiguranike poljoprivrednike iz člana 12 ovog zakona - prema sjedištu organizacione

jedinice Direkcije. Član 135

Svojstvo osiguranika, staž osiguranja, zarade, naknade zarada,odnosno osnovice osiguranja koje se uzimaju za utvrđivanje visine prava utvrđuje Fond, na osnovu prijava podataka iz člana 131 ovog zakona, unošenjem podataka u matičnu evidenciju.

- 78 -

Podaci iz člana 129 stav 2 ovog zakona utvrđuju se unošenjem u matičnu evidenciju po ispunjenju uslova iz člana 71 ovog zakona.

Član 136 Podaci o penzijskom stažu koji je osiguranik navršio do 31. decembra 1969. godine i o posebnom stažu navršenom poslije tog dana, kao i podaci o promjenama tih podataka unose se u matičnu evidenciju o osiguranicima na osnovu prijave podataka o penzijskom stažu.

Član 137 Ako Fond, prilikom provjere podataka iz člana 133 ovog zakona, utvrdi da prijava o stažu osiguranja, zaradama, naknadama zarada, odnosno osnovicama osiguranja koje se uzimaju za utvrđivanje visine prava, kao i podaci o visini uplaćenih doprinosa nijesu pravilno popunjeni ili da podaci nijesu uneseni u skladu s propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju naložiće podnosiocu prijave da ih ispravi u roku koji ne može biti duži od 30 dana.

Član 138 Fond je dužan da osiguraniku, na njegov zahtjev, izda uvjerenje o podacima unesenim u matičnu evidenciju o osiguranicima. Uvjerenje iz stava 1 ovog člana ima karakter javne isprave. Osiguranik ima pravo da zahtijeva da Fond donese rješenje o podacima o osiguranju, penzijskom stažu, zaradama, naknadama zarade, odnosno osnovicama osiguranja i visini uplaćenih doprinosa unijetim u matičnu evidenciju. Fond je dužan da rješenje iz stava 3 ovog člana donese u roku od 15 dana od dana prijema zahtjeva.

Član 139 Podaci uneseni u matičnu evidenciju, na način utvrđen ovim zakonom, mogu se naknadno mijenjati u sljedećim slučajevima:

1) ako nadležni organ naknadno, u propisanom postupku, utvrdi promjenu podataka;

2) ako su podaci o osiguranju, penzijskom stažu, stažu osiguranja, zaradama, naknadama zarada, odnosno osnovicama osiguranja koji služe za utvrđivanje visine prava, kao i podaci o visini uplaćenih doprinosa unijeti u matičnu evidenciju na osnovu lažnih isprava;

3) ako se naknadno, provjerom podataka ili na neki drugi način, utvrdi da su u matičnu

evidenciju unijeti netačni ili nepotpuni podaci. Promjena podataka unijetih u matičnu evidenciju vrši se na osnovu odgovarajuće prijave promjene podataka, po postupku utvrđenom ovim zakonom.

Član 140 Obveznici iz člana 131 ovog zakona dužni su da dostavljaju Fondu prijave podataka u sljedećim rokovima:

- 79 -

1) prijava podataka o obvezniku plaćanja doprinosa - u roku od osam dana od dana

početka poslovanja, odnosno od dana prestanka poslovanja, odnosno od dana nastale promjene u poslovanju obveznika plaćanja doprinosa;

2) prijava na osiguranje, odjava osiguranja i prijava promjena u toku osiguranja - u roku od osam dana od dana zaposlenja, odnosno od dana zaključenja ugovora, obavljanja poslova ili početka obavljanja djelatnosti, odnosno od dana prestanka zaposlenja, obavljanja poslova ili obavljanja djelatnosti, odnosno od dana nastale promjene u osiguranju;

3) prijava podataka za utvrđivanje staža osiguranja, zarade, naknade zarade, odnosno

osnovice osiguranja koje služe za utvrđivanje visine prava i visine uplaćenih doprinosa - najkasnije do 30. aprila tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu, a Direkcija - do 30. juna tekuće godine;

4) prijava o promjeni podataka iz tačke 3 ovog stava - u roku od osam dana od dana

utvrđene promjene, odnosno od dana prijema pravosnažnog rješenja kojim je utvrđena promjena podataka;

5) prijava o smrti korisnika prava - u roku od tri dana od dana izdavanja izvoda iz matične

knjige umrlih. Član 141

Fond je dužan da podatke iz primljenih prijava unese u matičnu evidenciju u sljedećim rokovima :

1) podatke iz prijava iz člana 140 tač. 1 i 2 ovog zakona - u roku od 30 dana od dana prijema prijave;

2) podatke iz prijave iz člana 140 tač. 3 i 4 ovog zakona - u roku od 60 dana od dana

prijema prijave, a najkasnije do kraja tekuće godine za prethodnu godinu;

3) podatke iz prijave iz člana 140 tačka 5 ovog zakona - u roku od jednog dana od dana prijema prijave.

Član 142 Prijave podataka za ustrojavanje i vođenje matične evidencije čuvaju se najmanje 30 godina od dana sticanja prava utvrđenih na osnovu tih podataka, ali ne manje od 10 godina od dana prestanka prava. Prijave podataka za osiguranike koji nijesu stekli pravo iz penzijskog i invalidskog osiguranja čuvaju se najmanje 40 godina, računajući od poslednjeg unošenja podataka u matičnu evidenciju.

Član 143 Umjesto originalnih prijava podataka mogu se čuvati prijave snimljene na mikrofilmovima, odnosno sredstvima za elektronsku obradu podataka (magnetni mediji i sl.). Fond izdaje osiguraniku ovjerenu foto kopiju prijave iz stava 1 ovog člana.

Član 144 Uništavanje originalnih prijava na osnovu kojih su podaci unijeti u matičnu evidenciju vrši stručna komisija koju obrazuje Fond.

- 80 -

Član 145 Podaci sadržani u matičnoj evidenciji mogu se koristiti i za statistička istraživanja. Zaštita podataka iz matične evidencije obezbjeđuje se na način propisan zakonom.

X FINANSIRANJE Član 146

Penzijsko i invalidsko osiguranje finansira se iz:

1) doprinosa; 2) budžeta Republike; 3) drugih izvora, u skladu sa zakonom.

Za obaveze Fonda za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja garantuje Republika.

1) Doprinosi Član 147

Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje su:

1) doprinosi osiguranika;

2) doprinosi poslodavaca;

3) dodatni doprinosi za staž osiguranja sa uvećanim trajanjem;

4) doprinosi drugih obveznika plaćanja doprinosa utvrđenih ovim zakonom;

5) doprinosi, odnosno sredstva za slučaj povrede na radu i profesionalne bolesti.

Član 148 Sredstva Fonda koja se obezbjeđuju od doprinosa osiguranika čine doprinosi na zarade, naknade zarada i osnovice osiguranja. Osiguranici, poslodavci i isplatioci naknada iz člana 149 stav 2 i čl. 150 do 152 ovog zakona ne mogu biti oslobođeni plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje.

Član 149 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tač. 1 do 6 i tač. 8 i 9 ovog zakona plaća i poslodavac na istu osnovicu kao i osiguranik. Doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 10 plaća Zavod za zapošljavanje.

Član 150 Doprinos za osiguranike koji zbog privremene spriječenosti za rad po propisima o zdravstvenom osiguranju ostvaruju novčanu naknadu plaća isplatilac naknade u skladu sa propisima o zdravstvenoj zaštiti i zdravstvenom osiguranju.

Član 151

- 81 -

Doprinos za osiguranike koji koriste pravo na naknadu zarade po osnovu porodiljskog odsustva, odnosno za vrijeme rada sa polovinom punog radnog vremena, ukoliko je djetetu potrebna pojačana njega, plaća isplatilac naknade u skladu sa propisima o socijalnoj i dječijoj zaštiti.

Član 152 Dodatni doprinos za staž osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem obračunava i plaća poslodavac.

Član 153 Osnovicu na koju se obračunava i plaća doprinos za osiguranike zaposlene čini zarada i naknada zarade u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu. Osnovica iz stava 1 ovog člana ne može biti niža od osnovne cijene rada propisane opštim kolektivnim ugovorom za odgovarajuću kategoriju stručnosti.

Član 154 Osnovicu na koju se plaća doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 4 ovog zakona čini novčana naknada za rad u odboru direktora, odnosno upravnom odboru.

Član 155 Osnovicu na koju se plaća doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 5 ovog zakona činizarada koju bi, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom, ta lica ostvarila u Republici na istim ili sličnim poslovima u skladu sa članom 153 ovog zakona.

Član 156 Osnovicu na koju se plaća doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 6 ovog zakona čini isplaćena zarada koja ne može biti niža od osnovice iz člana 153 stav 2 ovog zakona.

Član 157 Osnovicu osiguranja za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 7 ovog zakona propisuje opštim aktom organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, s tim što ne može biti veća od osnovice iz člana 164 ovog zakona. Osnovicu na koju se plaća doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 10 čini novčana naknada koju primaju ta lica prema propisima o radu i zapošljavanju.

Član 158 Osnovicu na koju se utvrđuje i plaća doprinos za osiguranike iz člana 11 tačka 1 ovoga zakona čini oporezivi dohodak od samostalne djelatnosti u skladu sa propisima o porezu na dohodak fizičkih lica. Osnovica iz stava 1 ovog člana ne može biti manja od prosječne zarade za mjesec za koji se doprinos plaća.

Član 159 Osnovicu na koju se plaća doprinos za osiguranike iz člana 11 tačka 2 ovog zakona čini oporezivi dohodak u skladu sa propisima o porezu na dohodak fizičkih lica.

- 82 -

Član 160

Za osiguranike iz člana 11 tačka 3 ovog zakona osnovice osiguranja utvrđuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 161

Obavezna osnovica na koju se plaća doprinos za osiguranike iz člana 12 ovog zakona iznosi 50% prosječne zarade u Republici u mjesecu za koji se doprinos plaća. Osnovica osiguranja iznad obavezne osnovice iz stava 1 ovog člana, na koje se osiguranik može osigurati po sopstvenom izboru, propisuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 162 Osnovicu na koju se plaća doprinos za osiguranike koji zbog privremene spriječenosti za rad po propisima o zdravstvenom osiguranju ostvaruju novčanu naknadu čini ta naknada.

Član 163 Osnovicu na koju se plaća doprinos za osiguranike iz člana 151 ovog zakona čini isplaćena naknada u skladu sa propisima o socijalnoj i dječijoj zaštiti.

Član 164 Osnovica za plaćanje doprinosa za 2004. godinu iznosi najviše 15.000 EURA godišnje. Počev od 1.januara 2005.godine osnovica iz stava 1 ovog člana se usklađuje godišnje prema kretanju prosječne zarade u Republici u prethodnoj kalendarskoj godini u odnosu na kalendarsku godinu koja joj prethodi. Akt o usklađivanju najviše osnovice donosi Fond.

Član 165 Osnovicu za plaćanje doprinosa za lica iz člana 14 stav 1 tačka 1 ovog zakona čini osnovna cijena rada propisana opštim kolektivnim ugovorom za odgovarajuću kategoriju stručnosti koju to lice ima.

Član 166 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Stope doprinosa po kojima se plaća doprinos na propisanu osnovicu iznose:

1) za osiguranike iz člana 10 stav 1 tač. 1 do 6 i tač. 8 i 9 ovog zakona:

- na teret poslodavca 9,6 %;

- na teret osiguranika 12 %;

2) za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 7 i čl. 11 i 12 ovog zakona na teret osiguranika 21,6%;

3) za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 10 i čl. 150 i 151 ovog zakona na teret isplatioca

naknade 21,6%.

- 83 -

Stopa doprinosa za lica iz člana 14 stav 1 tačka 1 ovog zakona iznosi 4% na teret Zavoda za zapošljavanje.

Član 167 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Dodatni doprinos za staž osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem koji plaćaju obveznici iz člana 152 ovog zakona iznosi:

1) 6% za osiguranike raspoređene na radna mjesta na kojima se 12 mjeseci efektivnog rada računa kao 14 mjeseci staža osiguranja;

2) 9% za osiguranike raspoređene na radna mjesta na kojima se 12 mjeseci efektivnog

rada računa kao 15 mjeseci staža osiguranja;

3) 12% za osiguranike raspoređene na radna mjesta na kojima se 12 mjeseci efektivnog rada računa kao 16 mjeseci staža osiguranja;

4) 18% za osiguranike raspoređene na radna mjesta na kojima se 12 mjeseci efektivnog

rada računa kao 18 mjeseci staža osiguranja.

Član 168 Za osiguranike – zaposlene, odnosno osiguranike samostalnih djelatnosti koji ostvaruju prihode po više osnova iz čl. 10 i 11 ovog zakona plaćaju se doprinosi na sve prihode, s tim što ukupan iznos na koji se plaća doprinos ne može biti veći od osnovice iz člana 164 ovog zakona. Za osiguranike-zaposlene koji ostvaruju prihode i po osnovu dopunskog rada u skladu sa propisima o radu plaćaju se doprinosi i na zaradu po osnovu dopunskog rada, na način i po stopi kako se plaća doprinos na zaradu ostvarenu od zaposlenja na osnovu koga su obavezno osigurani, s tim što ukupan iznos na koji se plaća doprinos, uključujući prihode iz stava 1 ovog člana, ne može biti veći od osnovice iz člana 164 ovog zakona. Iznos iz stava 1, odnosno stava 2, ovog člana na koji je plaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje uzima se za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta prilikom određivanja visine starosne, odnosno invalidske penzije. Za osiguranike koji ostvaruju i prihode van osiguranja iz st. 1 i 2 ovog člana, na koje je plaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje, obveznik podnošenja prijave o visini tih prihoda (prijava podataka o zaradi, naknadi, odnosno osnovici osiguranja koja služi za utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta i visini uplaćenog doprinosa) je:

- poslodavac - za prihode po osnovu zarade, odnosno naknade iz člana 10 stav 1 tačka 4 ovog zakona;

- Direkcija - za lica koja ostvaruju prihode iz člana 11 tač. 1 i 2 ovog zakona. Prijave iz stava 4 ovog člana podnose se na način, u rokovima i postupku propisanim za podnošenje prijava iz člana 140 tačka 3 ovog zakona.

Član 169

- 84 -

Povraćaj više plaćenog doprinosa iznad najviše osnovice iz člana 164 ovog zakona vrši se na način i po postupku utvrđenim aktom koji donosi organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 170 Doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tač. 1 do 6 i tač. 8 i 9 ovog zakona na teret osiguranika i poslodavca obračunava i uplaćuje poslodavac prilikom isplate zarade, odnosno novčane naknade. Odredba stava 1 ovog člana odnosi se i na doprinos iz člana 147 tačka 3 ovog zakona. Doprinos za osiguranika iz člana 10 stav 1 tačka 7 uplaćuje sam osiguranik do 15. u mjesecu po isteku svakog kalendarskog tromjesečja. Doprinos za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 10 ovog zakona obračunava i uplaćuje Zavod za zapošljavanje prilikom isplate naknade.

Član 171 Doprinos za osiguranike iz člana 11 tačka 1 ovog zakona obračunava i uplaćuje osiguranik, na način kako se obračunava i uplaćuje porez prema propisima o porezu na dohodak fizičkih lica. Doprinos za osiguranike iz člana 11 tačka 2 ovog zakona obračunava i uplaćuje isplatilac ugovorene naknade prilikom njene isplate. Doprinos za osiguranike iz člana 11 tačka 3 ovog zakona obračunava i uplaćuje Pravoslavna crkva, Islamska vjerska zajednica i Rimokatolička crkva u skladu sa opštim aktom iz člana 160 ovog zakona.

Član 172 Doprinos za osiguranike iz člana 12 ovog zakona obračunava Direkcija tromjesečno.

Član 173 Doprinos za osiguranike iz čl. 150 i 151 ovog zakona obračunava i uplaćuje isplatilac naknade zarade prilikom njene isplate.

Član 174 Doprinos za lica iz člana 14 stav 1 tačka 1 ovog zakona obračunava i uplaćuje Zavod za zapošljavanje prilikom upućivanja tog lica na stručno osposobljavanje, prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju.

Član 175 Kontrolu pravilnosti obračuna i uplate doprinosa vrši Direkcija, u skladu sa propisima kojima se uređuje poreski postupak. U pogledu utvrđivanja doprinosa, rokova, kamata, kazni, načina plaćanja i ostalog što nije uređeno ovim zakonom, izuzev odredaba koje se odnose na zastarjelost, poreska oslobađanja i olakšice, primjenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje porez na dohodak fizičkih lica, odnosno zakona kojim se uređuje poreski postupak.

2) Budžet Republike Član 176

Iz budžeta Republike Fondu se obezbjeđuju:

- 85 -

1) sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje za povećane obaveze nastale usljed sticanja i ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja pod posebnim uslovima koji su bili propisani ranijim saveznim i republičkim propisima;

2) sredstva za povećane obaveze usled sticanja i ostvarivanja prava na najnižu penziju, u

visini razlike između najniže penzije iz člana 29 ovog zakona, odnosno najniže penzije ostvarene po propisima koji su se primjenjivali prije stupanja na snagu ovog zakona i penzije koja osiguraniku pripada prema ostvarenoj zaradi, odnosno osnovici osiguranja na koje je plaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje i navršenom penzijskom stažu;

3) sredstva za prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja za lica iz člana 14 stav 1 tač. 2

i 3 i člana 15 stav 1 ovog zakona; 4) sredstva za prava iz čl. 52 i 57 ovog zakona;

5) sredstva za prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvarena po osnovu staža

osiguranja iz člana 64 ovog zakona;

6) sredstva za prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvarena po osnovu staža osiguranja sa uvećanim trajanjem iz člana 74 ovog zakona;

7) sredstva za povećane obaveze koje se odnose na osiguranike koji plaćaju doprinos za

penzijsko i invalidsko osiguranje po stopi nižoj od stope koja je propisana zakonom. Vlada, na predlog organa državne uprave nadležnog za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, propisuje način obračuna i utvrđivanja visine sredstava iz stava 1 ovog člana, kao i kontrolu obračuna, postupak, dinamiku i rokove uplate tih sredstava.

3) Drugi izvori Član 177

Drugi izvori sredstava iz kojih se finansira penzijsko i invalidsko osiguranje su:

1) prihodi od imovine kojom raspolaže Fond; 2) prihodi od organizacija za penzijsko i invalidsko osiguranje kod kojih je navršen dio

staža osiguranja; 3) prihodi od subvencija i dotacija; 4) prihodi od finansijskih ulaganja, dividendi i kamata; 5) drugi izvori.

Član 178 Rashodi Fonda su:

1) penzije; 2) novčane naknade za tjelesno oštećenje; 3) pogrebni troškovi; 4) dodaci za pomoć i njegu ostvareni po propisima prije početka primjene ovog zakona; 5) troškovi po osnovu doprinosa za zdravstveno osiguranje korisnika penzija;

- 86 -

6) troškovi ocjenjivanja invalidnosti; 7) troškovi isplate penzija i drugih penzijskih primanja; 8) troškovi sprovođenja osiguranja i troškovi organa upravljanja Fondom.

XI IMOVINA FONDA

Član 179 Imovinu Fonda, u smislu ovog zakona, čine stvari, prava, akcije i udjeli, novac i druge hartije od vrijednosti koje je stekao Fond i kojima upravlja u interesu korisnika prava utvrđenih ovim zakonom. Imovinu Fonda čine i akcije i udjeli koji su pripali Fondu u postupku svojinske i upravljačke transformacije privrede.

Član 180 Fond je obavezan da savjesno i odgovorno upravlja imovinom u najboljem interesu korisnika prava, tako što, pored poslova iz člana 116 ovog zakona:

1) vodi evidenciju i sačinjava finansijske iskaze o imovini, uključujući i godišnju tržišnu procjenu vrijednosti imovine;

2) evidentira sve prihode od imovine na izdvojenom računu;

3) obavještava organ državne uprave nadležan za poslove finansija o usvojenom

godišnjem izvještaju koji sadrži plan prodaje, odnosno privatizacije imovine iz člana 179 ovog zakona.

Član 181 Imovina iz člana 179 stav 1 ovog zakona, koja nije u funkciji obavljanja osnovne djelatnosti Fonda, prodaće se po postupku i na način propisan zakonom, najkasnije do 1.januara 2009. godine. Sredstva od prodaje imovine iz stava 1 ovog člana, kao i prihode od dividende, Fond može koristiti za:

1) ulaganja koja su direktno u interesu Fonda, a koja imaju za cilj da poboljšaju efikasno funkcionisanje Fonda. Ovo obuhvata, ali i ne ograničava se, na informacionu tehnologiju, obuku zaposlenih, naknade za tehnološki višak radnika, pokrivanje deficita Fonda i tranzicione troškove do kojih će doći usljed uvođenja obaveznog penzijskog i invalidskog osiguranja na osnovu individualne kapitalizovane štednje;

2) isplatu penzija osiguranicima i korisnicima prava u skladu sa ovim zakonom, ukoliko

prihodi predviđeni ovim zakonom to ne obezbjeđuju;

3) ulaganje u druge nekretnine koje Fond već posjeduje, a koje zahtijevaju dodatna sredstva kako bi bila privatizovana ili prodata pod povoljnijim uslovima.

Upotreba sredstava od prodaje ili dividende mora se naznačiti u budžetu Fonda. Troškovi nastali prodajom imovine iz člana 179 ovog zakona nadoknadiće se iz sredstava koja predstavljaju prihod od prodaje akcija i udjela iz člana 179 stav 2 ovog zakona. Sredstva od prodaje imovine Fond ne može koristiti za kupovinu nekretnina ili akcija.

- 87 -

Član 182 Imovina Fonda iz člana 179 stav 2 ovog zakona privatizovaće se na način i po postupku predviđenim propisima o privatizaciji. Prihode dobijene u postupku privatizacije iz stava 1 ovog člana, uključujući i sredstva od dividende, Fond može koristiti kao sredstva za obezbjeđivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 183 U cilju obezbjeđivanja uslova za pružanje usluga osiguranicima, Fond može da kupuje nekretnine i opremu, samo ukoliko su te nekretnine i oprema u funkciji ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

XII NAKNADA ŠTETE Član 184

Naknada štete pričinjene Fondu, odnosno povraćaj nezakonito i nepravilno izvršenih isplata penzija i drugih novčanih primanja iz penzijskog i invalidskog osiguranja vrši se po odredbama zakona kojim se uređuju obligacioni odnosi, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno. Fond ima pravo da zahtijeva naknadu pričinjene štete od poslodavca ako je tjelesno oštećenje, invalidnost ili smrt osiguranika prouzrokovana zbog nepreduzimanja propisanih mjera zaštite na radu ili zaštite životne sredine, a po tom osnovu je ostvareno pravo iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Fond ima pravo da zahtijeva naknadu pričinjene štete od lica koje je, namjerno ili krajnjom nepažnjom, prouzrokovalo tjelesno oštećenje, invalidnost ili smrt osiguranika, ako je, po tom osnovu, ostvareno pravo iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Pri utvrđivanju visine štete ne uzimaju se u obzir iznosi uplaćenog doprinosa za to osiguranje, niti dužina navršenog penzijskog staža.

Član 185 Zahtjev za naknadu štete može obuhvatiti ukupan iznos štete ili iznos dijela štete. Iznos iz stava 1 ovog člana obračunava se prema visini priznate penzije, odnosno novčane naknade za tjelesno oštećenje, kao i prema očekivanom prosječnom vremenu korišćenja tog prava.

Član 186 Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete i neposredno od osiguravajućeg društva, u slučaju da je šteta nastala upotrebom motornog vozila.

XIII NADZOR Član 187

Nadzor nad izvršavanjem ovog zakona vrši organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, u skladu sa posebnim zakonom.

XIV KAZNENE ODREDBE Član 188

- 88 -

Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj poslodavac sa svojstvom pravnog lica, ako:

1) ne prijavi početak ili prestanak poslovanja ili promjene u poslovanju ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 1);

2) spriječi uvid u evidenciju i dokumentaciju i ne pruži odgovarajuće dokaze na kojima se

zasnivaju podaci uneseni u prijave (član 133 stav 3);

3) ne prijavi ili ne odjavi osiguranje ili promjenu u toku osiguranja ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 2);

4) ne podnese prijavu podataka za utvrđivanje staža osiguranja, zarade, naknade zarade, odnosno osnovice osiguranja koji služe za utvrđivanje visine prava i visine uplaćenog doprinosa ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 3);

5) ne podnese prijavu podataka o zaradi, naknadi, odnosno osnovici osiguranja koja služi

za utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta i visini uplaćenog doprinosa ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 168 st. 4 i 5);

6) izvrši isplatu zarada bez plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje (član

170 st. 1 i 2);

7) unese netačne podatke u prijave podataka za matičnu evidenciju (član 133 stav 1);

8) u roku koji je odredio Fond ne ispravi nepravilnosti u prijavama (član 137). Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se poslodavacfizičko lice novčanom kaznom od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici. Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestostrukog iznosa najniže cijene rada u republici kazniće se za prekršaj Direkcija, ako:

1) ne podnese prijavu podataka za utvrđivanje staža osiguranja, zarade, naknade zarade, odnosno osnovice osiguranja koji služe za utvrđivanje visine prava i visine uplaćenog doprinosa ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 3);

2) ne podnese prijavu podataka o zaradi, naknadi, odnosno osnovici osiguranja koji služe

za utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta i visini uplaćenog doprinosa ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 168 st. 4 i 5).

Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj Zavod za zapošljavanje, ako:

1) ne podnese prijavu na osiguranje ili odjavu osiguranja ili promjene u toku osiguranja ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 2);

2) ne podnese prijavu podataka za utvrđivanje staža osiguranja, zarade, naknade zarade,

odnosno osnovice osiguranja koji služe za utvrđivanje visine prava i visine uplaćenog doprinosa ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 3).

- 89 -

Za prekršaj iz st. 1, 3 i 4 ovog člana kazniće se i odgovorno lice novčanom kaznom od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici.

Član 189 Novčanom kaznom od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj korisnik prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja koji ne prijavi, odnosno blagovremeno ne prijavi promjenu koja je od uticaja na pravo, odnosno obim korišćenja tog prava (član 111).

Član 190 Osiguranik koji je sam obveznik plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje kazniće se za prekršaj novčanom kaznom od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici, ako:

1) ne prijavi početak ili prestanak obavljanja djelatnosti, odnosno promjene u toku obavljanja djelatnosti ili to učini nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 1);

2) ne prijavi ili ne odjavi osiguranje, odnosno promjene tokom osiguranja ili to učini

nakon isteka propisanog roka (član 140 tačka 2).

Član 191 Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj Zavod za zapošljavanje, ako isplati naknadu po osnovu nezaposlenosti bez uplate doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje (član 170 stav 4). Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj isplatilac naknade zarade ako isplati naknadu zarade bez uplate doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje (član 173). Za prekršaj iz st. 1 i 2 ovog člana kazniće se i odgovorno lice od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici.

Član 192 Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj isplatilac ugovorene naknade sa svojstvom pravnog lica, ako isplati ugovorenu naknadu bez uplate doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje (član 171 stav 2). Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se novčanom kaznom od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici isplatilac ugovorene naknade - fizičko lice. Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se i odgovorno lice od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici.

XV PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE Član 193 ("Sl. list RCG", br. 39/04)

- 90 -

Korisnicima prava na starosnu penziju, invalidsku penziju, porodičnu penziju, najnižu penziju, najvišu penziju, novčanu naknadu za tjelesno oštećenje, novčanu naknadu po osnovu preostale radne sposobnosti, odnosno na dodatak za pomoć i njegu koji su to pravo ostvarili po propisima iz penzijskog i invalidskog osiguranja koji su se primjenjivali do početka primjene ovog zakona obezbjeđuju se ta prava i poslije tog datuma u istom obimu. Novčana naknada za rad sa skraćenim radnim vremenom zaposlenim invalidima, koji su ta prava ostvarili po propisima koji su se primjenjivali do 31. decembra 1996. godine, ostvaruje se u obimu i pod uslovima utvrđenim tim propisima. Isplatu naknade iz stava 2 ovog člana vrši poslodavac, a isplaćena sredstva refundira od Fonda tromjesečno.

Član193a Prava iz člana 193 stav 1 ovog zakona usklađuju se po članu 58 ovog zakona. Za period jul 2002. godine-decembar 2003. godine usklađivanje prava iz člana 193 stav 1 ovog zakona izvršiće se prema propisima koji su se primjenjivali do 31. decembra 2003. godine.

Član193b Korisniku prava na novčanu naknadu po osnovu preostale radne sposobnosti, odnosno korisniku prava na novčanu naknadu zbog rada sa skraćenim radnim vremenom koji je zaposlen prestaje to pravo danom prestanka zaposlenja, odnosno ispunjenja uslova za starosnu ili invalidsku penziju, odnosno danom ostvarivanja prava na porodičnu penziju u skladu sa ovim zakonom. Korisniku privremene naknade na evidenciji Zavoda za zapošljavanje to pravo prestaje danom zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne djelatnosti na osnovu koje je obavezno osiguran po ovom zakonu, kao i danom ispunjenja uslova za starosnu ili invalidsku penziju, odnosno danom ostvarivanja prava na porodičnu penziju u skladu sa ovim zakonom.

Član 193v Korisniku naknade za rad sa skraćenim radnim vremenom, period proveden u osiguranju sa skraćenim radnim vremenom od 1. januara 2004. do 31.decembra 2008. godine računa se u staž osiguranja kao da je radio sa punim radnim vremenom. Korisniku privremene naknade na evidenciji Zavoda za zapošljavanje kao staž osiguranja računa se vrijeme primanja te naknadu u periodu od 1. januara 2004. do 31.decembra 2006. godine. Kod ostvarivanja prava na starosnu, odnosno invalidsku penziju za izračunavanje godišnjeg ličnog koeficijenta licima iz st. 1 i 2 ovog člana uzima se lični koeficijent iz perioda u kome je osiguranik ostvario zaradu, naknadu zarade, odnosno osnovicu osiguranja. Fond unosi u matičnu evidenciju podatke o stažu osiguranja iz st.1 i 2 ovog člana. Sredstva za prava po osnovu staža osiguranja iz st. 1 i 2 ovog člana obezbjeđuju se iz budžeta Republike.

Član 194 Prestaje da važi na osnovu Odluke Ustavnog suda RCG ("Sl. list RCG", br. 61/04.

Član 195 Prestaje da važi na osnovu Odluke Ustavnog suda RCG ("Sl. list RCG", br. 61/04.

Član 196 Prestaje da važi na osnovu Odluke Ustavnog suda RCG ("Sl. list RCG", br. 61/04.

- 91 -

Član 197 ("Sl. list RCG", br. 39/04)

Izuzetno od odredbe člana 17 stav 1 ovog zakona, pravo na starosnu penziju osiguranik stiče kad navrši:

1) u 2004.godini 60 godina i 6 mjeseci života (muškarac), odnosno 55 godina i 6 mjeseci života (žena) i 19 godina i 6 mjeseci penzijskog staža;

2) u 2005.godini 61 godinu života (muškarac), odnosno 56 godina života (žena) i 19

godina penzijskog staža;

3) u 2006.godini 61 godinu i 6 mjeseci života (muškarac), odnosno 56 godina i 6 mjeseci života (žena) i 18 godina i 6 mjeseci penzijskog staža;

4) u 2007.godini 62 godine života (muškarac), odnosno 57 godina života (žena) i 18

godina penzijskog staža;

5) u 2008.godini 62 godine i 6 mjeseci života (muškarac), odnosno 57 godina i 6 mjeseci života (žena) i 17 godina i 6 mjeseci penzijskog staža;

6) u 2009.godini 63 godine života (muškarac), odnosno 58 godina života (žena) i 17

godina penzijskog staža;

7) u 2010.godini 63 godine i 6 mjeseci života (muškarac), odnosno 58 godina i 6 mjeseci života (žena) i 16 godina i 6 mjeseci penzijskog staža;

8) u 2011.godini 64 godine života (muškarac), odnosno 59 godina života (žena) i 16

godina penzijskog staža;

9) u 2012.godini 64 godine i 6 mjeseci života (muškarac), odnosno 59 godina i 6 mjeseci života (žena) i 15 godina i 6 mjeseci penzijskog staža.

Osiguraniku kome se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem starosna granica za sticanje prava na starosnu penziju iz stava 1 ovog člana snižava se u skladu sa članom 18 ovog zakona. Godine života iz stava 1 tač. 1 do 9 ovog člana, čijim navršenjem se u periodu od 1.januara 2004. do 31.decembra 2012.godine stiče pravo na starosnu penziju su godine života do kojih se, u tom periodu, shodno odredbi člana 37 stav 1 tačka 2 ovog zakona, stiče pravo na invalidsku penziju. Ako osiguranik, kod koga je invalidnost prouzrokovana povredom van rada ili bolešću nastala poslije navršenja godina života propisanih za sticanje prava na starosnu penziju iz stava 1 ovog člana, ne ispunjava uslove u pogledu penzijskog staža za sticanje prava na starosnu penziju, stiče pravo na invalidsku penziju, pod uslovom da je gubitak radne sposobnosti nastao do navršenja godina života iz člana 17 stav 1 ovog zakona i da ima navršen penzijski staž koji mu pokriva najmanje 1/3 radnog vijeka.

Član 198 Izuzetno od odredbe člana 17 stav 2 ovog zakona, osiguranik žena stiče pravo na starosnu penziju kada navrši 35 godina staža osiguranja i:

- 92 -

1) u 2004 godini 50 godina i 6 mjeseci života; 2) u 2005 godini 51 godinu života; 3) u 2006 godini 51 godinu i 6 mjeseci života; 4) u 2007 godini 52 godine života; 5) u 2008 godini 52 godine i 6 mjeseci života; 6) u 2009 godini 53 godine života; 7) u 2010 godini 53 godine i 6 mjeseci života; 8) u 2011 godini 54 godine života; 9) u 2012 godini 54 godine i 6 mjeseci života.

Član 199

Izuzetno od odredbe člana 18 stav 2 ovog zakona starosna granica za sticanje prava na starosnu penziju osiguraniku ženi može se sniziti najviše do:

1) u 2004 godini 50 godina i 6 mjeseci; 2) u 2005 godini 51 godinu; 3) u 2006 godini 51 godinu i 6 mjeseci; 4) u 2007 godini 52 godine; 5) u 2008 godini 52 godine i 6 mjeseci; 6) u 2009 godini 53 godine; 7) u 2010 godini 53 godine i 6 mjeseci; 8) u 2011 godini 54 godine; 9) u 2012 godini 54 godine i 6 mjeseci.

Član 200

Na osnovu godišnjeg ličnog koeficijenta utvrđenog za pojedinu kalendarsku godinu prema odredbama čl. 19 do 27 ovog zakona računa se najpovoljniji lični koeficijent koji je osiguranik ostvario u bilo kojih uzastopnih:

1) u 2004. godini 12 godina; 2) u 2005. godini 14 godina; 3) u 2006. godini 16 godina; 4) u 2007. godini 18 godina; 5) u 2008. godini 20 godina; 6) u 2009. godini 22 godine; 7) u 2010. godini 24 godine; 8) u 2011. godini 26 godina; 9) u 2012. godini 28 godina; 10) u 2013. godini 30 godina; 11) u 2014. godini 32 godine; 12) u 2015. godini 34 godine; 13) u 2016. godini 36 godina; 14) u 2017. godini 38 godina; 15) u 2018. godini 40godina;

Najmanje deset uzastopnih godina iz stava 1 tač. 1 do 4 ovog člana su kalendarske godine u kojima je osiguranik ostvario zaradu, naknadu zarade, odnosno osnovicu osiguranja za najmanje šest mjeseci staža osiguranja. Ukoliko osiguranik nema deset uzastopnih godina iz stava 2 ovog člana u kojima je ostvario zaradu, naknadu zarade, odnosno osnovicu osiguranja za najmanje šest mjeseci staža

- 93 -

osiguranja, za izračunavanje najpovoljnijeg ličnog koeficijenta iz stava 1 ovog člana uzima se onoliko uzastopnih kalendarskih godina u kojima je osiguranik ostvario zaradu, naknadu zarade, odnosno osnovicu osiguranja za najmanje šest mjeseci staža osiguranja, koliko ih osiguranik ima. Najpovoljniji lični koeficijent računa se tako što se zbir godišnjih ličnih koeficijenata iz stava 1 ovog člana podijeli sa periodom za koji su obračunati. Ukupni lični bodovi utvrđuju se tako što se ukupni penzijski staž pomnoži sa najpovoljnijim ličnim koeficijentom iz stava 4 ovog člana.

Član 201 U periodu od 1.januara 2004. godine do 31.decembra 2008. godine penzijski staž iz člana 21 ovog zakona može iznositi najviše:

1) u 2004 godini 41 godinu; 2) u 2005 godini 42 godine; 3) u 2006 godini 43 godine; 4) u 2007 godini 44 godine; 5) u 2008 godini 45 godina.

Član 202 Osiguraniku ženi koja ima manje od 40 godina penzijskog staža za određivanje visine starosne, odnosno invalidske penzije u slučaju invalidnosti prouzrokovane bolešću ili povredom van rada uvećava se staž osiguranja navršen do 31.decembra 2003. godine za 15%, s tim što ukupan penzijski staž ne može preći 40 godina.

Član 203 Postupak za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, odnosno za utvrđivanje penzijskog staža pokrenut do dana početka primjene ovog zakona, okončaće se pod uslovima i na način predviđenim propisima koji su bili na snazi u vrijeme pokretanja postupka, ako ovim zakonom nije drukčije određeno. Osiguranici za čijim je radom prestala potreba u skladu sa propisima o radu‚ a radni odnos im je prestao do 30. decembra 2003. godine i na dan prestanka radnog odnosa nedostajalo im je do pet godina staža osiguranja za ispunjenje uslova za sticanje prava na starosnu penziju mogu, do 1. marta 2005. godine, da ostvare pravo na starosnu penziju prema propisima koji su se primjenjivali do 31. decembra 2003. godine. Osnovicu za plaćanje doprinosa po osnovu staža osiguranja iz stava 2 ovog člana, koji nedostaje za ispunjenje uslova za sticanje prava na starosnu penziju, čini osnovna cijena rada za odgovarajuću kategoriju stručnosti utvrđena u skladu sa opštim kolektivnim ugovorom za mjesec decembar 2003. godine. Isplata penzije iz stava 2 ovog člana teče najranije od dana kada su u cjelosti uplaćene obaveze po osnovu staža osiguranja koji je na dan prestanka radnog odnosa nedostajao za ispunjenje uslova za sticanje prava na starosnu penziju.

Član 203a

Kontrolni pregled radi ponovnog utvrđivanja stanja invalidnosti osiguranika korisnika prava na rad sa skraćenim radnim vremenom i osiguranika kod kojih je, po propisima važećim do 31. decembra 2003. godine, utvrđena preostala radna sposobnost, izvršiće se, po službenoj dužnosti, do 31. decembra 2005. godine. Osiguraniku iz stava 1 ovog člana obustaviće se mjesečni iznosi novčane naknade, ukoliko se, bez opravdanih razloga, ne odazove na kontrolni pregled.

- 94 -

Ponovno utvrđivanje invalidnosti iz stava 1 ovog člana izvršiće se po odredbama člana 30 st.1 do 3 ovog zakona. Prava po osnovu ponovnog utvrđivanja stanja invalidnosti iz stava 1 ovog člana prestaju, mijenjaju se, odnosno stiču u skladu sa ovim zakonom, od prvog dana narednog mjeseca po donošenju prvostepenog rješenja.

Član 204 Lice koje je svojstvo osiguranika imalo po propisima koji su važili prije početka primjene ovog zakona, kao i članovi njegove porodice i članovi porodice korisnika prava po tim propisima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.

Član 205 ("Sl. list RCG", br. 39/04) Udovica koja je ispunila uslove za porodičnu penziju prema propisima važećim do 31.decembra 2003. godine, a koja to pravo nije ostvarila prije početka primjene ovog zakona može na svoj zahtjev ostvariti pravo na porodičnu penziju prema propisima koji su važili do 31.decembra 2003. godine. Odredba stava 1 ovog člana odnosi se i na udovicu čiji je bračni drug umro prije početka primjene ovog zakona koja je do dana njegove smrti navršila 40 godina života, pa joj se prema propisima koji su se primjenjivali do 31.decembra 2003. godine obezbjeđivalo pravo na porodičnu penziju kada navrši 45 godina života. Odredba stava 1 ovog člana odnosi se i na udovicu koja je, po osnovu obavljanja roditeljske dužnosti prema djeci, stekla pravo na porodičnu penziju po propisima koji su se primjenjivali do 31. decembra 2003. godine, a kojoj je pravo na porodičnu penziju prestalo prije početka primjene ovog zakona, ako je na dan kada joj je prestalo pravo imala navršenih 40 godina života.

Član 206 Izuzetno od odredbe člana 44 stav 1 tačka 1 ovog zakona udovica stiče pravo na porodičnu penziju:

1) u 2004 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 45 godina i 6 mjeseci života; 2) u 2005 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 46 godina života; 3) u 2006 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 46 godina i 6 mjeseci života; 4) u 2007 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 47 godina života; 5) u 2008 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 47 godina i 6 mjeseci života; 6) u 2009 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 48 godina života; 7) u 2010 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 48 godina i 6 mjeseci života; 8) u 2011 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 49 godina života; 9) u 2012 godini ako je do smrti bračnog druga navršila 49 godina i 6 mjeseci života.

Član 207

Izuzetno od odredbe člana 44 stav 2 ovog zakona trajno zadržava pravo na porodičnu penziju udovica koja je, u toku trajanja prava na porodičnu penziju stečenog po članu 44 stav 1 tač. 2 i 3 ovog zakona, navršila:

1) u 2004 godini 45 godina i 6 mjeseci života; 2) u 2005 godini 46 godina života; 3) u 2006 godini 46 godina i 6 mjeseci života; 4) u 2007 godini 47 godina života; 5) u 2008 godini 47 godina i 6 mjeseci života;

- 95 -

6) u 2009 godini 48 godina života; 7) u 2010 godini 48 godina i 6 mjeseci života; 8) u 2011 godini 49 godina života; 9) u 2012 godini 49 godina i 6 mjeseci života.

Član 208

Korisniku prava na dodatak za pomoć i njegu po propisima koji su važili prije početaka primjene ovog zakona, koji je smješten u ustanovu socijalne zaštite za smještaj starih lica, obustavlja se isplata dodatka za pomoć i njegu za vrijeme smještaja u toj ustanovi. Ako korisnik dodatka za pomoć i njegu snosi, u potpunosti ili djelimično, troškove smještaja iz stava 1 ovog člana ne obustavlja se isplata dodatka za pomoć i njegu. Pravo na dodatak za pomoć i njegu ne pripada korisniku prava koji ostvari pravo na takvu novčanu naknadu po drugom osnovu.

Član 209 Kontrolu pravilnosti obračuna i uplate doprinosa, osim organa iz člana 175 stav 1 ovog zakona, najkasnije do 31.decembra 2004. godine, vrši i Fond.

Član 210 Po odredbama ovog zakona obavezno se osiguravaju kao osiguranici poljoprivrednici lica koja ispunjavaju uslove iz člana 12 ovog zakona koja su u momentu stupanja u to osiguranje mlađa od 50 (muškarac), odnosno 45 (žena) godina života. Obavezno se osiguravaju kao osiguranici poljoprivrednici i lica koja ispunjavaju uslove iz člana 12 ovog zakona, a navršila su 50 (muškarac), odnosno 45 (žena) godina života, ako su prije navršenja te starosne granice bili osigurani po osnovu zaposlenja, odnosno samostalne djelatnosti.

Član 211 Lica koja su do dana stupanja na snagu ovog zakona bila obavezno osigurana kao osiguranici zemljoradnici ostaju obavezno osigurani kao osiguranici poljoprivrednici, ako ispunjavaju uslove iz člana 12 ovog zakona. Lica koja su do dana stupanja na snagu ovog zakona bila obavezno osigurana kao osiguranici zemljoradnici koja ne ispunjavaju uslove iz člana 12 ovog zakona mogu ostati u obaveznom osiguranju poljoprivrednika, ukoliko podnesu zahtjev Fondu u roku od šest mjeseci od dana početka primjene ovog zakona.

Član 212 Izuzetno od odredaba člana 19, člana 22 st. 1 i 2, člana 24 i člana 25 stav 2 ovog zakona za utvrđivanje godišnjeg ličnog koeficijenta ne uzimaju se zarade, naknade zarada i osnovice osiguranja iz 1992. i 1993. godine.

Član 213 Podaci o zaradi za 2003. godinu unose se u matičnu evidenciju na osnovu podataka o zaradi umanjenoj za plaćene poreze i doprinose.

Član 214

- 96 -

Korisniku koji je ostvario neko od prava iz člana 16 ovog zakona ta prava prestaju, ukoliko ostvari pravo iz penzijskog i invalidskog osiguranja kod nosioca osiguranja države koja je formirana na području bivše SFRJ, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno. Izuzetno od stava 1 ovog člana, korisniku koji ispunjava uslove za sticanje prava na penziju na osnovu preostalog penzijskog staža, kojeg nosilac osiguranja države koja je formirana na području bivše SFRJ nije uzeo u obzir za određivanje visine penzije, neće prestati pravo, već će mu se ponovo odrediti penzija na osnovu penzijskog staža i zarade iz tog perioda.

Član 215 Korisniku penzije koji ispunjava uslove iz člana 112 stav 3 ovog zakona za ponovno određivanje penzije a kome je visina prava određena po propisima koji su važili do dana primjene ovog zakona, radi ponovnog određivanja visine penzije zatečeni nominalni isnos penzije prethodno se svodi na lične bodove korisnika. Svođenje iz stava 1 ovog člana vrši se tako što se iznos penzije na dan podnošenja zahtjeva dijeli sa usklađenom vrijednošću penzije za jedan lični bod. Lični bodovi iz stava 1 ovog člana koriguju se naknadno ostvarenim stažom osiguranja, zaradama, naknadama zarade kao i osnovicama osiguranja na koje je plaćen doprinos, u skladu sa odredbama ovog zakona. Lični bodovi utvrđeni na način iz stava 3 ovog člana jesu osnov za određivanje novog iznosa penzije u skladu sa ovim zakonom. Korisniku prava iz stava 1 ovog člana utvrđuje se povoljniji iznos penzije. Korisniku koji je pravo ostvario pod posebnim uslovima, povoljnijim od opštih uslova, koji su se primjenjivali prije početka primjene ovog zakona, koji ispunjava uslove iz člana 112 stav 3 ovog zakona određuje se penzija pod uslovima i u visini propisanim ovim zakonom, ako je to za njega povoljnije od ranije određene penzije.

Član 216 Ostvarivanje prava na osnovu penzijskog staža navršenog u Republici Srbiji, od dana početka primjene ovog zakona, urediće se sporazumom između Republike Crne Gore i Republike Srbije. Pitanje naknade po osnovu prava ostvarenih na osnovu penzijskog staža navršenog u Republici Srbiji, do dana početaka primjene ovog zakona, urediće se sporazumom između Republike Crne Gore i Republike Srbije.

Član 217 Prijave podataka iz člana 131 tačka 1 alineja 3 za 2005. godinu i ubuduće dostavlja Fondu Direkcija.

Član 217a ("Sl. list RCG", br. 39/04) Izuzetno od odredbe člana 67 stav 1 ovog zakona, stopa doprinosa za produženo osiguranje do 1. decembra 2004. godine iznosi 22,8%.

Član 217b ("Sl. list RCG", br. 39/04)

- 97 -

Izuzetno od odredbe člana 166 stav 1 ovog zakona, stope doprinosa po kojima se plaća doprinos na propisanu osnovicu do 1. decembra 2004. godine iznose:

1) za osiguranike iz člana 10 stav 1 tač. 1 do 6 i tač. 8 i 9 ovog zakona:

- na teret poslodavca 10,8%; - na teret osiguranika 12%;

2) za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 7 i čl. 11 i 12 ovog zakona na teret osiguranika

22,8%; 3) za osiguranike iz člana 10 stav 1 tačka 10 i čl. 150 i 151 ovog zakona na teret isplatioca

naknade 22,8%. Član 218

Upravni odbor Fonda imenovaće se u roku od 60 dana od dana početka primjene ovog zakona. Do imenovanja Upravnog odbora Savjet Fonda nastavlja da obavlja poslove iz svoje nadležnosti i nakon početka primjene ovog zakona.

Član 219 Podzakonski i drugi akti koji su važili prije početka primjene ovog zakona primjenjivaće se i dalje do donošenja novih, ukoliko nijesu u suprotnosti sa ovim zakonom.

Član 220 Podzakonski i drugi akti za sprovođenje ovog zakona donijeće se u roku od šest mjeseci od dana početka primjene ovog zakona.

Član 221 Danom početka primjene ovog zakona prestaju da važe:

1) Zakon o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ", br.30/96, 70/ 2001, 3/2002 i 39/2002);

2) Zakon o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ",

br.5/2003);

3) Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službeni list SRCG", br. 14/83, 12/85, 14/89, i "Službeni list RCG", br. 28/91, 2/92, 18/92 i 20/93);

4) odredbe Zakona o doprinosima za socijalno osiguranje ("Službeni list RCG", br.39/93,

3/94,17/94,42/94, 1/95,13/96 i 45/98) koje se odnose na obveznike, osnovice i stope doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje;

5) odredba člana 50 Zakona o unutrašnjim poslovima ("Službeni list RCG" br. 24/94 i

29/94).

STATUT ZAVODA ZA ZAPOŠLJAVANJE ("Sl. list RCG", br. 43/02)

Član 7

- 98 -

U okviru svoje djelatnosti Zavod obavlja sljedeće funkcije:

.................................................................................................................................................

7) organizovanje osposobljavanja i zapošljavanja invalidnih lica; .................................................................................................................................................

7) Organizovanje osposobljavanja i zapošljavanja invalidnih lica Član 14

Zavod učestvuje u stvaranju uslova za osposobljavanje i zapošljavanje invalidnih lica u saradnji sa odgovarajućim organizacijama (poslodavci, obrazovne i socijalne ustanove, udruženja i sl.) u skladu sa aktom Zavoda.

OPŠTI KOLEKTIVNI UGOVOR

("Sl. list RCG", br. 01/2004)

1.Stupanje na rad Član 4

Poslodavac će omogućiti stupanje na rad licu sa kojim je zaključio ugovor o radu, a koje nije stupilo na rad na dan predviđen ugovorom o radu zbog :

................................................................................................................................................. - bolničkog liječenja; .................................................................................................................................................

Lice iz stava 1 ovog člana će na pogodan način, u roku od 24 sata obavijestiti poslodavca o razlozima nestupanja na rad na dan predviđen ugovorom o radu.

3.Odmori i odsustva Član 6

Pored zakonom utvrđenog minimuma, godišnji odmor se uvećava: ..........................................................................................................................................................

b) prema zdravstvenom stanju:

- invalidu rada tri radna dana;

- roditelju sa djetetom koje ima tjelesna i psihička oštećenja tri radna dana. ..........................................................................................................................................................

4.Plaćeno odsustvo Član 7

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada, uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), na osnovu podnijetog zahtjeva, u slučajevima: ..........................................................................................................................................................

- njege djeteta koje ima tjelesna i psihička oštećenja do tri radna dana; ................................................................................................................................................. - teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana; .................................................................................................................................................

- 99 -

Dužina plaćenog odsustva, u svakom konkretnom slučaju, utvrđuje se pojedinačnim aktom poslodavca. Plaćeno odsustvo se može koristiti u vrijeme kada se predviđeni slučaj dogodio. Zaposleni podnosi dokaz o razlogu odsutnosti, osim ako je razlog te odsutnosti opšte poznat.

5.Neplaćeno odsustvo Član 8

Zaposleni ima pravo na neplaćeno odsustvo sa rada u trajanju do 30 radnih dana u kalendarskoj godini u slučajevima:

- njege člana uže porodice usled teže bolesti; - liječenja o sopstvenom trošku; .................................................................................................................................................

Za slučajeve odsustvovanja iz stava 1 al. 1 i 2 ovog člana, zaposlenom se može odobriti neplaćeno odsustvo duže od 30 radnih dana.

4. Naknade zarada Član 21

Zaposlenom pripada naknada zarade za vrijeme odsustvovanja sa rada u visini 100 % njegove zarade, po času, kao da je na radu:

.................................................................................................................................................

- za vrijeme privremene nesposobnosti uzrokovane profesionalnom bolešću odnosno nesreće na poslu;

.................................................................................................................................................

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA DRUMSKI SAOBRAĆAJ

("Sl. list RCG", br. 33/04 od 20.05.2004) Član 32

Zaposlenom, odnosno njegovoj užoj porodici može se obezbijediti pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove uže porodice do visine izdatka

.za ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada. ………………………………………………………………………………………………

Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove uže porodice sprovodi direktor, odnosno izvršni direktor u saradnji sa predsjednikom reprezentativnog Sindikata. Kolektivnim ugovorom kod poslodavca utvrdiće se ko se smatra članom uže porodice zaposlenog, u smislu st. 1 i 2 ovog člana.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR

- 100 -

ZA ENERGETIKU, PROIZVODNJU, PRERADU I PROMET UGLJA, NAFTNIH DERIVATA I GASA

("Sl. list RCG", br. 46/04 od 09.07.2004) Član 5

Dužina godišnjeg odmora određuje se na osnovu: dužine radnog staža, doprinosa u radu, odnosno složenosti poslova radnog mjesta, uslova rada, invalidnosti, zdravstvenog stanja i drugih kriterijuma utvrđenim kolektivnim ugovorom kod poslodavca i ugovorom o radu.

Član 25 Poslodavac zaposlenom, odnosno njegovoj užoj porodici isplaćuje pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdatka za

ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada; ………………………………………………………………………………………………

Cijena rada iz stava 1 ovog člana je cijena rada utvrđena ovim ugovorom. Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove uže porodice sprovodi direktor, odnosno izvršni direktor poslodavca u saradnji sa predsjednikom Sindikata. Kolektivnim ugovorom kod poslodavca urediće se ko se smatra članom uže porodice,u smislu stava 1 ovog člana.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA GRAĐEVINARSTVO I INDUSTRIJU GRAĐEVINSKOG

MATERIJALA ("Sl. list RCG", br. 45/04 od 02.07.2004)

Član 27 Zaposlenom, odnosno članovima njegove uže porodice poslodavac obezbjeđuje pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice, nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice, u iznosu do 30 najnižih cijena rada.

Odluku o visini novčane pomoći iz stava 1 ovog člana donosi poslodavac na predlog predstavnika ovlašćene organizacije sindikata.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR (za informativnu djelatnost)

(Objavljen u "Sl. list RCG", br. 43/97, 26/99) Član 13.

Zaposleni može, privremeno ili trajno da bude raspoređen na rad iz jednog mjesta u drugo bez njegovog pristanka, kod istog poslodavca i uz obezbjeđenje naknade za povećane troškove boravka i rada na terenu u sljedećim slučajevima:

- 101 -

1. ako je djelatnost poslodavca takve prirode da se rad obavlja u mjestima van sjedišta

poslodavca, odnosno njegovog organizacionog dijela.

2. ako je udaljenost od mjesta u kojem zaposleni radi do mjesta u koje se raspoređuje ne više od 60 km u jednom pravcu ili su mjesto rada i mjesto u koje se zaposleni raspoređuje na teritoriji iste opštine, odnosno grada, a organizovan je redovni prevoz koji omogućava blagovremeni dolazak na rad i povratak sa rada i obezbijeđena je naknada prevoza u visini cijene prevoza u javnom saobraćaju.

Zaposlena za vrijeme trudnoće i sa djetetom do 5 godina života, kao i invalid rada ne mogu da budu raspoređeni u smislu stava 1. ovog člana.

Član 21. Dužina trajanja godišnjeg odmora zaposlenog utvrđuje se zavisno od uslova rada, doprinosa zaposlenog u radu, složenosti poslova radnog mjesta, dužine radnog iskustva, zdravstvenog stanja zaposlenog i drugih uslova u kojima zaposleni radi i živi, s tim da maksimalna dužina godišnjeg odmora po osnovu radnog staža ne može biti duža od 26 radnih dana.

Član 22. Zaposlenom pripada:

.................................................................................................................................................

- 3 radna dana radniku invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina, roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 27.

Zaposleni ima pravo na neplaćeno odsustvo sa rada u trajanju od 30 radnih dana u jednoj kalendarskoj godini u sledećim slučajevima:

- njega člana uže porodice zbog teške bolesti;

- liječenja o sopstvenom trošku; .........................................................................................................................................................

- liječenja člana uže porodice van mjesta boravka ili u inostranstvu. .......................................................................................................................................................... Zaposlenom se može odobriti neplaćeno odsustvo sa rada duže od 30 dana u slučajevima kada sa poslodavcem postigne sporazum o tome, s tim da neplaćeno odsustvo ne može trajati duže od 1. godine. Sporazum o neplaćenom odsustvu iz prethodnog stava može se postići ako je zaposleni prethodno podnio pismeni zahtjev za neplaćeno odsustvo sa obrazloženjem razloga svog zahtjeva. Poslodavac može zahtjev za neplaćeno odsustvo odbiti ako se takvim odsustvom ugrožava kontinuitet redovnog procesa rada.

Član 32.

..........................................................................................................................................................

- 102 -

Samohrani roditelj koji ima dijete do 7 godina ili dijete koje je težak invalid može da radi duže od punog radnog vremena ili noću samo na osnovu svog pismenog zahtjeva.

Član 47. Poslodavac može zaposlenom odnosno njegovoj porodici obezbijediti pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove uže porodice do visine izdatka

za ove namjene odnosno do 40 najnižih cijena rada; ..........................................................................................................................................................

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA POMORSKI SAOBRAĆAJ I LUČKO-PRETOVARNE

USLUGE ("Sl. list RCG", br. 40/04 od 11.06.2004)

Član 31 Zaposlenom, odnosno njegovoj porodici se obezbjeđuje pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdatka za

ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada; …………………………………………………………………………………………………...... Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove porodice sprovodi direktor, odnosno izvršni direktor poslodavca u saradnji sa predsjednikom sindikata.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR (za stambeno-komunalne djelatnosti)

(Objavljen u "Sl. list RCG", br. 40/97) Član 27.

Zaposlenom odnosno njegovoj porodici poslodavac može obezbijediti pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove uže porodice do visine izdatka

za ove namjene odnosno do 40 najnižih cijena rada; .......................................................................................................................................................... Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove porodice sprovodi Sindikat. .......................................................................................................................................................... Članom uže porodice u smislu stava 1. ovog člana smatraju se roditelji, bračni drug i djeca.

Član 29.

- 103 -

Zaposleni ima pravo na neplaćeno odsustvo sa rada u trajanju od 30 radnih dana u jednoj kalendarskoj godini u sljedećim slučajevima:

- njega člana uže porodice zbog teške bolesti;

- liječenja o sopstvenom trošku; .......................................................................................................................................................... Za slučaj odsustva iz alineje 1. i 2. ovog člana zaposlenom se može odobriti neplaćeno odsustvo duže od 30 radnih dana. Način i postupak ostvarivanja prava na neplaćeno odsustvo utvrđuje se posebnom odlukom direktora za svaki pojedinačni slučaj, koja se odnosi na osnovu zahtjeva zaposlenog i saglasnosti sindikata.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA TRGOVINU

("Sl. list RCG", br. 33/04 od 20.05.2004) Član 23

Kolektivnim ugovorom kod poslodavca mogu se utvrditi isplate pomoći zaposlenim u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice, u iznosu do 20 najnižih cijena rada,

- nabavke lijekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdataka za

ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada, .......................................................................................................................................................

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ( za građevinarstvo ) (Objavljen u "Sl. list RCG", br. 26/97)

Član 27. Zaposlenom odnosno njegovoj porodici se obezbjeđuje pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove uže porodice do visine izdatka

za ove namjene odnosno do 40 najnižih cijena rada; .......................................................................................................................................................... Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove porodice sprovodi Sindikat. .......................................................................................................................................................... Članom uže porodice u smislu stava 1. ovog člana smatraju se roditelji, bračni drug i djeca.

III - ODSUSTVA Član 28.

- 104 -

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih zakonom, i u sljedećim slučajevima: ..........................................................................................................................................................

- teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .......................................................................................................................................................... Način i postupak ostvarivanja prava zaposlenog na plaćeno odsustvo sprovodi se u skladu sa Opštim kolektivnim ugovorom.

Član 29. Zaposleni ima pravo na neplaćeno odsustvo sa rada u trajanju od 30 radnih dana u jednoj kalendarskoj godini u sledećim slučajevima:

- njega člana uže porodice zbog teške bolesti;

- liječenja o sopstvenom trošku, .......................................................................................................................................................... Za slučaj odsustva iz alineja 1. i 2. ovog člana zaposlenom se može odobriti neplaćeno odsustvo duže od 30 radnih dana. Način i postupak ostvarivanja prava na neplaćeno odsustvo utvrđuje se posebnom odlukom direktora za svaki pojedinačni slučaj, koja se donosi na osnovu zahtjeva zaposlenog i saglasnosti sindikata.

KOLEKTIVNI UGOVOR ZA DJELATNOST TURIZMA I UGOSTITELJSTVA CRNE GORE

("Sl. list RCG", br. 33/04 od 20.05.2004) Član 7

…………………………………………………………………………………………………… Osim uslova predviđenih Opštim kolektivnim ugovorom godišnji odmor se uvećava na osnovicu 18 radnih dana: ……………………………………………………………………………………………………..

b) prema zdravstvenom stanju:

- invalidu rada 3 radna dana ,

- roditelju sa djetetom koje ima psihofizičke smetnje - 5 radnih dana ……………………………………………………………………………………………………

Član 27 Zaposlenom, odnosno njegovoj porodici se obezbjeđuje pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu od 20 najnižih cijena rada;

- nabavke lijekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdatka za

ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada; …………………………………………………………………………………………………….. Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove porodice sprovodi izvršni direktor preduzeća, u saradnji sa predsjednikom Sindikata.

- 105 -

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR

ZA DJELATNOST TEKSTILA, KOŽE, GUME, HEMIJSKE I FARMACEUTSKE INDUSTRIJE

("Sl. list RCG", br. 46/04 od 09.07.2004) Član 28

Zaposlenom, odnosno njegovoj porodici se obezbjeđuje pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdatka za ove

namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada; …………………………………………………………………………………………………

Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove porodice sprovodi direktor preduzeća u saradnji sa predsjednikom Sindikata.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA DJELATNOST POLJOPRIVREDE, PREHRAMBENE I

DUVANSKE INDUSTRIJE I VODOPRIVREDE ("Sl. list RCG", br. 40/04 od 11.06.2004)

Član 29 Zaposlenom, odnosno članovima njegove uže porodice, obezbjeđuje se pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove uže porodice do visine izdatka

za ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada; …………………………………………………………………………………………………. Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove uže porodice, sprovodi direktor, odnosno izvršni direktor poslodavca u saradnji sa predsjednikom Sindikata. Kolektivnim ugovorom kod poslodavca bliže će se definisati ko se smatra članom uže porodice zaposlenog.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR (Samostalnog sindikata grafičke, izdavačke i informativne

djelatnosti Crne Gore) (Objavljen u "Sl. listu RCG" br. 14/98)

Član 30 Zaposlenom, odnosno njegovoj porodici poslodavac može obezbijediti pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena;

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove uže porodice do visine izdatka

za ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada; .......................................................................................................................................................... Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove porodice sprovodi Sindikat. ..........................................................................................................................................................

- 106 -

Članom uže porodice u smislu stava 1. ovog člana smatraju se roditelji, bračni drug i djeca.

Član 34 Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom, i u sljedećim slučajevima:

................................................................................................................................................. - teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana; .................................................................................................................................................

Način i postupak ostvarivanja prava zaposlenog na plaćeno odsustvo sprovodi se u skladu sa Opštim kolektivnim ugovorom.

Član 35 Zaposleni ima pravo na neplaćeno odsustvo sa rada u trajanju od 30 radnih dana u jednoj kalendarskoj godini u sljedećim slučajevima:

- njega člana uže porodice zbog teške bolesti;

- liječenja o sopstvenom trošku; .................................................................................................................................................

Za odsustva iz al. 1. i 2. ovog člana zaposlenom se može odobriti neplaćeno odsustvo duže od 30 radnih dana. Način i postupak ostvarivanja prava na neplaćeno odsustvo utvrđuje se posebnom odlukom direktora za svaki pojedinačan slučaj, koja se donosi na osnovu zahtjeva zaposlenog i saglasnosti Sindikata

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA DJELATNOST METALURGIJE,

METALOPRERAĐIVAČKE INDUSTRIJE I PROIZVODNJE MAŠINA, UREĐAJA I SAOBRAĆAJNIH SREDSTAVA

("Sl. list RCG", br. 54/04 od 09.08.2004) Član 7

Dužina godišnjeg odmora određuje se na osnovu: dužine radnog staža, doprinosa u radu, odnosno složenosti poslova, uslova rada, invalidnosti, zdravstvenog stanja i drugih kriterijuma utvrđenih kolektivnim ugovorom kod poslodavca i ugovorom o radu. Pored zakonom utvrđenog minimuma, godišnji odmor se uvećava: ……………………………………………………………………………………………………..

b) prema zdravstvenom stanju:

- invalidu rada 3 radna dana - roditelju sa djetetom koje ima tjelesna i psihička oštećenja, 5 radnih dana.

Član 31

Zaposlenom, odnosno njegovoj užoj porodici, poslodavac može isplatiti pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada;

- 107 -

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdatka za

ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada; …………………………………………………………………………………………………… Postupak ostvarivanja dodjele pomoći zaposlenom urediće se sporazumom između poslodavca i sindikata. …………………………………………………………………………………………………….. Članom uže porodice u smislu stava 1 ovog člana smatraju se roditelji, bračni drug i djeca zaposlenog, ukoliko kolektivnim ugovorom kod poslodavca nije drugačije uređeno.

Član 38

Zaštita na radu sprovodi se i obezbjeđuje u skladu sa Zakonom i kolektivnim ugovorom kod poslodavca. Poslodavac i sindikat osiguravaju zaposlene od posljedica nesrećnog slučaja na poslu i van posla i rizika smrti usled bolesti kao i za potrebe hirurške intervencije, težih bolesti i posledica bolesti, kao i u drugim slučajevima, u iznosu koji utvrde sindikat i poslodavac.

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA DJELATNOST ŠUMARSTVA, PRERADE DRVETA,

PROIZVODNJE I PRERADE PAPIRA ("Sl. list RCG", br. 54/04 od 09.08.2004)

Član 22 Kolektivnim ugovorom kod poslodavca mogu se urediti pitanja pomoći zaposlenom, odnosno njegovoj porodici u slučaju:

Kada se u postupku revizije mijenja, poništava ili ukida prvostepeno duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada,

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdataka za

ove namjene, odnosno do 40 najnižih cijena rada, …………………………………………………………………………………………………….. Postupak ostvarivanja ovog prava zaposlenog, odnosno njegove porodice sprovodi sindikat, u skladu sa kolektivnim ugovorom kod poslodavca.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR (za PTT)

(Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 18/96, 41/98) Član 3

Pored slučajeva utvrđenih zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom radnik ima pravo na odsustvo sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo) u toku jedne kalendarske godine u slučajevima:

- teške bolesti člana uže porodice do 30 radnih dana, .......................................................................................................................................................... Odsustvo radnika sa rada po svim osnovama iz stava 1. ovog člana ne može trajati duže od 30 dana u toku jedne kalendarske godine osim u slučajevima iz stava 1. alineja 2. ovog člana.

Član 4

- 108 -

Dužina trajanja plaćenog odsustva određuje se u svakom konkretnom slučaju u skladu sa zahtjevom radnika.

Član 5 Pored slučajeva utvrđenih zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom radnik ima pravo na odsustvo sa rada bez naknade zarade (neplaćeno odsustvo) u toku jedne kalendarske godine u slučajevima:

................................................................................................................................................. - banjskog i klimatskog liječenja do 60 dana, .................................................................................................................................................

Član 30 ("Sl. list RCG", br. 41/98)

Preduzeće može zaposlenom, odnosno njegovoj porodici obezbijediti pomoć u slučajevima:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije zaposlenog ili člana njegove uže porodice u iznosu do 20 najnižih cijena rada.

- nabavke ljekova i liječenja zaposlenog ili člana njegove porodice do visine izdataka za

ove namjene, a najviše do 40 najnižih cijena rada, .................................................................................................................................................

Pomoć za slučajeve iz stava 1 alineja 1 i 3 ovog člana se može dati samo za članove porodice koje je zaposleni po zakonu dužan da izdržava. Pomoć iz stava 1. ovog člana može se dati jedanput u godini.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA DJELATNOST KULTURE (Objavljen u "Sl.list RCG", br. 32/96)

3. Odmor i odsustva Član 5

Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od uslova rada, doprinosa zaposlenog u radu, složenosti poslova radnog mjesta, dužine radnog iskustva, zdravstvenog stanja zaposlenog i drugih uslova u kojima radnik živi i radi. Zaposlenom pripada, i to: ..........................................................................................................................................................

- do 3 radna dana radniku - invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života, roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 6

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom i u sljedećim slučajevima: ..........................................................................................................................................................

- teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .......................................................................................................................................................... Dužina trajanja plaćenog odsustva u svakom konkretnom slučaju određuje se u skladu sa zahtjevom zaposlenog.

- 109 -

Odsustvo zaposlenog sa rada po svim osnovama, iz stava 1. ovog člana, ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine.

Član 7 Poslodavac može da omogući neplaćeno odsustvo duže od 30 dana u sljedećim slučajevima:

................................................................................................................................................. - liječenje člana porodice van mjesta boravka i u inostranstvu.

Način i postupak ostvarivanja prava na neplaćeno odsustvo utvrđuje se posebnom odlukom direktora za svaki pojedinačni slučaj, koja se donosi na osnovu zahtjeva zaposlenog i mišljenja sindikata.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA JAVNE PREDŠKOLSKE USTANOVE (Objavljen u "Sl.list RCG", br. 32/96)

2. Odmor i odsustva Član 4

Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od dužine radnog staža, složenosti poslova, radnog doprinosa, uslova rada i zdravstvenog stanja i drugih uslova u kojima radnik živi i radi. Ustanova je dužna da radniku koji u kalendarskoj godini ima godinu dana rada obezbijedi korišćenje godišnjeg odmora u trajanju od 18 dana uvećanog za:

................................................................................................................................................. - 3 radna dana radniku - invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života,

roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 5

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom i u sljedećim slučajevima:

................................................................................................................................................. - teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .................................................................................................................................................

Dužina trajanja plaćenog odsustva u svakom konkretnom slučaju određuje se u skladu sa zahtjevom zaposlenog. Odsustvo zaposlenog sa rada po svim osnovama, iz stava 1. ovog člana, ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine. Plaćeno odsustvo se može koristiti isključivo u vrijeme kad se predviđeni slučaj dogodio. U cilju ostvarivanja prava na plaćeno odsustvo zaposleni je dužan da se pismeno obrati ovlašćenom organu i pri tom, ili najkasnije u roku od osam dana nakon korišćenja plaćenog odsustva, podnese potreban dokaz o opravdanosti odsustva, jer će se u suprotnom smatrati da je neopravdano odsustvovao sa posla.

- 110 -

Član 6 Zaposleni ima pravo na preventivni odmor na teret sredstava koja poslodavac i SSSCG izdvajaju u Fond radi, prevencije radne invalidnosti, u skladu sa odgovarajućim programom Sindikata i Opštim kolektivnim ugovorom. Poslodavac je dužan da zaposlenom omogući odsustvo sa posla za korišćenje prava iz stava 1. ovog člana.

Član 7 Poslodavac može zaposlenom odobriti neplaćeno odsustvo duže od 30 dana u sljedećim slučajevima:

.................................................................................................................................................

- liječenje člana porodice van mjesta boravka i u inostranstvu. POSEBNI

KOLEKTIVNI UGOVOR ZA JAVNE USTANOVE UČENIČKOG I STUDENTSKOG STANDARDA

("Sl. list RCG", br. 38/96) Član 4

Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od dužine radnog staža, složenosti poslova, radnog doprinosa, uslova rada i zdravstvenog stanja i drugih uslova u kojima radnik živi i radi. Ustanova je dužna da radniku koji u kalendarskoj godini ima godinu dana rada obezbijedi korišćenje godišnjeg odmora u trajanju od 18 dana uvećanog za: ..........................................................................................................................................................

- 3 radna dana radniku - invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života, roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 5

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom i u sljedećim slučajevima: ..........................................................................................................................................................

- teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .......................................................................................................................................................... Dužina trajanja plaćenog odsustva u svakom konkretnom slučaju određuje se u skladu sa zahtjevom zaposlenog. Odsustvo zaposlenog sa rada po svim osnovama, iz stava 1. ovog člana, ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine. Plaćeno odsustvo se može koristiti isključivo u vrijeme kad se predviđeni slučaj dogodio. U cilju ostvarivanja prava na plaćeno odsustvo zaposleni je dužan da se pismeno obrati ovlašćenom organu i pri tom, ili najkasnije u roku od osam dana nakon korišćenja plaćenog

- 111 -

odsustva, podnese potreban dokaz o opravdanosti odsustva, jer će se u suprotnom smatrati da je neopravdano odsustvovao sa posla.

Član 8 Poslodavac je dužan da omogući neplaćeno odsustvo duže od 30 dana u sljedećim slučajevima:

.................................................................................................................................................

- liječenje člana porodice van mjesta boravka i u inostranstvu.

Član 10 Poslodavac je dužan da obezbijedi kolektivno osiguranje kod odgovarajuće osiguravajuće organizacije za slučaj povrede na radu, odnosno van rada i smrti zaposlenog.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA JAVNO PREDUZEĆE ŽELJEZNICE CRNE GORE

PODGORICA ("Sl. list RCG", br. 18/96, 22/96, 42/04)

4.1. Naknada za vrijeme bolovanja Član 29

Za vrijeme odsustva sa rada zbog privremene nesposobnosti za rad, ako je nesposobnost prouzrokovana bolešću ili povredom van rada, radniku pripada naknada zarade u visini propisanoj zakonom, odnosno drugim propisom kojim se uređuje ova naknada. Za vrijeme odsustvovanja sa rada zbog privremene nesposobnosti za rad, ako je nesposobnost prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću, davanja krvi, tkiva i drugih djelova tijela, radniku pripada naknada zarade u visini 100% od zarade koju bi ostvario na radnom mjestu na koje je raspoređen u mjesecu za koji se vrši obračun i isplata naknade. ……………………………………………………………………………………………………

Član 40 Invalidi rada imaju pravo na naknadu zarade:

- za vrijeme čekanja na raspoređivanje na druge odgovarajuće poslove, - za vrijeme čekanja i obavljanja prekvalifikacije i dokvalifikacije, - za vrijeme rada kraćeg od punog radnog vremena, - zbog manje zarade na drugom odgovarajućem radnom mjestu.

Invalid rada iz stava 1. ovog člana ostvaruje pravo na naknadu zarade:

- za vrijeme čekanja na raspoređivanje na druge odgovarajuće poslove i za vrijeme čekanja i obavljanja prekvalifikacije i dokvalifikacije u visini zarade koju bi ostvario na radnom mjestu na kojem je radio neposredno prije nastanka invalidnosti,

- za vrijeme rada kraćeg od punog radnog vremena, u visini razlike između zarade koju

zaposleni invalid rada ostvaruje radeći kraće od punog radnog vremena i iznosa zarade koju bi ostvario radeći na istom radnom mjestu sa punim radnim vremenom, ako je

- 112 -

invalidnost prouzrokovana bolešću ili povredom van rada, novčananaknada ne može iznositi više od 85% utvrđene razlike,

- zbog manje zarade na drugom odgovarajućem poslu, u visini razlike između zarade koje

ostvaruje na drugom radnom mjestu i zarade koju bi ostvario na radnom mjestu, na kojem je radio neposredno prije nastanka invalidnosti.

Visina zarade koju bi radnik ostvario na radnom mjestu na kojem je radio neposredno prije nastanka invalidnosti. Visina zarade koju bi radnik ostvario na radnom mjestu na kojem je radio neposredno prije nastanka invalidnosti predstavlja obračunatu zaradu tog radnog mjesta za puno radno vrijeme. Preduzeće je dužno da mjesečno isplaćuje naknadu za rade invalidima rada da sklopi ugovor sa organizacijom nadležnom za penzijsko - invalidsko osiguranje radnika, o refundaciji isplaćenih naknada po ovom osnovu, ako zakonom nije drugačije određeno.

7.3. Pomoć radnicima

Član 48 Preduzeće, obezbjeđuje radniku, odnosno njegovoj porodici pomoć u slučaju:

- duže ili teže bolesti, zdravstvene rehabilitacije radnika ili člana njegove uže porodice, u iznosu dvadeset najnižih cijena rada,

- nabavke ljekova i liječenja radnika ili člana njegove uže porodice, do visine izdataka za

ove namjene, a najviše četrdeset najnižih cijena rada, …………………………………………………………………………………………………….. Pod članom uže porodice iz stava 1. alineja 1. ovog člana podrazumijeva se bračni drug i djeca. Odluku o visini pomoći za slučajeve navedene u stavu 1. ovog člana donosi Generalni direktor Preduzeća.

8.3. Službeno putovanje u zemlji Član 57

Pod službenim putovanjem u zemlji smatra se putovanje van mjesta redovnog rada i mjesta stanovanja radnika, na udaljenost veću od 10 km radi izvršavanja određenih poslova po nalogu ovlašćenog lica, odnosno nadležnog organa. Službenik putovanjem u zemlji smatra se i upućivanje, odnosno putovanje radnika u drugo mjesto radi:

- obavljanja ljekarskog pregleda sa ciljem provjere i utvrđivanja zdravstvene i radne sposobnosti radnika, ukoliko u mjestu redovnog rada ne postoji za to odgovarajuća zdravstvena ustanova,

- davanja krvi ili tkiva,

…………………………………………………………………………………………………… Pod mjestom redovnog rada radnika podrazumijeva se sjedište Preduzeća, odnosno organizacione jedinice u kojoj radnik stalno radi.

POJEDINAČNI

- 113 -

KOLEKTIVNI UGOVOR ZA JU CENTAR ZA EKOTOKSIKOLOŠKA ISPITIVANjA

CRNE GORE (Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 13/98, 14/98)

Član 4 Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od uslova rada, doprinosa zaposlenog u radu, složenosti poslova radnog mjesta, dužine radnog iskustva, zdravstvenog stanja zaposlenog i drugih uslova u kojima zaposleni radi i živi. Zaposlenom pripada: ..........................................................................................................................................................

- 3 radna dana radniku invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života, roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 5

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa radnog mjesta, uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih zakonom, i u sljedećim slučajevima:

................................................................................................................................................. - teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana; .................................................................................................................................................

Odsustvo zaposlenog po svim osnovima iz stava 1 ovog člana ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA OSNOVNE ŠKOLE (Objavljen u "Sl.list RCG", br. 32/96)

2. Odmor i odsustva Član 4

Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od dužine radnog staža, složenosti poslova, radnog doprinosa, uslova rada i zdravstvenog stanja i drugih uslova u kojima radnik živi i radi. Ustanova je dužna da radniku koji u kalendarskoj godini ima godinu dana rada obezbijedi korišćenje godišnjeg odmora u trajanju od 18 dana uvećanog za: ..........................................................................................................................................................

- 3 radna dana radniku - invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života, roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 5

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom i u sljedećim slučajevima: ..........................................................................................................................................................

- teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .......................................................................................................................................................... Dužina trajanja plaćenog odsustva u svakom konkretnom slučaju određuje se u skladu sa zahtjevom zaposlenog.

- 114 -

Odsustvo zaposlenog sa rada po svim osnovama, iz stava 1. ovog člana, ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine. Plaćeno odsustvo se može koristiti isključivo u vrijeme kad se predviđeni slučaj dogodio. U cilju ostvarivanja prava na plaćeno odsustvo zaposleni je dužan da se pismeno obrati ovlašćenom organu i pri tom, ili najkasnije u roku od osam dana nakon korišćenja plaćenog odsustva, podnese potreban dokaz o opravdanosti odsustva, jer će se u suprotnom smatrati da je neopravdano odsustvovao sa posla.

Član 8 Poslodavac je dužan da omogući neplaćeno odsustvo duže od 30 dana u sljedećim slučajevima:

.................................................................................................................................................

- liječenje člana porodice van mjesta boravka i u inostranstvu.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA SPECIJALNE ŠKOLE I ZAVODE

("Sl. list RCG", br. 38/96) Član 4

Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od dužine radnog staža, složenosti poslova, radnog doprinosa, uslova rada i zdravstvenog stanja i drugih uslova u kojima radnik živi i radi. Ustanova je dužna da zaposlenom koji u kalendarskoj godini ima godinu dana rada obezbijedi korišćenje godišnjeg odmora u trajanju od 18 dana uvećanog za:

................................................................................................................................................. - 3 radna dana radniku - invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života,

roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 5

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom i u sljedećim slučajevima:

................................................................................................................................................. - teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .................................................................................................................................................

Dužina trajanja plaćenog odsustva u svakom konkretnom slučaju određuje se u skladu sa zahtjevom zaposlenog. Odsustvo zaposlenog sa rada po svim osnovama, iz stava 1. ovog člana, ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine. Plaćeno odsustvo se može koristiti isključivo u vrijeme kad se predviđeni slučaj dogodio. U cilju ostvarivanja prava na plaćeno odsustvo zaposleni je dužan da se pismeno obrati ovlašćenom organu i pri tom, ili najkasnije u roku od osam dana nakon korišćenja plaćenog

- 115 -

odsustva, podnese potreban dokaz o opravdanosti odsustva, jer će se u suprotnom smatrati da je neopravdano odsustvovao sa posla.

Član 7 Poslodavac je dužan da omogući neplaćeno odsustvo duže od 30 dana u sljedećim slučajevima: ..........................................................................................................................................................

- liječenje člana porodice van mjesta boravka i u inostranstvu.

Član 9 Poslodavac je dužan da obezbijedi kolektivno osiguranje kod odgovarajuće osiguravajuće organizacije za slučaj povrede na radu, odnosno van rada i smrti zaposlenog.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA SREDNJE ŠKOLE (Objavljen u "Sl.list RCG", br. 32/96)

2. Odmor i odsustva

Član 4 Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od dužine radnog staža, složenosti poslova, radnog doprinosa, uslova rada i zdravstvenog stanja i drugih uslova u kojima radnik živi i radi. Ustanova je dužna da radniku koji u kalendarskoj godini ima godinu dana rada obezbijedi korišćenje godišnjeg odmora u trajanju od 18 dana uvećanog za:

................................................................................................................................................. - 3 radna dana radniku - invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života,

roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 5

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom i u sljedećim slučajevima:

................................................................................................................................................. - teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .................................................................................................................................................

Dužina trajanja plaćenog odsustva u svakom konkretnom slučaju određuje se u skladu sa zahtjevom zaposlenog. Odsustvo zaposlenog sa rada po svim osnovama, iz stava 1. ovog člana, ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine. Plaćeno odsustvo se može koristiti isključivo u vrijeme kad se predviđeni slučaj dogodio. U cilju ostvarivanja prava na plaćeno odsustvo zaposleni je dužan da se pismeno obrati ovlašćenom organu i pri tom, ili najkasnije u roku od osam dana nakon korišćenja plaćenog odsustva, podnese potreban dokaz o opravdanosti odsustva, jer će se u suprotnom smatrati da je neopravdano odsustvovao sa posla.

Član 8

- 116 -

Poslodavac je dužan da omogući neplaćeno odsustvo duže od 30 dana u sljedećim slučajevima: ................................................................................................................................................. - liječenje člana porodice van mjesta boravka i u inostranstvu.

POSEBNI

KOLEKTIVNI UGOVOR ZA STRUČNU SLUŽBU CRNOGORSKE AKADEMIJE NAUKA I UMJETNOSTI ("Sl. list RCG", br. 38/96)

Član 9 Dužina godišnjeg odmora preko 18 radnih dana utvrđuje se u zavisnosti od: ..........................................................................................................................................................

- socijalnih uslova i zdravstvenog stanja zaposlenog.

Član 13 Po osnovu socijalnih uslova i zdravstvenog stanja zaposlenog (invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života, roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i zaposlenom koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju ili teško bolesnog člana uže porodice) godišnji odmor se uvećava za 3 radna dana.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA UNIVERZITET CRNE GORE

("Sl. list RCG", br. 38/96) Član 11

Poslodavac je dužan da zaposlenom koji, u kalendarskoj godini ima godinu dana rada, obezbijedi korišćenje godišnjeg odmora u trajanju od 18 dana uvećanog za: ..........................................................................................................................................................

- tri radna dana zaposlenom invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života, roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i zaposlenom koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 14

Poslodavac može zaposlenom odobriti neplaćeno odsustvo duže od 30 dana u sljedećim slučajevima:

................................................................................................................................................. - liječenje člana porodice van mjesta boravka u inostranstvu.

Član 35

Poslodavac sa Sindikatom Univerziteta Crne Gore i organom upravljanja članice Univerziteta pregovara o mjerama koje treba preduzeti da se spriječi ili svede na najmanju mjeru broj zaposlenih za čijim radom prestaje potreba i da se zaštite njihova prava. U slučaju kada zaposleni ostvaruju jednake rezultate rada primijeniće se, kao korektivni, drugi kriterijum po sljedećem redosljedu:

1. stručna sprema; 2. radno iskustvo na tom radnom mjestu;

- 117 -

3. staž osiguranika; 4. socijalno stanje zaposlenog; 5. zdravstveno stanje zaposlenog i članova njegovog porodičnog domaćinstva; 6. izrečene disciplinske mjere.

Rang listu viška zaposlenih sačinjavaju predstavnici poslodavca. Sindikata i organa upravljanja članice Univerziteta.

POSEBNI KOLEKTIVNI UGOVOR ZA ZDRAVSTVENU I SOCIJALNU DJELATNOST

("Sl. list RCG", br. 32/96, 35/96) 3. Odmori i odsustva

Član 6 Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od uslova rada, doprinosa zaposlenog u radu, složenosti poslova radnog mjesta, dužine radnog iskustva, zdravstvenog stanja zaposlenog i drugih uslova u kojima zaposleni radi i živi. Zaposlenom pripada, i to:

................................................................................................................................................. - 3 radna dana radniku invalidu, samohranom radniku sa djetetom do 16 godina života,

roditelju sa dvoje ili više djece do 14 godina života i radniku koji u svom domaćinstvu izdržava dijete koje ima smetnje u psihofizičkom razvoju.

Član 7

Zaposleni ima pravo da odsustvuje sa rada, uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), pored slučajeva utvrđenih Zakonom, i u sljedećim slučajevima: ..........................................................................................................................................................

- teške bolesti člana uže porodice do sedam radnih dana, .......................................................................................................................................................... Odsustvo zaposlenog po svim osnovima iz stava 1. ovog člana, ne može trajati duže od sedam radnih dana u toku jedne kalendarske godine.

PRAVILNIK O OBRAZOVANJU I NAČINU RADA PRVOSTEPENE INVALIDSKE KOMISIJE

("Sl. list RCG", br. 47/04 od 12.07.2004) I OPŠTE ODREDBE

Član 1 Ovim pravilnikom uređuje se obrazovanje, organizacija, sastav i način rada organa vještačenja, postupak donošenja nalaza, ocjene i mišljenja, sadržaj nalaza, ocjene i mišljenja, obrasci koji se upotrebljavaju u postupku vještačenja i druga pitanja od značaja za vještačenje o invalidnosti i tjelesnom oštećenju, uzroku invalidnosti i tjelesnog oštećenja, nesposobnosti za rad i nesposobnosti za samostalan život i rad članova porodice osiguranika ili korisnika prava, obaveznost kontrolnog pregleda, ocjena promjene u stanju invalidnosti i drugim medicinskim činjenicama od značaja za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 2

- 118 -

Utvrđivanje i ocjena o invalidnosti, tjelesnom oštećenju, uzroku invalidnosti i tjelesnog oštećenja, nesposobnosti za rad, nesposobnosti za samostalan život i rad i drugim medicinskim činjenicama od značaja za prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja (u daljem tekstu: vještačenje) obavlja se u okviru postupka za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 3 U postupku vještačenja primjenjuju se odredbe Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, Zakona o opštem upravnom postupku, Statuta Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja, ovog pravilnika i drugih opštih akata.

Član 4

Organ vještačenja je stručni organ Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja (u daljem tekstu: Fond) koji se obrazuje u sastavu Stručne službe Fonda. U Fondu se organizuje obavezna prethodna kontrola nalaza, ocjene i mišljenja organa vještačenja.

Član 5 Vještačenje se obavlja u postupku rješavanja o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja u prvom stepenu i ostvaruje se davanjem nalaza, ocjene i mišljenja organa vještačenja. Vještačenje se organizuje i sprovodi radi ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja u rokovima određenim zakonom.

Član 6 U postupku vještačenja obezbjeđuje se poštovanje ličnosti i dostojanstvo osiguranika, korisnika i lica za koje se obavlja vještačenje, kao i tajnost podataka o činjenicama čijim bi iznošenjem u javnosti mogla biti nanešena šteta tom licu.

Član 7 Fond u okviru svojih prava, obaveza i odgovornosti obezbjeđuje potrebne stručne, kadrovske, materijalne i druge uslove za rad organa vještačenja.

II ORGAN VJEŠTAČENJA

1. Obrazovanje i organizacija Prvostepene invalidske komisije Član 8

Organ vještačenja obrazuje se kao Prvostepena invalidska komisija. Sjedište Prvostepene invalidske komisije je u Podgorici.

Član 9 Prvostepena invalidska komisija obrazuje se od ljekara odgovarajuće specijalnosti, kao i od stručnih lica sa završenim pravnim fakultetom koji imaju odgovarajuće iskustvo u primjeni propisa iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Prilikom obrazovanja Prvostepene invalidske komisije vodi se računa o vrsti specijalnosti ljekara, kako bi odgovarala potrebama vještačenja iz člana 2. ovog pravilnika.

- 119 -

Prednost u izboru za članove Komisije imaju ljekari sljedećih specijalnosti: specijalisti medicine rada, internisti, hirurzi, psihijatri, ortopedi i drugih specijalnosti, u skladu sa potrebama Prvostepene invalidske komisije i prethodnom popunjenošću sastava.

Član 10 Radom Prvostepene invalidske komisije rukovodi predsjednik.

Član 11 Prvostepena invalidska komisija radi u vijeću. Vijeće se sastoji od dva ljekara odgovarajuće specijalnosti i stručnog saradnika sa završenim pravnim fakultetom. Sastav vijeća, periodično, utvrđuje predsjednik Komisije, s tim što jednog od ljekara imenuje za predsjednika vijeća. Prvostepena invalidska komisija može davati nalaz, ocjenu i mišljenje samo kada radi u punom sastavu vijeća propisanom ovim pravilnikom. Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje većinom glasova članova u vijeću. Svaki član vijeća Prvostepene invalidske komisije može izdvojiti svoje mišljenje koje se u tom slučaju unosi u zapisnik o vještačenju, sa detaljnim obrazloženjem. Predsjednik Prvostepene invalidske komisije može, izuzetno, radi učešća u radu Komisije, angažovati kao člana vijeća ljekara iz reda zaposlenih drugih institucija koji imaju iskustva na poslovima vještačenja - sa liste ljekara koju utvrdi direktor Fonda. Kada Komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje o radnoj sposobnosti osiguranika u radu Komisije, prema potrebi, učestvuju i druga stručna lica iz reda zaposlenih drugih organizacija (socijalni radnici, psiholozi, defektolozi i dr.). Potrebu učestvovanja lica iz stava 8. ovog člana u radu Komisije utvrđuje predsjednik Prvostepene invalidske komisije.

2. Djelokrug Prvostepene invalidske komisije Član 12

U prvostepenom postupku za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, po završenom liječenju, Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje o:

1. postojanju invalidnosti, 2. postojanju tjelesnog oštećenja i stepenu tog tjelesnog oštećenja, 3. uzroku nastanka invalidnosti i tjelesnog oštećenja, 4. potpunoj nesposobnosti za rad i nesposobnosti za samostalan život i rad članova

porodice osiguranika ili korisnika prava, 5. datumu nastupanja invalidnosti i tjelesnog oštećenja i

- 120 -

6. drugim činjenicama i okolnostima od značaja za prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja o kojima se vrši vještačenje.

Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje u postupku kontrole invalidnosti utvrđene prvostepenim rješenjem. Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje u postupku utvrđivanja promjena u stanju invalidnosti koje su od uticaja na invalidsku penziju priznatu pravosnažnim rješenjem.

Član 13 Za osiguranike koji prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju u Fondu može se tražiti vještačenje, putem organa vještačenja drugih fondova, ako stalno borave na području tih fondova i ako se ocijeni da je to cjelishodno, s obzirom na udaljenost mjesta stalnog boravka i druge okolnosti. Nalaz, ocjena i mišljenje organa vještačenja drugih fondova, može se uzeti kao dokazno sredstvo u postupku ostvarivanja prava u Fondu ako Prvostepena invalidska komisija ocijeni da odgovara mjerilima koja se primjenjuju prilikom vještačenja u Fondu. Kada nalaz, ocjenu i mišljenje organa vještačenja drugih fondova nije moguće koristiti zbog toga što nijesu ispunjeni uslovi iz stava 2. ovog člana, vještačenje vrši Prvostepena invalidska komisija.

Član 14 Prvostepena invalidska komisija može davati nalaz, ocjenu i mišljenje o invalidnosti i drugim činjenicama i okolnostima od značaja za prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja za osiguranika koji ta prava ostvaruje kod drugih fondova na traženje njihovih organa. Prvostepena invalidska komisija obavlja vještačenje za potrebe inostranih nosioca penzijskog i invalidskog osiguranja na osnovu međunarodnih ugovora o socijalnom osiguranju.

3. Rad Prvostepene invalidske komisije Član 15

U postupku vještačenja Prvostepena invalidska komisija je dužna:

- da primjenjuje usvojena jedinstvena mjerila za ocjenu invalidnosti i tjelesnog oštećenja,

- da se povezuje i sarađuje sa organima vještačenja zdravstvene zaštite, zdravstvenih ustanova i drugim učesnicima u postupku vještačenja,

- da se pridržava propisa i opštih akata o penzijskom i invalidskom osiguranju kao i drugih propisa u vezi sa tim osiguranjem,

- da poštuje opšte principe i etička načela struke,

- da koristi dostignuća savremene nauke i prakse u oblasti ocjene invalidnosti i tjelesnog

oštećenja. Član 16

Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje na osnovu potpune medicinske, pravne i druge dokumentacije, kao i na osnovu neposrednih zapažanja stečenih prilikom pregleda u skladu sa ovim pravilnikom.

Član 17

- 121 -

Prvostepena invalidska komisija je dužna da svestrano razmotri cjelokupnu medicinsku, pravnu i drugu dokumentaciju, kao i rezultate neposrednog pregleda, da tačno navede svoja zapažanja i nalaze i da svoje ocjene i mišljenja, zasnovane na primjeni usvojenih jedinstvenih kriterijuma, iznese objektivno i nepristrasno.

Član 18 Prvostepena invalidska komisija prije davanja nalaza, ocjene i mišljenja vrši neposredan pregled osiguranika za koga se vrši vještačenje. Prvostepena invalidska komisija može, izuzetno, da daje nalaz, ocjenu i mišljenje i bez pregleda, na osnovu medicinske, pravne i druge dokumentacije, u slučaju dužeg boravka osiguranika na koga se odnosi vještačenje u inostranstvu ili na bolničkom liječenju, smrti tog osiguranika i drugim opravdanim slučajevima.

Član 19 Prvostepena invalidska komisija može da obavi pregled osiguranika za koga se vrši vještačenje u njegovom stanu, u stacioniranoj zdravstvenoj ustanovi ili drugoj ustanovi, kao i na drugim mjestima.

Član 20 Član Prvostepene invalidske komisije može biti izuzet od rada u određenom predmetu vještačenja, u slučaju i pod uslovima predviđenim odredbama Zakona o opštem upravnom postupku, koje se odnose na izuzeće službenog lica u postupku. O izuzeću člana Prvostepene invalidske komisije rješava direktor Fonda.

III PRETHODNA KONTROLA Član 21

U Fondu se obrazuje prethodna kontrola.

Član 22 Prethodnu kontrolu nalaza, ocjene i mišljenja Prvostepene invalidske komisije obavlja predsjednik Komisije i ljekar pojedinac. Prethodnoj kontroli podliježu nalaz, ocjena i mišljenje kojima je utvrđeno postojanje invalidnosti, tjelesno oštećenje odnosno nesposobnost članova porodice. LJekar pojedinac koji obavlja prethodnu kontrolu nalaza, ocjene i mišljenja ne može u istom slučaju da obavlja vještačenje u vijeću. Prethodna kontrola u određenim slučajevima, kada predsjednik Prvostepene invalidske komisije ocijeni da je to neophodno za donošenje odluke, može zatražiti mišljenje ljekara vještaka određene specijalnosti sa liste iz člana 11. stav 7. ovog pravilnika.

Član 23 Prilikom obavljanja prethodne kontrole nalaza, ocjene i mišljenja može se dati saglasnost ili primjedba.

- 122 -

Primjedba kojom se u prethodnoj kontroli ukazuje na uočene nedostatke i daje uputstvo za njihovo otklanjanje obavezna je za vijeće i ono je obavezno da je u potpunosti ispoštuje. Nalaz, ocjenu i mišljenje potpisuju članovi prethodne kontrole.

IV VJEŠTAČENJE 1. Podnošenje predloga i obrada dokumentacije za vještačenje

Član 24 Predlog za vještačenje u postupku ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja podnosi se na obrascu br. 1 koji je sastavni dio ovog pravilnika. Predlog za vještačenje daje zdravstvena ustanova određena aktom koji donosi organ državne uprave nadležnog za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja.

Član 25

Predlog za vještačenje sadrži: lične podatke, zdravstvenu anamnezu, radni istorijat, ljekarske nalaze sa detaljnim nalazom glavnog oboljenja ili povrede, podatke o sprovedenoj medicinskoj rehabilitaciji, podatke o liječenju i iscrpnu dijagnozu.

Član 26 Predlog za vještačenje može se uzeti u postupak samo ako je podnijet na propisanom obrascu, ako su u obrascu svi potrebni podaci uredno popunjeni i ako je uz predlog podnijeta potpuna medicinska dokumentacija. Pod potpunom medicinskom dokumentacijom, u smislu stava 1. ovog člana, podrazumijeva se odgovarajuća dokumentacija koja je po dijagnostičkim kriterijumima neophodna za vještačenje, a čiji obim i sadržaj propisuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja. Medicinska dokumentacija iz stava 2. ovog člana trajno ostaje u spisima predmeta.

Član 27 Predlog za vještačenje podnosi se odjeljenju Fonda koje je prema Statutu Fonda nadležno za rješavanje o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Uredan i potpun predlog za vještačenje nadležno odjeljenje je dužno da uputi Prvostepenoj invalidskoj komisiji odmah, odnosno najdalje u roku od sedam dana.

Član 28 Osiguranik, odnosno korisnik može da podnese ljekarske nalaze, podatke o liječenju i druge podatke i dokaze o zdravstvenom stanju i stanju radne sposobnosti i da traži da se ti podaci i dokazi prilože uzpredlog za vještačenje zaključno sa danom vještačenja. Kada se vještačenje odnosi na vrijeme koje prethodi podnošenju predloga za ocjenu invalidnosti, od osiguranika se traži da se ti podaci i dokazi (medicinska dokumentacija iz tog perioda) prilože uz predlog za vještačenje. Pribavljanje potrebnih dokaza radi vještačenja organizuje se i ostvaruje do okončanja postupka vještačenja kod Prvostepene invalidske komisije.

- 123 -

Član 29 Na osnovu predloga za vještačenje nadležno odjeljenje pristupa pribavljanju podataka i dokaza o radu za osiguranika za koga se vrši vještačenje, kao i drugih podataka od značaja za vještačenje i za sprovođenje postupka za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja. U postupku pribavljanja podataka i dokaza, u smislu stava 1. ovog člana, nadležno odjeljenje obezbjeđuje učešće osiguranika i njegovo izjašnjavanje o prikupljenim podacima.

Član 30 Podaci o radu osiguranika obuhvataju:

1. lične podatke,

2. podatke o poslu osiguranika (opis posla sa podacima o prirodi, uslovima, načinu rada i sl.).

Član 31 Podatke o poslu osiguranika i opis posla daje poslodavac kod koga je osiguranik u radnom odnosu, u saradnji sa nadležnim odjeljenjem Fonda na obrascu 1a.

Član 32 Za lica van radnog odnosa i druga lica koja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju u Fondu, opis posla utvrđuje nadležno odjeljenje Fonda na propisani način.

Član 33 Kada nadležno odjeljenje prikupi podatke i dokaze priključuje tim podacima i dokazima predlog za vještačenje sa medicinskom dokumentacijom i cio predmet dostavlja Prvostepenoj invalidskoj komisiji radi vještačenja.

2. Postupak vještačenja Član 34

Kada primi predmet za vještačenje, Prvostepena invalidska komisija utvrđuje da li on sadrži sve potrebne podatke predviđene ovim pravilnikom, odnosno da li su se stekli svi potrebni uslovi za pozivanje osiguranika na pregled, radi davanja nalaza, ocjene i mišljenja o invalidnosti.

Član 35 Kada predsjednik Prvostepene invalidske komisije utvrdi da spisi predmeta nijesu potpuni u pogledu medicinske ili radne dokumentacije, vraća predmet nadležnom odjeljenju radi kompletiranjadokumentacije, u skladu sa odredbama ovog pravilnika. Vraćanje predmeta na dopunu vrši se kada su u pitanju nedostaci od bitnog uticaja za obavljanje vještačenja.

Član 36

- 124 -

Kada predsjednik Prvostepene invalidske komisije utvrdi da je predmet za vještačenje potpun i uredan, određuje se dan pregleda osiguranika. Prije vještačenja obavlja se obrada predmeta od strane pravnika - člana vijeća.

Član 37 Pozivanje osiguranika na pregled radi davanja nalaza, ocjene i mišljenja vrši se prema utvrđenom planu i rasporedu vještačenja.

Član 38 Poziv za pregled dostavlja se osiguraniku sa dostavnicom i upozorenjem da je obavezan da se u naznačeno vrijeme javi Prvostepenoj invalidskoj komisiji radi pregleda. U pozivu se osiguranik upozorava na posljedice neodazivanja na pregled, odnosno ako je spriječen da prisustvuje pregledu dužan je da obavijesti Prvostepenu invalidsku komisiju o razlozima spriječenosti.

Član 39 Na dan pregleda predsjednik Prvostepene invalidske komisije, neposredno prije početka rada vijeća, raspoređuje predmete po vijećima. Kada se osiguranik javi na pregled, predsjednik vijeća upoznaje ostale članove sa izvještajem ordinirajućeg ljekara i ostalom priloženom medicinskom i drugom dokumentacijom. Pregled osiguranika vrše ljekari - članovi vijeća. Pregledu mogu prisustvovati samo ljekari. Po izvršenom pregledu osiguranika predsjednik vijeća upoznaje ostale članove Komisije sa zdravstvenom anamnezom i podacima o glavnom oboljenju, odnosno povredama, njihovom uzroku, o trajanju bolovanja i vrsti liječenja, o rezultatima izvršenog neposrednog pregleda, o utvrđenom zdravstvenom stanju i tjelesnom oštećenju. Istovremeno predsjednik vijeća upoznaje ostale članove sa prognozom zdravstvenog stanja osiguranika. Stručni saradnik - pravnik upoznaje ostale članove vijeća sa ukupnim penzijskim stažom osiguranika, stručnom spremom i poslovima koje osiguranik obavlja, sa uslovima rada i karakteristikama tog posla.

Član 40 U okviru razmatranja predmeta vještačenja Prvostepena invalidska komisija najprije ocjenjuje cjelokupnu medicinsku dokumentaciju, rezultate neposrednog pregleda osiguranika, rezultate dopunskih ispitivanja i na osnovu toga utvrđuje zdravstveno stanje osiguranika i stanje funkcionalne sposobnostipojedinih organa i sistema.

Član 41 Pošto utvrdi objektivno zdravstveno stanje osiguranika Prvostepena invalidska komisija, na osnovu razmatranja toka liječenja i medicinske rehabilitacije, ocjenjuje da li je liječenje osiguranika završeno, tako da se može pristupiti ocjeni invalidnosti. Pod završenim liječenjem podrazumijeva se zdravstveno stanje osiguranika koje se daljim liječenjem i medicinskom rehabilitacijom u dogledno vrijeme ne bi bitno poboljšalo u odnosu na radnu sposobnost.

Član 42

- 125 -

Pri ocjeni invalidnosti Prvostepena invalidska komisija uzima u obzir zdravstveno stanje osiguranika i cijeni invalidnost u odnosu na opštu radnu sposobnost. Kada utvrdi postojanje invalidnosti Prvostepena invalidska komisija cijeni uzrok i datum njenog nastanka.

Član 43 Na osnovu razmatranja predmeta vještačenja, utvrđenog zdravstvenog stanja i ocjene invalidnosti, Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje.

Član 44 Nalaz, ocjena i mišljenje Prvostepene invalidske komisije sadrži:

1) lične podatke: ime, očevo ime i prezime osiguranika, datum rođenja, naziv radnog mjesta, broj lične karte, jedinstveni matični broj građana i adresu stalnog boravka;

2) zdravstvenu anamnezu, ličnu i porodičnu, podatke o glavnoj bolesti i povredi sa naznačenjem vremena kada je nastala i pod kojim okolnostima, podatke o liječenju i trajanje liječenja, odnosno privremenoj spriječenosti za rad;

3) radni istorijat sa podacima o ukupnom penzijskom stažu, opštem obrazovanju i stručnoj spremi i poslovima koje je osiguranik obavljao neposredno prije vještačenja;

4) iscrpnu dijagnozu (sa odgovarajućim šiframa) sa potrebnim kliničkim i drugim nalazom koji potkrepljuju i dopunjuju dijagnozu, pri čemu treba voditi računa o tome da osnovna vodeća dijagnoza bude na prvom mjestu, a ostale prema redosljedu važnosti i uticaju na radnu sposobnost;

5) mišljenje da li je liječenje završeno u smislu zakona, odredbi ovog pravilnika i kriterijuma za ocjenu invalidnosti i tjelesnog oštećenja. Ako Prvostepena invalidska komisija ocijeni da liječenje nije završeno, daje o tome obrazloženo mišljenje sa uputstvom za dalje liječenje;

6) mišljenje o radnoj sposobnosti (invalidnosti) Prvostepena invalidska komisija može utvrditi:

- da kod osiguranika ne postoji invalidnost u smislu zakona, - da postoji potpuni gubitak radne sposobnosti, - da postoji djelimični gubitak radne sposobnosti od 75%.

7) prilikom vještačenja o invalidnosti Prvostepena invalidska komisija po službenoj

dužnosti cijeni i postojanje tjelesnog oštećenja; 8) datum nastupanja invalidnosti, odnosno tjelesnog oštećenja; 9) uzrok invalidnosti (bolest, povreda van rada, povreda na radu, profesionalna bolest,

saobraćajni udes). Ako postoji više uzroka invalidnosti nalaz, ocjena i mišljenje treba da sadrži ocjenu u kom procentu utiče povreda na radu ili profesionalna bolest na ukupnu invalidnost.

10) mišljenje o postojanju tjelesnog oštećenja sa naznačenjem procenta pojedinačnog tjelesnog oštećenja kao i ukupnog ako postoji više tjelesnih oštećenja, sa uzrokom tjelesnog oštećenja i sa pozivom na glavu i odgovarajuću tačku liste tjelesnih oštećenja koju propisuje organ državne uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja, po prethodno pribavljenom mišljenju organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja. U slučajevima kada se računa staž osiguranja sa uvećanim trajanjem, pojedinačno tjelesno oštećenje utvrđuje se bez obzira na uzrok tog tjelesnog oštećenja, a kada postoje dva ili više tjelesnih oštećenja prouzrokovanih

- 126 -

različitim uzrocima, utvrđuje se ukupno tjelesno oštećenje bez obzira na njihove uzroke. Međutim, kada se ostvaruje novčana naknada i kada postoji više tjelesnih oštećenja čiji su uzroci različiti utvrdiće se ukupno tjelesno oštećenje, čiji je uzrok samo povreda na radu ili profesionalna bolest.

11) sažeto obrazloženje nalaza, ocjene i mišljenja, odnosno detaljnije obrazloženje po posebnim pitanjima (uzročna veza oboljenja i povrede na radu, ranije nastupanje invalidnosti i sl.) kao i kada se prihvataju nalazi i mišljenja ljekara specijalista ili zdravstvenih ustanova, odnosno određena medicinska dokumentacija.

12) rok za obavljanje kontrolnog pregleda.

Član 45 Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje na obrascu br. 2 koji je sastavni dio ovog pravilnika. Nalaz, ocjena i mišljenje Prvostepene invalidske komisije moraju da budu jasni i potpuni i da obuhvataju sve činjenice koje su predmet vještačenja. Nalaz, ocjena i mišljenje prvostepene invalidske komisije potpisuju svi članovi vijeća.

Član 46 Nakon završenog vještačenja, Prvostepena invalidska komisija pridružuje nalaz, ocjenu i mišljenje predmetu osiguranika i dostavlja nadležnom odjeljenju Fonda koje je vještačenje tražilo.

Član 47 Ako nadležno odjeljenje Fonda nađe da je nalaz, ocjena i mišljenje Prvostepene invalidske komisije nepotpun, nejasan, nedovoljno obrazložen i da sadrži druge opšte nedostatke zatražiće od Komisije dauočene nedostatke otkloni. Prvostepena invalidska komisija je dužna da u roku od pet dana postupi po zahtjevu iz stava 1 ovog člana.

3. Kontrolni pregled Član 48

Kada utvrdi postojanje invalidnosti, Prvostepena invalidska komisija određuje rok za obavljanje obaveznog kontrolnog pregleda, osim u sljedećim slučajevima:

1. kada su uzrok invalidnosti sljedeće bolesti:

- maligna oboljenja nakon hemo i radio terapije kao i operacije, - amputacije ekstremiteta, - teške traume sa trajnim deformitetima; - reumatska degenerativna oboljenja zglobova i kičmenog stuba sa neurološkim

ispadima i stanjima posle operacije, - hronične psihoze sa početnom deterioracijom ličnosti, - cerebrovaskularni inzulti sa poznim i trajnim neurološkim konsekvencama i

psihoorganskim sindromom, - teška degenerativna neuromišićna oboljenja i urođene i stečene miopatije, - mentalno insuficijente osobe IQ manji od 50 i višestruke ometenosti u razvoju

poslije završene rehabilitacije,

- 127 -

- genetske bolesti, - sistemske bolesti u odmakloj fazi, - dijabetes sa sekundarnim terminalnim komplikacijama, - maligna hipertenzija sa dokazanim promjenama na očnom dnu, srcu i bubrezima, - stanje nakon operacije srca, a ako je EF manji od 50 posle završene rehabilitacije, - primarne kardiopatije, - hronična opstruktivna bolest pluća u terminalnoj fazi, - slepilo (III, IV i V grupa u zdravstvenom dijelu/SZO, suženje vidnog polja 10% i

više, - stanje sa terminalnim znacima ciroze jetre, - dijaliza, - kada je na osnovu medicinske dokumentacije trajno utvrđena invalidnost od strane

inostranog nosioca socijalnog osiguranja.

2. kada će osiguranik na dan kada bi, u skladu sa Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju, trebalo obaviti obavezan kontrolni pregled, imati navršene godine života propisane za sticanje prava na starosnu penziju.

4. Vještačenje o tjelesnom oštećenju Član 49

Kada se vještači o tjelesnom oštećenju Prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje na obrascu br. 3 koji sadrži:

- ime, očevo ime i prezime osiguranika, datum rođenja, broj lične karte, jedinstveni matični broj građana i datum stupanja u osiguranje;

- nalaz zdravstvenog stanja s obzirom na gubitak, bitnije oštećenje ili onesposobljenost pojedinih organa i djelova tijela;

- ako postoji tjelesno oštećenje procenat tjelesnog oštećenja, datum njegovog nastupanja i

uzrok;

- dijagnozu i šifre bolesti;

- ako postoji tjelesno oštećenje nalaz, ocjena i mišljenje treba da sadrži sve elemente iz tačke 11, člana 45. ovog pravilnika;

- podatke o bolestima odnosno povredama prije stupanja u osiguranje.

5. Vještačenje o nesposobnosti člana porodice

Član 50 Vještačenje o nesposobnosti člana porodice vrši se u okviru postupka pokrenutog za ostvarivanje prava na porodičnu penziju, po odredbama ovog pravilnika o postupku vještačenja koje se odnose na utvrđivanje invalidnosti.

Član 51 Kada se vještači o nesposobnosti za rad za sticanje prava na porodičnu penziju prvostepena invalidska komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje na obrascu br. 4 koji sadrži:

- 128 -

- ime, očevo ime i prezime, datum rođenja i datum smrti osiguranika, odnosno korisnika penzije i JMB građana;

- ime, očevo ime i prezime, datum rođenja člana porodice za koga se vrši vještačenje, sa

naznakom rodbinskog odnosa sa umrlim osiguranikom;

- nalaz zdravstvenog stanja ustanovljenog na osnovu pregleda i medicinske dokumentacije;

- dijagnoza glavne bolesti i drugih bolesti koje utiču na opštu radnu sposobnost, odnosno

na sposobnost za samostalan život i rad;

- nalaz i mišljenje o potpunoj nesposobnosti za rad, odnosno nesposobnost za samostalan život i rad, kao i dan nastanka te nesposobnosti.

Član 52

Potpuna nesposobnost za rad člana porodice osiguranika cijeni se prema njegovom zdravstvenom stanju i opštoj radnoj sposobnosti za obavljanje poslova za koje se traži stručna osposobljenost prvog ili drugog stepena bez obzira na to za koji posao je član porodice stvarno sposoban za rad.

Član 53 Nesposobnost za samostalan život i rad, postoji kada se dijete ne može liječenjem, medicinskom rehabilitacijom i školovanjem osposobiti za obavljanje poslova za koje se traži stručna osposobljenost prvog ili drugog stepena.

6. Vještačenje u postupku ostvarivanja prava po osnovu međunarodnih ugovora Član 54

Vještačenje o invalidnosti, tjelesnom oštećenju i drugim medicinskim činjenicama od značaja za prava koja se ostvaruju na osnovu međunarodnih ugovora o penzijskom i invalidskom osiguranju vrši se prema odredbama ovog pravilnika.

7. Vještačenje o promjeni u stanju invalidnosti Član 55

Vještačenje o promjenama u stanju invalidnosti po zahtjevu osiguranika, odnosno po službenoj dužnosti sprovodi se po odredbama ovog pravilnika u postupku vještačenja koji se odnosi na utvrđivanje invalidnosti.

V PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE Član 56

Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o sastavu i načinu rada prvostepene invalidske komisije ("Službeni list RCG", br. 50/91).

PRAVILNIK

- 129 -

O OBIMU I SADRŽINI MEDICINSKE DOKUMENTACIJE POTREBNE U

POSTUPKU ZA OSTVARIVANJE PRAVA IZ PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA

("Sl. list RCG", br. 60/04 od 28.09.2004) Član 1

Ovim pravilnikom propisuje se obim i sadržina medicinske dokumentacije koja je neophodna za vještačenje u postupku ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 2 Pod medicinskom dokumentacijom koja se podnosi uz predlog za vještačenje sa izvještajem i mišljenjem o zdravstvenom stanju i radnoj sposobnosti, podrazumijeva se: otpusna lista ili prepis istorije bolesti bolnice u kojoj se osiguranik liječio ili ispitivao, specijalistički nalazi, dijagnostički testovi i laboratorijski nalazi. Dokumentacija iz stava 1 ovog člana treba da bude jasna i precizna i, po pravilu, ispisana pisaćom mašinom.

Član 3 Predlog za vještačenje sa izvještajem i mišljenjem o zdravstvenom stanju i radnoj sposobnosti treba da sadrži:

- lične podatke; - iscrpnu zdravstvenu anamnezu koja daje uvid u početak, tok i trajanje tegoba na koje se

osiguranik žali, iscrpan i precizan objektivni ljekarski nalaz, po sistemima i organima;

- detaljan nalaz glavnog oboljenja;

- bliže podatke o sprovedenom liječenju i rezultatima liječenja, gdje treba dati i podatke o vremenu provedenom na ambulantnom i bolničkom liječenju, odnosno bolovanju;

- iscrpnu dijagnozu glavnog oboljenja;

- druge bolesti koje utiču na radnu sposobnost.

Glavna bolest u smislu stava 1 ovog člana je ona bolest koja sama ili pretežno prouzrokuje invalidnost. U slučaju da postoje dvije bolesti podjednakog negativnog djelovanja na radnu sposobnost, glavna je ona koja ima lošiju prognozu. Druge bolesti koje utiču na radnu sposobnost su one koje, pojedinačno ili udruženo, pojačavaju nepovoljno djelovanje glavne bolesti na radnu sposobnost.

Član 4 Medicinska dokumentacija potrebna za verifikaciju dijagnoze glavne bolesti, sadrži podatke o:

- početku bolesti ili povrede, odnosno uzroku i okolnostima pod kojima je nastala bolest ili povreda;

- toku liječenja osiguranika (ambulantno ili bolničko), sa naznakom početnog dana

ambulantnog liječenja, periode bolničkog liječenja, pod kojim dijagnozama i sa kakvim uspjehom, dužinu bolovanja;

- 130 -

- toku medicinske rehabilitacije, sa naznakom zdravstvene ustanove u kojoj se osiguranik rehabilitovao, razdoblju u kojem je obavljena rehabilitacija i uspjehu rehabilitacije u periodu za poslednje tri godine;

- postojećem zdravstvenom stanju, a posebno podatke o:

a) anatomskom oštećenju; b) funkcionalnom oštećenju; c) prognozi bolesti.

Medicinska dokumentacija potrebna za verifikovanje drugih bolesti koje utiču na radnu sposobnost treba samo da dokaže postojeće stanje, tj. stanje anatomskog i funkcionalnog oštećenja i ne smije biti starija od šest mjeseci. Za sporedne bolesti koje ne utiču na radnu sposobnost dovoljna je postojeća medicinska dokumentacija koja verifikuje dijagnozu.

Član 5 Podaci navedeni u članu 4 ovog pravilnika utvrđuju se na osnovu:

- otpusne liste ili prepisa istorije bolesti zdravstvene ustanove u kojoj se osiguranik liječio koje moraju da sadrže podatke o svim nalazima i izvršenim pregledima uz propisan način ovjere medicinske dokumentacije (potpise i faksimile načelnika odjeljenja, dva ljekara i pečat ustanove);

- specijalističkih nalaza na propisanim obrascima, a osim utvrđene dijagnoze moraju biti opisane i anatomske i funkcionalne promjene utvrđene prilikom specijalističkog pregleda;

- dijagnostičkih testova i procedura (EKG, EMG, EEG, spirometrija, BM, scintigrafija,

nalazi endoskopije, EHO, CT, MR,...), i svih drugih dijagnostičkih postupaka na osnovu kojih je verifikovana dijagnoza bolesti kao i laboratorijskih nalaza. Uz opis treba priložiti nalaz i rezultate dijagnostičkih procedura (EKG traka, EHO snimak i dr.).

Član 6

Pored dokumentacije iz čl. 4 i 5 ovog pravilnika za osiguranika čija profesija zahtijeva posebne psihofizičke sposobnosti, kao i u slučaju povreda na radu, potrebna je dopunska dokumentacija, i to:

- kod profesionalnih oboljenja obavezno se prilaže ekspertiza nadležnog Instituta ili Zavoda, iz koje treba da se vidi da li je profesionalno oboljenje utvrđeno u skladu sa Pravilnikom o utvrđivanju profesionalnih bolesti i po metodologiji za utvrđivanje profesionalnih oboljenja,

- kod vozača profesionalca neophodno je priložiti odluku posebne ovlašćene komisije za

ocjenu vozačkih sposobnosti za vozača profesionalca i rješenje nadležnog organa o oduzimanju vozačke dozvole;

- kod zaposlenog u izvršnoj službi željezničkog saobraćaja prilaže se odluka-mišljenje

zdravstvene komisije koja ocjenjuje psiho-fizičke sposobnosti zaposlenih u izvršnoj službi željezničkogsaobraćaja, sa iscrpnim obrazloženjem i odgovarajućom

- 131 -

medicinskom dokumentacijom koja se potkrepljuje mišljenjem o eventualnoj nesposobnosti;

- kod zaposlenog u operativno izvršnoj službi Ministarstva unutrašnjih poslova,

avionskom saobraćaju i pomorskoj plovidbi prilaže se poseban nalaz koji mora biti usaglašen sa posebnim zahtjevom o psiho-fizičkim sposobnostima zaposlenih;

- kod povrede na radu u prethodnom postupku treba raspraviti i utvrditi okolnosti

povređivanja i priložiti odgovarajuću dokumentaciju o prirodi povrede i liječenju te povrede.

Član 7 Obavezan minimum medicinske dokumentacije neophodan za verifikaciju dijagnoze, prema vrsti oboljenja:

I

Infektivne i parazitarne bolesti Za verifikaciju dijagnoze infektivnih i parazitarnih bolesti, potrebna je sljedeća medicinska dokumentacija:

1) otpusna lista ili prepis istorije bolesti odgovarajuće ustanove; 2) bakteriološki, parazitološki, ili virusološki nalaz kojim se dokazuje postojanje

uzročnika prilikom uzastopnih pregleda u dužem razdoblju;

3) mišljenje odgovarajuće zdravstvene ustanove o tome da se bolest ne može izliječiti.

Pozne posljedice akutnog poliomielitisa Dijagnoza poznih posljedica akutnog poliomielitisa potvrđuje se iscrpnim podacima o dosadašnjem liječenju i o anatomskom i funkcionalnom oštećenju. Obavezni su elektromiografija oštećenih mišićnih grupa, testovi mišićne snage i goniometrija.

Tuberkuloza pluća Dijagnoza plućne tuberkuloze potvrđuje se medicinskom dokumentacijom kojom se verifikuje sadašnje stanje i na osnovu koje se mora dati odgovor na pitanja:

a) da li je proces aktivan; b) da li je proces stabilizovan; c) da li je proces inaktivan.

Za verifikaciju dijagnoze potrebna je medicinska dokumentacija:

1) otpusno pismo specijalnih ustanova ili nalaz nadležnog AT dispanzera sa podacima: od kada je počela bolest, da li je bio BK pozitivan u ispljuvku ili u ispljuvku želudačnog soka na početku liječenja, da li je liječen u stacionarnoj ustanovi ili pod kontrolom nadležnog ATD, ukupna količina primljenih ATL u toku liječenja, da li je liječen kontinuirano ili diskontinuirano, da li sada prima ljekove i koje ili od kada ne prima ljekove;

- 132 -

2) snimak pluća u PA položaju i tomografiji oboljelog dijela pluća na dubinama gdje se najbolje vidi patološki proces. Posljednji snimci ne smiju biti stariji od mjesec dana. Karton ATD-a na uvid je obavezan;

3) nalaz da je postignuta trajna konverzija sputuma-trajna stacionarnost ( od najmanje tri rezultata);

4) nalaz spirometrijskog ispitivanja, a ako se održava teško oštećenje disajne funkcije (po

stabilizovanju specifičnog procesa na plućima), potrebni su rezultati ispitivanja gasova u arterijskoj krvi u miru i pri opterećenju fizičkim radom;

5) nalaz kardiologa sa opisom EKG.

Za hirurške intervencije na plućima obezbjeđuje se sljedeća dokumentacija:

1) otpusna lista bolnice u kojoj je izvršena hirurška intervencija;

2) rezultati spirometrijskih ispitivanja posle hirurške intervencije, a nakon stabilizacionog perioda.

Ako se ustanovi težak poremećaj funkcije pluća, potrebni su rezultati analize gasova u arterijskoj krvi pri mirovanju i pri fizičkom opterećenju-radu,

3) nalaz kardiologa sa opisom EKG. Tuberkuloza moždanica i centralnog nervnog sistema

Za verifikaciju dijagnoze, toka bolesti i toka liječenja tuberkuloze moždanice i centralnog nervnog sistema služi otpusna lista ili prepis istorije bolesti ustanove u kojoj se bolesnik liječio. Dijagnoza mora biti potvrđena i standardnim laboratorijskim i bakteriološkim nalazima. Za procjenu sadašnjeg stanja i funkcionalnog oštećenja potrebni su nalazi odgovarajućih specijalista, na primjer neuropsihijatra, kliničkog psihologa, okuliste, otorinolaringologa i drugih.

Tuberkuloza crijeva, peritoneuma i mezenterijalnih žlijezda Tuberkuloza crijeva, peritoneuma i mezenterijalnih žlijezda potvrđuje se medicinskom dokumentacijom koja sadrži:

1) otpusnu listu ili prepis istorije bolesti odgovarajućih zdravstvenih ustanova u kojima se bolesnik liječio;

2) medicinske dokaze o aktivnom ili inaktivnom stanju procesa tj. da li je stanje definitivno;

3) medicinske dokaze o veličini anatomsko-morfoloških i funkcionalnih oštećenja (o kasnim posljedicama).

TBC kostiju i zglobova

Za verifikaciju dijagnoze TBC kostiju i zglobova potrebni su medicinski dokazi o etiologiji bolesti, o aktivnosti procesa i o završenom liječenju. Neophodni su standardni rengenski snimci oboljelih djelova tijela, eventualni histološko-patološki nalazi, laboratorijski nalazi i menzuracija obima pokreta u dva susjedna zgloba.

- 133 -

Tuberkuloza genitourinarnog sistema

Za verifikaciju dijagnoze tuberkuloze genitourinarnog sistema potrebna je medicinska dokumentacija:

1) o uzročniku i aktivnosti procesa: sedimentacija, BK mikroskopski pregled, kultivacija i biološki ogled;

2) o lokalizaciji i veličini oštećenja (pielografija i scintigrafija po potrebi); 3) o ispitivanju funkcija bubrega (obrada nefrologa i urologa); 4) ginekološki nalazi (u slučaju genitalne TBC).

Tuberkuloza drugih organa

Dokumentacija za verifikaciju dijagnoze tuberkuloze drugih organa obezbjeđuje se u specijalizovanim ustanovama, kao i podaci o aktivnosti procesa, veličini anatomskog i funkcionalnog oštećenja i prognoza daljeg liječenja bolesti.

II Maligna oboljenja (neoplazme)

Za verifikaciju dijagnoze malignih oboljenja (neoplazme) neophodni su izvještaji o dijagnostičkim metodama i postupcima, histološko-patološki nalazi, standardni rendgenski snimci, CT, eventualno MR, scintigrafije, angiografije, nalazi onkologa o hemio i radio terapiji i druge analize obavljene radi dijagnostike i liječenja i izvještaji o obavljenom liječenju.

III

Bolesti krvi i krvotvornih organa Za verifikaciju dijagnoze bolesti krvi i krvotvornih organa potrebni su: laboratorijski nalazi, dijagnostički testovi i procedure kojima se verifikuje dijagnoza bolesti i mogućih komplikacija a u težim slučajevima i obrada bolesnika na hematološkim odjeljenjima ili klinikama, s dokumentacijom o toku bolesti i rezultatima liječenja i nalazima i mišljenjima hematologa ili interniste.

IV

Endokrine bolesti, bolesti metabolizma, bolesti u vezi sa ishranom

Za verifikaciju dijagnoze kod endokrinih bolesti, bolesti metabolizma i bolesti u vezi sa ishranom neophodni su :

1) endokrinološki laboratorijski minimum: sedimentacija, hemogram, nalazi u urinu, urea, keratinin u krvi, glikemija, holesterol, gliceridi sa lipidogramom, elektroliti: Na, K, Ca, P i CI;

2) oftalmološki nalaz, zavisno od osnovnog oboljenja, vizus bazni sa korekcijama, fundus

i po potrebi, vidno polje;

3) neuropsihijatrijski nalaz: kranijalni i periferni nervi, eventualni neurološki ispadi i asimetrije, i po potrebi, nalaz kliničkog psihologa,EEG,EMG i dr.;

- 134 -

4) kod oboljenja hipofize: Rtg Sellae turcicae, CT, po potrebi MR, nalaz neurohirurga (pored nalaza oftalmologa i neurologa), GTT, alkalna rezerva, jedan od sljedećih testova: Tornov, deksametazonski test, metopironski test, Gurter-Roobinsonov test, Robbinson-Keplerov test, i zavisno od vrste osnovnog oboljenja, dopunsko ispitivanje funkcija štitaste žlijezde, nadbubrega i polnih žlijezda;

5) kod oboljenja štitaste žlijezde: scintigrafija, fiksacija sa J 131, T3, T4, TSH, EHO

štitnjače, po potrebi: određivanje antitijela štitnjače, biopsija, test supresije i test stimulacije, nalaz oftalmologa i neurologa i EKG nalaz;

6) kod oboljenja paratireoidnih žlijezda: laboratorijski minimum, kalcijum i fosfor u krvi,

jonski kalcijum, kalcijum u mokraći, klirens fosfora i kalcijuma, Ca tolerans test, dijagnostički test sa kortizonom, klirens kreatinin, EHO paratireoidnih žlijezda i bubrega,CT, scintigrafija, kisela i alkalna fosfataza, RTG Lamine dure (vilice i zuba) i drugih kostiju, kompletan neurološki nalaz, EMG, EEG i EKG;

7) kod oboljenja nadbubrežnih žlijezda: endokrinološki laboratorijski minimum,

glikozurija, GTT, insulin TT, keto i kortikosteroidi. Thornov test, metopironski test, deksametazonski test, RTG nadbubrega, EHO abdomena, CT abdomena;

8) kod oboljenja polnih žlijezda: nalaz urologa, ginekologa, androloga i neuropsihijatra;

9) kod diabetes mellitusa: obavezan laboratorijski minimum, glikemija sa glikozurijom za

poslednja tri mjeseca (potvrda ili legitimacija iz savjetovališta za dijabetičare), a kod lakših slučajeva i GTT, zatim nalaz TT i TV, nalaz oftalmologa i neuropsihijatra, EKG i RTG pluća, a kod komplikacija na bubrezima i jetri i funkcionalna ispitivanja ovih organa, ako pored osnovnih endokrinoloških postoje i druga oboljenja i komplikacije, prilažu se odgovarajući nalazi;

10) kod svih endokrinoloških oboljenja: otpusne liste iz bolnice, specijalističke,

internističke, endokrinološke i druge izvještaje o liječenju sa posljednjim nalazima i mišljenjima testiranja;

11) medicinska dokumentacija za avitaminoze i druga deficitarna stanja prehrane i

nutritivni marazam treba da sadrži nalaze kojima se verifikuje dijagnoza, uzrok, anatomsko i funkcionalno oštećenje i prognoza bolesti.

V

Duševna oboljenja Medicinska dokumentacija potrebna za verifikaciju dijagnoza kod duševnih oboljenja je sljedeća:

1) kod svih duševnih stanja i oboljenja neophodni su nalazi neuropsihijatra koji treba da sadrže:

- anamnezu; - neurološki status u karakterističnim crtama, - psihijatrijski status; - nalaz kliničkog psihologa; - dijagnozu sa šifrom prema međunarodnoj klasifikaciji; - mišljenje o potrebi daljeg liječenja, eventualno kliničko ispitivanje, - prognozu o radnoj sposobnosti;

- 135 -

2) kod psihoze i organskih psihotičnih stanja privremenog ili trajnog karaktera obavezno je prethodno kliničko ispitivanje (hospitalizacija), a rezultati ispitivanja treba da budu sažeti u vidu izvoda koji treba da sadrži: sve osnovne elemente za ova oboljenja, vrstu oboljenja ili poremećaja po mogućstvu psihološko testiranje.

3) kod svih duševnih poremećaja kod kojih se može očekivati intelektualno propadanje, odnosno deterioracija obavezan je psihogram i I.LJ. (koeficijent inteligencije);

4) kod teških neuroza i nastranosti potrebno je i timsko mišljenje odgovarajuće ustanove; 5) kod posledica alkoholizma kod bolnički liječenih slučajeva potrebno je obezbijediti

otpusnu listu sa svim nalazima, kao i dokaze o obimu i vrsti trajnih posljedica na organsku strukturu i neuropsihičku sferu;

6) ukoliko ne postoji hospitalizacija potrebno je minimum dvije godine ambulantno praćenje osiguranika od strane ljekara specijaliste i nalaz konzilijuma neuropsihijatara od najmanje tri člana.

VI Bolesti nervnog sistema

Za verifikaciju dijagnoze kod zapaljenskih oboljenja centralnog nervnog sistema i heraditarnih i stečenih bolesti ovog sistema neophodni su nalazi neuropsihijatra, koji treba da sadrže:

1) kratku anamnezu, neurološki status u karakterističnim crtama, psihijatrijski status, dijagnozu, mišljenje o potrebi daljeg liječenja, eventualno kliničko ispitivanje, prognozu, potrebu eventualne profesionalne rehabilitacije i slično;

2) kod sistemskih zapaljivih i vaskularnih oboljenja CNS, kao i kod sistemskih

neuromuskularnih oboljenja neophodno je prethodno kliničko ispitivanje i iscrpan izvještaj odgovarajuće ustanove o nađenom stanju;

3) kod oboljenja perifernog nervnog sistema i mišića, pored nalaza neuropsihijatra-prema

uputstvu iz prethodnog poglavlja, obavezno je pribaviti i elektromiografski nalaz;

4) kod traumatskih oštećenja (kranio-cerebralnih povreda) neophodno je prezentiranje relevantnih podataka o vremenu, mjestu, načinu i nalazu ukazane prve pomoći i rezultatima kliničkog ispitivanja posledica trauma i preostalih psihofizičkih sposobnosti (iscrpan neuropsihijatrijski status, psihogram, elektroencefalogram, CT i otpusna lista o liječenju);

5) kod epileptične bolesti i srodnih sindroma obavezni su bolnička verifikacija,

heteroanamneza za relevantne okolnosti (pribaviti i podatke o učestalosti napada) i iscrpna anamneza, EEG, CT i prethodno bolničko ispitivanje. U grupi bolesti mišljenje psihijatra mora biti preciznije na okolnosti da li postoje psihički poremećaji, a ako postoje, da li su u vezi sa osnovnim oboljenjima, uz odgovarajuću argumentaciju.

VII

Oboljenja oka i adneksa oka Medicinska dokumentacija kojom se verifikuje dijagnoza i oštećenje funkcije vida jeste: istorija bolesti (anamneza), otpusna lista odjeljenja za očne bolesti, bolnice i drugih sličnih ustanova i specijalistički nalaz okuliste sa podacima o funkciji vida. Ispituju se integralne funkcije vida, i to:

- 136 -

1) oštrina vida-navesti naturalnu oštrinu i oštrinu sa korekcijom i korekciju obavezno upisati u dioptrijama (ako su osobe mlađe od 40 godina, neophodna je skiaskopija u homatropinskoj midrijazi);

2) vidno polje na perimetru i obavezno priložiti nalaze vidnog polja; 3) prednji i zadnji segment oka na biomikroskopu sa opisom nađenih promjena (ako se

nađu zamućenja optičkih medija, navesti lokalizaciju centralno i paracentralno); 4) očno dno sa opisom papile vidnog živca, makularne regije, krvnih sudova retine i

chorioideje, kao i ostale promjene retine; lokalizacija i nađene promjene, kao što su: hemoragije, eksudacije, ablacije i zapaljive i degenerativne promjene treba detaljno opisati a i njihovu lokalizaciju;

5) intraokularni pritisak-navesti sa kojim aparatom (Schiotzu, aplanacioni tonometar); 6) stanje motiliteta, naročito ako se osiguranik žali na pojavu dvoslika (Lancasterov test,

Nes i dr.) i nalaz neurologa; 7) stanje binokularnog vida (postoji, ne postoji I, II, III stepen i navesti metodu

ispitivanja). Ispitivanje prostornog vida, stereo-vida, adaptacije i viđenja boja tražiti za određena zanimanja (radnici koji rade na visinama, kranisti, zidari, elektromonteri, precizni radovi), za koje je neophodno tražiti stanje dubinskog stereo-vida, a za vozače profesionalce (železničare, pilote i mornare), pored dubinskog stereovida, neophodan je nalaz o stanju adaptacije na mrak i nalaz testova za razlikovanje boja;

8) kolorfunkcije (po Ischiaru).

VIII

Bolesti uva i procesi u mastoideusu Za verifikaciju dijagnoze kod bolesti uva i mastoideusa, kao i kod ostalih otorinolaringoloških oboljenja neophodna je medicinska dokumentacija sa nalazima specijaliste otorinolaringologa, kaja treba da sadrži:

1) kratku anamnezu i kratak otorinolaringološki nalaz lokalnog statusa; 2) dijagnozu, koja mora biti tako postavljena da se iz nje može sagledati i etiologija

oboljenja, odnosno oštećenja sluha ili vestiburarnog organa, a ako je etiologija nepoznata, treba je naznačiti, kao i ako utvrđeno oboljenje i stanje može biti posledica različitih etioloških faktora;

3) dokaze audiometrije i audiogram rađen neposredno prije izlaska na invalidsku komisiju i procjenu stepena oštećenja sluha u procentima prema tablicama Fonjler- Sabineu kod svih oboljenja koja dovode u pitanje sluh;

4) rezultate ispitivanja funkcije vestibularisa (kalorični test), a ako je kontraindikovan, potrebni su drugi odgovarajući testovi (elektronistagmografija i slično) i nalazi neurologa kod oštećenja funkcije vestibularnog organa.

IX

Hipertenzije Za verifikaciju dijagnoze kod hipertenzija potrebni su internistički izvještaj ili otpusna lista iz bolnice sa jasno upisanim stadijumom hipertenzione bolesti, i to:

1) EKG, EHO srca, test opterećenja, pregled očnog dna, biohemijske analize-faktori rizika.

- 137 -

U slučaju komplikacija na bubrezima, potrebni su i testovi ispitivanja bubrežne funkcije (kreatinin klirens,urinokultura, eventualna intravenska pielografija). U slučaju postojanja komplikacija na centralnom nervnom sistemu, neophodan je nalaz neurologa;

2) kod sekundarne arterijske hipertenzije neophodna je otpusna lista o bolničkom ispitivanju i liječenju, vrsti hipertenzije, odnosno osnovnom oboljenju, uz laboratorijske, rendgenološke i druge pomoćne dijagnostičke metode ispitivanja.

Ishemične bolesti srca

Za verifikaciju dijagnoze ishemičnih bolesti srca potreban je specijalistički izvještaj ili otpusna lista, u kojima je jasno rečeno o kom se obliku koronarne bolesti radi, i to:

1) za infarkt miokarda: otpusna lista o akutnoj fazi bolesti i liječenju, kardiološki izvještaj o sadašnjem stanju kardiovaskularnog sistema i podaci o sprovedenoj medicinskoj terapiji i rehabilitaciji, kao i izvještaj o tome da li je stanje stabilno ili postoji evolucija bolesti, EKG nalaz, teleradiografija srca i laboratorijske analize sedimentacija, transaminaza, glikemija i lipidogram koji ne smiju biti stariji od šest mjeseci;

2) za anginu pektoris obavezni su: EHO srca, ergometrija i eventualno Holter i koronarna

angiografija, kardiološki nalazi sa podacima o vremenu nastanka bolesti, toku i uspjehu liječenja i vrsti terapije, izvještaj o sadašnjem stanju, da li je bolest u evoluciji ili je stabilizovana, kao i izvještaj da li je sprovedena potpuna medicinska rehabilitacija.

Drugi oblici oboljenja srca

Za verifikaciju dijagnoze kod hroničnih miokardita potrebno je u medicinskoj dokumentaciji obezbijediti:

1) otpusnu listu sa opisom akutne faze bolesti i novi specijalistički izvještaj sa sedimentacijom, fibrinogenom, EKG nalazom i teleradiografijom srca, a ako nema medicinskih podataka o akutnoj fazi bolesti, ni pozitivne anamneze-više specijalističkih izvještaja sa podacima koji opravdavaju glavnu dijagnozu hroničnog miokardita (prisustvo valvularne srčane mane, perikardita) ili otpusnu listu kardiološkog odjeljenja sa podacima o kliničkom ispitivanju i liječenju (EHO srca sa ejekcionom frakcijom-EF);

2) kod hroničnog plućnog srca: otpusnu listu ili specijalistički izvještaj sa obaveznim

podacima o bolesti koja je dovela do oštećenja plućne funkcije, RO-grafiju pluća, spirometriju, po potrebi, oksimetriju u miru-u toku opterećenja i EKG nalaz. Za dijagnozu hroničnog plućnog srca moraju se u potpunosti poštovati eletrokardiografski i klinički kriterijumi koje je dao Komitet stručnjaka Svjetske zdravstvene organizacije i koji se primjenjuju od 1968. godine;

3) kod primarne kardiomiopatije: specijalistički izvještaj, sa opisom fizikalnog nalaza

srca, nastanka i evolucije bolesti, EKG nalaz, teleradiografiju srca, rezultate detaljnog ispitivanja-ehokardiografija, vektrokardiografija i ergometrijski test, a po potrebi, treba obaviti kliničko ispitivanje u toku koga treba isključiti koronarnu bolest, hipertenzivno oboljenje srca, srčane mane i dr.;

1) otpusnu listu sa opisom akutne faze bolesti i novi specijalistički izvještaj sa

sedimentacijom, fibrinogenom, EKG nalazom i teleradiografijom srca, a ako nema

- 138 -

medicinskih podataka o akutnoj fazi bolesti, ni pozitivne anamneze-više specijalističkih izvještaja sa podacima koji opravdavaju glavnu dijagnozu hroničnog miokardita (prisustvo valvularne srčane mane, perikardita) ili otpusnu listu kardiološkog odjeljenja sa podacima o kliničkom ispitivanju i liječenju (EHO srca sa ejekcionom frakcijom-EF);

2) kod hroničnog plućnog srca: otpusnu listu ili specijalistički izvještaj sa obaveznim

podacima o bolesti koja je dovela do oštećenja plućne funkcije, RO-grafiju pluća, spirometriju, po potrebi, oksimetriju u miru-u toku opterećenja i EKG nalaz. Za dijagnozu hroničnog plućnog srca moraju se u potpunosti poštovati eletrokardiografski i klinički kriterijumi koje je dao Komitet stručnjaka Svjetske zdravstvene organizacije i koji se primjenjuju od 1968. godine;

3) kod primarne kardiomiopatije: specijalistički izvještaj, sa opisom fizikalnog nalaza

srca, nastanka i evolucije bolesti, EKG nalaz, teleradiografiju srca, rezultate detaljnog ispitivanja-ehokardiografija, vektrokardiografija i ergometrijski test, a po potrebi, treba obaviti kliničko ispitivanje u toku koga treba isključiti koronarnu bolest, hipertenzivno oboljenje srca, srčane mane i dr.;

Nespecifična plućna oboljenja

Za verifikaciju dijagnoze nespecifičnih plućnih oboljenja, potrebna je medicinska dokumentacija, i to:

1) snimak pluća u PA položaju i profilni snimci; 2) nalaz spirometrijskog ispitivanja sa eventualnom primjenom bronhodilatatora i

nekoliko spirograma da bi se stekao utisak o reverzibilnosti poremećaja plućne funkcije;

3) određivanje rezidualnog volumena uobičajenim metodama; 4) rezultati ispitivanja gasova u arterijskoj krvi u miru i pri opterećenju fizičkim radom,

ako se ustanovi teško oštećenje plućne funkcije koje traje jednu do dvije godine; 5) kožne probe na standardne inhalacione alergene i alergene sa radnog mjesta; 6) podaci o sprovedenim postupcima rehabilitacije respiratorne bolesti; 7) nalaz kardiologa sa opisom EKG.

XI

Bolesti digestivnog sistema Klinička dijagnoza bolesti digestivnog sistema, jednjaka, želuca i duodenuma i druge bolesti crijeva i peritoneuma dokazuje se medicinskom dokumentacijom o početku bolesti, toku bolesti, načinu liječenja, rezultatu liječenja, aktivnosti procesa, stabilizaciji procesa i prognozi. Da bi se dokazalo sadašnje stanje, obavezni su: rendgenski snimak, prema potrebi (zavisno od oboljenja) nalaz endoskopije i aspiracione biopsije jednjaka,želuca, duodenuma ili crijeva, pasaža crijeva i to:

1) za bolesti jetre, žučne kese i pankreasa dijagnoza se dokazuje medicinskom dokumentacijom o početku bolesti, toku bolesti, rezultatu liječenja, rezultatu medicinske rehabilitacije i prognozi. Radi prikaza sadašnjeg stanja, potreban je klinički nalaz ispitivanja funkcije jetre;

- 139 -

2) za insuficijenciju jetre potrebni su: EHO, klinički pregled i laboratorijske analize, po

potrebi endoskopije, CT i biopsije;

3) za bolesti žučne kese ili pankreasa potrebni su: EHO, laboratorijske analize, eventualno CT abdomena i ERCP.

XII

Bolesti kože i potkožnog tkiva Za verifikovanje dijagnoze bolesti kože i potkožnog tkiva potrebna je medicinska dokumentacija o početku bolesti, uzroku bolesti, toku bolesti, rezultatima liječenja i prognozi. Treba ispitati da li je bolest nastala u vezi sa radom na radnom mjestu osiguranika.

XIII Bolesti mišićno-koštanog sistema i vezivnog tkiva

Bolesti mišićno-koštanog sistema i vezivnog tkiva obuhvataju: reumatoidni artritis i druge inflamatorne poliartropatije, sistemska oboljenja vezivnog tkiva, osteoartroze i srodna oboljenja, druge neoznačene artropatije, artropatije udružene sa infekcijama, ankilozirajući spondilitis i druge spondilopatije. Za navedena oboljenja neophodna je klasična dijagnostička dokumentacija o dijagnozi, terapeutskim postupcima u toku liječenja sa funkcionalnim statusom po liječenju. Za ankilozni spondilitis neophodni su: stanje motiliteta kičmenog stuba, rendgen-snimci, reuma-faktori i eventualno CT.

Druge bolesti mišićno-koštanog sistema Bolesti mišićno-koštanog sistema obuhvataju: osteomielitis, periostitis, druge infekcije koje zahvataju kost, deformirajući ostitis i osteopatiju udruženu sa drugim oboljenjima, osteohondropatiju i slična oboljenja. Neophodni su standardni dijagnostički nalazi i funkcionalni nalazi ako postoji bitno oštećenje funkcije.

Kongenitalne anomalije-deformiteti Za sve kongenitalne anomalije-deformitete neophodna je standardna dijagnostička dokumentacija, uključujući obavezno elektro-dijagnostiku za skolioze i spondilolistezu, kao i za Klipel-Feilov sindrom, i izvještaj o stanju motiliteta i mišićnog sistema kičmenog stuba. Za skoliozu je obavezno pribaviti rendgenski snimak, a za skoliozu sa mjerama stepena krivine-rendgenski snimak grudnog koša i pluća, nalaz spirometrije, gasni nalaz i standardni EKG nalaz. Posebna napomena: za uvid obezbijediti zdravstveni karton i ljekarsko uvjerenje za zasnivanje radnog odnosa.

Degenerativne bolesti kičmenog stuba Za verifikaciju degenerativnih bolesti kičmenog stuba, kao što su: unkartroze, spondiloze i srodna oboljenja, spondiloartroze, diskartroze i degenerativna oboljenja intervertebralnog diskusa, potrebni su standardni rendgenski snimci i dopunski rendgenski snimci u funkcionalnom položaju kičmenog stuba, osnovne laboratorijske analize, izvještaj o stanju

- 140 -

motiliteta i mišićnog sistema kičmenog stuba, kao i izvještaj o bitnim posljedicama, ako su preostale. Za oboljenja interverteobralnog diskusa neophodno je obezbijediti: izvještaj o dosadašnjim dijagnostičkim postupcima ( ciljani CT,MR ) i obavezno izvještaj EMG, nalaz ginekologa (žene) i urologa (muškarca). Obavezni su elektromiografski status nishodno od lokalizaciji diskalnog oboljenja za tangirane mišićne grupe, testovi mišićne snage, izvještaj o obavljenom konzervativnom i operativnom liječenju sa navođenjem bitnih posljedica koje su preostale i izvještaj neurologa o stanju sfinktera bešike i debelog crijeva.

Amputacije i pseudoartroze U medicinskoj dokumentaciji za amputaciju treba obezbijediti: poslednji rendgenski snimak patrljka, izvještaj o izvršenom protetisanju tipa protetskog pomagala i završenoj obuci za upotrebu pomagala i mišljenje ustanove koja je izvršila protetisanje o pogodnosti pomagala. U medicinskoj dokumentaciji za pseudoartrozu treba obezbijediti standardne snimke.

Nesrećni slučajevi, trovanja, nasilja i prelomi Za verifikovanje dijagnoze nesrećnih slučajeva, trovanja, nasilja i preloma potrebna je dokumentacija o nastanku povrede, uzroku, toku liječenja, toku medicinske rehabilitacije i prognozi. Potrebno je prikazati sadašnje stanje, tj.anatomsko i funkcionalno oštećenje, kao i mišljenje o prognozi. Prema karakteru ozljede, potreban je jedan ili više specijalističkih nalaza, hirurga, ortopeda, rendgenologa (sa rendgen snimcima), fizijatra, neuropsihijatra, psihologa, okuliste i otorinolaringologa.

Povreda tijela Za prelom kostiju lobanje potrebna je medicinska dokumentacija, i to za:

- prelom svoda lobanje-klasični snimci; - prelom baze lobanje-klasični snimci mastoida po Schulleru i piramida po Stennjersu; - prelom kostiju lica-klasični snimci.

XIV

Bolesti urinarnog sistema Bolesti urinarnog sistema, nefritisi i nefroze i druge urinarne bolesti dokazuju se medicinskom dokumentacijom o početku bolesti, uzroku bolesti, uspjehu i prognozi. Dokumentacija o sadašnjem anatomsko-funkcionalnom oštećenju treba da sadrži:

- hemogram, hematokrit, urea, kreatinin, klirens kreatinina i uree, natrijum, kalijum, hlor, fosfor, kalcij, holesterol, ukupne bjelančevine, elektroforeza proteina i lipidi;

- nalaz urina: albumen (kvalitativno i kvantitativno), sediment, šećer, koncentracija i

reakcija urina;

- 141 -

- urinokultura;

- I.V. pyelogram (infuzioni i pyelogram, sasvim izuzetno, retro-pneumoperitoneum). U određenim slučajevima potreban je rezultat ultrazvuka i radiorenograma, scintigram bubrega, kao i arteriografija kod promjene veličine, oblika i položaja bubrega, biopsija bubrega, CT, MR. Od specijalističkih nalaza u slučaju povišenog krvnog pritiska potreban je nalaz okuliste i kardiologa.

XV Profesionalne bolesti

Za profesionalne bolesti potrebna je ekspertiza nadležnih medicinskih ustanova.

PRAVILNIK O MEDICINSKIM INDIKACIJAMA PO OSNOVU KOJIH VOJNI INVALID I

CIVILNI INVALID RATA IMA PRAVO NA DODATAK ZA NJEGU I POMOĆ OD STRANE DRUGOG LICA

("Sl. list RCG", br. 11/2004) Član 1

Ovim pravilnikom propisuju se medicinske indikacije po osnovu kojih vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica.

Član 2 Pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica ima vojni invalid i civilni invalid rata kod kojeg postoji oštećenje organizma predviđeno u Listi procenata vojnog invaliditeta i invaliditeta civilnog invalida rata koja je sastavni dio Pravilnika o utvrđivanju procenta vojnog invaliditeta i invaliditeta civilnog invalida rata ("Sl. list Republike Crne Gore" broj 5/2004).

Član 3 Pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, bez obzira na medicinske indikacije, ima vojni invalid I grupe sa 100% invaliditeta i civilni invalid rata I grupe sa 100% invaliditeta. Oštećenja organizma po osnovu kojih vojni invalid II, III i IV grupe i civilni invalid rata II, III i IV grupe ima pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, su :

1) 67 - ehartikulacija obje ruke u ramenu; 2) 121b - ehartikulacija obje noge u kuku; 3) 124 - obostrana paraliza lumbosakralnog pleksusa; 4) 150g - klinički utvrđena epilepsija nastala usljed povrede ili bolesti kad su napadi

veoma česti, jednom ili više puta dnevno; 5) 157 - gubitak vida na obadva oka; 6) 192 - najteži slučajevi bulbarne paralize; 7) 200g - parkinsonizam-najtežeg stepena; 8) 206 - konsolidovane frakture kičme, sa flakcidnom paraplegijom ili spastičnom

paraplegijom u fleksiji - trajna nepokretljivost i vezanost za postelju;

- 142 -

9) 207g - konsolidovana fraktura cervikalnog dijela kičme, sa lezijom cervikalne medule i paretičnim pojavama na gornjim i donjim ekstremitetima -invalid nepokretan i ne može da se služi rukama;

10) 208g - cerebralni atatički sindrom poslije traume-nemogućnost kretanja usljed atakcije i

11) 209g - klinički utvrđen polineuritički sindrom sa atrofijama i teškim trofičkim smetnjama.

Izuzetno od odredbe stava 2 ovog člana, pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica može se ostvariti i za oštećenje organizma kao što su amputacija ekstremiteta, eksartikulacija noge u kuku, demencija i progresivna raširena aktivna tuberkuloza, tako da kod invalida zahtijevaju neprekidnu njegu i pomoć od strane drugog lica.

PRAVILNIK O OBRAZOVANJU, SASTAVU I NAČINU RADA DRUGOSTEPENE INVALIDSKE

KOMISIJE (Objavljen u "Sl. listu RCG", broj 55/92, 35/99)

I OPŠTA ODREDBA Član 1.

Ovim pravilnikom bliže se uređuje obrazovanje, sastav i način rada Drugostepene invalidske komisije (u daljem tekstu: Komisija), u postupku ocjene invalidnosti i preostale radne sposobnosti, postojanja opasnosti od nastupanja invalidnosti, izmijenjene radne sposobnosti, tjelesnog oštećenja, potrebe za pomoć i njegu drugog lica i drugih medicinskih činjenica od značaja za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

II OBRAZOVANJE I NAČIN RADA KOMISIJE Član 2.

Komisija se obrazuje u Ministarstvu rada i socijalnog staranja (u daljem tekstu: Ministarstvo), kao stručni organ vještačenja, radi davanja nalaza, ocjene i mišljenja u drugostepenom postupku kao uslova za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 3. Prijem na rad članova Komisije vrši se u skladu sa opštim aktom Ministarstva. Ministarstvo može, po potrebi, privremeno za članove Komisije angažovati ljekare odgovarajućih specijalnosti, koji nijesu radnici Ministarstva.

Član 4. Komisija se sastoji od tri ljekara odgovarajućih specijalnosti (internisti, hirurzi, medicina rada, pneumoftiziolozi, neuropsihijatri i fizijatri) i stručnog radnika za penzijsko i invalidsko osiguranje. Pravne, stručne i administrativne poslove iz stava 1 ovog člana obavlja službenik Ministarstva. Komisija ima predsjednika koji se imenuje iz reda ljekara, članova Komisije. Ministarstvo obezbjeđuje materijalne i druge uslove za rad Komisije, a članovima Komisije, koji nijesu radnici Ministarstva, pripada naknada za rad, koju određuje ministar.

Član 5.

- 143 -

Žalbu na prvostepeno rješenje kojom se pobija nalaz, ocjena i mišljenje prvostepene invalidske komisije, područna služba Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja dostavlja stručnoj službi Ministarstva.

Član 6.

Komisija nakon uvida u dokumentaciju i navoda žalbe, daje nalaz, ocjenu i mišljenje o pravilnosti nalaza, ocjene i mišljenja prvostepene invalidske komisije i zavisno od nađenog stanja:

- daje saglasnost na nalaz, ocjenu i mišljenje;

- mijenja sporni nalaz, ocjenu i mišljenje u dijelu koji ocijeni nepravilnim, a ostali dio potvrđuje;

- poništava nalaz, ocjenu i mišljenje i drugostepenim nalazom, ocjenom i mišljenjem

odlučuje o spornoj stvari.

Član 7. Komisija, po pravilu, vještači na osnovu medicinske, radne i ostale dokumentacije pribavljene u prvostepenom postupku za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Kada ocijeni da je to potrebno, kao i na lični zahtjev osiguranika, Komisija može vještačiti na osnovu neposrednog pregleda osiguranika, korisnika prava i drugog lica.

Član 8. U postupku vještačenja obezbjeđuje se poštovanje ličnosti osiguranika, invalida rada i drugih lica za koja se vrši vještačenje i čuvanje tajnosti podataka i činjenica, čijim bi iznošenjem u javnosti bila nanijeta šteta osiguraniku, invalidu rada i drugom licu.

Član 9. Nalaz, ocjena i mišljenje Komisije sadrži:

1) lične podatke o osiguraniku prema nalazu Prvostepene invalidske Komisije; 2) nalaz, ocjenu i mišljenje invalidske komisije koji se osporava; 3) bitne navode žalbe kojim se osporava pravilnost nalaza, ocjene i mišljenje prvostepene

invalidske komisije; 4) iscrpnu dijagnozu i šifru; 5) novu medicinsku dokumentaciju ako je žalilac prilaže; 6) bitne činjenice i sporna pitanja koja prvostepena invalidska komisija nije razmotrila; 7) mišljenje o pravilnosti nalaza, ocjene i mišljenja prvostepene invalidske komisije; i 8) obrazloženje svih spornih navoda iz žalbe, koji se prihvataju ili ne prihvataju i razlog

takvog postupanja. Član 10.

Komisija može davati nalaz, ocjenu i mišljenje samo kada radi u punom sastavu propisanom ovim pravilnikom.

- 144 -

Komisija daje nalaz, ocjenu i mišljenje većinom glasova svojih članova. Svaki član Komisije može izdvojiti svoje mišljenje i ono se uz obrazloženje unosi u nalaz o vještačenju. Ako ljekar specijalista izdvoji mišljenje, Komisija će pribaviti ekspertizu odgovarajuće institucije.

Član 11. Član Komisije može biti izuzet od vještačenja u određenom predmetu u slučaju i pod

uslovima predviđenim Zakonom o opštem upravnom postupku.

Član 12. Radom Komisije rukovodi predsjednik Komisije, koji se stara o pravilnosti i zakonitosti rada Komisije. Nalaz Komisije je konačan.

Član 13. O radu Komisije vodi se knjiga evidencije, koja se zaključuje na kraju kalendarske godine.

III ZAVRŠNE ODREDBE Član 14.

Izmjene i dopune ovog pravilnika vrše se na način i po postupku predviđenim za njegovo donošenje.

PRAVILNIK O NAČINU I POSTUPKU ZA VRŠENJE PRETHODNIH I PERIODIČNIH SPECIJALISTIČKIH LJEKARSKIH PREGLEDA

(Objavljen u "Sl. listu RCG" br. 25/80, 1/81) Član 5.

Periodični specijalistički ljekarski pregledi radnika koji rade na poslovima, odnosno radnim zadacima sa posebnim uslovima rada, vrše se u rokovima koji su za pojedine poslove, odnosno radne zadatke utvrđeni ovim pravilnikom, ako drugim propisima nije drugačije određeno. Periodični specijalistički ljekarski pregledi radnika vrše se i prije roka iz stava 1. ovog člana ako je došlo do povrede ili oboljenja koje umanjuje radnu sposobnost radnika, na lični zahtjev radnika kad osjeti da nije zdravstveno sposoban da obavlja poslove, odnosno radne zadatke na koje je raspoređen, kao i po zahtjevu radnika sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima ako se primijete kod radnika zdravstvene smetnje koje umanjuju njegovu radnu sposobnost.

PRAVILNIK O PRIJAVLJIVANJU I OSTVARIVANJU PRAVA PO OSNOVU PRIVREMENE NEZAPOSLENOSTI (Objavljen u "Sl. listu RCG" br. 4/88)

Član 2. Lice koje traži zaposlenje dužno je da se prijavi na evidenciju kod SIZ zapošljavanja SR Crne Gore (u daljem tekstu: Zajednica) po mjestu prebivališta ili po mjestu poslednjeg prestanka radnog odnosa.

- 145 -

Prilikom prijavljivanja Zajednici privremeno nezaposleno lice dužno je da podnese na uvid sljedeću dokumentaciju (dokaze):

1) ličnu kartu, 2) dokaz o prebivalištu (ako mijenja prebivalište), 3) radnu knjižicu, 4) dokaz o završenom stepenu stručne spreme, 5) izjavu o porodičnom domaćinstvu, 6) dokaz o novčanim primanjima za članove domaćinstva za poslednja 3 (tri) mjeseca, 7) uvjerenje o visini prihoda od poljoprivrede (katastarski prihod) iz prethodne godine za

sebe i za članove domaćinstva 8) dokaz o veličini zemljišnog posjeda za sebe i za članove domaćinstva 9) dokaz o prestanku radnog odnosa (rješenje, odluka) ako se lice prijavljuje po prestanku

radnog odnosa), 10) uvjerenje o visini prihoda od samostalne djelatnosti za članove domaćinstva, 11) za invalidna lica dokaz o kategoriji invalidnosti i zanimanju za koje je invalidno lice

rehabilitovano. 12) dokaz o dužini čekanja za lice koje dolazi sa evidencije druge SIZ zapošljavanja.

PRAVILNIK O PRIPREMI ZA ZAPOŠLJAVANJE

("Sl. list RCG", br. 52/02, 01/04) Član 2

Pod pripremom, u smislu ovog pravilnika, podrazumijeva se: ..........................................................................................................................................................

- stvaranje uslova za zapošljavanje invalidnih lica; .......................................................................................................................................................... Pravo na pripremu iz člana 2. ovog pravilnika imaju nezaposlena lica, zaposleni koji rade na radnom mjestu kraće od punog radnog vremena (nepotpuno radno vrijeme) i zaposleni za čijim je radom prestala potreba zbog tehnoloških, ekonomskih i organizacionih promjena, mlađa od 50 godina (muškarac), odnosno 45 godina života (žena).

VII STVARANJE USLOVA ZA ZAPOŠLJAVANJE INVALIDNIH LICA Član 24

Zavod može učestvovati u stvaranju uslova za zapošljavanje invalidnih lica najviše do 50 najnižih cijena rada po jednom invalidnom licu, prema poznatim podacima na dan zaključenja ugovora.

Član 25 Zahtjev za učešće Zavoda u finansiranju zapošljavanja invalidnih lica podnosi poslodavac. Uz zahtjev dostavlja sljedeću dokumentaciju:

- odluku nadležnog organa poslodavca da će invalidna lica zaposliti na neodređeno vrijeme;

- dokaz da su invalidna lica na evidenciji nezaposlenih;

- specifikacija troškova za opremanje radnih mjesta za invalidna lica;

- 146 -

- dokaz o javnom oglašavanju.

SOCIJALNA ZAŠTITA

Z A K O N O SOCIJALNOJ I DJEČJOJ ZAŠTITI

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1

Prava iz socijalne i dječje zaštite i obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite ostvaruju se pod uslovima i na način propisan ovim zakonom.

Član 2 Prava po ovom zakonu mogu ostvariti državljani Crne Gore sa prebivalištem na teritoriji Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Crna Gora). Strani državljani i lica bez državljanstva mogu ostvariti prava iz socijalne i dječje zaštite utvrđena ovim zakonom, u skladu sa međunarodnim ugovorima i konvencijama.

Član 3 Socijalna i dječja zaštita je djelatnost od javnog interesa. Socijalna i dječja zaštita se zasniva na principima: - uvažavanja dostojanstva korisnika iz oblasti socijalne i dječje zaštite; - lične odgovornosti i aktivnog učešća korisnika u kreiranju ciljeva i aktivnosti socijalne i dječje zaštite; - pluralizma nosilaca, sadržaja, oblika, metoda i usluga u socijalnoj i dječjoj zaštiti; - partnerstva i udruživanja različitih nosilaca djelatnosti i programa, posebno na lokalnom nivou.

Član 4 Cilj socijalne i dječje zaštite je obezbjeđenje zaštite porodice, pojedinca, djece u riziku i lica u stanju socijalne potrebe, odnosno socijalne isključenosti. U ostvarivanju ciljeva iz stava 1 ovog člana posebno se štite: 1) nesposobni za rad i materijalno neobezbijeđeni; 2) djeca bez roditeljskog staranja; 3) djeca sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću; 4) zlostavljana i zanemarena djeca; 5) djeca sa poremećajem u ponašanju; 6) lica sa invaliditetom; 7) stara lica; 8) lica i porodice kojima je usljed posebnih okolnosti potreban odgovarajući oblik socijalne zaštite.

Član 5

U ostvarivanju prava iz socijalne i dječje zaštite građani su jednaki, bez obzira na nacionalnu pripadnost, rasu, pol, jezik, vjeru, socijalno porijeklo ili druga lična svojstva.

Član 6

- 147 -

Svako je dužan da radom, prihodima i imovinom stvori uslove za zadovoljavanje životnih potreba i doprinese sprječavanju, otklanjanju ili ublažavanju socijalne ugroženosti, kao i socijalne ugroženosti članova porodice, posebno djece i drugih članova koji nijesu u mogućnosti da se sami o sebi brinu.

Član 7 Socijalna i dječja zaštita ostvaruje se u skladu sa Strategijom razvoja socijalne i dječje zaštite Crne Gore (u daljem tekstu: Strategija). Strategiju iz stava 1 ovog člana čine programi koje je potrebno realizovati u cilju unaprijeđenja socijalne i dječje zaštite. Strategiju iz stava 1 ovog člana utvrđuje Vlada Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada). Programe iz stava 2 ovog člana mogu realizovati država, opština, glavni grad i prijestonica (u daljem tekstu: opština), organizacija civilnog društva i drugo pravno ili fizičko lice. Sredstva za finansiranje programa iz stava 2 ovog člana obezbjeđuju se iz budžeta Republike, sredstava subjekata koji učestvuju u realizaciji programa i donacija.

Član 8

Socijalnu i dječju zaštitu obavljaju ustanove socijalne i dječje zaštite (u daljem tekstu: ustanova), u skladu sa zakonom. Ustanova iz stava 1 ovog člana može se osnivati kao javna ili privatna. Određene poslove socijalne i dječje zaštite mogu obavljati i drugi oblici organi-zovanja, kao i fizička lica, u skladu sa ovim zakonom.

Član 9

Prava iz socijalne i dječje zaštite su lična i ne mogu se prenositi. Naknada koja se ostvaruje po osnovu ovog zakona ne može biti predmet obezbjeđenja ili prinudnog izvršenja.

Član 10

Sredstva za ostvarivanje osnovnih prava iz socijalne i dječje zaštite propisanih ovim zakonom obezbjeđuju se u budžetu Republike.

Član 11 Pojedini izrazi, u smislu ovog zakona, imaju sljedeće značenje: 1) porodica je: bračni, odnosno vanbračni drugovi i djeca (bračna, vanbračna, usvojena i pastorčad) i drugi srodnici koji zajedno žive; 2) nesposoban za rad je: - dijete do navršene 18 godine života, a ako je na redovnom školovanju u srednjoj školi do kraja roka propisanog za to školovanje; - dijete od 15 do navršene 18 godine života koje nije na redovnom školovanju, ako je na evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore (u daljem tekstu: Zavod za zapošljavanje); - lice kod koga je utvrđena nesposobnost za rad, u skladu sa ovim zakonom; - lice starije od 65 godina života; 3) dijete sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću je dijete koje se može osposobiti za samostalan život i rad i dijete koje se ne može osposobiti za samostalan život i rad; 4) samohrano lice je:

- 148 -

- roditelj koji je razveden ili je drugi roditelj umro ili je nepoznat, a izdržava maloljetno dijete, odnosno punoljetno dijete kod koga je nesposobnost za rad nastala prije navršene 18 godine života, do zasnivanja bračne ili vanbračne zajednice; - punoljetno lice nesposobno za rad, koje nema srodnike koji su po zakonu dužni da ga izdržavaju ili ima srodnike koji nijesu u mogućnosti da ga izdržavaju; 5) prihod je primanje koje ostvaruje porodica po bilo kom osnovu; 6) pokretna imovina je automobil, stočni fond, poljoprivredna i građevinska mehanizacija i dr.; 7) poslovni prostor je prostor otvorenog ili zatvorenog tipa u vlasništvu ili iznajmljen na korišćenje; 8) korisnik je lice koje je ostvarilo pravo iz socijalne i dječje zaštite; 9) poslodavac je pravno ili fizičko lice koje se bavi privrednom djelatnošću, ustanova, banka, organizacija za osiguranje, udruženje, agencija i drugo pravno ili fizičko lice koje sa zaposlenim zaključi ugovor o radu; 10) organizacija civilnog društva je nevladina organizacija, vjerska zajednica, udruženje i drugo.

II. OSNOVNA PRAVA IZ SOCIJALNE ZAŠTITE Član 12

Osnovna prava iz socijalne zaštite su: 1) materijalno obezbjeđenje porodice; 2) lična invalidnina; 3) njega i pomoć drugog lica; 4) smještaj u ustanovu; 5) smještaj u drugu porodicu; 6) pomoć za profesionalnu rehabilitaciju i radno osposobljavanje; 7) zdravstvena zaštita; 8) troškovi sahrane; 9) jednokratna novčana pomoć. Država može obezbijediti i druga prava i oblike socijalne zaštite u skladu sa materijalnim mogućnostima. Bliže uslove za ostvarivanje prava iz stava 1 tač.1 do 6 i tač. 8 i 9 i stava 2 ovog člana propisuje organ državne uprave nadležan za poslove socijalnog staranja (u daljem tekstu: nadležni organ državne uprave).

1. Materijalno obezbjeđenje porodice

Član 13

Pravo na materijalno obezbjeđenje porodice (u daljem tekstu: materijalno obezbjeđenje) može ostvariti porodica, odnosno član porodice, ako je: 1) nesposoban za rad; 2) sposoban za rad, pod uslovom da je :

- trudnica, - samohrano lice, - roditelj koji izdržava maloljetno dijete ili punoljetno dijete nesposobno za rad, kod koga je nesposobnost za rad nastala prije navršene 18 godine života, - lice koje je završilo školovanje po obrazovnom programu sa prilagođenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoći ili posebnom obrazovnom programu,

- 149 -

- dijete bez roditeljskog staranja do zasnivanja radnog odnosa na neodređeno vrijeme ili na određeno vrijeme duže od šest mjeseci. Pravo iz stava 1 tačka 2 alineja 3 ovog člana pripada i staraocu, usvojiocu ili licu kome je dijete povjereno na njegu, vaspitanje i osposobljavanje. Lice iz stava 1 tačka 2 alineja 5 ovog člana može ostvariti pravo na materijalno obezbjeđenje najduže pet godina od dana prestanka smještaja u ustanovu, smještaja u drugu porodicu, odnosno prestanka starateljstva.

Član 14

Pravo na materijalno obezbjeđenje iz člana 13 ovog zakona utvrđuje se u odnosu na prihode i imovinu svih članova porodice, tako da to pravo može ostvariti porodica, odnosno član porodice, pod uslovom da: 1) visina prosječnih mjesečnih prihoda iz prethodnog kvartala ne prelazi osnov za ostvarivanje prava za: - jednočlanu porodicu 50 €; - porodicu sa dva člana 60 €; - porodicu sa tri člana 72 €; - porodicu sa četiri člana 85 €; - porodicu sa pet i više članova 95 €. 2) nema u vlasništvu, odnosno ne koristi poslovni prostor; 3) nema u vlasništvu, odnosno ne koristi stan ili stambenu zgradu u gradskom ili prigradskom građevinskom rejonu u obimu većem od: - jednosobnog stana za jednočlanu porodicu; - dvosobnog stana za porodicu sa dva ili tri člana; - trosobnog stana za porodicu sa četiri ili više članova; 4) nema u vlasništvu, odnosno ne koristi poljoprivredno zemljište, odnosno šume u površini većoj od: - 20 ari za jednočlanu porodicu; - 30 ari za porodicu sa dva člana; - 40 ari za porodicu sa tri člana; - 50 ari za porodicu sa četiri člana; - 60 ari za porodicu sa pet i više članova; - ili nema u vlasništvu, odnosno ne koristi drugo zemljište u površini većoj od 2 ha; 5) član porodice nije odbio ponuđeno zaposlenje ili stručno osposobljavanje, prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju, u skladu sa zakonom; 6) članu porodice nije prestao radni odnos izjavom njegove volje, njegovom saglasnošću ili njegovom krivicom, zbog disciplinske ili krivične odgovornosti, osim ako je od prestanka radnog odnosa protekla najmanje jedna godina ili ako je po prestanku radnog odnosa nastupila nesposobnost za rad; 7) član porodice nije ostvario pravo na otpremninu po osnovu prestanka radnog odnosa, u skladu sa zakonom, osim ako je od ostvarivanja prava proteklo najmanje šest mjeseci; 8) član porodice nije otuđio nepokretnu imovinu ili se odrekao prava na nasljeđivanje imovine iz tač. 2, 3 i 4 ovog člana, osim ako je od otuđenja ili odricanja proteklo najmanje tri godine; 9) član porodice nema u vlasništvu pokretnu imovinu, koja prema ocjeni nadležnog centra za socijalni rad ( u daljem tekstu: centar) obezbjeđuje egzistenciju porodice); 10) član porodice nije zaključio ugovor o doživotnom izdržavanju, osim sa centrom.

Član 15

- 150 -

U postupku ostvarivanja prava na materijalno obezbjeđenje, prihodom članova porodice ne smatra se: lična invalidnina ostvarena u skladu sa ovim zakonom; primanja po osnovu nagrade; otpremnina pri odlasku u penziju; jednokratna novčana pomoć; naknada za otklanjanje posljedica od elementarnih nepogoda; primanje po osnovu učeničkog i studenskog standarda; dodatak za djecu; oprema za novorođeno dijete; naknada po osnovu rođenja djeteta za lica koja se nalaze na evidenciji Zavoda za zapošljavanje i redovnog studenta; naknada po osnovu smrti člana porodice; davanje koje se odnosi na obavezu izdržavanja lica koje ne živi u porodici; naknada za lice koje je na evidenciji Zavoda za zapošljavanje, a završilo je školovanje po obrazovnom programu sa prilagođenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoći ili posebnom obrazovnom programu; prihodi članova porodice ostvareni u prethodnom kvartalu po osnovu zarade, naknade zarade i penzije, ako poslije prestanka ostvarivanja tih prihoda podnesu zahtjev centru.

Član 16

Ako lice koje je nesposobno za rad ima srodnika sa kojim ne živi u porodici, a koji je, u skladu sa zakonom, dužan da ga izdržava, kod utvrđivanja prava na materijalno obezbjeđenje prethodno će se utvrditi mogućnost srodnika da pruži izdržavanje, u skladu sa ovim zakonom, ako ta obaveza nije utvrđena odlukom suda. Srodnik je u mogućnosti da pruži izdržavanje, u smislu stava 1 ovog člana, ako: - prosječni mjesečni prihodi porodice iz prethodnog kvartala prelaze četvorostruki osnov utvrđen članom 14 stav 1 tačka 1 ovog zakona; - ima u vlasništvu, odnosno koristi poslovni prostor;, - ima u vlasništvu, odnosno koristi stan, odnosno stambenu zgradu u gradskom ili prigradskom građevinskom rejonu u obimu većem od dvostrukog obima utvrđenog članom 14 stav 1 tačka 3 ovog zakona; - ima u vlasništvu, odnosno koristi poljoprivredno zemljište, odnosno šume, odnosno drugo zemljište u površini većoj od četvorostrukog obima utvrđenog članom 14 stav 1 tačka 4 ovog zakona.

Član 17

Pravo na materijalno obezbjeđenje priznaje se na osnovu dokaza i neposrednog uvida u socijalno-ekonomsku situaciju porodice. U postupku ostvarivanja prava na materijalno obezbjeđenje ovlašćeno lice centra, po službenoj dužnosti, vrši neposredan uvid u socijalno-ekonomsku situaciju porodice i sačinjava socijalnu anamnezu, koja se koristi kao dokaz u postupku.

Član 18

Ovlašćeno lice centra, koje vrši neposredan uvid, obavezno je da posjeduje službenu legitimaciju. Sadržaj i obrazac službene legitimacije propisuje nadležni organ državne uprave.

Član 19

Pravo na materijalno obezbjeđenje može ostvariti porodica koja ima imovinu, ukoliko sa centrom zaključi ugovor o doživotnom izdržavanju. Međusobni odnosi između centra i podnosioca zahtjeva uređuju se ugovorom.

- 151 -

Imovina koja je predmet ugovora iz stava 1 ovog člana može se dati na privremeno korišćenje, odnosno prodati putem javnog oglašavanja po ispunjavanju obaveza iz ugovora, ukoliko nije ugovorom drukčije predviđeno. Sredstva iz stava 3 ovog člana evidentiraju se i koriste u skladu sa Zakonom o budžetu.

Član 20 Visina materijalnog obezbjedjenja za porodicu koja nema prihod iznosi mjesečno: 1) za jednočlanu porodicu 50 €; 2) za porodicu sa dva člana 60 €; 3) za porodicu sa tri člana 72 €; 4) za porodicu sa četiri člana 85 €; 5) za porodicu sa pet i više članova 95 €. Visina materijalnog obezbjeđenja za porodicu koja je ostvarila prihod određuje se u visini razlike iznosa utvrđenog stavom 1 ovog člana i prosječnog mjesečnog prihoda porodice iz predhodnog kvartala. Za utvrđivanje visine materijalnog obezbjeđenja uzima se broj članova porodice iz člana 13 ovog zakona.

Član 21

Izuzetno od člana 14 ovog zakona, ovlašćeno lice centra može radi ostvarivanja prava na materijalno obezbjeđenje, predložiti da se izvrši neposredan uvid od strane komisije centra. Komisiju iz stava 1 ovog člana imenuje direktor centra iz reda zaposlenih. Komisija iz stava 1 ovog člana sačinjava izvještaj kojim daje nalaz, ocjenu i mišljenje da li se porodica, odnosno član porodice nalazi u stanju socijalne potrebe. Sadržinu i obrazac izvještaja iz stava 3 ovog člana propisuje nadležni organ državne uprave.

Član 22

Pravo na materijalno obezbjeđenje za porodicu iz člana 21 ovog zakona može se priznati za period od tri mjeseca, uz obavezu preispitivanja po službenoj dužnosti. Visina materijalnog obezbjeđenja za porodicu iz člana 21 ovog zakona određuje se mjesečno u visini od 50% od iznosa utvrđenog u članu 20 stav 1 ovog zakona.

2. Lična invalidnina

Član 23 Pravo na ličnu invalidninu ima lice kod koga je nesposobnost za samostalan život i rad nastala prije navršene 18 godine života. Visina lične invalidnine iz stava 1 ovog člana iznosi 50 € mjesečno.

3. Njega i pomoć drugog lica

Član 24 Pravo na njegu i pomoć drugog lica ima korisnik:

- 152 -

- materijalnog obezbjeđenja kojem je, zbog tjelesnog ili mentalnog oštećenja ili starosti ili trajnih zdravstvenih promjena, potrebna stalna njega i pomoć drugog lica za obavljanje osnovnih životnih potreba; - lične invalidnine; - lice sa teškom tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću, kojem je potrebna stalna njega i pomoć drugog lica za obavljanje osnovnih životnih potreba. Pravo na njegu i pomoć drugog lica može ostvariti lice iz stava 1 ovog člana pod uslovom da ovo pravo nije ostvarilo po drugom osnovu. Visina njege i pomoći drugog lica, iz stava 1 ovog člana iznosi 50 € mjesečno.

4. Smještaj u ustanovu

Član 25 Pravo na smještaj u ustanovu ima: 1) dijete bez roditeljskog staranja i dijete čiji je razvoj ometen porodičnim prilikama do završetka redovnog školovanja u srednjoj školi, a najduže šest mjeseci po završetku školovanja; 2) djeca i mladi sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću; 3) dijete sa poremećajima u ponašanju; 4) lice sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću, kojem se usljed stambenih ili zdravstvenih ili socijalnih ili porodičnih prilika ne može obezbijediti zaštita na drugi način; 5) odraslo invalidno lice i staro lice kojem se usljed stambenih ili zdravstvenih ili socijalnih ili porodičnih prilika ne može obezbijediti zaštita na drugi način.

Član 26

Smještaj u ustanovu ostvaruje se zbrinjavanjem u ustanovu i obezbjeđenjem naknade troškova smještaja. Smještaj iz stava 1 ovog člana ostvaruje se kao dnevni, privremeni, povremeni ili trajni . Postupak za ostvarivanje prava iz stava 1 ovog člana ostvaruje se kod centra, pod uslovima i po postupku propisanim ovim zakonom i Porodičnim zakonom. Korisniku ne može prestati pravo iz stava 1 ovog člana prije nego što centar obezbijedi uslove za smještaj u drugu ustanovu, smještaj u drugu porodicu ili drugi oblik socijalne i dječje zaštite. Prijem i otpuštanje korisnika u ustanovu bliže se utvrđuju opštim aktom ustanove, u skladu sa ovim zakonom.

Član 27

Troškove smještaja u ustanovu snosi korisnik, roditelj, odnosno srodnik koji je dužan da izdržava korisnika i drugo pravno ili fizičko lice koje je preuzelo plaćanje troškova smještaja. Izuzetno od stava 1 ovog člana, za lica koja nijesu u mogućnosti da snose troškove smještaja sredstva se obezbjeđuju u budžetu Republike. Kriterijume i mjerila za utvrđivanje visine troškova smještaja u ustanovu čiji je osnivač država propisuje nadležni organ državne uprave. Kriterijume i mjerila za utvrđivanje učešća u troškovima smještaja u ustanovu za lica iz stava 1 ovog člana propisuje nadležni organ državne uprave.

Član 28 Smještaj u ustanovu se može ostvariti i na osnovu ugovora između ustanove za smještaj i korisnika, pod uslovom da korisnik snosi troškove smještaja.

- 153 -

Član 29

Licu iz člana 25 ovog zakona kojem se ne može obezbijediti smještaj u odgovarajuću ustanovu u Crnoj Gori može se obezbijediti smještaj van Crne Gore.

Član 30

Licu iz člana 27 stav 2 ovog zakona, smještenom u ustanovu, pripada naknada za lične potrebe u visini 20% od iznosa materijalnog obezbjeđenja iz člana 20 stav 1 tačka 1 ovog zakona.

5. Smještaj u drugu porodicu

Član 31

Pravo na smještaj u drugu porodicu, pored lica iz člana 25 ovog zakona, ima i trudnica i samohrani roditelj sa djetetom do navršene treće godine života djeteta kojem je, usljed socijalnih prilika, potrebno zbrinjavanje. Pravo na smještaj u drugu porodicu ostvaruje se pod uslovima i po postupku propisanim ovim zakonom i Porodičnim zakonom. Punoljetno lice može se smjestiti u porodicu čiji član ispunjava uslove za staraoca.

Član 32 Troškovi i visina smještaja u drugu porodicu ostvaruju se u skladu sa članom 27 ovog zakona.

Član 33

Porodica u kojoj je lice smješteno ima pravo na posebnu naknadu. Naknada iz stava 1 ovog člana utvrđuje se prema kriterijumima i po postupku koji propisuje nadležni organ državne uprave.

6. Pomoć za vaspitanje i obrazovanje djece i mladih sa posebnim potrebama

Član 34

Pravo na pomoć za vaspitanje i obrazovanje djece i mladih sa posebnim potrebama imaju djeca i mladi koji su ostvarili pravo na vaspitanje i obrazovanje djece i mladih sa posebnim potrebama, u skladu sa zakonom.

Član 35

Pravo na pomoć, u smislu člana 34 ovog zakona, obuhvata: - troškove smještaja u ustanovu ili smještaja u drugu porodicu; - troškove prevoza.

Član 36

Djeca i mladi iz člana 34 ovog zakona, koji se upućuju na vaspitanje i obrazovanje djece i mladih sa posebnim potrebama van mjesta prebivališta, odnosno boravišta, imaju pravo na troškove smještaja u ustanovu ili smještaja u drugu porodicu za vrijeme trajanja vaspitanja i obrazovanja djece i mladih sa posebnim potrebama, u skladu sa ovim zakonom.

- 154 -

Član 37

Djeci i mladima iz člana 34 ovog zakona obezbjeđuju se troškovi prevoza za vrijeme trajanja vaspitanja i obrazovanja djece i mladih sa posebnim potrebama, a ako su smještena u ustanovu ili u drugu porodicu obezbjeđuju se i troškovi prevoza za vrijeme zimskog i ljetnjeg školskog raspusta, ako putuju u mjesto stanovanja, kao i za povratak u mjesto školovanja. Troškovi prevoza za lica iz stava 1 ovog člana obezbjeđuju se u visini troškova cijene javnog saobraćaja.

7. Zdravstvena zaštita Član 38

Pravo na zdravstvenu zaštitu obezbjeđuje se korisniku: materijalnog obezbjeđenja; lične invalidnine; smještaja u ustanovu ili smještaja u drugu porodicu, ukoliko ovo pravo nije ostvario po drugom osnovu. Pravo iz stava 1 ovog člana obezbjeđuje se u skladu sa zakonom.

8. Troškovi sahrane Član 39

Pravo na troškove sahrane u slučaju smrti korisnika: materijalnog obezbjeđenja, lične invalidnine, smještaja u ustanovu ili smještaja u drugu porodicu obezbjeđuje se u skladu sa ovim zakonom. Pravo na troškove sahrane za korisnika iz stava 1 ovog člana ima lice koje je preuzelo plaćanje troškova sahrane, ukoliko to pravo nije ostvarilo po drugom osnovu. Ustanova koja je platila troškove sahrane za lica iz stava 1 ovog člana ima pravo na refundaciju troškova od lica koje ima obavezu plaćanja.

Član 40

Troškove sahrane lice iz člana 39 stava 2 ovog zakona ostvaruje kod centra. Visina troškova iz stava 1 ovog člana utvrđuje se u iznosu od 300 €. Troškovi sahrane za lice nepoznatog prebivališta, koje je umrlo na teritoriji Crne Gore, obezbjeđuju se kod centra i utvrđuju u iznosu stvarnih troškova sahrane.

Član 41

Visinu osnova iz člana 14 stav 1 tačka 1 i visinu prava iz čl. 20, 23, 24 i 39 ovog zakona može utvrditi nadležni organ državne uprave u većem iznosu, uz prethodno pribavljeno mišljenje organa državne uprave nadležnog za poslove finansija.

9. Jednokratna novčana pomoć Član 42

Pravo na jednokratnu novčanu pomoć može ostvariti porodica ili pojedinac koji se, zbog posebnih okolnosti koje utiču na stambeno, materijalno i zdravstveno stanje, nađe u stanju socijalne potrebe. Lica iz stava 1 ovog člana ostvaruju ovo pravo u skladu sa kriterijumima i po postupku koje propisuje nadležni organ državne uprave.

III. OSNOVNA PRAVA IZ DJEČJE ZAŠTITE Član 43

- 155 -

Osnovna prava iz dječje zaštite su: 1) oprema za novorođeno dijete; 2) dodatak za djecu; 3) naknada po osnovu rođenja djeteta; 4) naknada zarade za rad sa polovinom punog radnog vremena; 5) odmor i rekreacija djece. Država može obezbijediti i druga prava i oblike dječje zaštite, u skladu sa materijalnim mogućnostima. Bliže uslove za ostvarivanje prava iz st.1 i 2 ovog člana propisuje nadležni organ državne uprave.

1. Oprema za novorodjeno dijete Član 44

Roditelj ima pravo na naknadu za opremu za svako novorođeno dijete. Roditelj može ostvariti naknadu iz stava 1 ovog člana do navršene jedne godine života djeteta. Naknada iz stava 1 ovog člana isplaćuje se jednokratno i iznosi 100 €.

2. Dodatak za djecu Član 45

Pravo na dodatak za djecu može ostvariti: - dijete korisnika materijalnog obezbjeđenja; - dijete sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću, koje se može osposobiti za samostalan život i rad; - dijete sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću, koje se ne može osposobiti za samostalan život i rad; - dijete bez roditeljskog staranja.

Član 46

Pravo na dodatak za djecu imaju prvo troje djece u porodici. Izuzetno od stava 1 ovog člana, dodatak za djecu obezbjeđuje se i za djecu koja su rođena poslije rođenja drugog djeteta kao dvojke, trojke itd. Dijete iz člana 45 stav 1 al. 2, 3 i 4 ovog zakona ostvaruje pravo na dodatak za djecu nezavisno od broja djece utvrđenog u stavu 1 ovog člana.

Član 47

Nosilac prava na dodatak za djecu je roditelj, odnosno staralac ili lice kome je dijete povjereno na njegu, vaspitanje i osposobljavanje.

Član 48

Pravo na dodatak za djecu ostvaruje se do navršene 18 godine života, ako je dijete na redovnom školovanju. Izuzetno od stava 1 ovog člana, pravo na dodatak za djecu ostvaruje dijete poslije navršene 18 godine života, ako je na redovnom školovanju u srednjoj školi do kraja roka propisanog za to školovanje.

- 156 -

Dijete od 15 do navršene 18 godine života, koje nije na redovnom školovanju, ostvaruje pravo iz stava 1 ovog člana, ako je na evidenciji Zavoda za zapošljavanje.

Član 49

Visina dodatka za djecu iznosi mjesečno za dijete: 1) korisnika materijalnog obezbjeđenja 15 €; 2) sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću koje se može osposobiti za samostalan život i rad 20 €; 3) sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću koje se ne može osposobiti za samostalan život i rad 25 €; 4) bez roditeljskog staranja 25 €. Dijete koje ispunjava uslove na dodatak za djecu po više osnova ostvaruje to pravo po povoljnijem osnovu.

Član 50

Dodatak za djecu isplaćuje se u mjesečnom iznosu roditelju, odnosno staraocu ili licu kojem je dijete povjereno na njegu, vaspitanje i osposobljavanje. Dodatak za djecu za dijete bez roditeljskog staranja, koje je smješteno u ustanovu, isplaćuje se na ime djeteta ovlašćenom licu u ustanovi i koristi se za potrebe djeteta.

3. Naknada po osnovu rodjenja djeteta 1) Naknada zarade za vrijeme porodiljskog odsustva

Član 51

Pravo na naknadu zarade ima zaposleni za vrijeme porodiljskog odsustva.

Član 52

Pravo na naknadu zarade zaposleni iz člana 51 ovog zakona ostvaruje kod poslodavca. Poslodavac vrši obračun i isplatu naknade zarade za vrijeme porodiljskog odsustva istovremeno sa obračunom i isplatom zarade zaposlenim. Lice koje se bavi preduzetničkom djelatnošću kao jedini zaposleni pravo iz člana 51 ovog zakona ostvaruje kod centra.

Član 53

Visina naknade zarade iz člana 51 ovog zakona je zarada koju bi zaposleni ostvario na poslovima i zadacima na kojima je rasporedjen. Ukoliko nije moguće iskazati ostvareni radni učinak zaposlenog, uzima se ostva-reni radni učinak najuže organizacione jedinice u kojoj je zaposleni radio na istim ili sličnim poslovima i zadacima za koje se ovaj podatak može iskazati. Visina naknade zarade iz st. 1 i 2 ovog člana ne može se utvrditi u iznosu manjem od najniže cijene rada, u skladu sa zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom.

Član 54

Naknada zarade za zaposlenog koji se bavi preduzetničkom djelatnošću kao jedini zaposleni određuje se u visini osnovice na koju su plaćeni porezi i doprinosi.

Član 55

- 157 -

Pravo na naknadu zarade u iznosu iz člana 53 ovog zakona može ostvariti zaposleni koji je prije ostvarivanja ovog prava bio u radnom odnosu najmanje šest mjeseci neprekidno. Zaposlenom koji je bio u radnom odnosu neprekidno manje od šest mjeseci prije ostvarivanja ovog prava pripada 70% od iznosa naknade zarade utvrđene u članu 53 ovog zakona.

2) Naknada po osnovu rođenja djeteta za lice koje je na evidenciji Zavoda za zapošljavanje i redovnog studenta

Član 56

Lice koje je na evidenciji Zavoda za zapošljavanje i redovan student pravo na naknadu po osnovu rođenja djeteta ostvaruje do navršene jedne godine života djeteta. Ukoliko je zahtjev za naknadu iz stava 1 ovog člana podnesen u roku od 30 dana od dana porođaja, isplata teče od dana porođaja, a ako je zahtjev podnesen poslije toga roka naknada se isplaćuje od dana podnošenja zahtjeva. Lice iz stava 1 ovog člana ne može ostvariti pravo na naknadu po osnovu rođenja djeteta ukoliko podnese zahtjev po isteku vremena za koje bi mu pripadalo pravo na naknadu. Visina naknade iz stava 1 ovog člana iznosi 25 € mjesečno.

Član 57

Visinu prava iz čl. 44, 49 i 56 ovog zakona može utvrditi nadležni organ državne uprave u većem iznosu, uz prethodno pribavljeno mišljenje organa državne uprave nadležnog za poslove finansija.

4. Naknada zarade za rad sa polovinom punog radnog vremena

Član 58

Pravo na naknadu zarade za vrijeme odsustva sa rada za rad sa polovinom punog radnog vremena radi pojačane njege djeteta, odnosno radi staranja o oboljelom djetetu, u skladu sa zakonom, zaposleni ostvaruje kod poslodavca.

Član 59 Lice koje se bavi preduzetničkom djelatnošću kao jedini zaposleni, naknadu zarade iz člana 58 ovog zakona ostvaruje kod centra u visini 50% od osnovice na koju su plaćeni porezi i doprinosi. Član 60

Poslodavac iz člana 52 stav 1 i člana 58 ovog zakona može ostvariti refundaciju sredstava po osnovu isplate naknade zarade za porodiljsko odsustvo i naknade zarade za rad sa polovinom punog radnog vremena kod centra. Ukoliko je zahtjev za refundaciju podnesen u roku od 30 dana od dana početka korišćenja prava na porodiljsko odsustvo i prava na rad sa polovinom punog radnog vremena, isplata teče od toga dana, a ako je zahtjev podnesen poslije toga roka, isplata teče od dana podnošenja zahtjeva. Poslodavac ne može ostvariti refundaciju sredstava po osnovu isplate naknade iz stava 1 ovog člana, ukoliko podnese zahtjev po isteku vremena koje je zaposleni koristio za porodiljsko odsustvo, odnosno za rad sa polovinom punog radnog vremena.

Član 61

- 158 -

Pravnom licu kojem se isplata naknade zarade obezbjeđuje iz sektora javne potrošnje (budžet Republike, budžet opštine i vanbudžetski fondovi) ne refundiraju se sredstva po osnovu naknade za porodiljsko odsustvo i naknade za rad sa polovinom punog radnog vremena.

5.Odmor i rekreacija Član 62

Pravo na odmor i rekreaciju ima dijete korisnika materijalnog obezbjeđenja i dijete smješteno u ustanovu ili u drugu porodicu, radi sportsko-rekreativnih, kulturno-zabavnih i vaspitno-obrazovnih aktivnosti. Lica iz stava 1 ovog člana ostvaruju pravo na odmor i rekreaciju upućivanjem u ustanovu za odmor i rekreaciju djece. Kriterijume i mjerila za utvrđivanje visine troškova odmora i rekreacije u ustanovi čiji je osnivač država propisuje nadležni organ državne uprave.

IV. USLUGE SOCIJALNOG RADA Član 63

Pravo na usluge socijalnog rada imaju svi građani. Usluge socijalnog rada (u daljem tekstu: usluge) su preventivna djelatnost, dijagnostika, tretman i savjetodavno-terapijski rad.

Član 64 Usluge iz člana 63 ovog zakona zasnivaju se na primjeni stručnih i naučnih sazna-nja u cilju pružanja stručne pomoći pojedincu, porodici i društvenim grupama u rješavanju životnih teškoća ili pomoći u organizovanju lokalnih i drugih zajednica da sprječavaju socijalne probleme i ublažavaju posljedice. Usluge iz stava 1 ovog člana pružaju stručni radnici centra. Bliže uslove, u smislu st. 1 i 2 ovog člana, propisuje nadležni organ državne uprave.

Član 65 Usluge iz člana 63 ovog zakona, koje pruža centar, su besplatne.

V. USTANOVE SOCIJALNE I DJEČJE ZAŠTITE 1.Mreža ustanova

Član 66

Mreža ustanova socijalne i dječje zaštite je akt kojim se utvrdjuju i planiraju vrste, broj i raspored ustanova na teritoriji Crne Gore. Mjerila i kriterijumi za utvrđivanje mreže ustanova su: 1) broj stanovnika na određenom području; 2) broj korisnika na određenom području; 3) razvojne specifičnosti područja; 4) obezbjeđenje jednakih uslova za sve korisnike; 5) finansijske mogućnosti države. Mrežu ustanova donosi Vlada.

2.Osnivanje i vrste ustanova

- 159 -

Član 67

Osnivač ustanove može biti država, opština i drugo pravno ili fizičko lice. Izuzetno od stava 1 ovog člana, centar, kao ustanovu, može osnovati samo država. Akt o osnivanju ustanove donosi osnivač. Kada je osnivač ustanove država, odnosno opština, akt o osnivanju donosi Vlada, odnosno nadležni organ opštine. Osnivač ustanove je dužan da o društveno-ekonomskoj opravdanosti osnivanja ustanove, promjene ili proširenja djelatnosti, prije usvajanja elaborata, pribavi mišljenje nadležnog organa državne uprave, osim ako je osnivač država.

Član 68

Ustanova može početi sa radom i obavljati djelatnost kad nadležni organ državne uprave utvrdi da su ispunjeni uslovi u pogledu stručnog kadra, sredstava, opreme i prostora. Bliže uslove, u smislu stava 1 ovog člana, propisuje nadležni organ državne uprave.

Član 69

Ustanove socijalne i dječje zaštite su: 1) ustanova za smještaj djece i mladih; 2) ustanova za smještaj odraslih-invalidnih i starih lica; 3) ustanova za odmor i rekreaciju djece; 4) centar za socijalni rad; 5) centar za savjetodavne, istraživačke i stručne poslove u oblasti socijalne i dječje zaštite. Radi obezbjeđivanja i sprovođenja socijalne i dječje zaštite mogu se osnivati i druge ustanove.

Član 70

Ustanove iz člana 69 stav 1 tač. 1, 2 i 3 ovog zakona obavljaju: poslove smještaja, zaštite i vaspitanja djece bez roditeljskog staranja, djece čiji je razvoj ometen porodičnim prilikama, djece sa poremećajem u ponašanju, djece sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću, poslove smještaja i zaštite odraslih-invalidnih i starih lica; sportsko-rekreativne, kulturno-zabavne i vaspitno-obrazovne aktivnosti, kao i druge poslove u skladu sa zakonom i aktom o osnivanju.

Član 71

Centar iz člana 69 stav 1 tačka 4 ovog zakona: obezbjeđuje sprovođenje odgovarajućih oblika socijalne i dječje zaštite i neposredno pruža usluge socijalne i dječje zaštite; rješava u prvom stepenu o zahtjevima za ostvarivanje prava iz socijalne i dječje zaštite; prati i analizira pojave i programe od značaja za socijalnu i dječju zaštitu; podstiče, organizuje i preduzima aktivnosti u cilju sprječavanja i suzbijanja socijalnih problema; vodi evidenciju i prikuplja dokumentaciju o svim korisnicima socijalno zaštitnih prava i o materijalnom položaju porodica svih korisnika na teritoriji za koju je osnovan i vrši druge poslove u skladu sa zakonom i aktom o osnivanju.

Član 72

Centar za savjetodavne, istraživačke i stručne poslove iz člana 69 stav 1 tačka 5 ovog zakona prati, proučava, analizira i predlaže mjere i aktivnosti u oblasti socijalne i dječje zaštite, kao i druge poslove u skladu sa zakonom i aktom o osnivanju.

- 160 -

Član 73

Dvije ili više ustanova iz člana 69 ovog zakona mogu organizovati obavljanje određenih poslova i zadataka koji su od zajedničkog interesa.

3. Organi ustanove Član 74

Organi ustanove su upravni odbor i direktor.

Član 75

Upravni odbor imenuje osnivač u skladu sa aktom o osnivanju. Upravni odbor ustanove čiji je osnivač država imenuje Vlada. Upravni odbor iz stava 2 ovog člana čine: četiri predstavnika osnivača, jedan predstavnik opštine i dva predstavnika zaposlenih u ustanovi. Predstavnici zaposlenih i opštine imenuju se na način propisan statutom ustanove, odnosno opštine.

Član 76 Upravni odbor: 1) donosi statut i druge opšte akte; 2) usvaja program razvoja; 3) donosi godišnji finansijski plan; 4) usvaja završni račun; 5) donosi investicione odluke; 6) obavlja druge poslove, u skladu sa zakonom i statutom ustanove. Na statut ustanove čiji je osnivač država saglasnost daje nadležni organ državne uprave.

Član 77

Direktora ustanove bira i razrješava osnivač. Direktora ustanove, čiji je osnivač država, bira na osnovu javnog konkursa i pod-nesenog programa razvoja ustanove upravni odbor, uz prethodnu saglasnost nadležnog organa državne uprave. Direktor iz stava 1 ovog člana: donosi akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta, organizuje rad i odgovoran je za zakonitost rada, sprovođenje programa razvoja ustanove i vrši druge poslove u skladu sa ovim zakonom i statutom ustanove. Direktor ustanove imenuje se na period od četiri godine. Na akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta ustanove čiji je osnivač država saglasnost daje nadležni organ državne uprave.

Član 78

Uslovi za izbor direktora ustanove uređuju se statutom ustanove.

Član 79

Za direktora ustanove čiji je osnivač država može biti izabrano lice sa visokom stručnom spremom (socijalni radnik, pravnik, psiholog, pedagog, specijalni pedagog, defektolog, andragog, sociolog i ekonomista), sa najmanje pet godina rada u struci.

- 161 -

Izuzetno od stava 1 ovog člana, za direktora ustanove za smještaj odraslih i starih lica i ustanove za smještaj djece i odraslih lica ometenih u razvoju može se imenovati i ljekar sa najmanje pet godina rada u struci.

4. Način rada ustanove Član 80

Ustanova obavlja djelatnost u skladu sa zakonom i opštim aktom ustanove. Stručne poslove u ustanovi obavljaju zaposleni (socijalni radnik, pravnik, psiholog, pedagod, specijalni pedagog, defektolog, andragog, sociolog i ekonomista i dr.), u skladu sa zakonom i aktima ustanove. Zaposleni koji obavlja stručne poslove u ustanovi dužan je da položi stručni ispit. Program i način polaganja stručnog ispita propisuje nadležni organ državne uprave.

Član 81

Ustanova donosi godišnji plan i program rada. Ustanova čiji je osnivač država, najmanje jednom godišnje, podnosi izvještaj o radu nadležnom organu državne uprave.

Član 82

Ustanova vodi evidenciju o korisnicima. Način vodjenja evidencije iz stava 1 ovog člana propisuje nadležni organ državne uprave.

VI. OBAVLJANJE SOCIJALNE I DJEČJE ZAŠTITE KAO PREDUZETNIČKE DJELATNOSTI

Član 83

Određene poslove socijalne i dječje zaštite fizičko lice može obavljati kao preduzetničku djelatnost. Poslovi iz stava 1 ovog člana su pružanje usluga socijalnog rada i pomoći i njege.

Član 84

Fizičko lice može početi da obavlja poslove iz člana 83 ovog zakona, kada nadležni organ državne uprave utvrdi da su ispunjeni uslovi u pogledu stručnog kadra, sredstava, opreme i prostora. Bliže uslove, u smislu stava 1 ovog člana, propisuje nadležni organ državne uprave.

Član 85

Nadzor nad radom lica iz člana 83 ovog zakona vrši se u skladu sa članom 108 ovog zakona.

VII. KONCESIJA Član 86

Za obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite koja se odnosi na smještaj, zbrinjavanje, odmor i rekreaciju korisnika prava iz socijalne i dječje zaštite može se dodijeliti koncesija, u skladu sa ovim zakonom.

- 162 -

Koncesija iz stava 1 ovog člana može se dodijeliti domaćem ili stranom pravnom ili fizičkom licu koje ispunjava uslove za obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite, propisane ovim zakonom.

Član 87 Za dodjelu koncesije raspisuje se javni konkurs. Konkurs iz stava 1 ovog člana sadrži: 1) predmet koncesije; 2) uslove za obavljanje djelatnosti; 3) vrijeme na koje se dodjeljuje koncesija; 4) kriterijume za izbor; 5) rok za prijem prijava i donošenje rješenja o izboru; 6) druge podatke od značaja za dodjelu koncesije. Nakon sprovedenog konkursa rješenje o koncesiji donosi Vlada.

Član 88

Na osnovu rješenja o koncesiji zaključuje se ugovor o koncesiji. Ugovorom o koncesiji uređuju se međusobna prava i obaveze između koncedenta i koncesionara. Ugovorom o koncesiji određuju se:

1) predmet koncesije; 2) obim vršenja djelatnosti; 3) početak vršenja koncesije; 4) rok za otkazivanje koncesije; 5) oduzimanje koncesije; 6) obaveze koncesionara prema korisnicima, u slučaju oduzimanja koncesije; 7) sredstva koja za obavljanje djelatnosti obezbjeđuje koncedent; 8) način praćenja ispunjenja ugovornih obaveza;

9) druga pitanja od značaja za obavljanje djelatnosti koja je predmet koncesije.

Član 89 Rok za otkazivanje koncesije za obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite ne može biti kraći od šest mjeseci.

Član 90

Ako se utvrdi da koncesionar ne obavlja djelatnost prema propisima, ugovoru i rješenju o koncesiji, koncedent određuje rok za otklanjanje nedostataka. Ako koncesionar ne otkloni nedostatke u utvrđenom roku, nadležni organ državne uprave rješenjem oduzima koncesiju.

Član 91

Na rad koncesionara primjenjuju se odredbe ovog zakona koje se odnose na rad ustanove čiji je osnivač država.

Član 92 Koncesionaru za obavljanje poslova iz oblasti socijalne i dječje zaštite obezbjeđuju se sredstva iz budžeta Republike u skladu sa ugovorom.

VIII. FINANSIRANJE

- 163 -

Član 93

Sredstva za rad ustanove obezbjeđuje osnivač. Ustanova može sticati sredstva i od: 1) korisnika socijalne i dječje zaštite; 2) donacija, priloga, poklona, legata i dr. ; 3) iz drugih izvora.

IX. POSTUPAK ZA OSTVARIVANJE PRAVA Član 94

U postupku za ostvarivanje prava po ovom zakonu primjenjuju se odredbe Zakona o opštem upravnom postupku, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno.

Član 95

O zahtjevu za ostvarivanje prava u prvom stepenu rješava centar na čijoj teritoriji lice ima prebivalište.

Član 96

O žalbi protiv rješenja centra rješava nadležni organ državne uprave. Žalba ne odlaže izvršenje rješenja.

Član 97 U ostvarivanju prava predviđenih ovim zakonom mjesna nadležnost se određuje za: 1) lice koje se nadje na teritoriji van svog prebivališta, prema mjestu boravišta; 2) lice nepoznatog prebivališta, prema mjestu u kome je nastao povod za vođenje postupka; 3) maloljetno lice, prema prebivalištu, odnosno boravištu roditelja; 4) maloljetno lice čiji roditelji ne žive zajedno, prema prebivalištu, odnosno boravištu roditelja kome je maloljetno lice povjereno na čuvanje i vaspitanje; 5) maloljetno lice čiji roditelji nijesu poznati ili su napustili dijete ili ako nije poznato prebivalište, odnosno boravište djeteta, prema mjestu u kojem je nastao povod za vođenje postupka; 6) pravno lice prema sjedištu, odnosno kad obavlja djelatnost van sjedišta, prema mjestu obavljanja djelatnosti.

Član 98

Centar koji je počeo postupak dužan je, ako se u toku postupka izmijene okolnosti prema kojima se određuje mjesna nadležnost, da spise predmeta bez odlaganja dostavi nadležnom centru. Ako korisnik promijeni prebivalište, odnosno boravište centar je dužan da bez odlaganja dostavi spise predmeta centru nadležnom prema mjestu prebivališta, odnosno boravišta korisnika. Centar kome su spisi predmeta dostavljeni odlučuje o pravu korisnika u roku od 15 dana. Centar koji je priznao pravo obezbjeđivaće izvršenje toga prava, do okončanja postupka iz stava 3 ovog člana .

Član 99

Sukob mjesne nadležnosti između centara rješava nadležni organ državne uprave.

- 164 -

Centar je dužan da do okončanja postupka iz stava 1 ovog člana podnosiocu zahtjeva obezbijedi odgovarajući oblik zaštite.

Član 100

Postupak za ostvarivanje prava iz ovog zakona pokreće se na zahtjev lica, odnosno njegovog zakonskog zastupnika ili staraoca i po službenoj dužnosti. Centar pokreće postupak po službenoj dužnosti na inicijativu pravnog ili fizičkog lica, kada je to u interesu lica ili javnom interesu ili kad postoji interes trećih lica. Zahtjev za ostvarivanje prava podnosi se na obrascu koji propisuje nadležni organ državne uprave. Podnosilac zahtjeva iz stava 1 ovog člana odgovoran je za tačnost i ispravnost podataka koje unosi u obrazac iz stava 3 ovog člana.

Član 101

Kad je u postupku za ostvarivanje prava iz socijalne i dječje zaštite potrebno utvrđivanje postojanja nesposobnosti za rad, odnosno invalidnosti, centar utvrđuje te činjenice na osnovu nalaza, ocjene i mišljenja socijalno-ljekarske komisije. Komisiju iz stava 1 ovog člana obrazuje nadležni organ državne uprave. Aktom o obrazovanju komisije uređuje se sastav i način rada komisije.

Član 102

Medicinske indikacije za ostvarivanje prava na materijalno obezbjeđenje, ličnu invalidninu, njegu i pomoć drugog lica i naknadu za rad sa polovinom punog radnog vremena propisuje nadležni organ državne uprave, uz saglasnost organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja.

Član 103 Licu koje nema prebivalište na teritoriji Crne Gore, centar priznaje pravo na jednokratnu novčanu pomoć ili smještaj u ustanovu ili smještaj u drugu porodicu, u saradnji i na teret sredstava nadležnog organa socijalne zaštite, prema posljednjem mjestu prebivališta.

Član 104

Postupak za ostvarivanje prava iz socijalne i dječje zaštite je hitan. Centar je dužan da donese i dostavi rješenje o zahtjevu najkasnije u roku od 15 dana, a ako je potrebno sprovesti poseban ispitni postupak u roku od 30 dana po prijemu uredno podnijetog zahtjeva, odnosno od pokretanja postupka po službenoj dužnosti. U ostvarivanju prava iz socijalne i dječje zaštite centar će sam pribaviti dokaze za neuko i invalidno lice i u svim drugim slučajevima kada ocijeni da je to svrsishodnije i ekonomičnije.

Član 105

Prava iz socijalne i dječje zaštite teku od prvog dana narednog mjeseca po podnošenju zahtjeva.

Član 106

Korisnik, odnosno njegov zakonski zastupnik ili staralac dužan je da centru prijavi svaku promjenu koja je od uticaja na ostvarivanje i visinu prava, u roku od 15 dana od dana nastale promjene.

- 165 -

Sve promjene koje su od uticaja na korišćenje prava po ovom zakonu uzimaju se u obzir od prvog dana narednog mjeseca po njihovom nastupanju. Korisniku materijalnog obezbjeđenja obustavlja se isplata ukoliko je smješten u ustanovu ili je smješten u vjersku, vojnu ili školu unutrašnjih poslova duže od 30 dana od dana smještaja, pod uslovom da su smještaj i ishrana obezbijedjeni na teret tih organa ili je na izdržavanju kazne zatvora duže od šest mjeseci. Korisniku lične invalidnine i njege i pomoći drugog lica obustavlja se isplata ukoliko je smješten u ustanovu duže od 30 dana.

X. NAKNADA ŠTETE Član 107

Lice kojem je izvršena isplata naknade dužno je da vrati primljeni iznos, ako je: 1) na osnovu netačnih podataka za koje je znalo ili je moralo znati da su netačni ili na drugi protivpravni način ostvarilo ovu naknadu ili je ostvarilo u većem iznosu nego što mu po zakonu pripada; 2) ostvarilo naknadu usljed toga što nije prijavilo ili je sa zakašnjenjem prijavilo promjene koje su od uticaja na gubitak, odnosno korišćenje prava ili na iznos naknade, a znalo je ili moralo znati za te promjene.

XI. NADZOR Član 108

Nadzor nad sprovodjenjem ovog zakona vrši nadležni organ državne uprave.

XII. KAZNENE ODREDBE Član 109

Novčanom kaznom od desetostrukog do stostrukog iznosa najniže cijena rada u Crnoj Gori kazniće se za prekršaj ustanova, ako: 1) ne postupi u skladu sa članom 26 ovog zakona; 2) otpočne sa radom i obavlja djelatnost prije nego što nadležni organ državne uprave utvrdi da su ispunjeni uslovi za početak rada i obavljanje djelatnosti u skladu sa članom 68 ovog zakona; 3) ne vodi evidenciju o korisnicima u skladu sa članom 81 ovog zakona; 4) onemogući vršenje nadzora nad radom i stručnim radom ustanove u skladu sa članom 108 ovog zakona; 5) odobri isplatu prava suprotno čl. 14, 21, 23, 24 i 33 ovog zakona. Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se i odgovorno lice u ustanovi novčanom kaznom od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada.

XIII. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE Član 110

Mreža ustanova socijalne i dječje zaštite iz člana 66 ovog zakona donijeće se u roku od jedne godine od dana stupanja na snagu ovog zakona.

- 166 -

Do donošenja mreže ustanova iz stava 1 ovog člana, postojeće ustanove socijalne i dječje zaštite nastavljaju sa radom.

Član 111 Ustanove su dužne da organizaciju, rad i poslovanje usklade sa odredbama ovog zakona, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 112

Izbor organa upravljanja ustanove u skladu sa ovim zakonom izvršiće se u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona. Direktor ustanove koji je izabran do stupanja na snagu ovog zakona nastavlja sa radom do isteka vremena na koje je izabran.

Član 113

Korisnici iz socijalne i dječje zaštite koji su ostvarili pravo po propisima koji su bili na snazi do stupanja na snagu ovog zakona, a ispunjavaju uslove propisane ovim zakonom, nastavljaju sa korišćenjem toga prava.

Član 114 Lice koje koristi pravo na: naknadu zarade za vrijeme porodiljskog odsustva, naknadu po osnovu rođenja djeteta za porodilju koja je na evidenciji Zavoda za zapošljavanje i redovnog studenta, po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona, nastavljaju da koriste to pravo u skladu sa tim propisima.

Član 115 Podzakonski i drugi akti za sprovođenje ovog zakona donijeće se u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona. Do donošenja akata iz stava 1 ovog člana primjenjivaće se dosadašnji propisi, ukoliko nijesu u suprotnosti sa ovim zakonom.

Član 116

Danom primjene ovog zakona prestaje da važi Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti ("Službeni list RCG", br. 45/93, 16/95 i 44/01).

PRAVILNIK O NAČINU OSTVARIVANJA NAKNADE ZA VRIJEME PORODILJSKOG ODSUSTVA I ODREĐIVANJU TJELESNIH I PSIHIČKIH OŠTEĆENJA I

POSTOJANJA FAKTORA RIZIKA RAZVOJA DJETETA (Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 4/94, 31/95)

Član 1 Ovim pravilnikom, u skladu sa zakonom, propisuje se način ostvarivanja naknade za vrijeme porodiljskog odsustva i naknade za rad sa polovinom punog radnog vremena do tri godine života djeteta i bliže određuju tjelesna i psihička oštećenja i postizanje faktora rizika razvoja djeteta, kao i način ostvarivanja naknade zbog njege teško oboljelog lica.

Član 16

- 167 -

Ocjenu o zdravstvenom stanju djeteta u razvojnom periodu do tri godine života djeteta, zbog tjelesnih i psihičkih oštećenja i postojanje faktora rizika razvoja djeteta, daje socijalno-ljekarska komisija na osnovu medicinske i druge dokumentacije.

Član 17 Ocjena socijalno-ljekarske komisije daje se na obrascu br. 1 "Nalaz, ocjena i mišljenje", propisanom ovim pravilnikom.

Član 18 Na osnovu nalaza, ocjene i mišljenja komisija iz člana 16. ovog pravilnika, centar donosi rješenje o ispunjavanju uslova za korišćenje prava na rad sa polovinom punog radnog vremena najduže do tri godine života djeteta. Rješenje iz stava 1. ovog člana, centar dostavlja organizaciji, odnosno poslodavcu kod kojeg je roditelj zaposlen. Pravo na rad sa polovinom punog radnog vremena do tri godine života djeteta, pripada od dana donošenja rješenja.

Član 19 Pravo na rad sa polovinom punog radnog vremena do tri godine života djeteta, može se, u skladu sa zakonom, koristiti za sljedeća tjelesna i psihička oštećenja i postojanje faktora rizika razvoja djeteta:

1) tuberkulozu (svi oblici primarne i postprimarne tuberkuloze bez obzira na lokaciju 001-019;

2) sifilis i njegove posljedice 090-097; 3) posljedica aktuelnog encefalitisa razne etilogije 336; 4) sve vrste malignih neoplazmi uključujući i leukemiju 140-209; 5) bronhijalna astma i asmatiformni bronhitis 493; 6) stanja prouzrokovana atirohidizmom i hipotepoidizmom kongenitalne ili stečene etilogije

243-244; 7) šećerna bolest 250; 8) kongenitalna adrenalna hiterplazija 255; 9) kongenitalno hemolitičke i aplastične anemije i Trombocitepenija 282-284 i 287; 10) hemofilija 285; 11) slaboumnosti i epilepsija 310-315 i 345; 12) cerebralna i dječja paraliza 345; 13) bolesti motornih neurona i mišićna atrofija 348 i 735; 14) sljepilo i slabovidost 379; 15) gluvonijemost i nagluvost 389; 16) teža srčana oboljenja 393-397, 420-422 i 746; 17) teža oštećenja nakon nesrećnih slučajeva trovanja i povrjeđivanja 800-B 828 18) teža oboljenja jetre 570-573; 19) mukovisci doza 273; 20) teža oboljenja bubrega 590-591; 21) reumatoidni artritis i druga sistematska oboljenja 712-714; 22) hronični osteomielitis periostetis 720; 23) urođene i stečene maloformacije kostiju i mišića 755-756 i 759; 24) distrofija i teža pothranjenost 267-268; 25) nedozrelost i nerazvijenost 777;

- 168 -

26) blizanci 679-4; 27) celijakični sindrom 269;

ZAKON O BORAČKOJ I INVALIDSKOJ ZAŠTITI

("Sl. list RCG", br. 69/03) Član 1

Boračka i invalidska zaštita u Republici Crnoj Gori obuhvata zaštitu: ..........................................................................................................................................................

3) ratnih vojnih invalida i mirnodopskih vojnih invalida (u daljem tekstu: vojni invalidi); 4) civilnih invalida rata; 5) članova porodica umrlih boraca, vojnih invalida i civilnih invalida rata.

Član 2

Borcima, porodicama palih boraca, vojnim invalidima, civilnim invalidima rata i članovima njihovih porodica obezbjeđuju se prava za slučaj:

1) invalidnosti ili tjelesnog oštećenja pri vršenju vojnih dužnosti i drugih dužnosti za ciljeve odbrane i bezbjednosti zemlje;

.......................................................................................................................................................... 4) invalidnosti ili tjelesnog oštećenja kod civilnog stanovništva u ratu i poslije ratnom

periodu od zaostalog ratnog materijala; ..........................................................................................................................................................

Član 3 Prava iz boračke i invalidske zaštite su lična prava i ne mogu se prenositi na druga lica. Prava iz boračke i invalidske zaštite ne mogu zastarjeti, osim prava na potraživanje dospjelih, a neisplaćenih iznosa, u slučajevima utvrđenim ovim zakonom.

Član 4 Prava iz boračke i invalidske zaštite stiču se, ostvaruju i koriste na način i pod uslovima propisanim ovim zakonom.

Član 5 Sredstva za boračku i invalidsku zaštitu obezbjeđuju se u budžetu Republike Crne Gore.

II KORISNICI PRAVA Član 6

Korisnici prava, u smislu ovog zakona, su:

................................................................................................................................................. 2) vojni invalidi; ................................................................................................................................................. 4) civilni invalid rata; 5) članovi porodice umrlog borca, vojnog invalida i civilnog invalida rata.

2. Vojni invalidi

- 169 -

1) Ratni vojni invalid

Član 8 Ratni vojni invalid je državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore koji je zadobio ranu, povredu, ozljedu ili bolest, pa je zbog toga nastupio invaliditet od najmanje 20% oštećenja organizma, i to:

1) vršeći vojne dužnosti ili druge dužnosti za vojne ciljeve u ratu ili oružanoj akciji za očuvanje državne bezbjednosti u miru, u slučajevima iz člana 7 ovog zakona;

2) vršeći vojne dužnosti u stranoj zemlji koja je u oružanom sukobu, ako ga je na vršenje

te dužnosti uputio nadležni vojni organ u okviru međunarodnih obaveza Srbije i Crne Gore;

3) za vrijeme zarobljeništva u ratu u koje je dospio kao lice iz člana 7 ovog zakona,

odnosno kao lice iz stava 1 tačka 2 ovog člana.

Član 9 Ratni vojni invalid je državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore kod kojeg je postojala bolest koja se pogoršala u slučajevima iz čl. 7 i 8 ovog zakona, usljed čega je nastupio invaliditet od najmanje 20%.

Član 10 Ratni vojni invalid je i stranac kod kojeg je nastupio invaliditet u slučajevima iz člana 7 stav 1 tač. 1 i 2 ovog zakona, ako svojstvo ratnog vojnog invalida po tom osnovu ne može ostvariti u svojoj državi.

Član 11 Ratni vojni invalid koji naknadno ispuni uslove za sticanje svojstva mirnodopskog vojnog invalida zadržava svojstvo ratnog vojnog invalida, a invaliditet mu se utvrđuje prema ukupnoj invalidnosti po oba osnova.

2) Mirnodopski vojni invalid Član 12

Mirnodopski vojni invalid je državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore koji je u miru, kao vojnik na služenju vojnog roka, student vojne akademije, učenik srednje vojne škole, lice u rezervnom sastavu, kao i dobrovoljac na vojnoj dužnosti u Vojsci Srbije i Crne Gore (u daljem tekstu: Vojska), u vršenju vojne službe ili druge dužnosti u vezi s tom službom, bez svoje krivice, zadobio ranu, povredu ili ozljedu zbog koje je nastupio invaliditet od najmanje 20%. Nehat se ne smatra krivicom u smislu stava 1 ovog člana.

Član 13 Mirnodopski vojni invalid je državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore, koji je :

1) u miru, kao vojnik na služenju vojnog roka, student vojne akademije, učenik srednje vojne škole, lice u rezervnom sastavu, kao i dobrovoljac na dužnosti u Vojsci zadobio bolest koja je u uzročnoj vezi sa vršenjem vojne službe ili dužnosti sa tom službom, zbog čega je nastupio invaliditet od najmanje 60%;

- 170 -

2) zadobio bolest koja je u uzročnoj vezi sa vršenjem obavezne vojne službe van Srbije i

Crne Gore u okviru međunarodnih obaveza koje je preuzela Srbija i Crna Gora, pa je zbog toga nastupila njegova invalidnost od najmanje 50%;

3) usljed pogoršanja bolesti koju je zadobio u slučajevima i pod uslovima iz tač. 1 i 2

ovog člana, a koja je postojala prije stupanja u Vojsku, pa je nastupio invaliditet najmanje od 60%, odnosno 50%.

Član 14

Mirnodopski vojni invalid je i državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore kod kojeg je nastupio invaliditet od najmanje 20% od zadobijene rane, povrede ili ozljede bez svoje krivice:

1) za vrijeme vojno-stručne obuke u organizacijama koje odredi nadležni vojni organ, ako je obuku planirao, organizovao i kontrolisao organ Vojske i ako se obuka izvodi po pozivu nadležnog organa, kao i za vrijeme gađanja vatrenim oružjem i drugih oblika obuke koji po svojoj prirodi mogu izazvati povećanu opasnost za oštećenje organizma, a koji su predviđeni programom obavezne obuke za odbranu i bezbjednost;

2) kao žrtva napada u vezi sa obavljanjem službene dužnosti u zemlji ili inostranstvu u

svojstvu zaposlenog u diplomatskom ili konzularnom predstavništvu Srbije i Crne Gore ili kao lice upućeno u to predstavništvo radi obavljanja poslova iz nadležnosti Srbije i Crne Gore.

Oblici vojne obuke koji izazivaju povećanu opasnost za oštećenje organizma iz stava 1 tačka 1 ovog člana utvrdiće se posebnim aktom organa državne uprave nadležnog za poslove boračke i invalidske zaštite.

Član 15 Mirnodopski vojni invalid koji naknadno ispuni uslove za sticanje svojstva ratnog vojnog invalida stiče svojstvo ratnog vojnog invalida, a invaliditet mu se utvrđuje prema ukupnom oštećenju organizma pooba osnova.

Član 16 Vršenjem službe, odnosno dužnosti u vezi sa službom u Vojsci smatra se obavljanje službe, odnosno dužnosti po odredbama zakona kojim se uređuju pitanja vojne obaveze. Obaveznom vojnom službom smatra se vršenje vojne obaveze po odredbama zakona kojim se uređuje vojna obaveza.

4. C i v i l n i i n v a l i d r a t a Član 18

Civilni invalid rata je lice kod kojeg je nastupilo tjelesno oštećenje od najmanje 50% usljed posljedica rane, povrede, ozljede ili psihosomatskih bolesti koje su ostavile vidne tragove, a tjelesno oštećenje nastalo:

1) u vezi sa ratnim operacijama, kao što su bombardovanje, ulične borbe, zalutali metak i slično;

2) eksplozijom zaostalog ratnog materijala; 3) u vezi sa neprijateljskim terorističkim akcijama i neprijateljskim djelovanjem.

- 171 -

III PRAVA Član 20

Prava u smislu ovog zakona, su:

1) lična invalidnina; 2) dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica; 3) ortopedski dodatak; 4) porodična invalidnina i uvećana porodična invalidnina; 5) novčana naknada materijalnog obezbjeđenja; 6) porodični dodatak; 7) zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite; 8) ortopedska i druga pomagala; 9) banjsko i klimatsko liječenje; 10) besplatna i povlašćena vožnja; 11) pogrebni troškovi.

Član 21

Vojni invalidi i civilni invalidi rata razvrstavaju se, radi ostvarivanja prava po ovom zakonu, u grupe invaliditeta prema stepenu tjelesnog oštećenja organizma izraženom u procentu. Procenat invaliditeta određuje se, trajno ili privremeno, srazmjerno oštećenju organizma koje je nastalo kao posljedica rane, povrede, ozljede ili bolesti zadobijene u slučajevima utvrđenim ovim zakonom. Privremeni procenat invaliditeta utvrđuje se ako postoje izgledi da će se oštećenje organizma u znatnoj mjeri poboljšati primjenom bilo kojeg medicinskog sredstva (operativne intervencije, fizikalne terapije i rehabilitacije, medikamentozno liječenje i dr.). Za određivanje procenta invaliditeta uzimaju se u obzir i oštećenja organizma nastala usljed upotrebe standardnih ljekova, operacija i drugih terapeutskih poduhvata radi liječenja rana, povreda, ozljeda i bolesti zadobijenih u slučajevima utvrđenim ovim zakonom i nošenja ortopedskih pomagala, gubitka ili teškog oštećenja parnog organa, ako je drugi parni organ izgubljen ili teško oštećen usljed rane, povrede, ozljede ili bolesti zadobijene u slučajevima utvrđenim ovim zakonom, kao i u slučajevima kada je kod maloljetnika i ratnih zarobljenika nastupilo oštećenje organizma usljed psihosomatskih oštećenja i poremećaja.

Član 22 Prema procentu invaliditeta vojni invalidi razvrstavaju se u deset grupa, i to:

- I grupa - 100% invaliditeta sa njegom i pomoći od strane drugog lica; - II grupa - sa 100% invaliditeta; - III grupa - sa 90% invaliditeta; - IV grupa - sa 80% invaliditeta; - V grupa - sa 70% invaliditeta; - VI grupa - sa 60% invaliditeta; - VII grupa - sa 50% invaliditeta; - VIII grupa - sa 40 % invaliditeta; - IX grupa - sa 30% invaliditeta;

- 172 -

- X grupa - sa 20% invaliditeta.

Član 23 Prema procentu invaliditeta civilni invalidi rata razvrstavaju se u sedam grupa, i to:

- I grupa - 100% invaliditeta sa njegom i pomoći od strane drugog lica; - II grupa - sa 100% invaliditeta; - III grupa - sa 90% invaliditeta; - IV grupa - sa 80% invaliditeta; - V grupa - sa 70% invaliditeta; - VI grupa - sa 60% invaliditeta; - VII grupa - sa 50% invaliditeta.

Član 24

Svojstvo vojnog invalida i civilnog invalida rata na osnovu oštećenja organizma koje je nastalo usljed rane, povrede ili ozljede može se utvrditi samo ako je rana, povreda ili ozljeda ostavila vidne tragove. Vidnim tragovima, u smislu stava 1 ovog člana, smatraju se jasno vidljivi tragovi na površini tijela i vidljiva oštećenja unutrašnjih organa utvrđena odgovarajućim dijagnostičkim metodama.

Član 25 Pri utvrđivanju procenta invaliditeta vojnog invalida, kod koga je u slučajevima iz člana 9 i člana 13 stav 1 tačka 3 ovog zakona nastupilo oštećenje organizma, uzima se odgovarajući procenat od cjelokupnog oštećenja organizma, s obzirom na prirodu bolesti i njen razvitak, trajanje i težinu ratnih napora, odnosno napora pri vršenju vojne službe, kao i u drugim slučajevima koji mogu uticati na bolest. Procenat vojnog invaliditeta utvrđen konačnim rješenjem u smislu stava 1 ovog člana, na osnovu pogoršanja bolesti, koji je određen pri prvom utvrđivanju vojnog invaliditeta, ne može se povećavati bez obzira na dalje pogoršanje.

Član 26 Utvrđivanje invaliditeta vojnog invalida i civilnog invalida rata prema stepenu oštećenja organizma i drugim uslovima i kriterijumima za utvrđivanje invaliditeta sa medicinskim indikacijama za razvrstavanje vojnih invalida i civilnih invalida rata propisaće se posebnim aktom organa državne uprave nadležnog za poslove boračke i invalidske zaštite.

Član 27 Lična invalidnina, porodična invalidnina, uvećana porodična invalidnina, dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, ortopedski dodatak, novčana naknada materijalnog obezbjeđenja i porodični dodatak određuju se u mjesečnim iznosima. Osnov za određivanje mjesečnih primanja iz stava 1 ovog člana je iznos od 307,00 €. Mjesečna novčana primanja iz stava 1 ovog člana usklađuju se polugodišnje ( 1. januara i 1. jula tekuće godine) sa kretanjem troškova života i prosječne zarade zaposlenih na teritoriji Republike Crne Gore, na osnovu statističkih podataka za prethodno polugodište, u procentu koji

- 173 -

predstavlja zbir polovine procenta rasta, odnosno pada troškova života i polovine procenta rasta, odnosno pada zarada. Akt o usklađivanju mjesečnih novčanih primanja donosi organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite.

1. Lična invalidnina Član 28

Pravo na ličnu invalidninu ima vojni invalid i civilni invalid rata. Lična invalidnina određuje se prema grupi invaliditeta. Mjesečni iznos lične invalidnine određuje se u procentu od osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona i iznosi, i to za:

- I grupu - 100%; - II grupu - 73%; - III grupu - 55%;

- IV grupu - 41%; - V grupu - 29%; - VI grupu - 18%; - VII grupu - 13%; - VIII grupu - 8%; - IX grupu - 7%; - X grupu - 6%.

2. Dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica

Član 29 Pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, u smislu ovog zakona, ima vojni invalid I grupe sa 100% invaliditeta i civilni invalid rata I grupe sa 100% invaliditeta. Pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, u smislu ovog zakona, ima i vojni invalid II, III i IV grupe invaliditeta, kao i civilni invalid rata II, III i IV grupe invaliditeta sa ukupnim oštećenjem organizma koje je sa invaliditetom jednako oštećenju organizma vojnog invalida I grupe, odnosno civilnog invalida rata I grupe.

Član 30 Dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica određuje se u procentu od 50% od osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona. Organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite posebnim aktom propisaće medicinske indikacije po osnovu kojih vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica.

Član 31 Vojnom invalidu i civilnom invalidu rata korisniku dodatka za njegu i pomoć od strane drugog lica, kada je smješten u zdravstvenu ili drugu ustanovu duže od šest mjeseci u kojoj su mu obezbijeđeni njega i pomoć, obustavlja se isplata za vrijeme koje provede u takvoj ustanovi, osim ako sam snosi troškove smještaja i ishrane.

3. Ortopedski dodatak

- 174 -

Član 32 Pravo na ortopedski dodatak, u smislu ovog zakona, ima vojni invalid I do VI grupe i civilni invalid rata I do VI grupe invaliditeta kome je invaliditet utvrđen zbog oštećenja organizma koje je neposredna posljedica zadobijene rane, povrede, ozljede ili bolesti koja je prouzrokovala amputaciju ekstremiteta ili teško oštećenje funkcija ekstremiteta, kao i zbog potpunog gubitka vida na oba oka.

Član 33 Ortopedski dodatak određuje se u procentu od 25% od osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona. Vrste oštećenja organizma po osnovu kojih vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na ortopedski dodatak propisaće posebnim aktom organa državne uprave nadležnog za poslove boračke i invalidske zaštite.

4. Porodična invalidnina i uvećana porodična invalidnina Član 34

Pravo na porodičnu invalidninu imaju članovi uže porodice vojnog invalida od I do VII grupe, poslije njegove smrti, članovi uže porodice palog borca i članovi uže porodice lica koje je poginulo ili umrlo od posljedica rane, povrede, ozljede ili bolesti zadobijene u slučajevima iz čl. 12 i 13 ovog zakona. Pravo na porodičnu invalidninu ima i bračni drug umrlog civilnog invalida rata koji je do njegove smrti bio korisnik dodatka za njegu i pomoć od strane drugog lica. Pravo na porodičnu invalidninu ostvaruje se pod sljedećim uslovima:

1) udovica - kad navrši 45 godina života ili udovac kad navrši 50 godina života ili prije navršenih 45, odnosno 50 godina života ako su nesposobni za rad i privređivanje;

2) djeca, usvojenici i pastorčad - do navršene 15. godine života, odnosno do završetka

školovanja, a najkasnije do navršene 26. godine života, a djeca palog borca do 27. godine života, a ako su nesposobni za rad i privređivanje za vrijeme dok ta nesposobnost traje, pod uslovom da je nesposobnost nastupila prije navršene 15. godine, odnosno 26. godine života, a kod djece palog borca do 27. godine života;

3) ako užu porodicu sačinjavaju bračni drug sa jednim djetetom ili sa više djece, bračni

drug ima pravo na porodičnu invalidninu kao sauživalac sa njima bez obzira na uslove iz stava 1 tačka 1 ovog člana i to dok i jedno od te djece ima pravo na porodičnu invalidninu.

Lica iz stava 3 tačka 2 ovog člana koja su školovanje prekinula zbog služenja vojnog roka ili bolesti mogu koristiti pravo na porodičnu invalidninu i za vrijeme služenja vojnog roka, odnosno za vrijeme trajanja bolesti i to do navršene 26. godine života, a djeca palih boraca do navršene 27. godine života. Izuzetno od odredbi st. 1 i 2 ovog člana, bračni drug vojnog invalida i bračni drug civilnog invalida rata koji je u vrijeme smrti bio korisnik dodatka za njegu i pomoć od strane drugog lica ima pravo na porodičnu invalidninu nezavisno od uslova predviđenih u stavu 3 tačka 1 ovog

- 175 -

člana, ako je sa vojnim invalidom, odnosno civilnim invalidom rata živio u zajedničkom domaćinstvu.

Član 35

Članovi porodice palog boraca iz člana 17, članovi porodice vojnog invalida od I do VII

grupe iz člana 19 stav 2 tačka 2 imaju pravo na porodičnu invalidninu iako su članovi uže porodice ostvarili ovo pravo.

Brat i sestra palog borca pravo na porodičnu invalidninu ostvaruju pod uslovima iz člana 34 stav 3 tačka 2 ovog zakona.

Član 36 Porodična invalidnina određuje se u procentu od 10% od osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona. Porodična invalidnina za korisnika koji je to pravo ostvario kao član porodice palog borca, kao i vojnika na služenju vojnog roka i lica u rezervnom sastavu poginulog ili umrlog od posljedica rane, povrede, ozljede ili bolesti zadobijene za vrijeme vršenja vojnih dužnosti u Vojsci, određuje se u procentu od 60% od osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona. Ako pravo na porodičnu invalidninu ostvaruje više članova porodice, za svakog sauživaoca iznos porodične invalidnine iz st. 1 i 2 ovog člana uvećava se za 50% .

Član 37 Ako pravo na porodičnu invalidninu koriste dva ili više članova porodice, porodična invalidnina pripada sauživaocima na jednake djelove.

Član 38 Roditelj palog borca koji nije imao druge djece, bračni drug palog borca koji nema djece, kao i dijete palog borca, pored prava na porodičnu invalidninu, imaju i pravo na uvećanu porodičnu invalidninu. Uvećana porodična invalidnina iz stava 1 ovog člana određuje se u procentu od 35% od osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona. Ako više lica iz stava 1 ovog člana ispunjavaju uslove za priznavanje prava na porodičnu invalidninu, uvećana porodična invalidnina u iznosu iz stava 2 ovog člana pripada svakom od njih.

Član 39 Članovi porodice koji ispunjavaju uslove za priznavanje prava na porodičnu invalidninu po

osnovu više lica imaju pravo na porodičnu invalidninu u nesmanjenom iznosu po svakom od ovih lica, s tim da pravo na uvećanu porodičnu invalidninu iz člana 38 ovog zakona mogu ostvariti samo po jednom licu.

Član 40

Pod uslovima utvrđenim ovim zakonom, pravo na porodičnu invalidninu i uvećanu porodičnu invalidninu ima i vojni invalid.

- 176 -

5. Novčana naknada materijalnog obezbjeđenja Član 41

Pravo na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja u skladu sa ovim zakonom imaju borci, vojni invalidi, civilni invalidi rata i članovi njihovih porodica. Pravo na novčanu naknadu iz stava 1 ovog člana imaju i članovi porodice palog borca.

Član 42 Lica iz člana 41 ovog zakona imaju pravo na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja ukoliko su materijalno neobezbijeđeni, na način i pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.

Borac, vojni invalid, civilni invalid rata i članovi njihovih porodica, kao i članovi porodice palog borca smatraju se materijalno neobezbijeđenim licima ako nemaju prihode po osnovu:

1) radnog odnosa; 2) penzije; 3) samostalne djelatnosti; 4) staračke nadoknade poljoprivrednika; 5) materijalnog obezbjeđenja boraca; 6) materijalnog obezbjeđenja porodice.

Ako pravo na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja koristi više lica kao sauživaoci, uslovi iz stava 1 ovog člana odnose se na svakog sauživaoca. Pravo na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja, bez obzira na uslove iz stava 1 ovog člana, imaju djeca palih boraca koja se nalaze na redovnom školovanju kao i članovi porodice palog borca kod kojih je postojala nesposobnost za rad i privređivanje prije navršene 15. godine života.

Član 44 Invalidnina, dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, ortopedski dodatak, prihodi po osnovu odlikovanja, dodatak na djecu i novčane pomoći ne utiču na ostvarivanje prava na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja u smislu ovog zakona.

Član 45 Promjene u prihodima iz člana 43 ovog zakona utiču na ostvarivanje i korišćenje prava na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja, od prvog dana narednog mjeseca po nastaloj promjeni. Promjene u broju članova domaćinstva (rođenje, smrt, napuštanje porodice i dr.) utiču na pravo na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja, od prvog dana narednog mjeseca po nastaloj promjeni.

Član 46 Pravo na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja imaju borci, vojni invalidi i civilni invalidi rata od I do V grupe, bez obzira na godine života, kao i ostali vojni invalidi i civilni

Član 43

- 177 -

invalidi rata, ako su stariji od 60 godina života (žene), odnosno 65 godina života (muškarci) ili su nesposobni za rad i privređivanje. Pravo na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja u smislu ovog zakona, imaju i članovi porodice umrlih ili poginulih boraca, vojnih invalida, civilnih invalida rata i članovi porodice palog borca, ako su nesposobni za rad i privređivanje i ako su materijalno neobezbijeđeni.

Član 47 Novčana naknada materijalnog obezbjeđenja pripada:

1) borcu učesniku Narodnooslobodilačkog rata od 1941. godine do prije 9. septembra 1943. godine (muškarci), odnosno 1. juna 1944. godine (žene), ako im je to vrijeme utvrđeno kao poseban staž osiguranja u dvostrukom trajanju po propisima o penzijskom osiguranju;

2) borcu koji je vršio vojne dužnosti ili druge dužnosti u vezi sa učestvovanjem u oružanoj akciji poslije 17. avgusta 1990. godine, odnosno u vezi sa učestvovanjem u oružanoj akciji preduzetoj za vrijeme mira na poziv Vojske Jugoslavije;

3) vojnom invalidu, civilnom invalidu rata i korisnicima porodične invalidnine, u skladu sa ovim zakonom.

Član 48 Novčana naknada materijalnog obezbjeđenja određuje se u procentu od 20% od osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona. Korisnicima porodične invalidnine koji pravo na porodičnu invalidninu ostvaruju kao sauživaoci novčana naknada materijalnog obezbjeđenja iz stava 1 ovog člana uvećava se za 20% za svakog sauživaoca.

Član 49 Visina novčane naknade materijalnog obezbjeđenja za članove porodice borca iznosi: 70% za jednog člana, 80% za dva člana, 90% za tri člana i 100% za četiri i više članova, od iznosa novčane naknade materijalnog obezbjeđenja člana porodice po osnovu kojeg ostvaruje to pravo. Ako ima više članova porodice koji žive odvojeno (razvedeni roditelji, bračna i vanbračna djeca) novčana naknada materijalnog obezbjeđenja pripada samo onim članovima porodice koji ispunjavaju uslove u skladu sa ovim zakonom.

6. Porodični dodatak Član 50

Porodični dodatak pripada korisnicima porodične invalidnine koji pravo na porodičnu invalidninu ostvaruju po osnovu smrti vojnog invalida, odnosno smrti civilnog invalida rata kome je do smrti pripadao dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, ako on i članovi njegove porodice ne ostvaruju prihode iz člana 43 ovog zakona. Porodični dodatak pripada u visini od 85% od dodatka za njegu i pomoć od strane drugog lica koji je vojnom invalidu, odnosno civilnom invalidu rata pripadao do smrti. Sauživaocima porodične invalidnine pripada jedan porodični dodatak.

- 178 -

Ako korisnik porodične invalidnine ispunjava uslove za sticanje prava na porodični dodatak i prava na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja, priznaće mu se jedno od ovih prava koje je povoljnije za korisnika.

Član 51 Samohranim, u smislu ovog zakona, smatra se lice, odnosno korisnik prava koji nema djece, odnosno ako ima djecu koja su nesposobna za rad i privređivanje, a nesposobnost odgovara I kategoriji invaliditeta u skladu sa propisima o invalidskom osiguranju, kao i dijete bez oba roditelja.

Član 52 Samohranom korisniku novčane naknade materijalnog obezbjeđenja kome je prema opštem zdravstvenom stanju potrebna njega i pomoć od strane drugog lica novčana naknada materijalnog obezbjeđenja iz čl. 48 i 49 ovog zakona uvećava se za 50%.

Član 53 Samohranom korisniku novčane naknade materijalnog obezbjeđenja kome je prema opštem zdravstvenom stanju, uslovima i godinama života neophodan smještaj u ustanovu koja se bavi smještajem i zbrinjavanjem ovih lica pripada pravo na naknadu troškova smještaja i ishrane u toj ustanovi. Za vrijeme smještaja korisnika iz stava 1 ovog člana, novčana naknada materijalnog obezbjeđenja iznosi 30% od iznosa određenog u čl. 48 i 49 ovog zakona. Troškove smještaja za lica iz stava 1 ovog člana nadležnoj ustanovi nadoknađuje organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite.

7. Zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite Član 54

Korisnici prava koji nijesu osigurani po drugom osnovu imaju pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava iz zdravstvene zaštite po propisima iz oblasti zdravstva. Pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite imaju i članovi porodice korisnika prava, ukoliko nijesu osigurani po drugom osnovu.

8. Ortopedska i druga pomagala Član 55

Vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na ortopedska i druga pomagala, u skladu sa propisima iz oblasti zdravstva.

9. Banjsko i klimatsko liječenje Član 56

Vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na banjsko i klimatsko liječenje u skladu sa propisima iz oblasti zdravstva.

10. Besplatna i povlašćena vožnja Član 57

Vojni invalid, civilni invalid rata i korisnik porodične invalidnine ima pravo u skladu sa ovim zakonom, na besplatnu vožnju u unutrašnjem saobraćaju željeznicom ili autobusom, kada ga nadležni organ uputi ili pozove u drugo mjesto radi pregleda kod ljekarske komisije.

- 179 -

Pravo iz stava 1 ovog člana ima i pratilac vojnog invalida, odnosno civilnog invalida rata, ako je korisnik dodatka za njegu i pomoć od strane drugog lica.

Član 58 Vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na povlašćenu vožnju u unutrašnjem saobraćaju željeznicom, autobusom i avionom, i to za:

1) tri putovanja godišnje željeznicom ili autobusom uz povlasticu od 75% od redovne cijene;

2) dva putovanja godišnje avionom uz povlasticu od 50% od redovne cijene. Pravo iz stava 1 ovog člana ima i pratilac vojnog invalida, odnosno civilnog invalida rata, ako je korisnik dodatka za njegu i pomoć od strane drugog lica.

Član 59 Korisnik porodične invalidnine ima pravo na jednu povlašćenu vožnju godišnje u unutrašnjem saobraćaju željeznicom ili autobusom, uz povlasticu od 75% od redovne cijene.

Član 60 Pod jednim putovanjem u smislu čl. 58 i 59 ovog zakona podrazumijeva se odlazak iz polaznog mjesta u uputno mjesto i povratak iz uputnog mjesta u polazno mjesto.

Član 61 Način i postupak korišćenja prava na besplatnu i povlašćenu vožnju u smislu čl. 57, 58 i 59 ovog zakona propisaće organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite.

11. Pogrebni troškovi Član 62

U slučaju smrti korisnika prava, članu porodice ili licu koje snosi troškove sahrane pripada naknada pogrebnih troškova. Licu iz stava 1 ovog člana naknada pogrebnih troškova pripada u visini osnova utvrđenog članom 27 stav 2 ovog zakona. Naknada pogrebnih troškova pripada licu ukoliko to pravo nije ostvarilo po drugom osnovu.

IV POSTUPAK ZA OSTVARIVANJE PRAVA Član 63

Na postupak ostvarivanja prava po ovom zakonu primjenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje opšti upravni postupak, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno.

Član 64 Postupak za ostvarivanje prava iz ovog zakona pokreće se podnošenjem zahtjeva.

Član 65 Po zahtjevu iz člana 64 ovog zakona u prvom stepenu rješava organ lokalne uprave na čijoj teritoriji podnosilac zahtjeva ima prebivalište.

- 180 -

O pravima iz stava 1 ovog člana u drugom stepenu rješava organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite. Poslove iz stava 1 ovog člana organ lokalne uprave obavlja kao prenešene.

Član 66 Podnosilac zahtjeva za ostvarivanje prava pribavlja isprave kojim se dokazuje neka činjenica ili stanje od važnosti za donošenje ili izvršenje rješenja ili za preduzimanje druge upravne radnje.

Član 67 Činjenica da je rana, povreda ili ozljeda zadobijena u slučajevima iz čl. 7, 8, 12, 14 i 18 ovog

zakona utvrđuje se samo pisanim dokaznim sredstvima iz vremena kada je rana, povreda ili ozljeda zadobijena, a izjava stranke i drugih lica, bez obzira na to u kom obliku je data, ne smatra se pisanim dokaznim sredstvom.

Pisanim dokaznim sredstvom, u smislu stava 1 ovog člana, smatra se i medicinska dokumentacija o liječenju koja potiče iz perioda dok su trajale te okolnosti, a najkasnije godinu dana od dana prestanka tih okolnosti. Činjenica da je bolest nastupila u slučajevima iz čl. 7, 8 i 18 ovog zakona utvrđuje se samo na

osnovu medicinske dokumentacije koja potiče iz perioda dok su trajale te okolnosti, a najkasnije dvije godine od dana prestanka tih okolnosti.

Činjenica da je bolest nastupila pod okolnostima iz člana 13 ovog zakona utvrđuje se samo na

osnovu medicinske dokumentacije koja potiče iz vremena službe u Vojsci i perioda od 30 dana po otpuštanju iz Vojske.

Pod otpuštanjem iz Vojske podrazumijeva se: prekidanje obaveze služenja vojnog roka; otpuštanje vojnika po odsluženju vojnog roka; otpuštanje zbog nesposbnosti za vojnu službu i otpuštanje vojnih obveznika sa vojnih vježbi u jedinicama i ustanovama Vojske po odredbama zakona kojim se uređuje vršenje vojne obaveze, kao i otpuštanje sa školovanja studenata vojne akademije i učenika srednje vojne škole.

Član 68 Činjenica da je lice od koga članovi porodice izvode pravo po odredbama ovog zakona

poginulo ili umrlo u slučajevima iz čl. 7 i 8 ovog zakona utvrđuje se samo pisanim dokaznim sredstvima iz vremena kada je to lice poginulo ili umrlo, a izjava stranke i drugih lica, bez obzira u kom je obliku saopštena, ne smatra se pisanim dokaznim sredstvom.

Član 69 Zahtjev za priznavanje svojstva ratnog vojnog invalida i civilnog invalida rata po osnovu oštećenja organizma nastalog usljed bolesti zadobijene u slučajevima iz člana 7 stav 1 tač. 1 i 2, člana 8 stav 1 tač. 2 i 3 i člana 18 ovog zakona podnesen po isteku pet godina od prestanka tih okolnosti neće se uzimati u postupak.

Član 70

- 181 -

Zahtjev za priznavanje svojstva mirnodopskog vojnog invalida po osnovu oštećenja organizma nastalog usljed bolesti zadobijene u slučajevima iz člana 13 ovog zakona podnesen po isteku pet godina od dana otpuštanja iz Vojske neće se uzimati u postupak. Zahtjev za priznavanje prava na porodičnu invalidninu po osnovu lica koje je umrlo od bolesti zadobijene u slučajevima iz člana 13 ovog zakona, podnesen po isteku pet godina od dana kad je to lice otpušteno iz Vojske, neće se uzimati u postupak.

Član 71 Jedinica ili ustanova Vojske nadležna za vojno lice koje je u slučajevima iz člana 7 stav 1 tač. 1, 2 i 6 ovog zakona zadobilo ranu, povredu ili ozljedu usljed kojih je nastupilo oštećenje organizma, odnosno koje je poginulo ili umrlo, pokrenuće odmah, po službenoj dužnosti, odnosno na zahtjev pravno zainteresovanog lica, postupak radi utvrđivanja uzroka i okolnosti pod kojima je to lice ranjeno, povrijeđeno, ozlijeđeno, odnosno poginulo ili umrlo. Postupak, u smislu stava 1 ovog člana, za lice iz člana 14 ovog zakona pokreće nadležni organ, u skladu sa zakonom kojim se uređuje vršenje vojne obaveze. Po završenom postupku, nadležna vojna jedinica ili ustanova, odnosno nadležni organ izdaće pravno zainteresovanom licu uvjerenje o okolnostima iz stava 1 ovog člana radi ostvarivanja prava po ovom zakonu.

Član 72 Vojni invaliditet, invaliditet civilnog invalida rata, pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, pravo na ortopedski dodatak, nesposobnost za rad i privređivanje kao uslov za ostvarivanje prava po ovom zakonu, kao i činjenica da je bolest u uzročnoj vezi sa vršenjem vojne službe, odnosno psihosomatskih bolesti za utvrđivanje svojstva civilnog invalida rata u smislu čl. 9, 13 i 18 ovog zakona utvrđuje se na osnovu nalaza i mišljenja ljekarske komisije.

Član 73 Organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite imenuje ljekarsku komisiju i određuje njeno sjedište i područje rada.

Član 74 LJekarska komisija iz člana 73 ovog zakona daje nalaz i mišljenje na osnovu izvršenog neposrednog pregleda korisnika i priložene medicinske dokumentacije. Izuzetno od stava 1 ovog člana, ljekarska komisija može dati nalaz i mišljenje i bez neposrednog pregleda, ukoliko je priložena odgovarajuća medicinska dokumentacija. LJekarsku komisiju iz stava 1 ovog člana, koja daje nalaz i mišljenje organu koji u prvom stepenu rješava o pravima po ovom zakonu čine tri ljekara specijalista. LJekarsku komisiju iz stava 1 ovog člana koja daje nalaz i mišljenje organu koji u drugom stepenu rješava o pravima po ovom zakonu čine pet ljekara specijalista. Način i postupak rada ljekarske komisije iz st. 3 i 4 ovog člana propisaće organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite.

Član 75

- 182 -

Rješenje donijeto u prvom stepenu kojim se utvrđuje pravo na ličnu invalidninu, porodičnu invalidninu, uvećanu porodičnu invalidninu, dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, ortopedski dodatak, novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja i porodični dodatak podliježe reviziji. Reviziju, po službenoj dužnosti, vrši organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite. Ako je protiv rješenja donijetog u prvom stepenu izjavljena žalba, o reviziji i žalbi rješava se istim rješenjem. Ako protiv rješenja iz stava 1 ovog člana nije izjavljena žalba, organ koji je donio rješenje dostaviće ga, zajedno sa spisima predmeta, organu nadležnom za vršenje revizije u roku od osam dana od dana isteka roka za žalbu. Revizija i žalba odlažu izvršenje rješanja.

Član 76 U vršenju revizije organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite može dati saglasnost na prvostepeno rješenje, može ga izmijeniti, poništiti ili ukinuti, odnosno poništiti i sam riješiti stvar na štetu ili u korist stranke. Organ iz stava 1 ovog člana će, u postupku revizije, poništiti ili ukinuti prvostepeno rješenje i, po pravilu, sam riješiti stvar u korist ili na štetu stranke, ako utvrdi da se u postupku nije vodilo računa o pravilima postupka koja bi bila od uticaja na rješenje stvari ili utvrdi da su pogrešno ocijenjeni dokazi ili da je iz utvrđenih činjenica izveden pogrešan zaključak u pogledu činjeničnog stanja ili da je pogrešno primijenjen propis na osnovu kojega je riješena stvar. Prvostepeni organ čije je rješenje u postupku revizije poništeno ili ukinuto i vraćeno na ponovni postupak donosi novo rješenje. Novo rješenje podliježe reviziji kojom se ispituje samo da li je u skladu sa razlozima zbog kojih je ranije prvostepeno rješenje poništeno ili ukinuto. U postupku revizije organ iz stava 1 ovog člana dužan je da pribavi mišljenje ljekarske komisije. Kada je u pitanju utvrđivanje invaliditeta po osnovu bolesti iz čl. 9, 13 i 18 ovog zakona i utvrđivanje stepena oštećenja organizma na osnovu koga se stiče pravo na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica ljekarska komisija će dati nalaz i mišljenje, po izvršenom pregledu.

Član 77 Organ iz člana 76 ovog zakona, ako protiv prvostepenog rješenja nije izjavljena žalba, dužan je da izvrši reviziju u roku od tri mjeseca od dana kada je primio predmet.

Član 78 Protiv rješenja donijetog po žalbi, kao i protiv rješenja donijetog u vršenju revizije, ako je njime izmijenjeno prvostepeno rješenje, može se voditi upravni spor. Protiv rješenja donijetog u postupku revizije kojim je rješenje prvostepenog organa poništeno ili ukinuto i vraćeno na ponovni postupak ne može se voditi upravni spor, bez obzira na to da li je na prvostepeno rješenje izjavljena žalba.

Član 79

- 183 -

Organ iz člana 65 stav 1 ovog zakona, po službenoj dužnosti, pokreće postupak za donošenje novog rješenja o pravima vojnog invalida i civilnog invalida rata kome je procenat invaliditeta utvrđen privremeno, odnosno o pravima korisnika kome je odgovarajuće pravo utvrđeno privremeno na osnovu privremene nesposobnosti za rad i privređivanje. Ako se korisnik ne odazove na pregled ili na drugi način onemogući da ljekarska komisija da nalaz i mišljenje, smatraće se da je odustao od zahtjeva za ostvarivanje prava, a postupak će se obustaviti. Ako lice iz stava 2 ovog člana podnese ponovni zahtjev za priznavanje prava po ovom zakonu, novo rješenje ima pravno dejstvo od prvog dana narednog mjeseca po podnošenju zahtjeva.

Član 80 Ako kod vojnog invalida i civilnog invalida rata nastupe promjene koje su od uticaja na prava utvrđena konačnim rješenjem, vojni invalid i civilni invalid rata može, po isteku dvije godine od dana donošenja konačnog rješenja, podnijeti zahtjev za utvrđivanje novog procenta invaliditeta. Po zahtjevu podnesenom u smislu stava 1 ovog člana postupak će se pokrenuti, ako vojni invalid ili civilni invalid rata priloži novu medicinsku dokumentaciju koja može biti od uticaja na utvrđeno pravo.

Član 81 Odredbe člana 80 ovog zakona primjenjuju se u postupku po zahtjevima za utvrđivanje procenta invaliditeta koje podnese lice kome je prestalo svojstvo vojnog invalida, odnosno svojstvo civilnog invalida rata zbog neispunjavanja uslova utvrđenih zakonom za sticanje tog svojstva u pogledu procenta invaliditeta.

Član 82 Troškove postupka za ostvarivanje prava po ovom zakonu snosi organ koji vodi postupak.

Član 83 U postupku ostvarivanja prava po ovom zakonu ne plaća se taksa.

V KORIŠĆENJE I PRESTANAK PRAVA Član 84

Pravo na ličnu invalidninu, porodičnu invalidninu, uvećanu porodičnu invalidninu, dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, ortopedski dodatak, novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja i porodični dodatak pripada od prvog dana narednog mjeseca po ispunjenju uslova propisanih ovim zakonom, ako je zahtjev podnešen u roku od tri mjeseca od dana ispunjenja uslova, odnosno od prvog dana narednog mjeseca po podnošenju zahtjeva, ako je zahtjev podnešen po isteku tog roka. Danom ispunjenja uslova za ostvarivanje prava vojnog invalida po osnovu bolesti zadobijene u slučajevima iz čl. 12 i 13 ovog zakona smatra se dan otpuštanja iz Vojske.

Član 85 Vojni invalid koji stekne prava po ovom zakonu po osnovu bolesti i uživa ih najmanje pet godina, pa se poslije toga stanje poboljša i procenat invaliditeta smanji ispod procenta utvrđenog u slučajevima iz čl. 12 i 13 ovog zakona zadržava svojstvo vojnog invalida i koristi prava prema smanjenom procentu invaliditeta, pod uslovom da utvrđeno oštećenje organizma nije manje od 20%, odnosno 50%.

- 184 -

Član 86 Ako vojni invalid ili civilni invalid rata za isto oštećenje organizma ima pravo na novčanu naknadu za tjelesno oštećenje po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju može, po svojem izboru, koristiti to pravo ili pravo na ličnu invalidninu po ovom zakonu.

Član 87 Vojni invalid ili civilni invalid rata koji istovremeno ispunjava uslove za sticanje prava na dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, odnosno novčanu naknadu za njegu i pomoć po ovom ili drugom zakonu može to pravo, po svojem izboru, koristiti samo po jednom zakonu.

Član 88 Prava po ovom zakonu koja se stiču po osnovu rane, povrede ili ozljede ne zastarijevaju.

Član 89 Korisnik prava, utvrđenih ovim zakonom dužan je organu iz člana 65 ovog zakona prijaviti promjenu koja utiče na korišćenje i prestanak prava, u roku od 15 dana od dana nastale promjene.

Član 90 Lična invalidnina, porodična invalidnina, uvećana porodična invalidnina, dodatak za njegu i pomoć od strane drugog lica, ortopedski dodatak, novčana naknada materijalnog obezbjeđenja i porodični dodatak isplaćuju se po isteku mjeseca za koji se vrši isplata.

Član 91 Pravo na porodičnu invalidninu i ostala prava po ovom zakonu trajno prestaju bračnom drugu stupanjem u brak, osim ako su ta prava stečena po osnovu nesposobnosti za rad i privređivanje nastalih prije navršenih 45 godina života (udovica), odnosno 50 godina života (udovac). Pravo iz stava 1 ovog člana prestaje i bračnom drugu koji ne vrši roditeljsku dužnost prema djeci sa kojom koristi prava utvrđena ovim zakonom. Ako roditelj nastavi da vrši roditeljsku dužnost, može nastaviti da koristi ta prava za vrijeme dok djeca ispunjavaju uslove za korišćenje prava. Korisniku prava iz st. 1 i 2 ovog člana, koji je to pravo stekao po osnovu nesposobnosti za rad i privređivanje, prestaju prava po ovom zakonu danom zaposlenja, odnosno bavljenja samostalnom djelatnošću, osim bračnom drugu koji ispunjava uslove u pogledu godina života za ostvarivanje prava u skladu sa ovim zakonom.

Član 92 Prava utvrđena ovim zakonom ne može steći lice koje:

1) samovoljno napusti vojnu dužnost; 2) se samo rani ili povrijedi radi izbjegavanja vojne dužnosti; 3) svojom krivicom aktivira eksplozivnu napravu; 4) je osuđeno za ratne zločine.

VI NAKNADA ŠTETE

- 185 -

Član 93

Korisnik prava kome je izvršena isplata novčanih primanja na koju nije imao pravo dužan je da vrati primljeni iznos, ako je:

1) na osnovu netačnih podataka za koje je znao ili je morao znati da su netačni ili je na drugi protivpravan način ostvario novčano primanje koje mu ne pripada ili je ostvario primanje u većem obimu nego što mu pripada;

2) ostvario novčano primanje zbog toga što nije prijavio nastale promjene koje utiču na gubitak i prestanak prava, a znao je ili je mogao znati za te promjene.

Potraživanja u smislu stava 1 ovog člana zastarijevaju istekom roka određenog propisima o zastarjelosti potraživanja. Korisnik je dužan da vrati nepravilno isplaćeno primanje najviše za posljednje tri godine, računajući od posljednje isplate na koju nije imao pravo. Ako to ne učini u roku koji odredi prvostepeni organ, povraćaj nepravilno primljenog iznosa ostvaruje se tužbom kod nadležnog suda.

VII EVIDENCIJA Član 94

Organ lokalne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite vodi evidenciju o korisnicima prava. Organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite vodi evidenciju o isplatama korisnika prava. Podaci o korisnicima prava unose se u evidenciju na osnovu prijava podnešenih na propisanom obrascu. Organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite propisuje način vođenja evidencije korisnka prava.

Član 95 U evidenciju o korisnicima prava unose se sljedeći podaci:

1) prezime i ime; 2) jedinstveni matični broj građanina; 3) pol; 4) dan, mjesec i godina rođenja; 5) vrsta prava; 6) grupa prava; 7) broj sauživalaca; 8) datum sticanja i prestanka prava; 9) iznos mjesečnog novčanog primanja.

Korisnicima prava koji nemaju jedinstveni matični broj građana organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite određuje lični broj.

VIII NADZOR Član 96

- 186 -

Nadzor nad izvršavanjem ovog zakona i propisa donešenih za njegovo sprovođenje vrši organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite, u skladu sa zakonom.

IX KAZNENE ODREDBE Član 97

Novčanom kaznom od petostrukog do desetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici Crnoj Gori kazniće se odgovorno lice u nadležnom organu, ako:

1) u roku od osam dana od dana isteka roka za žalbu ne dostavi rješenje organu nadležnom za vršenje revizije (član 75 stav 4);

2) ne odloži izvršenje rješenja iz člana 75 stav 1 ovog zakona koje podliježe reviziji ili na koje je izjavljena žalba (član 75 stav 5);

3) u postupku revizije rješenja ne pribavi mišljenje nadležne ljekarske komisije (član 76 stav 4);

4) ne izvrši reviziju rješenja u roku od tri mjeseca (član 77); 5) blagovremeno ne pokrene postupak po službenoj dužnosti za donošenje novog rješenja

o pravima vojnog invalida i civilnog invalida rata kome je procenat invaliditeta utvrđen privremeno, odnosno o pravima korisnika kojima je odgovarajuće pravo utvrđeno privremeno po osnovu privremene nesposobnosti za rad i privređivanje (član 79).

X PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 98 Korisnici prava na ličnu invalidninu, porodičnu invalidninu, uvećanu porodičnu invalidninu, dodatka za njegu i pomoć od strane drugog lica, ortopedskog dodatka, novčane naknade materijalnog obezbjeđenja, dodatka za samohranost, dodatka po osnovu oboljenja aktivne TBC i porodičnog dodatka koji su to pravo ostvarili po propisima koji su se primjenjivali do početka primjene ovog zakona nastavljaju sa korišćenjem prava u stečenom obimu i usklađuju se prema odredbi člana 27 stav 3 ovog zakona. Korisnici prava na borački dodatak i prava na novčanu naknadu po osnovu nezaposlenosti koji su ta prava ostvarili po propisima koji su se primjenjivali do početka primjene ovog zakona nastavljaju sa korišćenjem prava u stečenom obimu, ukoliko ispunjavaju uslove za dalje korišćenje i usklađuju se prema odredbi člana 27 stav 3 ovog zakona. Korisniku prava kome je do početka primjene ovog zakona konačnim rješenjem priznato pravo na putničko motorno vozilo po propisima koji su se primjenjivali do početka primjene ovog zakona, a rješenje nije izvršeno, obezbjeđuje se izvršenje rješenja i poslije tog datuma. Lica koja do početka primjene ovog zakona nijesu ostvarila svojstvo vojnog invalida i civilnog invalida rata, a ispunjavaju uslove po propisima koji su se primjenjivali do dana početka primjene ovog zakona, ta prava ostvaruju po ovom zakonu.

Član 99 Borci iz člana 7 ovog zakona, kao i članovi njihovih porodica koji su ostvarili prava po propisima koji su se primjenjivali do početka primjene ovog zakona nastavljaju sa korišćenjem priznatih prava u stečenom obimu, a usklađivaće se prema odredbi člana 27 stav 3 ovog zakona.

Član 100

- 187 -

Nosioci "Partizanske spomenice 1941." godine, lica odlikovana Ordenom Narodnog heroja i članovi njihovih porodica koji su ostvarili pravo na godišnje novčano primanje za oporavak po propisima koji su se primjenjivali do početka primjene ovog zakona nastavljaju sa korišćenjem tog prava u stečenom obimu, a usklađivaće se prema odredbi člana 27 stav 3 ovog zakona.

Član 101 Nosioci "Partizanske spomenice 1941." godine, lica odlikovana Ordenom Narodnog heroja i članovi njihovih porodica pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite, pravo na ortopedska pomagala, pravo na banjsko i klimatsko liječenje, pravo na besplatnu i povlašćenu vožnju i pravo na pogrebne troškove ostvarivaće u skladu sa ovim zakonom na način, po postupku i u obimu kao za vojne invalide.

Član 102 Vojni invalid državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore kome je svojstvo vojnog invalida priznato do dana početka primjene ovog zakona, ako osnov za sticanje tog svojstva nije predviđen ovim zakonom, zadržava svojstvo vojnog invalida i koristi prava u obimu i pod uslovima propisanim ovim zakonom.

Član 103 Korisnik porodične invalidnine državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore kome je to pravo priznato do početka primjene ovog zakona, ako osnov za sticanje tog prava nije predviđen ovim zakonom, to pravo i druga prava nastavlja da koristi u obimu i pod uslovima propisanim ovim zakonom.

Član 104 Korisnik porodične invalidnine državljanin Republike Crne Gore i državljanin Srbije i Crne Gore koji je to pravo ostvario kao član porodice lica poginulog ili umrlog od posljedica rane, povrede, ozljede ili bolesti zadobijene u oružanim snagama Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Federativne Narodne Republike Jugoslavije ima pravo na porodičnu invalidninu u iznosu iz člana 36 stav 2 ovog zakona.

Član 105 Zahtjevi za rješavanje o pravima po kojima do dana stupanja na snagu ovog zakona postupak nije okončan konačnim rješenjem riješiće se u skladu sa propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona, ako je to povoljnije za podnosioca zahtjeva.

Član 106 Organ lokalne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite donijeće, po službenoj dužnosti, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, rješenja o pravima boraca, vojnih invalida, civilnih invalida rata, članova njihovih porodica i porodica palih boraca u stečenom obimu po propisima koji su bili na snazi do dana početka primjene ovog zakona. Rješenja iz stava 1 ovog člana podliježu reviziji.

- 188 -

Član 107 Podzakonski i drugi akti za sprovođenje ovog zakona donijeće se u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 108 Do donošenja propisa iz člana 107 ovog zakona primjenjivaće se važeći podzakonski propisi.

PRAVILNIK O UTVRĐIVANJU PROCENTA VOJNOG INVALIDITETA I INVALIDITETA

CIVILNOG INVALIDA RATA ("Sl. list RCG", br. 05/2004 od 05.02.2004.)

Član 1 Ovim pravilnikom propisuje se način utvrđivanja procenta vojnog invaliditeta i procenta invaliditeta civilnog invalida rata (u daljem tekstu: procenat invaliditeta) prema stepenu oštećenja organizma koje je nastalo kao posljedica rane, povrede, ozljede ili bolesti zadobijene pod okolnostima i u slučajevima utvrđenim Zakonom o boračkoj i invalidskoj zaštiti ( u daljem tekstu: Zakon ) i drugim uslovima i kriterijumima za utvrđivanje procenta invaliditeta, kao i oštećenja organizma po osnovu kojih se može podnijeti zahtjev za utvrđivanje novog procenta invaliditeta prije isteka roka iz člana 80 Zakona.

Član 2 Procenat invaliditeta utvrđuje se na osnovu odredaba ovog pravilnika i Liste procenata vojnog invaliditeta i invaliditeta civilnog invalida rata ( u daljem tekstu: Lista ) koja je odštampana uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni dio.

Član 3 Za jedan dio tijela (u daljem tekstu: organ), koji je u velikoj mjeri oštećen, utvrđuje se, po pravilu, procenat invaliditeta niži od procenta predviđenog u Listi za potpuni gubitak (amputaciju) tog organa. Ako organ postoji, ali je oštećen toliko da je funkcionalno potpuno neupotrebljiv, može se utvrditi procenat invaliditeta, predviđen u Listi za potpuni gubitak (amputaciju) tog organa.

Član 4 Ako je invaliditet nastao kao posljedica više rana, povreda, ozljeda ili bolesti, procenti predviđeni u Listi za pojedina oštećenja organizma ne sabiraju se, već se kao osnov uzima oštećenje koje povlači najveći procent, pa se taj procenat povećava od 10% do 30%, s obzirom na uticaj ostalih oštećenja na cijeli organizam i to samo ako je za svako od tih oštećenja u Listi predviđen procenat od najmanje 20% . Ako je za najmanje dva oštećenja organizma iz stava 1 ovog člana u Listi utvrđeno po 50% ili više procenata, a postoji izraženo oštećenje organizma i niza funkcija, procenat za oštećenje organizma za koji je u Listi utvrđen najveći procenat invaliditeta može se povećati i za preko 30%, a najviše do 100% - II grupa.

- 189 -

Ako postoje četiri ili više oštećenja organizma iz stava 1 ovog člana, za koja je u Listi utvrđeno manje od po 50%, a najmanje od po 20%, procenat invaliditeta za osnovno oštećenje može se povećati i do 40%. Ako usljed svih oštećenja organizma iz stava 1 ovog člana, postoji takav invaliditet zbog kojeg je invalid nepokretan i nije u stanju da vrši osnovne fiziološke potrebe bez pomoći drugog lica određuje se procenat od 100% invaliditeta - I grupa. Ako je invaliditet nastao kao posljedica oštećenja organizma usljed više rana, povreda ili ozljeda, ali je za svako od tih oštećenja organizma u Listi predviđeno ispod 20% invaliditeta, može se utvrditi procenat invaliditeta od 20% do 30%, ako je usljed svih tih oštećenja cijeli organizam oštećen za 20%, odnosno 30%.

Član 5 Za invalide žene, kod kojih postoje anatomska i funkcionalna oštećenja pojedinih djelova tijela (amputacija, kontraktura, paraliza, skraćenje potkoljenice ili natkoljenice preko 3 cm, gubitak oka, pseudoartroza, teški varikoziteti sa elefantijazom, posttraumatska epilepsija, potpuna gluvoća, parkinsonizam, teški osteomielitis sa fistulom) procenti invaliditeta predviđeni u Listi povećavaju se za 10% ako su manji od 60%, odnosno povećavaju se za 20%, ako su 60% ili veći od 60%, tako da povećanje može iznositi do 100% - II grupa.

Član 6 Ako je kod lica bez jednog parnog organa pod okolnostima iz čl. 7,8 i 12 člana 13 stav 1 tač. 1 i 2 člana 14 stav 1 i člana 18 Zakona, došlo do gubitka ili oštećenja organizma za najmanje 60% i više procenata drugog parnog organa, procenat invaliditeta određuje se kao da je oštećenje oba parna organa nastalo pod tim okolnostima, pri čemu se procenat može odrediti do 100% - I grupa. Ako je jedan parni organ teško oštećen ili izgubljen pod okolnostima iz stava 1 ovog člana i po tom osnovu utvrđen procenat invaliditeta, a drugi parni organ je oštećen za najmanje 60% ili izgubljen poslije tih okolnosti, nezavisno od posljedica nastalih pod tim okolnostima, procenat invaliditeta se određuje za oštećenje, odnosno gubitak oba parna organa i umanjuje se za 20%, tako da za oštećenje organizma predviđeno u Listi od 100% invaliditeta - I grupa, određuje se 100% invaliditeta - II grupa. Kao oštećenje drugog oka u smislu st. 1 i 2 ovog člana smatra se smanjenje funkcije oka za najmanje jednu polovinu (smanjenje vida najmanje 5/10).

Član 7 Procenat invaliditeta za amputiranu nogu ili ruku može se povećati za 10% ako je patrljak nepodesan za nošenje proteze.

Član 8 Ako se kliničkim posmatranjem i dokumentovanom anamnezom mogu dokazati neurizmi sa bolovima i eventualnim smetnjama u fantomskom udu, kao i u sličaju kauzalgije, procenat invaliditeta povećava se od 10% do 30%.

Član 9

- 190 -

Ratnom vojnom invalidu koji je kao maloljetnik ili kao ratni zarobljenik bio izložen teškim životnim uslovima za vrijeme rata i zbog toga zadobio oštećenje organizma psihosomatskog karaktera, procenat vojnog invaliditeta može se povećati od 10% do 20%. Invalidu koji je u vrijeme nastanka invaliditeta bio maloljetan, a kod koga je usljed oštećenja organizma po kome mu je utvrđen invaliditet nastupilo psihosomatsko oštećenje (poremećaj) i to najkasnije u roku od godinu dana od nastanka invaliditeta, procenat invaliditeta utvrđen u Listi može se povećati od 10% do 20%. Procenat invaliditeta povećan u smislu st. 1 i 2 ovog člana, može da iznosi najviše 100% - II grupa.

Član 10 Endogena i druga urođena ili stečena sklonost koja uslovljava oboljenje, čija je etiologija nepoznata, ne može se uzimati kao osnov za priznavanje invaliditeta. Ako su prve pojave oboljenja iz stava 1 ovog člana nastale pod okolnostima iz člana 9, člana 13 stav 3 i člana 18 Zakona, ili se zdravstveno stanje u tim okolnostima znatnije pogoršalo, s obzirom na uobičajeni tok bolesti ili su te okolnosti ometale pravilno liječenje, može se smatrati da su te okolnosti ubrzale nepovoljan razvoj oboljenja, pa se izuzetno može djelimično priznati invaliditet. U oboljenja iz stava 1 ovog člana spadaju: šizofrenija, manijačko depresivne psihoze, epileptička bolest, neuroze, psihopatije, dijabetes oboljenja, sva endokrina oboljenja, ulkusna bolest, (osim Adisonove bolesti, tuberkulozne etiologije). Alergična oboljenja, spondiloze, spondilartroze, reumatoid artrit, diskopatije (koja su po savremenom gledištu posljedica degenerativnih promjena usljed kojih i najbeznačajnija trauma, pa čak i nezgodan pokret rukom ili dizanjem tereta, može dovesti do ispoljavanja bolesti) esencijalne hipertnzije, urođene srčane mane, litijaze, policistična oboljenja, maligni neoplastični procesi, trofične promjene ekstremiteta ako nijesu posljedica smrzavanja i pjegavca i sve druge bolesti endogene i nepoznate etiologije. Odredbe st. 1 i 2 ovog člana, primjenjuju se pri utvrđivanju invaliditeta i u slučaju iz člana 13 stav 1 tačka 3 Zakona. Odredbe st. 1 i 2 ovog člana ne primjenjuju se prilikom utvrđivanja procenta invaliditeta za maligne neoplastične procese koji su nastali kao posljedica rane, povrede ili ozljede, kao i zbog šećerne bolesti koja je nastala kao posljedica rane, povrede ili ozljede.

Član 11 Pri utvrđivanju procenta invaliditeta ožiljci se uzimaju u obzir ako ometaju funkciju nekog organa ili nekog dijela tijela, odnosno ako stvaraju nagrđenost.

Član 12 Procenat invaliditeta zbog zapaljenja zglobova, odnosno posljedica takvog oboljenja utvrđuje se kao za traumu zglobova ili za posljedicu koju je zapaljenje zglobova prouzrokovalo na srcu.

Član 13 Invaliditet I grupe može se utvrditi samo za oštećenja organizma za koja je u Listi utvrđen procenat invaliditeta 100% - I grupa, kao i u slučajevima iz člana 4 stav 4 i člana 6 stav 1 ovog pravilnika.

Član 14

- 191 -

Pri utvrđivanju procenta invaliditeta ne uzimaju se u obzir oštećenja organizma koja nastaju kao posljedica starenja, ako ovim pravilnikom nije drukčije propisano.

Član 15 Privremeni procenat invaliditeta u smislu člana 21 stav 3 Zakona utvrđuje se po pravilu, za vrijeme do dvije godine sa određenim datumom, nakon čega se utvrđuje trajni procenat, ako ovim pravilnikom nije drugačije propisano. Za oštećenja organizma iz člana 9 i člana 13 stav 1 tačka 3 Zakona, procenat invaliditeta utvrđuje se trajno.

Član 16 Ako oštećenje organizma nije predviđeno ovim pravilnikom, procenat invaliditeta se utvrđuje prema načelima medicinske nauke i analognom primjenom odredaba ovog pravilnika koje se odnose na slična oštećenja organizma, s tim da se može utvrditi i manji procenat invaliditeta od predviđenog u Listi.

Član 17 Invalidi kod kojih nastanu oštećenja organizma u vezi sa invaliditetom, i to: hirurško odstranjivanje organa, hirurški zahvati na vitalnim organima, dekompenzacije srca, jetre, pluća, bubrega, pankreasa i paralize nerava, aktivne tuberkuloze, kao i gubitak ili teško oštećenje parnog organa, mogu podnositi zahtjev za utvrđivanje novog procenta invaliditeta po osnovu tih oštećenja i prije isteka roka za podnošenje zahtjeva iz člana 81 stav 1 Zakona.

PRAVILNIK O OŠTEĆENJIMA ORGANIZMA PO OSNOVU KOJIH VOJNI INVALID I CIVILNI

INVALID RATA IMA PRAVO NA ORTOPEDSKI DODATAK ("Sl. list RCG", br. 05/2004 od 05.02.2004.)

Član 1 Ovim pravilnikom propisuju se vrste oštećenja organizma po osnovu kojih vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na ortopedski dodatak.

Član 2 Oštećenja organizma po osnovu kojih vojni invalid I do VI grupe i civilni invalid rata I do VI grupe, ima pravo na ortopedski dodatak, su:

1. amputacija dva ili više ekstremiteta; 2. oštećenje funkcije dva ili više ekstremiteta koje je posljedica zadobijene rane, povrede

ili ozljede; 3. potpuni gubitak vida na oba oka; 4. amputacija jedne noge u natkoljenici ili jedne ruke u laktu ili nadlaktici; 5. amputacija jedne noge u potkoljenici, jedne podlaktice ili jedne šake i 6. obostrana amputacija donožja po Lisfranku, ili obostrana amputacija nožja po

CHOPARTU, ili kombinacija tih amputacija.

PRAVILNIK O NAČINU I POSTUPKU KORIŠĆENJA PRAVA NA BESPLATNU I POVLAŠĆENU

VOŽNJU

- 192 -

("Sl. list RCG", br. 13/2004) Član 1

Ovim pravilnikom propisuje se način i postupak korišćenja prava na besplatnu i povlašćenu vožnju vojnih invalida, civilnih invalida rata, korisnika porodične invalidnine i drugih lica (u daljem tekstu: korisnici), koja u skladu sa zakonom ostvaruju to pravo.

Član 2 Korisnici iz člana 1 ovog pravilnika, ostvaruju pravo na isplatu naknade za besplatnu i povlašćenu vožnju u skladu sa zakonom, po obavljenom putovanju, na osnovu priložene vozne karte. Ukoliko se ne priloži vozna karta, naknada za prevoz se utvrđuje na osnovu cijene najjeftinijeg prevoza.

Član 3 Korisnik prava na besplatnu i povlašćenu vožnju dokaze o izvršenom putovanju dostavlja organu lokalne uprave nadležnom za poslove boračke i invalidske zaštite u roku od 30 dana od dana izvršenog putovanja.

Član 4 Organ lokalne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite na zahtjev korisnika prava na besplatnu i povlašćenu vožnju izvršiće obračun troškova putovanja i na osnovu priloženih dokaza o obavljenom putovanju donijeće odgovarajuće rješenje. Rješenje donijeto u skladu sa stavom 1 ovog člana, sa potrebnom dokumentacijom izvršiće organ državne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite.

ZDRAVSTVENA ZAŠTITA

ZAKON O ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI

("Sl. list RCG", br. 39/04 od 09.04.2004) I OSNOVNE ODREDBE

Član 1 Zdravstvena zaštita predstavlja skup mjera i aktivnosti na očuvanju, zaštiti i unapređenju zdravlja, sprječavanju i suzbijanju bolesti i povreda, ranom otkrivanju bolesti, pravovremenom liječenju i rehabilitaciji.

Član 2 Cilj ovog zakona je da stvori uslove za:

1) očuvanje, zaštita i unapređenje zdravlja građana Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Republika) i poboljšanje zdravstvenog stanja stanovništva;

2) poboljšanje kvaliteta života u vezi sa zdravljem; 3) obezbjeđenje dostupnosti zdravstvene zaštite, pod jednakim uslovima, svim građanima

Republike; 4) posebnu brigu za zdravstveno i socijalno osjetljive i ugrožene kategorije stanovništva; 5) održivost zdravstvenog sistema;

- 193 -

6) poboljšanje funkcionisanja, efikasnosti i kvaliteta zdravstvene službe, uz definisanje

posebnih programa u oblasti kadrova, mreže ustanova, tehnologije i medicinskog snabdijevanja;

7) bolje funkcionalno povezivanje institucija zdravstvenog sistema Republike, kao i usklađivanje privatnog i javnog interesa u ovoj oblasti;

8) podsticanje obavljanja zdravstvene djelatnosti u skladu sa domaćim i međunarodnim standardima.

Član 3 Građanin ima pravo na zdravstvenu zaštitu, u skladu sa zakonom. Građanin je dužan da se brine o svom zdravlju. Niko ne smije da ugrozi zdravlje drugih. Svako je dužan da, u granicama svojih znanja i mogućnosti, pruži prvu pomoć povrijeđenom ili bolesnom licu i da mu omogući pristup do hitne medicinske pomoći.

Član 4 U ostvarivanju prava na zdravstvenu zaštitu građani su jednaki, bez obzira na nacionalnu pripadnost, rasu, pol, starost, jezik, vjeru, obrazovanje, socijalno porijeklo, imovno stanje i drugo lično svojstvo.

Član 5 Zdravstvena djelatnost je od javnog interesa.

Član 6 Zdravstvena zaštita se sprovodi na načelima sveobuhvatnosti, kontinuiranosti, dostupnosti i cjelovitog pristupa u primarnoj zdravstvenoj zaštiti i specijalizovanog pristupa u specijalističko - konzilijarnoj i bolničkoj zdravstvenoj zaštiti.

Član 7 Zdravstvena služba podliježe provjeri kvaliteta stručnog rada i upravnom nadzoru, saglasno ovom zakonu.

Član 8

Sredstva za sprovođenje zdravstvene zaštite, za rad i razvoj zdravstvene službe obezbjeđuju se u skladu sa zakonom.

Član 9 Pojedini izrazi, u smislu ovog zakona, imaju sljedeće značenje:

1) prioritetne mjere zdravstvene zaštite su one mjere i aktivnosti zdravstvene zaštite koje su dostupne svim građanima u Republici;

2) zdravstveni sistem obuhvata sve subjekte u Republici, zdravstvenog i drugih oblasti

srodnih zdravstvu, obrazovnih i drugih institucija, privrednih subjekata i građana, kao i njihove aktivnosti i učešće na obezbjeđivanju zdravstvene zaštite stanovništva;

- 194 -

3) zdravstvena služba podrazumijeva zdravstvene ustanove, kao i zdravstvene radnike i

zdravstvene saradnike zaposlene u njima;

4) oblast javnog zdravlja predstavlja naučno - istraživački pristup razvoju zdravstvenog sistema i zdravstvene politike, kao i organizovane aktivnosti na unapređenju zdravlja, prevenciji bolesti i stvaranju uslova za ostvarivanje jednakosti u pristupu zdravstvenoj zaštiti između različitih socijalnih kategorija, kao i za ujednačavanje zdravstvenog stanja stanovništva, u okviru održivog razvoja na nivou Republike;

5) zdravstvena djelatnost podrazumijeva aktivnosti zdravstvenih ustanova i drugih oblika

zdravstvene službe na pružanju zdravstvenih usluga kojima se obezbjeđuje zdravstvena zaštita građana;

6) farmaceutska zdravstvena djelatnost podrazumijeva snabdijevanje građana ljekovima i

drugim medicinskim sredstvima, u skladu sa zakonom;

7) zdravstvena ustanova je pravno lice registrovano za obavljanje zdravstvene djelatnosti, koje ima za to odgovarajuće odobrenje saglasno ovom zakonu;

8) mreža zdravstvenih ustanova podrazumijeva vrstu, broj i raspored javnih i privatnih

zdravstvenih ustanova na teritoriji Republike, koja se utvrđuje i planira posebnim aktom;

9) zdravlje podrazumijeva, pored odsustva bolesti i nesposobnosti, stanje kompletne

fizičke, mentalne i socijalne ravnoteže;

10) unapređenje zdravlja podrazumijeva podsticanje zdravog načina života i identifikaciju socijalnih, ekonomskih, mentalnih, ličnih i drugih činilaca, koji doprinose zdravlju, uključujući i činioce sredine;

11) zdravstveni radnik je lice koje ima školsku spremu zdravstvenog usmjerenja i

ispunjava druge uslove za obavljanje zdravstvene djelatnosti u skladu sa ovim zakonom;

12) zdravstveni saradnik je lice koje nema školsku spremu zdravstvenog usmjerenja, a

može da obavlja određene poslove zdravstvene djelatnosti u skladu sa ovim zakonom;

13) fakultet zdravstvenog usmjerenja podrazumijeva medicinski, stomatološki i farmaceutski fakultet;

14) kvalitet zdravstvene zaštite podrazumijeva nivo zadovoljenja zdravstvenih potreba građana sa aspekta stanja sredstava, opreme i uslova u kojima se pruža zdravstvena zaštita, kadrovske osposobljenosti, znanja i vještina i njihove primjene, poboljšanja zdravstvenog stanja, otklanjanja uzroka i smanjenja štetnih uticaja rizičnih ponašanja i faktora sredine, kao i kvaliteta života;

15) akreditacija podrazumijeva ocjenu zdravstvene ustanove u smislu ispunjenosti

utvrđenih standarda u određenoj oblasti zdravstvene zaštite odnosno grani medicine;

- 195 -

16) zdravstvena tehnologija podrazumijeva intervencije i primijenjeno znanje koji se

koriste u zdravstvenoj zaštiti, a obuhvata ljekove, opremu, medicinske i hirurške procedure i organizacione, administrativne i logističke sisteme u kojima se obezbjeđuje zdravstvena zaštita stanovništva;

17) monitoring predstavlja sistemski proces mjerenja efekata rada subjekata u zdravstvu, u

cilju ocjenjivanja napretka koji ostvaruju;

18) evaluacija predstavlja sistematski način učenja kroz rad i korišćenje stečenih iskustava radi unapređivanja obavljanja tekućih aktivnosti zdravstvene zaštite i promocije boljeg planiranja na svim nivoima zdravstvenog sistema;

19) stranac je strani državljanin i lice bez državljanstva.

II ZDRAVSTVENA ZAŠTITA

1. Prioritetne mjere zdravstvene zaštite

Član 10 Prioritetne mjere zdravstvene zaštite su:

1) aktivnosti na unapređenju zdravlja i podizanju nivoa zdravstvenog stanja stanovništva u Republici;

2) zdravstvena edukacija i obrazovanje u vezi sa najčešćim zdravstvenim problemima

stanovništva u Republici i metodama njihove identifikacije, prevencije i kontrole;

3) aktivnosti na unapređenju sistematskog snabdijevanja stanovništva hranom i vodom za piće, u skladu sa posebnim zakonom;

4) prevencija i zaštita od ekoloških faktora štetnih po zdravlje, uključujući sve mjere i

aktivnosti na zaštiti, unapređenju i poboljšanju zdravstvenih uslova životne i radne sredine i higijenskih uslova za život i rad građana;

5) otkrivanje, sprječavanje i suzbijanje bolesti, povreda i njihovih posljedica na nivou

Republike;

6) sprječavanje, pravovremeno otkrivanje, liječenje i suzbijanje zaraznih, hroničnih nezaraznih i malignih bolesti, uključujući i vakcinacije protiv glavnih zaraznih bolesti, kao i prevenciju i kontrolu lokalnih endemskih bolesti;

7) zdravstvena zaštita djece i mladih do kraja propisanog redovnog školovanja, zaštita

žena u vezi sa planiranjem porodice, trudnoćom, porođajem i materinstvom; 8) zdravstvena zaštita (preventivna i kurativna) građana preko 65 godina života;

9) zdravstvena zaštita boraca, vojnih invalida, civilnih invalida rata, članova njihovih

porodica i korisnika prava na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja boraca, kao i korisnika socijalno zaštitnih prava, u skladu sa posebnim propisima;

- 196 -

10) podizanje nivoa mentalnog zdravlja građana, liječenje i rehabilitacija duševno oboljelih koji nijesu osigurani po drugom osnovu, kao i smještaj i liječenje oboljelih od duševnih bolesti koji mogu da ugroze sebe i okolinu u kojoj žive, u skladu sa zakonom;

11) zdravstvena zaštita lica ometenih u fizičkom i mentalnom razvoju (hendikepirana

lica);

12) liječenje lica koja se nalaze na hroničnom programu dijalize;

13) obezbjeđenje potrebnih ljekova i drugih medicinskih sredstava, posebno neophodnih ljekova, kao i krvi i krvnih derivata, u skladu sa posebnim zakonom;

14) hitni smještaj i liječenje lica čije je stanje zdravlja u neposrednoj životnoj opasnosti

zbog bolesti ili povreda;

15) utvrđivanje uzroka smrti.

2. Javni interes u oblasti zdravstvene zaštite Član 11

Javni interes u oblasti zdravstvene zaštite podrazumijeva mjere i aktivnosti kojima se doprinosi unapređivanju uslova za život, zdravlje i rad građana, kao i za rad i razvoj zdravstvene službe. Javni interes u oblasti zdravstvene zaštite obezbjeđuje se i sprovodi na nivou Republike i jedinice lokalne samouprave.

Član 12 Republika stvara uslove za sprovođenje zdravstvene zaštite, kao i uslove za unapređivanje, zaštitu i očuvanje zdravlja građana i usklađuje djelovanje i razvoj zdravstvenog sistema na teritoriji Republike. Republika utvrđuje zdravstvenu politiku kojom se definišu ciljevi za očuvanje i unaprijeđenje zdravlja građana u Republici. U sprovođenju politike iz stava 2 ovog člana Republika:

1) utvrđuje strategiju razvoja zdravstva Republike koja sadrži: mjere za sprovođenje zadataka i ciljeva zdravstvene politike, prioritete u razvoju određenih oblasti zdravstvene zaštite, mjere za povećanje efikasnosti pružanja zdravstvene zaštite i druge mjere i aktivnosti koje su od strateškog značaja za razvoj i unapređenje zdravstvene zaštite;

2) utvrđuje mjere poreske i ekonomske politike u cilju podsticanja zdravih životnih navika;

3) obezbjeđuje saradnju sa drugim subjektima u razvoju zdravstvenog sistema i sprovođenju prioritetnih mjera zdravstvene zaštite kroz integrisani zdravstveni sistem;

4) utvrđuje mjere iz oblasti zaštite životne i radne sredine koje su od uticaja na zdravlje

građana, u skladu sa posebnim zakonom;

5) utvrđuje standarde i normative u oblasti zdravstvene zaštite, u skladu sa naučnim dostignućima, materijalnim mogućnostima, kao i opštim i specifičnim potrebama korisnika zdravstvene zaštite;

- 197 -

6) utvrđuje mrežu zdravstvenih ustanova na teritoriji Republike;

7) donosi program integracije privatnog i javnog sektora;

8) donosi plan razvoja kadrova u oblasti zdravstva;

9) utvrđuje jedinstvenu metodologiju snabdijevanja zdravstvenih ustanova ljekovima, medicinskim sredstvima i opremom, utvrđuje bilans potreba za ljekovima i medicinskim sredstvima, kao i referentne cijene ljekova i medicinskih sredstava;

10) obezbjeđuje finansijska sredstva, u skladu sa zakonom.

Vlada Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada) utvrđuje zdravstvenu politiku iz stava 2 ovog člana i vrši poslove iz stava 3 tač. 1, 2, 4, 6, 7 i 10 ovog člana. Poslove iz stava 3 tač. 3, 5, 8 i 9 ovog člana obavlja organ državne uprave nadležan za poslove zdravlja (u daljem tekstu: Ministarstvo).

Član 13 U oblasti zdravstvene zaštite Republika, iz budžeta, obezbjeđuje sredstva za:

1) praćenje zdravstvenog stanja stanovništva i identifikovanje zdravstvenih problema u Republici, kao i druge poslove iz oblasti javnog zdravlja;

2) sprovođenje prioritetnih mjera zdravstvene zaštite iz člana 10 tač. 1, 2, 3, 4, 10 i 15

ovog zakona;

3) sprovođenje mjera zdravstvene zaštite koju odredi nadležni organ državne uprave u vanrednim situacijama (epidemije, zarazne bolesti, fizički i hemijski akcidenti, elementarne i druge veće nepogode i nesreće, bioterorizam i dr);

4) prevenciju bolesti, promociju zdravlja, istraživanje zdravstvenih problema i rizika po

zdravlje i druge socijalnomedicinske djelatnosti od značaja za Republiku;

5) sprovođenje promotivnih programa za unapređenje zdravlja pojedinih najosjetljivijih populacionih grupacija, kategorija stanovništva, dobnih grupa i vrsta bolesti, koje nije obuhvaćeno obaveznim zdravstvenim osiguranjem;

6) planiranje, organizovanje i implementaciju aktivnosti na suzbijanju alkoholizma,

pušenja, upotrebe droge i druge bolesti zavisnosti; 7) kontrolu zdravstvene ispravnosti vazduha, vode za piće, zemljišta, kontrolu zdravstvene

ispravnosti životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe, kontrolu buke, kao i zaštitu od jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja, ukoliko sredstva za ove namjene ne budu obezbijeđena na drugi način u skladu sa posebnim propisima;

8) učešće u finansiranju naučno-istraživačkih projekata iz oblasti zdravstvene zaštite;

9) hitnu medicinsku pomoć građanima Republike koji nijesu zdravstveno osigurani;

- 198 -

10) zdravstvenu zaštitu lica koja su na izdržavanju kazne zatvora, kao i lica kojima je izrečena mjera obaveznog čuvanja i obaveznog liječenja alkoholičara i narkomana;

11) zdravstvenu zaštitu lica koja su na evidenciji nezaposlenih lica, ukoliko sredstva za

zdravstveno osiguranje ovih lica nijesu obezbijeđena na drugi način u skladu sa posebnim zakonom;

12) zdravstvenu zaštitu korisnika socijalno - zaštitnih prava, boraca, vojnih invalida,

civilnih invalida rata, članova njihovih porodica i korisnika prava na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja boraca, koji nijesu osigurani po drugom osnovu;

13) zdravstvenu zaštitu stranaca i osoblja diplomatsko-konzularnih predstavništava,

kojima se zdravstvena zaštita obezbjeđuje na osnovu međunarodnih sporazuma, ako tim sporazumima nije drukčije određeno, kao i stranaca koji borave u Republici po pozivu državnih organa, za vrijeme njihovog boravka u Republici;

14) zdravstvena zaštita stranaca kojima je priznat status izbjeglica i raseljenih lica, u

skladu sa posebnim propisima i međunarodnim sporazumima;

15) zdravstvenu zaštitu stranaca oboljelih od kuge, kolere, virusne hemoragične groznice ili žute groznice, kao i stranaca - članova posade stranih pomorskih brodova oboljelih od veneričnih bolesti ili od drugih zaraznih bolesti opasnih po zdravlje;

16) izgradnju kapitalnih objekata i nabavku opreme visoke tehnološke vrijednosti u

zdravstvenim ustanovama čiji je osnivač Republika. Izgradnja objekata i nabavka opreme iz tačke 16 ovog člana vrši se u skladu sa utvrđenim prioritetima zdravstvene politike, a na način i po postupku propisanim posebnim zakonom.

Član 14 Jedinica lokalne samouprave, u okviru svojih prava i dužnosti, učestvuje u obezbjeđivanju uslova za ostvarivanje primarne zdravstvene zaštite na svojoj teritoriji, na način što:

1) inicira i predlaže mjere u oblasti primarne zdravstvene zaštite;

2) učestvuje u planiranju i sprovođenju razvoja primarne zdravstvene zaštite koja je od neposrednog interesa za lokalno stanovništvo, saglasno ovom zakonu i drugim aktima koje se donose na osnovu ovog zakona;

3) učestvuje u upravljanju zdravstvenim ustanovama čiji je osnivač Republika, u skladu sa

ovim zakonom;

4) preduzima aktivnosti radi unapređenja primarne zdravstvene zaštite, u skladu sa zakonom.

3. Mjere zdravstvene zaštite u vezi sa radom i radnom sredinom

Član 15 Pravna i fizička lica, u planiranju i obavljanju svoje djelatnosti, dužna su da obezbijede uslove za ostvarivanje zdravstvene zaštite razvijanjem i upotrebom odgovarajućih tehnologija koje

- 199 -

nijesu štetne po zdravlje i okolinu, kao i uvođenje mjera za zaštitu i unaprijeđenje zdravlja zaposlenih. Mjere zdravstvene zaštite u vezi sa radom i radnom sredinom koje, u cilju obezbjeđivanja specifične zdravstvene zaštite zaposlenih, obezbjeđuje poslodavac, u smislu propisa o radu, su:

1) sprječavanje i otkrivanje profesionalnih bolesti, sprječavanje povreda na radu i pružanje odgovarajuće prve pomoći;

2) zaštita zdravlja zaposlenih koji su na radnom mjestu izloženi posebnim opasnostima za

zdravlje;

3) mjere zdravstvene zaštite utvrđene posebnim propisima.

Član 16 Specifična zdravstvena zaštita zaposlenih obuhvata:

1) ljekarske preglede radi utvrđivanja radne sposobnosti;

2) praćenje zdravstvenog stanja zaposlenih;

3) identifikaciju i procjenu rizika po zdravlje na radnom mjestu;

4) sistematske, prethodne, periodične i kontrolne preglede zaposlenih s obzirom na pol, starost i uslove rada, pojavu profesionalnih bolesti, povreda na radu i hroničnih bolesti;

5) davanje savjeta o zdravlju, bezbjednosti, higijeni rada, organizaciji i zaštitnim

sredstvima;

6) preglede zaposlenih koji se obavezno sprovode radi zaštite od štetnih faktora životne i radne sredine, zaštite potrošača, odnosno korisnika usluga i druge obavezne zdravstvene preglede;

7) organizovanje i pružanje prve pomoći i hitnih intervencija na licu mjesta i u procesu

rada;

8) ocjenjivanje uslova rada na pojedinom radnom mjestu radi zaštite od profesionalnih bolesti;

9) ocjenjivanje potrebe i upućivanje zaposlenih izloženih zdravstvenim rizicima na radu,

kao i hronično premorenih i fizički iscrpljenih zaposlenih na zdravstveno-preventivni aktivni odmor i na ranu rehabilitaciju i praćenje rezultata ovog odmora i rehabilitacije;

10) zdravstvenu edukaciju i zdravstveno obrazovanje zaposlenih.

Sadržaj mjera specifične zdravstvene zaštite zaposlenih bliže propisuje Ministarstvo, uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove rada.

Član 17

- 200 -

Specifična zdravstvena zaštita zaposlenih kod poslodavca ostvaruje se na osnovu ugovora između poslodavca i zdravstvene ustanove.

4. Prava i dužnosti građana u ostvarivanju zdravstvene zaštite Član 18

U ostvarivanju zdravstvene zaštite građanin ima pravo na:

1) jednakost u cjelokupnom tretmanu prilikom ostvarivanja zdravstvene zaštite; 2) slobodan izbor doktora medicine i doktora stomatologije, u skladu sa zakonom; 3) zdravstvenu zaštitu standardnog kvaliteta i jednakog sadržaja, kao i pravo na naknadu

štete koja mu je nanesena pružanjem neodgovarajuće zdravstvene zaštite; 4) hitnu medicinsku pomoć u trenutku kada je ona neophodna, u skladu sa posebnim

zakonom; 5) slobodan izbor između više mogućih oblika medicinskih intervencija koje ponudi

doktor medicine, odnosno doktor stomatologije, u skladu sa ovim zakonom; 6) tačno obavještavanje i upoznavanje sa svim pitanjima koja se odnose na njegovo

zdravlje; 7) odbijanje da bude predmet naučnog istraživanja, bez svoje saglasnosti ili bilo kog

drugog pregleda ili medicinskog tretmana koji ne služi njegovom liječenju; 8) povjerljivost svih podataka koji se odnose na njegovo zdravlje; 9) odbijanje pregleda i liječenja, uključujući tu i pravo da tokom liječenja pisanim putem

zatraži promjenu doktora medicine, odnosno doktora stomatologije, ako izjavi da je u doktora koji ga je liječio izgubio povjerenje;

10) odbijanje hirurške i druge medicinske intervencije, saglasno ovom zakonu. Pravo izbora, prihvatanja, odnosno odbijanja pojedinih dijagnostičkih i terapeutskih postupaka iz stava 1 tač. 5, 7, 9 i 10 ovog člana građanin izražava potpisivanjem saglasnosti, osim ako je maloljetan ili nesposoban za rasuđivanje. Ako je građanin nesposoban da donese odluku o izboru medicinske intervencije od ponuđenih mogućih oblika, a radi se o slučaju neodložne intervencije čije bi nepreduzimanje ugrozilo život i zdravlje građanina ili izazvalo trajna oštećenja, tu odluku ovlašćeni su da donesu članovi njegove uže porodice ili drugi bliži srodnici. Ako bi davanje saglasnosti iz stava 3 ovog člana iziskivalo duži protek vremena, zbog čega bi život građanina bio ugrožen, saglasnost nije obavezna. Građanin može odbiti hiruršku intervenciju, ako je svjestan i orijentisan u vremenu i prostoru i ako je sposoban za rasuđivanje. Za lice koje nije pri svijesti ili nije sposobno za rasuđivanje saglasnost daju članovi njegove uže porodice ili drugi bliži srodnici. U slučaju neodložne medicinske intervencije saglasnost nije obavezna. Saglasnost iz st. 2 i 3 ovog člana nije obavezna ni u slučajevima pružanja zdravstvene zaštite iz stava 1 tač. 9 i 10 ovog člana zaraženim i duševno oboljelim licima. Način ostvarivanja prava iz ovog člana bliže propisuje Ministarstvo, u skladu sa odgovarajućim međunarodnim aktima i ovim zakonom.

Član 19

- 201 -

Primarnu zdravstvenu zaštitu građani ostvaruju preko izabranog tima doktora medicine ili izabranog doktora medicine ili izabranog doktora stomatologije (u daljem tekstu: izabrani tim ili izabrani doktor). Izabrani tim iz stava 1 ovog člana, po pravilu, čine:

- specijalista primarne zdravstvene zaštite, odnosno doktor opšte medicine, pedijatar, specijalista opšte ili urgentne medicine, internista ili specijalista medicine rada, koji su edukovani za rad u primarnoj zdravstvenoj zaštiti;

- drugi zdravstveni radnici sa višom ili srednjom školskom spremom edukovani za rad u primarnoj zdravstvenoj zaštiti.

U mjestima, odnosno naseljima gdje ne postoje uslovi za ostvarivanje zdravstvene zaštite na način iz stava 1 ovog člana građani ostvaruju zdravstvenu zaštitu preko doktora koji je određen u skladu sa ovim zakonom. Izbor doktora vrši se najmanje na jednu godinu. Bliže uslove u pogledu standarda, normativa i kvaliteta ostvarivanja zdravstvene zaštite preko izabranog tima ili izabranog doktora, kao i ostvarivanje zdravstvene zaštite iz stava 1 ovog člana propisuje Ministarstvo.

Član 20 Odnosi između zdravstvenih radnika i građanina, prilikom ostvarivanja zdravstvene zaštite, zasnivaju se na međusobnom uvažavanju, povjerenju i očuvanju dostojanstva ličnosti. U toku sprovođenja zdravstvene zaštite moraju se poštovati lična uvjerenja građanina koja se odnose na njegova vjerska, kulturna, moralna i druga opredjeljenja. Građanin je dužan da pravo na zdravstvenu zaštitu koristi u skladu sa ovim zakonom i uputstvom o liječenju izdatom od strane zdravstvenog radnika. Prioriteti u pružanju zdravstvene zaštite zasnivaju se isključivo na medicinskim indikacijama, uzimajući u obzir stepen invalidnosti, težinu oboljenja ili povrede i druge okolnosti u vezi sa zdravstvenim stanjem građanina.

Član 21 Građanin kome je uskraćeno pravo na zdravstvenu zaštitu, odnosno koji nije zadovoljan pruženom zdravstvenom uslugom ili postupkom zdravstvenog ili drugog radnika zdravstvene ustanove može podnijeti prigovor zdravstvenom radniku koji rukovodi procesom rada ili drugom ovlašćenom licu u zdravstvenoj ustanovi (u daljem tekstu: ovlašćeno lice). Prigovor se podnosi usmeno ili pisano. Po prigovoru iz stava 1 ovog člana ovlašćeno lice postupa odmah i o tome, neposredno ili u roku od pet dana od podnošenja prigovora, obavještava podnosioca prigovora. Građanin koji je nezadovoljan odlukom iz stava 3 ovog člana može se obratiti zdravstvenoj inspekciji. Ovlašćeno lice podnosi mjesečni izvještaj o podnijetim prigovorima licu koje rukovodi zdravstvenom ustanovom.

Član 22 Za vrijeme pružanja zdravstvene zaštite u zdravstvenoj ustanovi građanin je dužan da se pridržava opštih akata zdravstvene ustanove o uslovima boravka i ponašanja u toj ustanovi.

- 202 -

U slučaju da građanin na stacionarnom liječenju zahtijeva da prekine liječenje, i pored upozorenja nadležnog doktora medicine na moguće posljedice zbog takve odluke, dužan je da o tome da pisanu izjavu. U slučaju da građanin odbije da da pisanu izjavu iz stava 2 ovog člana, o tome će se sačiniti službena zabilješka u prisustvu svjedoka, koja se čuva u dokumentaciji o liječenju.

Član 23 Doktor medicine ima obavezu da sprovodi odgovarajuće dijagnostičke i terapijske postupke, ako posumnja da je lice koje se nalazi na liječenju oboljelo od zarazne bolesti i da je opasno po zdravlje drugih, u skladu sa posebnim zakonom. Doktor medicine, u slučaju kad procijeni da je priroda duševne bolesti kod bolesnika takva da može da ugrozi sopstveni život ili život drugih lica ili imovinu, može bolesnika da uputi na bolničko liječenje, a nadležni doktor medicine te zdravstvene ustanove dužan je da to lice primi na bolničko liječenje, bez prethodnog pristanka bolesnika, odnosno punoljetnog člana njegove porodice. Doktor medicine koji bolesnika iz stava 1 ovog člana uputi u psihijatrijsku ustanovu može da zatraži pomoć organa državne uprave nadležnog za unutrašnje poslove, ukoliko procijeni da je bolesnik u takvom stanju da može ugroziti bezbjednost ljudi i okoline. Mjere iz st. 2 i 3 ovog člana doktor medicine preduzima u skladu sa posebnim zakonom.

Član 24 Zdravstveni radnici dužni su da čuvaju, kao profesionalnu tajnu, sve što znaju o zdravstvenom stanju građanina. Na čuvanje profesionalne tajne obavezni su i drugi zaposleni u zdravstvu koji za nju saznaju u obavljanju svojih dužnosti, studenti i učenici škole zdravstvenog usmjerenja. Izuzetno, lica iz stava 1 ovog člana mogu biti oslobođena čuvanja profesionalne tajne, ako za to imaju saglasnost lica o čijem se zdravstvenom stanju radi ili je to neophodno učiniti u javnom interesu ili u interesu drugog lica. U javnom interesu ili interesu drugog lica, u smislu stava 3 ovog člana, je:

- otkrivanje ili suđenje za najteža krivična djela, ako bi ono bilo znatno usporeno ili onemogućeno bez otkrivanja podataka o zdravstvenom stanju građanina;

- zaštita javnog zdravlja i bezbjednosti; - sprječavanje izlaganja drugog lica neposrednoj i ozbiljnoj opasnosti za njegov život ili

zdravlje. Član 25

Zdravstvena ustanova čiji je osnivač Republika, odnosno jedinica lokalne samouprave može građanima ponuditi, u okviru utvrđenih standarda, posebne uslove pružanja zdravstvene zaštite u pogledu kadra, smještaja i vremena, na način i pod uslovima koje bliže utvrdi Ministarstvo. Zdravstvena ustanova iz stava 1 ovog člana dužna je da od Ministarstva pribavi odobrenje za pružanje zdravstvene zaštite na način iz stava 1 ovog člana.

- 203 -

Građanin koji se opredijeli za korišćenje zdravstvene zaštite na način iz stava 1 ovog člana sam snosi, u cjelini, troškove pružanja zdravstvene zaštite.

5. Sprovođenje zdravstvene zaštite Član 26

U sprovođenju zdravstvene zaštite zdravstvena ustanova dužna je da primjenjuje samo naučno provjerene i dokazane medicinske metode i postupke u prevenciji, dijagnostikovanju, liječenju i rehabilitaciji oboljelih. Kriterijume, standarde i smjernice za procjenu medicinskih tehnologija, kao i uslove za uvođenje novih medicinskih metoda i postupaka utvrđuje Ministarstvo. U sprovođenju mjera zdravstvene zaštite mogu se primjenjivati i stručno provjerene, tradicionalne i alternativne metode liječenja, koje nijesu štetne po zdravlje građana. Metode liječenja iz stava 3 ovog člana primjenjuju se u skladu sa propisom Ministarstva. Za primjenu pojedine metode liječenja iz stava 3 ovog člana saglasnost daje Ministarstvo.

Član 27 Ispitivanje i uvođenje novih metoda pri otkrivanju i sprječavanju bolesti, liječenju i rehabilitaciji oboljelih i povrijeđenih, kao i vršenju biomedicinskih istraživanja dozvoljeno je jedino uz saglasnost Ministarstva i uz pisanu saglasnost oboljelog, odnosno povrijeđenog lica, a za maloljetna lica ili lica pod starateljstvom, uz pisanu saglasnost roditelja ili staratelja. Za primjenu metoda i postupaka iz stava 1 ovog člana saglasnost daje Ministarstvo, po prethodno pribavljenom mišljenju nadležne komore i odgovarajućeg fakulteta zdravstvenog usmjerenja.

Član 28 Zabranjeno je reklamiranje metoda i postupaka zdravstvene zaštite u medijima, kao i od strane lica koja nijesu zdravstveni radnici. Zdravstvene ustanove u medijima mogu oglašavati jedino: naziv zdravstvene ustanove, djelatnost, adresu i telefon, kao i radno vrijeme. Rezultati stručno medicinskih metoda i postupaka zdravstvene zaštite mogu se saopštiti jedino na stručnim skupovima i objavljivati u stručnim časopisima i publikacijama, o čemu građani mogu biti obavještavani preko medija.

6. Vođenje medicinske dokumentacije i evidencije Član 29

Svi učesnici u pružanju zdravstvene zaštite dužni su da vode odgovarajuću medicinsku dokumentaciju, izvještaje i evidencije, u skladu sa posebnim zakonom i da u propisanim rokovima dostavljaju individualne, zbirne i periodične izvještaje Institutu za javno zdravlje.

7. Zdravstvena zaštita stranaca Član 30

Lica kojima je priznat status izbjeglica u Republici imaju pravo na zdravstvenu zaštitu u skladu sa odredbama ovog zakona, ako međunarodnim sporazumom nije drukčije određeno.

Član 31 Zdravstvene ustanove i zdravstveni radnici dužni su da strancu ukažu hitnu medicinsku pomoć.

- 204 -

Stranci sami snose troškove za pruženu hitnu medicinsku pomoć ili druge vrste zdravstvene zaštite, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno. Za korišćenje zdravstvene zaštite iz stava 1 ovog člana stranac plaća naknadu zdravstvenoj ustanovi prema cjenovniku zdravstvene ustanove.

III ZDRAVSTVENA DJELATNOST I ZDRAVSTVENE USTANOVE

1. Nivoi zdravstvene djelatnosti Član 32

Zdravstvena djelatnost organizuje se na primarnom, sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite. Primarna zdravstvena zaštita je osnov sistema zdravstvene zaštite i prvi nivo na kojem građanin ostvaruje zdravstvenu zaštitu ili se uključuje u proces ostvarivanja zdravstvene zaštite na drugim nivoima, osim u hitnim slučajevima.

Član 33 Zdravstvena djelatnost koja se obavlja na primarnom nivou zdravstvene zaštite, po pravilu, obuhvata:

1) aktivnosti na unapređenju zdravlja građana; 2) zdravstvenu edukaciju i obrazovanje o najčešćim zdravstvenim problemima na

određenom području i metodama njihove identifikacije, prevencije i kontrole; 3) promovisanje zdravog načina života, uključujući i zdravu ishranu stanovništva; 4) saradnju sa drugim organima, organizacijama, jedinicama lokalne samouprave i drugim

subjektima u cilju podržavanja zaštite, unaprjeđenja i poboljšanja uslova životne i radne sredine i higijenskih uslova za život i rad pojedinaca;

5) zdravstvenu zaštitu majke i djeteta i planiranje porodice; 6) otkrivanje, prevenciju i kontrolu malignih bolesti; 7) otkrivanje, prevenciju i kontrolu endemskih bolesti; 8) otkrivanje, sprječavanje i liječenje bolesti usta i zuba; 9) zdravstvenu zaštitu zaposlenih; 10) zaštitu i unapređenje mentalnog zdravlja; 11) imunizaciju protiv glavnih zaraznih bolesti; 12) patronažne posjete, liječenje i rehabilitaciju u kući; 13) prevenciju i liječenje najčešćih bolesti i povreda; 14) hitnu medicinsku pomoć; 15) zdravstvenu rehabilitaciju djece i mladih s poremećajima u tjelesnom razvoju i

zdravlju; 16) obezbjeđenje odgovarajućih ljekova.

Član 34

Hitna medicinska pomoć se organizuje u skladu sa posebnim zakonom, radi preduzimanja neophodne i neodložne medicinske intervencije čije bi nepreduzimanje ugrozilo život i zdravlje građanina ili izazvalo trajna oštećenja.

Član 35

- 205 -

Na sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite građanima se obezbjeđuje specijalizovana i visokospecijalizovana zdravstvena zaštita, koja se ne može obezbijediti na nivou primarne zdravstvene zaštite. Specijalizovana i visokospecijalizovana zdravstvena zaštita iz stava 1 ovog člana obuhvata složenije mjere i postupke u pogledu dijagnostikovanja, liječenja i sprovođenja ambulantne rehabilitacije, u cilju rješavanja kompleksnijih zdravstvenih problema. Zdravstvena zaštita organizuje se na sekundarnom i tercijarnom nivou tako da nadopunjuje primarnu zdravstvenu zaštitu i pruža joj organizovanu i kontinuiranu pomoć i podršku, učešćem u edukaciji i davanjem stručnih uputstava, savjeta, preporuka i stručnih informacija kadrovima koji rade na nivou primarne zdravstvene zaštite o praktičnim pitanjima i problemima koji se javljaju u pružanju primarne zdravstvene zaštite.

Član 36 Zdravstvena zaštita na tercijarnom nivou pruža visokospecijalizovanu zaštitu obavljanjem najsloženijih oblika specijalističke zaštite, organizuje laboratorijsku ekspertizu i pruža podršku drugim nivoima zdravstvene zaštite. Na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite organizuje se i sprovodi naučno istraživačka i naučna djelatnost. Nastava za potrebe fakulteta zdravstvenog usmjerenja obavlja se na svim nivoima zdravstvene djelatnosti u Republici.

Član 37 Zdravstvene ustanove na svim nivoima zdravstvene zaštite uspostavljaju jedinstven sistem upućivanja građana sa jednog na druge nivoe zdravstvene zaštite. U slučaju da se građaninu na nivou primarne zdravstvene zaštite ne može pružiti adekvatna i pravovremena zdravstvena zaštita, zdravstvena ustanova, odnosno izabrani tim ili izabrani doktor upućuje tog građanina u odgovarajuću zdravstvenu ustanovu, odnosno odgovarajućem specijalisti na sekundarnom ili, izuzetno, na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite, radi pregleda, liječenja i davanja odgovarajućeg mišljenja i uputstva za dalje liječenje na nivou primarne zdravstvene zaštite. Bolnice i druge vrste stacionarnih zdravstvenih ustanova ili ljekar specijalista kome je građanin upućen sa nivoa primarne zdravstvene zaštite mogu tog građanina uputiti na sljedeći nivo zdravstvene zaštite, gdje se pruža visokospecijalizovana zdravstvena zaštita upotrebom vrhunske zdravstvene tehnologije.

Član 38 Sistem upućivanja građana sa jednog na druge nivoe zdravstvene zaštite obuhvata razmjenu informacija, i to sa nivoa primarne zdravstvene zaštite o zdravstvenom stanju građanina sa podacima o prirodi bolesti ili zdravstvenog problema zbog kojeg se obratio izabranom timu ili izabranom doktoru i preduzetim mjerama, a sa sekundarnog odnosno tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite o izvršenim pregledima, nalazima i preduzetim mjerama liječenja i sa detaljnim uputstvima za dalje liječenje.

2. Vrste zdravstvenih ustanova

- 206 -

Član 39 Zdravstvene ustanove su: dom zdravlja, ambulanta, laboratorija, apoteka, bolnica, zavod, prirodno lječilište, klinika, klinički centar, institut i Institut za javno zdravlje. Djelokrug rada zdravstvenih ustanova iz stava 1 ovog člana, njihovu organizaciju i način rada, kao i uslove koje moraju da ispunjavaju u pogledu prostora, potrebnog kadra i medicinsko tehničke opreme bliže propisuje Ministarstvo, u skladu sa standardima i normativima.

Član 40 Dom zdravlja je referentni centar primarne zdravstvene zaštite koji pruža ili omogućava podršku izabranom timu ili izabranom doktoru iz člana 19 ovog zakona iz oblasti:

1) imunizacije protiv glavnih zaraznih bolesti; 2) otkrivanja i suzbijanja činilaca koji utiču na pojavu i širenje zaraznih i nezaraznih

bolesti; 3) zdravstvene zaštite žena i planiranja porodice i 4) kućnog liječenja i patronažne

zdravstvene zaštite. Dom zdravlja može omogućiti, odnosno pružiti podršku izabranom timu ili izabranom doktoru i iz sljedećih oblasti: 1) sprovođenja zdravstvene edukacije i obrazovanja o najčešćim zdravstvenim problemima i metodama njihove identifikacije, prevencije i kontrole; 2) higijensko-epidemiološke zaštite; 3) zaštite mentalnog zdravlja; 4) liječenja plućnih bolesti i TBC i 5) laboratorijskih, radioloških i drugih dijagnostičkih procedura, kao i drugih oblasti koje odredi Ministarstvo. Izabrani tim ili izabrani doktor iz stava 1 ovog člana može biti organizovan samostalno ili u okviru doma zdravlja.

Član 41 Ambulanta i laboratorija su zdravstvene ustanove koje mogu da obavljaju zdravstvenu djelatnost na svim nivoima zdravstvene zaštite.

Član 42 Apoteka je zdravstvena ustanova na primarnom nivou zdravstvene zaštite koja obavlja farmaceutsku zdravstvenu djelatnost. Apoteka vodi finansijsko i materijalno knjigovodstvo, u skladu sa zakonom.

Član 43 Bolnica je zdravstvena ustanova koja obavlja bolničku djelatnost. Bolnička djelatnost obuhvata dijagnostiku, liječenje i medicinsku rehabilitaciju. Za vrijeme liječenja u bolnici građaninu se obezbjeđuje smještaj, ishrana i odgovarajuća zdravstvena njega. Pored bolničke djelatnosti bolnica obavlja i sljedeće poslove: specijalističko konsultativno i konzilijarno liječenje; urgentnu medicinsku pomoć; laboratorijsku, radiološku i drugu dijagnostiku; ambulantno-medicinsku rehabilitaciju, ako to priroda njenog posla zahtijeva; obezbjeđenje krvi i krvne plazme; poslove anesteziologije; poslove patologije; poslove mrtvačnice, kao i snabdijevanje ljekovima i medicinskim sredstvima preko bolničke apoteke.

- 207 -

Bolnica može biti opšta i specijalna, a pojedini oblici specijalizovane zdravstvene zaštite mogu se obavljati i u dnevnoj bolnici. Opšta bolnica je zdravstvena ustanova na sekundarnom nivou zdravstvene zaštite koja, pored djelatnosti iz st. 1, 2 i 3 ovog člana, obavlja najmanje djelatnost hirurgije, interne medicine, pedijatrije, ginekologije i akušerstva. Za obavljanje djelatnosti iz stava 5 ovog člana opšta bolnica obrazuje odjeljenja. Opšta bolnica je obavezna da obezbijedi uslove za zbrinjavanje akutnih zaraznih bolesti i akutnih stanja u psihijatriji. Specijalna bolnica je zdravstvena ustanova na sekundarnom nivou zdravstvene zaštite koja obavlja specijalističko konsultativnu i visokospecijalizovanu konzilijarnu zdravstvenu djelatnost i bolničko liječenje za određene vrste bolesti i odgovarajuću medicinsku rehabilitaciju. Specijalna bolnica mora da raspolaže odgovarajućim posteljnim fondom prema svojoj namjeni, dijagnostičkim i drugim specifičnim uslovima za obavljanje djelatnosti u određenoj specifičnoj grani zdravstvene zaštite koju pruža. U dnevnoj bolnici pruža se specijalizovana zdravstvena zaštita u dnevnom tretmanu.

Član 44 Zavod je zdravstvena ustanova koja se osniva za određenu oblast zdravstvene zaštite ili za zdravstvenu zaštitu određene kategorije stanovništva ili populacione grupe.

Član 45 Prirodno lječilište je zdravstvena ustanova koja obavlja liječenje i medicinsku rehabilitaciju, uz korišćenje prirodnog faktora u liječenju (voda, blato, pijesak, more i dr).

Član 46 Klinika je zdravstvena ustanova ili organizacioni dio zdravstvene ustanove koja obavlja visokospecijalizovanu specijalističko - konsultativnu i bolničku zdravstvenu djelatnost iz određene grane medicine, odnosno stomatologije.

Član 47 Klinički centar je visokospecijalizovana zdravstvena ustanova na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite koja koristi najsloženije metode dijagnostikovanja i liječenja i obavlja specijalističko - konsultativnu i subspecijalističku bolničku zdravstvenu djelatnost iz više oblasti zdravstvene zaštite, odnosno grana medicine. Klinički centar je nastavna baza fakulteta zdravstvenog usmjerenja i obavlja naučno-istra-živačku i nastavnu djelatnost za oblast kliničkih grana medicine, u skladu sa zakonom. Klinički centar je odgovoran za stručno-me-todološku edukaciju i koordinaciju u svim oblastima zdravstvene zaštite na sekundarnom nivou. Klinički centar, u skladu sa planom i programom fakulteta zdravstvenog usmjerenja, organizuje i obavlja dodiplomsku i poslijediplomsku nastavu za studente tog fakulteta, na osnovu ugovora sa fakultetom.

- 208 -

Klinički centar organizuje i sprovodi specijalističko usavršavanje iz područja užih specijalnosti zdravstvenih radnika iz oblasti kliničkih grana medicine, na način iz stava 4 ovog člana.

Član 48 Institut je zdravstvena ustanova na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite ili organizacioni dio zdravstvene ustanove koja obavlja visoko - specijalističku konsultativnu i bolničku djelatnost ili samo specijalističko-konsultativnu djelatnost. Institut se može osnovati za obavljanje djelatnosti iz jedne ili više oblasti zdravstvene zaštite ili grana medicine odnosno stomatologije. Institut obavlja i naučno - istraživačku i nastavnu djelatnost, u skladu sa zakonom.

Član 49 Institut za javno zdravlje je visokospecijalizovana zdravstvena ustanova na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite čija je djelatnost usmjerena na očuvanje i unapređenje zdravlja svih građana. U obavljanju djelatnosti iz stava 1 ovog člana Institut za javno zdravlje:

1) prati i procjenjuje zdravstveno stanje stanovništva i kreira baze podataka za planiranje, praćenje i evaluaciju svih javno - zdravstvenih aktivnosti i aktivnosti zdravstvene zaštite u Republici;

2) identifikuje faktore rizika po zdravlje od zaraznih i hroničnih masovnih nezaraznih bolesti, uključujući biološke, ekološke, socio - ekonomske faktore i stilove života i preduzima mjere za smanjenje njihovog uticaja ili njihovo eliminisanje;

3) vrši prevenciju i kontrolu zaraznih bolesti; 4) predlaže i sprovodi mjere za zaštitu i promociju zdravlja, a naročito u pogledu kontrole

zdravstvene ispravnosti životnih namirnica, predmeta za opštu upotrebu, vode za piće, čvrstih i otpadnih materija, buke i zagađivanja vazduha;

5) analizira stanje i izvještava nadležne državne organe o infrastrukturi, kadrovskim resursima, aktivnostima, korišćenju i kvalitetu zdravstvene zaštite koje pružaju sve zdravstvene ustanove u Republici;

6) obavlja funkcije referentne laboratorije za pojedine analize za čije je procedure akreditovan;

7) istražuje i razvija aktivnosti u oblasti javnog zdravlja, zdravstvenu politiku i kreira programe javnog zdravlja;

8) organizuje dodiplomsku i poslijediplomsku edukaciju iz javno - zdravstvenih disciplina, kao i aktivnosti kontinuirane edukacije iz drugih oblasti zdravstvene zaštite;

9) učestvuje u preventivnom nadzoru nad projektovanjem i izgradnjom građevinskih i drugih objekata i u izradi prostornih i urbanističkih planova sa gledišta zaštite i unapređenja životne i radne sredine i zdravlja građana;

10) predlaže potrebne mjere u slučajevima vanrednih okolnosti, elementarnih nepogoda i epidemija većih razmjera i učestvuje u njihovom sprovođenju;

11) vodi evidencije iz oblasti zdravstvene zaštite i zdravstvene djelatnosti, saglasno posebnim propisima.

Institut za javno zdravlje može da izvodi mikrobiološke i biohemijske testove za zdravstvene ustanove na primarnom i sekundarnom nivou zdravstvene zaštite, kao i za druga fizička i pravna lica, pod uslovom da ovi poslovi ne ugrožavaju obavljanje djelatnosti Instituta.

- 209 -

Poslove iz stava 3 ovog člana Institut za javno zdravlje obavlja na osnovu ugovora sa ustanovama i drugim pravnim i fizičkim licima.

9. Drugi subjekti koji mogu obavljati zdravstvenu djelatnost

Član 78 Ustanove socijalne i dječje zaštite, ustanove za izvršenje krivičnih sankcija i druge ustanove namijenjene za smještaj određenih lica, državni organi sa specifičnim potrebama u oblasti zdravstvene zaštite i privredna društva, za lica smještena, odnosno zaposlena u njima, mogu organizovati, odnosno obavljati zdravstvenu djelatnost na primarnom nivou zdravstvene zaštite, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom za odgovarajuću zdravstvenu ustanovu. Ugostiteljski objekti mogu obavljati poslove zdravstvene zaštite za lica koja su smještena u njima, pod uslovima iz stava 1 ovog člana. Bliže uslove za obavljanje zdravstvene djelatnosti u pogledu prostora, kadra i medicinsko - tehničke opreme, zavisno od vrste zdravstvene ustanove, u smislu st. 1 i 2 ovog člana, propisuje Ministarstvo.

Član 79 Obaveze zdravstvenih ustanova utvrđene ovim zakonom, u pogledu vođenja medicinske dokumentacije, evidencija i dostavljanja odgovarajućih izvještaja, shodno se primjenjuju i na ustanove, državne organe i druge subjekte iz člana 78 ovog zakona.

VII NADZOR Član 133

Nadzor nad primjenom ovog zakona, propisa i drugih opštih akata donijetih na osnovu ovog zakona, kao i nad sprovođenjem propisanih mjera zdravstvene zaštite vrši Ministarstvo, u skladu sa zakonom. Poslove inspekcijskog nadzora iz nadležnosti Ministarstva vrše zdravstveni inspektori, u skladu sa zakonom.

VIII KAZNENE ODREDBE Član 134

Novčanom kaznom u iznosu od dvadesetostrukog do tristostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj zdravstvena ustanova, ako:

1) građaninu uskrati prava iz člana 18 ovog zakona; 2) ne primi na privremeno stacionarno liječenje duševnog bolesnika koji može ugroziti

svoj život ili život drugih lica u skladu sa odredbom člana 23 stav 2 ovog zakona; 3) pruža zdravstvenu zaštitu pod posebnim uslovima suprotno odredbama člana 25 ovog

zakona; 4) u sprovođenju zdravstvene zaštite ne primjenjuje provjerene i naučno dokazane

medicinske metode i postupke propisane u članu 26 stav 1 i članu 27 ovog zakona; 5) vrši reklamiranje medicinskih metoda i postupaka zdravstvene zaštite u medijima

postupajući suprotno članu 28 ovog zakona; 6) obavlja djelatnost prije nego što Ministarstvo utvrdi da su ispunjeni uslovi za obavljanje

zdravstvene djelatnosti u skladu sa članom 54 ovog zakona; 7) ne obavijesti Ministarstvo o promjeni uslova za obavljanje zdravstvene djelatnosti u

smislu člana 55 stav 3 ovog zakona;

- 210 -

8) ne obezbijedi kontinuitet zdravstvene zaštite i raspored radnog vremena u skladu sa članom 71 ovog zakona;

9) izdaje u zakup prostor, medicinsko-te-hničku opremu i druga sredstva neophodna za obavljanje zdravstvene djelatnosti, odnosno drugu opremu i sredstva koja su u funkciji pružanja zdravstvene zaštite suprotno članu 75 ovog zakona;

10) onemogući zdravstvenog radnika i zdravstvenog saradnika da se stručno usavršava radi održavanja i unapređenja kvaliteta zdravstvene zaštite u skladu sa članom 86 ovog zakona;

11) ne vrši internu provjeru kvaliteta stručnog rada u smislu čl. 112 i 113 ovog zakona; 12) ne izvrši obdukciju leša u smislu člana 128 ovog zakona.

Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se novčanom kaznom u iznosu od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici i odgovorno lice u zdravstvenoj ustanovi.

Član 135 Novčanom kaznom u iznosu od dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj fizičko lice koje obavlja zdravstvenu djelatnost, a nije zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik u smislu člana 81 ovog zakona.

Član 136 Novčanom kaznom u iznosu od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj zdravstveni radnik koji obavlja zdravstvenu djelatnost, ako:

1) ne ukaže hitnu medicinsku pomoć u trenutku kad je potrebna u smislu člana 18 stav 1 tačka 4 ovog zakona;

2) ne ukaže građaninu na posljedice koje mogu nastati zbog odbijanja medicinske intervencije u smislu člana 22 ovog zakona;

3) ne sprovodi odgovarajuće dijagnostičke i terapijske postupke, ukoliko posumnja da je lice zbog zarazne bolesti opasno po zdravlje drugih, propisane članom 23 stav 1 ovog zakona;

4) povrijedi obavezu čuvanja profesionalne tajne utvrđenu članom 24 stav 1 ovog zakona; 5) vrši reklamiranje medicinskih metoda i postupaka zdravstvene zaštite u medijima,

postupajući suprotno članu 28 ovog zakona; 6) obavlja zdravstvenu djelatnost prije nego što je rješenjem utvrđeno da su ispunjeni

uslovi za početak rada suprotno članu 54 ovog zakona; 7) napusti radno mjesto suprotno članu 71 stav 6 ovog zakona.

Član 137 Novčanom kaznom u iznosu od petostrukog do desetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj fizičko lice, ako:

1) u hitnim slučajevima ne pruži hitnu pomoć povrijeđenom ili bolesnom licu ili mu ne omogući pristup do hitne medicinske pomoći u skladu sa članom 3 stav 4 ovog zakona;

2) vrši reklamiranje medicinskih metoda i postupaka zdravstvene zaštite, a nije zdravstveni radnik u smislu člana 81 ovog zakona;

3) sahrani umrlo lice mimo rokova propisanih članom 130 ovog zakona.

Član 138

- 211 -

Novčanom kaznom u iznosu od dvadesetostrukog do tristostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj pravno lice, ako u medijima omogući reklamiranje medicinskih metoda i postupaka zdravstvene zaštite suprotno članu 28 ovog zakona. Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se novčanom kaznom u iznosu od petostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici i odgovorno lice u pravnom licu.

Član 139 Novčanom kaznom u iznosu od dvadesetostrukog do tristostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj poslodavac, ako ne obezbijedi specifičnu zdravstvenu zaštitu zaposlenih u skladu sa članom 15 ovog zakona. Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se novčanom kaznom u iznosu od jedne polovine do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici i odgovorno lice kod poslodavca.

ZAKON O ZDRAVSTVENOM OSIGURANJU

("Sl. list RCG", br. 39/04 od 09.04.2004)

I OSNOVNE ODREDBE Član 1

Zdravstvenim osiguranjem građanima se obezbjeđuje ostvarivanje prava na zdravstvenu zaštitu i drugih prava, u skladu sa ovim zakonom.

Član 2 Cilj ovog zakona je da stvori uslove za:

1) obezbjeđivanje obaveznog zdravstvenog osiguranja; 2) stabilno finansiranje zdravstvene zaštite, usklađivanjem zdravstvene potrošnje sa

realnim materijalnim mogućnostima; 3) uvođenje dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja.

Član 3

Obavezno zdravstveno osiguranje je dio sistema socijalnog osiguranja građana kojim se, na načelima obaveznosti, uzajamnosti i solidarnosti, svim građanima Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Republika), kao i drugim licima obezbjeđuje pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava, u skladu sa ovim zakonom. Ostvarivanje prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja obezbjeđuje Republički fond za zdravstveno osiguranje (u daljem tekstu: Fond), u skladu sa ovim zakonom.

Član 4

- 212 -

Dobrovoljno zdravstveno osiguranje predstavlja poseban vid zdravstvenog osiguranja kojim se, na principu dobrovoljnosti, u okviru utvrđenih standarda, obezbjeđuju posebni uslovi pružanja zdravstvene zaštite u pogledu kadra, smještaja i vremena pružanja zdravstvene zaštite, kao i prava koja nijesu obezbijeđena obaveznim zdravstvenim osiguranjem.

Član 5 Prava iz zdravstvenog osiguranja ne mogu se prenositi na druga lica, niti se mogu nasljeđivati. Nasljeđivati se mogu prava na novčane naknade koje su dospjele za isplatu, a ostale su neisplaćene zbog smrti osiguranika.

Član 6 Pojedini izrazi, u smislu ovog zakona, imaju sljedeće značenje:

1) osigurano lice je lice koje ostvaruje pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava iz zdravstvenog osiguranja pod uslovima utvrđenim ovim zakonom;

2) izabrani tim ili izabrani doktor podrazumijeva izabrani tim doktora medicine ili

izabranog doktora medicine ili izabranog doktora stomatologije;

3) davaoci zdravstvenih usluga su zdravstvene ustanove i izabrani tim ili izabrani doktor;

4) zdravstvena knjižica je javna isprava kojom se dokazuje status osiguranog lica;

5) stranac je strani državljanin i lice bez državljanstva.

II OBAVEZNO ZDRAVSTVENO OSIGURANJE 1.Osigurana lica

Član 7 Osigurana lica koja imaju prava i obaveze iz obaveznog zdravstvenog osiguranja su osiguranici, članovi porodica osiguranika i druga lica, u skladu sa ovim zakonom.

1) Osiguranici Član 8

Osiguranici, u smislu ovog zakonu, su:

1) lica zaposlena u privrednom društvu, drugom pravnom licu, državnom organu, organu jedinice lokalne samouprave, odnosno lokalne uprave ili kod fizičkog lica (u daljem tekstu: poslodavac);

2) lica koja obavljaju poslove po posebnom ugovoru o radu, u skladu sa posebnim zakonom;

3) civilna lica na službi u vojsci i vojnim jedinicama i vojnim ustanovama; 4) izabrana ili imenovana lica, ako za obavljanje funkcije ostvaruju zaradu; 5) članovi odbora direktora u privrednom društvu i drugom pravnom licu i članovi

upravnih odbora u javnim preduzećima i ustanovama koji za svoj rad primaju naknadu, ako nijesu osigurani po drugom osnovu;

6) državljani Srbije i Crne Gore koji su u Republici zaposleni kod stranih ili međunarodnih organizacija i ustanova, stranih konzularnih ili diplomatskih predstavništava ili kod stranih pravnih ili fizičkih lica, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno;

- 213 -

7) zaposlena lica upućena na rad u inostranstvo, odnosno lica koja su zaposlena u

privrednom društvu ili drugom pravnom licu čije je sjedište u Republici, a koje obavlja djelatnost u inostranstvu, ako nijesu obavezno osigurana po propisima države u koju su upućeni, odnosno u kojoj su zaposleni ili ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno;

8) državljani Srbije i Crne Gore zaposleni u inostranstvu u domaćinstvima državljana Republike iz tačke 7 ovog člana;

9) državljani Srbije i Crne Gore zaposleni u inostranstvu, ako za to vrijeme nijesu obavezno osigurani kod stranog nosioca osiguranja ili ako prava iz zdravstvenog osiguranja, po propisima te države, ne mogu ostvariti ili koristiti van njene teritorije, a neposredno prije odlaska u inostranstvo bili su osigurani u Republici, odnosno ako su prije odlaska u inostranstvo imali prebivalište u Republici;

10) stranci koji u Republici rade kod domaćih pravnih, odnosno fizičkih lica, na osnovu posebnih ugovora i sporazuma o međunarodno - tehničkoj saradnji;

11) stranci koji su u Republici zaposleni kod međunarodnih organizacija i ustanova i drugih stranih pravnih i fizičkih lica, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno, odnosno ako nijesu osigurana po propisima druge države;

12) stranci koji su u Republici zaposleni kod stranih diplomatskih i konzularnih predstavništava, ako je takvo osiguranje predviđeno međunarodnim ugovorom;

13) preduzetnici i lica koja samostalno obavljaju profesionalnu djelatnost kao osnovno zanimanje;

14) lica koja obavljaju poslove po osnovu ugovora, o djelu, odnosno poslove po osnovu autorskog ugovora, kao i poslove po osnovu drugih ugovora po osnovu kojih za izvršen posao ostvaruju naknadu, ako nijesu osigurana po drugom osnovu;

15) lica za čijim je radom prestala potreba, odnosno koja su prestala da obavljaju preduzetničku djelatnost dok ostvaruju novčanu naknadu prema propisima o radu i nezaposlena lica koja ostvaruju pravo na naknadu u skladu sa propisima o zapošljavanju;

16) lica koja po prestanku rada ostvaruju pravo na naknadu zarade u skladu sa posebnim zakonom;

17) nezaposlena lica koja su na evidenciji nezaposlenih lica, a ne primaju naknadu po tom osnovu;

18) korisnici penzija po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju; 19) borci, vojni invalidi, civilni invalidi rata, članovi njihovih porodica i korisnici prava

na novčanu naknadu materijalnog obezbjeđenja boraca, ako nijesu osigurani po drugom osnovu;

20) korisnici socijalno zaštitnih prava, u skladu sa posebnim propisima, ako nijesu osigurani po drugom osnovu;

21) državljani Republike koji primaju penziju ili invalidninu isključivo od inostranog nosioca osiguranja koji imaju prebivalište u Republici, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno;

22) osnivači, odnosno vlasnici privrednih društava i preduzetnici koji po tom osnovu nijesu u radnom odnosu, ako nijesu osigurani po drugom osnovu;

23) lica koja se bave poljoprivrednom djelatnošću kao jedinim ili glavnim zanimanjem u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju, kao i lica koja su vlasnici poljoprivrednog zemljišta, a nijesu osigurana po drugom osnovu;

24) sveštenici i vjerski službenici (u daljem tekstu: vjerski službenici), kao i monasi i monahinje (u daljem tekstu: lica koja obavljaju vjerske funkcije), ako nijesu obavezno osigurani po drugom osnovu;

25) lica koja su na izdržavanju kazne zatvora, kao i lica kojima je izrečena mjera obaveznog čuvanja i obaveznog liječenja alkoholičara i narkomana.

- 214 -

Osnivaču, odnosno vlasniku preduzetniku iz stava 1 tačka 22 ovog člana prestaje svojstvo osiguranika po tom osnovu za vrijeme privremene odjave, ako za to vrijeme ne plaća doprinos za obavezno zdravstveno osiguranje.

Član 9 Državljani zemalja sa kojima je zaključen međunarodni ugovor o socijalnom osiguranju ostvaruju zdravstvenu zaštitu u obimu koji je utvrđen tim ugovorom.

2) Članovi porodice osiguranika Član 10

Prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja obezbjeđuju se i članovima porodice osiguranika, pod uslovima iz ovog zakona, ako ih ne ostvaruju po nekom od osnova iz člana 8 ovog zakona. Članovima porodice, u smislu ovog zakona, smatraju se:

- članovi uže porodice: bračni drug i djeca rođena u braku ili van braka, usvojena, pastorčad i djeca prihvaćena na izdržavanje;

- članovi šire porodice: roditelji (otac, majka, očuh, maćeha i usvojilac), unučad, braća i sestre, ako su trajno i potpuno nesposobni za samostalan život i rad u smislu posebnih propisa i ako ih osiguranik izdržava.

Član 11

Razvedeni bračni drug zadržava status osiguranika kao član porodice, ako:

- je sudskom odlukom stekao pravo na izdržavanje, dok traje izdržavanje

- je u vrijeme razvoda braka bio potpuno i trajno nesposoban za rad u skladu sa posebnim propisima;

- su mu sudskom odlukom povjerena djeca na čuvanje i vaspitanje, dok djeca imaju pravo

na izdržavanje. Lice iz stava 1 ovog člana ostvaruje prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja pod uslovom da nije osiguran po drugom osnovu i ako se prijavi Fondu u roku od 30 dana nakon razvoda braka, odnosno donošenja pravosnažne presude o izdržavanju ili sudske odluke o povjeravanju djece na čuvanje i vaspitanje.

Član 12 Dijete osiguranika ima prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja, pod uslovima iz ovog zakona, do završetka obaveznog školovanja po propisima iz oblasti obrazovanja, a ako je na redovnom ili vanrednom školovanju, do kraja roka propisanog za redovno školovanje, a najkasnije do navršene 26. godine života. Dijete iz stava 1 ovog člana, koje je zbog bolesti opravdano prekinulo školovanje, ima prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja i za vrijeme trajanja te bolesti, a ako nastavi školovanje ima prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja i poslije starosne granice utvrđene u stavu 1 ovog člana, ali najduže onoliko vremena koliko je trajao prekid školovanja zbog bolesti. Opravdanost prekida školovanja zbog bolesti utvrđuje se u skladu sa opštim aktom Fonda.

- 215 -

Ako dijete iz stava 1 ovog člana postane nesposobno za samostalan život i rad, u smislu posebnih propisa, prije isteka roka za redovno školovanje iz stava 1 ovog člana, ima prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja i za vrijeme dok takva nesposobnost traje. Pravo na obavezno zdravstveno osiguranje pripada i djetetu koje postane trajno nesposobno za samostalan život i rad u smislu posebnih propisa i poslije uzrasta utvrđenog u stavu 1 ovog člana, ako nema sopstvenih sredstava za izdržavanje i ako ga osiguranik izdržava.

Član 13 Djeca bez roditelja i djeca za koje je organ starateljstva utvrdio da su bez roditeljskog staranja imaju prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja. Djeca koja imaju jednog ili oba roditelja imaju prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja kao djeca iz stava 1 ovog člana, ako zbog zdravstvenog stanja roditelja ili drugih okolnosti u smislu posebnih propisa roditelji nijesu u mogućnosti da se staraju o djeci i da ih izdržavaju. Djeca iz st. 1 i 2 ovog člana imaju prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja pod uslovima utvrđenim u članu 12 ovog zakona.

Član 14 Lica koja nemaju svojstvo osiguranog lica ni po jednom osnovu iz čl. 8 do 13 ovog zakona mogu steći svojstvo osiguranog lica za sebe i članove uže porodice i obezbijediti prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja pod uslovima i na način utvrđen ovim zakonom.

2. Prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja Član 15

Prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja su:

1) pravo na zdravstvenu zaštitu;

2) pravo na naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad;

3) pravo na naknadu putnih troškova u vezi korišćenja zdravstvene zaštite. Osigurano lice ostvaruje prava iz stava 1 ovog člana na način utvrđen ovim zakonom i zakonom kojim je uređena zdravstvena zaštita.

1) Pravo na zdravstvenu zaštitu Član 16

Zdravstvena zaštita obuhvata:

1) medicinske mjere i postupke za unapređivanje zdravlja, sprječavanje, suzbijanje i rano otkrivanje bolesti i drugih poremećaja zdravlja;

2) ljekarske preglede i druge vrste medicinske pomoći u cilju utvrđivanja, praćenja i provjeravanja zdravstvenog stanja;

3) liječenje oboljelih i povrijeđenih i druge vrste medicinske pomoći; 4) liječenje van Republike i u inostranstvu; 5) prevenciju i liječenje bolesti usta i zuba;

- 216 -

6) medicinsku rehabilitaciju; 7) ljekove i medicinska sredstva; 8) medicinsko - tehnička pomagala (proteze, ortopedska i druga pomagala, stomato-

protetičku pomoć i stomatološke materijale i nadoknade). Zdravstvena zaštita iz stava 1 tačka 5 ovog člana obuhvata liječenje bolesti usta i zuba u hitnim medicinskim stanjima i prevenciju i liječenje bolesti usta i zuba kod djece do navršenih 15 godina života, žena u toku trudnoće i lica starijih od 65 godina života.

Član 17 Obim prava i standarde zdravstvene zaštite iz člana 16 stav 1 tač. 1 do 5 ovog zakona utvrđuje Vlada Republike Crne Gore ( u daljem tekstu: Vlada), na predlog Ministarstva zdravlja, polazeći od godišnjeg programa zdravstvene zaštite i godišnjeg finansijskog plana Fonda, kao i raspoloživih zdravstvenih kapaciteta, posebno vodeći računa o zdravstvenoj zaštiti sljedećih kategorija:

1) djece iz čl. 12 i 13 ovog zakona; 2) žena u toku trudnoće, porođaja i materinstva; 3) lica starijih od 65 godina života; 4) vojnih invalida i civilnih invalida rata, u skladu sa posebnim propisima; 5) hendikepiranih lica sa značajnim tjelesnim oštećenjem od najmanje 70% utvrđenim u

smislu posebnih propisa; 6) lica oboljelih od zaraznih bolesti, reumatske groznice i njenih komplikacija, malignih

oboljenja, šećerne bolesti, hronične bubrežne insuficijencije, koronarne, cerebralne i vaskularne bolesti, sistemskih autoimunih bolesti, fiksne hipertenzije sa komplikacijama, progresivnih nervno-mišićnih oboljenja, cerebralne paralize, multipleks skleroze, cistične fibroze i hemofilije, lica sa duševnim poremećajima i nedovoljno mentalno razvijenih lica, u vezi sa zdravstvenom zaštitom od tih bolesti.

Član 18

Zdravstvenom zaštitom, u smislu člana 16 ovog zakona, ne smatraju se:

1) medicinska ispitivanja radi utvrđivanja zdravstvenog stanja, tjelesnog oštećenja i invalidnosti u postupcima kod drugih organa i organizacija;

2) zdravstveni pregledi radi zapošljavanja, upisa u odgovarajuće ustanove obrazovanja, pohađanja kurseva, dobijanja uvjerenja za vozačke dozvole, za sudske i druge sporove i u drugim slučajevima kada se pregled ne obavlja u cilju zdravstvene zaštite;

3) pregled zaposlenih upućenih na rad u inostranstvo od strane poslodavca, u skladu sa posebnim zakonom, kao i mjere preventivne zdravstvene zaštite za putovanja u inostranstvo i zdravstveni pregled za ta putovanja.

Član 19

Fond utvrđuje:

1) indikacije za korišćenje medicinske rehabilitacije u zdravstvenim ustanovama koje obavljaju specijalizovanu rehabilitaciju;

2) listu ljekova koji se propisuju i izdaju na teret sredstava Fonda namijenjenih za obavezno zdravstveno osiguranje;

- 217 -

3) indikacije za medicinsko-tehnička pomagala (proteze, ortopedska i druga pomagala,

stomato-protetičku pomoć, stomatološke materijale i nadoknade) i standarde za materijale od kojih se izrađuju ova sredstva, rokove korišćenja, kao i uslove za izradu novih sredstava prije isteka tih rokova.

Na akt iz stava 1 tačka 2 ovog člana saglasnost daje ministarstvo nadležno za poslove zdravlja (u daljem tekstu: Ministarstvo). U postupku donošenja akata iz stava 1 tač. 1 i 3 ovog člana Fond pribavlja stručno mišljenje nadležne zdravstvene ustanove.

Član 20 Fond ne obezbjeđuje sredstva za ostvarivanje zdravstvene zaštite u slučajevima:

1) zahvata estetske rekonstruktivne hirurgije, osim estetske rekonstrukcije kongenitalnih anomalija kod djece, rekonstrukcije dojke nakon mastektomije, estetske rekonstrukcije nakon teških ozljeđivanja u cilju sprječavanja invaliditeta;

2) postupaka vještačke oplodnje, uključujući in vitro fertilizaciju nakon drugog pokušaja; 3) hirurškog liječenja gojaznosti; 4) liječenja medicinskih komplikacija koja nastaju kao posljedica korišćenja zdravstvene

zaštite van utvrđenih standarda zdravstvene zaštite; 5) specifične zdravstvene zaštite zaposlenih, koja se ostvaruje na osnovu ugovora između

poslodavca i zdravstvene ustanove.

2) Zdravstvena zaštita osiguranih lica na radu u inostranstvu Član 21

Osiguranik iz člana 8 tačka 7 ovog zakona za vrijeme rada u inostranstvu ima pravo da koristi zdravstvenu zaštitu u inostranstvu, u obimu koji se obezbjeđuje osiguranicima zaposlenim u Republici. Članovi uže porodice osiguranika iz stava 1 ovog člana, za vrijeme dok sa osiguranikom borave u inostranstvu, imaju pravo na zdravstvenu zaštitu u inostranstvu, ako je osiguranik upućen na rad u inostranstvo duže od šest mjeseci, a ako je osiguranik upućen na rad u inostranstvo do šest mjeseci imaju zdravstvenu zaštitu samo u slučaju hitne medicinske pomoći.

- 218 -

Član 22 Osiguranici zaposleni u domaćinstvima državljana Republike na radu u inostranstvu i članovi njihovih užih porodica, dok sa njima borave u inostranstvu, kao i osiguranici upućeni u inostranstvo od poslodavca radi vršenja određenih poslova, odnosno zadataka, školovanja ili stručnog usavršavanja, ako su prije svog zaposlenja, odnosno odlaska u inostranstvo imala prebivalište u Republici, za vrijeme boravka u inostranstvu do šest mjeseci, imaju pravo na zdravstvenu zaštitu u inostranstvu samo u slučajevima hitne medicinske pomoći, a ako su na radu u inostranstvu duže od šest mjeseci imaju pravo na zdravstvenu zaštitu u obimu utvrđenom za osiguranike u Republici.

Član 23 Pravo na zdravstvenu zaštitu iz čl. 21 i 22 ovog zakona imaju osiguranici i članovi njihovih užih porodica, ako je prije njihovog odlaska u inostranstvo utvrđeno da ne boluju od akutnih ili hroničnih oboljenja za koje je potrebno liječenje ili ljekarski nadzor. Osiguranik, odnosno član njegove uže porodice koji je boravio u inostranstvu bez prethodno utvrđenog zdravstvenog stanja, u smislu stava 1 ovog člana, ima samo pravo na naknadu troškova koji su nastali korišćenjem hitne medicinske pomoći, ukoliko se ustanovi da prije odlaska u inostranstvo nije bolovalo od akutnog ili hroničnog oboljenja za koje je potrebno liječenje ili ljekarski nadzor.

Član 24 Bliže uslove i način ostvarivanja zdravstvene zaštite osiguranih lica iz čl. 21, 22 i 23 ovog zakona utvrđuje Fond.

3) Pravo na naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad Član 25

Pravo na naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad imaju osiguranici-zaposleni iz člana 8 tač. 1, 3, 4 i 13 ovog zakona. Naknada zarade pripada osiguranicima iz stava 1 ovog člana, ako su:

1) usljed bolesti ili povrede privremeno spriječeni za rad;

2) spriječeni da rade zbog medicinskog ispitivanja;

3) izolovani kao kliconoše ili zbog pojave zaraze u njihovoj okolini;

4) određeni da njeguju oboljelog člana uže porodice, u skladu sa opštim aktom Fonda;

5) spriječeni da rade zbog dobrovoljnog davanja tkiva i organa;

6) određeni za pratioca oboljelog lica upućenog na liječenje ili ljekarski pregled u drugo mjesto, odnosno dok borave kao pratilac u stacionaru, u skladu sa opštim aktom Fonda.

Privremenu spriječenost za rad iz stava 2 ovog člana utvrđuje izabrani tim ili izabrani doktor, odnosno nadležna ljekarska komisija, zavisno od vrste i prirode bolesti, u skladu sa aktom Fonda.

- 219 -

Član 26

Naknadu zarade za prvih 60 dana privremene spriječenosti za rad obezbjeđuje poslodavac iz svojih sredstava, a nakon toga naknadu obezbjeđuje Fond.

Član 27 Osnov za obračun naknade zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad je prosjek zarade koju je zaposleni ostvario u poslednja tri mjeseca koja prethode mjesecu u kome je nastupila privremena spriječenost za rad, s tim što ne može biti veća od zarade koja služi kao osnov za obračun i uplatu doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje. U osnov za naknadu iz stava 1 ovog člana ulazi i osnov od koga je određena naknada zarade, ako je osiguranik u to vrijeme bio spriječen za rad, naknada za rad u dane državnih praznika, naknada za godišnji odmor i naknada za vrijeme plaćenog odsustva. Ukoliko privremena spriječenost za rad traje duže od mjesec dana, osnov za naknadu za svaki naredni mjesec neprekidne spriječenosti za rad usklađuje se sa porastom zarada kod pravnog, odnosno fizičkog lica gdje je zaposleni u radnom odnosu, ostvarenim u posljednjem mjesecu koji prethodi mjesecu za koji se isplaćuje naknada. Ukoliko nije moguće utvrditi osnov za naknadu, kao osnov za naknadu se uzima iznos zarade koju bi zaposleni ostvario da je radio. Za preduzetnike i lica koja samostalno obavljaju profesionalnu djelatnost kao osnovno zanimanje osnov za naknadu za vrijeme privremene spriječenosti za rad čini osnov na koji se obračunavaju i plaćaju doprinosi za obavezno zdravstveno osiguranje.

Član 28 Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad određuje se najmanje u visini od 70% od osnova za naknadu. Visina naknade iz stava 1 ovog člana, koju obezbjeđuje poslodavac iz svojih sredstava, utvrđuje se kolektivnim ugovorom, u skladu sa ovim zakonom. Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad prouzrokovane povredom na radu i profesionalnom bolešću, izolovanja zbog kliconoštva, zbog davanja krvi, tkiva i organa, za vrijeme održavanja trudnoće, kao i za slijepa lica i hendikepirana lica, obezbjeđuje se u visini od 100% od osnova za naknadu. Naknada zarade po osnovu privremene spriječenosti za rad za vrijeme održavanja trudnoće obezbjeđuje se od prvog dana privremene spriječenosti za rad iz sredstava Fonda namijenjenih za obavezno zdravstveno osiguranje.

Član 29 Naknada zarade, u skladu sa ovim zakonom, pripada od prvog dana privremene spriječenosti za rad i za sve vrijeme trajanja te spriječenosti, ali samo za vrijeme za koje bi osiguranik radio i ostvario zaradu da nije nastupila privremena spriječenost za rad.

- 220 -

Član 30 U slučaju dužeg trajanja privremene spriječenosti za rad prouzrokovane bolešću ili povredom, a najkasnije po isteku 10 mjeseci neprekidne spriječenosti za rad, odnosno po isteku 12 mjeseci u toku kojih je bilo ukupno 10 mjeseci spriječenosti za rad sa prekidima, Fond je dužan da zaposlenog sa potrebnom medicinskom dokumentacijom uputi nadležnom organu za ocjenu radne sposobnosti, odnosno invalidnosti prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju. Organ iz stava 1 ovog člana dužan je da izvrši ocjenu radne sposobnosti, odnosno invalidnosti u roku do 60 dana od dana podnošenja zahtjeva za ocjenu radne sposobnosti i za to vrijeme naknadu zarade obezbjeđuje Fond, a po isteku tog roka, naknadu zarade obezbjeđuje Republički fond penzijskog i invalidskog osiguranja. Pravo na naknadu zarade prestaje kada rješenje o utvrđenoj invalidnosti prema propisima o invalidskom osiguranju postane pravosnažno. Upućivanje zaposlenog na ocjenu radne sposobnosti, isplata naknade zarade, vrste oboljenja kod kojih se izuzetno može dati ocjena i mišljenje da liječenje nije završeno i druga pitanja od značaja za ostvarivanje ovog prava uređuju se ugovorom između Fonda i Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 31 Osiguraniku ne pripada naknada zarade, ako:

1) je namjerno prouzrokovao spriječenost za rad; 2) je spriječenost za rad prouzrokovana dejstvom alkohola ili psihoaktivnih supstanci; 3) se za vrijeme privremene spriječenosti za rad bavi privrednom ili drugom djelatnošću

kojom ostvaruje prihod; 4) je namjerno sprječavao ozdravljenje; 5) se bez opravdanog razloga ne podvrgne liječenju, osim ako za liječenje nije potreban

pristanak predviđen posebnim propisima; 6) se bez opravdanog razloga ne javi izabranom doktoru ili izabranom timu, odnosno

komisiji za ocjenu sposobnosti ili se ne odazove na ljekarski, odnosno komisijski pregled u zakazano vrijeme.

Osiguraniku ne pripada naknada zarade od dana kada su utvrđene okolnosti iz stava 1 ovog člana pa sve dok traju te okolnosti ili njihove posljedice. Ako se činjenice iz stava 1 ovog člana utvrde poslije ostvarivanja prava na naknadu, isplata naknade osiguraniku se obustavlja. Naknada zarade ne pripada licima na izdržavanju kazne zatvora i licima prema kojima se sprovodi mjera bezbjednosti obaveznog psihijatrijskog liječenja i čuvanja u zdravstvenoj ustanovi, kao i licima kojima je izrečena mjera obaveznog liječenja i čuvanja alkoholičara i narkomana.

Član 32 Bliži način ostvarivanja prava osiguranika na privremenu spriječenost za rad i ostvarivanja prava na naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad iz čl. 25 do 30 ovog zakona utvrđuje Fond.

- 221 -

4) Pravo na naknadu putnih troškova u vezi korišćenja zdravstvene zaštite

Član 33 Naknada troškova prevoza u vezi korišćenja zdravstvene zaštite obezbjeđuje se osiguranim licima, kao i pratiocu u slučaju potrebe. Naknada troškova prevoza pripada osiguranom licu kada je od izabranog tima ili izabranog doktora, odnosno nadležne ljekarske komisije upućen ili pozvan u drugo mjesto u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite ili radi ocjene privremene spriječenosti za rad. Naknada troškova iz stava 1 ovog člana ostvaruje se u skladu sa aktom Fonda.

3. Ostvarivanje prava i obaveza iz obaveznog zdravstvenog osiguranja 1) Utvrđivanje svojstva osiguranog lica

Član 34 Prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja mogu ostvarivati lica kojima je utvrđeno svojstvo osiguranih lica. Svojstvo osiguranog lica može se ostvariti samo po jednom osnovu. Svojstvo osiguranog lica utvrđuje Fond na osnovu prijave za obavezno zdravstveno osiguranje, a dokazuje se propisanom ispravom (u daljem tekstu: zdravstvena knjižica), koju izdaje Fond. Ovjeru zdravstvene knjižice vrši Fond, na osnovu dokaza da je obveznik plaćanja doprinosa uplatio sve dospjele obaveze po osnovu doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje u rokovima iz člana 67 ovog zakona. Lica koja ne mogu dokazati svojstvo osiguranih lica na način utvrđen u stavu 4 ovog člana prilikom korišćenja prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja sama snose nastale troškove, osim u slučaju urgentnih stanja.

Član 35 Pravna i fizička lica obavezna su da dostave Fondu sve podatke u vezi sa prijavom i odjavom na obavezno zdravstveno osiguranje, radi ostvarivanja prava i obaveza iz obaveznog zdravstvenog osiguranja. Rok za podnošenje prijave na osiguranje, odjave i druge promjene je osam dana od dana kada su se stekli uslovi za prijavu, odjavu, odnosno prijavu promjene. Ako Fond licu za koje je podnijeta prijava na obavezno zdravstveno osiguranje ne prizna svojstvo osiguranog lica ili mu to svojstvo prizna po nekom drugom osnovu, dužan je da o tome donese rješenje.

Član 36 Fond vodi evidenciju o osiguranim licima i obveznicima plaćanja doprinosa. Evidencija se vodi prema jedinstvenim metodološkim principima. Podaci se unose u evidenciju prema jedinstvenom kodeksu šifara. Podaci se unose u evidenciju na osnovu prijava i odjava podnesenih na propisanim obrascima, koji se mogu dostavljati i putem sredstava za elektronsku obradu podataka. U slučaju kada su prijave, odnosno odjave dostavljene putem sredstava za elektronsku obradu podataka, podnosilac prijave je dužan da, na zahtjev Fonda, te prijave podnese na propisanom obrascu.

- 222 -

Član 37 U evidenciju se unose podaci o:

1) osiguranim licima; 2) obveznicima plaćanja doprinosa za zdravstveno osiguranje.

Član 38

U evidenciju se unose sljedeći podaci o osiguraniim licima:

1) prezime i ime; 2) jedinstveni matični broj građanina i poreski identifikacioni broj; 3) pol; 4) dan, mjesec i godina rođenja; 5) zanimanje; 6) školska sprema; 7) osnov osiguranja; 8) datum sticanja i prestanka svojstva osiguranog lica; 9) obveznik plaćanja doprinosa.

Za osiguranike, pored podataka iz stava 1 ovog člana, u evidenciju se unose sljedeći podaci:

1) datum sticanja i prestanka svojstva osiguranika; 2) zarade, naknade zarada i druga primanja i naknade koja služe za utvrđivanje osnovice

osiguranja; 3) visina uplaćenog doprinosa.

Član 39

Obveznici podnošenja prijava podataka za evidenciju su:

1) Poslodavac:

- prijave podataka o obvezniku plaćanja doprinosa koje obuhvataju prijave početka i prijave prestanka poslovanja;

- prijave na osiguranje i odjave osiguranja za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 1 do 8, tač. 10, 11, 12 i 16 ovog zakona;

- prijave podataka o zaradi i naknadi zarade koje služe za utvrđivanje osnovice osiguranja za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač.1 do 7 ovog zakona;

- prijave promjene podataka iz al. 1 do 3 ove tačke;

2) Osiguranik koji je sam obveznik plaćanja doprinosa:

- prijave na osiguranje i odjave osiguranja, kao i promjene tih podataka za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 9, 13, 14, 21 i 22, kao i tačke 23 ovog zakona, za osiguranike - vlasnike poljoprivrednog zemljišta;

- prijave podataka za utvrđivanje osnovice osiguranja, kao i prijave promjene tih podataka;

- 223 -

3) Organ uprave nadležan za poslove javnih prihoda - prijave podataka za utvrđivanje

osnovice osiguranja za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 13 i 14 ovog zakona, kao i prijave promjene tih podataka;

4) Zavod za zapošljavanje Crne Gore (u daljem tekstu: Zavod za zapošljavanje):

- prijave na osiguranje i odjave osiguranja za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 15 i

17 ovog zakona, kao i prijave promjene tih podataka; - prijave podataka o naknadi zarade i visini uplaćenog doprinosa za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 15 ovog zakona.

5) Republički fond penzijskog i invalidskog osiguranja:

- prijave na osiguranje i odjave osiguranja za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 18

ovog zakona, kao i prijave promjene tih podataka; - prijave podataka o visini penzije i o visini uplaćenog doprinosa za lica iz člana 8

stav 1 tačka 18 ovog zakona, kao i prijave promjena tih podataka;

6) Pravoslavna crkva, Islamska vjerska zajednica i Rimokatolička crkva za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 24 ovog zakona - prijave na osiguranje, odjave osiguranja, kao i prijave promjena tih podataka;

7) Organ lokalne uprave nadležan za poslove boračke i invalidske zaštite i nadležni centar

za socijalni rad za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 19 i 20 i člana 13 ovog zakona;

- prijave na osiguranje, odjave osiguranja, kao i prijave promjena tih podataka; - prijave podataka za utvrđivanje osnovice osiguranja kao i promjene tih podataka;

8) Ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede za

osiguranike koji se bave poljoprivredom kao jedinim ili glavnim zanimanjem iz člana 8 stav 1 tačka 23 ovog zakona - prijave na osiguranje, odjave osiguranja kao i prijave promjena tih podataka;

9) Zavod za izvršenje krivičnih sankcija i ustanove za smještaj i obavezno liječenje

alkoholičara i narkomana i obavezno psihijatrijsko liječenje za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 25 ovog zakona - prijave na osiguranje, odjave osiguranja, kao i prijave promjena tih podataka;

10) Nadležni matičar - prijave o smrti osiguranih lica.

Član 40

Za tačnost podataka unesenih u prijave podataka iz člana 39 ovog zakona odgovoran je podnosilac prijave. Fond je dužan da provjerava tačnost podataka unesenih u prijave podataka iz stava 1 ovog člana, da zahtijeva dokaze i vrši uvid u evidencije i dokumentaciju na kojima se zasnivaju podaci uneseni u prijave.

- 224 -

Podnosilac prijave je dužan da osiguraniku i Fondu daje tačna obavještenja, odnosno podatke od značaja za utvrđivanje činjenica važnih za sticanje prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja, kao i da Fondu pruži dokaze i omogući uvid u evidenciju i dokumentaciju.

Član 41 Prijave podataka za evidenciju iz člana 36 ovog zakona dostavljaju se Fondu, odnosno njegovoj organizacionoj jedinici, i to za:

1) osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 1 do 8, tač. 10, 11, 12 i 16 ovog zakona - prema sjedištu poslodavca, odnosno njegove organizacione jedinice (filijale, ekspoziture, ispostave, poslovnice, predstavništva, zastupništva i druge poslovne i radne jedinice);

2) osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 9 ovog zakona - prema mjestu u kome su bili

osigurani, odnosno imali prebivalište prije odlaska u inostranstvo;

3) osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 15 i 17 ovog zakona - prema sjedištu organizacione jedinice Zavoda za zapošljavanje;

4) osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 13, 14 i 22 ovog zakona - prema mjestu u kome je

osiguranik registrovao obavljanje djelatnosti na osnovu koje je osiguran;

5) osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 18 do 21 i tač. 24 i 25 i člana 14 ovog zakona - prema prebivalištu, odnosno boravištu osiguranika;

6) osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 23 ovog zakona - prema sjedištu organizacione

jedinice organa uprave nadležnog za poslove javnih prihoda.

Član 42 Svojstvo osiguranika, visinu zarade, naknade i ostalih primanja koja služe za utvrđivanje osnovice osiguranja utvrđuje Fond na osnovu prijava podataka iz člana 39 ovog zakona.

Član 43 Ako Fond, prilikom provjere podataka iz člana 39 ovog zakona, utvrdi da prijava o zaradama, naknadama zarada, odnosno osnovicama osiguranja, kao i podaci o visini uplaćenih doprinosa nijesu pravilno popunjeni ili da podaci nijesu uneseni u skladu sa propisima o zdravstvenom osiguranju naložiće podnosiocu prijave da ih ispravi u roku koji ne može biti duži od osam dana.

Član 44 Fond je dužan da osiguraniku, na njegov zahtjev, izda uvjerenje o podacima unesenim u evidenciju osiguranika. Uvjerenje iz stava 1 ovog člana ima karakter javne isprave.

Član 45 Podaci unijeti u evidenciju iz člana 36 ovog zakona mogu se naknadno mijenjati na način utvrđen ovim zakonom u sljedećim slučajevima:

1) ako Fond naknadno u propisanom postupku utvrdi promjenu podataka;

- 225 -

2) ako su podaci o zaradama, naknadama zarada, odnosno osnovicama osiguranja, kao i

podaci o visini uplaćenih doprinosa unijeti u evidenciju na osnovu lažnih isprava; 3) ako se naknadno, provjerom podataka ili na neki drugi način utvrdi da su u evidenciju

unijeti netačni ili nepotpuni podaci. Promjena podataka unijetih u evidenciju vrši se na osnovu odgovarajuće prijave promjene podataka, po postupku utvrđenom ovim zakonom.

Član 46 Fond je dužan da podatke iz primljenih prijava unese u evidenciju iz člana 36 ovog zakona odmah, a najkasnije u roku od osam dana od dana prijema prijave.

Član 47 Prijave podataka za vođenje evidencije čuvaju se najmanje 10 godina od posljednjeg unošenja podataka u evidenciju.

Član 48 Umjesto originalnih prijava podataka mogu se čuvati prijave snimljene na mikrofilmovima, odnosno sredstvima za elektronsku obradu podataka.

Član 49 Uništavanje originalnih prijava na osnovu kojih su podaci unijeti u evidenciju vrši komisija koju obrazuje Fond.

Član 50 Podaci sadržani u evidenciji mogu se koristiti i za statistička istraživanja. Zaštita podataka iz evidencije obezbjeđuje se na način propisan zakonom.

2) Ostvarivanje prava Član 51

Osigurana lica ostvaruju zdravstvenu zaštitu kod izabranog tima ili izabranog doktora, u domu zdravlja i u drugim zdravstvenim ustanovama i kod drugih subjekata sa kojima Fond zaključi ugovor, u skladu sa zakonom.

Član 52 Osiguranik se upućuje radi liječenja van Republike ili u inostranstvo na teret sredstava Fonda za obavezno zdravstveno osiguranje, ako oboljenje od kojeg boluje nije moglo uspješno da se liječi u Republici. Osiguranik ostvaruje prava iz stava 1 ovog člana u skladu sa aktom Fonda, na koji saglasnost daje Ministarstvo.

Član 53 Zdravstvena zaštita osiguranim licima obezbjeđuje se iz sredstava Fonda namijenjenih za obavezno osiguranje, u skladu sa propisanim obimom zdravstvene zaštite iz člana 17 ovog zakona.

- 226 -

Član 54 O priznavanju prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja odlučuje Fond, po pravilu, bez donošenja rješenja. Fond donosi rješenje o pravima iz obaveznog zdravstvenog osiguranja kada je to utvrđeno ovim zakonom, opštim aktom Fonda i na zahtjev osiguranog lica.

Član 55 U postupku ostvarivanja prava utvrđenih ovim zakonom primjenjuju se odredbe zakona kojim je uređen opšti upravni postupak, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.

Član 56 U postupku ostvarivanja prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja, kao organi vještačenja, učestvuju prvostepena ljekarska komisija koju obrazuje Fond i drugostepena ljekarska komisija koju obrazuje Ministarstvo. Način rada, sastav i ovlašćenja prvostepene ljekarske komisije utvrđuje Fond, a drugostepene ljekarske komisije Ministarstvo.

Član 57 O pravima utvrđenim ovim zakonom u prvom stepenu odlučuje Fond, a u drugom stepenu Ministarstvo. Protiv konačnog rješenja iz stava 1 ovog člana može se pokrenuti upravni spor.

Član 58 Fond vodi evidenciju u vezi sa ostvarivanjem prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja. Način vođenja evidencije i podaci koji se vode u evidenciji iz stava 1 ovog člana, način vođenja evidencije iz člana 36 ovog zakona, obrazac zdravstvene knjižice i način njenog korišćenja, obrazac prijave, odjave i drugi obrasci utvrđuju se aktom Fonda.

4. Lično učešće osiguranih lica u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite Član 59

Osigurana lica učestvuju u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite. Odluku o visini učešća osiguranih lica u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite donosi Ministarstvo na osnovu godišnjeg programa zdravstvene zaštite Fonda i godišnjeg finansijskog plana Fonda.

Član 60 Pri utvrđivanju visine ličnog učešća u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite uzima se u obzir: vrsta bolesti, visina troškova dijagnostike, liječenja i rehabilitacije i nivo zdravstvene zaštite.

Član 61 Ličnom učešću u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite ne podliježu:

1) djeca iz čl. 12 i 13 ovog zakona;

- 227 -

2) žene u toku trudnoće, porođaja i godinu dana poslije porođaja; 3) lica iznad 65 godina života; 4) lica koja su u stanju socijalne potrebe i po tom osnovu ostvaruju naknadu; 5) lica oboljela od bubrežnih bolesti na dijalizi; 6) lica oboljela od tuberkuloze, HIV infekcija i drugih zaraznih bolesti u smislu ovog

zakona, malignih bolesti, epilepsije, sistemskih autoimunih bolesti, šećerne bolesti, kao i lica sa duševnim poremećajima i nedovoljno mentalno razvijena lica;

7) slijepa i gluvonijema lica, lica oboljela od paraplegije i kvadriplegije, mišićne distrofije, multipleks skleroze i cerebralne paralize;

8) hendikepirana lica sa značajnim tjelesnim oštećenjem od najmanje 70% utvrđenim u smislu posebnih propisa;

9) lica čije je stanje u neposrednoj životnoj opasnosti zbog bolesti ili povrede. Lica iz stava 1 tač. 7 i 8 ovog člana ne podliježu ličnom učešću u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite na osnovu rješenja Fonda. Lica iz stava 1 tač. 5 i 6 ovog člana ne podliježu ličnom učešću u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite samo za troškove liječenja osnovne bolesti.

5. Finansiranje obaveznog zdravstvenog osiguranja Član 62

Prihodi obaveznog zdravstvenog osiguranja su:

1) doprinosi za obavezno zdravstveno osiguranje; 2) sredstva iz budžeta Republike; 3) sredstva akciza koja budžet Republike ustupa za finansiranje obaveznog zdravstvenog

osiguranja; 4) donacije; 5) sredstava po konvencijama; 6) iz naknada štete; 7) od kamata, dividendi, renti; 8) iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.

Član 63

Sredstva obaveznog zdravstvenog osiguranja mogu se koristiti samo za namjene određene zakonom, i to:

1) za ostvarivanje prava osiguranih lica; 2) za podmirenje troškova sprovođenja obaveznog zdravstvenog osiguranja; 3) druge rashode, u skladu sa zakonom.

Član 64

Obveznici plaćanja doprinosa su:

1) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 1 do 8, tač. 10, 11, 12 i 16 ovog zakona - poslodavac i zaposleni;

2) osiguranici iz člana 8 stav 1 tač. 9, 13, 14, 21, 22 i 23 ovog zakona - uplaćuju doprinos sami za sebe;

- 228 -

3) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 17, 19, 20 i 25 i člana 13 ovog zakona - budžet Republike;

4) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 15 ovog zakona - Zavod za zapošljavanje; 5) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 18 ovog zakona - Republički fond penzijskog i

invalidskog osiguranja; 6) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 24 ovog zakona - Pravoslavna crkva, Islamska

vjerska zajednica ili Rimokatolička crkva.

Član 65 Osnovica za obračunavanje i plaćanje doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje je:

1) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 1 do 4 i tač. 11 i 12 ovog zakona - zarada, odnosno naknada zarade, u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu, pri čemu osnovica ne može biti niža od najniže cijene rada propisane opštim kolektivnim ugovorom za odgovarajuću kategoriju stručnosti;

2) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 5 ovog zakona - novčana naknada za rad u odboru

direktora, odnosno upravnom odboru;

3) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 6 ovog zakona - isplaćena zarada koja ne može biti niža od najniže cijene rada propisane opštim kolektivnim ugovorom za odgovarajuću kategoriju stručnosti;

4) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 7 ovog zakona - zarada koju bi, u skladu sa

zakonom i kolektivnim ugovorom, ta lica ostvarila u Republici na istim ili sličnim poslovima u skladu sa tačkom 1 ovog člana;

5) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 8 do 10 i tačka 22 i člana 14 ovog zakona - 50%

prosječne mjesečne zarade u Republici u mjesecu za koji se doprinos plaća;

6) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 19 i 20 ovog zakona - iznos plaćene naknade, s tim što ista ne može biti niža od najniže cijene rada;

7) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 24 i 25 i člana 13 ovog zakona - iznos najniže

cijene rada;

8) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 13 ovog zakona - oporezivi dohodak od samo stalne djelatnosti u skladu sa propisima o porezu na dohodak fizičkih lica, s tim što osnovica ne može biti niža od prosječne zarade u Republici za mjesec za koji se plaća doprinos;

9) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 14 ovog zakona - oporezivi dohodak u skladu sa

propisima o porezu na dohodak;

10) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 15 i 16 ovog zakona - novčana naknada ostvarena u skladu sa zakonom;

11) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 17 ovog zakona - 50% najniže cijene rada u

Republici u mjesecu za koji se doprinos plaća;

- 229 -

12) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 18 i 21 ovog zakona - penzija ostvarena u skladu

sa zakonom;

13) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 23 ovog zakona - 50% prosječne mjesečne zarade u Republici u mjesecu za koji se doprinos plaća.

Član 66

Stope doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje iznose:

1) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač.1 do 8, tač. 10, 11, 12 i 16 ovog zakona - na teret poslodavca 6%, na teret zaposlenog 7,5%;

2) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 9, 13, 14 i 22 i člana 14 ovog zakona - 13,5%; 3) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 15 ovog zakona -7,5%; 4) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 17, 19, 20 i 25 i člana 13 ovog zakona - 7,5%; 5) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 18 i 21 ovog zakona - 19%; 6) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 23 ovog zakona - 13,5%; 7) za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 24 ovog zakona - 7,5%.

Za zaposlene koji se nalaze na neplaćenom odsustvu dužem od 30 dana, poslodavac plaća doprinos u iznosu od 13%.

Član 67

Doprinos za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 1 do 8, tač. 10, 11, 12 i 16 ovog zakona uplaćuje poslodavac, prilikom isplate zarade, odnosno novčane naknade. Doprinos za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 9, 13, 14, 21, 22 i 23 i člana 14 ovog zakona uplaćuje sam osiguranik do 15-og u mjesecu po isteku svakog tromjesečja. Doprinos za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 24 ovog zakona uplaćuje Pravoslavna crkva, Islamska vjerska zajednica ili Rimokatolička crkva do 15-og u mjesecu po isteku svakog tromjesečja. Doprinos za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 15 ovog zakona uplaćuje Zavod za zapošljavanje, prilikom isplate naknade. Doprinos za osiguranike iz člana 8 stav 1 tačka 18 ovog zakona uplaćuje Republički fond penzijskog i invalidskog osiguranja, prilikom isplata penzija. Doprinos za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 19 i 20 ovog zakona uplaćuje ministarstvo nadležno za poslove boračko - invalidske i socijalne zaštite, prilikom isplate odgovarajućih naknada. Doprinos za osiguranike iz člana 8 stav 1 tač. 17 i 25 ovog zakona uplaćuje se iz budžeta Republike, mjesečno.

Član 68 Doprinos za obavezno zdravstveno osiguranje obveznici plaćaju Fondu.

- 230 -

Član 69 Kontrolu pravilnosti obračuna i uplate doprinosa vrši organ uprave nadležan za poslove javnih prihoda, u skladu sa propisima kojima se uređuje poreski postupak. U pogledu utvrđivanja doprinosa, rokova, kamata, kazni, načina plaćanja i ostalog što nije uređeno ovim zakonom, izuzev odredaba koje se odnose na zastarjelost, poreska oslobođenja i olakšice, primjenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje porez na dohodak fizičkog lica, odnosno zakona kojim se uređuje poreski postupak.

Član 70 Fond ima pravo uvida u dokumentaciju obveznika uplate doprinosa koja se odnose na pravilan obračun i blagovremenu uplatu doprinosa, kao i da zahtijeva od organa uprave nadležnog za poslove javnih prihoda podatke o naplaćenim doprinosima.

6. Naknada štete u sprovođenju obaveznog zdravstvenog osiguranja Član 71

Osiguranik kome je na teret obaveznog zdravstvenog osiguranja izvršena isplata na koju nije imao pravo dužan je da vrati primljeni iznos, ako:

1) je na osnovu netačnih podataka za koje je znao ili morao znati da su netačni ili na drugi protivpravni način ostvario iz obaveznog zdravstvenog osiguranja neko pravo, odnosno primanje na koje nije imao pravo ili ga je ostvario u većem obimu nego što mu pripada;

2) je ostvario neko primanje usljed toga što nije prijavio nastale promjene koje utiču na gubitak ili obim nekog prava, a znao je ili je morao znati za te promjene;

3) je primio novčane isplate u iznosu većem od onoga koji mu je određen rješenjem. Rokovi zastarjelosti potraživanja iz stava 1 ovog člana počinju teći od dana kada je u upravnom postupku postalo konačno rješenje kojim je utvrđeno da isplaćeno primanje ne pripada ili pripada u manjem obimu, odnosno od dana kada je izvršena posljednja nepravilna isplata.

Član 72 Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete od lica koje je prouzrokovalo bolest, povredu ili smrt osiguranika. Za štetu koju je Fondu, u slučajevima iz stava 1 ovog člana, prouzrokovao zaposleni na radu ili u vezi sa radom odgovara poslodavac kod koga je zaposleni radio u trenutku prouzrokovanja štete. Fond ima pravo, u slučajevima iz stava 2 ovog člana, da zahtijeva naknadu štete i neposredno od zaposlenog, ako je štetu prouzrokovao namjerno.

Član 73 Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete od poslodavca, ako su bolest, povreda ili smrt osiguranika nastali usljed toga što nijesu sprovedene mjere zaštite na radu ili druge mjere za zaštitu građana. Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete od poslodavca i kada je šteta nastala usljed toga što je zaposleni stupio na rad bez propisanog prethodnog zdravstvenog pregleda, a kasnije se utvrdi

- 231 -

zdravstvenim pregledom da zaposleni prema svom zdravstvenom stanju nije bio sposoban za rad na određenom poslu.

Član 74 Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete od poslodavca:

1) ako je šteta nastala usljed toga što nijesu dati podaci ili što su dati neistiniti podaci o činjenicama od kojih zavisi sticanje ili određivanje prava;

2) ako je isplata izvršena na osnovu neistinitih podataka u prijavi o stupanju zaposlenog na posao ili što nije podnesena prijava o promjenama koje utiču na gubitak ili obim prava ili ako je prijava podnesena poslije propisanog roka.

Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete od osiguranika koji je dužan sam da podnosi prijave ili da daje određene podatke u vezi sa obaveznim zdravstvenim osiguranjem, ako je šteta nastala usljed toga što prijava nije dostavljena ili nijesu dati podaci ili su dati neistiniti podaci.

Član 75 Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete od doktora koji nezakonito utvrdi privremenu spriječenost za rad osiguranika, ako je zbog toga Fond isplatio naknadu zarade. Ako je šteta iz stava 1 ovog člana nastala zbog nezakonitog rada nadležne komisije, za štetu odgovaraju članovi te komisije. Fond ima pravo na naknadu štete od doktora, odnosno zdravstvene ustanove koja obavlja zdravstvenu djelatnost, ako mu nastane šteta zbog nepravilnog liječenja osiguranika. Naknadu štete iz st. 1, 2 i 3 ovog člana ima i poslodavac, koji je isplatio naknadu zarade.

Član 76 Visina naknade štete utvrđuje se prema troškovima liječenja i drugim troškovima nastalim u vezi liječenja, novčanim naknadama isplaćenim osiguraniku po odredbama ovog zakona i drugim davanjima na teret Fonda. Pri utvrđivanju visine štete ne uzimaju se u obzir iznosi plaćenog doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje.

Član 77 Fond ima pravo da zahtijeva naknadu štete i neposredno od osiguravajućeg društva koja je nastala upotrebom motornog vozila.

Član 78

Kada se utvrdi da je u sprovođenju obaveznog zdravstvenog osiguranja prouzrokovana šteta poziva se lice koje je prouzrokovalo štetu da u određenom roku nadoknadi štetu. Ako u datom roku šteta ne bude nadoknađena, zahtjev za naknadu štete Fond ostvaruje tužbom kod nadležnog suda.

III DOBROVOLJNO ZDRAVSTVENO OSIGURANJE Član 79

Dobrovoljnim zdravstvenim osiguranjem građanin može sebi i članovima svoje porodice obezbijediti:

- 232 -

- u okviru utvrđenih standarda posebne uslove pružanja zdravstvene zaštite u pogledu kadra, smještaja i vremena pružanja zdravstvene zaštite;

- prava koja nijesu obezbijeđena obaveznim zdravstvenim osiguranjem, u skladu sa ovim zakonom.

Član 80 Dobrovoljno zdravstveno osiguranje mogu obezbijediti i poslodavci za svoje zaposlene.

Član 81 Dobrovoljno zdravstveno osiguranje obezbjeđuje i sprovodi Fond, u skladu sa ovim zakonom.

Član 82 Fond vodi sredstva dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja odvojeno od sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja, kao i posebno finansijsko poslovanje za ova dva vida osiguranja. Sredstva dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja mogu se koristiti samo za utvrđene namjene.

Član 83 Fond određuje premije iz dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja, zavisno od rizika kojem su osiguranici izloženi, uzimajući u obzir starost, pol, bonus i malus, tabele smrtnosti i tabele bolesti i trajanje zaključenih ugovora o osiguranju. Fond je obavezan da:

- dobrovoljno osiguranje obezbjedi kao dugoročno osiguranje; - zaključi ugovor o osiguranju sa osiguranicima koji se žele osigurati za prava iz

dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja; - za sve osiguranike obezbijedi, pod jednakim uslovima, prava i obaveze iz dobrovoljnog

zdravstvenog osiguranja. Član 84

Bliže uslove i način korišćenja prava iz dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja, visinu i način uplate premija utvrđuje Fond, uz saglasnost Ministarstva.

Član 85 Fond u sprovođenju dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja ugovara pružanje zdravstvenih usluga sa zdravstvenim ustanovama. Ugovorom iz stava 1 ovog člana uređuje se vrsta i kvalitet zdravstvenih usluga, njihov obim, cijena, način obračuna i rokovi plaćanja, kao i druga međusobna prava i obaveze.

Član 86 Dobrovoljno zdravstveno osiguranje mogu obezbjeđivati i sprovoditi i druga pravna lica, u skladu sa posebnim zakonom.

- 233 -

VI KAZNENE ODREDBE

Član 105 Novčanom kaznom od dvadesetostrukog do tristostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj pravno lice ili poslodavac, ako:

1) osiguraniku ne isplati naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad ili naknadu putnih troškova u skladu sa odredbama čl. 25, 26 i 33 ovog zakona;

2) ne vodi ili neuredno vodi propisane evidencije o osiguranicima, uskrati davanje pojedinih podataka Fondu ili da netačne podatke i obavještenja o osiguranom licu, odnosno ne ispravi netačne podatke po nalogu Fonda ili spriječi pregled poslovnih knjiga ili evidencija koje se odnose na obavezno zdravstveno osiguranje u skladu sa odredbama čl. 40 i 43 ovog zakona;

3) ne podnese prijavu na obavezno zdravstveno osiguranje osiguranika, odjavu, ili promjenu prijave ili ove prijave ne podnese u propisanom roku, u skladu sa odredbom člana 35 ovog zakona.

Član 106 Novčanom kaznom od desetostrukog do tridesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj osiguranik, ako: svjesno prouzrokuje nesposobnost za rad, namjerno spriječi ozdravljenje ili osposobljavanje za rad ili za vrijeme bolovanja ostvaruje zaradu ili se bavi privatnom djelatnošću (član 31).

Član 107 Novčanom kaznom od desetostrukog do tridesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici kazniće se za prekršaj izabrani tim ili izabrani doktor ili članovi ljekarske komisije koji nezakonito utvrde privremenu spriječenost za rad osiguranika iz člana 25 ovog zakona.

VII PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE Član 108

Propisi za sprovođenje ovog zakona donijeće se u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona. Do donošenja propisa na osnovu ovog zakona primjenjivaće se važeći propisi, ako nijesu u suprotnosti sa ovim zakonom.

Član 109 Dosadašnji Republički fond za zdravstvo nastavlja sa radom kao Republički fond za zdravstveno osiguranje, sa pravima i obavezama utvrđenim ovim zakonom. Fond iz stava 1 ovog člana dužan je da usaglasi svoju organizaciju i rad sa odredbama ovog zakona, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 110 Upravni odbor Fonda imenovaće se, u skladu sa odredbama ovog zakona, u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona. Do imenovanja Upravnog odbora Savjet Fonda nastavlja da obavlja poslove iz svoje nadležnosti.

- 234 -

Član 111 Fond će donijeti akte za sprovođenje ovog zakona, u roku od godinu dana od dana konstituisanja Upravnog odbora Fonda.

Član 112 U ostvarivanju prava i obaveza iz obaveznog zdravstvenog osiguranja pravna i fizička lica dužna su da svoje poslovanje usklade sa odredbama ovog zakona, u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 113 Osigurana lica koja su započela ostvarivanje prava na zdravstvenu zaštitu i drugih prava koja proizilaze iz obaveznog zdravstvenog osiguranja, prije stupanja na snagu ovog zakona, nastavljaju sa ostvarivanjem tih prava prema odredbama ovog zakona. Lica iz stava 1 ovog člana, koja prema odredbama ovog zakona ne ispunjavaju propisane uslove za korišćenje prava priznatog prema dosadašnjim propisima, nastavljaju započeto korišćenje tog prava u skladu sa odredbama ovog zakona kao da ispunjavaju uslove propisane ovim zakonom, sve dok traje oboljenje i potreba liječenja.

Član 114 Žalbe podnesene protiv rješenja donesenih do stupanja na snagu ovog zakona rješavaće se prema propisima koji su važili do dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 115 Izuzetno od člana 66 stav 1 tačka 1 ovog zakona, stopa doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje na teret poslodavca iznosi 6,5%, počev od dana stupanja na snagu ovog zakona do 1. decembra 2004. godine.

ZAKON O ZAŠTITI STANOVNIŠTVA OD ZARAZNIH BOLESTI

(Objavljen u "Sl. listu SRCG", br. 53/75, 4/76, 28/87, 29/89, 39/89, 48/91, 27/94) 7. Imunizacija, seroprofilaksa i hemioprofilaksa

Član 22. Imunizacija je obavezna protiv gripa za lica koja boluju od hroničnih bolesti, srca, pluća i bubrega, kod kojih bi oboljevanje od gripa uticalo na pogoršanje osnovne bolesti. Imunizacija je obavezna protiv zaušaka (Parotitis epidemica) za sva lica određenog uzrasta.

PRAVILNIK O UTVRĐIVANJU TJELESNIH OŠTEĆENJA

("Sl. list RCG", br. 45/04, 50/04) Član 1

Ovim pravilnikom se utvrđuje lista tjelesnih oštećenja od najmanje 50% kao i procenti tih oštećenja, koja su osnov za sticanje prava na novčanu naknadu i za računanje staža osiguranja sa uvećanim trajanjem, u smislu člana 52 stav 2 i člana 74 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju.

- 235 -

Član 2

Tjelesna oštećenja od najmanje 50% i procenti tih oštećenja su:

I GLAVA, USNA DUPLJA I VRAT A. Lobanja i lice

1. Unakaženost lica većeg stepena 50%

B. Usna duplja i vrat

2. Nemogućnost otvaranja usta (rastojanje izmedu gornjih i donjih zuba do 1,5 cm zbog čega

je potrebna upotreba tečne hrane) 50%

3. Poremećaji na vilici, jeziku, nepcima, farinksu i larinksu (defekti, gubici ili funkcionalne smetnje) sa:

1) gubitkom govora 70% 2) otežanom ishranom 50% 3) otežanom ishranom i poremećenim govorom 50 do 60% 4) otežanom ishranom i gubitkom govora 80% . 4. Trajno nošenje kanile posle traheotomije 60% 5. Laringotomije: 1) djelimična 60% 2) totalna 80%.

II KRANIJALNI NERVI, ČULO VIDA I ČULO SLUHA

A. Kranijalni nervi

1. Uzetost - ptoza oba očna kapka koja se hiruškim putem nije mogla korigovati - ako su zenice potpuno prekrivene ..50%

2. Potpuna uzetost ili lezija bulbomotora (područje inervacije okulomotorijusa trohlearisa i

abducensa), sa diplopijama koje su objektivno dokazane -obostrana .50%

3. Potpuna obostrana uzetost facijalisa .50% .

B. Čulo vida

4. Gubitak oba oka, potpuni gubitak vida oba oka ili veoma veliko smanjenje vida (oštrina vida boljeg oka manja od 0.05%) .100%

5. Veliko smanjenje vida oba oka, ako je oštrina vida boljeg oka 0,3 ili manja, prema

ukupnom smanjenju vida ..50 do 90%

6. Gubitak jednog oka ili potpuni gubitak vida jednog oka, uz smanjenu oštrinu vida drugog oka (ako je oštrina vida drugog oka 0,5 ili manja) ..50 do 90%

- 236 -

7. Izolovane hemianopsije trajnog karaktera (osim kvadratnih, binazalnih i gornjih horizontalnih hemianopsija):

1) homonimne hemianopsije .50% 2) donje horizontalne hemianopsije ..50%.

8. Koncetrično suženje vidnog polja oba oka organskog karaktera:

1) 300 do 210 .50% 2) 200 do 110 .. 60% 3) 100 i ispod . 90%

Pod oštrinom vida, u smislu ove glave, podrazumijeva se oštrina vida koja se dobija korekcijom naočarima ili kontaktnim sočivima. Određivanje procenta tjelesnog oštećenja pri umanjenju vida u smislu tač. 5 i 6 ove glave vrši se prema sljedećoj tabeli: Ako je oštrina vida izražena sa dva decimala, drugi decimal se zanemaruje, osim za oštrinu vida od 0,05 ili 0,00. Oštrina vida manja od 0,1 a veća od 0,05 ocjenjuje se kao oštrina vida od 0,05.

C. Čulo sluha i vestibularni aparat

9. Potpuni gubitak sluha oba uha 70%

Kao potpuni gubitak sluha smatra se gubitak sluha preko 95% po Fonjler Sabine-u (FS).

10. Obostrano teško oštećenje sluha preko 90% po FS 60%

11. Obostrana teška nagluvost pri ukupnom gubitku sluha preko 70 a do 90% po FS 50%

Izuzimaju se vestibularni sindromi koji su udruženi sa poremećajima centralnog nervnog sistema ugled povrede ili oboljenja mozga i moždanog stabla, pa se takvi slučajevi ocjenjuju u smislu tačke 9 glave III ovog pravilnika.

III MOZAK, MOŽDANO STABLO I KIČMENA MOŽDINA

1. Djelimična motorna uzetost jedne ruke ili noge do ..70%

2. Potpuna motorna uzetost:

1) jedne ruke

- dominantne ruke .80% - nedominantne ruke .70%

2) Potpuna motorna uzetost jedne noge .80%

3. Djelimična motorna uzetost jedne strane tijela do .70%

Ne uzimaju se u obzir diskretni piramidni deficiti.

- 237 -

4. Potpuna motorna uzetost jedne strane tijela, paraplegije, triplegije i kvadriplegije .100%

5. Motorne, senzorične ili kombinovane afazije, djelimične ili potpune, prema stepenu:

1) bez poremećaja čitanja i pisanja ..do 70% 2) sa poremećajem čitanja i pisanja ..50 do 90%.

6. Ekstrapiramidalni sindromi (sa jasnim kliničkim znacima):

1) jednostrani, prema stepenu .do 60% 2) obostrani, prema stepenu .50 do 100%

7. Epilepsije (klinički i elektroencefalografski dokazane, zavisno od oblika, učestalosti kriza i

psihičkih promjena) sa:

1) lakšim psihičkim promjenama ..50 do 60% 2) težim psihičkim promjenama .70 do 90%

8. Organski trajni poremećaj (prema težini neuroloških i psihičkih ispada) do ..100%

9. Posljedice oboljenja ili povrede centralnog nervnog sistema (mozga, moždanog stabla i

kičmene moždine) koje nijesu navedene ni u jednoj tački ove glave, prema težini neuroloških i psihičkih poremećaja do ..100%

Odredbe tač.8 i 9 ove glave odnose se i na bulbame i pseudobulbarne paralize, difuzne i ostale lezije i poremećaje centralnog nervnog sistema, kao i na sve ostale poremećaje tog sistema koji nijesu navedeni u odredbama tač.1 do 7 ove glave. Odredbe tačke 9 ove glave odnose se i na posljedice oboljenja ili posljedice povreda kičmene moždine koje nijesu obuhvaćene odredbama tač.1 do 8 ove glave. Pri određivanju procenta tjelesnog oštećenja za te slučajeve uzima se u obzir i funkcija sfinktera. Procenat tjelesnog oštećenja, u smislu tač.8 i 9 ove glave, s obzirom na veliki raspon, određuje se analogijom prema stepenu oštećenja funkcija iz tač.1 do 7 ove glave.

IV SPINALNI NERVI, NEURO-MUSKULARNI SISTEM I KOŽA

A. Spinalni nervi

1. Oštećenje brahijalnog pleksusa:

1) potpuna uzetost brahijalnog pleksusa ..80% 2) djelimična uzetost brahijalnog pleksusa ..do 70%

2. Oštećenje lumbosakralnog pleksusa - uzetost išijadikusa .50%

B. Mišići i neuromuskularni sistem

3. Mišićne distrofije, spinalne mišićne atrofije, polomioziti i dermatomioziti, kao i druga

pretežno mišićna oboljenja, zavisno od stepena umanjenja ili gubitka funkcije do ..100%

Procenat tjelesnog oštećenja za poremećaj mišićnih funkcija, s obzirom na veliki raspon, određuje se analogno oštećenju funkcija nervnog sistema.

- 238 -

C. Koža Posljedice od opekotina kože preko 25% zahvaćene površine vrata i trupa koje dovode do unakaženosti i funkcionalnih smetnji do 70%.

V PLUĆA I SRCE A. Pluća

1. Trajno smanjenje funkcije pluća pri oštećenju respiratorne funkcije teškog stepena i

postojanju hronične respiratorne insuficijencije:

1) bez znakova opterećenja desnog srca ..50 do 60% 2) sa znacima opterećenja desnog srca ..70 do 100%

2. Gubitak jednog plućnog krila:

1) bez promjena na suprotnom hemitoraksu i bez znakova opterećenja desnog srca 60% 2) sa promjenama na suprotnom hemitoraksu ili oštećenjem respiratorne funkcije teškog

stepena i sa izraženim znacima opterećenja desnog srca .70 do 100%

3. Oštećenje plućne ventilacije (bilo koji uzrok):

1) oštećenje ventilacione funkcije teškog stepena sa kliničkom slikom manifestne parcijalne hronične plućne insuficijencije .60%

2) oštećenje ventilacione funkcije teškog stepena sa kliničkom slikom manifestne globalne hronične plućne insuficijencije i znacima hroničnog plućnog srca ..70 do 100%

Pri procjeni stepena oštećenja plućne funkcije koriste se norme Evropske zajednice za ugalj i čelik (ECCS), kriterijumi Evropskog respiratornog društva (ERS). U nedovoljno jasnim slučajevima pored spirometrijskih testova i mjerenja parcijalnih pritisaka respiratornih gasova u arterijskoj krvi, treba koristiti i transfer test za ugljen-monoksid. Za dokaz trajnog opterećenja desnog srca neophodni su klinički, elektrokardiografski, ultrazvučni i rendgenski parametri.

B. Srce

4. Teža stanja posle preležanog infarkta miokarda, prema stepenu oštećenja srčane funkcije

..50 do 100%

Navedeni raspon u procentima primjenjuje se ako poslije preležanog infarkta postoji hronična koronarna insuficijencija ili aneurizma srca, ili organski poremećaj ritma ili sprovođenja, što se mora dokazati elektrokardiografskim, rendgenskim, ehokardiografskim ili drugim metodama.

5. Oštećenja srca usljed traume, ili izvršene operacije prema stepenu oštećenja srčane

funkcije, što se mora dokazati elektrokardiografskim, rendgenskim, ehokardiografskim ili drugim metodama ..50 do 100%

6. Srčane mane (prema stepenu oštećenja srčane funkcije, što se mora dokazati

elektrokardiografskim, rendgenskim, ehokardiografskim ili drugim metodama) .50 do 90%

- 239 -

7. Oštećenje funkcije srca usljed miokarditisa i drugih uzroka sa ejekcionom frakcijom od 30 do 39% ..50%

8. Poremećaj ritma sa ugrađenim pejsmekerom..50%

Visina tjelesnog oštećenja iz tač. 4, 5 i 6 ove glave određuje se prema stepenu oštećenja srčane funkcije po tački 7 ove glave. Kod teškog oštećenja funkcije, odnosno dekompenzacije, tjelesno oštećenje se određuje u predviđenom rasponu: kod oštećenja srčane funkcije srednjeg stepena -sa 60 do 80%, kod oštećenja srčane funkcije teškog stepena, odnosno dekompenzacije -preko 80%, a kod transplantacije srca- sa 100%. Za procjenu stepena oštećenja funkcije srca pored elektrokardiografskog, ergometrijskog i rendgenološkog nalaza treba koristiti ejekcionu frakciju lijeve komore dobijenu ehokardiografskim ili drugim pregledom srca.

VI GORNJI EKSTREMITETI

A. Gubici

1. Potpuni gubitnik ruke u ramenu, ili gubitak ruke u nivou nadlaktice, sa patrljkom kraćim od 14 cm, mjereno od akromiona ili sa nepodesnim patrljkom za protezu, ili gubitak ruke u nivou nadlaktice ili lakta sa ukočenošću ili sa kontrakturom ramenog zgloba u nepovoljnom položaju:

1) dominantne ruke .80% 2) nedominantne ruke.. 70%

Nepodesnim patrljkom za protezu nadlaktice smatra se patrljak na kome postoje trofične promjene, stalni otoci, grizlice, fistule, bolni neurinomi, deformiteti patrljka, opsežni ožiljci i ekstremna atrofija mišića. Nepovoljan položaj ramenog zgloba je abdukcija iznad 80 stepeni, abdukcija ispod 60 stepeni, antefleksija iznad 20 stepeni ili retrofleksija.

2. Gubitak ruke u nivou nadlaktice ili lakta, sa dobrim patrljkom i funkcionalno ispravnim

ramenim zglobom, ili gubitak ruke u nivou podlaktice sa patrljkom kraćim od 10cm (mjereno od olekranona) ili sa nepodesnim patrljkom za protezu, ili gubitak ruke u nivou podlaktice sa ukočenošću ili kontrakturom ramenog ili lakatnog zgloba u nepovoljnom položaju:

1) dominantne ruke .70% 2) nedominantne ruke..60%

Nepovoljni je položaj lakatnog zgloba kad se lakat nalazi u ispruženom položaju ili pod uglom od 120 stepeni ili manjim od 90 stepeni.

3. Gubitak ruke u nivou podlaktice sa dobrim patrljkom i funkcionalno ispravnim ramenim i

lakatnim zglobom:

1) dominantne ruke ..60% 2) nedominantne ruke. 50%

- 240 -

4. Gubitak šake ili svih prstiju šake:

1) dominantne ruke ..60% 2) nedominantne ruke .50%

5. Gubitak prstiju šake:

1) gubitak četiri prsta šake, osim palca ..50% 2) gubitak palca, kažiprsta i jednog prsta šake ..50%.

B. Funkcionalni poremećaji

6. Poremećaji ramenog zgloba:

- labav rameni zglob u vezi sa lezijom mišića ramenog pojasa.. 50%

7. Pseudoartroza humerusa .50%

Pseudoatroze se ocjenjuju bez obzira na mogućnost nošenja aparata.

8. Ukočenost svih metakarpofalangealnih i interfalagenalnih zglobova od drugog do petog prsta -u nepovoljnom položaju obje šake ..70% Nepovoljan položaj šake postoji ako se palcem ne može doticati jagodica ukočenih prstiju.

9. Teže kontrakture četiri prsta ili pet prstiju, eventualno komplikovane sa ankilozom

pojedinih zglobova, prema težini, odnosno očuvanosti globalne funkcije šake - obje šake ... 50 do 70% Težim kontrakturama prstiju smatraju se kontrakture koje onemogućavaju hvatanje predmeta prstima.

10. Potpuna neupotrebljivost cijele ruke 80%

Odredba tačke 10. ove glave primjenjuje se samo u slučajevima koji nijesu obuhvaćeni tač. 1 do 9 ove glave. Kao ukočenost zgloba smatra se potpuna ukočenost, ili ako su pokreti mogući samo do 15 stepeni. Ako pri tjelesnim oštećenjima gornjih ekstremiteta iz tač. 6 do 10 ove glave postoje istovremeno i znatnije trofičke promjene ili stalni otoci, fistule, grizlice ili bolni neurinomi, procenat tjelesnog oštećenja povećava se za 10%.

Kao nedostatak prsta smatra se teža kontraktura ili ankiloza prsta ako istovremeno postoji i nedostatak nekog prsta na istoj ruci. Ako na jednoj ruci postoji više tjelesnih oštećenja u smislu ove glave, ukupan procenat ne može biti veći od procenta koji se primjenjuje za amputaciju.

VII DONJI EKSTREMITETI A. Gubici

1. Gubitak noge u kuku, ili gubitak noge u nivou natkoljenice, sa patrljkom kraćim 12 cm

mjereno od velikog trohantera, ili gubitak noge u nivou natkoljenice, sa ukočenošću ili sa

- 241 -

kontrakturom zgloba kuka u nepovoljnom položaju, ili gubitak noge u nivou natkoljenice, sa nepodesnim patrljkom za protezu ..80%

Nepovoljan položaj zgloba kuka je ispod 160 stepeni fleksije, iznad 10 stepeni abdukcije i adukcije, u spoljašnjoj ili unutrašnjoj rotaciji.

2. Gubitak noge u nivou natkoljenice, sa funkcionalno ispravnim patrljkom i zglobom kuka,

ili gubitak noge u koljenu sa nepodesnim patrljkom za protezu ili sa funkcionalno neispravnim zglobom kuka .70%

3. Gubitak noge u koljenu, sa funkcionalno ispravnim patrljkom i zglobom kuka, ili gubitak

noge u nivou potkoljenice, sa ukočenošću ili sa kontrakturom zgloba koljena ili kuka u nepovoljnom položaju, sa nepodesnim patrljkom ili sa patrljkom kraćim od 8 cm .60%

4. Gubitak obje potkoljenice, sa nepodesnim patrljcima za proteze.. 100%. Nepodesnim

patrljkom za protezu natkoljenice i potkoljenice smatra se patrljak na kome postoje trofične promjene, stalni otoci, grizlice, fistule, bolni neourinomi, deformitet patrljka, opsežni ožiljci i ekstremna atrofija mišića.

5. Gubitak noge u nivou potkoljenice, sa funkcionalno ispravnim patrljkom, zglobovima koljena i kuka ..50%

6. Gubitak noge u nivou stopala (Pirogoff ili Shopart ili Syme) sa nepodesnim patrljkom .50%

Nepodesnim patrljkom stopala smatraju se trofičke promjene, stalni otoci, grizlice, fistule, bolni neurinomi i ožiljci.

B. Funkcionalni poremećaji

7. Poremećaj u kuku:

1) Ukočenost zgloba kuka u nepovoljnom položaju .50 do 70%

Nepovoljan položaj zgloba kuka je položaj ispod 160 stepeni fleksije, iznad 10 stepeni abdukcije ili adukcije, u spoljašnjoj ili unutrašnjoj rotaciji.

Veći procenat u okviru navedenog raspona primjenjivaće se ako je ukočenost zgloba kuka u izrazitijem uglu koji više ometa funkciju noge.

2) Ograničena pokretljivost zgloba kuka do 50%. Procenat u okviru navedenog raspona

primjenjuje se na teže kontrakture raznih etiologija, kao i na stanje poslije artroplastike (endoproteza).

Kod smanjenja pokretljivosti zgloba kuka u svim smjerovima preko jedne polovine normalne pokretljivosti, tjelesno oštećenje iznosi .50%.

8. Pseudoartroza femura:

1) vrat femura .60% 2) femur ..50%

- 242 -

Pseudoartroza se ocjenjuje bez obzira na mogućnost nošenja aparata.

9. Ukočenost zgloba koljena u nepovoljnom položaju do 60%

Procenat od 50% primjenjuje se na ukočenost koljena pod uglom od 120 do 90 stepeni, a 60% na ukočenost koljena pod uglom manjim od 90 stepeni.

10. Pseudoartroza potkoljenice (tibije ili obje kosti) 50%. Pseudoartroza se ocjenjuje bez

obzira na mogućnost nošenja aparata.

11. Skraćenje noge (apsolutno) -preko 12 cm .60%

Apsolutno skraćenje noge mjeri se od spine iliake ventralis, odnosno od velikog trohantera (ako postoje promjene na karlici) do donjeg ruba unutrašnjeg maleola.

12. Potpuna neupotrebljivost noge. 80%

Odredba ove tačke primjenjuje se ako utvrđeni poremećaj funkcije noge nije predviđen u nekoj drugoj tački ovog člana.

Ako pri funkcionalnim poremećajima tjelesnih oštećenja donjih ekstremiteta, od tač. 1 do 12 ove glave postoje istovremeno i znatnije trofičke promjene, stalni otoci, fistule, grizlice ili bolni neurinomi, procenat tjelesnog oštećenja povećava se od .20%. Ako na jednoj nozi postoji više tjelesnih oštećenja u smislu ovog pravilnika, ukupan procenat ne može biti veći od procenta koji se primjenjuje na amputaciju.

Pseudoartroze se ocjenjuju bez obzira na nošenje aparata. Ukočenošću zgloba smatra se potpuna ukočenost ili ako su pokreti zgloba mogući samo do 15 stepeni ukupno.

VIII ORGANI ZA VARENJE

1. Jače suženje jednjaka, prema stepenu do.50%

Jačim suženjem jednjaka smatra se takvo suženje gdje pri ezofagoskopskom pregledu nema prolaznosti bužije preko broja 20.

Stepen tjelesnog oštećenja određuje se prema obimu suženja i funkcionalnim poremećajima.

2. Stanje poslije plastične operacije jednjaka. 50%

3. Nekompenzovano stanje poslije plastične operacije jednjaka (prema funkcionalnim

smetnjama i stepenu pothranjenosti preko 20% od standardne tjelesne težine) ..60 do 80%

4. Trajna gastrostoma:

1) bez poremećaja opšteg stanja ..50% 2) sa poremećajem opšteg stanja, loša funkcija želuca i pothranjenost preko 20% od

standardne tjelesne težine .60 do 80%

- 243 -

5. Nekompenzovano stanje poslije resekcije želuca zavisno od funkcionalnih smetnji i

pothranjenosti preko 20% od standardne tjelesne težine..60 do 80%

Visina tjelesnog oštećenja kod nekompenzovanog stanja poslije resekcije želuca određuje se prema vrsti i intezitetu funkcionalnih smetnji, poremećaju opšteg stanja i prema stepenu pothranjenosti.

6. Stanje poslije totalne gastrektomije ..80%

7. Nekompenzovano stanje poslije obilnih crijevnih resekcija, sa znatnim reperkusijama na opšte tjelesno stanje i pothranjenost preko 20% od standardne tjelesne težine ..60 do 80%

8. Stalni anus pretematuralis .80%

9. Gubitak analnog sfinktera:

1) bez prolapsa crijeva ..50% 2) sa prolapsom crijeva .60%

10. Trajno oštećenje funkcije jetre teškog stepena .70 do 100%

Teškim oštećenjem funkcije jetre smatra se stanje jetre sa trajno promijenjenim i patološkim nalazima u kliničkom, laboratorijskom i funkcionalnom smislu (portaina hipertenzija, portaina encefalopatija, ascites, varices ezofagi).

Sva oštećenja jetre koja traju duže od tri godine smatraju se trajnim.

11. Stanje poslije transplatacije jetre:

1) sa kompenzovanom funkcijom .60% 2) sa nekompenzovanom funkcijom .70 do 100%

IX UROGENITALNI ORGANI

A. Mokraćni kanali

1. Funkcionalno oštećenje preostalog bubrega:

1) lakšeg stepena ..do 60% 2) težeg stepena ..70 do 100%

Procenat tjelesnog oštećenja određuje se prema nalazu kreatinin klirensa, i to ako je vrijednost kk:

- 0.67 ml/s .50% - 0.50 ml/s .60% - 0.33 ml/s .70% - 0.25 ml/s .80% - 0.17 ml/s .90% - ispod 0.17 ml/s.. 100%

- 244 -

2. Funkcionalno oštećenje oba bubrega težeg stepena .50 do 100%

Procenat tjelesnog oštećenja određuje se prema mogućnostima terapije:

1) moguća medikamentna terapija ..60 do 80% 2) neophodna trajna dijaliza ..100% 3) neophodna transplantacija, poslije koje je stanje transplatornog bubrega:

- sa kompenzovanom funkcijom ..50% - sa dekompenzovanom funkcijom ..100%

3. Potpuna ili stalna inkontinencija urina ili cistostomija ..70%

4. Trajno skvrčenje mokraćne bešike kapaciteta do 50 cm3 .50%

5. Stanje poslije plastične operacije mokraćne bešike ..50%

6. Trajno suženje uretre, sa otežanim mokrenjem (zbog promjena isključivo na uretri) ..50%

7. Trajne i inoperabilne mokraćne fistule sa stalnim curenjem .70%

Ako na osnovu ostalih kliničkih i drugih ispitivanja postoje nesumnjivi dokazi za funkcionalno oštećenje preostalog ili oba bubrega, a kreatinin klirens još nije promijenjen, visinu tjelesnog oštećenja treba odrediti analogno odredbama tačke 1. pod 1) ove glave), odnosno početnom stepenu tačke 2 ove glave.

B. Genitalni organi

8. Gubitak većeg dijela ili čitavog penisa ..50%

9.Gubitak oba testisa kod muškarca do 50 godina života ..50%

Gubitkom oba testisa smatra se odstranjenje oba testisa hiruškim ili drugim putem ili potpuno uništenje funkcije oba testisa zračenjem.

10. Gubitak oba jajnika kod žene do 45 godina života ..60%

Gubitkom oba jajnika smatra se hiruško odstranjenje oba jajnika ili gubitak funkcije oba jajnika zračenjem.

11. Gubitak oba jajnika i materice:

1) kod žene do 45 godina života .60% 2) radikalna histerektomija:

- kod žene preko 45 godina života .60% - kod žene do 45 godina života ..70%

Gubitkom jajnika i materice smatra se hiruško odstranjivanje oba jajnika. i materice ili gubitak funkcije jajnika i materice, kao posljedice zračenja.

- 245 -

Gubitkom materice smatra se i nepotpuni gubitak materice, odnosno subtotalna histerektomija.

12. Obostrana amputacija dojke:

1) kod žene preko 45 godina života ..50% 2) kod žene do 45 godina života ..60%

Amputacija dojke, obostrano radikalno .60%.

X ODREĐIVANJE PROCENTA, AKO POSTOJE DVA TJELESNA OŠTEĆENJA ILI VIŠE TJELESNIH OŠTEĆENJA

1. Ako postoje dva tjelesna oštećenja ili više tjelesnih oštećenja utvrđenih ovim članom,

ukupan procenat tjelesnih oštećenja određuje se povećanjem najvećeg procenta pojedinačnog tjelesnog oštećenja, i to:

1) po 20% za svako dalje tjelesno oštećenje koje iznosi 60% ili više; 2) po 10% za svako dalje tjelesno oštećenje koje iznosi 50%.

2. Procenat tjelesnih oštećenja parnih organa iz glava I do IDŽ ovog člana može se povećati

za 10% ako za pojedina oštećenja tih organa utvrđena ovim članom nije predviđen poseban procenat.

3. Ukupan procenat tjelesnog oštećenja određen po tač. 1 i 2 ove glave ne može preći 100%.

.

PRAVILNIK O INDIKACIJAMA, OBIMU PRAVA OSIGURANIKA I ROKOVIMA TRAJANJA

PROTETIČKIH, ORTOTIČKIH SREDSTAVA, STOMATOLOŠKIH NADOKNADA OČNIH I SLUŠNIH POMAGALA, MEDICINSKIH SREDSTAVA I SANITARNIH

SPRAVA ("Sl. list RCG", br. 35/03)

I OPŠTE ODREDBE Član 1

Ovim pravilnikom Republički fond za zdravstvo (u daljem tekstu Fond) određuje indikacije, obim prava, način odobravanja, standarde i rokove trajanja: protetičkih i ortotičkih sredstava, stomatoloških nadoknada očnih i slušnih pomagala, medicinskih sredstava i sanitarnih sprava (u daljem tekstu: pomagala).

Član 2 Prava na pomagala osiguranici i članovi porodice osiguranika, ostvaruju u skladu sa Zakonom o zdravstvenoj zaštiti i zdravstvenom osiguranju, na način utvrđen ovim pravilnikom i Pravilnikom o uslovima i načinu ostvarivanja zdravstvene zaštite i drugih prava iz zdravstvenog osiguranja.

Član 3 Predlog o potrebi pomagala, na osnovu medicinskih indikacija izdaje doktor spec. određene grane medicine. Predlog sadrži:

- naziv zdravstvene ustanove koja je izdala predlog o potrebi pomagala;

- 246 -

- datum izdavanja predloga o potrebi pomagala - lične podatke osiguranika - dijagnozu - naziv pomagala - tehničke i druge podatke o pomagalu - šifru doktora specijaliste -konzilijuma, koji je dao predlog.

Član 4

Predlog o potrebi pomagala Fond ovjerava ukoliko nije stariji od 15 dana.

Član 5 Kompjuterskom obradom podataka Fond vodi evidenciju o :

- ličnim podacima osiguranika kome je odobreno pomagalo - datumu ovjere predloga za pomagalo - nazivu pomagala - šifri pomagala - roku trajanja pomagala - datumu popravke pomagala - šifru doktora specijaliste- konzilijuma, koji je dao predlog za pomagala.

Član 6

Predlog o potrebi pomagala osiguranik je dužan da preda preduzeću, odnosno drugom pravnom subjektu sa kojim Fond ima zaključen ugovor o nabavci, izradi i opravci pomagala, u roku od 15 dana od dana ovjere predloga za pomagalo od strane Fonda. Ukoliko osiguranik ovjereni predlog o potrebi pomagala ne preda u roku utvrđenom stavom 1. ovog člana, Fond neće prihvatiti realizaciju takvog predloga.

Član 7 Pomagala koja se izrađuju po mjeri mogu se izdati osiguraniku kad se utvrdi da kvalitetom i funkcijom odgovaraju svojoj namjeni.

Član 8 U ostvarivanju prava na pomagala osiguranik učestvuje u troškovima u visini utvrđenoj Odlukom o učešću osiguranika u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite. Utvrđeni iznos učešća osiguranika, u smislu stava 1. ovog člana osiguranik plaća organizaciji, odnosno drugom pravnom subjektu prilikom nabavke, izrade, opravke ili isporuke pomagala.

Član 9 Rokovi trajanja ortotičkih sredstava, stomatoloških nadoknada, očnih i slušnih pomagala, medicinskih sredstava, i sanitarnih sprava, računaju se od dana ovjere naloga, a za protetička sredstva od dana izdavanja pomagala.

- 247 -

Osiguranik je dužan da pomagala iz stava 1. ovog člana u periodu do isteka roka trajanja, održava i savjesno koristi. Ukoliko osiguranik nesavjesno koristi pomagalo i tom prilikom prouzrokuje veća oštećenja, ne može dobiti novo pomagalo prije isteka roka trajanja koji je utvrđen ovim pravilnikom.

Član 10 Osiguranik kojem nije istekao rok trajanja pomagala u smislu ovog pravilnika, ima pravo na novo pomagalo ako je pomagalo postalo neupotrebljivo iz razloga dotrajalosti, a popravkom se ne može osposobiti za dalju upotrebu. Pravo na novo pomagalo u smislu stava 1. ovog člana, osiguranik ostvaruje na način i po postupku propisanom ovim pravilnikom za odobravanje tog pomagala.

Član 11 Rokovi trajanja pomagala svrstavaju se u tri grupe, zavisno od uzrasta osiguranika, ako ovim pravilnikom nije drukčije propisano. I grupa : za osiguranike do 7 godina života II grupa : za osiguranike od 7 do navršenih 18 godina života III grupa : za osiguranike preko 18 godina života.

II VRSTE POMAGALA MEDICINSKIH SREDSTAVA I NAČIN NJIHOVOG ODOBRAVANJA

Član 12 Na osnovu odredaba ovog pravilnika osiguranicima se odobravaju sledeća pomagala:

1. protetička sredstva 2. ortotička sredstva 3. ortopedska obuća 4. invalidska kolica 5. očna pomagala 6. slušna pomagala 7. pomagala za omogućavanje glasnog govora 8. stomatološko-protetske nadoknade 9. medicinska sredstva 10. sanitarne sprave i druga pomagala

1. Protetička sredstva

Član 13 Protetička sredstva (proteza) odobravaju se osiguraniku kome nedostaje dio ili cijeli donji ili gornji ekstremitet zavisno od medicinskih i tehničkih indikacija. Uz protezu za gornji ekstremitet osiguranik dobija kao terminalni nastavak funkcionalnu hvataljku ili vještačku mehaničku šaku. Umjesto funkcionalne hvataljke osiguranik može da dobije radni nastavak.

- 248 -

Uz protetička sredstva za gornje i donje ekstremitete osiguraniku se odobravaju navlake za patrljak od materijala (vune, pamuka ili sintetičkog vlakna) koji zadovoljavaju medicinsko tehničke uslove. Uz protezu za donji ekstremitet osiguranik dobija par ortopedskih cipela.

Član 14 Pomagala iz člana 13. ovog pravilnika izrađuju se po mjeri osiguranika od standardnog materijala koji ispunjava tehničko medicinske uslove.

Član 15 Pravo na nabavku, izradu ili opravku protetičkih sredstava iz člana 13. ovog pravilnika, osiguranik ostvaruje na osnovu nalaza i mišljenja prvostepene ljekarske komisije Fonda a po predlogu doktora specijaliste određene grane medicine.

Član 16 Rokovi trajanja protetičkih sredstava iz člana 13. ovog pravilnika su:

- za osiguranike do 7 godina života - 6 mjeseci - za osiguranike od 7 do 18 godina života - 1 godina i 6 mjeseci - za osiguranike preko 18 godina života - 2 godine

2. Ortotička sredstva

Član 17 Osiguranik ostvaruje pravo na sljedeća ortotička sredstva: hilgenreiner aparat za kongenitalnu luksaciju kukova, pavlikovi remenici, abdukcione gaćice, aparat za M.Peters, aparat po Vilinskom, Milnjoki i TLSO mider kod skolioze, reklinacioni mider M.Šerman, korektivni aparat za djecu (genus valga i genus -vara), i ortoze za vratnu kičmu. Radi omogućavanja oslonca, sprečavanja deformiteta, korigovanja postojećih deformiteta i kontrolisanja nevoljnih pokreta, osiguraniku se odobravaju i druga ortotička sredstva za gornje i donje ekstremitete. Prava na ortotička sredstva iz st. 1. i 2. ovog člana osiguranik ostvaruje na osnovu predloga o potrebi pomagala propisanog od doktora specijaliste odgovarajuće grane medicine i ovjerenog od strane Fonda. Za pomagala predviđena članom 17. ovog pravilnika važe opšte prihvaćeni standardi i tipovi.

Član 18 Rokovi trajanja ortotičkih sredstava su:

- za osiguranike do 7 godina života - 6 mjeseci

- za osiguranike od 7 do 18 godina života - 1 godina

- za osiguranike preko 18 godina života -2 godine.

- 249 -

3. Ortopedska obuća

Član 19 Osiguranik ostvaruje pravo na ortopedsku obuću u slučajevima:

1. kod djece do 14 godina života, ako imaju kraću nogu za 1,5 cm ili više, a ostali osiguranici ako imaju kraću nogu za 3 cm ili više

2. ako ima ukočen zglob (akylosis) 3. ako ima petno stopalo (pes calcaneus) 4. ako ima konjsko stopalo 5. ako ima uvrnuto stopalo 6. ako ima morbus sudeck 7. ako boluje od elefantijaze 8. ako ima Fridrajhovu ataksiju 9. ako ima superduktus palca 10. ako nema najmanje tri prsta i palac na jednom ili oba stopala 11. ako ima izvrnuto stopalo (pes plano-valgus) 12. ako ima deformaciju stopala poslije dubokih opekotina (combustio) 13. ako ima haludž valgus 14. ako ima pes paralyticus (cerebralna paraliza)

Član 20

Ortopedska obuća je sastavni dio pomagala ako je osiguraniku:

1. potrebno ortotičko sredstvo (aparat) u spoju sa obućom, 2. potrebna metalna sandala ili ortotičko sredstvo (aparat) sa metalnom sandalom, 3. potrebno vještačko stopalo ili dio vještačkog stopala, 4. odsječen dio nožja ili donožja, a ne koristi ortotičko sredstvo (aparat).

Član 21

Ukoliko osiguranik ima paralitično stopalo, daje mu se peroneus aparat i par ortopedskih cipela.

Član 22 Ortopedski ulošci sa jastučetom ili Tomasovom petom, odobravaju se djeci do navršenih 14 godina života kod pedes planus. Osiguranicima koji imaju kraću nogu do 3 cm. odobravaju se plutani ulošci.

Član 23 Poslije postavljene indikacije za operativno liječenje, a ne prihvaćene od strane osiguranika iz nemedicinskih razloga osiguranik gubi prava na ortopedsko pomagalo predviđeno članom 19. ovog pravilnika. Osiguranik je dužan da uz predlog za ortopedsko pomagalo priloži i nalaz doktora specijaliste ortopeda u kojem se detaljno izjašnjava o mogućnostima ili nemogućnostima operativne korekcije deformiteta.

Član 24 Ortopedska obuća izrađuje se od standardne kože ili skaja u obliku koji je prilagođen obliku stopala kada je opterećeno.

- 250 -

Član 25 Prava na pomagala iz čl. 19, 20,21 i 22 ovog pravilnika osiguranik ostvaruje na osnovu predloga o potrebi pomagala, koji propisuje doktor specijalista određene grane medicine, ovjerenog od strane Fonda.

Član 26 Rokovi trajanja za ortopedsku obuću koja se osiguraniku odobrava u slučajevima iz člana 19. ovog pravilnika su:

- za osiguranike do 7 godina života - 6 mjeseci - za osiguranike od 7 do 18 godina života - 12 mjeseci - za osiguranike preko 18 godina života - 15 mjeseci.

4. Invalidska kolica

Član 27 Osiguranik ostvaruje pravo na invalidska kolica, na mehanički pogon, u slučaju sledećih indikacija:

- paraplegije, tetraplegije i hemiplegije; - amputacije obje noge , osim djelimične amputacije oba stopala; - amputacije jedne noge, ako se zbog bolesti, odnosno stanja druge noge ne može

omogućiti hod upotrebom drugih pomagala; - zbog teških degenerativnih i kongenitalnih promjena koje bitno utiču na kretanje i

onemogućavaju samostalno hodanje.

Član 28 Pravo na invalidska kolica u smislu člana 27. osiguranik ostvaruje nakon navršene treće godine života.

Član 29 Kad prestane potreba za invalidskim kolicima, ista se vraćaju organizaciji od koje su obezbijeđena ili drugoj organizaciji sa kojom Fond ima zaključen ugovor o nabavci, izradi i popravci kolica.

Član 30 Prava na invalidska kolica osiguranik ostvaruje na osnovu nalaza i mišljenja prvostepene ljekarske komisije Fonda, a po predlogu konzilijuma ljekara odgovarajuće specijalnosti.

Član 31 Rok trajanja invalidskih kolica je 5 godina.

5.Očna pomagala Član 32

Prema utvrđenim indikacijama osiguranik ostvaruje pravo na očna pomagala: naočare, kontaktna sočiva, očne proteze, tamne očne poveske, vlažne komore i očne prizme.

- 251 -

Član 33

Prema utvrđenim indikacijama osiguranik ima pravo na naočare sa:

1. korekcionim staklima za korekciju ametropije i presbiopije 2. lentikularnim staklima, kod operacije od katarakte 3. korekcionim staklima od plastike u slučaju dioptrije veće od 5 kod djece do 14 godina,

a za ostale osiguranike kod dioptrije veće od 10 dioptrija 4. tamne naočare bez dioptrije u sledećim slučajevima

- kod unakaženja spoljašnjih djelova oka - kapka (entropiju, ektropiju većeg stepena, anophtalmus, corneosymblepharon) kod

ceratokonjuctivitis fliktenosa (kada je zahvaćena rožnjača poslije permanentnog liječenja od najmanje mjesec dana ili kad oni recidiviraju).

Član 34

Naočare sa specijalnim sistemom sočiva (teleskopske naočare) dobija osiguranik sa visokim stepenom slabovidosti kome se oštrina odnosno jačina vida na oba oka ne može poboljšati običnim staklima ili kontaktnim sočivom i kod koga se nošenjem ovakvih naočara, po mišljenju Konzilijuma oftalmologa KC Crne Gore Podgorica postiže zadovoljavajuća oštrina vida.

Član 35 Okviri za naočare, koji se odobravaju osiguranicima, izrađuju se od plastične mase s tim da krilca okvira moraju biti pojačana armaturom od metala.

Član 36 Kontaktna sočiva odobravaju se osiguraniku od 1 do 18 godina :

1. keratokonusa 2. anizom etropija veće od 3 D 3. hipermetropija veća od 4 D 4. albinizma 5. antiridie 6. ametropije kod koje se ne može postići normalna oštrina vida naočarima na veličinu

refrakcije 7. afakije 8. promjena na koži nosa i lica (osjetljivost, neuralgija) 9. kratkovidost veća od 5 dioptrija 10. astigmatismus veći od 2 dioptrije

Član 37

Terapeutska kontaktna sočiva odobravaju se osiguraniku u slučajevima:

1. bulozne keratopatije 2. distrofie rožnjače 3. kornealnih ulkusa 4. stanja poslije keratoplastike 5. stanja poslije perforativne povrede rožnjače.

- 252 -

Član 38 Za slučajeve iz čl. 36. i 37. ovog pravilnika osiguranik ostvaruje pravo na tvrda, polutvrda ili meka kontaktna sočiva, zavisno od medicinskih indikacija odnosno od toga koja sočiva osiguranik podnosi.

Član 39 Osiguranik ne može istovremeno ostvariti pravo na kontaktna sočiva i naočare. Po isteku trajanja jednog pomagala osiguraniku se može odobriti drugo pomagalo.

Član 40 Osiguraniku se odobravaju očne proteze i to:

1. očne proteze od plastične mase kod anoftalmusa (nedostatku oka) 2. ljuskasta, kad nije potrebno da se vrši enukleacija 3. magnetna koja se ugrađuje prilikom enukleacije očne jabučice 4. orbitalna proteza ili epiteza, ako pored nedostatka očne jabučice postoji unakaženje

očne regije. Ako standardni oblik i veličina očne proteze ne odgovara veličini i obliku konjuktivalne vrećice, očne proteze se izrađuju po mjeri.

Član 41 Osiguraniku se odobrava očna prizma u slučaju esophorie i esotropije (skretanje oka ka nosu), edžophorie i edžotropie (skretanje oka van).

Član 42 U slučaju unakaženja oka osiguraniku se odobrava tamna očna poveska. Vlažna komora, odobrava se osiguraniku pri oštećenju oka sa smanjenom funkcijom suznih žlijezda.

Član 43 Slijepom osiguraniku odobrava se bijeli štap i sat za slijepe.

Član 44 Prava na očna pomagala osiguranik ostvaruje na osnovu predloga o potrebi pomagala koji propisuje doktor specijalnost određene grane medicine, ovjerenog od strane Fonda.

Član 45 Rokovi trajanja očnih pomagala iznose i to:

1. Okvir naočara - za osiguranike do 7 godina života - prema medicinskim indikacijama - za osiguranike od 7 godina do navršenih 18 godina života - 2 godine - za slijepe osiguranike - 2 godine - za ostale osiguranike - 3 godine

- 253 -

2. Stakla u dioptrijama, tamna ili letikularna stakla u dioptrijama ili bez dioptrija:

- za osiguranike do 7 godina života - prema medicinskim indikacijama - za osiguranike od 7 do 18 godina života - 2 godine - za ostale osiguranike - 3 godine

3. Naočare sa specijalnim sistemom sočiva (teleskopske naočere) - 5 godina

4. Kontaktna sočiva:

- tvrda i polutvrda - 4 godine, - meka - 2 godine

5. Očne proteze

- za osiguranike do 20 godina života - prema medicinskim indikacijama - za ostale osiguranike - 2 godine

6. Očne poveske - 2 godine

7. Vlažna komora - 2 godine

8. Štap za slijepe - 2 godine

9. Sat za slijepe - 10 godina

Član 46 Stakla i kontaktna sočiva u dioptrijama osiguranik dobija i prije isteka određenog roka trajanja, ako se razlika u svernoj projekciji izmijeni 0,50 ili u cilindričnoj korekciji za 0,50 dioptrija i više na godišnjem nivou.

6. Slušna pomagala Član 47

Slušna pomagala odobravaju se osiguraniku sa poremećenom slušno-govornom komunikaciom kod koga se ne može učiniti hiruška rehabilitacija sluha ili istu on ne prihvata. Pri određivanju slušnog aparata uzima se u obzir stepen gubitka sluha na 500, 1000, 2000 i 4000 HZ tonalnog audiograma, tip oštećenja sluha, oblik audiometrijske krivulje, lokalni anatomski status, mentalno stanje, kognitivne funkcije i motivisanost pacijenta za nošenje slušnog aparata.

Član 48 Odraslim osiguranicima određuje se slušni aparat kada je gubitak sluha obostrano veći od 45 dB, a djeci veći od 25 dB. Osiguranicima sa obostranim totalnim gubitkom sluha ne odobrava se slušni aparat.

Član 49 Osiguranik ima pravo na standardni slušni aparat, sa individualnom izlivenom olivom, i jednim parom baterija ,koji zadovoljava najveći dio slušno oštećenih osoba.

- 254 -

Standardni slušni aparati za odrasle i djecu iznad 7 godina su zaušni analogni aparati, a za djecu ispod 7 godina su zaušni digitalni aparati (2 ili 1).

Član 50 Tip i vrstu slušnog aparata predlaže Konzilijum ljekara specijalista od 3 otorinolaringologa od kojih je jedan subspecijalista audiolog ili otorinolaringolog koji je u audiološkoj praksi najmanje 3 godine.

Član 51 Pravo na slušna pomagala osiguranik ostvaruje na osnovu nalaza i mišljenja prvostepene ljekarske komisije Fonda, a po predlogu konzilijuma ljekara specijalista određene grane medicine. Rokovi trajanja slušnih pomagala:

- za osiguranike do 7 godina života - 2 godine - za osiguranike od 7 do 18 godina života - 3 godine - za osiguranike preko 18 godina života - 5 godina

7. Pomagala za rehabilitaciju govora

Član 52 Aparat za omogućavanje glasnog govora vještačko grlo (neoelectrolaryndž) ili ugradnja laringealne valvule odobrava se osiguraniku sa totalnom laringektomijom koji poslije fonijatrijske rehabilitacije nije savladao ezofagealni govor.

Član 53 Predlog za aparat za omogućavanje glasnog govora daje ovlašćeni konzilijum ljekara od 3 otorinolaringologa od kojih je jedan laringohirurg.

Član 54 Prava na pomagalo iz člana 52. ovog pravilnika osiguranik ostvaruje na osnovu nalaza i mišljenja prvostepene ljekarske komisije Fonda, a po predlogu konzilijuma ljekara specijalista određene grane medicine.

8. Stomatološko - protetske nadoknade Član 55

Osiguraniku se obezbjeđuju stomatološke-protetske nadoknade, i to:

1. sve vrste krunica i livene metalne nadogradnje 2. pokretne i nepokretne proteze 3. opturature, resekcione proteze i epiteze 4. ortopedsko-ortodonska pomagala 5. protetičke nadoknade kod anomalije vilica i zuba 6. sve vrste sistema za retenciju zubnih proteza.

- 255 -

Član 56

Osiguranik ostvaruje pravo na zubne krunice:

1. kad je sestruirana kruna zuba, a nije dovoljno samo plombiranje 2. na zube nosače nepokretnih proteza 3. na zubne nosače kukica (po potrebi) 4. ako to zahtijeva položaj zuba 5. radi regulisanja visine zagrizaja

Livene plombe ostavljaju se osiguraniku:

1. ako se kvar zuba ne može na bolji način sanirati 2. radi regulisanja visine zagrizaja 3. radi izrade dvodjelnih mostova i prenosa pritiska parcijalnih pokretnih proteza.

Član 57

Stomatološko-protetske nadoknade iz člana 56. ovog pravilnika, obezbjeđuju se osiguraniku ako mu nedostaje jedan zub ili više zuba, odnosno ako mu je oštećena vilica ili meko tkivo. Osiguraniku se obezbjeđuju istovremeno most i parcijalna pokretna proteza na preostalim zubima kad nedostaje gornji laterarni sjekutić ili ako se povezuju preostali zubi u jednu cjelinu izradom nepokretne konstrukcije koja će nositi razne vrste sistema za retenciju parcijalnih pokretnih proteza. Osiguraniku se obezbjeđuju viseći zubi apendiks u slučaju nadoknade drugog sjekutića.

Član 58 Pokretna proteza obezbjeđuje se po pravilu osiguraniku kome nedostaju više od tri zuba, jedan do drugog u predjelu premolara ili molara. Izrada nepokretne proteze (mosta) u bočnom predjelu (od 4 do 8) indikovana je u slučaju nedostatka dva ili tri zuba, kao i kada nedostaju 4 sjekutića.

Član 59 Na osnovu medicinskih indikacija, osiguraniku se obezbjeđuje pokretna ili nepokretna proteza (privremena i medijantna).

Član 60 Standardni materijal za izradu stomatološko-protetskih radova i ortopedskih pomagala su:

- za izradu krunica i nepokretnih proteza (mostova) poluplemeniti metali ili akrilati - za izradu faseta na metalnim krunicama i tijelu mosta plastični materijali - za izradu proteza pokretnih i nepokretnih i ortodonskih aparata, koriste se akrilati i

poluplemeniti metali (hrom, molibden i konstrukcijski elementi).

Član 61 Ako zdravstvena ustanova na zahtjev osiguranika izradi stomatološko-protetsku nadoknadu od plemenitog metala, osiguranik nadoknađuje zdravstvenoj ustanovi razliku između vrijednosti plemenitog metala i standardnog materijala.

- 256 -

Pri izradi stomatološko-protetskih nadoknada iz stava 1 ovog člana, vrijednost plemenitog metala, odnosno standardne legure, obračunava se prema cijeni plemenitog metala.

Član 62 Prava na stomatološke - protetičke nadoknade osiguranik dobija na predlog doktora specijaliste određene grane medicine, ovjerenog od Fonda.

Član 63 Rok trajanja stomatološko - protetičkih nadoknada iznose, i to:

1. krunice, livene plombe i nepokretne proteze - 5 godina 2. krunice na zubima nosača pokretnih parcijalnih proteza 4 godine 3. krunice od akrilata - 3 godine 4. pokretne parcijalne proteze od akrilata - 4 godine 5. pokretne totalne proteze od akrilata - 5 godina 6. pokretne proteze sa metalnom pločom - 5 godina

9. Medicinska sredstva

Član 64 Endoproteze

- A standardna, parcijalna i totalna cementna proteza kuka

- B proteza za koljeno ili rame Osiguranik ostvaruje pravo na standardnu parcijalnu i totalnu cementnu protezu kuka, koljena i ramena u slučaju artroze zgloba, reumatoidnog artritisa, kongentnih anomalija, posttraumatskih stanja. Osiguranik ostvaruje pravo na Pacemaker - poremećaj srčanog ritma prema medicinskim indikacijama.

10. Druga pomagala i sanitarne sprave Član 65

Kožne rukavice, odobravaju se osiguraniku:

1. kome su uslijed povrede ili oboljenja prsti deformisani, tako da osiguranik ne može da nosi gotove rukavice.

Član 66 Gumena čarapa odobrava se osiguraniku koji ima proširene vene na nozi. Poslije amputacije ili reamputacije gornjeg ili donjeg ekstremiteta, osiguraniku se odobrava elastični zavoj u vezi pripreme patrljka za protezu i to:

- u slučaju amputacije natkoljenice 6 komada, - u slučaju ostalih amputacija 4 komada.

- 257 -

Osiguraniku ženskog pola, koji nosi protezu, za donje ekstremitete odobrava se par gumenih ili elastičnih čarapa.

Član 67 Zavisno od medicinskih indikacija, osiguranik ostvaruje pravo na pomoćna pomagala i to:

1. utezi, u slučaju nastajanja umbilikalne invgvinalne, ili femoralne hernie

2. suspenzorijum, u slučaju nastajanja skrotalne hernie, traumatskih ili inflamotornih promjena na mošnjama ili testisima, kao i u slučaju oboljenja od varikokele

3. pojas, u slučaju nastajanja umbilikalne ili neke druge hernie prednjeg trbušnog zida,

spuštenog stomaka za najmanje 7 cm, graviditeta sa izuzetno slabim trbušnim zidom

4. štake, ako se njime omogućuje ili poboljšava kretanje i stajanje

5. štap tronožni ili četvoronožni, ako se njime omogućuje ili poboljšava kretanje i stajanje

6. perika, ako je u jačoj mjeri izražena trajna ćelavost, kao posljedica edžalpiranja kože glave, odnosno ako je izražena trajna i potpuna ćelavost usljed povrede i bolesti

7. vještačka dojka u slučaju amputacije dojke

8. sredstva estetske restauracije (vještački nos, vještačka ušna školjka, naočare za retenciju

vještačkog nosa, vještački dio lica) ako postoje određeni defekti lica ili glave, a plastična operacija nije indikovana ili ne postoji mogućnost da se njome koriguje postojeći defekt ili ako osiguranik ne pristaje na plastičnu operaciju.

9. privremene individualne ili dinamične šine u prevenciji kontrakture, poslije opekotine i

operativnih zahvata za vrat i ekstremitete.

10. hodalica kod poremećaja donjih ekstremiteta koji ometaju kretanje i dovode do pogoršanja zdravstvenog stanja usljed opterećenja pri svakodnevnim aktivnostima.

Član 68

Osiguranik ostvaruje pravo na sanitarne sprave i pomagala i to:

1. pojas sa kesom za izmet, ako se crijevo prazni preko vještačkog otvora na trbušnom zidu

2. kesa za mokraću (urinreceptor) ako se po savremenim metodima liječenja ne može

regulisati voljno pražnjenje mokraćne bešike

3. kese za urostomu sa zaštitnim prstenom, pojasom i zaštitnim pastama

4. noćni sudovi (guska, lopata) ako je osiguranik nepokretan ili ako usljed bolesti leži u postelji duže od tri mjeseca

- 258 -

5. aparat za samokontrolu šećera odobrava se djeci do 18 godina starosti, koja boluju od šećerne bolesti i 50 test senzora mjesečno

6. plastični špric od 2 cm, za jednokratnu upotrebu ili autonjektor, ako boluje od šećerne

bolesti a indikovano je davanje insulina

7. endotradžealna kanila (2 kom) ako je izvršena traheotomija

8. stalni katetar ( 6 kom.) ako je nemoguće pražnjenje mokraćne bešike slobodnom drenažom

9. antidekubitalni madrac kod kvadriplegija

Član 69

Prava na pomagala iz čl. 65,66,67 i 68 ovog pravilnika osiguranik ostvaruje na osnovu predloga o potrebi pomagala koji propisuje doktor specijalista određene grane medicine, ovjeren od strane Fonda.

Član 70

Rokovi trajanja pomagala iznose za:

1. gumene čarape - 6 mjeseci 2. elastični zavoj - 1 mjesec 3. vještačka dojka - 1 godine 4. vještački nos, vještačka usna školjka i vještački dio lica - 2 godine 5. kese za mokraću 6 pakovanja - 1 godina 6. navlake za patrljke za 1 godinu 12 pakovanja 7. pojas sa kesom za izmet i kese za izmet (200 kom.) - 4 mjeseca 8. noćni sud (guska, lopata) - 1 godina 9. kesa za urostomu sa zaštitnim prstenom - 3 dana 10. autoinjektor - 1 godina 11. endotradžealna kanil met. - 1 godina 12. stalni kateter prva i druga grupa -2 mjeseca, treća grupa - 6 mjeseci 13. aparata za samokontrolu šećera -10 godina

III NAČIN OSTVARIVANJA PRAVA NA POMAGALA

Član 71 Nabavku, izradu i popravku pomagala, Fond obezbjeđuje osiguranicima kod preduzeća, odnosno drugih pravnih subjekata sa kojim Fond ima zaključene ugovore o isporuci, izradi i popravci pomagala. Izuzetno od stava 1 ovog člana preduzeće može na zahtjev osiguranika da izda i pomagalo urađeno od materijala koji je iznad standarda utvrđenog ovim pravilnikom, s tim što osiguranik snosi razliku između cijene plaćanja i cijene koju Fond odobrava.

IV PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE Osiguranici koji na dan stupanja na snagu ovog pravilnika koriste pomagalo, odnosno kojima je započeta izrada pomagala iz sredstava Fonda, koristiće ta pomagala pod uslovom i sa rokom trajanja određenim ovim pravilnikom.

- 259 -

Član 72

Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o indikacijama, standardima i rokovima trajanja za protetička, ortopedska sredstva stomatološke nadoknade, očna i slušna pomagala i sanitarne sprave ( "Sl.list RCG" broj 23/97 ).

PRAVILNIK O USLOVIMA I NAČINU UPUĆIVANJA OSIGURANIKA RADI LIJEČENJA U

INOSTRANSTVO ("Sl. list SRCG", br. 30/91)

Član 2. Pod liječenjem u inostranstvu, u smislu ovog pravilnika, podrazumijeva se medicinsko ispitivanje, ambulantno-polikliničko liječenje, bolničko liječenje, produženje liječenja i kontrolni pregled osiguranika koji je liječen u inostranstvu.

Član 3. Osiguranik koji boluje od oboljenja koje se ne može uspješno medicinski ispitivati ili liječiti u Jugoslaviji može se uputiti na liječenje u inostranstvo u zdravstvenu ustanovu u kojoj postoji mogućnost uspješnog liječenja tog oboljenja, pod uslovima i na način propisan ovim pravilnikom.

II. USLOVI I NAČIN UPUĆIVANJA OSIGURANIKA NA LIJEČENJE U

INOSTRANSTVO Član 4.

Postupak za upućivanje osiguranika radi liječenja u inostranstvu pokreće se po zahtijevu osiguranika ili zdravstvene ustanove u kojoj je osiguranik liječen. Za maloljetna lica i lica ometena u psihofizičkom razvoju zahtjev podnosi osiguranik od koga to lice izvodi prava na osiguranje, a za lica pod starateljstvom, organ starateljstva.

Član 5. Podnosilac zahtjeva iz člana 4. ovog pravilnika dužan je da uz zahtjev priloži medicinsku dokumentaciju o prethodnom ispitivanju i liječenju osiguranika za kojeg se traži da se uputi na liječenje u inostranstvo, obrazloženje stručnog kolegijuma zdravstvene ustanove u kojoj je osiguranik liječen o nemogućnosti daljeg liječenja u Jugoslaviji i zahtjev za liječenje u inostranstvu. Dokumentaciju iz stava 1. ovog člana izdaje nadležni doktor u primarnoj zdravstvenoj zaštiti. Zahtjev za upućivanje, radi liječenja u inostranstvo, podnosi se Stručnoj službi Ministarstva zdravlja i zaštite životne sredine (u daljem tekstu: Stručna služba Ministarstva).

Član 6. Po prijemu zahtjeva za upućivanje osiguranika na liječenje u inostranstvo Stručna služba Ministarstva utvrđuje da li je lice koje treba da se uputi na liječenje u inostranstvo zdravstveno osigurano i po kojem osnovu je steklo svojstvo osiguranika, nakon čega predmet dostavlja Kliničko-bolničkom centru Titograd, radi davanja mišljenja o potrebi upućivanja osiguranika, radi liječenja u inostranstvu.

- 260 -

Mišljenje iz stava 1. ovog člana daje konzilijum doktora specijalista za liječenje oboljenja za koje se traži liječenje u inostranstvu sastavljen od najmanje tri doktora medicine, odnosno stomatologije, od kojih je jedan doktor medicinskih nauka ili rukovodilac organizacione jedinice koja obavlja djelatnost klinike.

Član 7. Nakon prijema dokumentacije sa mišljenjem Kliničko-bolničkog centra -Titograd o potrebi liječenja osiguranika u inostranstvu, Stručna služba Ministarstva dostavlja predmet Komisiji koju obrazuje Ministarstvo zdravlja i zaštite životne sredine (u daljem tekstu: Komisija), radi davanja nalaza i mišljenja za upućivanje osiguranika, radi liječenja u inostranstvo. .......................................................................................................................................................

Član 10. Osiguraniku se može, na osnovu mišljenja Kliničko-bolničkog centra i nalaza i mišljenja Komisije, umjesto upućivanja, radi liječenja u inostranstvo, obezbijediti liječenje u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi u Republici, uz angažovanje inostranog medicinskog stručnjaka.

Član 11. O pravu osiguranika na korišćenje zdravstvene zaštite, u smislu ovog pravilnika, odlučuje direktor Fonda rješenjem. Rješenje o upućivanju osiguranika, radi liječenja u inostranstvo, sadrži:

- zemlju i naziv zdravstvene ustanove u koju se osiguranik upućuje radi liječenja; - dužinu trajanja liječenja; - prevozno sredstvo na koje osiguranik ima pravo (voz, avion), i na koji način (nosila,

specijalni uslovi); - iznos putnih i drugih troškova u vezi sa liječenjem u valuti zemlje u koju se osiguranik

upućuje radi liječenja, utvrđivanje potrebe za pratioca u toku putovanja i za vrijeme liječenja, visinu putnih i drugih troškova koji mu pripadaju u valuti zemlje u koju se osiguranik upućuje radi liječenja;

- obavezu osiguranika odnosno njegovog zastupnika i pratioca da po završenom liječenju u inostranstvu i povratku u zemlji u roku od 15 dana podnese zdravstvenoj ustanovi u kojoj je liječen, prije odlaska u inostranstvo i koja je podnijela zahtjev radi liječenja osiguranika u inostranstvu i Stručnoj službi Ministarstva medicinsku dokumentaciju zdravstvene ustanove u inostranstvu u kojoj je osiguranik liječen i izvještaj o liječenju.

Rješenje kojim se odbija zahtjev osiguranika za liječenje u inostranstvu sadrži razlog odbijanja zahtjeva i mogućnosti liječenja u Jugoslaviji sa određivanjem zdravstvene ustanove u koju se osiguranik upućuje, radi liječenja.

Član 12. Protiv rješenja direktora Fonda u postupku ostvarivanja prava upućivanja, radi liječenja u inostranstvo osiguranik može podnijeti žalbu Ministarstvu zdravlja i zaštite životne sredine u roku od 15 dana od dana prijema rješenja.

- 261 -

U postupku po žalbi organ uprave iz stava 1. ovog člana donosi rješenje na osnovu spisa predmeta pribavljenog nalaza i mišljenja drugostepene komisije Fonda.

III. PRODUŽENJE LIJEČENJA

Član 13. Ako liječenje traje duže od vremena utvrđenog rješenjem o upućivanju osiguranika radi liječenja u inostranstvo, osiguranik je dužan da podnese zahtjev za produženje liječenja sa mišljenjem zdravstvene ustanove u kojoj se liječi. Zahtjev iz stava 1. ovog člana podnosi se preko diplomatsko-konzularnog predstavništva, po pravilu, najkasnije do isteka dvije trećine vremena odobrenog liječenja. O produženju liječenja odlučuje direktor Fonda po prethodno pribavljenom mišljenju Komisije iz člana 7. ovog pravilnika. Ukoliko osiguranik nije podnio zahtjev za produženje liječenja ili do kraja trajanja liječenja direktor Fonda nije odlučio po zahtjevu osiguranika, Komisija cijeni opravdanost produženog liječenja i daje mišljenje, na osnovu kojeg direktor Fonda odlučuje o pravu na produženje liječenja.

Član 14. Zdravstvena ustanova u kojoj je osiguranik liječen prije upućivanja u inostranstvo i koja je podnijela zahtjev radi upućivanja na liječenje u inostranstvo vodi posebnu evidenciju o toku bolesti i rezultatima liječenja tih osiguranika i preduzima potrebne mjere za nastavak liječenja.

Član 15. Zdravstvena ustanova koja prati tok bolesti i rezultate liječenja osiguranika liječenih u inostranstvu daje, u slučaju neophodne potrebe, predlog za ponovno upućivanje osiguranika na kontrolni pregled ili nastavak liječenja u inostranstvu. Zdravstvena ustanova iz stava 1. ovog člana daje predlog za ponovno upućivanje osiguranika na kontrolni pregled ili nastavak liječenja u inostranstvu i u slučaju kad zdravstvena ustanova u inostranstvu, u kojoj je osiguranik liječen, predlaže da se osiguranik uputi na kontrolni pregled ili nastavak liječenja. U slučaju potrebe nastavka liječenja ili kontrolnog pregleda odlučuje direktor Fonda, po prethodno pribavljenom mišljenju Komisije iz člana 7. ovog pravilnika.

Član 16. Ukoliko je potrebno da se uputi na kontrolni pregled u istu zdravstvenu ustanovu u inostranstvo, veći broj osiguranika Stručna služba Ministarstva može, pod uslovima određenim ovim pravilnikom, obezbijediti kontrolni pregled u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi u Republici uz angažovanje inostranog medicinskog stručnjaka.

Član 17. O liječenju osiguranika u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi u Jugoslaviji u smislu člana 8. al. 1. i 2. ovog pravilnika na predlog Komisije iz člana 7. ovog pravilnika odlučuje direktor Fonda.

- 262 -

U slučaju angažovanja inostranog medicinskog stručnjaka iz stava 1. ovog člana, Stručna služba Ministarstva, preko diplomatsko konzularnog predstavništva zaključuje ugovor o radu sa inostranim medicinskim stručnjakom kojim se regulišu međusobna prava i obaveze.

IV. PRATILAC OSIGURANIKA KOJI SE UPUĆUJE U INOSTRANSTVO RADI LIJEČENJA Član 18.

Pravo na pratioca za vrijeme putovanja radi liječenja u inostranstvo imaju nepokretni bolesnici, gluvonijema i slijepa lica, maloljetna lica do deset godina starosti, osiguranici kojima je, s obzirom na stanje zdravlja na putu neophodna pomoć drugog lica i lica ometena u psiho-fizičkom razvoju. U slučaju da se istovremeno upućuje više osiguranika na liječenje u istu zdravstvenu ustanovu u inostranstvo može se odrediti jedan zdravstveni radnik - stručni pratilac. Osiguranik koji je upućen na bolničko liječenje u inostranstvu, a ispunjava uslove iz stava 1. ovog člana ima pravo na pratioca u trajanju najviše do tri dana u odlasku na liječenje i tri dana u povratku sa liječenja, a ako se upućuje na ambulantno liječenje ima pravo na pratioca za svo vrijeme ambulantnog liječenja. Izuzetno, osiguraniku se može, iz medicinskih razloga, odobriti pravo na zdravstvenog radnika - stručnog pratioca, za svo vrijeme bolničkog liječenja. Osiguranik - dijete do 10 godina života ima pravo na pratioca za svo vrijeme liječenja u inostranstvu.

Član 19. Pratilac, odnosno zdravstveni radnik - stručni pratilac, dužan je da pruži potrebnu pomoć osiguraniku u odlasku na liječenje, prilikom smještaja i u povratku sa liječenja i da obavi ostale neophodne poslove u vezi sa liječenjem i boravkom osiguranika i da najkasnije u roku od sedam dana od dana povratka u zemlju podnese Stručnoj službi Ministarstva izvještaj o svim preduzetim aktivnostima u vezi sa liječenjem osiguranika u inostranstvu.

V. TROŠKOVI PUTOVANJA OSIGURANIKA I PRATIOCA Član 20.

Osiguraniku upućenom radi liječenja u inostranstvo i njegovom pratiocu pripada naknada putnih troškova na teret sredstava Fonda i to naknada troškova prevoza i naknada troškova ishrane i smještaja (dnevnica). Naknada troškova prevoza pripada osiguraniku i pratiocu za redovna prevozna sredstva javnog saobraćaja (avion - turistička klasa, željeznica I razred). Izuzetno osiguraniku i pratiocu može se odobriti i druga vrsta prevoza ako priroda bolesti to zahtijeva. Iznos dnevnice koja pripada osiguraniku i pratiocu za jedan dan u toku putovanja, radi liječenja u inostranstvo, određuje se u visini 80% od dnevnice II grupe utvrđene saveznim propisima za boravak u određenoj zemlji. Osiguraniku koji je upućen na bolničko liječenje u inostranstvo, dnevnica pripada samo za jedan dan i to za vrijeme putovanja do smještaja u zdravstvenu ustanovu u kojoj je upućen radi liječenja. Troškovi na ime dnevnica isplaćuju se za sve dane ambulantnog liječenja osiguranika.

- 263 -

Osiguraniku djetetu do 10 godina života pripada naknada u iznosu od 50% dnevnice iz stava 4. ovog člana.

Član 21. U slučaju potrebe uzimanja dijela tijela radi presađivanja u svrhe liječenja, pravo na naknadu troškova putovanja i troškova na ime dnevnica ima i lice od kojeg se uzima dio tijela, pod istim uslovima kao i osiguranik, koji je upućen u inostranstvo, radi liječenja.

Član 22. Osiguraniku, pratiocu i licu od kojeg se uzima dio tijela radi presađivanja u svrhe liječenja, na ime i drugih troškova pripada naknada u iznosu od 10% od visine dnevnice.

Član 23. Za vrijeme liječenja u inostranstvu, osiguranik ima pravo na nabavku ljekova strane proizvodnje ukoliko su isti propisani od strane nadležnog doktora zdravstvene ustanove u kojoj se osiguranik liječi. LJekovi koje osiguranik nabavlja u inostranstvu za vrijeme bolničkog ili ambulantnog liječenja, a koji nijesu propisani, u smislu stava 1. ovog člana, neće se priznati u troškove liječenja.

Član 24. Osiguranik, nakon povratka sa liječenja iz inostranstva može nabavljati ljekove iz inostranstva, na osnovu recepta inostrane zdravstvene ustanove, samo ako se ti ljekovi ne proizvode u Jugoslaviji.

Član 25. Prilikom podnošenja obračuna u troškovima liječenja u inostranstvu i izvještaja o uspjehu liječenja, osiguranik je dužan da priloži kopije recepata o nabavljenim ljekovima u inostranstvu i dokaz da se takvi ljekovi ne mogu nabavljati u Jugoslaviji. Dokaz iz stava 1. ovog člana izdaje prvostepena komisija Fonda obrazovanja u skladu sa posebnim propisom.

PRAVILNIK O USLOVIMA I NAČINU VRŠENJA OBAVEZNE IMUNIZACIJE,

SEROPROFILAKSE I HEMIOPROFILAKSE ("Sl. list SRCG", br. 29/76)

IMUNIZACIJA PROTIV GRIPA Član 3.

Imunizacija je obavezna protiv gripa za lica svih uzrasta koja hronično boluju od:

- srčanih bolesti bilo koje etiologije sa znacima početne ili izražene insuficijencije kardiovaskularnog sistema;

- bronhopulmonalnih oboljenja; - bubrežnih bolesti; - šećerne i Adisonove bolesti i drugih hroničnih poremećaja metabolizma.

- 264 -

ODLUKA O OBIMU I SADRŽAJU OBAVEZNIH VIDOVA ZDRAVSTVENE ZAŠTITE

("Sl. list SRCG", br. 46/90) Član 1.

Obavezni vidovi zdravstvene zaštite (u daljem tekstu: obavezni vidovi), kao minimum zdravstvene zaštite koji se obezbjeđuje svim građanima u Socijalističkoj Republici Crnoj Gori, obuhvataju:

................................................................................................................................................. 2) liječenje i njegu duševnih bolesnika koji zbog prirode i stanja bolesti mogu da ugroze

svoj život i život drugih lica ili oštete materijalna dobra okoline, kao i njegu i liječenje alkoholičara i narkomana;

................................................................................................................................................. 4) potpunu zdravstvenu zaštitu djece do 15 godina života, školske djece i školske

omladine, redovnih i vanrednih studenata do kraja propisanog redovnog školovanja, a najkasnije do navršene 27. godine života;

5) aktivnost na ranom otkrivanju malignih oboljenja i šećerne bolesti i njihovo liječenje;

6) zdravstvenu zaštitu od distrofije, multipleks skleroze i cerebralne paralize;

7) zdravstvenu zaštitu od urođenog ili nasljednog poremećaja zgrušavanja krvi: ................................................................................................................................................. 9) zdravstvenu zaštitu lica koja se nalaze na hroničnom programu dijalize;i .................................................................................................................................................

2. Liječenje i njega duševnih bolesnika, alkoholičara i narkomana

Član 3. Liječenje i njega duševnih bolesnika koji zbog prirode i stanja bolesti mogu da ugroze svoj život i život drugih lica ili štete materijalna dobra, okoline i njega i liječenje narkomana i alkoholičara obuhvata:

a) prijavljivanje duševnih bolesti, koje se vrši na način predviđen propisom o prijavljivanju i vođenju evidencije određenih bolesti;

b) vođenje evidencije narkomana i alkoholičara;

v) korišćenje zdravstvene zaštite u odgovarajućim zdravstvenim ustanovama ili u stanu

bolesnika, prema medicinskim indikacijama uključujući davanje ljekova, a sprovodi se:

- u vanbolničkim ustanovama, dispanzerima za mentalno zdravlje, specijalizovanim savjetovalištima, neuropsihijatrijskim ambulantama i ordinacijama opšte medicine,

- kućno liječenje, ako je duševni bolesnik alkoholičar i narkoman iz bilo kojeg razloga teško pokretan, ili ako je prema medicinskim indikacijama neophodno takvo liječenje;

- u zaštitnim radionicama; - u specijalnim ustanovama sa punom ili djelimičnom hospitalizacijom (dnevne

bolnice); - u psihijatrijskim klinikama, psihijatrijskim bolnicama, zavodima i institutima koji

se bave liječenjem i prevencijom duševnih bolesnika, alkoholičara i narkomana,

- 265 -

neuropsihijatrijskim odjeljenjima opštih bolnica, specijalizovanim rehabilitacionim centrima i ustanovama socijalno-medicinskog karaktera;

c) za registrovane bolesnike tri pregleda godišnje od strane neuropsihijatra;

d) patronažne posjete - dvije posjete oboljelima na kućnom liječenju, jedna posjeta

porodici oboljelog na stacionarnom liječenju;

e) prevoz sanitetskim kolima ili drugim prevoznim sredstvima prema medicinskim indikacijama.

4. Potpuna zdravstvena zaštita djece do 15. godina života, školske djece i školske

omladine, redovnih i vanrednih studenata do kraja propisanog redovnog školovanja, a najkasnije do navršene 27. godine života

Član 5.

a) Potpuna zdravstvena zaštita djece do 15 godina života obuhvata:

- praćenje fizičkog i psihičkog razvoja i rasta djece i rano otkrivanje poremećaja zdravlja putem sistematskih ljekarskih pregleda, i novorođenčadi jedan sistematski pregled uključujući i obezbjeđivanje opreme za spriječavanje iščašenja kuka prema medicinskim indikacijama, odojčadi u trećem i šestom mjesecu, odnosno u devetom mjesecu i dvanaestom mjesecu kod odojčadi pod rizikom, predškolske djece u drugoj, četvrtoj i šestoj godini života i sistematskim pregledima djece u II, V i VII razredu osnovne škole, preduzimanje mjera za saniranje otkrivenih poremećaja zdravlja i razvrstavanje djece ometene u psihofizičkom razvoju;

- spriječavanje bolesti usta i zuba organizovanom primjenom profilaktičnih mjera i

sredstava kod sve djece, rano otkrivanje i liječenje početnih oblika oboljenja i anomalija kod predškolske djece u kolektivima počev od treće godine života, sistematsku zubnu njegu školske djece uz obavljanje sistematskih stomatoloških pregleda učenika u I, III, V i VIII razredu osnovne škole i saniranje otkrivenih oboljenja;

- patronažne posjete, dvije posjete odojčetu, odnosno četiri posjete odojčetu pod rizikom,

jedna posjeta godišnje malom i predškolskom djetetu;

- pregled liječenja i rehabilitaciju u svim zdravstvenim ustanovama i u stanu, obezbjeđivanje ljekova, ortopedskih, protetičkih i drugih pomagala i sredstava u zdravstvenoj zaštiti, prevoz sanitetskim kolima u hitnim medicinskim stanjima;

- smještaj i ishrana majke dojilje oboljelog novorođenčeta, odnosno odojčeta za vrijeme

njegovog liječenja u stacionarnim zdravstvenim ustanovama.

b) Potpuna zdravstvena zaštita školske djece i školske omladine, redovnih i vanrednih studenata do kraja propisanog redovnog školovanja, a najkasnije do navršene 27. godine života, obuhvata:

- praćenje zdravstvenog stanja i rano otkrivanje poremećaja zdravlja putem sistematskih

pregleda u prvoj i trećoj godini studija i preduzimanje mjera za saniranje otkrivenih poremećaja zdravlja;

- 266 -

- sprovođenje obaveznih imunizacija, imunoprofilaksa i hemioprofilakse kad postoji epidemiološka indikacija;

- prijavljivanje reumatske groznice i vođenje registra bolesnika, sprečavanje i suzbijanje

streptokoknih oboljenja ždrijela i recidiva reumatske groznice prema medicinskim i epidemiološkim indikacijama, a naročito u školskim i omladinskim kolektivima, korišćenje zdravstvene zaštite u svim zdravstvenim ustanovama i u stanu, prevoz sanitetskim kolima i hitnim medicinskim stanjima i patronažne posjete - jedna posjeta godišnje oboljelom od reumatske groznice ili od reumatske srčane mane pod aktivnom profilaksom;

- mjere za korekciju vida, sluha i govora, mjere rehabilitacije ortopedskih anomalija i

raznih deformiteta uključujući sve vrste ortopedskih i protetičkih pomagala;

- rano otkrivanje i liječenje bolesti usta i zuba putem stomatoloških pregleda kod učenika prve godine usmjerenog srednjeg obrazovanja i studenata prve godine sa obaveznom sanacijom stanja pregleda i liječenja oboljenja usta i zuba uključujući ljekove, primjena mjera ortodoncije i davanje protetičkih pomagala prema medicinskim indikacijama;

- higijensko sanitarni nadzor nad školama, školskim kuhinjama, odnosno studenskim

restoranima i drugim objektima za kolektivan boravak školske omladine i studenata jedanput godišnje.

5. Rano otkrivanje malignih oboljenja i šećerne bolesti i njihovo liječenje

Član 6.

a) Rano otkrivanje malignih oboljenja i njihovo liječenje obuhvata:

- prijavljivanje malignih oboljenja i vođenje registra bolesnika;

- rano otkrivanje malignih oboljenja: sistematskim ciljnim pregledima genitalnih organa žene od 35 do 50 godina života - jedanput godišnje, ljekarskim pregledima kože, dojki i vidljivih sluzokoža - u okviru redovnih pregleda, refifotografijom u okviru masovnih sistematskih, periodičnih i drugih ljekarskih pregleda i istraživanja prema posebnom programu;

- pregled i liječenje u zdravstvenim ustanovama ili u stanu, obezbjeđivanje ljekova,

protetičkih, ortopedskih i drugih pomagala i sredstava -prema medicinskim indikacijama, prevoz sanitetskim kolima u hitnim medicinskim stanjima;

- patronažne posjete - jedna posjeta godišnje oboljelom ili njegovoj porodici.

b) Rano otkrivanje šećerne bolesti i njeno liječenje obuhvata:

- prijavljivanje oboljenja i vođenje registra bolesnika;

- rano otkrivanje oboljelih - sistematskim pregledom članova porodice oboljelog i lica

sklonih ovom oboljenju prema potrebi, drugih lica koja se obuhvataju sistematskim pregledima ako je u okviru njihovog sprovođenja predviđeno laboratorijsko ispitivanje krvi i mokraće;

- 267 -

- sprečavanje i rano otkrivanje komplikacija - ljekarskim pregledima oboljelih

elektrokardiografskim, osilometrijskim, radiološkim, oftalmološkim, neurološkim, laboratorijskim i drugim pregledima i ispitivanjima - prema medicinskim indikacijama;

- pregled liječenja i rehabilitacije oboljelih od šećerne bolesti u zdravstvenim ustanovama

ili u stanu, obezbjeđivanje odgovarajućih ljekova, za sprečavanje i liječenje komplikacija i drugih medicinskih sredstava za liječenje i samokontrolu prevoz sanitetskim kolima u hitnim medicinskim stanjima;

- patronažne posjete - jedna posjeta godišnje oboljelom od šećerne bolesti ili njegovoj

porodici.

6. Zdravstvena zaštita od distrofije, multipne skleroze i cerebralne paralize Član 7.

Zdravstvena zaštita od distrofije multipne skleroze i cerebralne paralize obuhvata:

- rano otkrivanje oboljenja - sistematskim pregledima članova porodice oboljelog koji su pod genetskim rizikom da boluju od iste bolesti ili da su prenosioci ovog oboljenja;

- pregled i liječenje u zdravstvenoj ustanovi ili u stanu, obezbjeđivanje ljekova,

ortopedskih, protetičkih i drugih pomagala i sredstava, prevoz sanitetskim kolima, prema medicinskoj indikaciji;

- patronažnu posjetu - jedanput godišnje oboljelom.

7. Zdravstvena zaštita od urođenog ili nasljednog poremećaja zgrušnjavanja krvi

Član 8. Zdravstvena zaštita od urođenog ili nasljednog zgrušavanja krvi obuhvata:

- pregled, liječenje i rehabilitaciju u zdravstvenoj ustanovi i u stanu, obezbjeđivanje ljekara ortopedskih, protetičkih i drugih pomagala i sredstava, prevoz sanitetskim kolima u hitnim medicinskim stanjima;

- patronažne posjete - jedna posjeta godišnje oboljelom.

Zdravstvena zaštita lica koja se nalaze na hroničnom programu dijalize Član 10.

Zdravstvena zaštita lica koja se nalaze na hroničnom programu dijalize obuhvata:

- prijavljivanje oboljenja i vođenje registra bolesnika;

- rano otkrivanje oboljenja - sistematskim ciljnim pregledima stanovništva;

- korišćenje zdravstvene zaštite u svim zdravstvenim ustanovama, uključujući primjenu hemodijalize, peritoneumske dijalize, tipizaciju tkiva i organa i transplantaciju bubrega,

- 268 -

korišćenje zdravstvene zaštite u stanu bolesnika, obezbjeđivanje ljekova, prevoz sanitetskim i drugim prevoznim sredstvima;

- prema medicinskim indikacijama;

- patronažne posjete - jedna posjeta godišnje oboljelom na kućnom liječenju.

ODLUKA

O USLOVIMA POD KOJIMA ČLANOVI ŠIRE PORODICE KORISNIKA IMAJU PRAVO NA ZDRAVSTVENU ZAŠTITU

("Sl. list SRCG", br. 10/87) Član 1.

Članovi šire porodice korisnika-radnika iz člana 17, 18. i 19. Zakona o zdravstvenoj zaštiti i

zdravstvenom osiguranju (roditelji, očuh, maćeha, usvojilac, djed, baba, unučad, braća, sestre, djeca uzeta na izdržavanje, svekrva, tast i tašta) imaju pravo na zdravstvenu zaštitu:

................................................................................................................................................. 3) ako su nesposobni za samostalan život i rad, a takva nesposobnost odgovara I kategoriji

invalidnosti po propisima o invalidskom osiguranju, odnosno ako su stariji od 60 godina života (muškarci), odnosno 55 godina (žene).

Okolnosti iz tačke 3. ovog člana za lica mlađa od 60, odnosno 55 godina života, utvrđuje nadležna invalidska komisija Zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 2. Smatra se da korisnik radnik izdržava člana šire porodice:

1) ako član šire porodice živi sa korisnikom u zajedničkom domaćinstvu i sa njim čini jednu ekonomsku zajednicu, ili ako mu korisnik obezbjeđuje najmanje polovinu prihoda za izdržavanje,

2) ako član šire porodice nema sopstvenih prihoda dovoljnih za izdržavanje. Smatra se da član šire porodice nema sopstvenih prihoda dovoljnih za izdržavanje ako mu prihodi podložni porezu i doprinosu ne prelaze iznos do koga se, po propisima o dodatku na djecu, priznaje pravo na dodatak na djecu licima u radnom odnosu i drugim korisnicima dodatka na djecu.

Član 3. Pri utvrđivanju visine prihoda člana šire porodice korisnika - radnika, uzima se:

1) kao katastarski prihod-osnovica za plaćanje doprinosa iz ličnog dohotka od poljoprivredne djelatnosti u prethodnoj kalendarskoj godini,

2) kao ostali prihodi podložni porezu i doprinosu (samostalni lični rad, i sl.) - osnovica za plaćanje poreza i doprinosa iz ličnog dohotka u prethodnoj kalendarskoj godini.

Član 4.

Smatra se da korisnik-radnik obezbjeđuje članu šire porodice najmanje polovinu prihoda za izdržavanje ako ti prihodi iznose najmanje 50% zajemčenog ličnog dohotka u Republici i ako mu te prihode obezbjeđuje redovno, svakog mjeseca.

- 269 -

Član 6.

Pravo na zdravstvenu zaštitu članovi šire porodice korisnika-radnika ostvaruju na osnovu rješenja nadležne organizacione jedinice stručne službe - Zajednice. ..........................................................................................................................................................

OBRAZOVANJE I VASPITANJE

OPŠTI ZAKON O OBRAZOVANJU ("Sl. list RCG", br. 64/02)

Član 2 Obrazovanje i vaspitanje ima za cilj da:

1) obezbijedi mogućnost za svestrani razvoj pojedinca, bez obzira na pol, životno doba, socijalno i kulturno porijeklo, nacionalnu i vjersku pripadnost i tjelesnu i psihičku konstituciju;

.................................................................................................................................................

Član 3 Obrazovanje i vaspitanje ostvaruje se u predškolskoj ustanovi, školi, zavodu, kod orga-nizatora za obrazovanje odraslih i u domu učenika (u daljem tekstu: ustanova), u skladu sa ovim zakonom, a na način i pod uslovima propisanim posebnim zakonom. Ustanova iz stava 1 ovog člana osniva se kao javna ustanova ili privatna ustanova.

Član 8 Rasporedom ustanova na teritoriji Republike obezbjeđuje se građanima jednaka dostupnost u sticanju obrazovanja i vaspitanja.

Član 9 Građani Republike su jednaki u ostvarivanju prava na obrazovanje, bez obzira na nacionalnu pripadnost, rasu, pol, jezik, vjeru, socijalno porijeklo ili drugo lično svojstvo.

Zdravstvena zaštita

Član 15 Ustanova sarađuje sa zdravstvenim ustanovama pri sprovođenju zdravstvene zaštite djece, odnosno učenika, naročito pri sprovođenju obaveznih ljekarskih pregleda, redovnih sistematskih zdravstvenih pregleda i vakcinisanja.

Sadržaj obrazovnog programa Član 21

Obrazovni program sastoji se od opšteg i posebnog dijela.

............................................................................................................................................... Posebni dio obuhvata:

.................................................................................................................................................

- 270 -

5) način prilagođavanja programa učenicima sa posebnim potrebama; .................................................................................................................................................

Izvođači Član 27

.......................................................................................................................................................... Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama obavljaju predškolske ustanove, škole i zavodi, u skladu sa zakonom. ..........................................................................................................................................................

Nadležnost Savjeta za opšte obrazovanje Član 35

Savjet za opšte obrazovanje:

1) donosi: ........................................................................................................................................ - metodologiju za pripremu udžbenika za predškolsko vaspitanje i obrazovanje,

osnovno obrazovanje i vaspitanje, srednje opšte obrazovanje, za opšteobrazovne predmete u stručnom obrazovanju i za djecu i omladinu sa posebnim potrebama;

2) utvrđuje:

........................................................................................................................................ - obrazovni program za obrazovanje djece i omladine sa posebnim potrebama; ........................................................................................................................................

4) odobrava:

- udžbenike i nastavna sredstva za predškolsko vaspitanje i obrazovanje, osnovno obrazovanje i vaspitanje, srednje opšte obrazovanje, za opšteobrazovne predmete u stručnom obrazovanju i za djecu i omladinu sa posebnim potrebama;

........................................................................................................................................

Nadležnost Savjeta za stručno obrazovanje Član 36

Savjet za stručno obrazovanje:

........................................................................................................................................ 3) utvrđuje:

........................................................................................................................................ - obrazovni program za stručno obrazovanje djece sa posebnim potrebama;

4) predlaže:

- opšti dio obrazovnog programa za stručno obrazovanje i za stručno obrazovanje djece sa posebnim potrebama;

........................................................................................................................................

IV EKSTERNO UTVRĐIVANJE I OBEZBJEĐIVANJE KVALITETA Zavod za školstvo

Član 38 Zavod za školstvo utvrđuje i obezbjeđuje kvalitet obrazovno-vaspitnog rada u ustanovama i obavlja razvojne, savjetodavne, istraživačke i stručne poslove iz oblasti: predškolskog

- 271 -

vaspitanja i obrazovanja, osnovnog obrazovanja i vaspitanja, srednjeg opšteg obrazovanja, opšteg obrazovanja u stručnom obrazovanju, obrazovanja i vaspitanja djece sa posebnim potrebama i vaspitanja u domovima učenika. Zavod za školstvo je upravna organizacija.

Nadležnost Zavoda za školstvo

Član 40 Zavod za školstvo u oblastima predškolskog vaspitanja i obrazovanja, osnovnog obrazovanja i vaspitanja, srednjeg opšteg obrazovanja, opšteg obrazovanja u stručnom obrazovanju, obrazovanja i vaspitanja djece sa posebnim potrebama i vaspitanja u domovima učenika:

1) u saradnji sa ustanovom, utvrđuje kvalitet realizacije standarda obrazovno-vaspitnog rada u ustanovama;

2) u saradnji sa ustanovom, radi na unapređivanju obrazovno-vaspitnog rada u ustano-vama;

3) obavlja stručne poslove praćenja, analize i razvoja obrazovnog sistema; 4) obavlja pripremu stručnih zadataka o pitanjima kojima odlučuju nadležni savjet i Mini-

starstvo; 5) priprema obrazovno-vaspitne i pedagoško-metodske standarde udžbenika i priručnika; 6) obavlja stručne poslove u pripremi: obrazovnih programa, kataloga i standarda znanja,

normativa i standarda nastavnih sredstava i opreme; 7) obavlja istraživanje; 8) obavlja savjetodavni rad; 9) organizuje stručno usavršavanje nastavnika i obuku direktora; 10) predlaže mjere za razvoj pojedinih nivoa obrazovanja, novih nastavnih tehnologija i

njihove primjene; 11) obavlja eksternu provjeru znanja učenika, odnosno odraslih (polaznika) u skladu sa

zakonom; 12) prati eksperimente; 13) obavlja i druge poslove, u skladu sa zakonom i aktom o osnivanju Zavoda.

Sadržaj, oblike i način utvrđivanja kvaliteta obrazovno-vaspitnog rada u ustanovama propisuje Ministarstvo, na predlog savjeta.

ZAKON O PREDŠKOLSKOM VASPITANJU I OBRAZOVANJU

("Sl. list RCG", br. 64/02) Djeca sa posebnim potrebama

Član 9 Predškolsko vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama ostvaruje se u skladu sa ovim zakonom i drugim propisima.

Posebni program Član 18

Posebnim programom predškolskog vaspitanja i obrazovanja (u daljem tekstu: posebni program) utvrđuju se oblici i sadržaj vaspitno-obrazovnog rada za djecu sa smetnjama u razvoju koja se ne mogu uključiti u redovne grupe. Za djecu sa smetnjama u razvoju, koja se mogu uključiti u redovne grupe, pored zajedničkog programa, realizuju se i individualni programi.

- 272 -

Nadležnost Član 19

Primarni i posebni program predškolskog vaspitanja i obrazovanja utvrđuje Savjet za opšte obrazovanje Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Savjet). Kraći i specijalizovani program utvrđuje ustanova, u saradnji sa osnivačem, uz prethodno mišljenje Savjeta.

Vaspitne grupe Član 24

U ustanovi se organizuju vaspitne grupe. U zavisnosti od uzrasta djece, broj upisane djece u vaspitnoj grupi za primarni program je:

1) 12 za djecu do dvije godine; 2) 14 za djecu od dvije do tri godine; 3) 10 za djecu u mješovitoj grupi do tri godine; 4) 20 za djecu od tri do četiri godine; 5) 24 za djecu od četiri do pet godina; 6) 25 za djecu od pet do šest godina; 7) 20 za djecu u mješovitoj grupi od tri do šest godina.

Broj djece u vaspitnim grupama za kraći, specijalizovani, posebni i druge programe utvrđuje se tim programima. Izuzetno od stava 2 ovog člana, broj djece u vaspitnoj grupi može se povećati, po odobrenju Ministarstva. U vaspitnoj grupi u kojoj su uključena djeca sa smetnjama u razvoju, broj djece se može smanjiti, po odobrenju Ministarstva.

Vaspitno-stručni kadar Član 28

.......................................................................................................................................................... Vaspitno-obrazovni rad sa djecom uzrasta do tri godine obavlja vaspitač, a njegu i preven-tivnu zaštitu medicinska sestra pedijatrijskog smjera. Vaspitno-obrazovni rad sa djecom uzrasta od tri godine do polaska u školu obavlja vaspitač i vaspitač saradnik, a preventivnu zdravstvenu zaštitu djece medicinska sestra, po pravilu, pedijatrijskog smjera. Vaspitno-obrazovni rad na ostvarivanju specijalizovanog programa obavlja vaspitač saradnik. Vaspitno-obrazovni rad sa djecom u razvojnoj grupi obavlja defektolog vaspitač. .......................................................................................................................................................... Stručni saradnik pruža pomoć vaspitaču i medicinskoj sestri u obavljanju stručnih poslova. Preventivnu zdravstvenu zaštitu djece obavlja medicinska sestra-saradnik.

- 273 -

Uslovi za izvođače vaspitno-obrazovnog rada

Član 29 .......................................................................................................................................................... Defektolog vaspitač može biti lice koje je steklo visoku ili višu školsku spremu odgovarajuće defektološke struke. .......................................................................................................................................................... Stručni saradnik može biti lice koje je završilo visoku školsku spremu odgovarajuće struke (psiholog, pedagog, logoped, ljekar-pedijatar, stomatolog, socijalni radnik, nutricionista i dr.). Medicinska sestra u ustanovi može biti lice koje je završilo srednju ili višu medicinsku školu, po pravilu, pedijatrijskog smjera. Medicinska sestra u jaslicama može biti lice koje je završilo srednju medicinsku školu pedijatrijskog smjera.

ZAKON O OSNOVNOM OBRAZOVANJU I VASPITANJU ("Sl. list RCG", br. 64/02)

Djeca sa posebnim potrebama Član 9

Djeca sa smetnjama u razvoju mogu sticati osnovno obrazovanje i vaspitanje u školi, kada nadležna komisija utvrdi da se mogu uključiti u redovnu nastavu. Način uključivanja djece i organizaciju obrazovno-vaspitnog rada iz stava 1 ovog člana propisuje ministarstvo nadležno za prosvjetu i nauku (u daljem tekstu: Ministarstvo), na predlog nadležnog savjeta. Djeca sa smetnjama u razvoju kojima je potrebno prilagođeno izvođenje obrazovnih programa, uz dodatnu stručnu pomoć ili posebni program obrazovanja i vaspitanja, ostvaruju osnovno obrazovanje i vaspitanje u skladu sa ovim zakonom i drugim propisima. Obrazovanje učenika sa poteškoćama u učenju izvodi se tako što će škola prilagoditi metode i oblike rada i omogućiti uključivanje u dodatnu nastavu i druge oblike individualne i grupne pomoći.

Pojmovnik Član 11

Pojedini izrazi u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:

................................................................................................................................................. - "djeca sa posebnim potrebama" su djeca sa smetnjama u razvoju, sa poteškoćama u

učenju i nadarena djeca; - "djeca sa smetnjama u razvoju i djeca sa poteškoćama u učenju" su djeca kojima je

potrebno prilagođeno izvođenje obrazovnih programa sa stručnom pomoću ili posebni obrazovni program; ..............................................................................................................................................

Odlaganje početka školovanja

Član 34

Djetetu se može odložiti početak školovanja za jednu školsku godinu na predlog roditelja, nadležne zdravstvene službe ili posebne komisije, ako se utvrdi da dijete nije spremno za polazak u školu.

- 274 -

Komisiju iz stava 1 ovog člana imenuje direktor. Komisiju iz stava 1 ovog člana sačinjavaju: dječiji ljekar, psiholog škole i vaspitač, odnosno učitelj.

Pravo na obrazovanje kod kuće Član 37

Roditelji mogu organizovati obrazovanje djece i kod kuće. Roditelj je dužan da, najmanje tri mjeseca prije početka školske godine, u pisanoj formi obavijesti školu u koju je dijete upisano, da organizuje obrazovanje kod kuće. Obavještenje iz stava 2 ovog člana sadrži: javno važeći program prema kome će se obavljati obrazovanje djeteta kod kuće, ime i prezime djeteta, mjesto gdje će se obrazovanje odvijati i ime i stručna sprema lica koja će dijete obrazovati i vaspitavati. Škola vodi evidenciju i dokumentaciju o obrazovanju učenika kod kuće.

Provjeravanje znanja obrazovanja kod kuće Član 38

Obrazovanjem kod kuće učenik mora steći obrazovni standard znanja po programu škole u koju je upisan. Škola iz stava 1 ovog člana dužna je da, na kraju nastavne godine, organizuje provjeru znanja učenika koji se obrazuje kod kuće. Učenici sa posebnim potrebama koji se obrazuju kod kuće moraju steći obrazovne sta-ndarde znanja po prilagođenim programima. U prva tri razreda provjerava se znanje iz: maternjeg jezika, matematike i prirode i društva. Od IV do IX razreda provjerava se znanje iz svih predmeta. Ako učenik ne postigne standarde znanja za pojedine predmete određenog razreda, ima pravo na ponovno provjeravanje znanja prije početka naredne školske godine. Ako se ponovnom provjerom utvrdi da učenik nije postigao utvrđeni standard znanja, učenik mora u narednoj školskoj godini nastaviti obrazovanje u školi. Način i postupak provjere znanja učenika koji se obrazuju kod kuće propisuje Ministarstvo.

Provjera znanja na kraju ciklusa - obrazovanje kod kuće Član 39

Provjera znanja, na kraju ciklusa, učenika koji se obrazuju kod kuće vrši se u skladu sa odredbama čl. 55 i 56 ovog zakona. Škola u koju je učenik upisan i u kojoj se obavlja provjera znanja izdaje učeniku svjedočanstvo o obrazovanju kod kuće. Svjedočanstvo o obrazovanju kod kuće je javna isprava.

- 275 -

Oslobađanje od programa fizičkog vaspitanja

Član 43 Učenik može biti privremeno, odnosno djelimično oslobođen programa fizičkog vaspitanja zbog bolesti ili nekog tjelesnog nedostatka. Odluku o oslobađanju učenika iz stava 1 ovog člana donosi nastavničko vijeće škole, na osnovu ljekarskog uvjerenja. Učenik koji je na osnovu ljekarskog uvjerenja i odluke nastavničkog vijeća djelimično oslobođen programa fizičkog vaspitanja obavezan je, prema preostaloj sposobnosti, da učestvuje u dijelu programa fizičkog vaspitanja.

ZAKON O GIMNAZIJI ("Sl. list RCG", br. 64/02)

Obrazovanje učenika sa posebnim potrebama Član 10

Obrazovanje u gimnaziji učenika sa posebnim potrebama (nadareni učenici i učenici ometeni u razvoju) ostvaruje se u skladu sa ovim zakonom i posebnim propisima.

ZAKON O STRUČNOM OBRAZOVANJU ("Sl. list RCG", br. 64/02)

Posebne potrebe Član 9

Stručno obrazovanje lica sa posebnim potrebama ostvaruje se u skladu sa ovim zakonom i posebnim propisima.

Pojmovnik Član 10

Pojedini izrazi u ovom zakonu imaju značenje: .......................................................................................................................................................

14) "učenici sa posebnim potrebama" su nadareni učenici i učenici sa smetnjama u razvoju;

.......................................................................................................................................................

ZAKON O VISOKOM OBRAZOVANJU ("Sl. list RCG", br. 60/03 od 28.10.2003. godine)

Dostupnost visokog obrazovanja Član 6

Visoko obrazovanje dostupno je svim licima, pod uslovima propisanim ovim zakonom i statutom ustanove.

Jednakost Član 7

U ostvarivanju prava na visoko obrazovanje nije dozvoljena diskriminacija po osnovu: pola, rase, bračnog stanja, boje, jezika, vjere, političkog ili drugog ubjeđenja, nacionalnog, etničkog ili drugog porijekla, pripadnosti nacionalnoj zajednici, imovinskom statusu, onesposobljenosti (invalidnosti) ili drugom sličnom osnovu, položaju ili okolnosti.

- 276 -

1. Vlada Republike Crne Gore Član 9

Vlada Republike Crne Gore (u daljem tekstu:Vlada):

................................................................................................................................................. 4) obezbjeđuje posebna sredstva ustanovama radi stvaranja jednakih uslova za

ostvarivanje prava na visoko obrazovanje invalidnim licima studentima; ..........................................................................................................................................................

Z A K O N O VASPITANJU I OBRAZOVANJU DJECE SA POSEBNIM POTREBAMA

I. OSNOVNE ODREDBE

Sadržina Član 1

Vaspitanje i obrazovanje djece i mladih sa posebnim potrebama (u daljem tekstu: djeca sa posebnim potrebama) i njihovo usmjeravanje u obrazovne programe obavlja se u skladu sa ovim zakonom.

Djelatnost od javnog interesa Član 2

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama je djelatnost od javnog interesa.

Primjena propisa Član 3

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama, kao dio jedinstvenog vaspitno-obrazovnog sistema, ostvaruje se u skladu sa ovim zakonom i posebnim zakonima kojima se uređuju predškolsko, osnovno, opšte srednje i stručno obrazovanje i vaspitanje.

Djeca sa posebnim potrebama Član 4

Djeca sa posebnim potrebama, u smislu ovog zakona, su djeca sa: tjelesnom, men-talnom i senzornom ometenošću; poremećajima u ponašanju; teškim hroničnim oboljenjima; emocionalnim poremećajima; kombinovanim smetnjama; dugotrajno bolesna djeca i druga djeca koja imaju poteškoće u učenju kojima je potrebno vaspitanje i obrazovanje po obrazovnom programu sa prilagođenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoć ili posebnom obrazovnom programu, odnosno vaspitnom programu.

Obaveznost Član 5

Vaspitanje i obrazovanje, odnosno habilitacija i rehabilitacija djece sa posebnim potre-bama je obavezno od momenta otkrivanja posebne potrebe djeteta. Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama obezbjeđuje onaj stepen obrazovanja koji odgovara njihovom fizičkom, intelektualnom, emocionalnom i socijalnom razvoju.

- 277 -

Pravo na izbor programa

Član 6

Roditelj, usvojilac ili staratelj (u daljem tekstu: roditelj) djeteta sa posebnim potrebama ima pravo da izabere program vaspitanja i obrazovanja, u skladu sa ovim zakonom. Roditelj, odnosno dijete sa posebnim potrebama ima pravo da, u toku školovanja, promijeni program vaspitanja i obrazovanja, u skladu sa zakonom.

Ciljevi vaspitanja i obrazovanja Član 7

Ciljevi vaspitanja i obrazovanja djece sa posebnim potrebama su: 1) obezbjeđivanje jednakih mogućnosti vaspitanja i obrazovanja za svu djecu; 2) obezbjeđjivanje odgovarajućih uslova koje omogućavaju optimalan razvoj; 3) pravovremeno usmjeravanje i uključivanje u odgovarajući program vaspitanja i obrazovanja; 4) individualni pristup; 5) očuvanje ravnoteže fizičkog, intelektualnog, emocionalnog i socijalnog razvoja; 6) uključivanje roditelja u proces habilitacije, rehabilitacije i vaspitanja i obrazovanja; 7) kontinuiranost programa vaspitanja i obrazovanja; 8) cjelovitost i kompleksnost vaspitanja i obrazovanja; 9) organizovanje vaspitanja i obrazovanja što bliže mjestu boravka.

Ustanove za ostvarivanje vaspitanja i obrazovanja Član 8

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama ostvaruje se u predškolskoj ustanovi, u ustanovi osnovnog i opšteg srednjeg i stručnog obrazovanja i vaspitanja ( u daljem tekstu: škola), kao i u posebnoj ustanovi za vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama. Prostor, oprema i nastavna sredstva predškolske ustanove, škole i posebne ustanove za vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama(u daljem tekstu:posebna ustanova) moraju biti prilagođeni djeci sa posebnim potrebama, u skladu sa obrazovnim programom.

Finansiranje Član 9

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama finansira se iz budžeta Republike Crne Gore.

Pojmovnik Član 10

Pojedini izrazi u ovom zakonu imaju sljedeće značenje: 1) prilagođeno izvođenje obrazovnog programa podrazumijeva potpuno uključivanje djece sa posebnim potrebama u vaspitne grupe u predškolskim ustanovama i odjeljenjima u redovnim školama, uz prilagođeno izvođenje obrazovnog programa i pružanje dodatne stručne pomoći od strane vaspitača ili nastavnika, odnosno uz posebno angažovanje stručnog lica, zajedno sa vaspitačem i nastavnikom, uz učešće roditelja.Moguć je rad sa malim grupama ili pojedinačan rad posebno obučenih vaspitača i nastavnika sa djecom sa posebnim potrebama; 2) habilitacija je sistem mjera i postupaka za osposobljavanje djece sa urodjenim ili u najranijem uzrastu stečenim oštećenjem, radi boljeg funkcionisanja za svakodnevne potrebe života;

- 278 -

3) rehabilitacija je sistem zaštite, osposobljavanja, obučavanja i reintegracije djece sa posebnim potrebama za ponovno sticanje izgubljene sposobnosti; 4) postupak usmjeravanja je postupak kojim se, na osnovu stručnog mišljenja komisije, donosi program vaspitanja i obrazovanja u koji se dijete usmjerava, određuje obim i način izvođenja dodatne i druge stručne pomoći za predškolsku ustanovu, školu, odnosno, posebnu ustanovu u koju će dijete biti uključeno, imajući u vidu očuvane sposobnosti, vrstu i stepen razvojnog poremećaja (posebne potrebe); 5) dodatna stručna pomoć je pomoć koju pružaju stručni saradnici iz predškolske ustanove, škole ili posebne ustanove, kao i spoljni stručni saradnici u primjeni obrazovnog programa sa prilagođenim izvođenjem; 6) mobilna služba podrazumijeva angažovanje stručnjaka u cilju podrške nastavni-cima, vaspitačima i roditeljima u procesu izrade i implementacije individualnih vaspitno-obra-zovnih programa i druge stručne pomoći djeci sa posebnim potrebama.

II. ORGANIZACIJA VASPITNO-OBRAZOVNOG RADA Obrazovni program

Član 11

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama ostvaruje se na osnovu: 1) obrazovnog programa uz obezbjeđivanje dodatnih uslova i pomagala; 2) obrazovnog programa sa prilagođenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoći; 3) posebnog obrazovnog programa; 4) vaspitnog programa. Obrazovni programi sa prilagođenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoći, odnosno vaspitni program obezbjeđuju djeci sa posebnim potrebama mogućnost da dobiju jednak obrazovni standard, kao što ga obezbjeđuju obrazovni programi osnovnog, opšteg srednjeg i stručnog obrazovanja i vaspitanja.

Vaspitanje i obrazovanje u predškolskoj ustanovi i školi Član 12

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama u predškolskoj ustanovi i školi ostvaruje se potpunim uključivanjem u vaspitne grupe, odnosno odjeljenja sa ostalom djecom, odnosno učenicima, uz mogućnost pružanja dodatne stručne pomoći, kao i uz obezbjeđivanje dodatnih uslova i pomagala, u skladu sa obrazovnim programom. Dodatna stručna pomoć se obezbjeđuje individualno, u odjeljenju ili van odjeljenja, a u posebnim slučajevima i u kući, ukoliko je potreba za tim stručno osnovana. Dodatna stručna pomoć iz stava 1 ovog člana se izvodi individualno ili u malim grupama, uz učešće roditelja.

Program sa prilagođenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoći Član 13

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama po obrazovnom programu sa prilagodjenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoći ostvaruje se individualno, u posebnim grupama ili odjeljenjima škole, odnosno u posebnim ustanovama uz zajedničku nastavu iz pojedinih predmeta sa ostalim učenicima ili uz zajedničko učešće u vannastavnim aktivnostima škole, odnosno uz zajedničku nastavu iz pojedinih predmeta sa vršnjacima iz susjedne škole.

- 279 -

Izvođenje dodatne stručne pomoći iz stava 1 ovog člana obavlja se, po pravilu, uz učešće roditelja. Obim i način sprovodjenja dodatne stručne pomoći određjuje se rješenjem o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, u skladu sa obrazovnim programom. Obrazovnim programom iz stava 1 ovog člana propisuje se obim i sadržaj nastavnih predmeta, organizacija, trajanje, raspored časova, način provjeravanja i ocjenjivanja postignuća i napredovanja.

Posebni obrazovni program Član 14

Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim potrebama koja se ne mogu obrazovati u školi, zbog neophodne podrške i tijesne povezanosti obrazovanja, habilitacije i rehabilitacije, ostvaruje se u posebnim ustanovama.

Vaspitni programi Član 15

Vaspitanje i obrazovanje djece sa poremećajima u ponašanju i ličnosti ostvaruje se na osnovu vaspitnog programa sa prilagođenim izvođenjem i dodatnom stručnom pomoći, u skladu sa propisima o osnovnom i srednjem obrazovanju, ako ovim zakonom nije drukčije određeno. Stručna pomoć iz stava 1 ovog člana pruža se u obliku preventivnih, vaspitnih, kompenzacionih, korektivnih i socijalno-integrativnih programa, a koji su sastavni dio vaspitnih programa.

Individualni obrazovni program Član 16

Predškolska ustanova, škola, odnosno posebna ustanova dužna je da, u roku od 30 dana po prijemu djeteta, uz mišljenje Zavoda za školstvo, donese individualni obrazovni program za dijete sa posebnim potrebama, u saradnji sa roditeljem. Individualnim obrazovnim programom se određuju: oblici vaspitno-obrazovnog rada za vaspitno-obrazovne oblasti, odnosno predmete; način izvođenja dodatne stručne pomoći; prohodnost između programa, prilagođavanje u organizaciji, provjeri, ocjenjivanju znanja, postignuća i napredovanja djece, kao i raspored časova. Za pripremu, primjenu, praćenje i prilagođavanje programa iz stava 1 ovog člana predškolska ustanova, škola, odnosno posebna ustanova obrazuje stručni tim koji čine: nastavnici, stručni saradnici predškolske ustanove, škole ili posebne ustanove, uz učešće roditelja. Individualni obrazovni program se može, u toku godine, mijenjati, odnosno prilagođavati, u skladu sa napretkom i razvojem djeteta.

Specijalizovane i mobilne službe Član 17

Radi pomoći u vaspitanju i obrazovanju djece sa posebnim potrebama u Zavodu za školstvo se organizuju specijalizovane i mobilne službe koje sarađuju sa predškolskim ustanovama, školama, roditeljima i zdravstvenim ustanovama, radi pružanja dodatne i druge stručne pomoći, a u skladu sa rješenjem o usmjeravanju.

- 280 -

III. POSTUPAK USMJERAVANJA U OBRAZOVNI PROGRAM

Postupak za usmjeravanje Član 18

Postupak za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama pokreće se zahtjevom. Zahtjev iz stava 1 ovog člana može da podnose: roditelj ili zdravstvena ustanova, vaspitno-obrazovna ustanova, komisija za upis djece u školu, komisija za odlaganje upisa djece u osnovnu školu, centar za socijalni rad ili organ lokalne uprave nadležan za poslove prosvjete uz obavještavanje roditelja. Zahtjev iz stava 2 ovog člana podnosi se organu lokalne uprave nadležnom za poslove prosvjete.

Komisija za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama Član 19

Usmjeravanje djece sa posebnim potrebama vrši organ lokalne uprave nadležan za poslove prosvjete, na predlog komisije za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama (u daljem tekstu: komisija). Komisiju imenuje organ lokalne uprave nadležan za poslove prosvjete, koju čine: pedijatar i ljekari odgovarajuće specijalnosti, psiholog, pedagog, defektolog odgovarajuće specijalnosti i socijalni radnik. U radu komisije učestvuju roditelj i učitelj, odnosno vaspitač djeteta koje se usmjerava. Komisija radi u javnoj zdravstvenoj ustanovi, koja ima obezbijeđene uslove za pregled djece sa posebnim potrebama.

Predlog o usmjeravanju Član 20

Komisija daje predlog o usmjeravanju na osnovu svoje procjene, razgovora sa roditeljima djeteta, kao i na osnovu pedagoške, specijalno-pedagoške, psihološke i druge dokumentacije koje dobija od odgovarajućih ustanova. Komisija je obavezna da se, prije donošenja predloga o usmjeravanju, posavjetuje sa stručnim radnicima vaspitno-obrazovne ustanove u koju će dijete sa posebnim potrebama biti usmjereno, kao i sa drugim nadležnim ustanovama. Predlogom o usmjeravanju određuje se program vaspitanja i obrazovanja u koji se dijete usmjerava, obim i način sprovođenja dodatne stručne pomoći, ustanova u koju će dijete biti uključeno, kadrovske, prostorne, materijalne i druge uslove koji moraju biti obezbijeđeni. Predlog Komisije sadrži i elemente na osnovu kojih se obezbjeđuju i druga prava djeteta koja se ostvaruju prema posebnim propisima, ako tim propisima nije drukčije određeno.

Rješenje o usmjeravanju Član 21

Na osnovu predloga Komisije, organ lokalne uprave nadležan za poslove prosvjete donosi rješenje o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama u odgovarajući obrazovni program. Rješenje o usmjeravanju obavezno sadrži i rok, koji ne smije biti duži od jednog klasifikacionog perioda, u kojem je vaspitno-obrazovna ustanova dužna da provjeri ispravnost usmjeravanja.

- 281 -

Žalba na rješenje

Član 22

Protiv rješenja organa lokalne uprave može se podnijeti žalba Ministarstvu prosvjete i nauke (u daljem tekstu: Ministarstvo), u roku od 30 dana od dana prijema rješenja. Ministarstvo, po prethodno pribavljenom mišljenju Ministarstva zdravlja, imenuje drugo-stepenu komisiju, koju čine: pedijatar i ljekari odgovarajuće specijalnosti, defektolog, psiholog, pedagog, socijalni radnik i učitelj, odnosno vaspitač. Drugostepena komisija radi u Kliničkom centru Crne Gore. Ministarstvo, na osnovu mišljenja drugostepene komisije, donosi rješenje. Rješenje Ministarstva iz stava 4 ovog člana je konačno. Mišljenje drugostepene komisije nije potrebno kada je u pitanju žalba zbog povrede postupka.

Shodna primjena zakona Član 23

U postupku usmjeravanja djece sa posebnim potrebama primjenjuje se Zakon o opštem upravnom postupku, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.

Kriterijumi za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama Član 24

Kriterijume za određivanje oblika i stepena nedostataka, smetnje, odnosno poremećaja djece sa posebnim potrebama i način uključivanja u obrazovne programe, odnosno u pred-školsku ustanovu, školu, odnosno posebnu ustanovu, način obrazovanja, bliži sastav, orga-nizaciju i rad komisija i vođenje evidencije djece sa posebnim potrebama propisuje Mini-starstvo, uz saglasnost Ministarstva zdravlja.

Uslovi za upis Član 25

Dijete sa posebnim potrebama upisuje se u predškolsku ustanovu, odnosno školu ili posebnu ustanovu, u skladu sa rješenjem o usmjeravanju. Broj djece u vaspitnoj grupi, odnosno odjeljenju utvrđuje se obrazovnim programom.

Obrazovanje kod kuće Član 26

Komisija može, na predlog roditelja, da dijete sa posebnim potrebama usmjeri na sticanje predškolskog ili osnovnog vaspitanja i obrazovanja koje se organizuje kod kuće. Roditelj je dužan da, u pisanoj formi, obavijesti predškolsku ustanovu, školu, odnosno posebnu ustanovu u koju je dijete upisano da organizuje obrazovanje kod kuće. Predškolska ustanova i škola, odnosno posebna ustanova u koju je dijete upisano duž-na je da prati razvoj i napredovanje djeteta sa posebnim potrebama, kada je organizovano obrazovanje kod kuće, radi pružanja pomoći i savjeta djetetu sa posebnim potrebama, roditelju i učitelju, u skladu sa posebnim zakonom. Predškolska ustanova i škola, odnosno posebna ustanova vodi evidenciju i dokume-ntaciju o obrazovanju djeteta sa posebnim potrebama kod kuće i izdaje javne isprave.

- 282 -

Obrazovanja u zdravstvenoj ustanovi Član 27

Za djecu sa posebnim potrebama, koja se nalaze na dužem liječenju u zdravstvenoj ustanovi i koja nijesu u mogućnosti da redovno pohađaju vaspitno-obrazovni rad u pred-školskoj ustanovi, školi, odnosno posebnoj ustanovi, obrazovno-vaspitni rad se organizuje u toj ustanovi. Predškolska ustanova, škola, odnosno posebna ustanova organizuje vaspitno-obra-zovni rad djece sa posebnim potrebama u zdravstvenoj ustanovi, vodi evidenciju i dokume-ntaciju o obrazovanju te djece i izdaje im javne isprave.

IV. NASTAVNICI, STRUČNI SARADNICI I SARADNICI Nastavno i vaspitno osoblje

Član 28

Vaspitno-obrazovni rad sa djecom sa posebnim potrebama u predškolskoj ustanovi, školi i posebnoj ustanovi obavljaju: vaspitač, nastavnik, stručni saradnik i saradnik, koji ispu-njavaju uslove propisane zakonom kojim se reguliše odgovarajuća oblast obrazovanja, ako ovim zakonom nije drukčije određeno. Lica iz stava 1 ovog člana moraju biti osposobljena za rad sa djecom sa posebnim potrebama. Izuzetno od stava 1 ovog člana, predmetnu nastavu u posebnoj ustanovi za osnovno vaspitanje i obrazovanje mogu izvoditi lica koja su završila odgovarajući fakultet ili višu školu za obrazovanje nastavnika.

Stručni saradnici Član 29

Stručni saradnik u posebnoj ustanovi je lice koje je završilo odgovarajući fakultet (defektolog, psiholog, pedagog, socijalni radnik, ljekar specijalista i dr.).

Saradnik Član 30

Saradnik(medicinska sestra i fizioterapeut) u posebnoj ustanovi može biti lice koje je završilo najmanje odgovarajuću srednju školu i ima potrebno iskustvo, u skladu sa aktom o sistematizaciji.

V. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE Obrazovni programi

Član 31

Posebni obrazovni program, u skladu sa ovim zakonom, donijeće nadležni organ naj-kasnije do kraja školske 2004/2005. godine. Primjena posebnog obrazovnog programa iz stava 1 ovog člana počinje školske 2005/2006. godine u ustanovama koje ispunjavaju kadrovske, prostorne i druge uslove propi-sane ovim zakonom. Ispunjenost uslova iz stava 2 ovog člana utvrdjuje Ministarstvo. Do ispunjenja uslova, u skladu sa ovim zakonom, u ostalim specijalnim školama realizovaće se postojeći nastavni planovi i programi za specijalne škole, doneseni u skladu sa Zakonom o specijalnom vaspitanju i obrazovanju ( “Službeni list RCG“, broj 56/92).

- 283 -

Rok za imenovanje komisija

Član 32

Komisije za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama i drugostepena komisija obrazovaće se u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona. Do obrazovanja komisija iz stava 1 ovog člana usmjeravanje djece sa posebnim potrebama obavljaće Republička komisija za pregled djece ometene u razvoju,obrazovana u skladu sa Zakonom o specijalnom vaspitanju i obrazovanju ( “Službeni list RCG“, broj 56/92).

Okončanje započetog postupka o usmjeravanju Član 33

Postupak za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama, započet prije stupanja na snagu ovog zakona, okončaće se po propisima po kojima je postupak započet.

Zatečeni nastavnici Član 34

Nastavnici razredne,odnosno predmetne nastave koji su na dan stupanja na snagu ovog zakona zatečeni u specijalnoj školi u radnom odnosu na neodređeno vrijeme,a nemaju odgovarajuću školsku spremu propisanu zakonom mogu da nastave da izvode nastavu u posebnoj ustanovi,u skladu sa ovim zakonom.

Podzakonski akti Član 35

Propisi predviđeni ovim zakonom donijeće se najkasnije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Opšti akti Član 36

Predškolske ustanove, škole i posebne ustanove su dužne da usklade rad, organizaciju i opšte akte sa ovim zakonom, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Propisi koji prestaju da važe Član 37

Zakon o specijalnom vaspitanju i obrazovanju ( “Službeni list RCG“, broj 56/92) prestaje da važi na kraju školske godine u kojoj djeca sa posebnim potrebama završavaju predškolsko, osnovno, odnosno srednje obrazovanje i vaspitanje po dosadašnjem nastavnom planu i programu.

ODLUKA O OSNIVANJU SAVJETA ZA OPŠTE OBRAZOVANJE ("Sl. list RCG", br. 26/03, 41/03, 41/04)

Član 1 Osniva se Savjet za opšte obrazovanje (u daljem tekstu: Savjet) za odlučivanje o stručnim pitanjima i za pružanje stručne pomoći u postupku donošenja odluka i pripreme propisa u oblasti predškolskog vaspitanja i obrazovanja, osnovnog obrazovanja i vaspitanja, srednjeg

- 284 -

opšteg obrazovanja, opšteg obrazovanja u stručnom obrazovanju, obrazovanja i vaspitanja djece sa posebnim potrebama i vaspitanja u domovima učenika.

Član 5 Radi efikasnijeg obavljanja poslova iz svoje nadležnosti Savjet obrazuje pet stalnih komisija: ……………………………………………………………………………………………………..

- Komisiju za obrazovanje djece sa posebnim potrebama ……………………………………………………………………………………………….

Broj i sastav komisija iz stava 1 ovog člana određuje Savjet. Stalne komisije se biraju na period od šest godina. Savjet može po potrebi formirati i druge komisije, kao i ekspertske grupe i radna tijela.

KULTURA I SPORT ODLUKA O ORGANIZOVANJU JAVNE USTANOVE ZA INVALIDNU DJECU I

OMLADINU (Objavljena u "Sl. listu RCG", br. 22/91)

Član 1. Postojeća radna organizacija -Zavod za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidnih lica u Titogradu, organizuje se i posluje kao javna ustanova za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidne djece i omladine. Skupština Socijalističke Republike Crne Gore ima prava i dužnosti osnivača javne ustanove iz stava 1. ovog člana.

Član 2. Javna ustanova iz člana 1. stav 1. ove odluke posluje pod nazivom: Zavod za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidnih lica (u daljem tekstu: Zavod). Sjedište Zavoda je u Titogradu.

Član 3. Djelatnost Zavoda je: obezbjeđivanje smještaja, zdravstvene zaštite, vaspitanja i obrazovanja i profesionalnog osposobljavanja slijepoj, slabovidnoj i tjelesno invalidnoj djeci i omladini, kao i licima višestruko ometenim u psiho-fizičkom razvoju (u daljem tekstu: štićenici). U obavljanju djelatnosti iz stava 1. ovog člana, Zavod obezbjeđuje štićenicima: smještaj, ishranu, djelimično odjeću i obuću, udžbenike i školski pribor, stalno praćenje zdravstvenog stanja sa povremenim specijalističkim pregledima, specijalno predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje, kao i profesionalno osposobljavanje prema njihovim psihofizičkim sposobnostima.

Član 4. Sredstva za ostvarivanje djelatnosti Zavoda obezbjeđuju se preko odgovarajućih republičkih fondova u oblastima: socijalne i dječje zaštite, vaspitanja i obrazovanja, zdravstvene zaštite i penzijskog i invalidskog osiguranja, na osnovu programa rada kojim se utvrđuje vrsta, sadržina i kvalitet usluga koje vrši Zavod, i to srazmjerno obimu i kvalitetu vršenja tih usluga.

- 285 -

Učešće pojedinih republičkih fondova u obezbjeđivanju sredstava za ostvarivanje djelatnosti Zavoda utvrđuje se međusobnim ugovorima koji se zaključuju između pojedinih fondova i Zavoda, u skladu sa zakonom. Pored sredstava iz stava 2. ovog člana, Zavod stiče sredstva za ostvarivanje svoje djelatnosti i iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.

Član 5. Zavod ima statut i druga samoupravna opšta akta koje donosi organ upravljanja Zavodom. Statutom Zavoda bliže se uređuje:

- unutrašnja organizacija i rad; - donošenje samoupravnih i drugih opštih akta; - način upravljanja; - način finansiranja i sticanja sredstava za rad, i - druga pitanja od značaja za rad Zavoda, u skladu sa zakonom.

Saglasnost na statut Zavoda daje Skupština Socijalističke Republike Crne Gore.

Član 6. Na samoupravni opšti akt Zavoda kojim se uređuju unutrašnja organizacija i sistematizacija radnih mjesta saglasnost daje Republički fond za socijalnu i dječju zaštitu, u skladu sa zakonom.

Član 7. Organ upravljanja Zavodom je Savjet Zavoda. U upravljanju Zavodom učestvuju predstavnici Skupštine opštine Titograd, u skladu sa zakonom i statutom Zavoda. Broj predstavnika iz stava 2. ovog člana utvrđuje se statutom Zavoda.

Član 8. Zavod ima direktora. Direktora Zavoda imenuje Vlada Socijalističke Republike Crne Gore. Do imenovanja direktora Zavoda dužnost direktora vrši dosadašnji direktor radne organizacije -Zavod za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidnih lica u Titogradu.

Član 9. Pravo radnika na štrajk u Zavodu može se ostvariti samo pod uslovom da se prethodno obezbijedi minimum ostvarivanja poslova i zadataka radi kojih je Zavod osnovan u obimu kojim se neće dovesti u pitanje zadovoljavanje potreba života i rada građana ili rada drugih organizacija.

- 286 -

Način obezbjeđivanja uslova iz stava 1. ovog člana propisuje republički organ uprave nadležan za poslove socijalne zaštite.

Član 10. Donošenje statuta, izbor organa upravljanja, kao i upis u sudski registar Zavod izvršiće se najkasnije u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ove odluke. Imenovanje direktora Zavoda izvršiće se u roku utvrđenom zakonom.

Član 11. Danom upisa Zavoda u sudski registar Zavod preuzima sredstva, prava i obaveze i radnike postojeće radne organizacije - Zavod za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidnih lica u Titogradu.

ODLUKA O OSNIVANJU JAVNE USTANOVE ZA ŠKOLOVANJE I REHABILITACIJU LICA SA POREMEĆAJIMA SLUHA I GOVORA

(Objavljena u "Sl. listu RCG", br. 22/91) Član 1.

Postojeća radna organizacija -Zavod za školovanje i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i govora u Kotoru organizuje se i posluje kao javna ustanova. Skupština Socijalističke Republike Crne Gore ima prava i dužnosti osnivača javne ustanove iz stava 1. ovog člana.

Član 2. Javna ustanova iz člana 1. stav 1. ove odluke posluje pod nazivom: Zavod za školovanje i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i govora (u daljem tekstu: Zavod). Sjedište Zavoda je u Kotoru.

Član 3. Djelatnost Zavoda je: obezbjeđivanje smještaja, zdravstvene zaštite, vaspitanja i obrazovanja i profesionalnog osposobljavanja lica sa poremećajima sluha i govora, kao i lica sa višestrukim poremećajima u razvoju, vezano za poremećaje sluha i govora (u daljem tekstu: štićenici). U obavljanju djelatnosti iz stava 1. ovog člana, Zavod štićenicima obezbjeđuje:

- domski smještaj, ishranu i njegu, djelimično opremanje odjećom i obućom, cjelokupni školski pribor i materijal, kulturno-rekreativne i društveno-zabavne aktivnosti;

- ambulantsko-polikliničku i dispanzersku zaštitu u oblasti: pedijatrije,

otorinolaringologije, logopedije, stomatologije, audiometrije, psihologije i neurologije;

- predškolsko, osnovno i srednje vaspitanje i obrazovanje, uz praktičnu obuku u školskim radionicama;

- rehabilitaciju i stručno osposobljavanje za profesionalna zanimanja, u skladu sa

psihofizičkim sposobnostima štićenika.

- 287 -

Pored poslova iz st. 1. i 2. ovog člana, Zavod prati i proučava pojave i probleme od značaja za školovanje i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i govora.

Član 4. Sredstva za ostvarivanje djelatnosti Zavoda obezbjeđuju se preko odgovarajućih republičkih fondova u oblastima: socijalne i dječje zaštite, vaspitanja i obrazovanja, zdravstvene zaštite i penzijskog i invalidskog osiguranja, na osnovu programa rada kojim se utvrđuje vrsta, obim, sadržina i kvalitet usluga koje vrši Zavod, srazmjerno obimu i kvalitetu vršenja tih usluga. Učešće pojedinih republičkih fondova u obezbjeđivanju sredstava za ostvarivanje djelatnosti Zavoda utvrđuje se međusobnim ugovorima koji se zaključuju između pojedinih fondova i Zavoda, u skladu sa zakonom. Pored sredstava iz stava 2. ovog člana, Zavod stiče sredstva za ostvarivanje svoje djelatnosti i iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.

Član 5. Zavod ima statut i druga samoupravna opšta akta koje donosi organ upravljanja Zavodom. Statutom Zavoda bliže se uređuju:

- unutrašnja organizacija i rad; - donošenje samoupravnih i drugih opštih akata; - način upravljanja; - način finansiranja i sticanje sredstava za rad; i - druga pitanja od značaja za rad Zavoda, u skladu sa zakonom.

Saglasnost na statut Zavoda daje Skupština Socijalističke Republike Crne Gore.

Član 6. Na samoupravni opšti akt Zavoda kojim se uređuju unutrašnja organizacija i sistematizacija radnih mjesta saglasnost daje Republički fond za socijalnu i dječju zaštitu, u skladu sa zakonom.

Član 7. Organ upravljanja Zavodom je Savjet Zavoda. U upravljanju Zavodom učestvuju predstavnici Skupštine opštine Kotor, u skladu sa zakonom i statutom Zavoda. Broj predstavnika iz stava 1. ovog člana utvrđuje se Statutom Zavoda.

Član 8. Zavod ima direktora. Direktora Zavoda imenuje Vlada Socijalističke Republike Crne Gore.

- 288 -

Do imenovanja direktora Zavoda dužnost direktora vrši dosadašnji direktor radne organizacije -Zavod za školovanje i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i govora u Kotoru.

Član 9. Pravo radnika na štrajk u Zavodu se može ostvariti samo pod uslovima da se prethodno obezbijedi minimum ostvarivanja poslova i zadataka radi kojih je Zavod osnovan, u obimu kojim se neće dovesti u pitanje zadovoljavanje potreba života i rada građana ili rada drugih organizacija. Način obezbjeđivanja uslova iz stava 1. ovog člana propisuje republički organ uprave nadležan za poslove socijalne zaštite.

Član 10. Donošenje statuta Zavoda i izbor organa upravljanja Zavoda, kao i upis u sudski registar, izvršiće se najkasnije u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ove odluke. Imenovanje direktora Zavoda izvršiće se u roku utvrđenim zakonom.

Član 11. Danom upisa Zavoda u sudski registar Zavod preuzima sredstva, prava i obaveze i radnike postojeće radne organizacije -Zavod za školovanje i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i govora u Kotoru.

ODLUKA O ORGANIZOVANJU JAVNE USTANOVE ZA SMJEŠTAJ DJECE I OMLADINE OMETENE U RAZVOJU

(Objavljena u "Sl. listu RCG", br. 22/91, 6/94) Član 1.

Postojeća organizacija udruženog rada - Specijalni zavod za djecu i omladinu u Titogradu organizuje se i posluje kao javna ustanova za smještaj djece i omladine ometene u razvoju. Skupština Republike Crne Gore ima prava i dužnosti osnivača javne ustanove iz stava 1. ovog člana.

Član 2. Javna ustanova iz člana 1. stav 1. ove odluke posluje pod nazivom: Specijalni zavod za djecu i omladinu (u daljem tekstu: Zavod). Sjedište Zavoda je u Podgorici

Član 3. Djelatnost Zavoda je: zbrinjavanje, zdravstvena zaštita, vaspitanje, obrazovanje i radno osposobljavanje za obavljanje određenih radnih aktivnosti djece i omladine zaostale u razvoju, stepena: umerene, teže i teške mentalne zaostalosti, autistične i višestruko u razvoju ometene, u skladu sa njihovim sposobnostima. Zbrinjavanje u smislu stava 1. ovog člana obuhvata: obezbjeđivanje smještaja, ishrane, odjeće i obuće i druge njege štićenicima.

- 289 -

Zdravstvena zaštita u smislu stava 1. ovog člana obuhvata osnovnu primarnu zdravstvenu zaštitu. Vaspitanje i obrazovanje u smislu stava 1. ovog člana podrazumijeva osposobljavanje štićenika za socijalno ispoljavanje ličnosti u svakodnevnom ponašanju putem korišćenja savremenih sredstava, metoda i oblika rada i terapije pod nadzorom i uz pomoć stručnih radnika određenog profila, a pod radnim osposobljavanjem - izvršavanje poslova koji se tiču ličnosti radi održavanja lične i opšte higijene i osposobljavanja za određene radnje u skladu sa fizičkim i psihičkim sposobnostima štićenika.

Član 4. Izuzetno od odredaba člana 3. ove odluke, u Zavodu se mogu privremeno zadržavati i odrasla lica zaostala u razvoju stepena: umjereno, teže i teške mentalne zaostalosti koja su u Zavodu bila smještena u svojstvu štićenika kao djeca i omladina.

Član 5. Sredstva za ostvarivanje djelatnosti Zavoda obezbjeđuju se u budžetu Republike preko republičkog organa uprave nadležnog za poslove socijalne i dječje zaštite, republičkog organa uprave nadležnog za poslove zdravlja i republičkog organa uprave nadležnog za poslove prosvjete i nauke, na osnovu programa rada prema vrsti, obimu i kvalitetu usluga i utvrđenim cijenama. Učešće organa iz stava 1. ovog člana u obezbjeđivanju sredstava za ostvarivanje djelatnosti Zavoda utvrđuje se sporazumno na osnovu kriterijuma i mjerila za utvrđivanje cijena usluga Zavoda. Pored sredstava iz stava 2. ovog člana, Zavod stiče sredstva za ostvarivanje svoje djelatnosti i iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.

Član 6. Zavod ima statut i druga akta koje donosi organ upravljanja Zavodom. Statutom Zavoda bliže se utvrđuju:

- unutrašnja organizacija i rad; - donošenje akata; - način upravljanja; - način finansiranja i sticanje sredstava za rad, i - druga pitanja od značaja za rad Zavoda, u skladu sa zakonom.

Član 7.

Briše se. ("Sl. list RCG", br. 6/94)

Član 8. Organ upravljanja u Zavodu je upravni odbor. Upravni odbor ima pet članova i to: predsjednik i jedan član su radnici Zavoda, a tri člana su naučni i stručni radnici iz oblasti socijalne i dječje zaštite.

- 290 -

Član 9. Zavod ima direktora, koji se bira u skladu sa zakonom. Izbor direktora izvršiće se u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ove odluke. Do izbora direktora, u skladu sa ovom odlukom, dužnost direktora vršiće dosadašnji direktor Zavoda.

Član 10. Pravo radnika na štrajk u Zavodu može se ostvariti samo pod uslovima da se prethodno obezbijedi minimum ostvarivanja poslova i zadataka radi kojih je Zavod osnovan, u obimu koji se neće dovesti u pitanje zadovoljavanje potreba života i rada građana ili rada drugih organizacija. Način obezbjeđivanja uslova iz stava 1. ovog člana, propisuje republički organ uprave nadležan za poslove socijalne zaštite.

Član 11. Donošenje statuta i izbor organa upravljanja u Zavodu izvršiće se u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ove odluke.

Član 12. Danom upisa Zavoda u sudski registar Zavod preuzima sredstva, prava i obaveze i radnike postojeće organizacije udruženog rada - Specijalni zavod za djecu i omladinu u Titogradu.

ODLUKA O ORGANIZOVANJU JAVNE USTANOVE ZA VASPITANJE I OBRAZOVANJE DJECE I OMLADINE LAKŠE OMETENE U PSIHIČKOM

RAZVOJU (Objavljena u "Sl. listu RCG", br. 22/91)

Član 1. Postojeća radna organizacija - Centar za obrazovanje i osposobljavanje "1. jun" u Titogradu organizuje se i posluje kao javna ustanova za vaspitanje i obrazovanje djece i omladine lakše ometene u psihičkom razvoju. Skupština Socijalističke Republike Crne Gore ima prava i dužnosti osnivača javne ustanove iz stava 1. ovog člana.

Član 2. Javna ustanova iz člana 1. stav 1. ove odluke posluje pod nazivom: Centar za obrazovanje i osposobljavanje "1. jun" (u daljem tekstu: Centar). Sjedište Centra je u Titogradu.

Član 3. Djelatnost Centra je: obezbjeđivanje povoljnih uslova za razvitak pozitivnih sklonosti i sposobnosti djece i omladine lakše ometene u psihičkom razvoju, djece i omladine sa višestrukim smetnjama (autističnom djecom), osposobljavanje ove djece i omladine za ona

- 291 -

zanimanja i djelatnosti koja odgovaraju njihovim sklonostima i sposobnostima, primjenjivanje specijalnih metoda rada i specijalnih nastavnih i tehničkih sredstava u skladu sa načelima pedagogije, obezbjeđivanje smještaja djeci i omladini lakše ometenoj u psihičkom razvoju čije je prebivalište van sjedišta Centra i sarađivanje sa roditeljima odnosno organima starateljstva i stručnim organizacijama u cilju pravilnog vaspitanja djece i omladine lakše ometene u psihičkom razvoju.

Član 4. Sredstva za ostvarivanje djelatnosti Centra obezbjeđuju se preko odgovarajućih republičkih fondova u oblastima: socijalne i dječje zaštite, vaspitanja i obrazovanja i penzijskog i invalidskog osiguranja, na osnovu programa rada kojima se utvrđuje vrsta, obim, sadržina i kvalitet usluga koje vrši Centar, i to srazmjerno obimu i kvalitetu vršenja tih usluga. Učešće pojedinih republičkih fondova u obezbjeđivanju sredstava za ostvarivanje djelatnosti Centra utvrđuje se međusobnim ugovorima koji se zaključuju između pojedinih fondova i Centra u skladu sa zakonom. Pored sredstava iz stava 2. ovog člana Centar stiče sredstva za ostvarivanje svoje djelatnosti i iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.

Član 5. Centar ima statut i druga samoupravna opšta akta koje donosi organ upravljanja Centrom. Statutom Centra bliže se uređuju:

- unutrašnja organizacija i rad; - donošenje samoupravnih i drugih opštih akata; - način upravljanja; - način finansiranja i sticanja sredstava za rad, i - druga pitanja od značaja za rad Centra, u skladu sa zakonom.

Saglasnost na statut Centra daje Skupština Socijalističke Republike Crne Gore.

Član 6. Na samoupravni opšti akt Centra kojim se uređuju unutrašnja organizacija i sistematizacija radnih mjesta saglasnost daje Republički fond za socijalnu i dječju zaštitu u skladu sa zakonom.

Član 7. Organ upravljanja Centrom je Savjet Centra. U upravljanju Centrom učestvuju predstavnici Skupštine opštine Titograd, u skladu sa zakonom i statutom Centra. Broj predstavnika iz stava 2. ovog člana, utvrđuje se statutom Centra.

Član 8. Centar ima direktora. Direktora Centra imenuje Vlada Socijalističke Republike Crne Gore.

- 292 -

Do imenovanja direktora Centra dužnost direktora vrši dosadašnji direktor radne organizacije - Centar za obrazovanje i osposobljavanje "1. jun" u Titogradu.

Član 9. Pravo radnika na štrajk u Centru može se ostvariti samo pod uslovom da se prethodno obezbijedi minimum ostvarivanja poslova i zadataka radi kojih je Centar osnovan, u obimu kojim se neće dovesti u pitanje zadovoljavanje potreba života i rada građana ili rada drugih organizacija. Način obezbjeđivanja uslova iz stava 1. ovog člana propisuje republički organ uprave nadležan za poslove socijalne zaštite.

Član 10. Donošenje statuta, izbor organa upravljanja, kao i upis u sudski registar Centra izvršiće se najkasnije u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ove odluke. Imenovanje direktora Centra izvršiće se u roku utvrđenom zakonom.

Član 11. Danom upisa Centra u sudski registar Centar preuzima sredstva, prava i obaveze i radnike postojeće radne organizacije -Centar za obrazovanje i osposobljavanje "1. jun" u Titogradu.

ZAKON O SPORTU ("Sl. list RCG", br. 49/04 od 22.07.2004)

Član 1 Sport, u smislu ovog zakona, je djelatnost kojom se djeci, omladini i građanima omogućava očuvanje, unapređenje i razvoj psihofizičkih sposobnosti i sportskih znanja, zadovoljavanje potreba za kretanjem i igrom, sportsko izražavanje i stvaralaštvo i postizanje sportskih rezultata na svim nivoima takmičenja.

Član 2 Djelatnost iz člana 1 ovog zakona obuhvata:

……………………………………………………………………………………………… - organizovanje sportske aktivnosti invalida.

Član 3

Sport se zasniva na načelima dobrovoljnosti, partnerstva, sklonosti, sposobnosti i etičnosti, naučnim i stručnim saznanjima i pravilima sporta. Sport je dostupan svima bez obzira na rasu, boju, pol, jezik, vjeru, nacionalnu pripadnost, društveno porijeklo, politička ili druga ubjeđenja, imovno stanje ili drugo lično svojstvo.

Član 4 Sport je djelatnost od javnog interesa. Javni interes u sportu obuhvata mjere i aktivnosti kojima se obezbjeđuje:

- 293 -

……………………………………………………………………………………………… - potreba i interes građana za sportskom rekreacijom i pozitivno djelovanje na zaštitu i

poboljšanje zdravlja; - pozitivno djelovanje na kvalitet života invalida.

II JAVNI INTERES U SPORTU

Član 6 U ostvarivanju javnog interesa u sportu Republika Crna Gora (u daljem tekstu: Crna Gora):

……………………………………………………………………………………………… - brine o sportsko-rekreativnim aktivnostima lica s invaliditetom;

……………………………………………………………………………………………………

Član 7 Opština, glavni grad i prestonica ( u daljem tekstu: opština) stvara uslove za razvoj i unapređenje sporta djece, omladine i građana, kao i razvijanje međuopštinske sportske saradnje. U ostvarivanju djelatnosti od javnog interesa iz stava 1 ovog člana, opština:

……………………………………………………………………………………………… - podstiče sportske aktivnosti lica s invaliditetom; ………………………………………………………………………………………………

1. Oblici organizovanja Član 12

Oblici organizovanja sporta su: sportski klub (amaterski i profesionalni) sportski savez, savez sportova i Crnogorski olimpijski komitet (u daljem tekstu: sportska organizacija). Oblici organizovanja sporta su i: sport u školi, studentski sport, sportska rekreacija i sport invalida. Sportske organizacije iz st. 1 i 2 ovog člana, izuzev profesionalnog sportskog kluba, su neprofitna pravna lica.

9) Sport invalida

Član 34 Za sportsku rekreaciju i sportska takmičenja lica s invaliditetom mogu se osnivati sportski klubovi invalida. Sportski klubovi iz stava 1 ovog člana mogu se udruživati po sportovima i po kategorijama invaliditeta koje priznaje Međunarodni paraolimpijski komitet. Najmanje tri sportska kluba iz stava 1 ovog člana mogu osnovati crnogorski paraolimpijski savez.

Član 35 Na djelokrug rada crnogorskog studentskog sportskog saveza, crnogorskog saveza sportske rekreacije i crnogorskog paraolimpijskog saveza shodno se primjenjuju odredbe čl. 21 i 22 ovog zakona.

- 294 -

GRAĐEVINARSTVO I KOMUNALNE DJELATNOSTI ZAKON O IZGRADNJI OBJEKATA

(Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 55/00) Uslovi za pristup invalidnih lica

Član 11 Novi objekti u javnoj upotrebi, koji se grade na osnovu odredbi ovog zakona, moraju obezbjeđivati invalidnim licima adekvatan pristup i upotrebu. Kod novih stambenih zgrada sa više od deset stanova, zahtjev iz stava 1 ovog člana moraju ispunjavati zajedničke prostorije i najmanje jedna desetina svih stanova.

SAOBRAĆAJ I VEZE ZAKON O POVLASTICAMA INVALIDNIH LICA U UNUTRAŠNJEM PUTNIČKOM

SAOBRAĆAJU (Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 47/99)

Član 1. Slijepa lica i lica oboljela od distrofije i srodnih mišićnih i neuromišićnih bolesti, plegija, cerebralne paralize, dječje paralize, multipleks skleroze i autizma (u daljem tekstu: invalidna lica), čije je prebivalište na teritoriji Republike Crne Gore i njihovi pratioci imaju pravo na povlastice u putničkom saobraćaju na teritoriji SR Jugoslavije, u skladu sa ovim zakonom, ukoliko to pravo ne mogu da ostvare po propisima iz oblasti boračko-invalidske zaštite.

Član 2. Slijepim licem, u smislu ovog zakona, smatra se lice koje na boljem oku sa korekcijom ima oštrinu vida manju od 10% (0,10) i lica sa centralnim vidom na boljem oku s korekcijom od 25% 90,25) ili vidno polje suženo na 20 stepeni i manje. Licem oboljelim od distrofije i srodnih mišićnih i neuromišićnih bolesti, plegija, cerebralne paralize, dječje paralize, multipleks skleroze i autizma, u smislu ovog zakona, smatra se lice kome je utvrđena I kategorija invalidnosti ili priznato pravo na dodatak za pomoć i njegu drugog lica.

Član 3.

Invalidno lice ima u toku kalendarske godine pravo na 6 putovanja sa povlasticama, i to:

1) 75% od redovne cijene prevoza u željezničkom, pomorskom, rječnom i drumskom saobraćaju,

2) 50% od redovne cijene prevoza u vazdušnom saobraćaju. Jednim putovanjem u unutrašnjem putničkom saobraćaju smatra se odlazak iz polaznog u odredišno mjesto (prevoz u odlasku) i povratak iz odredišnog u polazno mjesto (prevoz u povratku).

Član 4. Pratilac invalidnog lica, kada putuje sa invalidnim licem, ima pravo na besplatnu vožnju željezničkom, pomorskom, rječnom i drumskom saobraćaju i pravo na povlasticu od 50% od redovne cijene prevoza u vazdušnom saobraćaju.

- 295 -

Pravo na povlastice iz stava 1. ovog člana pratilac ima i u slučajevima kada putuje po invalidno lice ili se vraća posloje praćenja invalidnog lica.

Član 5. Invalidno lice i njegov pratilac imaju pravo na povlastice iz člana 3. i 4. ovog zakona za prevoz u bilo kom razredu, odnosno klasi u vozu, odnosno na brodu, kao i za ekonomsku klasu u avionu.

Član 6. Postupak za ostvarivanje prava na povlastice po ovom zakonu pokreće se na zahtjev invalidnog lica. O zahtjevu za ostvarivanje prava iz stava 1. ovog člana u prvom stepenu rješava centar za socijalni rad (u daljem tekstu: centar) na čijem području invalidno lice ima prebivalište.

Član 7. O žalbi protiv rješenja centra rješava ministarstvo nadležno za poslove socijalne zaštite. Žalba ne odlaže izvršenje rješenja.

Član 8. Postupak za ostvarivanje prava po ovom zakonu vodi se po odredbama Zakona o opštem upravnom postupku.

Član 9. Invalidno lice koristi pravo na povlastice po ovom zakonu na osnovu knjižice za povlašćenu vožnju. Pratilac invalidnog lica ostvaruje pravo iz člana 4. ovog zakona na osnovu objave za besplatnu vožnju, odnosno objave za povlašćenu vožnju. Knjižica, odnosno objava iz stava 1. i 2. ovog člana javne su isprave i izdaje ih nadležni centar.

Član 10. Nadležni centar iz člana 6. ovog zakona vodi evidenciju o knjižicama i objavama i obavljenim putovanjima. Evidencija iz stava 1. ovog člana sadrži broj knjižice, odnosno objave, ime i prezime korisnika, svojstvo korisnika i datum izdavanja knjižice, odnosno objave i broj obavljenih putovanja.

Član 11. Zahtjev za naknadu u visini povlastice prevoznik podnosi nadležnom centru. Kad prevoz obavlja prevoznik čije je sjedište van teritorije RCG, zahtjev za naknadu u visini povlastice podnosi invalidno lice, odnosno njegov pratilac.

Član 12. Nadzor nad primjenom ovog zakona vrši ministarstvo nadležno za poslove socijalne zaštite.

Član 13. Sredstva za ostvarivanje prava na povlastice predviđene ovim zakonom obezbjeđuju se u budžetu RCG.

- 296 -

Član 14. Način ostvarivanja prava invalidnih lica i njihovih pratilaca na povlastice u putničkom saobraćaju, sadržinu i obrazac knjižice, odnosno objave, kao i sadržinu zahtjeva i dokumentaciju koja se podnosi za ostvarivanje naknade propisuje ministarstvo nadležno za poslove socijalne zaštite.

Član 15. Novčanom kaznom od petostrukog do petnaestostrukog iznosa minimalne zarade u Republici kazniće se odgovorno lice iz člana 9. ovog zakona koje izda knjižicu, odnosno objavu za besplatnu, odnosno povlašćenu vožnju suprotno odredbama ovog zakona.

Član 16. Propis iz člana 14. ovog zakona donijeće se u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 17. Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o povlasticama slijepih lica i lica oboljelih od distrofije i srodnih mišićnih i neuromišićnih bolesti i njihovih pratilaca ("Sl. list SRCG", br. 32/78, 9/80, 18/87). PRAVILNIK O NAČINU OSTVARIVANJA PRAVA INVALIDNIH LICA I NJIHOVIH

PRATILACA NA POVLASTICE U UNUTRAŠNJEM PUTNIČKOM SAOBRAĆAJU (Objavljen u "Sl. list RCG", br. 2/00)

Član 1. Ovim pravilnikom bliže se uređuju način ostvarivanja prava na povlastice invalidnih lica i njihovih pratilaca u unutrašnjem putničkom saobraćaju, utvrđenih Zakonom o povlasticama invalidnih lica u unutrašnjem putničkom saobraćaju (u daljem tekstu: Zakon), sadržina i obrazac knjižice, objave za besplatnu, odnosno povlašćenu vožnju i sadržina zahtjeva i dokumentacije koja se podnosi za ostvarivanje naknade za korišćenje povlastice.

Član 2. Invalidno lice, odnosno pratilac invalidnog lica iz člana 1. ovog pravilnika ostvaruje pravo na osnovu knjižice za povlašćenu vožnju, odnosno objave za besplatnu ili povlašćenu vožnju.

Član 3. Zahtjev za izdavanje knjižice za povlašćenu vožnju (u daljem tekstu: knjižica) invalidno lice podnosi centru za socijalni rad (u daljem tekstu: centar) na čijem području invalidno lice ima prebivalište. Uz zahtjev iz stava 1. ovog člana, pored dokaza o prebivalištu i dvije fotografije formata 4,5x3,5 cm, invalidno lice podnosi:

1) Slijepo lice - nalaz ljekara specijaliste, odnosno nalaz nadležne ljekarske komisije, po propisima iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja ili boračke i invalidske zaštite ili socijalne zaštite, o postojanju sljepoće u smislu člana 2. st. 1. ovog zakona.

2) Lice oboljelo od distrofije i srodnih mišićnih i neuromišićnih bolesti, plegija, cerebralne paralize, dječje paralize, multipleks skleroze i autizma - nalaz odgovarajuće

- 297 -

zdravstvene ustanove, odnosno nalaz nadležne ljekarske komisije po propisima iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja ili boračke i invalidske zaštite ili socijalne zaštite, o postojanju odgovarajuće bolesti, kao i o utvrđivanju I kategorije invalidnosti ili rješenje o ostvarivanju prava za pomoć i njegu drugog lica po osnovu tih bolesti.

3) Korisnici boračko-invalidske zaštite pored dokaza iz tačke 1. i 2. ovog člana i odgovarajući dokaz da to pravo ne mogu da ostvare po propisima iz oblasti boračko-invalidske zaštite.

Član 4. Zahtjev za izdavanje objave za besplatnu vožnju, odnosno objave za povlašćenu vožnju (u daljem tekstu: objava), za svog pratioca, invalidno lice podnosi centru. Uz zahtjev iz stava 1. ovog člana, invalidno lice podnosi na uvid knjižicu.

Član 5.

Knjižica sadrži:

1) naziv knjižice, 2) fotografiju i potpis invalidnog lica, roditelja ili staraoca invalidnog lica, 3) ime i prezime i adresu invalidnog lica, 4) broj lične karte invalidnog lica, roditelja ili staraoca invalidnog lica i naziv organa od

koga je izdata, 5) evidencioni broj knjižice, 6) datum i mjesto izdavanja, 7) naziv centra koji izdaje knjižicu, 8) ovjeru knjižice prilikom izdavanja, 9) uputstvo o ostvarivanju prava na povlastice invalidnih lica i njihovih pratilaca u

unutrašnjem putničkom saobraćaju, 10) rubrike za godišnju ovjeru knjižice, 11) kupone za ovjeru svakog pojedinačnog putovanja, 12) objavu za pratioca invalidnog lica kada putuje sa invalidnim licem.

Objava iz stava 1. tač. 12. ovog člana koju koristi pratilac kada putuje sa invalidnim licem sadrži:

1) ime i prezime pratioca invalidnog lica, 2) broj lične karte pratioca invalidnog lica i naziv organa od koga je izdata, 3) datum putovanja, 4) kupone za ovjeru svakog pojedinačnog putovanja.

Knjižica se štampa u obliku knjige u tvrdom povezu, veličine 10,5x8cm na Obrascu br. 1 koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni dio.

Član 6. Objava koju koristi pratilac kada putuje po invalidno lice ili se vraća poslije praćenja invalidnog lica sadrži:

1) ime i prezime pratioca invalidnog lica, 2) broj lične karte pratioca invalidnog lica i naziv organa od koga je izdata, 3) evidencioni broj objave,

- 298 -

4) datum i mjesto izdavanja, 5) naziv centra koji izdaje objavu, 6) ime i prezime invalidnog lica, 7) naznaku vrste povlastice, 8) polazno i odredišno mjesto putovanja, 9) izvod iz zakona - o obimu prava pratioca invalidnog lica na povlastice, 10) rubriku za ovjeru svakog pojedinačnog putovanja.

Objava iz stava 1. ovog člana se štampa na listu formata A-4 na jednoj strani, na Obrascu br. 2 koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni dio.

Član 7. Na osnovu knjižice, prevoznik izdaje invalidnom licu kartu za prevoz i pri tome ovjerava odgovarajući kupon u knjižici. Na osnovu objave, prevoznik izdaje pratiocu invalidnog lica kartu za prevoz, ovjerava putovanje odobreno u objavi, a objava ostaje kod pratioca invalidnog lica za dalju upotrebu.

Član 8. Centar vrši ovjeru knjižice. Izdata knjižica može se koristiti samo u kalendarskoj godini za koju je ovjerena.

Član 9. Ako invalidno lice izgubi knjižicu, centar koji je izdao knjižicu, izdaće mu novu knjižicu na osnovu dokaza da je izgubljena knjižica oglašena nevažećom. Kad je ranije izdata knjižica dotrajala, oštećena ili je na drugi način postala neupotrebljiva vrši se njena zamjena. Kada se izdaje nova knjižica ili vrši zamjena poništava se onoliko kupona koliko je iskorišćeno putovanje sa povlasticom.

Član 10. Lice kome u smislu Zakona prestane pravo na povlastice u unutrašnjem putničkom saobraćaju dužno je da centru vrati knjižicu u roku od 30 dana od dana prestanka toga prava. Ukoliko lice iz stava 1. ovog člana ne vrati knjižicu centar koji je izdao knjižicu oglasiće knjižicu nevažećom.

Član 11. Zahtjev za naknadu u visini povlastice i odgovarajuću dokumentaciju prevoznik podnosi centru. Zahtjev sadrži:

1) naziv, sjedište i žiro-račun prevoznika, 2) prezime i ime invalidnog lica, odnosno pratioca, 3) naziv centra koji je izdao knjižicu, odnosno objave za povlašćenu vožnju, 4) evidencioni broj knjižice, odnosno objavu za povlašćenu vožnju, 5) prebivalište invalidnog lica,

- 299 -

6) broj izdate vozne karte, punu cijenu vozne karte, iznos novčane naknade koja je

naplaćena u gotovom novcu, novčani iznos razlike između pune cijene vozne karte i naknade naplaćene u gotovom novcu i ukupan iznos naknade koja se potražuje,

7) potpis ovlašćenog lica i mjesto pečata. Zahtjev iz stava 2. ovog člana podnosi se na Obrascu br. 3 koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni dio.

Član 12. Kada prevoz obavlja prevoznik čije je sjedište van teritorije Republike Crne Gore, zahtjev za naknadu za iskorišćenu povlasticu podnosi invalidno lice, odnosno njegov pratilac centru. Uz zahtjev, invalidno lice, odnosno njegov pratilac, podnosi fotokopiju knjižice, odnosno objave i kartu za izvršeni prevoz.

Član 13. Kad nadležni centar utvrdi da je podnijeti zahtjev u skladu sa Zakonom i odredbama ovog pravilnika, dostavlja dokumentaciju ministarstvu nadležnom za poslove socijalne zaštite. Ministarstvo nadležno za poslove socijalne zaštite vrši isplatu naknade u smislu stava 1. ovog člana preko centra.

Član 14. Stupanjem na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o načinu obračunavanja i plaćanja naknade prevoznicima za korišćenje povlašćene vožnje u unutrašnjem putničkom saobraćaju slijepih lica i njihovih pratilaca ("Sl. list SRCG", br, 2/80). *****************************************************************************

- 300 -

D O D A T A K

NACRT ZAKONA O PROFESIONALOM OSPOSOBLJAVANJU I ZAPOŠLJAVANJU LICA S

INVALIDITETOM I Osnovne odredbe

Član 1 Ovim zakonom uredjuju se prava lica s invaliditetom na profesionalnu rehabilitaciju, osposobljavanje i zapošljavanje na otvorenom tržištu rada i pod posebnim uslovima postupak profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica s invaliditetom, osnivanje organizacija za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanja lica s invaliditetomi Fonda za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom, mjere za podsticanje zapošljavanja i rad lica s invaliditetom i druga pitanja od značaja za rehabilitaciju, osposobljavanje i zapošljavanje lica s invalidtetom.

Član 2 Profesionalnom rehabilitacijom, osposobljavanjem i zapošljavanjem lica s invaliditetom obezbjedjuju se uslovi za njihovo integrisanje i uključivanje u društvo.

Član 3 Profesionalana raehabilitacija, osposobljavanje i zapošljavanje lica s invaliditetom je od posebnog državnog interesa i obavezan vid osiguranja na osnovu solidarnosti.

Član 4 Ovaj zakon se zasniva na sledećim načelima: 1. posebnoj zaštiti u postupku rehabilitacije, zapošljavanja i rad lica s invaliditetom; 2.primatu medjunarodnog prava u rehabilitaciji i zapošljavanju lica s invaliditetom; 3.prioritetnom zapošljavanju na radna mjesta koja su predvidjena za lica s invaliditetom; 4. jednakosti lica s invaliditetom u rehabilitaciji, osposobljavanju zapošljavanju sa ostalim građanima i 5.osposobljavanja i zapošljavanja lica s invaliditetom u organizacijama za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje na otvorenom tržištu rada.

Član 5 Lice s invaliditetom, u smislu ovog zakona, je lice kod kojeg postoji tjelesno, intelektualno, čulno, ili mentalno oštećenje (u daljem tekstu: lice s invaliditetom), koje, ima za posljedicu smanjenju mogućnost za zapošljavanje ili smanjenu mogućnost da zadrži zadrži postojeće radno mjesto. Lice s invaliditetom smanjenih radnih sposobnosti je lice čiji invaliditet, u odnosu na lica bez invaliditeta, ima za posljedicu trajnu ili najmanje dvanaestomjesečnu smanjenu mogućnost radnog osposobljavanja ili zapošljavanja i rada pod opštim uslovima.

Član 6 Lice s invaliditetom iz člana 5 ovog zakona je lice čiju invalidnost je utvrdio nadležni organ, u skladu sa zakonom.

- 301 -

Član 7

Lice čija invalidnost nije utvrđena u smislu člana 6 ovog zakona može pokrenuti postupak za utvrđivanje invalidnosti. Zahtjev iz stava 1 ovog člana podnosi se nadležnom centru za socijalni rad, u skladu sa zakonom. O pravu iz stava 1 ovog člana odlučuje socijalno ljekarska komisija. Rješenje iz stava 3 ovog člana donosi centar za socijalni rad u roku od 30 dana od dana podnošenja zahtjeva.

Član 8 Lice s invaliditetom s oštećenjem većim od 50% smatra se, u smislu ovog zakona, licem s teškim invaliditetom.

Član 9 U pogledu organizovanog osposobljavanja i zapošljavanja lica s invaliditetom, posredovanja u zapošlavanju i radnom angažovanju, profesionalne orjentacije, stručnog osposobljavanja, prekvalifikacije ili dokvalifikacije, inoviranja znanja, ospobljavanja pripravnika za samostalan rad u stepenu njegove školske spreme, ostvarivanja naknade za vrijeme nezaposlenosti, postupka za ostvarivanje prava, upravnog nadzora, kaznenih odredaba i drugih pitanja od značaja za zapošljavanje lica s invaliditetom, primjenjuju se odredbe Zakona o zapošljavanju, ako ovim zakonom nije drugačije odredjeno.

Član 10 Pojedini izrazi uptrijebljeni u ovom zakonu, imaju sljedeće značenje: profesinalna rehabilitacija, podrazumijeva skup mjera i aktivnosti za rehabilitaciju radnih i radno socijalnih vještina i sposobnosti, radi stvaranja mogućnosti zapošljavanja lica s invaliditetom pod opštim uslovima; 2.poseban državni interes podrazumijeva stvaranje pravnih, socijalnih, materijalnih i ekonomskih i drugih uslova za sprovođenje profesionalne rehabilitacije, osposobljavanja, zapošljavanja i rada lica s invaliditetom na tržištu rada i u zaštitnim uslovima i pravo i dužnost Skupštine Republike Crne Gore, Vlade Republike Crne Gore, državnih organa i organa lokalne samouprave da stvaraju uslove i preduzimaju mjere i aktivnosti za profesionalno osposobljavanje, zapošljavanje i rad lica s invaliditetom; 3. profesionalno osposobljavanje podrazumijeva sticanje i upotpunjavanje znanja, vještina, spretnosti i mogućnosti za zapošljenje lica s invaliditetom: 4.dokfalifikacija podrazumijeva doškolovanje, odnosno inoviranje znanja lica s invaliditetom u okviru istog zanimanja; 5.prekfalifikacija podrazumijeva obrazovanje i osposobljavanje za drugo zanimanje istog ili višeg stepena stručne spreme, radi zapošljenja; 6. poslodavac je pravno lice koje s licem s invaliditetom zaključi ugovor o radu; 7. savjetovanje podrazumijeva stručni rad s licem s invaliditetom koje ima za cilj da se lice sa invaliditetom informiše, usmjeri i motiviše za profesionalno osposobljavanje; 8.subvencija podrazumijeva finansijsku pomoć koju dobija poslodavac radi zapošljenja lica s invaliditetom i 9.povlašćeni status podrazumijeva posebne povlastice, olakšice i podsticaje, propisane ovim zakonom.

- 302 -

II PRAVA I OBAVEZE LICA S INVALIDITETOM Član 11

Lice s invaliditetom ima pravo i obavezu na: 1.raspoređivanje na radno mjesto prema preostaloj radnoj sposobnosti; 2.prekfalifikaciju ili dokvalifikaciju; 3.odgovarajuću naknadu; 4.posebnu zaštitu zbog uvođenja tehnoloških,ekonomskih ili organizacionih promjena, u skladu sa zakonom; 5.stručno osposobljavanje i zapošljavanje na poslovima na kojima se ne mogu zaposliti na otvorenom tržištu rada; 6.poštovanje radne i tehnološke discipline tokom rada i stručnog osposobljavanja; 7. prioritet u zapošljavanju na radnom mjestu koje je, u skladu s programom zapošljavanja, predvidjeno za zapošljavanje lica sa invaliditetom i 8.da se prijavi na oglas o zapošljavanju za poslove na kojima ispunjava predvidjene uslove.

III PROFESIONALNA REHABILITACIJA Član 12

Lice s invaliditetom koju je utvrdio nadležni organ, iz čl. 6 i 7 ovog zakona ima pravo na profesionalno osposobljavanje, rehabilitaciju i zapošljavanje (u daljem tekstu:profesionalna rehabilitacija). Profesionalna rehabilitacija i zapošljavanje sprovodi se po Nacionalnom planu za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom( u daljem tekstu:Nacionalni plan). Nacionalni plan iz stava 1 ovog člana donosi Skupština Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Skupština), na predlog Vlade Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada)

Član 13 Plan iz člana 12 ovog zakona obuhvata naročito: 1.strategiju osposobljavanja i zapošljavanja lica s invaliditetom; 2.utvrđivanje prioritetnih razvojnih područja profesionalnog osposobljavanja lica s invaliditetom; 3.određivanje obima potrebnih sredstava 4.broj zaposlenih i nezaposlenih lica s invaliditetom i njihovu zastupljenost po godinama starosti; 5.podatke o visini troškova zaštite lica s invaliditetom u nacionalnom dohotku i po pojedinim javnim fondovima; 6.podatke o troškovima rada i osposobljavanja na otvorenom tržištu rada i pod posebnim uslovima; 7.program profesionalne rehabilitacije i uključivanje lica s invaliditetom u sistem radnog osposobljavanja; 8.predlog mjera za i zgradnju politike profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja ; 9.dogradnju postojećeg i izgradnju novog pravnog sistema u oblasti zapošljavanja, obrazovanja i socijalne politike u cilju posebne zaštite lica s invaliditetom; 10.definisanje strategije razvoja profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica s invaliditetom 11.određivanje izvršilaca programa i izvora sredstava za finasiranje profesionalne rehabilitacije i zapošljavanje lica s invaliditetom.

Član 14 Na osnovu Nacionalnog plana, Vlada donosi godišnji program profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica s invaliditetom.

- 303 -

Izvještaj o realizaciji programa iz stava 1 ovog člana, Vlada podnosi Skupštini na razmatranje najmanje jedanput godišnje, a najkasnije krajem kalendarske godine.

Član 15 Profesionalna rehabilitacija u smislu ovog zakona obuhvata naročito: 1.utvrdjivanje preostalih radnih i opštih sposobnosti; 2.profesionalno informisanje, savjetovanje i procjenu profesionalnih mogućnosti; 3.analizu tržišta rada, mogućnosti zapošljavanja i uključivanja u rad; 4.procjenu mogućnosti izvodjenja, razvoja i usavršavanja programa profesionalnog osposobljavanja; 5.radno osposobljavanje, dokfalifikaciju, održavanje i usavršavanje radnih sposobnosti do zapošljavanja; 6.informisanje i savjetovanje o pomoćnoj tehnologiji u učenju i radu; 7.pojedinačne i zajedničke programe za uključivanje u zajednicu; 8.predloge o primjeni različitih tehnologija i tehnika u učenju i radu uz procjenu mogućnosti primjene; 9.razvoj motivacije i osposobljenosti lica s invaliditetom u korišćenju odabrane tehnologije; 10.tehničku pomoć, podršku, praćenje i procjenu rezultata osposobljavanja; 11.informisanje i podršku izvorima finansiranja i 12.druga pitanja od značaja za profesionalnu rehabilitaciju lica s invaliditetom.

Član 16 Profesionalna rehabilitacija, se obavlja pod opštim uslovima ako je to potrebno zbog vrste i težine invalidnosti ili uspješnog rehabilitacionog procesa, a ostvaruje u zavisnosti od preostalih radnih sposobnosti i složenosti njenog organizovanja i izvodjenja . Profesionalnu rehabilitaciju lica s invaliditetom organizuje i izvodi, po posebno prilagođenom programu, posebna škola ili Javna ustanova za profesionalnu rehabilitaciju osnovana u skladu sa ovim zakonom. Program profesionalne rehabilitacije iz stava 1 ovog člana donosi republički organ uprave nedležan za poslove rada. Lica sa teškim invaliditetom koja su profesionalno osposobljena u inkluzivnom sistetemu obraovanja imaju pravo na novčanu naknadu dok se nalaze ma evidenciji Zavoda za zapošljavanje, u skladu sa zakonom.

IV - ORGANIZACIJE ZA PROFESIONALNU REHABILITACIJU I ZAPOŠLJAVANJE

1.Ustanova Član 17

Radi organizovanja i izvođenja profesionalne rehabilitacije lica s invaliditetom, osniva se Javna ustanova za rehabilitaciju lica s invaliditetom (u daljm tekstu:Javna ustanova). Javnu ustanovu iz stava 1 ovog člana osniva Skupština ili jedinica lokalne samouprave. Na osnivanje, način rada, nadzor nad stručnim radom i prestanak rada Javne ustanova, shodno se primjenjuju odredbe Zakona o socijalnoj zaštiti, ako ovim zakonom nije drugačije određeno. Na profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje prema odredbama ovog zakona ima pravo lice s invaliditetom, bez obzira na uzrok nastanka invalidnosti prije navršene 45 godine života (muškarac), odnosno 40 godine života (žena), ako se s obzirom na preostalu radnu sposobnost

- 304 -

može osposobiti za bilo koje zanimanje ili za zanimanje sa najmanje 50 % radnog učinka u odnosu na lica iste životne dobi, iste stručne spreme i pod istim uslovima rada i koji neće pogoršati njegovu invalidnost, ukoliko to pravo nije ostvareno po drugom pravnom osnovu

Član 18 Sredstva za rad ustanove iz člana 17 ovog zakona obezbjeđuje osnivač i Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom. Javna ustanova može sticati sredstva i pružanjem usluga i prodajom proizvoda nastalih u toku profesionalne rehabilitacije.

2. Zaštitna radionica Član 19

Za zapošljavanje lica s invaliditetom osniva se Zaštitna radionica. Zaštitna radionica se može osnovati kao ustanova ili kao preduzeće. Zaštitnu radionicu mogu osnovati skupštine jedinica lokalne samouprave i druga pravna i fizička lica. Zaštitnu radionicu mogu osnovati i strana pravna lica. Zaštitnu radionicu mogu osnovati dva ili više osnivača. Ako zaštitnu radionicu osnivaju dva ili više osnivača njihova međusobna prava i obaveze se uređuju aktom o osnivanju ili posebnim ugovorom.

Član 20 Zaštitna radionica ima statut i druga akta.

3.Radni centar Član 21

Lice s invaliditetom koje se na osnovu radnih i opštih sposobnosti ne može zaposliti i održati zaposlenje ni pod opštim, ni pod posebnim uslovima kod poslodavca ili u zaštitnoj radionici, ili u zaštitnom pogonu, može se zaposliti, odnosno osigurati rad u Radnom centru.

Član 22 U Radni centar se mogu zaposliti, odnosno osigurati rad lica s invaliditetom koja ne postižu radni učinak veći od 50% u odnosu na lica iste životne dobi, iste stručne spreme i pod istim uslovima rada. Radni centar mora imati najmanje 80% zaposlenih lica s invaliditetom u odnosu na ukupan broj zaposlenih. Lice s invaliditetom na radu u radnom centru ima položaj korisnika usluga. Bliže uslove u pogledu prostora, opreme i profila stručnih radnika za rad i osnivanje Radnog centra propisaće republički organ uprave nadležan za poslove rada.

Član 23 Radni centar se osniva kao ustanova za zaštitu lica s idvaliditetom, a posebo lica s teškim invaliditetom, koja se ne mogu zaposliti ili održati zaposlenje pod opštim ni pod posebnim uslovima, u zaštitnoj radionici ili u zaštitnom pogonu.

- 305 -

Radni centar osniva jedinica lokalne samouprave, Zavod za zapošljavanje, Centar za socijalni rad i druga pravna lica. Radni centar mogu osnovati dva ili više osnivača. Ako radni centar osnivaju dva ili više osnivača njihova međusobna prava i obaveze se uređuju posebnim ugovorom.

Član 24 Radni centar osniva se radi radno-terapeutskih aktivnosti u okviru habilitacije i rehabilitacije lica s invaliditetom.

Član 25 Radni centar ima statut i druga akta. Sredstva za osnivanje i rad radnog centra obezbjeđuje osnivač Radnog centra i Fond za profesionalnu rahabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditretom.

4.Zaštitni pogon Član 26

Poslodavac je dužan da, u okviru preduzeća u kojem otežani uslovi rada povećavaju nastanak invalidnosti, organizuje poseban pogon zaštitnog karaktera (u daljem tekstu: zaštitni pogon), za zapošljavanje i zaštitu lica s invaliditetom.

Član 27 Zaštitni pogon iz člana 26 ovog zakona organizuje se, ako ima : 1.najmanje 50% lica s invaliditetom od ukupnog broja zaposlenih ili ako zaposli najmanje 50% lica s invaliditetom; 2.odgovarujući prostor i opremu; 3.tehniku, instrumente, aparate, rezervne djelove i alate do procenta od 15% od ukupno potrebnih sredstava za osnivanje Zaštitne radionice ili Radnog centra i drugu opremu za zapošljavanje i radno angažovanje; 4.radna mjesta na kojima se mogu zaposliti lica s invaliditetom i 5.adaptirana radna mjesta u zavisnosti od potreba lica s invaliditetom. Bliže uslove iz stava 1 ovog člana propisuje republički organ uprave nadležan za poslove rada.

Član 28 Zaštitni pogon iz člana 27 ovog zakona i zaštitna radionica iz člana 19 ovog zakona, ima povlašćeni status. Ako zaštitni pogon ili zaštitna radionica iz stava 1 ovog člana u toku obavljanja djelatnosti prestane da ispunjava uslove koji su propisani za njegovo organizovanje, odnosno osnivanje, gubi povlašćeni status.

Član 29 Povlašćeni status u smislu člana 28 ovog zakona podrazumijeva: 1.oslobađanje od plaćanja carine na uvoz opreme i rezervnih djelova ; 2. plađanje plaćanja poreza na dodatu vrijednost; 3.oslobađanje od plaćanja poreza na dobit koja se upotrbljava za realizaciju programskih ciljeva; 4.oslobađanje od plaćanja naknade za infrastrukturu za gradjevinsko zemljište, vodoprivredu, elektroprivredu i magistralne puteve;

- 306 -

5.oslobađanje od plaćanja poreza na plate i druga lična primanja zaposlenih lica s invalitetom; 9. i ostale olakšice i podsticaje za zapošljavanje lica s invaliditetom; 6.oslobadjanje plaćanja ili smanjenja stopa doprinosa prema propisima o obaveznom penzijskom i invalidskom osiguranju; 7.pomoć u obezbjedjivanju sredstava za adaptaciju i pripremu radnog mjesta i uslova rada i 8.kreditna sredstva pod povoljnijim uslovima za kupovinu mašina, alata i opreme i pribora potrebnog za zapošljavanje i sl. Pravo iz stava 1 ovog člana može ostvariti i poslodavac koji zaposli lice s invaliditetom na otvorenom tržištu rada i pod posebnim uslovima. Odluku o visni povlastica iz stava 1 ovog član donosi republički organ uprave nadležan za poslove finansija, za svaki konkretn slučaj.

Član 30 Sredstva iz člana 29 ovog zakona vode se na posebnom računu preduzeća i mogu se koristiti, za : 1.proširenje kapaciteta preduzeća i osnivanje, odnosno organizovanje novih preduzeća za zapošljavanje lica s invaliditetom; 2.otvaranje novih radnih mjesta; 3.poboljšanje standarda lica s invaliditetom i 4.rad invalidskih organizacija i sl.

Član 31 Preduzeće koje zapošljava lica s invaliditetom upisuje se u sudski registar kad republički organ uprave nadležan za poslove rada utvrdi da je predviđeno radno mjesto za zapošljavanje lica s invaliditetom.

Član 32 Na osnivanje, organizovanje, rad i organizaciju obavljanja djelatnosti preduzeća koja zapošljavaju lica s invaliditetom, primjenjuju se propisi koji se odnose na preduzeća, ako ovim zakonom nije drugačije odredjeno.

V ZAJEDNIČKE ODREDBE 1.Upravni odbor

Član 33 Radom Javne ustanove, zaštitne radionice i radnog centra upravlja upravni odbor. Broj i sastav upravnog odbora se uređuje aktom o osnivanju ili statutom. Predsjednika i članove upravnog odbora imenuje osnivač. Upravni odbor se imenuje na vrijeme od četiri godine. Radom zaštićenog pogona upravlja se na način propisan propisima o preduzećima.

Član 34 Upravni odbor: 1.donosi statut; 2.donosi program rada; 3.donosi finasijski plan i završni račun; 4.usvaja izvještaj o poslovanju i izvještaj o radu i 5.vrši druge poslove utvrđene aktom o osnivanju i statutom. Saglasnost na statut iz stava 1 ovog člana daje Vlada.

- 307 -

Član 35 Rad upravnog odbora je javan. Izuzetno od stava 1 ovog člana, upravni odbor može odlučiti, da, u slučaju kad se raspravlja o pitanjima koja se odnose na lične podatke, kao i o pitanjima i činjenicama čijim bi iznošenjem moglo doći do nanošenja poslovne ili materijalne štete Javnoj ustanovi, zaštnoj radionici ili radnom centru ili drugom pravnom licu ili nanošenja štete ugledu, dostojanstvu i interesima lica s invaliditetom ili drugom fizičkom licu, isključi javnost. Statutom se bliže određuje u kojim slučajevima je isključena javnost.

2.Stručno vijeće Član 36

U Javnoj ustanovi, zaštitnoj radionici i radnom centru obrazuje se stručno vijeće: Stručno vijeće naročito: 1.odlučuje o razvoju i primjeni novih metoda i oblika profesionalne rehabilitacije; 2.predlaže upravnom odboru program profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja; 3.predlaže uvođenje novih tehnologija i tehničkih pomagala u profesinalnoj rehabilitaciji, odnosno radu lica s invaliditetom; 4.predlaže mjere za poboljšanje položaja zaposlenih lica s invaliditetom i 5.predlaže istraživačko-razvojne projekte, stručno usavršavanje i istraživanje i organizovanje stručnih seminara. Bliži djelokrug, način rada, sastav i imenovanje članova stručnog vijeća uređuje se aktom o osnivanju ili statutom.

3.Direktor Član 37

Javnu ustanovu, zaštitnu radionicu i radni centar zastupa, predstavlja i rukovodi radom, direktor. Direktor iz stava 1 ovog člana organizuje rad i odgovoran je za zakonitost rada i ostvarivanje programa rada. Direktora iz stava 1 ovog člana imenuje osnivač na period od četiri godine. Isto lice može biti ponovo birano za direktora.

Član 38 Direktor se bira na osnovu javnog konkursa. Za direktora može biti birano lice sa visokom stručnom spremom i najmanje pet godina radnog iskustva u struci.

4.Odgovornost za obaveze Član 39

Javna ustanova, zaštitna radionica i radni centar za svoje obaveze odgovaraju imovinom kojom raspolažu.

VI ZAPOŠLJAVANJE Član 40

Lice s invaliditetom se zapošljava na tržištu rada pod opštim ili posebnim uslovima.

- 308 -

Pod opštim uslovima, u smislu ovog zakona, smatra se zapošljavanje lica s invaliditetom na otvorenom tržištu rada. Pod posebnim uslovima, u smislu ovog zakona, smatra se zapošljavanje lica s invaliditetom u preduzeća, ustanove, zaštitne radioice ili druga pravna lica osnovana radi zapošljavanja lica s invaliditetom, koji se na osnovu radnih i zdravstvenih sposobnosti ne mogu zaposliti na otvorenom tržištu rada. Pod posebnim uslovima, u smislu ovog zakona, smatra se i samozapošljavanje, obavljanje samostalne djelatnost ili osnivanje preduzeća i zapošljavanje u porodičnom domaćinstvu i obavljanje poljoprivredne djelatnosti kao jedinog, glavnog ili dopunskog zanimanja..

Član 41 Organi državne uprave i organi jedinica lokalne uprave, ustanove, fondovi, javne službe i druga pravna lica( u daljem tekstu; poslodavci) u vlasništvu ili najmanje 30% u vlasništvu republike, koji imaju više od 20 do 50 zaposlenih, dužni su zaposliti najmanje jedno lice s invaliditetom. Poslodavac iz stava 1 ovog člana koji zapošljava više od 50 zaposlenih, dužan je zaposliti najmanje 6% lica s invalidiitetom u odnosu na ukupan broj zaposlenih. Izuzetno od st. 1 i 2 ovog člana, ako poslodavac ima ili zaposli lice s teškim invaliditetom, iz člana 8 ovog zakona, smatra se, u pogledu obaveze zapošljavanja, kao da je zaposlio dva lica s invaliditetom.

Član 42 Poslodavac iz člana 41 ovog zakona dužan je zaposliti lice s invaliditetom najkasnije u roku od godinu dana od dana primjene ovog zakona. Ako poslodavac ne zaposli lice s invaliditetom u roku iz stava 1 ovog člana,dužan je da prilikom svake isplate plata, uplatiti Fondu za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom, poseban doprinos u visini od 0,02% i 0,01% prihoda posebnog doprinosa Javnoj ustanovi. Izuzetno poslodavac koji ne podliježe obavezi zapošljavanja lica s invaliditetom dužan je prilikom svake isplate plata uplatiti Fondu za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom 0,01% posebnog doprinosa za nezaposlena lica s invaliditetom. Isplata doprinosa u smislu st. 2 i 3 ovog člana, obračunava se na bruto plate zaposlenih koji kod poslodavca rade.

Član 43 Lice s invaliditetom iz člana 5 ovog zakona zasniva radni odnos bez javnog oglašavanja, ako je stručno osposobljeno, prekvalifikovano ili dokvalifikovano za rad na određenom radnom mjestu ili na osnovu sporazuma poslodavca, uz posredovanje Zavoda, zaključenjem ugovora o radu, u skladu sa zakonom. U zaštitnu radionicu prioritetno se zapošljavaju lica s invaliditetom, uz posredovanje Zavoda, koja se nijesu mogla zaposliti, pod opštim uslovima na osnovu redovnih programa, u skladu sa zakonom. Pravo na prvenstvo u zapošljavanju u smislu stava 1 ovog člana ima lice s invaliditetom koje se nije moglo zaposliti pod opštim uslovima na osnovu redovnog programa rehabilitacije i zapošljavanja i koje čeka na zaposlenje duže od pet godina, ukoliko ispunjava uslove oglašavanja.

Član 44 Radna mjesta i poslove na kojima se, uz ispunjenje ostalih potrebnih uslova prioritetno zapošljavaju lica s teškim invaliditetom od najmanje 80 % invaliditeta propisuje republički organ uprave nadležan za poslove rada.

- 309 -

Organizacija koja zapošljava lice s teškim invvaliditetom na otvorenom tržištu rada dužna je da u aktu o sistematizaciji sistematizuje radna mjesta za zapošljavanje tih lica.

Član 45 Lice s invaliditetom zasniva radni odnos zaključenjem ugovora o radu, u skladu sa zakonom ili na drugi način ukoliko se ne radi o osiguranju u radnom centru. O zaklučenju ugovora o radu poslodavac je dužan obavijestiti Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom u roku od 30 dana od dana zaključenja ugovora.

Član 46 Na radno mjesto iz čl. 44 i 45 ovog zakona, može se zaposliti samo lice s invaliditetom. Izuzetno, na radno mjesto iz stava 1 ovog člana može se zaposliti i drugo lice ukoliko na evidenciji Zavoda za zapošljavanje nema lica s invaliditetom. Preduzeće iz stava 1 ovog člana dužno je da svake godine raspiše oglas za popunu tog radnog mjesta.

Član 47 Puno radno vrijeme lica s invaliditetom iznosi 40 časova u radnoj nedjelji.

Član 48 Poslodavac može na radnim mjestima na kojima rade lica s teškim invaliditetom uvesti rad kraći od punog radnog vremena, srazmjerno štetnom uticaju rada na zdravlje lica s invaliditetom. Lice s invaliditetom kome je radno vrijeme kraće od punog radno vremena ima sva prava kao i zaposleni koji radi puno radno vrijeme.

Član 49 Lice s invaliditetom ima za godinu dana rada pravo na plaćeni godišnji odmor u trajanju od najmanje 26 radnih dana.

Član 50 Lice s invaliditetom ne može, bez njegove pismene saglasnosti, biti rasporedjeno na rad van mjesta njegovog prebivališta. Lice s invaliditetom može raditi noću ili prekovremeno, uz njegovu pismenu saglasnost.

Član 51 Licu s invaliditetom, kome je, s obzirom na vrstu i stepen invalidnosti, bitno otežano dolaženje na posao, poslodavac može, u skladu sa zakonom, organizovati rad kod kuće, kada to dopušta priroda posla, ukoliko ti poslovi spadaju u djelatnost poslodavca ili su neposredno povezani sa tom djelatnošću, ako su obezbijedjeni uslovi za takav rad. Kolektivnim ugovorom kod poslodavca utvrdjuju se uslovi i način obavljanja poslova u smislu stava 1 ovog člana.

Član 52 Radno vrijeme lica s invaliditetom koje obavlja rad kod kuće utvrdjuje se u zavisnosti od unaprijed utvrdjene količine rada po jedinici vremena.

- 310 -

Član 53 Otkazni rok lica s invaliditetom, osim ako ugovor o radu otkaže zaposleni, produžava se još za mjesec dana.

Član 54 Medjusobna prava i obaveze izmedju Fonda za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom i pravnog lica koje zapošljava lice s invaliditetom, uredjuju se ugovorom.

Član 55 O zaposlenim i nezaposlenim licima s invaliditetom vodi se posebna evidencija. Evidenciju iz stava 1 ovog člana vodi Zavod za zapošljavanje Crne Gore, u skladu sa zakonom. Sadržaj evidencije i način vodjenja propisuje republički organ uprave nadležan za poslove rada.

Član 56 Radi vođenja evidencije iz člana 55 ovog zakona, poslodavac je dužan Zavodu za zapošljavanje dostaviti sljedeće podatke: -ime, prezime i matični broj zaposlenonog lica s invaliditetom; -dan zasnivanja radnog odnosa i -dan prestanka radnog odnosa. Podaci iz stava 1 ovog člana dostavljaju se u roku od 60 dana od dana zasnivanja, odnosno prestanka radnog odnosa.

VII POSTUPAK ZA OSTVARIVANJE PRAVA NA PROFESIONALNU REHABILITACIJU I ZAPOŠLJAVANJE

Član 57 Postupak za ostvarivanje prava na profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom pokreće se na zahtjev tog lica, odnosno njegovog zakonskog zastupnika ili punomoćnika. Predlog za pokretanje postupka može podnijeti i nadležni ljekar, roditelj, socijalni radnik ili defektolog ili invalidska organizacija.

Član 58 Na osnovu zahtjeva iz člana 57 ovog zakona, stručni radnik Zavoda za zapošljavanje Crne Gore ( u daljem tekstu:Zavod), uz saglasnost repubilčkog organa uprave nadležnog za poslove rada, priprema plan zapošljavanja. Plan iz stava 1 ovog člana, pored opštih podataka o starosnoj dobi sadrži i podatke o stručnoj spremi, psihofizičkoj sposobnosti lica s invaliditetom prema priloženoj dokumentaciji, nalazu i mišljenju nadležne komisije i sl. Komisija iz stava 2 ovog člana u nalazu i mišljenju daje opis zdrastvenog stanja i funkcionalne posljedice koje ima lice s invaliditetom za život i rad.

Član 59 O zahtjevu za ostvarivanje prava u prvostepenom i drugostepenom postupku odlučuju organi Zavoda. Rješenje Zavoda podliježe reviziji.

- 311 -

Član 60

U slučaju promjene zdravstvenog stanja lice s invaliditetom može ponovo ostvariti pravo na profesionalnu rehabilitaciju i zapošljenje.

Član 61

Oglas o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica s invaliditetom objavljuje Zavod.

Član 62 U postupku za ostvarivanje prava lica s invaliditetom primjenjuju se odredbe Zakona o zapošljavanju, Zakona o radu i Zakona o opštem upravnom postupku. Troškove postupka u rješavanju o pravima iz ovog zakona snosi organ koji je vodio postupak.

VIII - FOND ZA PROFESIONALNU REHABILITACIJU I ZAPOŠLJAVANJE LICA S INVALIDITETOM

Član 63 Radi profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica s invaliditetom, osniva se Fond za profesionalnu reahabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom ( u daljem tekstu: Fond). Fond iz stava 1 ovog člana organizuje, u saradnji sa Zavodom: 1.obezbjedjivanje sredstava za finasiranje i sufinansiranje programa za zapošljavanje lica s invaliditetom i prilagodjavanje radnih mjesta potrebama lica s invaliditetom; 2.obezbjeđuje sredstva za zapošljavanje lica s invaliditetom na otvorenom tržištu rada ili pod posebnim uslovima; 3.obezbjedjuje posebnne uslova za rad lica s invaliditetom; 4. pruža pomoć u adaptaciji i pripremi radnog mjesta i nabavci aparata, rezervnih djelova i alata; 5.obezbjeđuje sredstva za finansiranje i sufinansiranje organizacija za profesionalno osposobljavanje; 6. učestvuje u sufinansiranju preduzeća za zapošljavanje lica s invaliditetom i 7.obavlja i druge poslove u skladu sa ovim zakonom, aktom o osnivanju i statutom Fonda.

Član 64 Sredstva Fonda obezbjedjuju se iz: 1.državnog budžeta; 2.budžeta jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji lice s invaliditetom ima prebivalište; 3.sredstava koja uplaćuje poslodavac za nezaposlena lica; 4.izvornih prihoda Zavoda; 5.sredstava od novčanih uplata od igara na sreću, u skladu sa zakonom; 6.sredstava iz budžeta Republičkog Fonda penzijsko-invalidskog osiguranja; 7.sredstava od naplaćenih novčanih kazni za prekršaje i krivična djela zbog povreda prava iz radnog odnosa i socijalnog osiguranja; 8.sredstava od naplaćenih kazni, u skladu sa ovim zakonom; 9.sredstava poslodavca koje zapošljava lice s invaliditetom; 10.poreza na dodatu vrijednost; 11.sredstava posrebnog doprinosa koja poslodavac uplaćuje ako ne zaposli lice s invaliditetom ili zaposli drugo lice na radno mjesto koje je predviđeno za lice s invaliditetom i

- 312 -

12.poklona i drugih izvora u skladu sa zakonom. Sredstva iz stava 1 ovog člana uplaćuju se u korist računa Fonda. Fond dužan je da sredstva izdvojena u smislu stava 1 ovog člana koristi isključivo za namjene utvrdjene u članu 63 ovog zakona. Pravo na olakšice pri zapošljavanju lica s invaliditetom pripadaju i licima s invaliditetom koja obavljaju poljoprivrednu i drugu djelatnost, kao i porodičnom domaćinstvu, kao glavno ili dopunsko zanimanje.

Član 65 Ukoliko poslodavac nije u mogućnosti da obezbijedi sredstva za otvaranje, odnosno za organizovanje posebnih pogona zaštitnog karaktera za zapošljavanje i rad lica s invaliditetom, sredstva iz čl. 30 i 42 ovog zakona koriste se i za ove namjene na osnovu ugovora zaključenog izmedju Fonda i poslodavca. Ukoliko poslodavac zaposli lice s invaliditetom na neodređeno vrijeme Fond je dužan da tom pravnom licu isplati jednokratnu novčanu stimulaciju.

Član 66 Lice s invaliditetom koje samostalno obavlja djelatnost, zaštitna radionica ili radni centar i drugo pravno lice koje zapošljava lica s invaliditetom podnosi zahtjev za dodjelu sredstava iz čl.30 i 42 ovog zakona, Fondu.

Član 67 Organi Fonda su upravni odbor i direktor.

Član 68 Upravni odbor iz člana 67 ovog zakona ima sedam članova koje imenuje Vlada, i to: -predsjednika i jednog člana iz reda republičkog organa uprave nadležnog za poslove rada, republičkog organa uprave nadležnog za poslove zdravlja i republičkog organa uprave nadležnog za poslove industrije, energetike i rudarstva; -dva člana iz reda invalidskih organizacija; -jednog člana iz reda nezaposlenih lica s invaliditetom sa evidencije Zavoda; -jednog člana iz reda sindikata i -jednog člana iz reda udruženja poslodavaca Republike Crne Gore. Mandat upravnog odbora traje četiri godine.

Član 69 Fond: 1.predlaže politiku profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica s invaliditetom; 2.utvrdjuje program i plan rada Fonda; 3.odlučuje o korišćenju sredstava; 4.donosi finansijski plan i završni račun; 5.odlučuje o dodjeli sredstava za namjene predvidjene ovim zakonom; 6.donosi poslovnik o svom radu; 7.razmatra i usvaja izvještaj o svom radu; 8.donosi statut i druga akta i 9.vrši druge poslove u skladu sa ovim zakonom, aktom o osnivanju i statutom Fonda.

Član 70 Rad Fonda je javan.

- 313 -

Fond je dužan svakih šest mjeseci podnijeti izvještaj osnivačima i nadležnim organima iz člana 68 stav 1 alineja 1 ovog zakona o ostvarenim sredstvima po svim osnovima, ukupnim sredstvima i utrošku sredstava, u skladu sa ovim zakonom.

Član 71 Radom Fonda rukovodi direktor Fonda. Direktora Fonda imenuje Vlada. Mandat direktora traje četiri godine. Direktor Fonda: -organizuje rad u Fondu; -izvršava odluke i zaključke Upravnog odbora; -zastupa i predstavlja Fond i -vrši i druge poslove u skladu sa ovim zakonom i statutom Fonda.

IX POVRAĆAJ SREDSTAVA I SUBVENCIONIRANJE ZARADA Član 72

Ukoliko lice s invaliditetom koje samostalno obavlja djelatnost ili zaštitna radionica ili radni centar ili drugo pravno lice koje je ostvarilo pravo na sredstva koja se vode kod Fonda, koristi sredstva suprotno namjeni, dužno je da sredstva vrati Fondu. Fond iz stava 1 ovog člana ima pravo zahtijevati povraćaj sredstava i kada su sredstva fonda dodijeljena na osnovu netačnih isprava ili podataka ili ostvarena na drugi protivpravan način, ili ukoliko se sredstva koriste protivno namjeni ili u većem obimu nego što mu pripadaju, u roku od petnaest dana od dana saznanja. Fond iz stava 1 ovog člana ima pravo i na naknadu štete.

Član 73 Na subvenciju zarade lica s invaliditetom ima pravo poslodavac koji je zaposlio lice s teškim invaliditetom. Visina subvencije zavisi od trajanja zaposlenja i određuje se u odnosu na prosječnu platu u Republici i iznosi: u prvoj godini 80%; u drugoj godini 60% i u trećoj, četvrtoj, petoj i svakoj narednoj godini 50%. Ako je radni odnos zaključen na određeno radno vrijeme visina subvencije u smislu stava 1 ovog člana iznosi 40%. Subvencija se dodjeljuje i za subvencioniranje dijela plate ličnog asistenta ( pomagača u radu) lica s teškim invaliditetom, u toku rada. Međusobna prava i obaveze u pogledu uslova i načina plaćanja subvencije uređuju se ugovorom imeđu Fonda i poslodavca. Ustanova, zaštitna radionica, radni centar i zaštitni pogon može primati pomoć u novcu i druga materijalna sredstva. Način korišćenja sredstava opredjeljuje darodavac.

X - NADZOR Član 74

Rad Javne ustanove, zaštitne radionice, radnog centra i zaštitnog pogona podliježe nadzoru.

- 314 -

Nadzor nad provodjenjem odredaba ovog zakona vrši republički organ uprave nadležan za poslove rada, u skladu sa zakonom. U pogledu nadzora nad zakonitošću rada, nad stručnim radom i nadzora nad pedagoškim radom, shodno se primjenjuju odredbe Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti.

Član 75 Inspekcijski nadzor nad provodjenjem odredaba ovog zakona vrše nadležni inspekcijski organi, u skladu sa zakonom.

XI - KAZNENE ODREDBE Član 76

Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestastrukog iznosa najniže cijene rada u Republici, kazniće se za prekršaj Fond, ako: 1.uskrati Zaštitnoj radionici ili radnom centru ili licu s invaliditetom koje samostalno obavlja djelatnost ili drugom pravnom licu koje ima zaštitne pogone za zapošljavanje lica s invaliditetom, ili poslodavcu koji na otvorenom tržištu rada zapošljava lica s invaliditetom, pravo na dodjelu sredstava iz Fonda, predvidjena za namjene iz člana 63 ovog zakona; 2.koristi sredstva suprotno namjeni iz šlana 63 ovog zakona; 3. ne podnese izvještaj iz člana 70 ovog zakona; -ne podnese zahtjev za povraćaj sredstava iz člana 72 st. 1 i 2 ovog zakona. Za prekšaj iz stava 1 ovog člana kazniće se i odgovorno lice u Fondu, novčanom kaznom od desetostrukog do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Republici.

Član 77 Novčanom kaznom od pedesetostrukog do dvjestastrukog iznosa najniže cijene rada u Republici, kazniće se za prekršaj poslodavac, ako: 1.ne ispuni uslove u pogledu prostora, opreme i stručnih radnika iz člana 22 stav 4 ovog zakona; 2.ne uplati poseban doprinos iz člana 42 stav 2 ovog zakona; 3.ne zaposli lice s invaliditetom, odnosno ako na radno mjesto koje je predviđeno za zapošljavanje lica s invaliditetom zaposli drugo lice, a na evidenciji Zavoda ima lica s invaliditetom koje ispunjava tražene uslove iz član 47 stav 2; 4.ne dostavi Zavodu podatke o licima s invaliditetom iz člana 56 ovog zakona.

XII - PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE Član 78

Zahtjevi za ostvarivanje prava po ovon zakonu koji su podnešeni do dana stupanja na snagu ovog zakona, okončaće se prema propisima koji su se primjenjivali do tog dana, ukoliko je to za stranku povoljnije. Žalbe podnijete protiv rješenja donijetih do stupanja na snagu ovog zakona, rješavaće se po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona.

Član 79 Poslodavac je dužan da opšte akte usaglasi sa odredbama ovog zakona u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 80 Javna ustanova za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom osnovaće se u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

- 315 -

Javna ustanova iz stava 1 ovog člana donijeće statut i druga akta u roku od 30 dana od dana osnivanja.

Član 81 Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom osnovaće se u skladu sa odredbama ovog zakona u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona. Fond iz stava 1 ovog člana će otvoriti poseban račun fonda u roku od trideset dana, od dana konstituisanja.

Član 82 Preduzeće koje zaposli najmanje 50% lica s invaliditetom ili koje ima zaštitne pogone dužno je da, u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, usaglasi statut i druga akta sa odredbama ovog zakona. Preduzeće iz stava 1 ovog člana, dužno je da u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona, dostavi Zavodu podatke o licima s invaliditetom, radi vodjenja evidencije.

Član 83 Skupština Republike Crne Gore će u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, donijeti Nacinalni plan profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja.

Član 84 Vlada Republike Crne Gore će u roku od 30 dana od dana donošenja Nacionalnog plana profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja, donijeti Program profesinalne rehabilitacije i zapošljavanja.

Član 85 Republički organ uprave nadležan za poslove rada donijeće bliže propise za provodjenje ovog zakona u roku od šest mjeseci, od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 86 Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u »Službenom listu RCG«.

OBRAZLOŽENJE I - USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENJE ZAKONA

Ustavni osnov za donošenje zakona sadržan je u odredbi člana 12 stav 1 tačka 4, a u vezi sa čl. 52 i 56 Ustava Republike Crne Gore kojom je predvidjeno da se zakonom uredjuje pravo na rad, slobodan izbor zanimanja i zapošljavanja i posebna zaštita invalida.

II - RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA I CILJEVI KOJI SE NJIME ŽELE POSTIĆI Nova rješenja u pogledu tržišne ekonomije zahtijevaju da se na bitno drugačijim osnovama uspostavi odnos institucionalnog i statusnog organizovanja i zapošljavanja lica s invaliditetom. Zapošljavanje i zaštita lica s invaliditetom zahtijeva promjenu suštinskog karaktera u odnosu na

- 316 -

do sada važeća rješenja i dosadašnju regulativu, pa se zbog toga predlaže donošenje ovog zakona.Konceptom ovog zakona se mijenja položaj lica s invaliditetom iz jednog deklarativnog (vodjenja brige o zapošljavanju invalidnih lica ), u promjenu statusnog položaja lica s invaliditetom. U tom smislu, ovim Nacrtom zakona uspostavlja se jednako pravni odnos u zapošljavanju lica s invaliditetom, koja su se osposobila u radovnim ili specijalizovanim školama, po redovnom ili specijalnom programu, sa drugim licima, kao i mogućnost radnog osposobljavanja, prekfalifikacije i dokfalifikacije u cilju zapošlavanja i rada na tržištu rada. Nacrt zakona polazi od osnovne postavke da je svako lice s invaliditetom sposobno za neki rad koji i za poslodavca i za državu i za lice s invaliditetom može biti isplativ. Zavisno od radnih sposobnosti potreba tržišta rada, kroz pogone zaštitnog karaktera, zaštitne radionice i radne centre i druga preduzeća koja zapošljavaju lica s invaliditetom, država i lica s invaliditetom ostvaruju preduslove za zapošlavanje i zaštitu svoje materijalne i socijalne sigurnosti i sigurnosti porodice. Invalidnost može biti izazvana različitim uzrocima, što predstavlja nesumljivo jedan od najsloženijih najozbiljnijih problema ne samo socijalne politike, već i ukupne društvene politike.Prema svjetskim standardima u jednoj zemlji od ukupnog broja stanovnika 10% se odnosi na invalide.Iskazano statistitikom brojki u Crnoj Gori je početkom 2003. godine bilo 1921 nezaposlenih invalida rada-korisnika privremene naknade do zaposlenja, kao i 5453 invalida rada II i III kategorije invalidnosti. Zaštita lica s invaliditetom je prioritet svakog društva, bez obzira na oblik zaštite( materijalno obezbjedjenje, zbrinjavanje, zapošljavanje), a posebno onih institucija koje se bave zaštitom lica s invaliditetom. Nesumljivo je da se kod nas posvećuje pažnja zaštiti lica s invaliditetom, ali s obzirom na mjere i stepen zaštite može se reći da se ne ostvaruje primarna zaštita–zapošljavanje lica s invaliditetom, već naknadna-obezbjedjenje naknade za vrijeme nezaposlenosti, čime nezaposleno lice nije aktivni, već pasivni subjekt zapošljavanja. Zbog tih razloga Nacrtom zakona se predvidjaju značajne novine u odnosu na dosadašnja, uglavnom deklarativana rješenja u zapošljavanju lica s invaliditetom.Pojedini zakoni (Zakon o radu sl.) se uglavnom bave samo po nekim kategorijama zapošljavanja lica s invaliditetom, ali bez vidljivih rezultata. Prirodnu težnju svakog čovjeka, pa i lica s invaliditetom, da postigne nezavisnost u životu i radu i u toj nezavisnosti da dostigne novo vrednovanje i integraciju u duštvo, ovaj zakon je prepoznao kao društveni zahtjev i potrebu, da kroz organizovan rad stvori ekonomsku i drugu nezavisnost lica s invaliditetom, što je veliki značaj i sa psihološkog aspekta, jer se lica s invaliditetom osjećaju društveno korisnim ličnostima, pa država, shodno ustavu, mora obezbijediti i stvoriti uslove za socijalnu sigurnost svakom gradjaninu.

III - OBJAŠNJENJE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA Ove osnovne postavke i premise nametnule su potrebu donošenja ovog zakona.Nacrt zakona je podijeljen u XII poglavlja, čija rješenja se u sadržinskom i pravno- tehničkom smislu medjusobno dopunjuju i konzistentna su. Poglavljem I Osnovne odredbe Nacrta zakona uredjena je sadržina, cilj i područje primjene ovog zakona.Osim toga, ovim poglavljem bliže su, u sadržinskom smislu pojašnjeni pojedini termini upotrijebljeni u ovom zakonu. Nadalje, definisano je invalidno lice, kao lice kod kojeg postoji tjelesno, intelektualno, čulno, ili mentalno oštećenje koje ima za posljedicu trajno smanjenje mogućnosti zapošljenja ili radnog angažovanja. Poseban kvalitet ovog zakona predstavlja član 8 ovog zakona.Naime Nacrtom zakona predviđeno je da su lica sa oštećenjem većim od 50%, lica sa teškim invaliditetom. Nadalje

- 317 -

predviđena je i situacija, za slučaj da invalidnost nije utvrdjena, tako da invaliditet i stepen invalidnosti utvrdjuje nadležni centar za socijalni rad, po zahtjevu lica s invaliditetom. Ostala pitanja iz oblasti zapošljavanja, naknade za vrijeme nezaposlenosti, posredovanja u zapošljavanju isl. bliže uredjuje Zakon o zapošljavanju, kao leks specijalis i ta rješenja se neposredno primjenjuju, pa je nepotrebno pretjerano normiranje. Poglavljem II se bliže uređuju prava i obaveze lica s invaliditetom u pogledu ostvarivanja pojedinih prava iz ovog zakona. Poglavljem III se pod jedinstvenim pojmovnikom, bliže definišu mjere i aktivnosti koje se odnose na profesionalno osposobljavanje i rehabilitaciju lica s invaliditetom, na osnovu kojih se , u skladu sa Nacionalnim planom za zapošljavanje i profesinalnu rehabilitaciju lica s invaliditetom, obezbjedjuje radno osposobljavanje, dokfalifikacija i prekfalifikacija radi zapošljavanja lica s invaliditetom. Poglavljem IV Nacrta zakona bliže je definisan način osnivanja i vrste organizacija za zapošljavanje lica s invaliditetom Saglasno tome predviđa se osnivanje javne ustanove za rehabilitaciju lica s invaliditetom, osnivanje zaštitnih radionica i radnih centara, kao i mogućnost organizovanja zaštitnog pogona, radi zapošljavanja lica s invaliditetom. Osnivanje takvih organizacija nameće obavezu da se tim organizacijama da status povlašćenog preduzeća, koja izvršavajući ovako značajnu i osjetljivu društvenu i humanitarnu funkciju – zapošljavaju lica s invaliditetom. Sa tih razloga ove organizacije treba da imaju odredjene pogodnosti i povoljnosti u pogledu uvoza opreme, plaćanja poreza, naknada i sl.Tako prikupljena sredstva po osnovu povlašćenog statusa bi se, saglasno Nacrtu zakona mogla koristiti isključivo za namjene utvrdjene zakonom (proširenje kapaciteta, otvaranje novih radnih mjesta, poboljšanje standarda lica s invaliditetom i sl.). Poglavljem V su definisane odredbe zajedničkog karaktera za organe upravljanja, stručno vijeće, direktora i odgovornost za obaveze za javnu ustanovu, zaštitnu radionicu i radni centar. Poseban kvalitet ovom zakonu daje rješenje sadržano u poglavlju VI Zapošljavanje, kojim se na eksplicitan način utvrdjuju prava, obaveze i odgovornosti svih subjekata u postupku zapošljavanja lica s invaliditetom.U tom smislu lica s teškim invaliditetom se prioritetno zapošljavaju, uz posredovanje Zavoda za zapošljavanje.To pravo mogu ostvariti lica s invaliditetom koja čekaju na zaposlenje duže od pet godina. Organi državne uprave i organi jedinica lokalne samouprave, ustanove, fondovi, javne ustanove i druga pravna lica u vlasništvu ili najmanje u vlasništvu 30% republike dužni su zaposliti najmanje jedno lice s invaliditetom, a ona pravna lica koja zapošljavaju više od 50 zaposlenih radnika, dužni su zaposliti 6% lica s invaliditetom u odnosu na ukupan broj zaposlenih.Osim toga, izričito je Nacrtom zakona predvidjeno da se na predviđena radna mjesta za lica s invaliditetom mogu zaposliti samo lica s invaliditetom, ako ih ima na Zavodu za zapošljavanje.Ukoliko poslodavac ne zaposli lice s invaliditetom ili na to radno mjesto zaposli drugo lice, dužan je uplatiti poseban doprinos u korist Fonda za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom. Nacrtom zakona su date odredbe zaštitnog karaktera u pogledu radnog vremena, rasporedjivanja, kao i obaveza Zavoda da vodi posebnu evidenciju nezaposlenih i zaposlenih lica s invaliditetom. Poglavljem VII Nacrta zakona se bliže uređuje način i postupak ostvarivanja prava iz ovog zakona sa osnovnom porukom da se postupak vodi po odredbama ovog zakona, Zakona o zapošljavanju i Zakona o opštem upravnom postupku. Poglavljem VIII, osnivanjem Fonda za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica s invaliditetom uspostavlja se osnovni cilj za podsticanja zapošljavanja, finansiranja i sufinansiranja programa zapošljavanja i prilagodjavanja radnog mjesta potrebama lica s invaliditetom, obezbjedjivanja sredstava pomoći u organizaciji radnog mjesta i nabavci aparata i sl.Sredstva Fonda se obezbjedjuju iz sredstava propisanih zakonom.

- 318 -

Organ Fonda je upravni odbor i direktor, sa jasno podijeljenom nadležnošću i brojem članova Upravnog odbora. Poglavljem IX, regulisano je pitanje povraćaja sredstava ako se ostvare ili koriste suprotno namjeni ili se ostvare u obimu većem nego što su zakonom predvidjena. Poglavljem X, uredjeno je pitanje nadzora nad provođenjem odredaba ovog zakona. Odredbama poglavlja XI uređeno je pitanje kaznenenih odredba i predvidjene su prekšajne sankcije za ponašanje suprotno zakona. Odredbama poglavlja XII Prelazne i završne odredbe, propisana su rješenja prelaznog karaktera sa jasno definisanim obavezama za donošenje i usaglašavanje akata, usaglašavanje pravnog statusa preduzeća, donošenje Nacionalnog plana za zapošljavanje i rehabilitaciju lica s invaliditetom.

IV - SREDSTVA BUDŽETA ZA SPROVODJENJE ZAKONA Za sprovodjenje ovog zakona potrebno je obezbijediti posebna sredstva u budžetu Republike. *****************************************************************************

- 319 -