Übersetzungswissenschaft

oraz

Szkoła Lipska EWA DRAB

Współczesne tendencje przekładoznawcze – A. Pisarska, T. TomaszkiwiczWydawnictwo Naukowe UAM, 1996

Głównymi badaczami nurtu

byli:

1. Wolfram Wilss

2. Katharina Reiss

3. Werner Koller

4. Otto Kade

5. Albrecht Neubert

Szkoła niemiecka:

• opierała się na teorii E. Nidy

• próbowała wprowadzić do badań zasady nauk matematycznych (ekwiwalencja)

• posiada orientację lingwistyczną, a przez wielu jest nazywana subdyscypliną językoznawstwa stosowanego, której metody przyjęła.

Szkoła Lipska :

• jej przedstawiciele działali na Uniwersytecie Lipskim.

• istotą badań jest:analiza procesów przekładowych traktowanych jako procesy językowe oraz badanie wykorzystywanych przy tych procesach mechanizmów językowych

Ekwiwalencja:

• główny przedmiot poszukiwań badaczy ze szkoły niemieckiej

• centrum definicji przekładu

• element ważniejszy niż idea przekładu wiernego i wolnego

System potencjalnych ekwiwalencji międzyjęzykowych

Otto Kadego (1968):

•Ekwiwalencja totalna: idealna korespondencja znaczeniowa i formalna między wyrazami dwóch różnych języków.

•Ekwiwalencja fakultatywna: korespondencja miedzy jednym słowem a kilkoma z drugiego języka.

•Ekwiwalencja aproksymatywna: korespondencja jednego słowa do części znaczenia z drugiego języka

•Ekwiwalencja zerowa: brak odpowiednika w jednym z języków branych pod uwagę.

Teoria komunikacji w przekładzie

• komunikacja nie ulega pogorszeniu przy zastąpieniu tekstu źródłowego tekstem języka docelowego, jeśli inwariantem

pozostanie INFORMACJA.

• kluczem są idee kodu, kodowania wiadomości i dekodowania przez odbiorcę docelowego

Model komunikacji wewnątrz języka

Nadawca i odbiorca używają tego samego kodu (języka), dlatego droga komunikatu jest krótka:

NADAWCA

KOMUNIKAT

ODBIORCA

KODOWANIE

DEKODOWANIE

Model komunikacji międzyjęzykowej Otto Kadego

(1968)

W komunikacji między językami, na płaszczyźnie przekładu, kod jest inny, dlatego tłumacz pełni funkcję pośrednika. Dekoduje tekst w języku wyjściowym jako pierwszy odbiorca, a potem nadaje dekodowaną (przetłumaczoną) wiadomość jako drugi nadawca, aby ta dotarła zrozumiała do drugiego, docelowego odbiorcy

NADAWCATłumacz dekoduje

Tłumacz koduje na nowo

ODBIORCA

Badania Kathariny Reiss

• ekwiwalencję można znaleźć na poziomie jednostek, ale także całych tekstów.

• Wyróżnienie typów tekstów:

tekst informatywny: inwariantem w tłumaczeniu są informacje (instrukcja, komentarz, dokumentacja, esej)

tekst ekspresywny: tworzenie analogicznej formy artystycznego przekazu (powieści, liryka, dramat)

tekst operatywny: adaptacja wzorców do kultury docelowej (pamflet, satyra, kazania)

Wolfen Wilss• chciał stworzyć OGÓLNĄ TEORIĘ

PRZEKŁADU grupującą bardziej szczegółowe zagadnienia

• zajmował się wpływem psychologii, intuicji, poznaniem na przekład

• traktował tłumaczenie jako TRANSFER: przekład to poszukiwanie drogi do zsynchronizowania na różnych poziomach językowych dwóch odrębnych systemów językowych.

• korzystał z SEMIOTYCZNEJ ANALIZY TEKSTU – przekład należy rozważać w kategorii tekstu. Tłumaczenie zakłada pełne zrozumienie (na każdym poziomie językowym) tekstu źródłowego, przy którym konieczna jest kompetencja transferowa tłumacza.

Wolfen Wilss 2

• korzystał z LINGWISTYKI TEKSTU – językoznawcza analiza struktur powierzchniowych tekstu prowadzi do jego REKONSTRUKCJI w języku docelowym.

• rozróżniał tłumaczenia:

DOSŁOWNE – zachowanie konstrukcji z języka wyjściowego przy jej dostosowaniu do języka docelowego

SŁOWO W SŁOWO – każde słowo w języku docelowym jest dokładną repliką odpowiedniego słowa z języka wyjściowego

Tłumacz

• jest elementem analizy tłumaczonego tekstu, dlatego należy wziąć pod uwagę jego indywidualny i subiektywny wpływ na tekst

• musi być multikulturowy, bo język, jak i tekst, jest integralną częścią kultury

• jest nośnikiem informacji, która stanowi istotę przekładanego tekstu

Tekst w kulturze

• przekład to akt komunikacyjny, TRANSFER KULTUROWY

• przekład nie może być kulturowo wyizolowany

• TEXT-IN-SITUATION: tekst jako całość zanurzona w danej kulturze wyjściowej.

„DETRONIZACJA” tekstu źródłowego – “stworzenie” nowego tekstu przez tłumacza, poprzez przeniesienie go do nowej kultury.

• tłumaczenie można pojmować też (Holtz-Mänttäri) jako akt komunikacji poprzez bariery kulturowe.

TEKST

SYTUACJA JĘZYKOWAKULTURA

tekst zanurzony jest w konkretnej sytuacji językowej, która z kolei osadzona jest w kulturze. Możemy: utrzymać tło kulturowe tekstu wyjściowego dostosować tekst do percepcji kulturowej języka docelowego

Tekst a przekład

• bardziej liczy się funkcja tekstu docelowego (PRZEKŁAD PROSPEKTYWNY) niż zalecenia tekstu wyjściowego (PRZEKŁAD RETROSPEKTYWNY)

• najważniejszy jest cel, dla którego tekst powstaje (podejście całościowe do zawartości tekstu)

SŁOWNIK WAŻNYCH POJĘĆ

POLSKI ANGIELSKI FRANCUSKIEkwiwalencja equivalence equivalence (f)

Językoznawstwo stosowane

applied linguistics linquistique (f) appliquée

Procesy językowe linguistic processes procès (m) linguistique

Mechanizmy językowe

linguistic mechanisms mécanisms (m) linquistiques

Ekwiwalencja totalna total equivalence equivalence (f) totale

Ekwiwalencja fakultatywna

optional equivalence equivalence (f) facultative

Ekwiwalencja aproksymatywna

approximative equivalence

equivalence (f) approximative

Ekwiwalencja zerowa

zero equivalence equivalence (f) zéro

POLSKI ANGIELSKI FRANCUSKI

Tekst źródłowy / docelowy

source text / target text texte (m) de source (originale) / de but

Przekład prospektywny / retrospektywny

prospective/ retrospective translation

traduction (f) prospective / retrospective

Nadawca / Odbiorca sender / receiver destinateur / destinataire

Kodowanie / Dekodowanie

encoding / decoding codage (m) / décodage (m)

Komunikacja wewnątrz- / międzyjęzykowa

communication intra- / interliguistic

communication intra- / interlinguistique

Tekst informatywny informative text texte (m) informatif

Tekst ekspresywny expressive text texte (m) expressif

Tekst operatywny operative text texte (m) opératif

Semiotyczna analiza tekstu

semiotic text analysis analyse (f) sémiotique du texte