Ürək küyləriATU-NUN TPP KAFEDRASININ

ASSİSTENTİNOVRUZOVA MƏNZƏR SƏLİM QIZININ

AÇIQ DƏRSİNƏ DAİR PREZENTASİYASI

Ürək küyləri –ürək boşluqları və magistral damarların qapaqüstü şöbələrində turbulent axınin yaranması zamanı dəfələrlə təkrarlanan patoloji səs dalğalarıdır.

Küylərin əmələ gəlmə mexanizmləri-turbulent axın

Qan cərəyanının daralmış nahiyədən keçməsi(məs.aorta mənfəzinin daralması),

Qanın genişlənmiş nahiyəyə keçməsi(məs.aortanın anevrizması),

Damarların intima qişasında nahamarlığın olması (tromb,aterosklerotik pilək,çapıq)

Normal strukturdan keçən qan cərəyanının sürətinin artması(tireotoksikoz,qızdırma.sinir oyanıqlığı),

Qanın reoloji xüsusiyyətlərinin dəyişməsi- suvaşanlığının azalması(məs.anemiya).

Ürək boşluqları, kameraarası arakəsmənin anadangəlmə qüsurlarında qanin yüksək təzyiqli boşluqdan alçaqtəzyiqli boşluğa hərəkəti zamanı(məs.mədəcikarası,yaxud qulaqcıqarası çəpərin qüsuru zamanı).

Yaranma mexanizmi

Küylərin təsnifatı KÜYLƏRÜrəkdaxili(intrakardial):- Üzvi və funksionalÜrəkdənkənar(ekstrakardial): -Perikardın sürtünmə küyü,-Plevroperikardial küy,-Damarların mənfəzinin daralması,-Damarların mənfəzinin

genişlənməsi(anevrizmalar).

ÜZVİ KÜYLƏRÜzvi küylər(qapaqlarda və arakəsmələrdə

struktur dəyişikliklər):-ürəyin qazanilmış qüsürları(2- və 3-taylı qapaq

çatişmazlıqları,mitral və trikuspidal dəliklərin daralması,aypara qapaqların çatışmazlığı,aorta və ağ ciyər arteriyasının mənfəzlərinin daralmaları).

-anadangəlmə ürək qüsurları(mədəcikarası-və qulaqcıq arası çəpərin qüsurları botal axacağının açıq qalması və s.)

Üzvi küylər:-Qapaq mənşəli və-Əzələ mənşəli ola bilər

FUNKSİONAL KÜYLƏR.Funksional küylər:-Dinamik küylər(tireotoksikoz,qızdırma ,nevroz

və s),-Anemik küylər(anemiyalar).-Nisbi funksional küylər(qapaqların nisbi

çatışmazlığı və ya qapaq dəliklərinin nisbi daralmaları).

-Aksidental(zərərsiz)küylər.

NİSBİ FUNKSİONAL KÜYLƏR.AV-qapaqların fibroz halqalarının

genişlənməsi(2- və 3-taylı qapaqların nisbi çatışmazlıqları),

Papilyar əzələlərin funksional pozulmaları:-papilyar əzələlərin infarktı,-mitral qapağın prolapsı. Digər səbəblərdən ürək boşluqlarının

genişlənmələri zamanı fibroz halqanın ölçülərinin normal olması,hemodinamikanın pozulması səbəbindən daralmanın baş verməsi,aorta və ağ ciyər arteriyasının genişlınməsi:

-Kumbs küyü,-Flint küyü,-Qrehem-Still küyü,-Aorta qapağı çatışmazlığı zamanı nisbi sistolik

küy.

Üzvi küylərin xüsusiyyətləriHemodinamik mənşəinə görə küylər bölünür:-qovulma küyləri-qanın mədəcikdən magistral

damara qovulması zamanı maneə ilə rastlaşması(aorta və ağ ciyər arteriyasının mənfəzinin daralması),

-requrgitasiya küyləri-qanın geriyə axını zamanı dar yerdən keçməsi (mitral,trikuspidal,aortal və pulmonal qapaqların çatışmazlıqları),

-dolma küyləri-qanın qulaqcıqdan mədəciyə daxil olması zamanı maneə ilə rastlaşması(mitral və trikuspidal dəliklərin daralması).

Üzvi küylərin xarakteristikasıTembri- təzyiqlər qradientindən asılıdırGücü(intensivliyi)-qan cərəyanı sürətindən və

qanın həcmindən asılıdır. Küyün intensivliyi həmçinin tənəffüs fazalarından

asılı olaraq dəyişirDavametmə müddəti qan cərəyanının keçdiyi

dəliyin ölçüsündən asılıdır.Irradiasiyası və intensivliyi bədən vəziyyətinin

dəyişməsi zamanı dəyişirSistola və diastola fazalarına münasibəti qüsürun

formasından asılıdır.Forması-qanın həcminin dəyişməsindən asılıdır.

Üzvi küylərin ümumi xüsusiyyətləriKüyün lokalizasiyası-episentri(punctum

maximum)

-mitral qapaq çatışmazlığı və mitral stenoz-ürəyin zirvəsi və IV-cü q.a.döş sümüyündən solda(mitral qapağın anatomik proyeksiyası ).

-3-taylı qapaq çatışmazlığı və trikuspidal stenoz-xəncərəbənzər çıxıntı üzərində,

-aortal stenoz-II-ci q.a. döş sümüyündən sağda)

və aorta qapağının çatışmazlığı-III-cü qabırğanın döş sümüyünə birləşdiyi nahiyyədə və II-ci q.a.s.döş sümüyündən sağda,

-ağ ciyər arteriyasının stenozu və ağ ciyər arteriyasının aypara qapağının çatışmazlığı-II-ci q. a.s.döş sümüyündən solda.

Küylərin dinlənilmə nöqtələri

Küyün irradiasiyası:(qan cərəyanı və miokard vasitəsi ilə:

Mitral qapağın çatışmazlığı:sol qulaqcığa doğru,sol qoltuqaltı nahiyyəyə ,

Mitral stenoz:irradiasiya etmir,Üçtaylı qapaq çatışmazlığı: yuxarı və sağa sağ

qulaqcığa doğru,.Trikuspidal stenoz: adətən irradiasiya etmir,bəzən

yuxarı III-cü qabırğaarası sahə döş sümüyünün orta hissəsinə,döş sümüyünün sol kənarına

Aortal stenoz:boyun damarlarına,kürəkarası sahəyə yayılır,

Aorta qapağı çatışmazlığında:Botkin-Erb nöqtəsinə,

Ağ ciyər arteriyası mənfəzinin anadangəlmə daralması qüsuru zamanı döş sümüyünün sol kənarı ilə ötürülür və II-ci tonun zəifləməsi ilə müşaiət olunur.

Üzvi küylərin xüsusiyyətləriÜrək tsikli ilə əlaqəsinə görə:-sistolik,-diastolik.Sistolik küylər -I-ci tonla birlikdə başlayib ürəyin

qısa pauzası zamanı meydana çıxır zirvə vurğusu və yuxu arteriyalarının pulsasiyası ilə üst-üstə düşür.

Yaranma vaxtına görə:Mezosistolik-sistolanın ortasında(qovulma

küyləri(aortal və pulmonal stenoz, hipertrofik kardiomiopatiya)

Pansistolik-I-ci tonla başlayıb II-ci tona qədər davam edir(mitral və trikuspidal çatışmazlıq ,mədəcikarası çəpərin qüsuru.

Diastolik küylər-II-ci tondan sonra uzun pauzadan sonra meydana çıxır:protodiastolik(aorta qapağının çatışmazlığı)

mezodiastolik (yüngül mitral stenoz) ,presistolik(ağır dərəcəli mitral stenoz) ola bilər.

Küylərin irradiasiyası

Üzvi küylərin xüsusiyyətləriİntensivliyi(ucalığı):GüclüZəif(asta).Tembri(çaları):Kobud(mişarlayıcı,cırmaqlayıcı,motor səsi və s)Zərif(üfürücü,musiqili və s)Forması:Artan-crescendo(übucaqli forma)Azalan-decrescendo(üçbucaqlı əks)Artıb-azalan-crescendo-decrescendo(rombşəkilli)Dəyişməyən(lentvari )Davametmə müddəti:-qısamüddətli-(ürək ts.1/2-az

hissəsi)Uzunmüddətli_-(ürək tsiklinin 1/2-dən uzun)

Funksional küylərlə üzvi küylərin differensiasiyası.Funksional küylər tembrinə görə daha zərif və

asta olurFunksional küylərin davametmə müddəti daha

qısadırOnlar əksərən ürəyin zirvəsində və ağ ciyər

arteriyasında eşidilir Üzvi küylərdən fərqli olaraq irradiasiya etmirFunksional küylər əksərən sistolik olurF.k. daimi deyil, dəyişkəndir.fiziki yükdən və

bədən vəziyyəti dəyişdikdən sonra itir,yaxud dəyişir.

F.k. dəyişməmiş ürək tonları fonunda eşidilirF.k.zamanı ürək –damar patoloqiyası tapılmır.

Fizioloji(zərərsiz)aksidental küylər.Bu küylər aorta və ağ ciyər arteriyasında qan

cərəyanına qarşı müqavimətin daha az olması, qan cərəyanının daha sürətli olması səbəbindən turbulent axın yaranması ilə əlaqədardır.

Onlar aşağıdakı nahiyələrdə dinlənilir:II-ci q.a.s.döş sümüyünün sol kənarı-sistolik

küy,II-ci,IV-cü və V-ci q.a.s. Döş sümüyünün sol

kənarı-sistolik küyDöş sümüyünün sol kənarı II-V-ci q.a.s.boyuncaII-ci q.a.s.döş sümüyünün sol və sağ kənarında.Aksidental küylər uşaqlarda və yeniyetmələrdə

müşahidə olunur.

Üzvi sistolik küylərSistolik requrqitasiya küyləri:Mitral qapağın çatışmazlığı:Kobud,uca,uzunmüddətli(pansistolik),Bütöv sistolanı və ya onun çox hissəsini tuturMaksimal eşidilmə nöqtəsi-ürəyin zirvəsi I-ci

nöqtəIrradiasiya-döş sümüyünün sol kənarı ilə

yuxarı,sol qoltuqaltı,sol kürəkaltı nahiyələrə,ıUcalığı xəstənin üfqi ,sol böyrü üstə

nəfəsvermədə və çömbəlmiş vəziyyətində,fiziki yükdən sonra artır.

Forması-lentvari,yaxud -decrescendo(azalan)

Mitral qapaq çatışmazlığı

Mitral qapaq çatışmazliğı zamanı FKQ

Üzvi sistolik küylər3-taylı qapağın çatışmazlığı:Kobud,zəif,qısa(sistolanın bir hissəsini tutur)

-lokalizasiyası-xəncərəbənzər çıxıntı,yaxud döş sümüyünün aşağı hissəsi-irradiasiya- yuxarı döş sümüyünün hər iki kənarına

Sağ böyrü üstə uzanmış vəziyyətdə və nəfəsalmada güclənir(Rivero-Korvalyo simptomu)

Forması-lentvari

ÜÇTAYLI QAPAQ ÇATIŞMAZLIĞI

3-taylı qapaq çatişmazlığında FKQ:alçaqtezlikli lentvari küy.

Sistolik qovulma küyləriAortal stenoz:Kobud,mişarlayıcı küydürSistolanın çox hissəsini tutur(mezosistolik)Forması-decrescendo -artııb-azalandır(rombvari)Lokalizasiya-II-ci q.a.s.döş sümüyündən sağda Irradiasiya-döş sümüyünün dəstəyi,boyun

damarları(sağ körpücükaltı,sağ yuxu arteriyası),kürəkarası sahə(I-IIId.f.)

Nəfəsvermədə və ayaqüstə güclənirSirotinin-Kukoverov sindromu(əlləri yuxarı

qaldırdıqda sistolik küy güclənir)Döş qəfəsinin titrəməsi ilə müşaiyət olunur(pişik

mırıltısı fenomeni).

Aortal stenoz

Aortal stenoz zamanıFKQ4rombvari formalı sistolik küy.

Sistolik qovulma küyləriAğ ciyər arteriyasının mənfəzinin daralması:Zəif,zərif,üfürücü küydürDavametmə müddəti-sistolanı tam və ya onun

bir hissəsini tutur(mezosistolik)Lokalizasiya-II vəIIIq.a.s.döş sümüyündən solda Irradiasiya-sol çiyin,qoltuqaltı nahiyəyə və

boynun sol hissəsinəÜfqi vəziyyətdə nəfəsalmada güclənirII-ci və IV-cü tonların ikiləşməsi ilə müşaiyət

olunur

Üzvi diastolik küylərDiastolik requrqitasiya küyləri.

Aorta qapağının çatışmazlığı:

-tembri: kobud,üfürücü

-gücü(ucalığı):orta intensiv,zəif(asta)

-davametmə müddəti:bütövlüklə diastolanı,yaxud onun bir hissəsini tutur

-lokalizasiya:p.max.II-ci q.a.s.döş sünüyünün sağ kənarı və Botkin- Erb nöqtəsi

-irradiasiya:döş sümüyünün sağ kənarı boyunca aşağı və solda IIIcü q.a.s. döş sümmüyünün kənarına.

-küy xəstənin uzanıqlı vəziyyətində zəifləyir

-önə əyildikdə və nəfəsvermədə çömbəlib oturduqda güclənir.

Aorta qapağı çatışmazlığı

Aorta qapağı çatışmazlığı zamanı FKQ:1)II-ci tona söykənən protodiastolik küy;2)II-ci və I-ci ton arasında mezodiastolik küy

Üzvi diastolik küylər Ağ ciyər arteriyasi qapağının çatışmazlığı tembri-zərifUcalığı-zəifDavametmə-qısa,diastolanın bir hissəsiLokalizasiya-II-ci q.a.s .döş sümüyünün sol

kənarıIrradiasiya-döş sümüyünün kənarı boyu

aşağı(III-IV-cü q.a.s.Nəfəsalmada güclənir

Üzvi diastolik küylərMitral dəliyin daralması(mitral stenoz)Tembri-üfürücüUcalığı-güclüDavametmə-uzunmüddətliLokalizasiya-I-ci auskultasia nöqtəsiIrradiasiya-V-VI-cıq.a.s. Döş sümüyünün kənarı

ilə məhdudlaşırStenoz güclü olduqda- protodiastolikMötədil stenozda-mezodiastolikSol böyrü üstə,ayaq üstə ,nəfəsvermə zamanı

güclənirI-ci çırpılan tonla və döş qəfəsinin titrəməsi ilə və

“bildirçin ritmi” ilə müşayiət olunurForması-crescendo-decrescendo-rombvaridir

Mitral stenoz

Mitral stenoz zamanı FKQ:I-ci tonun güclənməsi,mitral qapağın açılması tonu,presistolik(I-ci tondan əvvəl) küy

Üzvi diastolik küylərTrikuspidal stenozTembri –zərifUcalığı-zəifDavametmə- diastolanın bir hissəsiLokalizasiya-xəncərəbənzər çıxıntı üzərindəİrradiasiya - döş sümüyünün sağ kənarıSağ böyrü üstə və dərin nəfəsalmada güclənir.Trikuspidal çırtma(bildirçin ritmi)ilə müşaiyət

olunur

Nisbi funksional küylərAV-qapaqların fibroz halqasının genişlənməsi zamanı

mitral və trikuspidal qapaqların nisbi çatışmazlıqları

Bu mədəcik boşluğunun miogen dilatasiyası ilə əlaqədardır,qan qulaqçığa qayıdarkən dar yerdən keçir

Səbəbləri:arterial hipertenziya,aortal qüsurlar(aotal qüsurun mitralizasiyası),istənilən mənşəli ürək çatışmazlığı(mitral qapaq çatışmazlığı)

Mitral stenozun son mərhələlərində və ağ ciyər ürəyində-trikuspidal çatışmazlıq

NİSBİ FUNKSİONAL KÜYLƏR Nisbi funksional küylər qapaq taylarının

hemodinamik yerdəyişməsi.aorta və ya ağ ciyər arteriyasınınmənfəzinin genişlənməsi ilə əlaqədar olur.

Qrehem-Still küyü-mitral stenoz,birincili ağ ciyər hipertenziyası,ağ ciyər ürəyi zamanı ağ ciyər arteriyasında təzyiqin uzun müddətli yüksəlməsi səbəbindən onun genişlənməsi və ağ ciyər arteriyası qapağının çatışmazlığının inkişafıilə əlaqədar yaranır.Bu zaman III-cü auskultasiya nöqtəsində azalan nisbi diastolik küy eşidilir.

Nisbi funksional küylər. Flint küyü:Küy üzvi aorta qapağı çatışmazlığı zamanı

diastolada aortadan geriyə,mədəciyə qayıtması zaman güclü qan şırnağının mitral qapaq taylarını(yaxud bir tayını)yuxarı qaldıraraq nisbi mitral stenoz yaratması ilə əlaqədardır.Bu zaman nisbi presistolik(diastolik)küy yaranır. Bu küy ürəyin zirvəsində I-ci nöqtədə eşidilir.

Bu qüsur zamanı həmçinin II-ci auskultasiya nöqtəsində üzvi mınşəli diastolik küy eşidilir

Nisbi funksional küylərKumbs küyü:Mitral qapaq çatışmazlığı zamanı sol mədəcik və

sol qulaqçıq kameralarının dilatasiyası ilə əlaqədar ürəyin sol şöbəsi qum saatı forması alır və mitral dəlik sol qulaqcıqda çoxalmış qan həcmi üçün nisbətən dar gəldiyindən nisbi mitral stenoz yaranır.Bu zaman qanın sol qulaqcıqdan sol mədəciyə keçməsi zaman turbulent axın baş verir və nisbi mezodiastolik küy yaranır.Ürəyin zirvəsində I-ci nöqtədə eşidilir.

Ürəyin zirvəsində həmçinin üzvi sistolik küy eşidilir(mitral qapaq çatışmazlığı küyü.)

Kumbs küyü

Funksional nisbi küylərAorta qapağının üzvi çatışmazlığı zamanı aorta

mənfəzinin nisbi stenozu səbəbindən nisbi funksional sistolik küy yaranır.

Küy aortaya qovulan qanın sistolik həcminin əhəmiyyətli çoxalması ilə əlaqədardır.Bu zaman aorta qapağının normal dəliyi qanın həcmi üçün nisbətən dar gəldiyindən turbulent axın yaranir.Bu zaman boyun damarlarına ötürülən nisbi sistolik küy II-ci auskultasiya nöqtəsində eşidilir.

Üzvi mənşəli diastolik küy isə II-ci və V-ci nöqtələrdə eşidilir(aorta qapağının nisbi çatışmazlığı)

Nisbi funksional küylərPapilyar əzələlərin və xordaların

funksiyasının pozulması. Papilyar əzələlərin infarktı;Mitral qapagın prolapsı(AV-qapaqların

xordalarından birinin anadangəlmə və ya qazanılmış uzanması)-sol mədəciyin sistolası zamanı mitral qapagın qulaqcığa əyilməsi .

Bu zaman nisbi mitral qapaq çatışmazlığı yaranır və I-ci auskultasiya nöqtəsində qısa mezo-və ya gecikmiş sistolik küy eşidilir.Adətən I-ci ton saxlanılmış olur.

Kombinə olunmuş və müştərək qüsurlar. Kombinə olunmuş qüsurlar zamanı:Qapaqlardan birinin üzərində həm sistolik ,həm

diastolik küy eşidilir,yəni həm qapaq çatışmazlığı, həm dəliyin daralması mövcud olur.

Müştərək qüsurlar:Qapaqlardan birinin üzərində sistolik ,digərinin

üzərində diastolik küy eşidilir,yəni iki qapağın zədələnməsi mövcuddur.

Müxtəlif qapaqlar üzərində ürək tsiklinin eyni fazasında küyün eşidilməsi-birinin üzərində yumşaq üfürücü, digərinin-kobud küy iki qapağın zədələnməsini göstərir və bu zaman qapaqları birləşdirən xətt boyu auskultasiyada küy kəsilir sonra isə güclənir.

Ürəkdənkənar küylərPerkardın sürtünmə küyü: Quru(fibrinoz),aseptik(miokard

infarktı),uremik(böyrək çatışmazlığı) perikarditlər zamanı perikard səhfələrinin nahamarlığı səbəbindən eşidilir.

Xüsusiyyətləri:Həm sistola,həm diastola zamanı eşidilir;Qar xışıltısını,cırmaq,kağızın kağıza sürtünməsi

səsini xatırladır ,yəni uca və asta oia bilər;Ürəyin mütləq kütlüyü üzərində eşidilir,qapaq

nöqtələrində deyil;Irradiasiya etmir;Daimi deyil,çox dəyişkəndir;Stetoskopla döş qəfəsinə təzyiq zamanı və önə

əyilərkən,üzü aşağı əllər və ayaqlar üzərində,başı arxaya əydikdə güclənir

Qulağa daha yaxın eşidilir(səthdən gəlir).

Plevroperikardial küy. Ürəyə birbaşa söykənən plevranın iltihabı zamanı

plevra səhvələrinin ürək yığılmalari ilə sinxronbir-birinə sürtünməsi səbəbindən yaranır.

Xüsusiyyətləri:Ürəyin nisbi hüdudunun sol kənarı boyu eşidilir;Tənəffüs fazaları ilə əlaqədardır xüsusi ilə

nəfəsalmada güclənir;Maksimal nəfəsvermədə və tənəffüsü

saxlayarkən zəifləyir;Qulağa yaxın eşidilir;Stetoskopla təzyiq etdikdə güclənir.Qar xışıltısına,cirmaq,şırıltı səsinə oxşayır.

DAMARLAR ÜZƏRİNDƏ KÜYLƏRÖTÜRÜLMƏ SİSTOLİK KÜYLƏR:Aorta mənfəzinin daralması və açıq Botal axacaq(küy

vidaci çuxurda ,a.carotis və a.subclavia-da eşdilir),Aorta qövsünün anevrizması,Mədəcikarasi çəpərin qüsuru;Aortanin koarktasiyasi(II-V-ci döş fəqərələrindən solda);SİSTOLO-DİASTOLİK KÜY:Aorta qapağinin çatişmazliği və açiq Botal

axacağı zamanı:Vinoqradov-Dürozyenin ikili küyü(sistolo-diastolik

küy a.femoralis üzərində eşidilir),Damarlarüzərində yerli sistolik küylər.Səbəbləri:Endoarteriit;Ateroskleroz;Damarin çapıqla,şiş törəmə ilə və s.sıxılması;Damarın anevrizması;Fibromaskulyar hiperplaziya.

Damar sistolik küylərinin eşidilmə nahiyələri.Aorta qövsü anevrizması,aortit,ateroskleroz-vidaci

çuxurda A.carotis- arteriiti,aterosklerozu-qalxanabənzər

qığırdağınyuxarı kənarı səviyyəsində,A .vertebralis aterosklerozu,arteriiti-C VII-nin tinli

çixintisi,Aorta abdominalis-aortit,ateroskleroz,anevrizma-

linea mediana anterior göbəkdən yuxarıda,A.renale-aorto-arteriit,fibromaskulyar

hiperplaziya,ateroskleroz-l.xyphoumbilicalis orta hissəsindən keçən üfqi xəttin qarnın düz əzələlərinin bayır kənarlarının kəsişdiyi nöqtələr.

A.poplitea-arteriit,aterskleroz-dizaltı çuxurda.

SON DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ TƏŞƏKKÜR EDİRƏM.