Üsküdar’da Bir Kadın Cerrah: Küpeli Kızı Salihâ Hatun

.. ..

USKUDAR SEMPOZYUMU

IV 3-5 Kasm 2006

BLDRLER

CLT II

EDTR DR. COKUN YILMAZ

SKDAR SEMPOZYUMU IV Yayn Kurulu

Prof. Dr. Mehmet pirli 1 Prof. Dr. Mustafa Uzun Prof. Dr. Zekeriya Kurun 1 Prof. Dr. . Tufan Buzpnar

Yrd. Do. Dr. Mustafa Kka 1 Yrd. Do. Dr. Erhan Afyoncu

Yayma Hazrlk Ugur Demir 1 Resul Tamg

mla ve Tashih Prof. Dr. Mustafa Uzun 1 Ahmet Karata

Grsel Aratrma Dr. Suphi Daneal 1 Yrd. Do. Dr. Erhan Afyoncu

Ugur Demir 1 Resul Tamg

Fotograf A. Bilal Arslan 1 Fatma Durgut

Orhan Durgut 1 Dr. Suphi Daneal

Sempozyum Fotograflar Kenan Koca 1 sa Telli

Kapak Fotograf skdar Kara Davut Paa Camii

Tasarm ve Uygulama Blent Avnamak

Bask ve Cilt Seil Ofset

ISBN: 978-9944-5807-3-1 (Takm) stanbul 2007

Kitabn telif haklar skdar Belediyesi'ne aittir, tamam veya bir ksm izinsiz baslamaz, ogaltlamaz, kaynak gsterilmeden iktihas yaplamaz.

SKDAR BELEDYES Hakimiyet-i Milliye Caddesi

Atlas knaz No: 69 SKDAR 1 STANBUL

Tel: 0212 531 30 00 Faks: 0212 531 30 00 www.uskudar.bel.tr

.skdarda Bir Kadn CerrahKpeli Kz Salih Hatun

P R O F . D R . O S M A N E T NUluda niversitesi

Bir zamanlar halkmza hizmet sunan nice insanmz var ki, bugn isimleri unu-tulmu, belki nesilleri kesilmi ve tarihin derinliklerinde kaybolup gitmilerdir.Her ne kadar yaptklar grevler, yazdklar eserler veya sanatlarn maharetle icraetmelerinden dolay mehur olan ve haklarnda kaynaklarmzda az veya ok bil-gi bulabileceimiz hizmet, meslek ve sanat erbab varsa da binlercesinin izininoktan kaybolduu bir gerektir. Kayplarmz azaltmak, bilinen ve tannan de-erlerimizin listesini uzatmak bizim grevimizdir. Kayp deerlerimizin, ou kezhi beklemediimiz yerlerde karmza kt grlr. Bu bakmdan zellikle ar-ivlerimizin ok ciddi bir biimde tasnifi ve dier bilgi kaynaklarmzn titiz bir e-kilde taranmas gerekmektedir. Bugne kadar yaplanlarn, kayplarmzn telfisiasndan hi de yeterli olmad bilinmektedir. Artk hibir eyi tesadfe brak-mamak, ne aradmz ve nerede aramamz gerektiini bilmek zaman gelmitir.Kayplarmz arayacamz yerler arasnda Kad Sicilleri de yer almaktadr.Kad sicilleri, Osmanl tp tarihi aratrmalar bakmndan da nemli belgeler-dir. Sicillerde, dolayl olarak da olsa salkla ilgili bilgilere ulamak her zamanmmkndr. Pek ok kaytta, salk kurulularndan, bu kurulularn tamir, ile-yi ve kadrolarndan, burada grev yapan tabiplerden ve dier hizmet elemanla-rndan; tabip dkknlarndan, bu dkknlarda kullanlan tbb malzeme ve il-lardan, hastalklardan, hasta ve tabip ilikilerinden vs. sz eden bilgilere rastlan-maktadr. Sicillerde yer alan ferman, kanunname ve tevcih beratlar gibi belge su-retlerine ve bunlarn ieriine dier Osmanl ariv malzemesi aracl ile ula-mak mmkn olsa da er hccet, dava ve tereke kaytlar trndeki belgeler an-cak mahkeme defterlerinde bulunabilir. Kad sicilleri bu adan vazgeilmez ni-teliktedir.Kad Sicillerinde yer alan rza senetleri, Osmanllar dneminde hasta-hekim ili-kilerini incelemeye imkn veren nemli hukuk belgelerdir. Eskiden cerrah

520

.

mdahalelerin gnmze gre ok daha riskli olmas, cerrahlar, daima hastalar-nn rzasn alarak ameliyat yapmaya sevk ediyordu. Hekimin hastadan rza se-nedi almaktaki amac, ameliyatta baar salayamamas veya lm gibi baka birolumsuz durumun ortaya kmas hlinde, hasta ya da vrislerin kendisinden da-vac olmalarn nlemek istemesidir. Bu senetler, gerekten de hekime hukuk birgvence salyordu. Rza senetleri, sonuta bir hukuki belge niteliinde olsalar bi-le, bu belgelerde hastalklardan, tbb operasyonlardan, hasta ve hekim davranve yaklamlarndan sz edilmesi onlar, tp tarihi aratrmalar bakmndannemli klmaktadr. Bu senetlerde hasta ve tabip adnn kesinlikle yer almas, adunutulan yzlerce tabibin renilmesine, hatta bunlarn ihtisas alanlarnn bilin-mesine imkn salamaktadr. Rza senetleri, ilgili dnemde hangi ameliyatlarngerekletirilebildiini gstermesi bakmndan da zerinde durulmas gerekenbelgeler arasnda yer alr.Mahkeme sicilleri incelendiinde rza senetleriyle ilgili yzlerce belge bulmakmmkndr.1 Daha nce de ifade edildii gibi, bata rza senetleri olmak zerepek ok sicil kaydnda tabip isimlerine rastlyoruz. Tevcih beratlar, zellikle d-rifa gibi salk kurumlarnn muhasebe kaytlarnda isimleri geen salk per-soneli, deiik dava kaytlarnda kendilerinden sz edilen hekimler bunlar arasn-dadr.

S K D A R S E M P O Z Y U M U I V

Hasta arabas (Osmanllarda Salk, I, 34)

521

.

Btn bunlar, gemiin karanlnda kalan ve unutulan yzlerce olayn, tbb ope-rasyonun, hekim ve hasta adnn, hastalklarn ve bu erevede gelien ilikilerann aydnlatlmasnda; bu aydnlk iinde milletimizin sal, salk anlay,salk uygulamalar vs. hakknda bilgi edinerek yeni deerlendirmeler yaplmasn-da sicillerin ne kadar nemli olduunu gstermektedir.2

Bu sempozyum iin belirlenen konu balklar arasnda skdarl Mehurlar dayer alyor. Kimi mehurlar hretlerini yzyllar boyunca srdrebilimilerdir. Ki-milerinin hreti ise kendi zamanlar ile snrl kalmtr. Bu bildiride, hakkndabeynel-akrn nbia denilen ve muhtemelen hreti yaad dnemle, hatta bel-ki stanbul ve skdarla snrl kalan bir kadn cerrahmzdan sz edilecektir.Sliha Hatunun beynel-akrn nbia ve fika yani emsalleri arasnda hretli vende gelen bir cerrahe olduunu 139 ve 144 Numaral skdar eriye Sicillerindeyer alan bir seri rza senedinden biliyoruz.3 Szn etiimiz rza senetleri, h.1032-3 / m.1623-4 yllarna aittir. Bu kaytlarda Kpeli kz Sliha Hatunun hzka bircerrahe olduunu ve stanbul iinden ve dndan pek ok kiinin ifa bulmak, s-kntlarndan kurtulmak amacyla kendisine ameliyat iin bavurduunu ren-m e k t e y i z .4 Bu bildiride, IV. skdar Sempozyumunda skdarl Sliha Ha-tunun adnn anlmas amalanm ve bylece bir vefa borcunun denmesi iinyalnzca sz edilen on sekiz rza senedinin deerlendirilmesi dnlmtr.

S K D A R D A B R K A D I N C E R R A HK P E L K I Z I S A L H A H A T U N

Hekimin hastaya tbbi mdehalesi (Osmanllarda Salk, I, 208)

522

.

Bu kaytlara gre cerrahe Sliha Hatun, kpt5 asll Kpeli adnda bir kiinin k-zdr. skdarda Mahalle-i Cedide/ Yenimahalle sakinlerindendir.6 Rza senetle-rinde Sliha Hatundan,Sliha Htn ibneti Kpeli nm hzka ;7

ilm-i cerhatde hzika ve beynel-akrn nbia ibu rfiatl-kitb Sliha bintiKpeli nm hatun8

ilm-i cerhatde hzka ve beynel-akrn fika ibu rfiatl-kitb Sliha bintiKpeli nm htn9 , gibi vc szlerle bahsedilmesi, onun, hem meslek ehli-yetini hem hretini gstermektedir.1732 ylna ait baka bir belgede skdar Solak Sinan Mahallesinde oturduu an-lalan Abdullah kz Fatma Hatundan sz edilmekte ve yle denilmektedir: mahrse-i mezbrede Solak Sinan mahallesinde skine Ftma Htn ibneti Abdil -lah mahzarnda zerine dav idp: tarih-i kitbdan drt sene mukaddem merk -me Ftma beni marazmdan hals eylemek in bin akem alb mulece eyle -medi hlen marazm ziyde olmutur verdiim akemi taleb iderim dedikde mer -kme htun istintk olunup cevabnda: fil-hakka mezbrun banda kel denilenmaraz var idi n tmar in ve baz harc- lzm in babas Hasan yedinden be -yz ake aldm ve tmar idb ber-i tm hsl olup hlen olan czzm maraz son -radan zuhr etmi mezkrdan mddes olan mebla-i mezbr bin akeyi al -madm deyu inkr eyledikde merkm Hseyinden beyyine taleb olunup isbtn -dan izhr- acz idp .10

Bu belgede Fatma Hatundan cerrahe veya tabibe olarak sz edilmedii gzlen-mektedir ve bundan onun, bir halk hekimi olduu sonucu karlabilir. HlbukiSliha Hatun hakknda mahkeme siciline gemi olan vc szler, onun, sradanbir cerrahe olmadnn en ak delilidir. Cerrah taifesinden olduu ve akranlararasnda stnl bulunduunun (beynel-akrn fika) vurgulanmas ise zellik-le dikkat ekicidir. Kpt/ingene asll olmasnn bu kabulde herhangi bir olum-suzlua yol amad anlalmaktadr. Bu, toplumumuzun, insanlar deerlendi-rirken liyakat ve ehliyeti ne karma anlayn yanstmaktadr.Daha iyi bir deerlendirme yapabilmek iin sz edilen rza senetlerinden SlihaHatunun gerekletirdiini bildiimiz on sekiz operasyon ve bu operasyonlarla il-gili dier ayrntlar bir tablo hlinde aada gsterilmitir.Tabloda da aka grld zere sz edilen on sekiz ameliyattan on yedisi f-tk ameliyatdr. Sliha Hatun tarafndan gerekletirilen yeni ve farkl ameliyat-larla ilgili bilgilere sahip olmadka bu veriler, bize, onun ftk ameliyatlarndamahir olduunu dndrecektir. stanbul Unkapannda oturan Andorya (?) ve-led-i Lika ise bann sol tarafndaki uru aldrmak iin ad geen cerraheye bavur-

mu ve Sliha Hatun, bu operasyon iin 300 ake cret almtr.11 16 Muharrem1033/9 Kasm1623 tarihinde gerekletirilen bu ameliyat muhtemelen bir ya be-zesinin alnmasndan ibaretti.Sliha Hatunun hastalarna gelince: skdarl bu kadn cerrahn hastalar arasndaskdar/Bulgurlu ky, skdar/Hasanaa Mahallesi, stanbul/Aksaray, stanbul/


523

.


25 Cumdel-l 1032

(27. 3. 1623)

30 Ramazn 1032

(28.7.1623)

30 Ramazn 1032

(28.7.1623)

6 evval 1032

(3. 8. 1623)

11 evval 1032

(8. 8. 1623)

11 evval 1032

(8. 8. 1623)

25 evval 1032

(22. 8. 1623)

3 Zil-hicce 1032

(28.9.1623)

29 Zil-hicce1032

(24,10.1623)

4 Muharrem 1033

(28,10.1623)

16 Muharrem 1033

(9.11.1623)

16 Muharrem 1033

(9.11.1623)

16 Muharrem 1033

(9.11.1623)

26 Muharrem 1033

(19.11.1623)

28 Muharrem 1033

(21.11.1623)

6 Rebul-hir 1033

(27. 1. 1624)

8 Cumdel-l 1033

(27. .2. 1624)

139- 1b

139/59a

144/1a-1

144/1a-2

144/4b

144/6b-1

144/6b-2

144/9b

144/18b

144/22b

144/23b

144/25b1

144/25b-2

144/25b-3

144/27b

144/28b-1

144/32b

144/34a

Mora / Drabulca(?)/

Brenike(?)

Rumeli- Arboz -

Ayayorgi

Rumeli- Ravi (?) -

Verce (?)

Rumeli- Trhala -

Pulur (?)

skdar - Bulgurlu

Anadolu- Beyehri -

Tane (?)

skdar

Hasanaa Mah.

stanbul - Ak...(?)

negl

Anadolu -

Derebozan - Tlib

Erzurum

Sakz Adas

Arabgr

stanbul -

Unkapan

Rumeli - Grce(?)

Galata Tophane-

Hacmuhyiddin

Yenieri

Yenieri

stani(?) veled-i

Yani

Yani veled-i

Yorgi

stimad (?)

[veled-i] Pero (?)

Yani veled-i

Koblo (?)

Mahmut Efendi

[ibni] Abdullah

mer bin

Osman

aban bin

brahim

Mustafa Bey

ibni Abdlmennn

Ali bin

Mehmed

Hasan bin

Yusuf

Murat bin

Mehmet

.(?) veled-i

Yani

Sahak veled-i

Revek

Andorya (?)

veled-i Lika

Yusuf bin

Abdullah

Murat Reis ibni

Mahmut

Mehmet Bee

ibni Hzr

Ali Bee

ibni Mehmet

No

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

Ur

Ftk

Ftk

Ftk

Ftk

1100

500

800

400

600

500

400

1200

2000

500

3000

500

500

300

500

1200

1200

2000

Ad kamedgah Hastal Tarihicret(Ake)

Hastann Ameliyat skdareriyeSicili

524

.

Unkapan, Galata/Tophane/Hacmuhyiddin Mahallesinden gelenler yannda iki deDergah- ali yenierisi bulunmaktadr. Dier hastalar ise Mora, Arboz, Ravi(?), Tr-hala, Grce(?), Beyehri, negl, Derebozan, Erzurum, Sakz Adas, Arapgir gibi stan-bul dndan, farkl yerlerden gelmilerdir.Sliha Hatunun hastalarndan yedisi gayr-i mslim, dierleri mslmandr. Bun-larn iinde Anadolu ve Rumelinin kylerinden gelenler de vardr.stanbullu olmayan hastalar, stanbulda oturan veya bir i iin yahut tedavi ama-cyla bu ehre gelen ve burada Sliha Hatunun hret ve maharetini duyuncaameliyat iin kendisine bavuran hastalar olmallar. Aksi takdirde Silha Ha-tunun bir cerrahe olarak nnn Erzurumdan Moraya, Arapgirden Trhalayakadar btn Anadolu ve Rumeliye yayldn dnmek gerekir. Bu durumda,bu kadn cerrahn adnn, pek ok kaynakta yer alabilecei ve unutulmayaca var-saylmaldr.Cerrahe Sliha Hatunun, yapt ameliyatlar iin ald cretlere gelince:


Kadn hekimin hastay muayene etmesi (Osmanllarda Salk, I, 215)

525

.


1684 senesinde Gemlike bal Kurunlu Kynden birka kii Bursa Mahkeme-sine bavurarak Tabib Hseyin olu Abdurrahman Efendiden davac olmular ve:Abdurrahman Efendi bir sene nce bize ila yapmak zere paramz ald, fakat bi -zi tedavi etmedi diye ikyet etmilerdi. Tabib Abdurrahman Efendi de: Bunlar -dan aldm paray yine kendi hastalklarn tedavi iin har ve sarf ettim demi-ti. Ancak mahkeme, ad geen kiilere ecr-i misil vermek gerektiine hkmettiiiin hekim cretinin ne kadar olduunu Reisul- etbb Mehmed olu Ali Efendi veMirza olu Halilden sormu, onlar da: Abdurrahman Efendi gibi tabiplerin cretibirer zolotadr demilerdi.12

Zolota, I. Abdlhamit devrine kadar tedavlde kalm, 30 para kymetinde bireit gm sikke idi. II. Mahmud devrinin sonlarnda bir kuru 40 para, bir pa-ra 3 ake, bir ake de 3 pula tekabl ettiine gre 1684 ylnda hekimlerin cre-tinin 90 ake olduu anlalyor. Yukarda verdiimiz; Abdurrahman Efendi gi -bi tabiplerin creti... ifadesi, tabiplerin uzmanlk derecelerine gre cret

Kadn hekim Sarayda doum yaptrrken (Zennnme, K, T5502)

526

.

aldklarn, cret konusunda keyfi bir uygulamaya pek yer verilmediini gster-m e k t e d i r .Ancak stanbul, Bursa, Konya, Manisa gibi deiik ehirlerin mahkeme sicillerigzden geirildiinde, ayn yllara hatta ayn aylara ait baz kaytlarda ok farklhekim cretlerine rastlanabilmektedir. Bu durum, hekim cretlerinin hekimleregre deiebildii gibi, hastaln durumuna, ameliyatlardaki risk faktrne, belkibir lde hekim-hasta arasndaki pazarla gre de deiebildiini gstermekte-dir.


Osmanllarda kullanlan tbbi aletler (Osmanllarda Salk I, 35)

527

.

skdarl cerrahe Sliha Hatunun 1623 -1624 yllarnda gerekletirdii on yediftk ameliyat iin 400 ile 3000 ake arasnda deien farkl cretler almas da bu-nu teyid eder mahiyettedir.13 Erzurumlu hastas Murad b. Mehmedden ftk ame-liyat iin 3000 ake alan Sliha Hatun, skdarl aban b. brahimin ftk ame-liyatn 400 akeye yapmtr.14 Hatta 28 Temmuz 1623 tarihinde yaplan iki ftkameliyatndan birisi iin 800, dieri iin 400 ake;15 8 Austos 1623 tarihinde ya-plan mer b. Osmann ftk ameliyatndan 500, aban b. brahimin ameliyatn-

dan da 400 ake alnmtr.16 Aradaki bu fark, hastalarn mali kudretlerine balolarak ortaya km olabilecei gibi yukarda da ifade edildii zere hastalnseyri ve ameliyatn zorluu ile ilgili de olabilir. 2000, 1200, 1100, 800, 600 ve 500ake karlnda yaplan ftk ameliyatlar da vardr. Be hastadan 500 ake aln-m olmas pazarlkta hastalarn mali durumlarnn ne ktn dndrmekte-dir. Bir hastann bandaki uru ise 300 ake karlnda almtr.17

cretler, genellikle pein fzz Osman ryic fil-vakt aka olarak alnmtr.18

Btn bu bilgilerden sonra yine de baz sorularn cevaplarnn aranmas gerek-mektedir:Acaba Sliha Hatun tbb, zellikle cerrahl kimden rendi? Babas da bu iler-den anlyor muydu? Tp ve cerrahlkla ilgili kitaplarla alakas ne idi? Bu mahare-tini nerede, kimden, nasl ve hangi ortamda kazand? evresinde kendisi gibi tpve cerrahlkla ilgilenen baka insanlar da var myd?


Beyehrinde merin, ftk ameliyat iin Cerrahe Salihaya izin verdiine dair rza senedi.(Osmanllarda Salk, II, 127, 130).

528

.

5 Ekim 1632 tarihli baka bir sicil kaydnda yine skdarda ve Yenimahalledeikamet eden Mehmed elebi ibni Bal (?) adnda bir cerrahtan sz edilmektedir.19

Sliha Hatunun kendi mahallesi sakini olan bu cerrahla mesleki bir ilikisininolup olmad da bu sorular arasnda yer alabilir.Dier taraftan bu bildiride Sliha Hatunun gerekletirdii on sekiz cerrahi ope-rasyondan sz edilmitir. Byle mehur bir cerrahenin yapt ameliyatlar phe-siz bundan ibaret deildir. Ayn gnde birden ok ameliyat yapan20 bir cerraheherhlde yzlerce operasyona imza atm olmaldr.Burada zerinde durulmas gereken bir baka husus da yukarda ad geen Abdul-lah kz Fatma Hatundur. Fatma Hatun, Sliha Hatunun ada deildir. Ancakher ikisinin de skdarda oturmu olmas keyfiyeti, bu gzel beldede kadn he -kimlerin yetimesini salayan bir evrenin varlna iaret edip etmeyecei soru-sunu da akla getirmektedir.Trkiyenin ilk kadn operatr doktoru kabul edilen Rahime Batudan2 1 b a l a y a-rak gnmze kadar yetien kadn cerrahlarmzn says erkek cerrahlara oranlaolduka azdr. Sebebi ne olursa olsun, kadnlarmzn sosyal hayatn hemen heralannda faaliyet gsterdikleri bir dnemde cerrahiye ilgi duymadklar bir ger-ektir. Buna ramen Osmanl toplumunun bundan 400 yl nce byle bir kadncerrah yetitirmi olmas, sahip olduu bilgi ve yeteneklerinden dolay toplumsalbir kabul ile onu barna basmas, insanmzn salna kavuturulmas iin onarol vermesi olduka dikkat ekmektedir. Bu ayn zamanda Osmanl kadnnndevrinin artlar iinde ne lde faal ve hayatn iinde olduunu da gstermek-tedir.

DPNOTLAR

1 zin belgesi anlamndaki rza senetlerinde aada grld gibi deiik ifadelere rastlanmaktadr:...ben dahi mezbur stad brahime zikr olunan uru yarup karmak in tb-i htr ile izin virdm...;(Bursa eriye Sicilleri, B 39/233, 107a.)...mezkr Seyyid Abdlkadire izin ve icazet virdm ki, yarup hacer-i mezbru ihrac eyleye. Eer shhat bul -mayub helk olursam kanm hell olsun. Ehlimden ve akrabamdan kimesne dava ve niza eylemeye...;(Bursa eriye Sicilleri, A 5/5, 333a.)...bevlim yolunda ta durub kll zahmet ekerim, ibu Ali bin Mehmed nm cerrah yarub timar etmek ister.Hsn-i ihtiyarmla kendimi teslim eyledim. Bild zere timar eyleye. Ecelim tamam olub lrsem vris -lerimden bir kimesne asla ve kata dava ve husmet eylemeye. Benim bu hususum in dava olunursaindel-hkkm mesma olunmaya...; (Bursa eriye Sicilleri, A 100/117, 3b.)...mezbur cerrah sanatnda mahir olup nice kimesneleri bu makle marazdan hlas itmekle ben dahimezbur olumu mezkr cerraha virb ve yarub timar itmee icazet virb, bildi gibi ileyb timar idicek,acl olursa bu hususa dava ve nizm yokdur. dicek olursam mesma ve makble olmaya... (Bursaeriye Sicilleri, A 100/117, 228a.)

2 Osman etin, lk Osmanl Hastanesi Bursa Yldrm Drifas, stanbul, 2006, s. 121-122; A. H. Bayat,eriye Sicilleri ve Tp Tarihimiz / Rza Senetleri, II. TTTK Bildiriler, stanbul 1990.

3 C. Ylmaz N. Ylmaz, Osmanllarda Salk, stanbul 2006, II; skdar eriye Sicili, 139-1b; 139/59a;144/1a-1; 144/1a-2; 144/4b; 144/6b-1; 144/6b-2; 144/9b; 144/18b; 144/22b; 144/23b; 144/25b-1; 144/25b-2;144/25b-3; 144/27b; 144/28b-1; 144/32b; 144/34a.

Bu rza senetlerinden rnek olarak aaya alnmtr:

a. Mahrse-i Kostantiniye hamhallhu tel anil-beliyye- mahalltndan Ak...(?) skinlerinden olup


529

.

siphn zmresinden fahrul-emsil vel- akrn Mustaf Bey ibni Abdlmennn meclis-i er-i erf lzimt-terifde mahmiyye-i skdarda Mahalle-i Cedde skinelerinden ilm-i cerhatde hzka ve beynel-akrnhzka ibu rfiatl-kitb Sliha Htn ibneti Kpeli nm kptiyye mahzarnda bit-tavis-sf ikrr ve itirfidp: Hlen ben ftk rzasna mbtel olup muleceye eedd-i ihtiycm olup ve merkme SlihaHtnun mbereti sebebiyle baz kimesneler maraz- mezbrdan ifkat ve hals olduklarn siktl-itimd ihbrlaryla hazkati zhire olman ben dah merkme Sliha Htn maraz- mezkrumamulece itmek in bin iki yz nakd-i fzz Osmn ryic min kllil-havic aka ile cr idp ol dah vech-i muharrer zre muleceye mberet eylemek in istcr eyledikden sonra cret-i merkme bin iki yzmezbrun-nat akay merkme Sliha Htna ber-vech-i pen ed ve f ve teslm idp ol dah kabz vekabl eyledi, merkme Sliha Htnun mbereti sebebiyle ifkat bulmayup maraz- mezbrdan bi-emril -lhi tel fevt olursam veresemden ve gayriden dem diyetime mteallk dav eylemesnler ve iderlersedah indel-hukkm makble olmaya didikde mukrr- mezbr Mustaf Beyden vech-i merh zre sdrolan ikrrn el-mukrru-lehal-merkme Sliha Htn bil-mvcehe tasdk idicek m-hvel-vki bit-talebketb olund. Cer zlike fil-yevmil-hmis vel-irn evvlil-mkerrem. (skdar eriye Sicilleri, 144/9b)

b. Vilyet-i Anadoluda vki nefsi Erzurum skknndan Murd bin Mehmed nm kimesne meclis-i er-ilzimt-tevkrde ilm-i cerhatde hzka ve beynel-akrn fika ibu rfiatl-kitb Sliha binti Kpeli nmhtn mahzarnda bit-tavis-sf ikrr ve takrr-i kelm idp: Hlen ben ftk rzna mbtel olup mule -ceye eedd-i ihtiycm olman maraz- mezkra ilc itmek in mezbre Sliha Htn bin fzzOsmn ryic fil-vakt aka cret ile cr idp ol dah vech-i muharrer zre meblag- mezbr ile nefsini banaistcr eyledikden sonra cret-i merkmeden alt yz akasn ber-vech-i pen ed ve teslm idp ve meblag- bk iki bin drt yz akas hlen zimmetimde lziml-ed ve vcibl-kaz deynimdir, badel-ifkavirmee mteahhid oldum, eer maraz- mezbrdan merkme Sliha Htnun mbereti sebebiyle ifkatbulmayup bi-emrillhi tel fevt olursam veresemden ve hardan bir kimesne mezbre Sliha Htndandav ve niz eylemesnler ve iderler ise dah ledel-hukkmil-kirm mesma ve makble olmayadidikde mukrr- mezbr Murddan vech-i merh zre cr ve sdr olan ikrrn el-mukrru-lehal-merkme Sliha Htn bil-mvcehe tasdk ve bil-mfehe tahkk idicek m-hvel-vki al vukih bit-taleb ketb tahrr olunup yed-i tlibeye vaz u def olund. Tahrren fil-yevmil-rbi minel-Muharremil-harm li-sene selse ve selsne ve elf min hicretin men lehl-izz ve-eref. (skdar eriye Sicilleri,144/23b)

c. Oldur ki: Mahrse-yi Kostantiniyye mahalltndan Unkapan mahallesi skknndan Andorya (?) veled-i Lika (?) nm zimm meclis-i er-i erf-i lzimt-terfde cerrh tifesinden ibu rfiatl-kitb Sliha bintiKpeli nm htn mahzarnda bit-tavis-sf ikrr ve takrr-i kelm idp: Hlen bamn sol tarafnda urdemekle marf maraza mbtel olup maraz- mezkr ihrc in mezbre Sliha Htn ber-vech-i pen yz nakd-i ryic fil-vakt fzz Osmn aka cret ile istcr eyledim, ol dah vech-i muharrer zre meblag- mezbr ile maraz- mezbr kat ve ilc itmek in nefsini bana cr eyledikden sonra eer maraz-mezbrdan mersme Sliha Htnun mbereti sebebiyle ifkat bulmayup bi-emrillhi tel hlik olur -sam veresemden bir kimesne dem diyetime mteallk mezbre Sliha Htndan dav ve nizeylemesn ve iderler ise dah ledel-hukkmil-kirm mesma ve makble olmaya didikde mukrr- mezbrAndoryadan (?) vech-i merh zre cr ve sdr olan ikrrn el-mukrru-lehal-merkme Sliha Htn bil-mvcehe tasdk ve bil-mfehe tahkk idicek m-vakaa al vukihi bit-taleb ketb tahrr olunup yed-itlibeye vaz u def olund. Cer zlike ve hurrire fil-yevmis-sdis aera min Muharremil-harm li-seneselse ve selsne ve elf. (skdar eriye Sicilleri, 144/25b-3)

4 H. Sahilliolu, skdarn Mamure (Cedide) Mahallesi Ftk Cerrahlar, Yeni Tp Tarihi Aratrmalar,stanbul 1998, s. 4; skdar eriye Sicilleri, 144/22b, 144/25b-1, 144/25b-2, 144/25b-3, 144/28b-1.

5 skdar eriye Sicilleri, 139/59a; 144/1a-1; 144/1a-2.6 skdar eriye Sicilleri, 144/1a-1. mahmiyye-i skdarda mahalle-i cedd skinelerinden ibu

rfiatl-kitb Sliha Htn ibneti Kpeli nm kptiyye mvcehesinde 7 skdar eriye Sicilleri, 144/18b.8 skdar eriye Sicilleri, 144/22b.9 skdar eriye Sicilleri, 144/4b; 144/6b-2; 144/9b; 144/22b; 144/23b; 144/32b.10 skda eriye Sicilleri, 181/42a.11 skdar eriye Sicilleri, 144/25b-312 Kepeciolu, a.g.e., II, 238.13 skdar eriye Sicilleri, 139/59a; 144/1a,1a, 4b, 6b, 6b, 9b, 18b, 22b, 23b, 25b, 25b, 25b, 27b, 28b.14 skdar eriye Sicilleri, 144/23b; 144/6b-2.15 skdar eriye Sicilleri, 144/1a-1, 2.


530

.

16 skdar eriye Sicilleri, 144/6b-1, 2.17 skdar eriye Sicilleri, 144/25b-3.18 skdar eriye Sicilleri, 144/22b, 144/25b-1, 144/25b-2, 144/25b-3, 144/28b-119 skdar eriye Sicilleri, 168-9.20 skdar eriye Sicilleri, 144/25b1-321 N. Sar, Osmanl Salk Hayatnda Kadnn Yeri, Yeni Tp Tarihi Aratrmalar, stanbul 1996, s. 2-3-;

Medimagazin Haftalk Tbb Haber Dergisi, 7.10. 2006.


Documents

Üsküdar’da Bir Kadın Cerrah: Küpeli Kızı Salihâ Hatun