Üsküdar’da Yapılaşma Özellikleri

Üs kü dar’da Ya p› lafl ma Özel lik le ri

D O Ç . D R . H A L ‹ S Y U N U S E R S Ö Z‹stanbul Üniversitesi

Te mel ih ti yaç la r› m›z dan bi ri olan ba r›n ma, ta ri hin her dö ne min de in sa no¤ lu -nun kar fl› lafl t› ¤› so run la r›n en önem li le rin den bi ri ol mufl ve için de bu lun du ¤u -muz yüz y›l da da ol ma ya de vam et mek te dir. ‹n san lar bu ih ti yaç la r› n› ül ke le rinsos yo-eko no mik ko flul la r›, kül tür ve ge le nek le ri ne ba¤ l› ola rak çö züm le me ye ça -l›fl m›fl lar d›r. Bu ne den le ül ke den ül ke ye fark l› l›k gös te ren ya p› lafl ma ve ko nutfle kil le ri or ta ya ç›k m›fl, ba z› ül ke ler de ba sit çe di zayn edil mifl ya p› ve ko nut lar,ba z› la r›n da ise bü yük ve lüks ya p› ve ko nut lar bas k›n ol mufl tur. Ge lifl mifl ba t› l›ül ke ler de ya p› lafl ma ve ko nut lar da ya tay ya p› lafl ma ya ge çil mifl iken, re fah dü ze -yi dü flük ge lifl me mifl ve ge lifl mek te olan ül ke ler de ar sa ve di ¤er ma li yet ler di keyya p› lafl ma bi çim le ri ni or ta ya ç› kar m›fl t›r.1

Bu gün, özel lik le dün ya n›n ge lifl me mifl ül ke le ri nin bü yük met ro pol le rin de ba -r›n ma acil çö züm bek le yen so run la r›n ba fl›n da gel mek te dir. On bin ler ce in sanbu met ro pol le rin so kak la r›n da ha ya t› n› sür dür mek te ve hat ta ge lifl mifl ül ke ler deda hi her han gi bir evi bar k› ol ma yan in san la r›n sa y› la r› top lum sal dü ze ni teh diteder bo yut la ra ulafl m›fl bu lun mak ta d›r. Ül ke miz de de çok çe flit li ne den ler le so -kak lar da ya fla mak ta olan ço cuk ve ye tifl kin sa y› s› son y›l lar da h›z la art m›fl t›r. ‹s -tan bul ve di ¤er bü yük kent le ri miz de or ta ya ç› kan h›r s›z l›k, gasp ve ya ra la ma gi -bi suç la r›n fa il le ri nin ço ¤un lu ¤u nu ise so kak ta ya fla yan lar olufl tur mak ta d›r. Bune den le ba r›n ma mer ke zi ve ye rel yö ne tim le rin üze rin de has sa si yet le e¤il me le -ri ge re ken bir ko nu dur. Çün kü hu zur lu ve mut lu bir ai le ha ya t›, alt ya p› ve üst -ya p› im kan la r› na sa hip sa¤ l›k l› bir çev re ve ko nut ta sa¤ la na bi lir. Li te ra tür de ge -nifl an lam da ko nut in san la r›n re fa h›, mut lu lu ¤u için zo run lu tüm çev re te sis le -ri ni ve hiz met le ri ni kap sa yan, di ¤er bir ifa dey le fi zik sel bir ba r› nak ol mak tan zi -ya de, alt ya p› (yol, su, elekt rik vb.) ve üst ya p› (e¤i tim, sa¤ l›k, ti ca ret alan la r›) hiz -met le riy le bü tün le flen ge nifl bir çer çe ve için de ele al›n mak ta d›r.2

Türk in sa n› için ko nut ve çev re si ol duk ça önem li bir ya flam ala n› d›r. Hal k› m› -

602

z›n bü yük bö lü mü ve özel lik le de ev ka d›n la r› gün lük ya fla m› n›n bü yük bö lü -mü nü ev le rin de ge çir mek te dir. Ay r› ca, Türk top lu mun da ko nut lar sa de ce ba r›n -ma ge rek si ni mi nin kar fl› lan d› ¤› bir alan ola rak kal ma m›fl, ahenk li-sa¤ l›k l› ai leha ya t› n›n ge çi ril di ¤i me kân lar ol mufl lar d›r. Bu bo yu tuy la ele al› nan ko nu tunöne mi da ha da art mak ta d›r. Öy le ki Türk in sa n› için ko nut lar, gü nün çok bü yükbir bö lü mü nün için de ge çi ril di ¤i, do ¤um ve ölüm le rin ya flan d› ¤›, ço cuk la ra ilkte mel ter bi ye nin ve ril di ¤i, iba det le rin ya p›l d› ¤›, yafl l› la r›n ve has ta la r›n ba k›l d› -¤›, kom flu luk ve mi sa fir lik ilifl ki le ri nin ku rul du ¤u s› cak yu va lar d›r. Ay r› ca, ko -nut lar bi rey le rin ya fla m› n› sür dü re bil mek için s› ¤›n d› ¤› bir ba r› nak, te mel bir ge -rek si nim iken, flart la r›n de ¤ifl me si ve ge lifl me siy le, dün ya da ve ül ke miz de, sos -yal bir gü ven ce ve eko no mik ya t› r›m ara c› ha li ne gel mifl tir.3

Bu ne den le ya fla n› lan me kâ n›n ve çev re si nin ni te lik le ri, di ¤er bir de yifl le kent -lefl me ve fle hir lefl me nin bi çi mi bi re yin ya fla m› üze rin de önem li bir et ki ye sa hip -tir. Bu ça l›fl ma da, ‹s tan bul’un mer kez il çe le rin den bi ri olan Üs kü dar’da ki ya p› -lafl ma n›n özel lik le ri in ce le ne rek, bu il çe de ki ya flam bi çi mi ne ya p› lafl ma n›n et ki -le ri ne ilifl kin ipuç la r› el de edil me ye ça l› fl› la cak t›r.Üs kü dar’da ya p› lafl ma iki ana bö lüm de ele al› na cak t›r. ‹lk bö lüm de ül ke miz deuy gu la ma ya ko nu lan ko nut po li ti ka la r› çer çe ve sin de 2000 y› l› bi na sa y› m› so -nuç la r› na gö re Üs kü dar il çe sin de ki ya p› lafl ma n›n ge nel özel lik le ri ele al› na cak -t›r.4 ‹kin ci bö lüm de ise be le di ye ler ta ra f›n dan ve ril mek te olan in fla at ruh sat na -me le ri ve is kân bel ge le ri ne gö re y›l la ra gö re ya p› lafl ma ya ilifl kin bil gi ler ve ri le -cek tir.5 Böy le ce ya p› lafl ma bi çi min de or ta ya ç› kan an la y›fl de ¤i flik lik le ri de or ta -ya ko nul mufl ola cak t›r.Üs kü dar’da ki ya p› lafl ma bi na la r›n sa y› la r›, yü zöl çüm le ri, kul la n›m ama c›, kimta ra f›n dan yap t› r›l d› ¤›, bi na sa hip li ¤i, bi na lar da ki in flaa sis te mi ve kul la n› lan ya -p› mal ze me si cin si, kat, da ire ve oda sa y› la r›, bi na la r›n özel lik le ri, ›s›t ma ve at›ksis te mi ile ko nut la r›n özel lik le ri çer çe ve sin de ve ay r› ay r› ma hal le ler dü ze yin dein ce le ne cek tir. Yi ne Üs kü dar’da ki ya p› lafl ma n›n özel lik le ri, di ¤er il çe be le di ye -le ri, ‹s tan bul ve Tür ki ye ge ne li ve or ta la ma la r› ile kar fl› lafl t›r ma ya p› la rak or ta yako nu la cak t›r. Ay r› ca, in fla at ruh sat na me le ri ve ya p› kul lan ma izin bel ge le ri ne gö re her y› la aitve ri ler de ¤er len di ri le rek y›l la ra gö re ya p› lafl ma da ki de ¤i flik lik ler de ele al› na cak -t›r. Ko nu nun hem ruh sat ve hem de is kan ve ri len ya p› lar aç› s›n dan in ce len me -si ya p› lafl ma da mey da na ge len de ¤i flik lik le rin ay r›n t› l› bir fle kil de iz le ne bil me siama c› n› ta fl› mak ta d›r. 1990-2002 dö ne min de ya fla nan eko no mik kriz ler ile 17A¤us tos ve 12 Ka s›m 1999 dep rem le ri nin in fla at sek tö rü ne et ki le ri ne dik kat çe -ki le cek tir.Üs kü dar’da ki ya p› lafl ma iki ana bö lüm de ele al›n m›fl t›r. ‹lk bö lüm de 2000 y› l›bi na sa y› m› so nuç la r› na gö re il çe de bu lun mak ta olan bi na la ra ait bil gi le re yerve ril mifl tir.

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V

603

A. 2000 Y› l› Bi na Sa y›m So nuç la r› na Gö reÜs kü dar’da Ya p› lafl ma

1. Bi na lar

Ül ke miz de 1965, 1970, 1984 ve 2000 y› l›n da bi na sa y› m› ya p›l m›fl t›r.6 Bu ça l›fl -ma da 2000 y› l› sa y›m ve ri le ri esas al›n m›fl t›r. Bi na Sa y› m› n›n te mel ama c› ül ke -miz de ki “bi na sto ku ve ni te lik le ri ni” be lir le mek olup, be le di ye tefl ki la t› olan3.200 be le di ye ile 1999 y› l›n da be le di ye olan fa kat be le di ye tefl ki la t› ku rul ma -m›fl 12 yer le flim bi ri mi ol mak üze re top lam 3.212 il, il çe, bu cak ve köy be le di -ye le ri nin “be le di ye s› n›r la r› için de ki bi na lar da” tam sa y›m yön te miy le ger çek lefl -ti ril mifl tir. Bu sa y›m da, ül ke de ki mev cut bi na la r›n en van te ri ç› ka r›l m›fl, bi na la -r›n özel lik le ri ay r›n t› l› bir fle kil de or ta ya ko nul mufl tur. Bu amaç la, sa y›m da için -de in san ya fla y›p ya fla ma d› ¤› na, imar mev zu at› na ay k› r› l› ¤› na ba k›l mak s› z›n ta -mam lan m›fl tüm bi na lar kap sa ma al›n m›fl t›r. 2000 Y› l› Bi na Sa y› m› amaç la r›; * Ül ke miz s› n›r la r› için de ki bi na sto ku ve ni te lik le ri ni be lir le mek, * Ka rar or gan la r› n›n ala ca ¤› eko no mik ve sos yal ted bir le re ›fl›k tu ta cak te mel ve -ri le ri el de et mek, * Ulus la ra ra s› kar fl› lafl t›r ma lar ya pa bil mek, * Mil li ge lir he sap la ma la r› na te mel ve ri se ti olufl tur mak, * Plan s›z fle hir lefl me den do ¤an ha va kir li li ¤i, gü rül tü gi bi çev re so run la r› n›n yo -¤un lafl t› ¤› böl ge le rin bir fo to¤ ra f› n› or ta ya koy mak, * Nü fus ve göç ha re ket le ri ile or ta ya ç› kan ko nut ge rek si nim le ri ko nu sun da da -ha tu tar l› tah min ler ya pa bil mek için ge rek li bil gi ban ka s› n› olufl tur mak, * Kent so run la r› n›n tes pi ti ve çö züm yol la r› n›n üre til me si için ge rek li olan ve rise ti ni olufl tur mak t›r.7

1984 ve 2000 y›l la r›n da ya p› lan bi na sa y›m la r› in ce len di ¤in de, 1984 y› l› na gö re2000 y› l› na ge lin di ¤in de ül ke miz de ki bi na sto ku nun önem li mik tar lar da art t› ¤›gö rü le cek tir. Öy le ki, be le di ye sa y› s› n›n 1.699’dan 3.212’ye yük sel di ¤i bu dö -nem için de bi na sa y› s› 4.387.971’den %78,6 ora n›n da ar ta rak 7.838.675’e, ko nutsa y› s› ise %128,8 ora n›n da ar ta rak 7.096.277’den 16.235.830’a yük sel mifl tir.Ül -ke nin en bü yük ken ti ‹s tan bul’da ise be le di ye sa y› s› 24’den 73’e ç›k m›fl ve bu be -le di ye le rin s› n›r la r› için de ki bi na sa y› s› %72,1, ko nut sa y› s› %146,2 ora n›n daart m›fl t›r. Ger çek ten, 1984 y› l›n da ‹s tan bul ge ne lin de 24 be le di ye bün ye sin de505.224 bi na, 1.378.115 ko nut var iken, 2000 y› l›n da be le di ye sa y› s› 73’e, bi nasa y› s› 869.444’e, ko nut sa y› s› ise 3.393.077’ye ç›k m›fl t›r.8

Ü S K Ü D A R ’ D A Y A P I L A fi M A Ö Z E L L ‹ K L E R ‹

604

Öte yan dan, ül ke miz de ki bi na la r›n bü yük ço ¤un lu ¤u nu, ba r›n ma ih ti ya c› n›n gi -de ril me si için kul la n› lan ko nut lar olufl tur mak ta d›r. Kul la n›m ama c› ko nut olanbi na lar, tüm bi na la r›n ül ke ge ne lin de, 1984 y› l›n da %80,1, 2000 y› l›n da%74,9’unu, ‹s tan bul’da 1984 y› l›n da %73,4, 2000 y› l›n da %70,4’ünü mey da nage tir mek te dir. Üs te lik kul la n›m ama c› ko nut olan bi na la r›n pa y›, “ço ¤un lu ¤u ko -nut” ve “ço ¤un lu ¤u ko nut d› fl›” bi na lar la bir lik te %90’la ra ulafl mak ta d›r. Tü müifl ye ri olan bi na la r›n ora n›, ül ke ge ne lin de %9,7 (1984 y› l›n da) ve %10,3 (2000y› l›n da), s› ra s›y la ‹s tan bul’da %8,4 ve %7,8’dir. E¤i tim ve kül tür, sa¤ l›k, res mida ire ve di ni fa ali yet ler için kul la n› lan bi na la r›n sa y› s› ise ol duk ça az d›r.

Di ¤er bir ko nu ise ül ke ge ne li ve özel lik le ‹s tan bul’da çok kat l› ya p› lafl ma n›n gi -de rek art mak ta ol ma s› d›r. Ni te kim, top lam bi na lar için de bir ve iki kat l› bi na la -r›n pa y› aza l›r ken, 3 ve üze ri kat l› bi na la r›n pa y› art mak ta ve da ha faz la ter cihedil mek te dir. 1984 y› l› sa y› m› na gö re ül ke ge ne lin de ki bi na la r›n %58,4’ü 1,%28,7’si 2, %6,5’i 3, %2,9’u 4, %2’si 5, 0,8’i 6 kat l› iken, bu gru bun pa y›, 2000y› l›n da s› ra s›y la %46,2, %29,2, %10,6, %5,6, %4,1, %2,2 ola rak de ¤ifl mifl tir. Gö -rül dü ¤ü gi bi, ül ke ge ne lin de bir kat l› ya p› la r›n top lam ya p› lar için de ki pa y› aza -l›r ken, özel lik le 3 ve üze ri çok kat l› ya p› la r›n pa y›n da cid di bir ar t›fl ol mufl tur.An cak, ül ke ge ne lin de ha len 2 kat l› bi na ya p› m› yay g›n d›r.2000 y› l› bi na sa y› m› so nuç la r› na gö re, ‹s tan bul’da 869.444 bi na bu lun mak ta d›r.Bu bi na la r›n 43.192’si Üs kü dar s› n›r la r› için de yer al mak ta d›r. ‹l çe, ‹s tan bul’un


605

Ga zi os man pa fla (%8,1), Üm ra ni ye (%7,4), Kü çük çek me ce (%5,3) ve Bü yük çek -me ce’den (%5,1) son ra en faz la bi na ya sa hip 5. ‹l çe si dir. Ay r› ca, Pen dik, Ka d› -köy ve Ba¤ c› lar en faz la bi na n›n bu lun du ¤u di ¤er yer le flim bi rim le ri iken, en azbi na n›n bu lun du ¤u il çe ler, ‹s tan bul’da ki bi na la r›n %1’in den az› na sa hip olanAda lar, fii le ve Ça tal ca’d›r.

Da ire sa y› la r› Üs kü dar’›n ‹s tan bul’un önem li yer le flim alan la r›n dan bi ri ol du ¤u -nu or ta ya koy mak ta d›r. ‹l ge ne lin de ki da ire le rin %5,3’ü Üs kü dar’da d›r. Da ire sa -y› s› en faz la s› ra s›y la Ka d› köy, Ga zi os man pa fla, Kü çük çek me ce ve Üm ra ni ye’de -dir.


Tab lo 1: ‹l çe le re Gö re Bi na ve Da ire Sa y› la r›

Gra fik 1: Ba z› Ma hal le le re Gö re Bi na la r›n Da ¤› l› m› (%)

606

Üs kü dar’da bu lu nan 43.192 bi na n›n ma hal le le re gö re da ¤› l› m› ele al›n d› ¤›n da,bi na la r›n %63’ünün 54 ma hal le nin sa de ce 16’s›n da bu lun du ¤u gö rü le cek tir. Di -¤er bir ifa dey le, Üs kü dar il çe sin de bi na ba k› m›n dan bü yük 16 ma hal le var d›r.Bu ma hal le ler için de ise Bah çe li ev ler bafl ta ol mak üze re Ya vuz türk, Bul gur lu,Esat pa fla, Üna lan ve Ör nek ma hal le le ri, bi na sa y› s› n›n, di ¤er ma hal le le re gö reçok da ha yük sek ol du ¤u yer le flim alan la r› d›r. Öy le ki, sa de ce Bah çe li ev ler ma -hal le sin de, ‹l çe de ki bi na la r›n %7,7’si var d›r. Bah çe li ev ler’de 3.313 bi na variken, gra fik te en az pa ya (2,6) sa hip olan Cum hu ri yet ma hal le sin de 854, Em ni -yet ma hal le sin de 865 bi na bu lun mak ta d›r.Gra fik te yer al ma yan ma hal le le rin bir ço ¤un da ki or ta la ma bi na sa y› s›, 200-700’ler ci va r›n da olup, en az bi na n›n bu lun du ¤u Afl ç› ba fl› ma hal le sin de 96, Ara -ki ye ci Ha c› Meh met ma hal le sin de 124, Hay ret tin Ça vufl ma hal le sin de 130, Tem -bel Ha c› Meh met ma hal le sin de 154, Va ni köy’de 169, ‹n k› lap ve Ayaz ma ma hal -le le rin de ise 195’er bi na var d›r.

2. Ku la n›m Ama c› na Gö re Bi na lar

Üs kü dar’da ki mev cut bi na la r›n bü yük bir bö lü mü, ko nut ola rak kul la n›l mak ta -d›r. Öy le ki, top lam bi na la r›n dört te üçün den faz la s› sa de ce ko nut yer le fli mi içinya p›l m›fl iken, için de ko nut la r›n yer al d› ¤›, “ko nut ve ko nut d› fl› ka r› fl›k bi na la -r›n” ora n› %15,3’tür. Bu na kar fl› l›k, kul la n›m ama c› ko nut d› fl›n da ki bi na la r›nora n› %10’la r›n al t›n da d›r. Bu grup için de ise ti ca ri amaç la kul la n› lan 2.483(%5,7) bi na n›n bu lun du ¤u gö rül mek te dir. Sa na yi; e¤i tim ve kül tür; sa¤ l›k, sos -yal ve spor; res mi da ire ve di ni bi na la r›n sa y› la r› ise 100-200’ler ci va r›n da d›r.Öy le ki, ‹l çe de 196 res mi da ire, 194 di ni bi na, 143 sa na yi te si si ola rak kul la n› -lan bi na bu lun mak ta d›r. Di ¤er bir ifa dey le Üs kü dar, ko nut tü rü ya p› lafl ma n›nbas k›n ol du ¤u bir ika met ye ri ni te li ¤in de dir.


Tab lo 2: Kul la n›m Ama c› na Gö re Üs kü dar’da Bi na lar

607

‹l çe de ki, 43.192 bi na n›n 32.922’si ko nut (ev ve apart man ola rak ika me te ay r›l -m›fl ya p› lar) ola rak kul la n›l mak ta d›r. Ko nut tü rü bi na la r›n, en faz la bu lun du ¤uma hal le le re gö re da ¤› l› m› ele al›n d› ¤›n da, bi na la r›n da ¤› l› m›n da ol du ¤u gi bi,Bah çe li ev ler, Ya vuz türk, Esat pa fla, Ör nek ve Bul gur lu ma hal le le ri nin en faz lako nu ta sa hip ol du ¤u an la fl›l mak ta d›r. Ko nut ve ko nut d› fl› ka r› fl›k bi na lar ise Bul gur lu ve Üna lan ma hal le sin de yo ¤unola rak bu lun mak ta d›r. 2000 Bi na Sa y› m›n da hem ko nut ve hem de ti ca ri, sa na -yi, e¤i tim ve kül tür vb. fa ali yet ler de kul la n› lan bi na lar, “ko nut ve ko nut d› fl› ka -r› fl›k bi na lar” s› n›f lan d›r ma s› için de yer al m›fl t›r. Bu an lam da, ge rek bi na ve ge -rek se ko nut sa y› s› ba k› m›n dan önem li bü yük lü ¤e sa hip Bah çe li ev ler ma hal le -sin de bi na la r›n çok da ha az k›s m› n›n ko nut ve ko nut d› fl› ka r› fl›k ya p› lar ol du ¤ugö rü le cek tir.


Gra fik 2: Ba z› Ma hal le le re Gö re Ko nut la r›n Da ¤› l› m› (%)

Gra fik 3: Ba z› Ma hal le le re Gö re Ko nut ve Ko nut D› fl› Ka r› fl›k Bi na la r›n Da ¤› l› m› (%)

608

Ko nu ti ca ri ya p› lar ba k› m›n dan de ¤er len di ril di ¤in de fark l› bir man za ra ile kar -fl› la fl›l mak ta d›r. Ko nut ve ko nut d› fl› ka r› fl›k ya p› la r›n da ha faz la bu lun du ¤u ma -hal le ler de, ti ca ri ya p› la r›n ol duk ça az ol du ¤u gö rül mek te dir. Ör ne ¤in, Bah çe li -ev ler ma hal le sin de ki 3.313 bi na n›n sa de ce 39 ade ti ti ca ri ya p› d›r. Bu na kar fl› -l›k, top lam ko nut la r›n sa de ce 1,4’ünün bu lun du ¤u Se li mi ye ma hal le sin de, ‹l çe -de ki 2.483 ti ca ri ya p› n›n 217’si bu lun mak ta d›r. ‹l çe de ti ca ri fa ali yet le rin yo ¤unola rak bu lun du ¤u di ¤er önem li ma hal le ler; Sel ma na ¤a, Al tu ni za de, Bul gur lu,Gül fem Ha tun, Ör nek, Kep çe de de, Kuz gun cuk ve Üna lan ma hal le le ri dir.

Üs kü dar’da sa na yi fa ali yet le rin de bu lun mak ama c›y la kul la n› lan bi na sa y› s› iseol duk ça az d›r. ‹l çe de ki top lam 43.192 bi na n›n, sa de ce 143 ade din de sa na yi fa -ali ye tin de bu lu nul mak ta d›r. En faz la sa na yi fa ali ye tin de bu lu nan bi na la r›n yeral d› ¤› ma hal le ler; Üna lan (19), Ac› ba dem (14), Ya vuz türk (14), Esat pa fla (12),Bul gur lu (10) ve Küp lü ce (9) dir. Bu gra fik te yer alan 19 ma hal le nin d› fl›n da ki 9ma hal le de de, 1’er adet sa na yi fa ali ye ti ya p› lan bi na var d›r. Ya ni, 28 ma hal le desa na yi fa ali ye ti var d›r.


Gra fik 4: Ba z› Ma hal le le re Gö re Ti ca ri Bi na la r›n Da ¤› l› m› (%)

Gra fik 5: Ba z› Ma hal le le re Gö re Sa na yi Fa ali ye tin de Bu lu nu lan Bi na la r›n Da ¤› l› m› (%)

609

Ben zer fle kil de, ge rek e¤i tim ve kül tür, ge rek sa¤ l›k, sos yal ve spor alan la r›n dafa ali yet te bu lun mak ama c›y la kul la n› lan bi na sa y› s› da çok faz la ol ma y›p 200’lerci va r›n da d›r. Üs kü dar’da e¤i tim ve kül tür hiz me tin de kul la n› lan 212 bi na var -d›r. Bun lar; Al tu ni za de (20), Bul gur lu (20), Se la mi ali (19), Ha vuz ba fl› (11), ‹ca -di ye (9), Se li mi ye (8), Ac› ba dem (7), Bur ha ni ye, Fe rah ve Sel ma na ¤a (6’flar), ‹h -sa ni ye, Üna lan, Bey ler be yi, Ha c› hes na Ha tun, Kep çe de de ve K› s›k l› (5’er) ma -hal le le rin de di ¤er ma hal le le re gö re da ha faz la sa y› da bu lun mak ta d›r. Gra fik teyer alan 16 ma hal le de, ‹l çe de ki e¤i tim ve kül tür fa ali ye ti nin yü rü tül dü ¤ü bi na -la r›n %61,3’ü bu lun mak ta d›r.Sa¤ l›k, sos yal ve spor alan la r›n da fa ali yet te bu lu nu lan bi na sa y› s› ise 183 olup,bu ni te lik te ki bi na la r›n %78,7’si gra fik te ki 14 ma hal le de dir. 183 bi na n›n 53’ü(%29) ise sa de ce Özel Sa y›m Böl ge sin de, 15’i (%8,2) Al tu ni za de’de bu lun mak -ta d›r.


Gra fik 6: Ba z› Ma hal le le re Gö re E¤i tim ve Kül tür Fa ali ye tin deBu lu nu lan Bi na la r›n Da ¤› l› m› (%)

Gra fik 7: Ba z› Ma hal le le re Gö re Sa¤ l›k, Sos yal ve Spor Fa ali ye tin de Bu lu nu lan Bi na la r›n Da ¤› l› m› (%)

610

‹l çe de ki res mi da ire ler, bir kaç ma hal le de ve özel sa y›m böl ge sin de top lan m›fldu rum da d›r. 196 adet res mi da ire nin 114 ta ne si gra fik te yer alan 2 ma hal le veözel sa y›m böl ge sin de dir. Ay r› ca, 31 ma hal le de da ha res mi da ire bu lun mak ta -d›r. Res mi da ire bu lun ma yan ma hal le sa y› s› ise 21’dir. Özel Sa y›m Böl ge si (65)ile Se li mi ye (20) ve Va ni köy (29) Üs kü dar il çe sin de, res mi ifl lem le re ilifl kin fa -ali yet le rin ya p›l d› ¤› bi na la r›n bu lun du ¤u önem li ma hal le ler dir. Öy le ki, top lambi na sa y› s› Özel Sa y›m böl ge sin de 171, Va ni köy’de 169’dur. Ve ri ler, bu iki yer -de res mi da ire le rin top lam bi na lar için de ki öne mi ni or ta ya koy mak ta d›r.Üs kü dar’da 4 ma hal le d› fl›n da ki tüm ma hal le ler de di ni bi na lar yer al mak ta d›r.Di ni bi na lar ‹l çe ye ya y›l m›fl du rum da d›r. Di ¤er bi na tür le ri ne gö re di ni bi na la -r›n top lan d› ¤› be lir li ma hal le ler bu lun ma mak ta d›r. An cak, yi ne de bir kaç ma -hal le de di ¤er le ri ne gö re nis pe ten da ha faz la sa y› da di ni bi na bu lun mak ta d›r. Ör -ne ¤in, Bul gur lu’da 13, Ku le li’de 9, Üna lan’da 8, Bah çe li ev ler, Gül fem Ha tun veKüp lü ce’de 7’fler, Al tu ni za de, Kep çe de de, Se li mi ye ve Ya vuz türk’te 6’flar, gra fik -te yer alan di ¤er ma hal le ler de 5’er di ni bi na var d›r.


Gra fik 8: Ba z› Ma hal le le re Gö re Res mi Da ire le rin Da ¤› l› m› (%)

Gra fik 9: Ba z› Ma hal le le re Gö re Di ni Bi na la r›n Da ¤› l› m› (%)

611

3. Bi tifl Y› l› na Gö re Bi na lar

Üs kü dar’da ya p› lafl ma n›n, özel lik le, yüz y› l›n son on y› l›n da bi çim len di ¤i gö rül -mek te dir. ‹l çe de ki bi na la r›n yak la fl›k üç te bi ri 1990-2000 dö ne min de bi ti ri lenbi na lar iken, tüm bi na la r›n %82,5’i 1970-2000 dö ne min de ta mam lan m›fl t›r. Buözel li ¤i ile Üs kü dar’da ki ya p› lafl ma n›n, son y›l lar da fle kil len di ¤i ve nis pe ten da -ha ye ni bir bi na sto ku na sa hip olun du ¤u söy le ne bi lir.Ko nu ma hal le ler öl çe ¤in de ele al›n d› ¤›n da, bir çok ma hal le de ki ya p› lafl ma, 1970-2000 dö ne min de or ta ya ç›k mak la bir lik te, bi na la r›n ço ¤un lu ¤u nun ve ya önem libir k›s m› n›n 1950-70 dö ne min de ta mam lan d› ¤› ma hal le le rin de bu lun du ¤u an -la fl›l mak ta d›r. Ni te kim, Emek, Ah met çe le bi, Ab dul la ha ¤a, Ara ki ye ci Ha c› Ca fer,Bar bo ros, Kan dil li, Kep çe de de, Kuz gun cuk, Sel ma na ¤a, Va ni köy ma hal le le rin -de ki bi na la r›n mi ni mum %40’tan faz la s› n›, 1970’ler den ön ce ta mam la nan bi na -lar olufl tur mak ta d›r. Di ¤er bir ifa dey le bu ma hal le ler, da ha yafl l› bi na lar danolufl mak ta d›r. Bu na kar fl› l›k, tüm bi na la r›n %90’lar dan faz la s› n›n 1970-2000 dö -ne min de ta mam lan d› ¤› ma hal le ler; Üna lan, Ac› ba dem, Bah çe li ev ler, Bul gur lu,Cum hu ri yet, Em ni yet, Esat pa fla, Fe tih, Gü zel te pe, Ha sip pa fla, Ki raz l› te pe, Kü -çük su, K› s›k l›, M. Akif Er soy ve Ya vuz türk ma hal le le ri dir.


Tab lo 3: Bi tifl Y› l› na Gö re Üs kü dar’da Bi na lar

612

Bi ti ril me y› l› na gö re bi na la r›n ma hal le le re da ¤› l› m› 1990-2000 dö ne mi iti ba riy -le in ce len di ¤in de, ba z› ma hal le ler de ki tüm bi na la r› n›n %30’lar dan faz la s› n›n budö nem de ya p›l d› ¤› gö rü le cek tir. Ya p› lafl ma da son y›l lar da h›z l› bir ge lifl me ninya flan d› ¤› ma hal le ler ise; Al tu ni za de, Bah çe li ev ler, Bur ha ni ye, Cum hu ri yet, Em -ni yet, Fe tih, Gü zel te pe, Ha sip pa fla, K› s›k l›, M. Akif Er soy, Va ni köy ve Ya vuz -türk’tür.

4. Yap t› ra na ve Sa y›m da ki Sa hip li ¤i ne Gö re Bi na lar

Üs kü dar’da ki bi na la r›n %92,1’i özel sek tör ta ra f›n dan yap t› r› lan bi na lar d›r. Bi -na la r›n sa de ce %2,4’ü ka mu ke si mi, %4,8’i ise ya p› ko ope ra ti fi ta ra f›n dan yap -t› r›l m›fl t›r.Ka mu ke si mi ta ra f›n dan yap t› r› lan bi na la r›n nis pe ten önem li mik tar lar da ol du -¤u yer ler Özel Sa y›m Böl ge si ile ‹n k› lap, Ab dul la ha ¤a, Se li mi ye ve Va ni köy’dür.Özel Sa y›m Böl ge sin de bi na la r›n ne re dey se ta ma m› (%91,8) ka mu ke si mi ta ra -


Tab lo 4: Bi tifl Y› l› na Gö re Ma hal le ler de Bi na lar

613

f›n dan yap t› r›l m›fl t›r. Özel sa y›m böl ge si, ‹l çe de ki 196 res mi da ire nin 65’inin,183 sa¤ l›k, sos yal ve spor bi na s› n›n 53’ünün bu lun du ¤u bir böl ge dir.

Ya p› ko ope ra tif le ri ta ra f›n dan yap t› r› lan bi na la r›n önem li mik tar lar da ol du ¤uma hal le ler ise; Al tu ni za de, Bah çe li ev ler, Bar bo ros’tur. Bar bo ros ma hal le si, ya p›ko ope ra tif le ri nin yo ¤un ola rak fa ali yet te bu lun du ¤u bir böl ge ol mufl ve ma hal -le de ki bi na la r›n %68,2 gi bi önem li bir bö lü mü, ya p› ko ope ra tif le ri ta ra f›n danyap t› r›l m›fl t›r. Bu ma hal le de ki 683 bi na n›n 657’si nin ev ve ya apart man ola rakin fla edi len ko nut lar ol ma s›, ya p› ko ope ra tif le ri nin ma hal le de ki fa ali ye ti ni ve fa -ali yet tü rü nün ko nut ol du ¤u nu or ta ya koy mak ta d›r.


Tab lo 5: Yap t› ra na Gö re Üs kü dar ve Ma hal le ler de Bi na lar

614

Üs kü dar’da bi na la r›n bü yük ço ¤un lu ¤u özel sek tör ta ra f›n dan yap t› r›l d› ¤› gi bi,sa y›m an›n da bi na sa hip li ¤i nin ço ¤un lu ¤u nu da özel sek tör tem sil et mek te dir.Öy le ki, il çe de ki bi na la r›n %96,9’unun sa y›m an›n da ki sa hi bi özel sek tör dür. Bi -na la r›n mül ki ye ti ni elin de bu lun du ran kim se ler özel fla h›s lar d›r. ‹l çe de ki bi na -la r›n sa de ce %2,2’si ka mu ke si mi nin mül ki ye tin de dir.Ma hal le ler öl çe ¤in de ko nu ir de len di ¤in de, sa de ce ‹n k› lap (%17,9), Ab dul la ha ¤a(%12,9), Se li mi ye (%19,5) ve Va ni köy (%24,9) ma hal le le ri bi na la r›n bir k›s m› -n›n ka mu ke si mi nin mül ki ye tin de bu lun du ¤u ma hal le ler dir. Ay r› ca, Özel Sa -y›m Böl ge sin de ki bi na la r›n %91,8 gi bi bü yük bir bö lü mü ka mu ke si mi ne ait tir.Di ¤er ma hal le le rin bir ço ¤un da ka mu nun mül ki ye tin de bu lu nan bi na la r›n, top -lam bi na lar için de ki pa y› ol duk ça az d›r. Öy le ki, 39 ma hal le de ka mu ke si mi,top lam bi na la r›n %3’ler den da ha az› na sa hip tir.

5. Bi na ve Ko nut la r›n Kat, Da ire ve Oda Sa y› la r›

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V Ü S K Ü D A R ’ D A Y A P I L A fi M A Ö Z E L L ‹ K L E R ‹

Tab lo 6: Sa y›m da ki Sa hip li ¤i ne Gö re Üs kü dar’da Bi na lar

Tab lo 7: Kat Sa y› s› na Gö re Üs kü dar’da Bi na lar

615

Üs kü dar, ya tay ya p› lafl ma n›n nis pe ten ko run du ¤u ve di key ya p› lafl ma n›n iseçok ra hat s›z edi ci dü ze ye ulafl ma d› ¤› bir il çe dir. ‹l çe de, bi na la r›n %89,9’unu 5ve da ha az kat l› bi na lar mey da na ge tir mek te dir. 10 kat ve üze ri bi na lar top lambi na la r›n %0,4’ünü mey da na ge tir mek te iken, nis pe ten çok kat l› ola rak ni te le ne -bi le cek olan 7-9 kat l› bi na lar tüm bi na la r›n sa de ce %1,9’unu olufl tur mak ta d›r.K› sa ca s› Üs kü dar’da çok kat l› bi na lar az sa y› da d›r. Ni te kim, 43.192 bi na n›n977’si 7 ve da ha çok kat l› bi na lar d›r.Ma hal le ler iti ba riy le de ¤er len di ril di ¤in de 7 kat ve üze ri bi na la r›n yo ¤un bu lun -du ¤u bir ma hal le ye rast la n›l ma mak ta d›r. Sa de ce Al tu ni za de’de tüm bi na la r›n%4’ü 10 kat ve üze ri, %6,7’si 7-9 kat l› d›r. 5-6 kat l› bi na la r›n %40’lar dan faz la ol -du ¤u ma hal le ler ise; ‹ca di ye, ‹h sa ni ye, Ac› ba dem, Afl ç› ba fl›, Ara ki ye ci Ha c› Ca -fer, Ara ki ye ci Ha c› Meh met, Ha c› Hes na Ha tun, Hay ret tin Ça vufl, Kep çe de de,Mu rat Re is, Pa zar ba fl›, Se la mi ali, So lak si nan, Ta bak lar, Tav fli Ha san ve Va li de-iAtik ma hal le le ri dir.


Tab lo 8: Kat Sa y› s› na Gö re Ma hal le ler de Bi na lar

616

1-4 kat l› bi na lar da ço ¤un luk ta olup, bu ni te lik te ki bi na la r›n top lam bi na la r›n%80’ler den faz la s› n› mey da na ge tir di ¤i ma hal le sa y› s› ise az›m san ma ya cak mik -tar da d›r. Ni te kim, 18 ma hal le de 1-4 kat l› bi na lar, top lam bi na la r›n %80’le rin denfaz la d›r. Öte yan dan, ba z› ma hal le ler de sa de ce az kat l› bi na lar yer al mak ta d›r. Ör ne ¤inEmek ma hal le sin de ki 280 bi na n›n 243’ü 1, 30’u 2, 5’i ise 3 kat l› d›r. Yi ne Esat pa -fla’da ki bi na la r›n %38,9’u 1, %19,2’si 2, %17,1’i 3 kat l› d›r. Ben zer fle kil de, Ör nekma hal le sin de ki bi na la r›n %43,4’ü tek kat l› bi na lar d›r.

2000 Bi na Sa y› m› na gö re Üs kü dar’da 39.499 bi na da 178.577 da ire var d›r. Bi naba fl› na dü flen or ta la ma da ire sa y› s› 4.5 da ire dir. 3.645’i ko nut d› fl› bi na ve 48’ida ire olup ol ma d› ¤› bi lin me yen top lam 3.693 bi na da da ire bu lun ma mak ta d›r.Bi na la r›n yak la fl›k dört te bi ri (%24,8) 1 da ire li olup, top lam bi na la r›n %69,8’idört ve da ha az da ire li, di ¤er bir ifa dey le az kat l› d›r. Ger çek ten, top lam da ire le -rin %34,5’i 4 ve da ha az da ire li bi na lar da yer al mak ta d›r. Di ¤er bir ifa dey le, 4 veda ha az da ire li 27.585 bi na da, 61.541 da ire bu lun mak ta d›r. Özel lik le, da ire le rin bü yük ço ¤un lu ¤u, 10-15 ve 16 ve üze ri da ire li bi na lar da yeral mak ta d›r. Bi na lar için de %11,9’luk bir pa y› tem sil eden bu gru bun, da ire leriçin de ki pa y› tam %40’t›r. Ya ni, 10-15 ve 16 ve üze ri da ire li 4.720 bi na da,71.444 da ire bu lun mak ta d›r. Bi na sa y› s› ba k› m›n dan en kü çük gru bu olufl tu ran16 ve üze ri da ire li 1.656 bi na da ise tam 36.908 da ire bu lun mak ta d›r. K› sa ca ifa -de edi le cek olur sa da ire le rin bü yük ço ¤un lu ¤u, çok da ire li, çok kat l› bi na lar da -d›r.


Tab lo 9: Da ire Sa y› s› na Gö re Üs kü dar’da Da ire li Bi na ve Da ire Sa y› s›

617

Da ire, ko nut ve bi na la r›n ma hal le le re gö re da ¤› l› m› ele al›n d› ¤›n da, ge nel de herüç grup ta ve özel lik le ko nut ve da ire gru bun da sa hip olu nan pay la r›n bir bi ri neya k›n ol du ¤u gö rü le cek tir. An cak, az da ire li ko nut la r›n yo ¤un ol du ¤u ma hal le -le rin da ire ler de ki pa y› dü flük, çok da ire li ko nut la r›n yer al d› ¤› ma hal le le rin da -ire ler de ki pa y› n›n ise nis pe ten da ha yük sek ol du ¤u söy le ne bi lir. Ni te kim, azkat l›, do la y› s›y la az sa y› da ki da ire li bi na ve ko nut la r›n yo ¤un ol du ¤u Emek,Esat pa fla ve Ör nek ma hal le le ri nin sa hip ol du ¤u bi na ve ko nut pa y›, da ire ler de -ki pa y›n dan bü yük tür. Ay n› hu sus, Bah çe li ev ler, Fe rah, Ki raz l› te pe, Küp lü ce,Kuz gun cuk ve Ya vuz türk ma hal le le ri için de söz ku nu su dur. Bu na kar fl› l›k çokkat l›, do la y› s›y la çok da ire li bi na ve ko nut la r›n yo ¤un ol du ¤u ma hal le ler içinter si du rum ge çer li dir. Ör ne ¤in, Ac› ba dem, ‹l çe de ki bi na ve ko nut la r›n %1,6’fla -r› na, da ire le rin ise %4,2’si ne sa hip tir. Yi ne, da ire ler de ki pa y›, ko nut ve bi na lar -


Tab lo 10: Ma hal le le re Gö re Bi na ve Bi na lar da ki Ko nut ve Da ire le rin Da ¤› l› m› (%)

618

da ki pa y› na gö re yük sek olan ba z› ma hal le ler; ‹ca di ye, ‹h sa ni ye, Al tu ni za de,Bul gur lu, Mu rat Re is, Se la mi ali, Va li de-i Atik ve ya p› ko ope ra tif le ri ta ra f›n danya p› lan ko nut la r›n çok sa y› da ol du ¤u Bar bo ros ma hal le le ri dir. Bar bo ros ma hal -le si, top lam da ire le rin %4’üne sa hip iken, top lam ko nut la r›n sa de ce %1,7, top -lam bi na la r›n ise %1,6’s› bu ma hal le de bu lu nur. Bu da Bar bo ros ma hal le sin de -ki bi na la r›n çok da ire li ve çok kat l› bi na lar ol du ¤u nu gös ter mek te dir.

Üs kü dar’da bi na lar da ki ko nut ve da ire le rin bü yük ço ¤un lu ¤u 3-4 oda dan olufl -mak ta d›r. Bu ni te li ¤iy le Üs kü dar’da ki ko nut ve da ire ler, Türk ai le si nin nis pe tenge nifl ve çok oda l› me kan lar da ya fla ma is te ¤i ni or ta ya koy mak ta d›r. Öy le ki, top -lam da ire le rin %46,3’ü 3, ol duk ça yük sek olup, %45,4’ü ise 4 oda l› d›r. Bu na kar -fl› l›k 5 ve özel lik le de, 7 ve da ha üze ri sa y› da oda ya sa hip bu lu nan da ire sa y› s›,önem li mik tar lar da d›r. ‹l çe de ki, da ire le rin %3,6’s› 5, %0,8’i 7 ve da ha faz la oda -l› d›r.Ko nu ma hal le dü ze yin de in ce len di ¤in de, ‹l çe ge ne lin de ol du ¤u gi bi, da ire le rinbü yük ço ¤un lu ¤u nun ma hal le ler de de 3-4 oda l› ol du ¤u gö rül mek te dir. Top lamda ire ler için de, iki oda l› da ire le rin pa y› n›n nis pe ten yük sek ol du ¤u ma hal le lerçok az sa y› da olup, bun lar Afl ç› ba fl›, Hay ret tin Ça vufl, Kuz gun cuk ve Ta bak lariken, 5 oda l› da ire ler ‹m ra hor Sa la cak, Al tu ni za de, Kü çük su ve özel lik le de Va -ni köy ma hal le le rin de önem li oran lar da d›r. Va ni köy’de ki 200 da ire nin, 76’s›(%38) 5 oda l› d›r. Yi ne, Ara ki ye ci Ha c› Meh met, Bah çe li ev ler, Ab dul la ha ¤a, Bey -ler be yi, Va ni köy ve Kan dil li 6 ve 7 oda l› da ire le rin nis pe ten yo ¤un ol du ¤u yer -le flim bi rim le ri dir. An cak, ba z› ma hal le ler de ki top lam da ire sa y› s› n›n ol duk çaaz ol du ¤u dik ka te al›n ma l› d›r.


Tab lo 11: Oda Sa y› s› na Gö re Üs kü dar’da Bi na lar da ki Ko nut ve Da ire ler

619


Tab lo 12: Oda Sa y› s› na Gö re Ma hal le ler de Da ire ler

Tab lo 13: Ta fl› y› c› Sis te mi ve Ya p› Mal ze me si Cin si ne Gö re Üs kü dar’da Bi na lar

620

6. Ta fl› y› c› Sis te mi ve Ya p› Mal ze me si Cin si ne Gö re Bi na larÜs kü dar, mo dern sis tem ler ile bi na la r›n ya p›l d› ¤› bir yer le flim bi ri mi dir. Bi na la -r›n %80’e ya k› n›n da ta fl› y› c› sis tem ola rak is ke let (kar kas) kul la n›l mak ta d›r. Ta -fl› y› c› sis tem ola rak y›¤ ma (ka gir) da ha az ter cih edil mek te dir. Ta fl› y› c› sis te mige rek is ke let ve ge rek se y›¤ ma olan bi na lar da kul la n›l m›fl bu lu nan ya p› mal ze -me si ise, bü yük öl çü de tu¤ la d›r. Top lam bi na la r›n %85,7 (%75,3+10,4), ta fl› y› -c› sis te mi is ke let olan bi na la r›n %94,4, y›¤ ma olan bi na la r›n %52,7’sin de tu¤ lakul la n›l m›fl t›r. Y›¤ ma bi na lar da nis pe ten bri ket de ter cih edil mifl tir. Ni te kim, ta -fl› y› c› sis te mi y›¤ ma olan bi na la r›n %30,3’ün de ya p› mal ze me si bri ket tir.

7. Bi na la r›n Özel lik le ri, Is›t ma Sis te mi ve Kul la n› lan Ya k›t lar

Üs kü dar il çe sin de bi na la r›n ne re dey se tü mü, bi na la r›n te mel ni te lik le rin den ka -bul edi len bo ru lu su te si sa t› na sa hip tir. Bu su te si sa t› na sa hip ol ma yan bi na la -r›n ora n› sa de ce %1,6’d›r. Ma hal le ler için de ise ‹n k› lap ve Gül fem Ha tun ma hal -le le rin de bo ru lu su te si sa t› bu lun ma yan bi na la r›n nis pe ten yük sek ora na sa hipol du ¤u gö rül mek te dir. Öy le ki, ‹n k› lap ma hal le sin de ki bi na la r›n %19’un da, di -¤er bir ifa dey le 195 bi na n›n 37’sin de bo ru lu su te si sa t› yok tur. Gül fem Ha tun


Tab lo 14: Bi na la r›n Özel lik le ri

621

ma hal le sin de ki 271 bi na dan yi ne 37’sin de (%13,7) bu te si sat bu lun ma mak ta d›r.Do ¤al ga z›n ise, Üs kü dar ve ma hal le le rin de yay g›n ola rak kul la n›l d› ¤› gö rül mek -te dir. ‹l çe ge ne lin de ki bi na la r›n ya r› dan faz la s› do ¤al gaz te si sa t› na sa hip tir. Do -¤al gaz te si sa t› na sa hip ol ma yan bi na la r›n yo ¤un ol du ¤u ma hal le ler ise; bafl ta Va -ni köy ve Kan dil li ol mak üze re, Ya vuz türk, Kü çük su ve Ki raz l› te pe’dir. Do ¤al gazte si sa t›, yay g›n ola rak, ‹h sa ni ye, Ac› ba dem, Ayaz ma, Ah met Çe le bi, Ara ki ye ciHa c› Meh met, Bar bo ros, Em ni yet ve Ha c› Hes na Ha tun, Ta bak lar ve Ta va fli Ha -san ma hal le le rin de ki bi na lar da bu lun mak ta d›r.S› cak su ise, Üs kü dar’da ki bi na la r›n çok kü çük bir bö lü mün de yer alan bir özel -lik tir. ‹l çe de ki bi na la r›n %13,5’in de s› cak su te si sa t› var d›r. S› cak su ya sa hip bi -na la r›n ora n›, Ara ki ye ci Ha c› Meh met ma hal le sin de %76,6, Ta bak lar’da %68,3,Ha c› Hes na Ha tun’da %60,1, Afl ç› ba fl›’nda %57,3, Pa zar ba fl›’nda %48,5, Bey ler -be yi’nde %48,4, Bur ha ni ye’de %48,3, Tem bel Ha c› Meh met’de %46,8, Al tu ni za -de’de %44,5, Gül fem Ha tun ma hal le sin de %43,2’dir.Asan sör ve yan g›n mer di ve ni ise Üs kü dar’da ki bi na la r›n bir ço ¤un da bu lun ma -mak ta d›r. Öy le ki, ‹l çe de ki bi na la r›n sa de ce %3,4’ün de asan sör, %1,2’sin de iseyan g›n mer di ve ni var d›r. Bu nok ta da ‹l çe de ki çok kat l› bi na la r›n pa y› n›n da çokyük sek ol ma d› ¤› ha t›r lan ma l› d›r. 7-9 kat l› bi na la r›n top lam bi na lar için de ki pa -y› sa de ce %1,9, 10 ve üze ri kat l› bi na la r›n pa y› sa de ce %0,4’tür. Asan sö rün özel -lik le 7 ve üze ri kat l› bi na la r›n yo ¤un ola rak bu lun du ¤u Al tu ni za de (%27,2), Ac› -ba dem (%25,3) ve 5-6 kat l› bi na la r›n top lam bi na la r›n %35’ini olufl tur du ¤u Bar -bo ros’ta ki (%20,9) bi na la r›n önem li bir k›s m›n da kul la n›l d› ¤› gö rül mek te dir. Ka pa l›/aç›k ga raj bu lu nan bi na la r›n ora n› ise az›m san ma ya cak dü zey de olup,Üs kü dar’da ki bi na la r›n %16,6’s›n da, yak la fl›k her al t› bi na dan bi rin de ka pa -l›/aç›k ga raj var d›r. Ba z› ma hal le ler de ise bi na la r›n ya r› s›n dan faz la s›n da ga rajbu lun mak ta d›r. Öy le ki, Ac› ba dem, Al tu ni za de, Va ni köy’de ki bi na la r›n %62’ler -den, Kan dil li, Ab dul la ha ¤a, Bar bo ros, Bah çe li ev ler, Bey ler be yi, Bul gur lu, Ha -vuz ba fl› ve Ha sip pa fla’da ki bi na la r›n dört te ve ge nel lik le üç te bi rin den faz la s›n -da ka pa l› ve ya aç›k ga raj bu lun mak ta d›r.


622


Tab lo 15: Bi na la r›n Is›t ma Sis te mi

623

‹l çe de ki bi na lar da ki ›s›t ma sis te mi ise so ba ve kat ka lo ri fe ri a¤›r l›k l› d›r. Bi na la -r›n %45,1’i so ba, %35,6’s› kat ka lo ri fe ri ile ›s› t›l mak ta d›r. So ba lar da; gaz, elekt -rik, odun, kö mür vb. ya k›t lar kul la n› l›r ken, bi na içi ka lo ri fer sis te mi tek bir bi na -n›n ›s› t›l ma s›, mer ke zi ka lo ri fer sis te mi, bir den faz la bi na için ku rul mufl sis tem -dir. Bi lin di ¤i gi bi kat ka lo ri fe ri (kom bi vb.) ise ba ¤›m s›z bi rim le rin (da ire, ifl ye rivb) ›s› t›l ma s› n› sa¤ lar.Is›t ma sis te mi ola rak bi na içi ve mer ke zi ka lo ri fer sis te mi kul la n› m› çok yay g›nde ¤il dir. ‹l çe de ki bi na la r›n top lam %6,8’in de bu iki sis tem kul la n›l mak ta d›r. Öteyan dan, il çe dü ze yin de yak la fl›k her on bi na dan bi rin de kar ma sis tem var d›r.An cak, bas k›n ›s›t ma me to du so ba ve kat ka lo ri fe ri dir.Ay n› hu sus lar, ma hal le ler için de ge çer li ol mak la bir lik te, ba z› ma hal le ler de ba -z› ›s›t ma sis te mi nin çok da ha faz la yay g›n ol du ¤u dik ka ti çek mek te dir. Ör ne ¤in,Emek (%96,4), Ya vuz türk (%85,4), Ki raz l› te pe (%79,4), Kü çük su (%74,8), Esat -pa fla (%62,8) ve M. Akif Er soy’da (%60,6) bi na la r›n bü yük bir k›s m›n da so ba›s›t ma sis te mi kul la n›l mak ta iken, ‹h sa ni ye (%80,2), ‹m ra hor Sa la cak (%73,7),Ayaz ma (%75,4), Ara ki ye ci Ha c› Meh met (%73,4), Ara ki ye ci Ha c› Ca fer (%72,3)ve Ta bak lar (%68) ma hal le sin de kat ka lo ri fe ri yay g›n bir ›s›t ma sis te mi dir.Öte yan dan, Ac› ba dem, Kan dil li ve Bey ler be yi bi na içi ka lo ri fer, Al tu ni za de veBar bo ros mer ke zi ka lo ri fer sis te mi nin, bi na la r›n nis pe ten önem li bir bö lü mün -de ter cih edil di ¤i ma hal le ler dir.


624

Üs kü dar’da ki bi na la r›n ya r› ya ya k› n›n da kul la n› lan ya k›t cin si do ¤al gaz d›r. Öy -le ki, ‹l çe de ki bi na la r›n %46,2’sin de do ¤al gaz kul la n›l mak ta, bu ya k›t cin si ni, bi -na la r›n yak la fl›k üç te bi rin de (30,3) kul la n› lan kö mür iz le mek te dir. Di ¤er ya k›ttür le ri ni kul la nan bi na la r›n ise da ha s› n›r l› mik tar lar da ol du ¤u gö rül mek te dir.Za ten, bu iki ya k›t tü rü, top lam bi na la r›n %76,5’in de ter cih edil mek te dir. Tüpgaz, elekt rik ve akar ya k›t çok az sa y› da ki bi na da kul la n› l›r ken, odun ve kö mür-odun kul la nan bi na la r›n pa y› nis pe ten yük sek tir.Bi na lar da ›s›n ma amaç l› kul la n› lan ya k›t cin si nin, bi na n›n ›s›t ma sis te miy le bü -yük öl çü de ba¤ lan t› l› ol du ¤u gö rül mek te dir. Ni te kim, Üs kü dar’da ›s›t ma sis te miola rak kat ka lo ri fe ri, bi na içi ka lo ri fer sis te mi ve mer ke zi ka lo ri fer sis te mi ne sa -hip (bir k›s m›n da kö mür, fu el oil ya k› la bi lir) bi na la r›n top lam bi na lar için de kipa y› %42,4, ›s›n mak için do ¤al gaz kul la n› lan bi na la r›n ora n› %46,2’dir. Ay r› ca,›s›t ma ara c› ola rak so ba n›n kul la n›l d› ¤› bi na la r›n ora n› %45,1, ya k›t cin si ola rakkö mür (%30,3), odun (%3,1), tüp gaz (%2), elekt rik (%1,3), kö mür-odun (%4,7)kul la n› lan bi na la r›n ora n› %41,4’dür. Öte yan dan, bi na la r›n bü yük k›s m›n da ›s›t ma sis te mi so ba olan ba z› ma hal le ler -de özel lik le, kö mür kul la n› m› yay g›n d›r. Ni te kim, Emek’te ki bi na la r›n %86,8,Ya vuz türk’te ki bi na la r›n %80,3, Ki raz l› te pe’de ki bi na la r›n %59,9, Kü çük su’da ki


Tab lo 16: Bi na lar da Is›n ma Amaç l› Kul la n› lan Ya k›t Cin si

625

bi na la r›n %68,3, Esat pa fla’da ki bi na la r›n %48 ve M. Akif Er soy’da ki le rin%51,2’sin de ›s›n ma ara c› kö mür dür. Do ¤al gaz ise yi ne kat ka lo ri fe ri, bi na içi sis -tem ve mer ke zi sis te min yay g›n ol du ¤u bi na lar da ter cih edil mek te dir. Ni te kim,özel lik le kat ka lo ri fe ri ne sa hip olan bi na la r›n yo ¤un ola rak bu lun du ¤u, ‹h sa ni -ye (%83,2), ‹m ra hor Sa la cak (%80,4), Ayaz ma (%80), Ara ki ye ci Ha c› Meh met(%79,8), Ara ki ye ci Ha c› Ca fer (%71,4) ve Ta bak lar (%72,5) ma hal le sin de do ¤al -gaz ›s›n ma ara c› d›r. Ay r› ca, ›s›n ma ama c›y la do ¤al gaz kul la nan bi na la r›n ora n›,Ac› ba dem, Ha c› Hes na Ha tun, Bar bo ros, Ah met çe le bi ve Em ni yet ma hal le le rin -de %70’le rin üze rin de dir.

8. Bi na la r›n Fi zi ki Du ru mu

Üs kü dar ‹l çe sin de ki bi na sto ku nun dört te üçün den faz la s› iyi du rum da olup,her han gi bir ta di la ta ih ti ya c› yok tur. Bun da, bi na la r›n bü yük bir ço ¤un lu ¤u nun1970 ve özel lik le de 1990 y› l›n dan son ra ya p›l m›fl ol ma s› n›n ya n› s› ra ya p› sis -te mi ve kul la n› lan ya p› mal ze me si tür le ri, böl ge sel ik lim özel lik le ri ve bi na sa -hip le ri nin ge lir se vi ye le ri nin et ki li ol du ¤u dü flü nül mek te dir. Di ¤er bir ifa dey le‹l çe, nis pe ten ye ni ve fi zi ken sa¤ lam bi na lar dan olufl mak ta d›r. Üs te lik ‹l çe ge ne -lin de ki bi na la r›n yi ne %16,7 gi bi önem li bir bö lü mü ba sit ta di lat ve ta mi rat lar -la (ya p› lar da, derz, iç ve d›fl s› va, bo ya, ba da na, oluk de re, do¤ ra ma, dö fle me veta van kap la ma s›, s›h hi te si sat ta mir le ri, ça t› ona r›m ve ki re mit ak tar ma ifl le mi)ye ni le ne bi le cek du rum da d›r. An cak, esas l› ta mi rat ve ta di lat (ya p› lar da ki ta fl› y› c› un sur la r› et ki le yen ve yabrüt in fla at ala n› n› de ¤ifl ti ren ifl lem ler) ge re ken bi na la r›n ora n› %5,1’tir. Ha rapve y› k›l ma s› ge re ken bi na la r›n sa y› s› n›n hiç de az ol ma d› ¤› gö rül mek te dir. ‹l çe -de ki bi na la r›n yak la fl›k %1’i (0,9) bu du rum da d›r.Bi na sto ¤u nun du ru mu, ma hal le ler iti ba riy le in ce len di ¤in de, özel lik le Emekma hal le sin de ki bi na la r›n ol duk ça bü yük bir bö lü mü nün, ta mir ve ta di la ta ih ti -ya c› bu lu nan bi na lar dan mey da na gel di ¤i an la fl›l mak ta d›r. Ni te kim, bu ma hal -le de ki bi na la r›n yak la fl›k %70’inin ba sit (%46,8) ve esas l› (%22,5) ta di la ta ih ti -ya c› bu lun mak ta d›r. Bey ler be yi’nde ki bi na la r›n ise yak la fl›k %60’› için ba sit(%47,8) ve esas l› (%12) ta mi rat ve ta di lat ge rek mek te dir. Yi ne, bi na sto ku nunnis pe ten es ki mifl bu lun du ¤u ma hal le ler; Ha c› Hes na Ha tun, Pa zar ba fl›, Fe tih,Ha sip pa fla, ‹ca di ye, Fe rah, Cum hu ri yet, Hay ret tin Ça vufl ve Kan dil li’dir. Emek’teol du ¤u gi bi Kan dil li ma hal le sin de ki bi na la r›n da befl te bir den faz la s› n›n esas l›ta mir ve ta di la ta ih ti ya c› var d›r.


626

Ha rap ve y› k›l ma s› ge re ken bi na la r›n yo ¤un ol du ¤u ma hal le ler de gö rül mek te -dir. Ör ne ¤in, Pa zar ba fl›n da ki bi na la r›n %8,1’i, Hay ret tin Ça vufl’ta bu lu nan la r›n%7,7’si, Ab dul la ha ¤a ma hal le sin de bu lu nan bi na la r›n %5’i ha rap ve y› k›l ma s›ge re ken bi na lar d›r.

B. ‹n fla at Ruh sat na me le ri ve Ya p› Kul lan ma ‹zin Bel ge le ri neGö re Üs kü dar’da Ya p› lafl ma

1. Ye ni Ve ‹la ve Ya p› lar

1990-2002 y›l la r› ara s›n da be le di ye ler ta ra f›n dan ve ril mek te olan ruh sat la ra gö -re ya p› la cak ye ni ve ila ve ya p› mik ta r› ül ke ge ne lin de azal mak ta, ‹s tan bul ve Üs -kü dar’da ise art mak ta d›r. An cak, bu 10 y›l l›k sü reç te 5 Ni san Kri zi ve 1999 y› -l›n da ya fla nan dep rem le rin in fla at sek tö rü nü önem li öl çü de et ki le di ¤i gö rül mek -te dir. Ger çek ten, her y›l ruh sat ve ri len ya p› la cak ye ni ve ila ve ya p› mik ta r› 5 Ni -san Ka rar la r›’n›n uy gu la ma ya ko nul du ¤u 1994 y› l›n dan son ra azal ma ya bafl la -m›fl, an cak as›l bü yük aza l›fl 1999 ve 2000 ve özel lik le 2001 y›l la r›n da mey da nagel mifl tir. Ni te kim, ruh sat ve ri len ya p› sa y› s› 1998 y› l›n da ül ke ge ne lin de


Tab lo 17: Bi na la r›n Fi zi ki Du ru mu

627

116.235, ‹s tan bul’da 22.946 iken, 2000 y› l›n da ül ke ge ne lin de 79.140’a, 17 A¤us -tos dep re min de za rar gö ren ve dep rem ku fla ¤›n da yer alan ‹s tan bul’da ise ol duk -ça faz la aza la rak 9.096’ya in mifl tir. 2001 kri zi ni ta kip eden 2002 y› l›n da ise ruh -sat ve ri len ya p› sa y› s› ya r› ya r› ya azal m›fl t›r. 1990-2002 dö ne min de in fla at ruh sat na me le ri ne gö re ül ke ge ne lin de 1.477.193,‹s tan bul ge ne lin de 142.659 bi na ya in fla at iz ni ve ri lir iken, Üs kü dar’da in fla at› nabafl lan ma s› için ruh sat al› nan bi na sa y› s› 6.120’dir. Yi ne bu dö nem de, ül ke ge -ne lin de 1.222.495, ‹s tan bul ge ne lin de 40.012, Üs kü dar’da ise 1.412 ya p› için is -kan bel ge si ve ril mifl, di ¤er bir ifa dey le bu mik tar da ya p› ta mam lan m›fl t›r. Bu nagö re 1990-2002 dö ne min de ‹s tan bul’da ruh sat bel ge si ve ri len ya p› la r›n %4,3’ü,is kan bel ge si ve ri len ya p› la r›n %3,5’i Üs kü dar be le di ye si s› n›r la r› için de ki ya p› -lar d›r. Bu oran lar, 37 ‹l çe ve bel de be le di ye sin den olu flan ‹s tan bul Bü yük fle hirBe le di ye si için de Üs kü dar’›n in fla at ha re ket li li ¤i ba k› m›n dan or ta la ma n›n üze -rin de de ¤e re sa hip ol du ¤u nu or ta ya koy mak ta d›r. Her y›l or ta la ma 413 ye ni veila ve ya p› ruh sa t› ve ri len il çe de, en faz la ya p› lafl ma ta le bi nin ol du ¤u y›l 1991,en az ya p› lafl ma ta le bi nin ol du ¤u y›l 2002’dir. Öte yan dan, ‹l çe, eko no mik krizve ta bii afet ler den ‹s tan bul ge ne li ne ben zer fle kil de et ki len mifl ve or ta la ma 470olan y›l l›k ruh sat ta le bi sa y› s› 2002 y› l›n da 155’e in mifl tir.

‹l çe de, en faz la is kan bel ge si (205) 2000 y› l›n da, en az is kan bel ge si (42) ise2002 y› l›n da ve ril mifl tir. ‹s tan bul ge ne lin de is kan ve ri len ya p› sa y› s› n›n çokazal d› ¤› 1999 ve 2000 y› l› d› fl›n da bu fle hir de is kan ve ri len ya p› la r›n ge nel de%2-3’ler ci va r›n da ki k›s m› Üs kü dar Be le di ye si ta ra f›n dan is kan ve ri len ya p› lar -d›r. Bu pay, 1999’da %5,3, 2000’de %9,8’dir. 2002 y› l›n da ise yi ne %2,8’dir.


Tab lo 18: Ya p› lar

628

‹l çe de ya p› lafl ma n›n ko nut mer kez li ol du ¤u gö rül mek te dir. Ger çek te, in san la r›nba r›n ma ih ti ya c› n› kar fl› la yan ko nu tun, ya p› tür le ri için de bi rin ci s› ra da yer al -ma s› ola ¤an olup, ge rek ül ke ge ne li ve ge rek se ‹s tan bul’da ben zer bir du rum sözko nu su dur. Ko nut üre ti mi; s› nai, ti ca ri, s›h hi ve sos yal, kül tü rel, di ni, ida ri ya -p› tür le ri ne gö re ol duk ça yük sek tir. 1990-2002 dö ne min de Üs kü dar’da ki ya p› la -r›n ruh sat bel ge le ri ne gö re %93,8’i, is kan bel ge le ri ne gö re %88,5’i ko nut tur. Di -¤er ta raf tan ‹l çe de ki s› nai ya p› lafl ma n›n ta ma men bit ti ¤i bu na kar fl› l›k ti ca ri ya -p› la r›n ise s› n›r l› da ol sa ya p›l ma ya de vam et ti ¤i söy le ne bi lir. Ni te kim, 1990’l›y›l la r›n or ta la r›n dan be ri s› nai ya p› lar için ruh sat ve ya is kan ta le bin de bu lu nul -ma m›fl t›r. Ti ca ri ya p› lar ise, ko nut tan son ra en faz la in fla edi len ya p› lar ola rakdik ka ti çek mek te dir. 1990-2002 dö ne min de 272 ti ca ri ya p› için ruh sat, 90 ti ca riya p› için is kan bel ge si ve ril mifl tir. Bu na kar fl› l›k 1990-2002 dö ne min de ‹s tan -bul’da ruh sat bel ge si ve ri len ti ca ri ya p› sa y› s› 5.807, is kan bel ge si ve ri len ti ca riya p› sa y› s› 2.402’dir. Bu na gö re bu ‹l’de ruh sat bel ge si ve ri len ti ca ri ya p› la r›n da%4,7’si, is kan bel ge si ve ri len ti ca ri ya p› la r›n %3,7’si Üs kü dar’da bu lun mak ta d›r.Üs kü dar’›n ‹s tan bul’da ruh sat ve is kan bel ge si ve ri len ti ca ri ya p› lar için de ki pa -y›, top lam ya p› lar ve ko nut lar da sa hip ol du ¤u oran la ra ya k›n d›r. Bu du rum,


Tab lo 19: Üs kü dar’da Kul la n›m Ama c› na Gö re Ya p› lar

629

mev cut is ta tis ti ki ve ri ler çer çe ve sin de Üs kü dar’›n ti ca ri ya p› lafl ma ba k› m›n danda ‹s tan bul il çe le ri için de önem li bir ye re sa hip ol du ¤u nu or ta ya koy mak ta d›r.S›h hi, sos yal ve kül tü rel ya p› lar ile di ni ya p› la r›n pay la r› ise çok dü flük tür. Üs -kü dar’da 1990-202 dö ne min de 26 adet s›h hi ve sos yal ya p›, 28 adet kül tü rel ya -p› ve 13 adet di ni ya p› için ruh sat dü zen len mifl tir. Ay n› dö nem de ‹s tan bul’da396 s›h hi-sos yal ya p›, 300 kül tü rel ya p› ya ruh sat bel ge si ve ril mifl tir. S›h hi-sos -yal ya p› lar, sos yal ya p›, kül tü rel ya p› lar ise okul ve il gi li te sis ler a¤›r l›k l› d›r.

KAY NAK ÇA:

TÜ ‹K (T.C. Bafl ba kan l›k ‹s ta tis tik Ku ru mu Bafl kan l› ¤›), Ya y›n ve Bil gi Da ¤› t›m Da ire Bafl kan l› ¤›: 2000 Y› l› Bi -na Sa y› m› Ve ri le ri.

D‹E, ‹n fla at ‹s ta tis tik le ri 1990, An ka ra, Ya y›n No: 1513, 1992.











D‹E, ‹s ta tis tik Gös ter ge ler 1923-1990, An ka ra, 1991.

D‹E, ‹s ta tis tik Gös ter ge ler 1923-1995, An ka ra, Ya y›n No: 1883, 1996.

Er söz, H. Y., (1994), Tür ki ye’de Ko nut Po li ti ka la r› (Kar fl› lafl t›r ma l› Bir De ¤er len dir me), ‹s tan bul Üni ver si te -si, Sos yal Bi lim ler Ens ti tü sü, Ya y›n lan ma m›fl Yük sek Li sans Te zi.

Mu rat S.- Er söz, H. Y., (ve di ¤er le ri), (1998), ‹n fla at I 1963-1996, ‹s tan bul, ‹BB. Kül tür ‹fl le ri Da ire Bafl kan l› ¤›,No. 71.

Mu rat S.- Er söz, H. Y., (ve di ¤er le ri), (1998), ‹n fla at II 1963-1996, ‹s tan bul, ‹BB. Kül tür ‹fl le ri Da ire Bafl kan l› ¤›,No. 72.

Mu rat S.- Er söz, H. Y., (ve di ¤er le ri), (2006), Üs kü dar’›n Sos yo-eko no mik Ya p› s›, ‹s tan bul, ‹fla ret Ya y›n la r›.

Mu rat S.- Er söz, H. Y., (ve di ¤er le ri), (2006), Zey tin bur nu’nun Sos yo-Eko no mik ve Si ya sal Ya p› s›, ‹s tan bul,Zey tin bur nu Be le di ye si Ya y›n la r›,

‹s tik lal, A., (1978), Ko nut Arz ve Ta le bin de K› sa ve Uzun Dö nem de ki Ge lifl me ler, Kal k›n ma Plan la r›n da Ko -nut So ru nu na Ilifl kin Çö züm ler, Ko nut So run la r› Se mi ne ri, Is tan bul, ‹.T.O, Se mi ner ler di zi si, Ya y›n No 2.

TÜ ‹K, Bi na Sa y› m›, http://www.die.gov.tr/ko nu larr/bi na Sa yi mi.htm

TÜ ‹K, Ya p› Ruh sa t› ve Ya p› Kul lan ma ‹zin Bel ge si ‹s ta tis tik le ri, http://www.die.gov.tr/ko nu larr/ya pi Ruh sa -ti03.htm

TÜ ‹K, ‹n fla at ‹s ta tis tik le ri, http://ku tup ha ne.die.gov.tr/Di eya yin la ri/in sa at.html

TÜ ‹K, Bi na Sa y› m›, http://www.die.gov.tr/bi na Sa yi mi.htm

D‹E, D‹E 2000 Y› l› Bi na Sa y› m› So nuç la r› n› Aç›k la d›, http://www.die.gov.tr/TUR KISH/SO NIST/IN SA -AT/160301B.htm


630

D‹P NOT LAR

1 Ha lis Yu nus Er söz, Tür ki ye’de Ko nut Po li ti ka la r› (Kar fl› lafl t›r ma l› Bir De ¤er len dir me), ‹s tan bul Üni ver si te siSos yal Bi lim ler Ens ti tü sü, Yük sek Li sans Te zi, 1994, s. 1.

2 Al per ‹s tik lal, „Ko nut Arz ve Ta le bin de K› sa ve Uzun Dö nem de ki Ge lifl me ler, Kal k›n ma Plan la r›n da Ko nutSo ru nu na Ilifl kin Çö züm ler“, Ko nut So run la r› Se mi ne ri, Is tan bul, ‹.T.O, Se mi ner ler di zi si, 1978, s. 55.

3 Er söz, a.g.e., s. 1.

4 TÜ ‹K, Bi na Sa y› m›, http://www.die.gov.tr/ko nu larr/bi na Sa yi mi.htm

5 TÜ ‹K, Ya p› Ruh sa t› ve Ya p› Kul lan ma ‹zin Bel ge si ‹s ta tis tik le ri, http://www.die.gov.tr/ko nu larr/ya pi Ruh sa -ti03.htm

6 TÜ ‹K, ‹n fla at ‹s ta tis tik le ri, http://ku tup ha ne.die.gov.tr/Di eya yin la ri/in sa at.html

7 TÜ ‹K, Bi na Sa y› m›, http://www.die.gov.tr/bi na Sa yi mi.htm

8 D‹E, D‹E 2000 Y› l› Bi na Sa y› m› So nuç la r› n› Aç›k la d›, http://www.die.gov.tr/TUR KISH/SO NIST/IN SA -AT/160301B.htm


Documents

Üsküdar’da Yapılaşma Özellikleri