MedleMsblad for Noregs UNgdoMslag Nr. 4/2012 • 96. årgaNgungdom

Kven veit? 2013 • FOLKEDANSFESTIVAL • SOMMARLeiR • AMATØRTEATER • iMMAteRieLL KULtURARv • INTERVJU • FOLKeDAnSRAPPORt • DANSEMELDINGAR • UnGDOMSHUS

2

Redaktør:Andreas Løken

Ansvarleg redaktør:Eli Ulvestad

Opplag: 8.000Bladbunad: tinajerstad.comTrykk: Gunnarshaug trykkeri Annonsebyrå: Halsne Reklame & Media

Framsidefoto: Frå framsyninga Kersti 2012 Foto: Terje Svinseth

Noregs UngdomslagPostboks 414, Sentrum0103 Oslo

Telefon: 24 14 11 10

post@ungdomslag.no

Besøksadresse:Noregs UngdomslagTollbugata 17, Oslo

Generalsekretær:Eli Ulvestad 24 14 11 10 eli@ungdomslag.no

Informasjonsrådgjevar:Andreas Løken24 14 11 14 andreas@ungdomslag.no

Kulturrådgjevar:Åshild Mjelde Nordås24 14 11 13 ashild@ungdomslag.no

Kulturrådgjevar:Halldis Folkedal24 14 11 15halldis@ungdomslag.no

Organisasjonskonsulent:Alf Steinar Nekstad24 14 11 16alf.steinar@ungdomslag.no

Kontonummer: Noregs Ungdomslag8101 07 00027

Organisasjonsnummer:939 550 550

www.ungdomslag.nofacebook.com/noregsung-domslag

Leiar

endre kleivelandleiar i noregs ungdomslag

Gode lagsfolk

Er det ikkje snart på tide med litt fram-snakking i denne organisasjonen vår? Og då snakkar eg ikkje om å framsnakke andre, men oss sjølve. Ofte når eg snakkar med dykk ute i lokallaga, vert de litt smålåtne når de fortel om kva som skjer i huset eller i laget. Men så viser det seg jo at kveldane er fulle av aktivitetar, i mange ulike grupper. Teater i tre ulike aldersgrupper på måndagar, folkedans på onsdagar, og seniorgruppe på torsdagar. I tillegg er det husnemnder, historielag og kino. Og for dei laga som har hus er det mykje utleige gjennom heile året.

Statistikken viser at det er alt anna enn liten aktivitet i laga våre. Eg ber alle gå inn på studieforbundet vårt sine heimesider, kulturogtradisjon.no. Under tilskot kan de gå inn og sjå kursstatistikk over alle lokal-laga. Kva kurs som er gjennomført, kva som er planlagd, til og med kven som skal vere kurslærar. Det eg også ynskjer at alle gjer, er å leggje merke til om dykkar styre har søkt studieforbundet om tilskot til kursa som føregår i laget dykkar. Viss ikkje veit de kva de har å gjere.

Eg har nemleg ein sterk mistanke om at det er ein vesentleg større aktivitet i laga våre enn det som vert søkt stønad om. Både vaksenop-plæringsmidlar gjennom studieforbundet og frifondmidlar til barn og unge. Denne mangelen på søking gjer oss til ein svakare organisasjon i kampen om kronene. Vaksen-opplæringsforbundet (Vofo) har akkurat no ein kampanje, ”1 million på rett kurs”. For å nå dette målet må alle medlemsorganisas-jonane gjennomføre dobbelt så mange kurs innan 2015. Det betyr at lokallaga dykkar må arrangere dobbelt så mange kurs i året, eller ha dobbelt så mange deltakarar på kursa. Og så må de søkje vaksenopplæringsmidlar gjen-nom Studieforbundet kultur og tradisjon.

Bakgrunnen for denne kampanjen er open-berr. Det handlar om å vere store og sterke. Overtyde politikarar og byråkratar om at det me driv med har ein verdi. Då har me gjennomslagskraft i kampen om kronene. Og dei kronene går direkte tilbake til aktiviteten i laga.

Oppsummert er det tre grunnar til å søkje om stønad. Den mest sjølvsagte er at det blir meir pengar i lagskassa til å drive aktivitet for. Den andre er at gjennom statistikk opp-arbeider me oss argumentasjon. Då kan me vidare be om meir pengar til ungdomslags-arbeidet.

Den tredje er at gjennom ein samla statistikk for all kulturaktivitet og vaksenopplæring, kan dei som er over oss argumentere for auka rammevilkår, slik at me kan søkje stønad frå større pottar.

Så bruk dei moglegheitene me har til å på-verke kulturpolitikken, og legg søknads-skriving inn i arbeidet til våren. Og snakk høgt om all den gode aktiviteten de driv i laga dykkar.

Beste helsing Endre

(forresten så kjem jula før de treng å tenkje på at det over. Eg ynskjer deg og dine næraste ei riktig god jul).

3

Generalspalte

Stoffrist til neste Ungdom:

15. februar 2013

rff-pris til elisabeth kværne, s . 3

kulturprisen til jostein og mjeldalen ul, s. 4

folkedansfestivalen, s. 6

sommarleir 2013, s. 8

immateriell kulturarv, s. 10

nordic dance på stjerne-kamp, s. 12

populært amatørbarne-teater, s. 14

dansearven, s. 15

fredagsprat med teater-sjefen, s. 16

kersti 2012, s. 19

kvalitet i dans, s. 20

folkedans for folket, s. 21

nordic dance, s. 22

kartellet, s. 23

nordisk dräktseminarium, s. 24

en kamp for ungdomslaget, s. 26

kven veit?, s. 27

studieforbundet kulturog tradisjon, s. 28

Innhald

eli ulvestadgeneralsekretær

Ungdomshuset – for heile bygda

Over 200 av ungdomslaga som er tilknytt Noregs Ungdomslag i dag har eige hus. Nokre av laga eig husa åleine, medan andre eig husa saman med andre lokale lag og foreiningar. Dette gjer Noregs Ungdomslag til ein av landets største huseigarorganisasjonar, der husa i hovudsak vert drivne på dugnad og ved frivillig innsats.

For dei laga som er så heldige å ha eige hus, er huset ofte eit nav for lagsaktiviteten. Her møtast medlemmene til danseøvingar, teaterøvingar, barneaktivitetar og dugnad. For å nemne noko. Fleire ungdomslag gjer i desse dagar husa klare for juletrefestar, teaterframsyningar og romjulsdansar. På denne måten blir dørene til huset opna for heile bygda, og ikkje berre for dei som er medlemmer i ungdomslaget.

Mange stader er ungdomshuset det einaste forsamlingshuset i bygda. Huset blir brukt mellom anna til private samankomstar, som bryllaup, konfirmasjonar og feiring av runde dagar. Dette gjer at mange utanfor ungdomslaget får eit forhold til huset, noko som er viktig for oppslutnaden om det ungdomslaget står for og driv med.

Gjennom årsrapportar frå laga i Noregs Ungdomslag kan ein sjå at dersom den ordinære aktiviteten i eit ungdomslag er låg gjennom fleire år, finst det ofte lokale einskild- personar som føler eit ansvar for at huset likevel blir teke vare på. Dette gjer at laget blir gåande på sparebluss, i staden for at det døyr heilt ut. I slike tilfelle er det naturleg nok større sjansar for at aktiviteten blømer opp att etter nokre år, enn i dei tilfella laga ikkje har eige hus. Mange i bygda har gode minner om teaterframsyningar og festar på det lokale ungdomshuset, og lokale eldsjeler føler i mange tilfelle eit ansvar for at huset på nytt skal fyllast opp att av aktivitet.

Korleis står det til med aktiviteten i huset til laget ditt? Er det lys i vindauga kvar dag, heile veka? Om huset har ledig kapasitet, er det ingen grunn til ikkje å forsøke å fylle denne! Kanskje finst det t.d. aktivitetsgrupper i bygda som ikkje har ein fast øvingsstad. Frie teatergrupper som treng ei scene, lokale linedanceklubbar som treng eit dansegolv, hobbykveldar for grupper utan eige lokale, m.m. Å rekruttere nye medlemmer treng ikkje bety at ein skal rekruttere medlemmer til den aktiviteten som allereie finst i laget. Ungdomslaget kan gjerne rekruttere heile aktivitetsgrupper som nye medlemsgrupper På denne måten kan ungdomshuset bli fylt av ein endå meir mangfaldig aktivitet enn det er i dag.

Lukke til med juletrefestar og anna julemoro på ungdomshuset!

Eli Ulvestad

4

Nyhende

Elisabeth ivrar særskilt for langeleik, men har i tillegg drive med innsamling, hatt organisasjonsverv og undervist. Frå 2004 har ho arbeidd som folkemusikkarkivar på Valdres folkemuseum på Fagernes. Ho har vore ein pådrivar i forhold til instrument-makarutdanning, Lindemanutgjevingar og fått Spelemannspris for albumet På langeleik i 1985.

Under utdelinga presenterte prisvinnaren seg sjølv og gav eit fargerikt bilete av livet, dansen og musikken. Prisen vart utdelt av Trine Skei Grande.

Kva er rff?Rff står for Rådet for folkemusikk og folkedans. Rådet er vald av Representantskapsmøtet, som er ein møteplass der alle aktørane på folkemusikk- og folkedansfeltet kan møta. Rådet på si side vel eit stiftingsstyre som har arbeids-gjevaransvar for Norsk senter for folkemusikk og folkedans (også kalla Rff- sentret). Senteret arbeider med forsking og undervising i samarbeid med NTNU. Du kan lesa meir på: rff-sentret.no.

Torsdagskvelden under Representantskapsmøtet til Rff fekk Elisabeth Kværne ( f. 1953) overrekt den prestisjetunge Rff- prisen. Denne prisen går kvart år til personar som har gjort ein ekstraordinær innsats innafor folkedans- eller musikkfeltet.

tekst: halldis folkedal

rff pris til eLiSAbetH KvæRne

Fondet har som føremål å gje økonomisk stønad til musikk-opplæring av talentfull bygdeungdom frå heile landet. Opplæringa kan t.d. vera songundervising, instrumental- og/eller teoriunder-vising. Stønad frå fondet kan delast ut som individuelle stipend eller gå til kursverksemd. Stipendbeløpa varierer mellom 2000 og 5000 kroner.

Utdeling annakvart år, 2013, 2015 osv. Søknadsfrist: 1. mars 2013

Søknadsskjema kan du få ved å venda deg til:

Griegakademiet - Institutt for musikk Lars Hilles g. 3, 5015 Bergen t: 55 58 69 50

Søknadsskjema vert etter nyåret lagt ut på: www.griegakademiet.no

Kontakt: ingunn.skjelvan@uni.no (t: 55 58 42 68)

RASMUS OG AGNES PETTERSONS FOND

elisabeth Kverne mottek rfff-prisen. foto:rff.

5

Nyhende

I grunngjevinga for prisen skriv kommunen:

Ungdomslaget har over lang tid vore ein kulturhjørnestein i nærmiljøet. Dei driv først og framst teaterverksemd for alle aldersgrupper, men engasjerer seg også i barnelag, seniorlag, dansekurs og sosiale arrangement. Ved å satse på og videreutvikle eigne krefter har dei skapt eit robust fagleg miljø som også kjem andre til gode. Dette er ikkje berre ei lita gruppe som dyrkar si eiga interesse, men eit lokalt

kraftsenter som skapar grobotn og vekst ikkje minst for born og unge. Miljøet tek imot folk frå andre bygder også. Vaksenteateret har hatt suksess med oppsetjingar på Det Norske teateret, Oslo, i samband med Norsk teater-festival.

NU gratulerer med prisen og og ynskjer lukke til med det gode arbeidet som vert gjort på Osterøy.

I høve at NU har fått nye heimesider er det no mogleg for lokallag og fylkeslag å få eigne heimesider med NU-profil. Ein får då eit liknande design og same brukargrensesnitt som på : www.ungdomslag.no. Etablering: kr: 1500. Månad-spris: kr. 650. Les meir om tilbudet på www.ungdomslag.no. Ynskjer laget heimesider kan de sende ein sms til mpDesign: mp(mellomrom)nul til 2030, så kontaktar dei deg tilbake.

Rapport frå pilotprosjekt med Folkedans i kulturskulen er klar! Prosjektet er ei satsing i Noregs Ungdomslag der ein skal sjå på korleis samarbeid mellom danselag og kultur-skular kan gagna både dei frivillige laga, kulturskulen/ det offentlege og folkedans som sjanger. Les heile rapporten på www.ungdomslag.no

Kulturprisen til Jostein mJelde & mJeldalen UlLaurdag 20. oktober motok Mjeldalen UL med Jostein Mjelde i spissen, Osterøy kommune sin kulturpris. Prisen vart delt ut under den årlege smalahovefesten og Jostein visste ingen ting før han vart invitert opp på scena av av ordførar Kari Aakre.

NyE hEIMESIDER TIl lAGET FOlkEDANS I kUlTURSkUlEN

Meir lokalstoff i Ungdom

Ungdom ynskjer å sette fokus på

alt det flotte som skjer rundtom

i laga våre. Har du tips om gode

prosjekt og arrangement eller

har du lyst til å skrive i bladet?

Send ein e-post til:

andreas@ungdomslag.no

fra venstre: ordfører Kari aakre, Johannes bysheim (ap) Jostein Mjelde og kulturkonsulent Kristoffer foldøy i osterøy kommune foto: åsmund b. gjerde/bygdanytt.

Hugs å leggje inn aktivitetar i laget på "Kva Skjer"-kalenderen på ungdomslag.no

Frist for å levere stoff til neste

Ungdom er: 15. feb. 2013

6

Folkedansfestival

- Dette er veldig kjekt, seier Aud. Det er mykje arbeid, men vi er stolte over det programmet vi til no har utvikla. Med god hjelp frå NU-kontoret har vi fått ein festivalprofil som er både framover-synt og forankra i det tradisjonelle.

- Og ikkje minst, vi skal ha festivaldansar i år. Det er jo trass alt ein folkedansfestival. Den lokale helten, Sigbjørn Rua blir den første festivaldansaren i Folkedansfestivalen si historie. Festivaldans-aren skal lage opningsframsyninga, vere med på barneleikfest, halde kurs og vere eit danseførebilete på golvet.

Program Det blir konsertar, ulike dansekurs, kurs for barn, turar i nær-miljøet, orgelkonsert i kyrkja, stordans i gruvene, dans i gatene, dans om kveldane, dans for barn, god mat og gode senger.

Torsdag kveld opnar festivalen med eit «Drønn frå fjellet…» Festivaldansar Sigbjørn Rua og festivalmusikar Steinar Strøm har ansvaret for dette nyskapande bestillingsverket. Sigbjørn er koreograf og Steinar vil saman med festivalbandet setja musikk til. Programansvarleg, Ingar Vaskinn, har jobba intenst heile haus-

Til sommaren er det Kongsberg som er staden. Då kan du få vere med og laga eit skikkelig «folkedans-drønn». Ungdom har vore ein snartur for å ta pulsen på festivalførebuingane. BUL Kongsberg starta festivalarbeidet allereie i juni, og dei komne langt i planlegginga av tidenes folkedansfestival. Vi tar ein prat med festivalsjef Aud Drotningsvik.

tekst: andrea løken

festivalsjef aud drotningsvik har godt mannskap med seg. bak fra venstre. Knut bergan Nedregaard, gerd irene sønju, ingar Vaskinn, Margrete Vaskinn, Claudia Kasin, ingebjørg tinjar og gunnar tveten.

7

Folkedansfestival

ten for å få finansieringa på plass til dette store løftet, og veit at opningskonserten kjem til å setja spor etter seg. Etter konserten kan du trø dansen til musikk frå lokale grupper.

Fredag blir det «Drønn fra leiken…» med ein god gamaldags leik-fest der festivalbandet set dansetakta. Mykje av danseprogram-met vil vere klart på førehand slik at det er sikkert at du får med deg dei danseøktene du vil. Det blir ei god blanding av runddans, bygdedans, turdans og songdans.

laurdag må du få med deg «drønn i gruvene…». Dette blir ei spesiell oppleving, seier Margrete Vaskinn som jobbar med denne turen. Fjellhallen og gruvegangane vil bli ei flott ramme for Færøydans – tenk deg kor god song vi kjem til å få.

Laurdag er det også klart for «Drønn på golvet…» Her blir det heftig og begeistra runddans når du saman med mange andre svingar deg til god musikk. Hovudband denne kvelden er Hått. Hått består av Per Anders Buen Garnås (hardingfele) Anders E. Røine (gitar) Nils Øyvind Bergset (trekkspel).

I tillegg vert festivalen fylt med mange andre aktivitetar. På kursprogrammet står mellom anna: Numedalsspringar, Sigdalsmasurka og Masurka fra Bingen. For barn blir det Devoteklab (forskningslab) og barneleikfest. Det blir byvandring, tur i gruveåsen og omvising med konsert i Kongsberg Kirke.

Tidspunkt Kvifor skal festivalen vera i august, vi har jo lang tradisjon for at dette er i overgangen juni/juli? Det er slik at vi ikkje kan ha Folke-dansfestivalen samstundes med Landskappleiken, seier Aud. Veka etterpå er det jazzfestival og allereie fullt på Kongsberg, deretter kjem fellesferietid. I samråd med NU fann vi difor ut at vi ville prøva med festival tidleg i august, litt før skulestart. Vi har tru på at dette er ei god tid og håper at mange vil komme til Folkedans-festivalen på Kongsberg neste sommar.

Overnatting, transport og mat Om du ikkje har tid til å sove så mykje på festival, er det viktig at du søv godt dei få timane du kan.

Du kan allereie no bestille overnatting slik at du får det du helst vil. Sjå kartet for plassering av dei ulike alternativa. Prisar og andre detaljar finn du på folkedansfestivalen.no.

Festivalområdet ligg utanfor sentrum og det vil bli satt opp tran-sport mellom Skrimhallen og sentrum til dei programpostane som skjer i sentrum, samt til gruveturen.

I festivalkaféen ved stemnekontoret kan du få energipåfyll av både drikke, salt og søt mat.

Prisar og PåMelding

Festivalpass før 15. mai: kr. 950,- etter 15. mai: kr. 1150,-

Festivalpass for ungdomsleirdeltakar: kr 750,-/950,-

Barn 6 -14 år: kr. 300,-

Påmelding og informasjon : www.folkedansfestivalen.no

8

Sommarleir

Det er fjerde gongen NU arrangerer leiren som er ei vidareutvikling av det som tildlegare var Noregs ungdomsring. I 2013 held vi fram med modellen der ein kan velje mellom mange kortkurs. Du får då høve til å prøve mange ulike tkurs, samstundes som du kan fordjupe deg i enkelttema. Nytt av året er at leiren blir i august og ikkje i juli som tidlegare.

Leiren er framleis under planlegging, men her er eit lite døme på kva kurs du kan vente deg på leiren:

Kursdagane vert delt inn i to, der ein kan delta på eitt kurs før lunsj og eitt etter. Det vert arrangert inntil 5 ulike kurs i kvar kursbolk. Nokre av desse kursa vil vere for nybyrjarar og andre for dei meir røynde. Hovudfokuset i kursa vil som vanleg vere teater, folkedans og musikk, men det vil også bli høve til å gå på kurs med andre tema. Dette kan bli alt i frå fotokurs, handarbeid eller sjonglering Følg med på heimesida www.sommarleiren.no for all info vedrørande leiren.

Men sommarleiren er ikkje berre kurs. Det er sommar, ferietid og vi skal fyrst og fremst ha det kjekt. Kveldane på sommar-leiren er deltakarane sine. Ein får høve til å vere med i deltakargrupper som har an-svaret for innhaldet på dei ulike kveldane. Det vert improkappleik, dansekveldar, filmavis, nattdebatt, hekleløp, filmvis-ing og sjølvsagt den store leirfesten. Speler du eit instrument kan du vere med i spelegruppa som speler til dans og underhalding. Den siste dagen på leiren lar vi kurs vere kurs og drar på tur.

Det er Barne og ungdomsrådet (BUR) i NU som har ansvaret for utvikling og gjen-nomføring av leiren. BUR er opptatt av du som deltakar skal medvirke til at leiren blir enda betre. Om du har tankar om kva aktivitetar vi kan ha på leiren kan du delta i diskusjonen på BUR si facebookside www.facebook.com/NUBUR.

Sommarleiren er ein trygg plass å vere Alle ungdomar under 18 år skal ha ein eigen reiseleiar og kontaktperson under reisa og leiren. I tillegg til desse har vi leiarar på leiren som har ansvaret for å følge opp kursa og deltakarane. Desse, potetene som dei vert kalla, har eit ekstra ansvar for det sosiale på leiren og for at alle skal ha det godt på leir. NU har utvikla gode trygg-leiksplanar rundt arrangementet og vil i samarbeid med BUL Kongsberg syte for kontinuerleg vakthald under heile arrange-mentet. Mange av deltakarane har vore på leir før, og vi er utruleg stolte av det gode miljøet som er på leiren. Deltakarane er flinke til å ta vare på kvarandre og til å seie ifrå om noko er gale. Sommarleiren er som andre NU-arrangement rusfri og vi prak-tiserer nulltoleranse for bruk av rusmidlar. Sommarleiren er ein unik plass der danse- og teaterinteressert ungdom kan treffast og lære meir om den aktiviteten dei driv med, samstundes som dei knyt venskaps-band for livet.

Også i 2013 skipar NU til sommarleir for ungdom mellom 14 og 26 år. Det er på sommarleiren at kremen av NU-ungdomen møtest for å gå på kurs, danse, spele teater og treffe gamle og nye kjente. Leiren finn stad på Kongsberg i veka før Folkedansfestivalen.

tekst: andreas løken

SOMMAR SOL SOMMAR SOL

SOMMARLeiR 2013

9

Sommarleir

10

Samfunn

– kva har den med ungdomslaga å gjera?

Immateriell kulturarv er i den breie forstand den kulturarven me ikkje kan reise å besøke, ta bilete av og dokumentere at ”me har vore der”, og gjerne ta med ein miniatyrversjon ”made in China” heimatt. Den er alt det andre i kulturen, det me ber i oss sjølve, som ikkje kan vidareførast ved rein dokumentering, men som krev ibuande kunnskap som vert tileigna via erfaring, samspel og læring med/av andre.

tekst: åshild mjelde nordås

iMMAteRieLL KULtURARv

17. oktober 2003 vart Intangi-ble Cultural Heritage Conven-tion etablert (ICH) av UNESCO: Konvensjon om vern av den Immaterielle Kulturarven.

Talet på medlemmar er no kome opp i 146, og Noreg ratifiserte denne konvensjonen først den 17.januar 2007.

Det er etablert tre lister for vern av den Immaterielle Kulturarven:• Representativ liste:

Immateriell kulturarv som bør takast vare på, men som ikkje er i umiddelbar fare for å gå tapt.

• Vernelista: Immateriell kulturarv med umiddelbart behov for vern.

• Metodelista: Synleggjering av beste praksis og inter-nasjonalt samarbeid.

Kulturdepartementet har oppnevnt Kulturrådet til å ha ansvaret for implementeringa av konvensjonen i Noreg.

ICH er svært klare på at dei ikkje sit på noko fasit på kva som kjem innunder desse listene. Det er opp til oss kva me tykkjer bør takast vare på. Når det er sagt, så har dei laga ei liste over dei kategoriane dei meiner dei fleste formar for immateriell kulturarv vil koma innanfor:• Munnlege tradisjonar• Utøvande kunst• Sosiale skikkar, ritual og

høgtider• Kunnskap og praksis i høve

naturen og universet• Tradisjonelt handtverk

Neste frist for å melde inn nominasjonar til listene, er 15.02.2013. Her kan du regis-trere deg (eller andre) som kan eit spesielt handtverk:

www.maihaugen.no/no/Norsk-handverksutvikling/

OM IMMATERIELL KULTURARV

11

Samfunn

Nøyaktig kva som kvalifiserar til denne merkelappen, er i svært stor grad opp til oss sjølve. Det kjem heilt sikkert til å kome debattar om kva som ”verkeleg” er immateriell kulturarv, og kva som ikkje er det. I Japan har dei til dømes sett ei grense på 100 år med ubroten tradisjon for å kunne kome med på lista over immateriell kulturarv (sjå faktaboks). Mange vil då skrike ut om dei like viktige tradisjonane som ”berre” er 80 år gamle, eller 10 år for den del. I slike tilfelle er det to ting å hugse på: At om noko ikkje kjem med på lista så tyder ikkje det at det ikkje er immateriell kulturarv som er verdt å ta vare på, og at denne lista ikkje er endeleg, men i stadig utviding.

Ein kan sjå på listene som eit insentiv for land til å verte merksame på den arven dei bør ta vare på, og slik setje i gang arbeid for å kartlegge kva som fins, og kvar res-sursane bør setjast inn. Listene i seg sjølv er nemleg ikkje poenget, men arbeidet før og etter.

Eit problem som allereie er byrja å kome til syne, er at nesten ingen land nominerer noko til ”utryddingstruga” liste, men svært

mykje til den representative, av frykt for å gje inntrykk av at dei ikkje er i stand til å ta vare på sin eigen kultur. Det er berre å håpe at dei likevel set inn ressursar der viktige tradisjonar er i ferd med å for-svinne – sjølv om dei ikkje står på noko liste.

Kva har så ungdomslaga med dette å gjere? Dei har arbeidd med å ta vare på immateriell kulturarv sidan lenge før i det heile UNESCO var påkomen, og det gjer laga –og kjem til å gjere – fortsatt. Alt det arbeidet laga og enkeltpersonar gjer kring i vårt langstrakte land for å ta vare på handarbeidstradisjonar, dansetradisjonar, revytradisjonar og mykje, mykje meir er uvurderleg i denne samanhengen.

Kulturrådet ynskjer at alle skal koma med innspel til lista. Om du t.d. kjenner ei dame på 90 år som er den siste som kan ein spesiell måleteknikk, så må du anten håpe på at ho lever evig, eller hive deg rundt og bli læresvenn hjå henne. Det er nemleg levande kulturarv som skal ivaretakast i samband med konvensjonen. De kan sjølve ta initiativ til å få noko med på lista om de meiner det bør takast vare på. Det er inga

grunn til å vente på at andre skal gjere det for dykk. Om noko er borte, så er det borte.

Det viktigaste i konvensjonen er at det er noko som har lokal verdi. Kvalitet har eigentleg ingenting å seie, det er verdien i seg sjølv som avgjer om det kan kallast immateriell kulturarv eller ikkje. Om du har ein leiketradisjon i ditt lokalmiljø du tenkjer er verdfull og bør takast vare på, så kan du nominere den. Kanskje kjem den ikkje inn på noko liste, men då har du i alle fall identifisert den som noko som bør takast vare på, og helst gjort tiltak for nettopp det.

Ungdomslaga spelar med andre ord ein svært viktig rolle i ivaretakinga av den immaterielle kulturen her i Noreg. Når det er sagt, så er det kanskje verdt å sjå på nett kva laga gjer med denne arva. Frysing, eller vidareutvikling? Vert uttrykk eksklud-ert til fordel for ”betre” alternativ, vert det særeigne redigert vekk? Er det områder som treng ekstra ressursar på for å betre ivareta vår immaterielle kulturarv?

Kva meiner du?

immatriell kulturarv kan vere så mangt, her er to eksempel på kva det kan vere.

12

Dei fleste kjenner nok konseptet Stjernekamp, eit underhaldningsprogram som blei ein stor suksess no i haust. 10 vokale utøverar frå 10 ulike sjangre kon-kurrerte om å bli ”Noregs ultimate enter-tainer”. Dette skulle dei gjere gjennom å prøve seg i ulike sjangrar, alt frå danseband til rock – og sjølvsagt folkemusikk. Det var duka for ein festkveld da folkemusikkens eigne Tuva Syvertsen, i selskap av Rita Eriksen, Rein Alexander, Tor Endresen og Jenny Jensen, skulle opptre med nettopp folkemusikk!

Mykje venting og hard arbeid Deltakarane i Nordic Dance 2012 hadde ikkje lang tid på å førebu seg til dette programmet. Med få vekes varsel fekk dei fleste tilpassa timeplanen, og fredagen før showet var dei klare til dyst på Chateu Neuf i Oslo. Vegar Vårdal, leiar i prosjektet, hadde førebudd koreografiar basert på artistane sine låtval. I tillegg til å skulle ha eit eige innslag på to minutt, skulle dei danse på Jenny Jensen og Tor Endresen sine nummer. Tre av musikarane spelte og til Rita Eriksen sitt nummer, Ung Åslaug.

Fredagen var full av prøver, fyrst to timar (!) til å øve inn det nye materialet, så rett på sceneprøver med artistane. Å arbeide på denne måten krev enorm konsentrasjon, erfaring og rutine, noko Nordic Dance 2012 verkeleg viste at dei hadde. I tillegg til sceneprøver, der lyd, plassering og koreografiar skal tilpassast artisten, er det kostymeprøver, sminke og ikkje minst, mykje venting.

TV-stjerner Etter to dagar med intensiv førebuing var tida inne, og koreografiane skulle

Da NRK skulle arrangere underhaldningsprogrammet Stjernekamp, der sjangeren folkemusikk var tema, sendte dei bod etter hjelp til Noregs Ungdomslag. Nordic Dance 2012 fekk oppdraget om å representere folkemusikk- og folkedans på NRK i beste sendetid!

tekst: nina fjeldet. foto: andreas løken

nordic dance på stJerNeKaMp!

13

nordic dance på stJerNeKaMp!

framførast på direktesendt fjernsyn, for heile det norske folk! Salen var fylt med publikum. Dommarane, programleiar og artistar var på plass, samt alle folka bakom scena, dei som styrer gangen i showet. Det var ganske spent stemning blant Nordic Dance- gjengen, som i tillegg til sine tre koreografier fekk nokre stuntoppdrag, som å ”servere” rømmegraut/rjomegraut til

programleiaren. Når du har tre kostymer å skifte mellom på under ein time, kan slike oppdrag vera ganske så utfordrande! Underteikna satt i salen, og var stolt tilskodar til at Nordic Dance 2012 dansa, spelte og sjarmerte seg inn hjå publikum og alle i dei norske stover. Det er sjeldan kost at tradisjonsmusiken- og dansen vår, får slik merksemd på nasjonalt fjernsyn, og at

det da blir gjort så til gangs bra! Dei viste ro, energi, glede og innleving i sine innslag, og Vegar Vårdal hadde laga koreografiar som passa som hand i hanske! Tilbake-meldingane har ikkje latt vente på seg, og både Stjernekamp- artistane, produksjons-selskapet, NRK og ikkje minst vi sjølve, var strålande fornøgd med innsatsen.

Bra jobba Nordic Dance 2012!

Nordic Dance

1414

Nordlek

Dei vaksne som har hand om det heile er ein særs kreativ trio med stor amatør-kompetanse innanfor teaterarbeid, sceno-grafi og song. Dei instruerer og inspirerer med fast hand og eit smil, dei veit korleis dei vil ha kulissene og er flinke til å knyte til seg folk med spisskompetanse på kostyme, lyd og lys.

Gjennom slikt godt samarbeid har bar-neteateret dei siste åra sett opp store produksjonar som Snøkvit og dei sju dvergane, Trollmannen frå Oz og Reisa til Julestjerna. Alle stykka er omarbeida slik at dei passar for det talet som er med, ei slottsvakt blir til tre, tre born blir til fem

og ein eller fleire replikkar kjem inn her og der for at alle skal ha sine replikkar å fram-føre. Det er viktig for UL Fram at alle får vere med, at alle har det kjekt og at alle får utfordringar dei lærer å meistre gjennom øving, øving og øving.

Ungdomshuset Framtun har ei scene, og når du ikkje har dreiescene så får du dreie på kulissene og rekvisittane. Eit tre kan vere tre, ein magisk spegel og vaktbu, det er berre å snu rette sida ut mot publikum. Og når du brukar lerret til å måle flotte bakgrunnar på er det både eit flott scene-bilde, men også lett å frakte med seg når ein skal setje opp stykket andre stader.

Barnegruppa til UL Fram har vore flink til å reise og vise seg fram. Heilt spesielt var det for borna å spele teater for kronprin-sparet, det var stor stas og eit minne for livet.

Borna i UL Fram er heldige at dei har vak-sne i sitt nærmiljø som ser dei, som brukar tid på dei og som har tru på dei. Det gjer noko med eit ungt menneske som får stå i scenelyset og ta i mot applausen frå eit fullsett lokale og vite at eg klarte å takle nervøsiteten, eg var ein del av fellesskapet og eg fekk folk til å både le og gråte!

amatørbarneteater!UL Fram, Rogne har ein lang tradisjon for teater både for vaksne og unge, og dei siste åra er det fleire og fleire som vil vere med. I 2011 var det så mange born som ville vere med at gruppa måtte delast i to grupper, det var rett og slett ikkje plass på scena til alle som ville på scena. Dei yngste, frå 2. – 4. klasse, øver gjennom hausten og har ein produksjon klar til adventsfesten til UL Fram. Dei eldste, frå 5. klasse og oppover, tek så over og har sin premiere til jonsok.

tekst: sigrun rogne

popUl ært

15

Dans

Kva utfordringar har arbeidet med dei norske dansetradisjonane i dag og kva har endra seg sidan Arnestad-rapporten frå 2001 slo fast at folkedansen er i krise?

tekst : halldis folkedal

dansearven – rapport for folkedansen anno 2012

Rapporten Dansearven er skriven av Johan Einar Bjerkem, og er meint å gje ein status-rapport for folkedansen. Mandatet for rapporten er å: ”beskrive situasjonen i dag for norsk folkedans og foreslå tiltak som kan styrke dette. Dette er gjort med bak-grunn i ein megatrendanalyse og UNESCO-konvensjonen for immateriell kulturarv som Noreg har ratifisert” ( Bjerkem 2012: 7).

Under fagdagane til Rådet for folkemusikk og folkedans (Rff) var det Georg Arnestad som innleidde debatten om den nye rapp-orten. Han poengterte at grunnlaget for dei to rapportane er ulike. Medan Dansearven er ein intern tingingsrapport med mykje fokus på immateriell kulturarv og folkedans som uttrykksform, var Arnestad-rapporten ei ekstern forskarutgreiing med fokus på intervju av sentrale personar innanfor feltet.

Tiltaktsorientert rapport Dansearven er delt inn i tre kapittel. Kapitla omhandlar folkedansen i Noreg på 2000- talet, knyter folkedansen til omgrepet megatrendar og til konvensjonen om immateriell kulturarv. Avsluttingsvis kjem ein med konkrete tiltak med tilhøyrande framlegg til pengesummar for å gjennom-føra tiltaka.

Det har skjedd mykje gledeleg innanfor sjangeren dei siste åra, særleg innanfor to felt: det sceniske og utdanning. Både organisasjonar (m.a. NU), institusjonar, frie grupper som Frikar, prosjekt som Bygda dansar, utdanningar og enkeltpersonar har dei seinaste åra utfordra biletet av scenisk tradisjonsdans, og på same tid laga nye utdanningstilbod knytt til sjangeren.

I innleiinga si understreka Arnestad at norsk profesjonell dans er i medvind, med auke i løyvingar både nasjonalt og regionalt. Sam-stundes ser ein at talet på profesjonelle dansarar veks innanfor alle sjangrar. Med rapporten får ein dermed stadfesta at også den norske tradisjonsdansen og tradisjon-sdansaren er på gli. Det er opplyftande at instansar innanfor det sceniske kulturfeltet vedkjenner at tradisjonsdansen vert sett på som dansekunst, og ikkje berre kunsten å dansa på ei scene.

Folkedansen, megatrendane og den immaterielle kulturarven Medan det sceniske arbeidet og utdannings-vegane er positive trekk ein finn i rapporten, ser ein også at det lokale arbeidet med dans treng tildels omfattande stimulerings-tiltak. Rapporten ser på dette arbeidet i samspel med megatrendane i samfunnet. Med megatrend meiner ein store og omfatt-ande endringar som endrar seg sakte, men sikkert. Dette er endringar som går føre seg innanfor mange ulike samfunnsfelt og som då vil påverka meg, deg og samfunnet sitt forhold til folkedans over tid. I rapp-orten tek ein føre seg folkedans knytt til sentrale omgrep som profesjonalisering, eit endra forhold til frivilligheit, framvekst av individualitet, jakt etter opplevingar og immateriell kulturarv. Rapporten slår også fast at for å kunna nå nye målgrupper må innpakkinga av folkedans kunna utfordrast og mangfaldiggjerast. Utøvarar innanfor sjangeren treng arenaer for å formidla ut-trykk, opplevingar, kreativitet og sjølvbe-stemming. Profesjonalitet trengst både i det frivillige lagslivet , på arenaene for samværsdans og i scenekunstfeltet.

Når det kjem til immateriell kulturarv under-streker rapporten at konvensjonen byggjer på at vern er tiltak for å sikra livskraft. Innanfor denne definisjonen av livskraft finn ein både behovet for å identifisera, ein finn vern i form av å styrka forskingsressursar og sikra lokalt liv. Tradisjonen må heile tida brukast kunstnarleg, og den må kunna sa-manliknast med andre kulturuttrykk ein finn i samtida. Det beste vernet me kan gjera er å dansa. Både dansaren og ramma dansen vert utført i har krav på vern. Det er dermed snakk om eit levande vern, og vern gjennom bruk og formidling.

Avsluttingsvis i rapporten går ein inn på konkrete tiltak som bør setjast i gang. Gruppa fremjar at ein bør få inn støtte til listeføring, støtte til kurs og danseøvingar lokalt og utvikla dansearenaene/konsepta med samværsdans. Ein bør halda fram med støtte og vidareutvikling av Bygda dansar. Eit anna tiltak er å opna opp ein del støtteordningar for folkedans, slik ein har gjort det for folkemusikk, og på den måten synleggjera sjangeren. Utvikling av folkedans som scenisk kunstfelt bør skje innanfor fleire område, både ved å auka utdanninga av dansarar, styrka produk-sjonen og integrera folkedansen i regionale kompetansesentra.

Vegen vidare Rapporten er skriven og framlegga til tiltak er skissert. No må aktørane setje seg ned og leggja ein handlingsplan for å følgje opp rapporten. - Det går eit tog, ver med no, og gjer det i fellesskap, var avsluttingsorda til Georg Arnestad på Rff-møtet.

Les heile Dansearven på ungdomslag.no.

• Rapport tinga av Noregs Ungdomslag, FolkOrg og Rådet for folkemusikk og folkedans

• Mandatet er å: ” beskrive situasjonen i dag for norsk folkedans og foreslå tiltak som kan styrke dette” (Bjerkem 2012: 7)

• Rapporten er skriven av Johan Einar Bjerkem og han har hatt med seg ei ressurs-gruppe samansett av desse personane: Gro Marie Svidal (Rff), Synnøve Jørgensen (NU), Egil Bakka (Rff-sentret), Marianne Dahl NU), Sigurd Johan Heide (FolkOrg) og Frode Rolandsgard (FolkOrg).

FAKTA OM RAPPORTEN

16

Teater

Det er fredag formiddag og Ungdom har fått audiens hos teatersjefen på Det Norske Teatret i Oslo, Erik Ulfsby for å snakke litt om jubileumsåret 2013, Det Norske Teatret og Noregs Ungdomslag.

tekst: åshild mjelde nordås, foto: det norske teatret

teAteRSjeFenFredagsprat med:

erik Ulfsby er klar for jubileumsår.

- De har nett lansert programmet for 2013, er det noko der du gler deg særskilt til?

EU: Det vert litt som å velje mellom borna sine, men det er klart at Bibelen er jo det største prosjektet vårt. Det vert utruleg spanande sidan det er ei ganske dristig satsing. Det er heller ikkje noko sjølvfølgje at me lukkast med den.

- De set opp Abrahams Barn, Bibelen og Antichrist – er det eit bevisst tema å skimte her?

EU: Nei, Abrahams Barn set me oppatt fordi det har vorte så populært, og Antichrist er eit stykke som tek opp meir eksistensielle spørsmål utan at det har noko med antikrist å gjere. Men eg skal innrømme at det er litt morosamt å setje Bibelen og Antichrist i same program –utan at det har noko større samanheng enn det.

- Det er populære stykke de har på teat-eret for tida, og dei siste åra har teateret

hatt fleire store suksessar. Med suksess-rike oppsetjingar av kjende stykke kjem ofte skuldingar om å vere kommers, kva har du å seie til det?

EU: Me spelar meir teater enn nokon gong. Om ein les historia til Det Norske Teatret, noko ein får høve til neste år, vil ein sjå at teatret aldri har vore mindre kom-mersielt enn det er i dag. Me har 30 titlar på programmet i 2013. Av dei er 20 nye titlar, og 15 av dei er i alle fall for eit smalt publikum. Om ein ser 30 år tilbake i tid var det kanskje berre ei lita handfull av stykka i løpet av ein sesong som var smale titlar. Mange av teateret sine største suksess-ar var frå 60-talet då ein hadde éi scene, og spela stykka i ei æve. Eg meiner det er heilt udiskutabelt at teateret er vesentleg mindre kommersielt no enn det har vore nokon gong.

-NU og Det Norske Teatret er sterkt knytt, kva er ditt forhold til NU som organisa-sjon?

EU: Eg har eit svært godt forhold til Noregs Ungdomslag. Eg tykkjer me har eit godt samarbeid og opplever organi-sasjonen som ein positiv støttespelar. Til dømes er me i gang med eit samarbeid (med BUL og BLS) i samband med jubile-umsfeiringa vår 6. oktober neste år.

- NU har jo også ei stor amatørteater-rørsle, korleis ser du som teatersjef på amatørteater?

EU: Eg er svært glad for at det finst ein så stor og sterk organisasjon. Det fortel om ei stor teaterinteresse, noko som er svært positivt og inspirerande. Eg har sjølv halde på med historiske spel og arbeidd mykje med amatørar og profesjonelle saman. Eg opplever dette som vitaliserande.

- Norsk Amatørteaterfestival skulle ha vore no i 2013, men har vorte utsett til 2014, er du klar?

EU: Ja, eg er klar, eg er klar! Det vart berre for mykje no i 2013, for mykje oppatt på

17

Teater

erik Ulfsby er klar for jubileumsår.

« Lat då stå til! Lat oss grunnleggje Det Norske Teatret!" ropte Arne Garborg i 1912. Hulda hadde truleg puffa på han: "Syng ut, du, for du blir truleg hørt!" Hørt vart ho elles sjølv – og ikkje minst sett, vil eg tru – der ho med spelflokken sin alt var i sving utover det ganske land med nettopp å grunnleggje Det Norske Teatret. halldis Moren Vesaas 1985

kvarandre og eit svært stort program med mange titlar. Jubileumsprogrammet, DUS-festival og det eine med det andre. Me hadde ikkje noko anna val enn å flytte amatørteaterfestivalen til 2014.

- Det Norske Teatret stiller som teknisk arrangør, men kunne de tenke dykk å ha meir kreative innspel i festivalen?

EU: Så vidt eg veit har me med skode- spelarar som heldt kurs, og gjer tilbake-meldingar til skodespelarane, men eg veit ikkje om me har kapasitet til å delta noko meir i festivalen.

- DNT har alltid eit sterkt fokus på språk-bruken, men kjem de til å ha eit særskilt fokus på det i språkåret 2013?

EU: Eg opplever at språkfokuset på Det Norske Teatret er aukande og stigande. Antalet reint nynorske stykke er høgare enn nokon gong. Me arbeider også med eit samarbeidsprosjekt med eit Nederlandsk ungdomsteater som tematiserer språk. Stykket heiter Eg, og skal spelast i Neder-land, Tyskland og her. Me har også oppretta eit forpliktande samarbeid med dei andre nynorske teatra, Hordaland Teater, Sogn og Fjordande Teater, saman med dei skal me styrkje det nynorske scenespråket.

- Korleis ser du på det å ha eit nynorsk-teater i hovudstaden i dag?

EU: Det er eit teater som sjølvsagt er seg bevisst at det har ein språkhistorie og ein språkpolitikk. Me er eit teater som har eit formål utover det å skape god kunst – det

er det jo ingen andre store teater som har. Eg ser dette som ei stor styrke. Eg meiner jo at nynorsk er det beste scene-språket, heilt udiskutabelt. Nesten alt me gjer på teater treng å verte løfta ut av ”smalltalken” og nynorsk er eit fantastisk scenespråk å arbeide med.

- Då teateret opna i si tid var det opptøyar i salen i byrjinga, med slåsskampar og kasting av diverse ting på skodespelarane. Tidene har heldigvis endra seg, men er det framleis stigmatisert å skulle spele eit stykke på dialektar som ligg nærare nynorsk enn bokmål?

EU: Nei eg opplever at me står ganske støtt der og har ein rimeleg gjennomført politikk slik at skodespelarane her på teateret får nytta sin eigen klangbotn når dei bruker nynorsk. Om du brukar nynorsk med ein vestnorsk klangbotn, austnorsk klangbotn eller nordnorsk klangbotn eller kva det skulle vere, spelar inga rolle.

- I år har de ein versjon av Jungelboka der det er svært varierte dialektar, og det er på ingen måte alle dei som kan klassi-fiserast som nynorsk, har du fått reaks-jonar på det?

EU: Det stykket har ein bevisst leik med di-alektar, utan at det har noko som helst med nynorsk å gjere. Det er jo ei misforståing at dette er eit teater som skal spele på nynorsk, punktum. Det heiter i paragraf 1 at ”Det Norske Teatret skal syna skodes-pel på norskt mål i bygd og by”. Dialektar har alltid vore ein del av dette teateret si historie, også Oslo-dialekten. Ein av dei

største suksessane her har vore Oscar Braathen sin Den store barnedåpen, med handling frå Oslo, så Jungelboka føyer seg berre inn i den tradisjonen. Så eg kan ikkje seie at me har fått negative reaksjonar på Jungelboka. Positive reaksjonar har me fått, men ikkje negative.

- Det Norske Teatret står også bak ”Det Multinorske”, eit prosjekt som må kunne seiast å vere i same ånd som Hulda Garborg sin opphavelege idé. Ho tenkte at scena skulle vera for alle i landet, ikkje berre dei som tala riksmål. Kva respons har de fått på prosjektet?

EU: Me opplever at det har vorte møtt med stor interesse, og eg trur svært mange ser samanhengen mellom opprettinga av Det Norske Teatret og Det Multinorske. Å styrkje og synleggjera Det Norske Teatret det er draumen, og å gjere Det Norske Teatret til ”Det Multinorske Teatret” tykkjer eg er eit svært spanande mål.

- Kva håp og ynskjer har du for framtida til Det Norske Teatret?

EU: Eg arbeider for at dette teateret skal verte det beste teateret i heile Norden. Eg tykkjer me er det mest interessante teateret i Noreg for tida. Eg arbeider også for at me skal ha så høg aktivitet at me fortener å få meir støtte. Me får mindre pengar enn Nationaltheatret, og det har ofte vorte grunngjeve med at dei har produsert meir, men no er ikkje det slik lengre. Når me produserer meir må det vera god argumentasjon for at me skal få meir støtte.

18

Teater

• Skipa i 22.11.1912. Målfolk frå heile landet teikna seg for luter à kr. 15.

• Ungdomslaga er ein av dei største luteigarane i Det Norske Teatret (derav BUL Oslo som den største av desse).

• Grunnlaget var ein flokk på 13 amatørskodespelarar frå heile landet som Hulda Garborg hadde samla kring seg

• Hulda Garborg vart so vald til styreformann og Rasmus Rasmussen vart den fyrste teatersjefen.

• Den kunstnarlege opninga vart halden 02.01.2013 i Kristiansand med blant anna Ervingen av Ivar Aasen og Rationelt Fjøsstell av Hulda Garborg.

• Den offisielle opninga var 06.10.2013 i Kristiania, med framsyninga Jeppe på Berget i teatersalen i Bøndernes Hus.

• Opningskvelden gjekk bra, men ei veke seinare organiserte Riksmålsgymnasiastane den lengste pipekonserten i europeisk teaterhistorie. Det utvikla seg til skikkelege basketak, som enda i politirazzia og arrestasjonar – og slik haldt det fram seks kveldar på rad.

• Det fyrste tiåret vart det framført ei mengd skodespel som hadde rik tradisjon i amatørteater-laga. Det var sjølve det bondenorske som bokstave-leg tala fekk munn og mæle på scena.

• Etter kvart stod teateret i bresjen for utviklinga av eit meir moderne scenisk formspråk, og var også med på å utvikle særmerkte personar innan teaterkunsten i Noreg, slik som Lars Tvinde, Edvard Drabløs, Tordis Maurstad og Astrid Sommer.

• Frå rundt 1960-1980 utvikla teateret seg svært mykje både kunstnarleg og økonomisk.

• Oppsetjingar av kjende skodespel av Ibsen, Strind-berg, Brecht og Ibsen m.fl samt fleire inter- nasjonale musikkteatersuksessar som Spelmann på taket og West Side Story gjorde dei til eit leiande musikkteater i Norden.

• Etter ei ”evigvarande byggesak” stod nybygget ferdig i 1985. Slik vart Det Norske Teatret eit av dei største og mest moderne teatra i Noreg, og gjorde det mogleg å utvikle og utvide aktiviteten vidare.

• Har i dag 3 scener: Hovudscena, Scene2 og Scene3.

2. jANUAR 2013 Opning av jubileumsåret i kilden Teater- og konserthus i kristiansand

Festprogrammet tek oss gjennom historia til Det Norske Teatret, den nynorske skriftkulturen og den mangfaldige språkhistoria.

6. OkTObER 2013 bursdagsfesten

Open dag på Det Norske Teatret, bondens marknad, og mykje, mykje meir.

hISTORISkE lAURDAGAR Dramaturg Ola E. Bø vil saman med forfattaren av jubileumsboka Alfred Fidjestøl gje ei innføring i teateret si historie.

bIkUbEkVElD I 100 Seks kveldar med jubileet som tema. Her vil hovudtyngda liggje på musikkteateret og presentasjon av utdrag frå ein rikhaldig songskatt.

DET MUlTINORSkE• Treårig (Bachelor) skodespelarutdanning for

studentar med ikkje-vestleg innvandrings-bakgrunn.

• Starta i 2012 på initiativ frå Det Norske Teatret.

• Fire studieplassar kvart år (i år var det 53 søkjarar).

• Dei som fullfører studiet vil få tilbod om eit praksisår med løn på Det Norske Teatret.

• Studiet vert gjennomført i samarbeid med Høgskulen i Nord-Trøndelag, men undervisings- opplegget er primært på Det Norske Teatret.

Om jubileumsfeiringa

om det norsKe teatret:

19

Samarbeid

Kva skjer når Bondeungdomslaget (BUL) i Oslo vil utforska Hulda Garborg? Mange ideár og tankar vart lufta i godt lag, nokre vart sendt innatt i skapet og døra stengd, medan andre til slutt enda i ein forrykande kakafoni av skodespel, song og dans i Teatersalen til Bondeungdomslaget i Oslo 25. mars i år. Liti Kersti anno 1919, var vorte Kersti 2012.

tekst: åshild nordås, foto: terje svinseth

KeRSti 2012

Saman med instruktør Liv Hege Skagestad frå BUL , dirigent i Byg-delagskoret Anne Line Sandegren og hovudrolleinnehavar Marie Nicolaisen frå Teaterlaget i BUL, sette eg meg ned for å høyre meir om framsyninga Kersti 2012.

Urframføringa av skodespelet Liti Kersti fann stad på utescena til Norsk Folkemuseum på Bygdøy i 1919. Handlinga følgjer Liti Kersti (kjend frå folkevisa ved same namn) som er i eit dilemma om kven ho skal gifte seg med; den fattige spelemannen ho elskar eller rikmannen foreldra finn til ho? Stykket byrjar også med at far hennar byter ho vekk til Bergekongen mot kunstar i gullsmed-kunsten. Stykket er rikt på både tradisjonell song og dans.

Liv Hege kontakta Anne Line for eit sam-arbeid, sidan ho visste at Anne Line hadde mykje erfaring med den norske songskatt-en, kor og dans. Dei sette seg då ned saman med blant andre Marie Nicolaisen, Anders Nordhammer og koreograf Marianne Dahl for å arbeide fram den endelege forma på framsyninga?.

Kva gjer så Kersti i 2012 når ho ikkje veit kva ho vil eller kva andre vil ho skal gjere? Jau, ho går til psykolog sjølvsagt.

Det gjekk lang tid med diskusjonar om tema frå norske folkesongar og dansetradisjonar i samband med kva vinkling dei skulle ha på stykket. Etter kvart utkrystalliserte det seg nokre emne som gjekk att; det

var dilemma, val og kjærleik. I tillegg kom temaet om bergtaking, eit fenomen knytt til trua på det naturmytiske ein finn i mykje folkediktning . Etter å ha diskutert dei psykologiske og funksjonalistiske aspekta ved historier om fenomenet kom dei på tanken om å bruke psykoanalysen som ei ramme rundt framsyninga med Kersti i ein dialog med psykologen medan han gestaltar dei ulike mennene i livet hennar. Koret kom i tillegg inn med replikkar, dels i form av eit slag gresk talekor, og dels med utsegn frå einskildpersonar i koret.

I arbeidet med stykket var det svært viktig å inkludere publikum og å få til ei organisk form med god flyt mellom dei ulike ak-tørane. Eitt av grepa for å få til dette, vart å fysisk plassere Kersti i midten av rommet, med publikum rundt henne og koret og dan-sarane i rørsle rundt i heile scenerommet. Heile lokalet vart teke i bruk, og bidrog slik til å gje ei flytande ramme kring Kersti og hennar historie og saman med felespelaren Benjamin Kehlet også bringe publikum inn i same verda som historia. Det heile enda med ein avstemmingsprosess der publikum

vert bedne om å avgjere kva veg Kersti skal velje i livet. Om de vil vite kva ho vel til slutt, må de kome og sjå framsyninga i mars 2013.

Når dei byrja å ta i bruk heile rom-met, kom det utfordringar i forhold til klang og akustikk. Heldigvis er Anne Line ein dyktig dirigent som også kan lage eigne arrangement. Det gjorde at Liv Hege stod friare i forhold til regien på stykket.

Med ein slik fridom kjem det også ofte utfordringar. Heile arbeidsperi-

oden gjekk over ca 9 måneder, der manuset vart spikra først 14 dagar før premiera. Både songarane og dansarane byrja innøv-inga før skode- spelarane, men første gong alle var samla på same stad og til same tid var på premie-ren.

Anne Line fortel at ho tykte det var svært spanande å sjå kva påverknad det å måtte forhalde seg til replikkar fekk på koret. Klangen endra seg, dei vart meir utrykks-fulle, og ingen hadde notar eller tekst med seg inn. Andleta vart vendt opp frå notesta-tivet og ut mot publikum, og gjorde at sam-spel og flyt løfta seg til eit heilt nytt nivå.

Alle tre er fulle av lovord om både arbeid og resultat – ikkje berre med stykket i seg sjølv, men kva påverknad det har fått på dei individuelle uttrykksformene i ettertid. I mars vert det ny framsyning av Kersti 2012.

Tvi, tvi til Bondeungundomslaget i Oslo og resten av BLS, det vert spanande å sjå kva dei finn på neste gong!

20

Folkedans

Omgrepet kvalitet er lite diskutert i norsk folkedans. Sjelden høyrer ein folk snakka om kva kriterier som må til for at ein dans eller ein dansar skal vera god, likevel høyrer me ofte utsagn som over at ein syns noko er bra, evt dårleg. I det ligg det jo at ein gjer ei kvalitetsvurdering av dansen og dansarar.

Mi hypotese er at det finst lite rettleiande og lite felles tanke blant folk om kva ein ser på som kvalitet og korleis ein vurderer dans. Likevel ser ein ofte at dei store mas-sene stiller seg bak dei same synspunkta – ein dans eller ein dansar kan ofte bli rekna som veldig bra av ei stor gruppe menneske. Er det flokkmentalitet eller ligg det ein felles tanke om kvalitetskriterier i bunn. Eg trur på det første, men kan håpa på det siste.

Eg trur det er på høg tid at me tek disku-sjonen om kvalitet i dans. Ikkje fordi me skal bli einige. Det vil me aldri bli! Det vil vel verken vera tenleg eller mogleg å avgrensa omgrepet dansekvalitet til ei felles rettleiande semje om kva som er bra og ikkje-bra. Likevel trur eg ein slik diskusjon vil bevisstgjera vurderinga vår.

I dag er ofte problemet at ein fortel andre om gode danseopplevingar, god dans ein har sett osv, men mottakaren forstår ikkje heilt grunnlaget for den vurderinga ein har gjort seg. Me bruker ulike omgrep om dans, og meiner ulike ting om dei same omgrepa. Slike ting er interessant å få fram i ein diskusjon rundt kvalitet og kvalitets- vurdering av dans.

Kva er god flyt? Kva meiner ein med tyngde i dansen? Markering av takt – er det viktig, og korleis vert det synleg i dansen? Korleis dansar ein ilag med musikken? Er nokre danseformer betre enn andre, er av høgare kvalitet? Har alder på dansen noko å seie for om dansen er av høg kvalitet? Finst det eit felles folkeleg danseuttrykk? Finst det eit folkeleg rørslemønster, i så fall korleis er det? Somme snakkar om folkedans-kroppen. Er det eit omgrep om ein felles “kroppsleg stil”, eller stemmer det som nokon hevdar at ein frå Hallingdal har ein annan dansekropp enn ein frå Telemark? Det ville i så fall vore interessant å vita meir om. Det siste nye omgrepet eg høyrde om var dansikalitet, av ordet musikalitet for musikk. Kva i all verda er det? Kan ein

seie noko om kva som gjer dansikalitet, og kva som er god dansikalitet? Kan ein ha like mykje kvalitet i Åttapardansen frå Sandnes, som i ein Innherredspols? I så fall, kva er fellesnemnarane som gjer at ein kan vurdera kvalitet i desse to dansane opp mot kvarandre?

Eg vil ha svar frå deg. Skriv om di gode danseoppleving, den episoden der du opplevde å sjå høg dansekvalitet, kva var det som gjorde at det var god kvalitet. Skriv om dine tankar rundt kvalitet i dans. Eg ventar i spenning.

Folkedansrådet skal i tida som kjem debat-tera omgrepet folkedans. Me skal fram-snakka variasjonane i norsk folkedans, og finna plass til nye folkelege danseformer. Me skal jobba aktivt med systematisk opplæring av danseinstruktørar, og me skal skape forståing for norsk folkedans som immateriell kulturarv. Då er ei forståing av kva kvalitet i dans og dansing heilt sen-tralt. Bli med i diskusjonen her i Ungdom, diskuter med dine dansevener, fortel oss direkte kva du meiner og ver med på å bevisstgjera kva me legg i omgrepet “kvalitet i dans”.

KValitet i DAnS

Kva er grunnlaget for at noko er bra dans? “Den dansaren dansa bra!”, høyrer me ofte nokon seie. Eller “Det var ein bra dans”, vil ein og kunne høyre ofte. Det må vel bety at ein meiner det eine er betre enn det andre. Kva legg me eigentleg til grunn for å gje ei slik vurdering?

tekst: håvard ims. foto: andreas løken

21

Folkedans

Laurdag 20.10 var BUL Sarps-borg med på starten av prosjek-tet ”Folkedansfeber” som er eit prosjekt for eit endå bedre og hyppigare samarbeid mellom danselaga på Austlandet.

Etter endt prosjektperiode skal det haldast ei stor og spektaku-lær forestilling på Folkedansfes-tivalen i august neste år.

Den første fellessamlinga fant stad på ærverdige Sverrtun utanfor Tønsberg, der Marianne Dahl og Torill Schin-stad sto for instruksjonen. BUL Sarpsborg stilte med ein fyldig tropp i møte med samarbeids-partane BUL Kongsberg og Tunsberg leikarring. Til saman

hadde vel tretti fremadstorm-ande folkedansarar møtt opp til samlinga.

Her vart det øvd på nye dansar av ulikt slag og i alle vanske-gradar. Detvar det mykje moro og latter mellom veggane denne laurdagen. Ei heller var det berre musikk på boks nei – her deltok også den dyktige spelekvinna Vigdis Andersen som med fela si gav fyrig liv til dansane.

Vi gler oss til framhaldet av prosjektet og oppmodar fleire lag til å bli med.

Folkedans for folket!tekst og foto: rolf johansen

Utlysing av åremål som generalsekretærI samband med at åremåls-perioden for generalsekretæren går ut til våren, blir stillinga lyst ut. Stillinga blir lyst ut som eit åremål for fire år, og kan fornyast i inntil to nye åremåls-periodar.

Generalsekretæren har ansvar for dagleg drift av organisa-sjonen; personalleiing, økonomi-styring, organisasjonspolitisk og interessepolitisk arbeid.

Administrasjonsspråket i Noregs Ungdomslag er nynorsk.

Løn etter avtale.

For nærare opplysningar kon-takt styreleiar Endre Kleiveland på telefon 414 08 558.

Søknad med CV sendast til: endre@ungdomslag.no innan 15. desember.

STILLINGSUTLYSNING

22

Nordic Dance er eit prosjekt der unge talent får moglegheita til å møte andre med same glødande engasjement, og lære verktøy for sjølv å kunne skape folkedans og musikk i ein kunstnarleg samanheng. Dei har sjølv fått bidra noko til å skape koreografien, heile tida etter streng rettleiing av norske Vegard Vårdal og finske Paula Kettu, som er dei kunstnariske ansvarlege. Med unntak av nokre små hint til dramatiske vendingar i dansen og andre sjangrar i musikken er det klart at dei har vald å legge dansen og musikken tett opp mot tradisjonen, dyrke ferdigheitene og moglegheitene innan desse, og satt klare rammar for kva det er lov å leike med og ikkje.

Etter ein introduksjon av prosjektleiarane, som fungerar som ein mellomting mellom ein programtekst og ei programerklæring, tek utøvarane over. Dei fyller scena delt inn i nasjonalitetane sine. Dei er kledd til fint, jentene i like kjolar og gutane i kvite skjorter og svarte bukser med bukseselar. Kjønnsskilet er uttalt gjennom kleda.

Nettopp derfor verkar det som et stand-punkt når ikkje berre jenter dansar saman, men også gutane kan danse tett. Dette burde væra openbart i 2012, men eg blir likevel glad av å sjå det.

Overgangane mellom dei forskjellige numra er stort sett løyst på ein saumlaus og glidande måte, gjerne med subtile samanflettingar som leikar med publikum sine forventningar. To spelemenn forlét scena medan dei ”skrur ned” volumet på låta, dei forsvinn ut i vengjene. I det eg trur at dei tek til igjen, ser eg at det er ein ny musikar som har teke over stemninga av låta og er på veg inn på scena. Alt er ved det same og blir samtidig vridd til noko heilt annleis veldig fort. Desse overgang-ane dempar inntrykket av at vi går frå nummer til nummer. Likevel kunne eg ha ønska at nokre bitar/stemningar/rytmar hadde blitt haldt lengre, og fått satt seg ikkje berre i auga og øyra til oss i publikum, men også infisert dei elles passive kropp-ane våre i dei gode setene på Riksscena.

Eit godt stykke ute i førestillinga hugsar eg plutseleg at dette er eit internasjonalt samarbeid. Musikken og dansane meistrast i så stor grad av utøvarane at eg ikkje har tenkt på dette på ei stund. Dei koreo-grafiske grepa som bryt romlege og/eller relasjonelle mønstre i dansen, og det musi-kalske arrangementet av låtane hjelper også på å dra oss bort i frå dei spesifikke nasjonale koplingane. Her har dei fokusert på det som foreiner framfor det som skil i den nordiske musikken og dansen på ein måte som ikkje er forflatande og gener-aliserande, men som utvider moglegheit-ene. Utøvarane minner oss til slutt om dette aspektet ved prosjektet ved å synge variantar av same song på alle fire språk.

Eg ser likevel først og fremst ein gjeng unge utøvarar som stolar på sitt eige nærvære, på rytmane og rørslene utan å måtte tillegge det andre ytre tydingar. Det er tydeleg at både musikarane og dansa-rane har eit overskot til å glede seg over det dei driv med på scena. Opplevinga av å danse og spele saman er kraftfull.

nORDiC DAnCe 2012

Det er godt med folk på Riksscena. Bland samtalane rundt meg før førestillingsstart høyrer eg fleire som snakkar om eigne danseopplevingar. Ungdommane spelar for eit heimepublikum i kveld!

tekst: ingeleiv berstad, foto: andreas løken

Ungdom ynskjer å sette fokus på dei mange gode danseførestillingane som vert laga rundt om i landet. Her trykker vi to dansemeldingar frå frå Ingeleiv Berstad. Ingeleiv er dansar og har ein master i koreografi frå KHIo.

23

Den stemningsfulle musikken treffer oss på veg inn i rommet, som er enkelt, men varmt lyst opp. Felespelar Julia Alapnes står midt på golvet,i det eine hjørnet sit komponist og musikar Mariann Torset ved trøorgelet. Temperaturen er over normalen, noko som forsterkar kjensla av å komme ”inn i noko”. Kan hende kjem det av at dansarane allereie har gjort framsyninga ein gong i dag.

Me blir henta éin og éin av utøvarane og ført til kvar vår plass i rommet, der me blir ståande til alle publikummarane er inne. Dei fem mennene i svarte dressar tar til å danse mellom og rundt oss. Allereie her blir intimgrensa broten. Me i publikum står såpass tett at for å kunne danse mellom oss blir utøvarane nøydd til å danse heilt oppi oss. Det er fint å sjå alle dei litt pinlege augeblikka som oppstår der folk ikkje heilt veit korleis dei skal te seg. Sjølv om instruksjonane utøvarane gir oss, er klare, oppstår det stadig augeblikk av vurderingar og usikkerheit.

Det er ein fortetta energi i framsyninga, dei fem mennene har ein pågåande kamp, ei forhandling og ein venskap der dei tør å vera avhengige av kvarandre. Blikket deira er lada. Nokre gonger er det undersøkande, nokre gonger nærmast erotisk og andre gonger høfleg henvendande. Den eine scena blir avløyst av den andre og den eine dansen av den andre. Eg sit igjen med kjensla av at alle delar får like lang tid og gjennom det like stor tyngde i heilskapen. Framsyn-inga kunne ha tent på å dvele lenger ved nokre utvalde augeblikk.

Dei orrhaneliknande kampane som oppstår i nokre av dansesekvensane, er kraftfulle.

Dei har ein grad av spontanitet i seg som aukar kjensla av risiko. Eg tar meg i å dukke unna sjølv om dei stadig vekk stoppar før dei treffer publikum. Også her er det ei privat- sfære som blir kryssa. Framsyninga speglar gjennom-gåande ein vilje eller uvilje til å la andre kome inn på deg.

Både i programmet og i introduksjonen til Foshaug blir ordet ”interaktivitet” brukt. Eg undrar på om omgrepet interaktivitet i det heile tatt kan brukast når me i så stor grad blir fortalt kva me skal gjere. Det er inga forhandling med publikum, ikkje rom for å la vere å gjere det ein blir oppfordra til. Men det sensoriske aspektet i framsyninga, det at me får vere med på dansen og kjenne rytmane i eigen kropp, er utvilsamt eit raust tilbod.

Fleirtalet av dansarane kjem frå Målselv i Troms, og dansen som blir aller mest nytta, er nordlandspols, deira spesial-felt. Det skin gjennom i heile framsyninga at dette er ein dans utøvarane har eit personleg forhold til, og måten dei vender seg til oss på, er meir som dansepartnarar enn som publikummarar.

Eg er glad for å sjå ei framsyning med utgangspunkt i folkedans som gjennom iscenesetjinga får meg til å gløyme sjangertenking. Kartellet rører publikum, også i overført tydning.

KarTelleTI Kartellet har Sigurd Johan Heide iscenesett ei oppleving av kva folkedans kan vera.

Me blir godt informert og førebudd på at me kjem til å vere deltakarar i framsyninga. Terje Foshaug, som er produsent, oppfordrar oss til å legge igjen jakker og vesker før me entrar rommet.

tekst: ingeleiv berstad, foto: pia frostad/riksscenen

Dansemeldingar

energien er til å ta og føle på når karane i Kartellet gyv laus på kvarandre.

24

Åpningen var i Landshövdingens residens hvor det også ble servert koldtbord. Ved siden av residensen ligger Österbottens museum, der seminaret startet med dräktskicker i Tjöck og presentasjon av tekstiler fra Österbottens museums samling ved Amanuens Kari Appelgren og tekstilforsker Helena Jern. På etter-middagen reiste vi til Norrvalla, Vöyrå, for overnatting og seminar. Norvalla ligger ca. 40 km. N/Ø for Vasa og drives av Folkhälsan. Et sted som var godt egnet for seminaret. Om kvelden var det samling i Auditoriet med presentasjon av deltagerene og åpning av minimesse med salg av drakttilbehør og bøker. Vi hadde også en gjennomgang av drakttermer så vi alle kunne forstå hva de forskjellige land benevnte sine draktdeler og drakter.

TIRSDAG 7. AUG. var det først forelesning om feltforskning om folkedrakter på 1960 tallet ved Professor Bo Lönnqvist. Bosse var meget dyktig, og behersket både finsk og svensk.

Før lunsj reiste vi til Vörå hembygdsmuse-um hvor vi fikk se tekstiler av mange slag. Kjoler – fästmansskjortor – ryer – sen-getekstiler og stoffer til folkedrakter m.m.

Etter lunch var det foredrag om ”Folke-dragtens udvikling og bruk i Danmark fram til det 20.-århundrede” ved Anna-

Margrethe Jonsson, Formand for LDFs Dragtudvalg.

Så fulgte Sveriges Dr. Fil. Ulla Center-gran med forelesning om ”Bohusdräkter – tolkningar under et sekel”. Forsøk på å få fram bygdedrakter i Bohuslän som er knyttet til kysten og sjøen.

Også korte innlegg fra Anne Kristin Moe, fra N.F. fortalte om gamle ullgarnsbrode-rete forklær på Sunnmøre. Lisa Gustafsson fra Mandal veveri orienterte om deres produksjon med vekt på Kalemank. Finske Tajna Kangas orienterte om det finske folkedraktsenteret i Jyväskyllä.

ONSDAG 8. AUG. regnet det, så vi hadde fordel av foredrag inne og høre på danske Kirsten Emiland som fortalte om Danske Folkedanseres Studiesamling. Fra Finland fortalte Tuula Pärnänen og Soja Murto-Hartikainen om farging av garn og flam-mevev. Sølvsmeden Dòra Jònsdòttir fra Island viste en videofilm der hun arbeier med filigram. Første foreleser fra Norge var Magny Smedsrud Karlberg med foredraget ” Rekonstruksjon – anvendt forskning ”. Der hun tok for seg på en meget spennende måte, rekonstruksjon av kvinnedrakt fra Valdres.

Etter lunsj hadde Bjørn Sverre Hol Haugen emnet ” New Look i norsk bunadkaleido-skop ”. Om hvordan trender og mote har påvirket våre bunader helt fra 1850-årene og framover. Han nevnte også noen viktige personer innen bunadarbeidet her hjemme. (Hulda Garborg, Aagot Noss, Magni S. Karlberg m. flere).

Camilla Rudrud fra Norsk institutt for bunad og folkedrakt snakket om Hulda Garborg og hennes betydning for våre bunader. Anne-Karin Jobs-Arnberg fra Nordiska museet holdt innlegg om ” Dräktakvareller i Nordiska museets samlingar ”. Og samenlignet dem med drak-tdeler som finnes på museet. Der-etter fulgte Kari Anne Pedersen, fra N.F. Med foredraget ” Når klær blir bunad ”.

Referat fra

NORDISk DRäkTSEMINARIUM

Nordisk Dräktseminarium holdes hvert 3. år, og det passer med det året det er Nordlek. Mandag 6. august møtte 61 deltagere fra Danmark, Finland, Island, Norge og Sverige til seminar i Vasa, Finland.

tekst og foto: lasse åberg pettersen

Bunad

6. - 10. aug. 2012 Vörå, Finland n

or

dis

K d r ä KTs e Min

ar

iUM

25

Her hørte vi om overgangen i Norge fra vanlige og finklær i tidligere tider, til det vi nå benevner som bunad.

Etter pause fortalte museichef/landsan-tikvarie Håkan Liby fra Upplandsmuseet om ”draktskikker og materiell kultur i Up-plands senmiddeltide kirkemalinger ” og ” Dräkt, makt og kön ” ledsaget av mange spennende bilder.

Så fulgte Tuula Pärnänen med ” Resa til Karelen ”. Hvor hun fortalte om folkedrakt-ene på Karelen og sammenlignet med naboene på Russisk side.

Anne Kristin Moe, fra N.F. fortalte om boka ” Nordisk folklore ”. Boka viser mange flotte bilder av folkedrakter og bunader i Sverige og Norge.

På kvelden sluttet det å regne, så vi reiste på ”utfärd til skjärgården”, med båttur, badstu og grillkveld. Kvarkens Skärgård har stått på UNESCOs verdensarv-liste siden 2006. Her kan vi tydelig se landhev-ingen. Landet i skjærgården øker hvert år med 1 km2. Noen av oss hadde først en fin tur med M/S Svalan, den andre halvdelen badet badstue forst så byttet vi om. Til slutt samlet alle seg og grillet. En meget hyggelig kveld.

TORSDAG 9. AUG. fortalte islandske Dora Jonsdottir om ” Folkdräkter i Island ”. Til Nordleik i Oslo 1963 hadde islendingene

rekonstruert flere folkedrakter, og arbeidet foregår fortsatt.

Håkan Liby holdt et foredrag med tittelen ” Folklig dräkt i nya skepnader ”.Her finnes det mange likhetspunkter med den norske bunadutviklingen. Nasjonsbygging – nasjonalsymbolikk– ønske om noe svensk (Sverige-drakten ) og hvordan folk ønsket å kle seg i nyere tid med røtter i det gamle.

Docent Ildikò Lehtinen snakket på finsk om ” Dräktnostalgi. Om den folkliga dräkten, folkdräkter och deras användare ”. Vi kjenner mye av stoffet fra Norge.

Lisbeth Green, leder av Landsforeningen danske Folkedanseres salgsafdeling og instruktør på Landsforeningen Danske Folkedanseres dragtinstruktøruddan-nelse . Snakket om ” Hvordan små prøver kan blive til store forandringer ”. Hvordan interessen for drakter til dansere økte i 1970 årene. LDF startet sine draktsømkurs i 1969, også utgivelse av Dragtmapper fra store deler av Danmark for kopier-ing av drakter startet på denne tiden. For å kopiere drakter var det viktig med stoffprøver, siden det her var snakk om hele kongeriget fantes det også prøver fra Norge ( 1811 og 1812 ). De startet sine draktsyingskurs på Engelsholm Højskole i 1969, og de danske kurs i søm av folke-drakter er meget populære i Norge. Så var det presentasjon av folkedraktbøker fra

Danmark og Finland.

Tiden var inne for å kle seg i bunad. Vi besøkte den nærliggende Vörå kirke hvor det var musikk, sang og overrekkelse av en restaurert ” kalkduk ” og presentasjon av kirken fra 1726 ved Bo Lönnqvist.

Tilbake på Norrvalla var det felles fotografering, og oppvisning av en lokal folkedansgruppe. Senere var det avslut-ningsfest med tittelen ” Österbottnisk kalas". Med meget god tradisjonell mat fra Österbotten, taler og blomster.

Bodil Enger fra Norsk institutt for bunad og folkedrakt, ønsket alle velkommen til Fagernes om 3 år.

FREDAG 10. AUG. var dagen for hjemreise.På veien stoppet bussen ved Storkyrå gamla kyrka fra 1304. Bo Lönnqvist pres-enterte kirkens bibelske malerier som dekket alle veggene fra gulv til tak, han la hovedvekten på drakthistorie. Senere avsluttet vi med lunch på Handtverkets Hus i Vasa, og tok farvel med gamle og nye venner.

Seminaret var en stor opplevelse for oss som arbeider med bunader.

Bunad

26

Rise og Løddesøl Ungdomslag ble stiftet i 1894. Laget har i år nådd gamle høyder, og har nå 98 medlemmer. Av disse er det 39 som er under 26 år. Laget har eget hus, ”Frihaug”, der mesteparten av aktivitetene foregår.

Barnegruppa i laget er aktiv hele året. Det er viktig at ungene er med på å bestemme aktivitetene og at de får gjøre noe de har lyst til. Resultatet er aktivitetskvelder og turer, og det er noe ungene liker.

Når man har eget hus må man hele tiden tenke økonomi. Laget søker derfor hvert år om frifondmidler. I 2011 fikk laget kr. 7.591.- i tilskudd av disse midlene, noe som kom-mer godt med. Midlene er med på å gjøre hverdagen lettere. Drift av huset koster, her er det utgifter til strøm, forsikring og vedlikehold. Aktivitetene krever også sitt. Spill må fornyes, teknisk utstyr vedlike-holdes og det er utgifter til materiell på aktivitetskveldene. For Rise og Løddesøl

Ungdomslag betyr frifond, midler fra grasrotandelen og stor dugnadsinnsats at hjula fortsatt går rundt. Vi er stolte av laget, og av innsatsen som legges ned av de tillitsvalgte og medlemmene.

På Løddesøl skole er det 66 elever. En onsdag i slutten av oktober var 25 av disse på Halloweenfest i ungdomshuset. Gjett om de hadde det gøy. Lokalet var skikkelig pyntet, og gjort om til en spøkelsesaktig verden med spindelvev, edderkopper, trollkjerring og mange andre skumle ting. Ungene hadde fantasifulle kostymer, det viser at barn elsker å kle seg ut. Populært var det også at alle lederne i barnegruppa hadde kostymer, og ”fine” var de. Det gikk i 100 hele tiden, uten dødpunkter. Det ble god tid til leiker, og ”Stiv heks” var først på programmet. I denne leiken får alle god mosjon, da man både skal løpe og stå ”som frosset”. Et annet høydepunkt er limbo-konkurranse. Dansen kom i 1952 men er like populær ennå. Her var alle med, til en

vinner var kåret. Med mange aktiviteter må det mat til. Her slapp ungene å spørre om ”knask eller knep”. Menyen var tilpasset festen og det ble servert masse godt. Først var det gele, både rød og gul med vanilje-saus. Så var det Halloweenvafler, blå for anledningen. Ikke nok med det, så var det ”knask”. Alle fikk popkorn og hver sin god-tepose. Ved bordet var det også leiker. Det hele ble avsluttet med gratis utlodning, der alle håpet å bli en av de heldige vinnerne. Etter 1,5 timer var alle godt fornøyd, festen var over.

Denne festen ble det snakket om på skolen, hvor gøy det hadde vært. Men hva hvis skolen forsvinner? Ungene blir da fordelt på skoler langt borte, og får tilknytning til disse. Hva med ungdomslaget da? Siden 1894 har vi klart å holde liv i laget. Ved å tenke nytt, ved å være kreative har vi klart det, hittil. Kampen for Løddesøl skole er også kampen for et aktivt ungdomslag.

eN KaMp for UnGDOMSLAGet

Løddesøl, en utkant i Arendal kommune i Aust-Agder, har ennå skole, bedehus, skytterlag og ungdomslag. Skolen henger i en tynn tråd, i følge rådmannen i kommune. Det må spares inn på budsjettet, og da skal dette gå ut over grendeskolene. Men her er ikke siste ord sagt.

tekst og foto: arne olsen

Lokal lag

På tur til Toves lavvo. Her er det grilling og andre aktiviteter på programmet.

”Rusken” en årlig ryddeaksjon som samler rundt 50 unger.

Barnegruppa på tur til Evje, sol som-mer og badeaktivitet.

Spillekvelder er populære. Her spilles det Triominos.

Noregs Ungdomslag og språkåret 2013 inviterer alle ungdomslag, mållag og skular til å vere med på

27

Kven Veit?

Reglar for konkurransen Kvart lag kan melde på fleire grupper, men gruppene må ha dei same deltakarane gjennom heile tevlinga. Vi anbefaler 5-7 del-takarar i kvar gruppe. Gruppene kan berre stille med 5 deltakarar i sjølve tevlingsrundane.

Tevlingsrundane er i veke 6, 9 og 13 (ikkje ein bestemt dag). Lag som har vinterferie i veke 9 kan avtale eit anna tidspunkt for den andre tevlingsrunden. Ein konkurranseleiar og to dommarar som laga plukkar ut skal passe på at alt går føre seg på rett måte.

Alle lag må ha ein kontaktperson, som vil få tilsendt studiemate-riellet til gruppene, tevlingsspørsmåla, fullstendige konkurran-sereglar og anna naudsynt informasjon.

Studiering Deltaking i Kven veit? kan organiserast som studiering. Studieringen må vere samla minst 8 studietimar (ein studietime = ein klokketime). Sjølve tevlingsrundane tel ikke som studietimar. Noregs Ungdomslag er medlem i Studieforbundet kultur og tradisjon. Les om studietilskot på www.kulturogtradisjon.no og www.ungdomslag.no

Vinnarane Det beste laget samanlagt etter dei tre tevlingsrundane vert kåra som vinnar av Kven veit? Kven veit? har ein vandrepremie. I tillegg får dei tre beste laga premiar. I år er det pengepremiar: 1. plass: 2000 kr, 2. plass 1000 kr og 3. plass 500 kr. Dei 10 beste laga får diplom. Resultata vert kunngjort på e-post og www.ungdomslag.no etter kvar tevlingsrunde.

I ein del fylke er det tradisjon for å ha fylkesfinale i regi av fylkeslaget .

Kven veiT?

deltaKaravgift og påmeldingDeltakaravgifta er 450 kr for kvar gruppe + 65 kr per deltakar i studiemateriell. Vi gjev rabatt til lag med mange grupper. Deltakaravgift frå fjerde gruppe og oppover er 300 kr

Påmelding skjer via www.ungdomslag.no

Tema i år er språk. Kven veit? er både eit opplegg for studiering og ei kunnskapstevling. I tevlingsrundane svarar tevlingslaga på spørsmål dels henta frå det aktuelle tema og dels frå allmenn-kunnskap, som sport, kultur, samfunn osv.

2013 ei landsomfattande kunnskapstevling for alle over 14 år.?

28

Studieforbundet kultur og tradisjon

StUdIeforbUndet KUltUr og tradISJon

Vågå Næringshage, 2680 Vågå post@folkekultur.no, t: 61 21 77 50

Nytt frå

Samlingsbasert instruktøropplæring i Tromsø HATS og Studieforbundet har inngått eit samarbeid med Høgskulen i Finnmark om instruktør-utdanning. Kurset rettar seg mot personar som anten alleire arbeidar, eller skal arbeide innanfor det frivillige revy- og teaterfeltet. Utdanninga er tre helgesamlingar med produksjonsleiing, regi og personinstruksjon som hovudtema. Kurset gir 15 studiepoeng og blir i det daglege administrert av HATS-kontoret. Dette er eit pilotprosjekt som vil bli evaluert. Målet er å få til eit fast kurstilbod som alle teaterorganisasjonane i Studieforbundet står bak

Venteliste Frå 1 november blir det innført ventelister for kursstøtte. Vi ber likevel lag som skal halde kurs sende inn søknad. Dei siste åra har vi hatt ventelister, men når alle kursrapportar kjem inn har det som oftast blitt noko tilskot også til dei på ventelista. Om du er i tvil ringer du Studieforbundet på telefon 61 21 77 50.

Månadleg utbetaling av kursstøtte Rutinane for utbetaling av tilskot er endra. Frå hausten 2012 skjer utbetaling av tilskot til rapporterte kurs siste veka kvar månad. På denne måten får laga tilskotet tidlegare og Studieforbundet får meir oppdatert og dagsaktuell database. Gå inn på www.kulturogtradisjon.no/kurstatistikk finn Noregs Ungdomslag og gå vidare til eie lag for å stå status på kurs de har søkt støtte til.

Siste frist for rapportering er 15 januar 2013 I 2012 har 151 lag søkt om kursstøtte for 676 kurs med 21.551 kurstimar. I fjor var det 622 kurs ,med 19.053 kurstimar. Det var ein liten oppgang frå året før og om alle rapporterer blir det vekst i år også. Hugs siste frist for å rapportere som er 15 januar neste år.

29

30

• Nordisk festival for Folkedans• Dans og samvær• Bornholm – kontrastenes øy

Tel.: +45 5695 8566www.folkedans-bornholm.dkDette blir en �ott festival

DansefestivalBORNHOLM

9. mai - 12. mai 2013

For annonse i Ungdom ta kontakt med Jorunn,

tlf. 51 31 57 00, e-post: jorunn@hrme.no

31

Språkhandbok Skriv rett!Skriv godt!

Handboka kan kjøpast i bokhandelen eller hos Nynorsk pressekontor.

Nynorsk pressekontor, boks 6817 St. Olavs plass, 0130 Oslo.Besøksadresse: Akersgata 55 (inngang Apotekergata).Telefon: 22 03 44 00 epost: npk@npk.no

Pris:

kr 298,–

Noregs UNgdomslag • post@ungdomslag.no • Telefon: 24 14 11 10 • www.ungdomslag.no

returadresse: Ungdom, postboks 414 Sentrum, 0103 oslo

Klipp frå arkivet