unite 1-2-3-4-5 Fen Bilimlerinin Doğuşu

8/8/2019 unite 1-2-3-4-5 Fen Bilimlerinin Douu

1/15

ANADOLU NVERSTESAIKGRETM FAKLTES

Fen

LKRETM RETMENLLSANS TAMAMLAMA PROGRAMI

Bilgisi

retimi

nite 1. 2. 3.4. 5


2/15

Bilgisiretimi

Fen

Yazarlar:

Prof.Dr. efik YAAR

Do.Dr. Alipaa AYAS

Do.Dr. Fitnat KAPTANYrd.Do.Dr. Berna GCM

Editr:Prof.Dr. efik YAAR

T.C. ANADOLU N VERS TES YAYINLARI NO: 1061

AIKRET M FAKLTES YAYINLARI NO: 585

FEN BLGS RETMENL


3/15

Bu kitabn basm, yaym ve sat haklar

Anadolu niversitesine aittir.

"Uzaktan retim" tekniine uygun olarak haz

rlanan bu kitab

nbtn haklar sakldr.

lgili kurulutan izin almadan kitabn tm ya da

blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt

veya baka ekillerde oaltlamaz,

baslamaz ve datlamaz.

Copyright 1998 by Anadolu University

All rights reserved

No part of this book may be reproduced

or stored in a retrieval system, or transmitted

in any form or by any means mechanical, electronic,

photocopy, magnetic tape or otherwise, without

permission in writing from the University.

Tasarm: Yrd.Do.Dr. Kazm SEZGN

ISBN 975 - 492 - 817 - 7


4/15

A N A D O L U N V E R S T E S

Balarken

Sevgili retmenler,

Fen bilimleri insann, canl olarak kendisini ve doal evresini kefetmeye ynelikabalar sonucu ortaya kmtr. Fen bilimleri, byk lde gzlem ve deneylerleulalan genellemelere dayanr. Bu yzden, fen bilimlerinin kimi zaman deneyselbilimler olarak da adland rldolur. Fen eitimiyle bireylere, bilgiye ulama ve bil-giyi kullanma yollar retilerek onlarn bilimsel anlay gelitirmeleri ve bilimokur-yazar olarak yetimeleri amalanmaktadr. Bilim okur-yazar olarak yetienbireyler, gnlk yaamda karlatklar sorunlarn zmnde bilimsel yntem veteknikleri kullanrlar. Karlatklar sorunlara aklc zm yollar nerirler. Bilgi-ye daha hzl ulaabilir, yeni bilgiler retebilir, ada teknolojileri etkili ve verimlikullanabilir, yeni sistem ve teknolojiler gelitirebilirler. Bir baka deyile, gerek do-al evreye gerekse toplumsal evreye daha kolay uyum yapabilirler ve gelecektestlenecekleri grev ve sorumluluklar daha etkili bir biimde yerine getirebilirler.Bu nedenle fen bilgisinin eitim kurumlarmzda rencilere etkili ve verimli olarakretilmesi byk nem tamaktadr.

lkretim 6-8. snflarda fen bilgisi retimi yapacak retmenlere ynelik olarakhazrlanan bu kitap, snfta etkili ve verimli bir retimin gerekletirilmesine katk-da bulunmay amalamaktadr. Toplam dokuz niteden oluan kitabn ilk nite-sinde, fen bilimlerinin oluumu ve geliimi, fen bilgisi retiminin nitelii ve ama-lar, fen bilgisinin ierii ile ilgili bilgilere yer verilmitir. Kitabn drdnc ve bein-ci nitelerinde, fen bilgisi retiminde yeni yaklamlar ile fen bilgisi retimindekullanlan strateji, yntem ve teknikler yer almtr. Kitabn altnc ve yedinci nite-lerinde, fen bilgisi retiminde kullanlan ara ve gereler ile fen bilgisi retimindelaboratuvar kullanm konular ilenmitir. Kitabn son iki nitesi de srasyla, fenbilgisinde retim etkinliklerinin planlanmas ve fen bilgisi retiminde lme vedeerlendirme konularndan olumutur.

Kitapta yer alan bilgilerin, fen bilgisi retiminin etkili ve baarl olarak gerekle-tirilmesinde yararl olmas, retme-renme srelerine katk getirmesi beklen-mektedir. Kitap, bata fen bilgisi retmenleri olmak zere, retme ve renme s-releriyle ilgili olan herkesin yararlanabilcei bir biimde hazrlanmtr. Uzaktanretim ilkeleri dikkate alnarak hazrlanan bu kitap, okuyucunun kendi kendinealarak en etkili renmeyi gerekletirmesine olanak salayacak bir biimde ya-zlmtr. renmeyi kolaylatrmak amacyla kitabn allmas srasnda belli ku-rallara uyulmasnda yarar vardr. Bu kurallar yle sralanabilir:

niteleri almaya balamadan nce nite amalar ok iyi zmlenmelidir. niteyle ilgili alma nerilerine uyulmaldr. niteler ayrntl olarak incelenmeden nce, btn incelenmeli sonra

ayrntya inilmelidir. Metin iinde uyar iaretleriyle karlaldnda istenilen etkinliklerin yerine

getirilmesinde yarar vardr.

nite sonunda yer alan zet konuyu tekrarlamak, deerlendirme sorular iserenme sonucunu deerlendirmek amacyla allmaldr. niteyle ilgili daha ayrntl bilgi edinmek iin nite sonundaki kaynaklara

bavurulmaldr. Daha somut ve kalc renmelerin gerekletirilmesi iin televizyon prog-

ramlaryla kitaptaki bilgiler btnletirilmelidir.

Kitabn yararl olmas umuduyla almalarnzda kolaylklar ve baarlardiliyorum.

Prof.Dr. efik YAAREditr


5/15

Amalar

Bu niteyi altktan sonra;

fen bilimlerinin oluumunde etkili olan uygarlklar kavrayabi-lecek,

fen bilimleri eitimindeki gelimeleri a

klayabilecek, bilim ve teknolojideki gelimelerin fen eitimi zerindeki etki-sini kavrayabilecek,

fen bilimlerinin ilkretim programlar iindeki yerini akla-yabileceksiniz.

indekiler

Giri 3 Fen Bilimlerinin Oluumu 3

Fen Bilimleri Eitimindeki Gelimeler 5

Fen Bilimlerinin lkretim Programlarindeki Yerive nemi 7

zet 8

Deerlendirme Sorular 9

Yararlanlan ve Bavurulabilecek Kaynaklar 10

NTE

1Fen Bilimlerinin Oluumu,

Geliimi ve Fen BilgisiYazar

Yrd.Do.Dr. Berna GCM


6/15


alma nerileri

Bu niteyi almadan nce insanolunun bilim ve teknolojideulat noktay ve bu teknolojinin yaantmz nasl etkilediinitartnz.

lk insandan gnmze dein fen bilimlerinin tarihsel gelii-mini gzden geiriniz.


7/15

A I K R E T M F A K L T E S

1. Giri

Eitim kurumlarnda toplumun yeni yetimekte olan bireylerine, fen eitimi verenretmenlerin ncelikle yantlamalar gereken bir dizi soru vardr. Bunlarn ban-da, "Bilim nedir?" "Bilim adam nasl alr?" "Gnmz bilim ve teknolojisine ula-mak iin insanolu nasl bir ura vermitir?" gibi sorular gelir. Bu sorular yantla-mak, sorularn temelindeki felsefeyi anlamak bir fen retmeni iin ok nemlidir.Kukusuz okulda fen eitimi alan rencilerin tm gelecekte bilim adam olmaya-cak, onlarn byk bir blm yaamlarn farkl ilgi alanlarnda devam ettirmeleri-ne ramen fenle ilikilerini srdreceklerdir. Bu bakmdan, okullardaki fen eiti-miyle rencilere, bilgiye ulama ve bilgiyi kullanma yollar retilerek onlarn bi-limsel anlay gelitirmeleri ve bilim okur-yazar olarak yetimeleri amalanmakta-

d

r. Belirtilen ama dorultusunda yetien bireyler, gerek doal evreye gereksetoplumsal evreye daha kolay uyum yapabilecekler ve gelecekte stlenecekleri g-rev ve sorumluluklar daha etkili biimde yerine getirebileceklerdir.

Bu nitede nce, ilk insandan gnmze kadar bilimsel gelimelerin oluumu ta-rihsel bir sre iinde incelenecek, daha sonra da bilimsel gelimelerin fen eitimiprogramlarna nasl yansd ve fen eitimini nasl etkiledii zerinde durulacak-tr.

2. Fen Bilimlerinin Oluumu

Modern bilimin gemiinin yzyl ncesine dayand ileri srlmektedir. An-cak bilim tarihi son 70 yllk dnemde bir akademik disiplin olarak gelimitir. Ge-en bu ksa sre ada toplumlar zerinde etkili olmutur. Plato'nun yzyllar ncebalatt, "Gelecein liderleri iin en iyi eitim nasl olmaldr?" tartmasnda yeralan "iyi eitim", bugn modern dnyann anladndan ok farkl olmakla birlikte,temel bilimlerdeki kavram ve kuramlarn allmas olarak anlalmaktadr.

Fen bilimlerinin oluum sreci hangi dnemleri kapsamaktadr?

Fen bilimlerindeki oluum sreci drt nemli dnemi kapsamaktadr. Bunlar tarihi

oluumlar itibariyle yle sralanabilir:

Msr ve Mezopotamya uygarlklar dneminde gelien ampirik bilgi topla-ma dnemi.

Eski Yunanllarn evreni aklamaya ynelik sistemleri kurduklar dnem. Orta alarn Yunan felsefesi ile dinsel dogmalar badatrma abasna kar

slm biliminin etkin olduu dnem. Rnesans sonras gelimelerin yer ald modern bilim dnemi.

Bu dnemlerden birinci tamamen, nc ksmen douda yaanm; ikinci ksmen,drdnc ise daha ok batda yaanmtr.

F E N B L M L E R N N O L U U M U , G E L M V E F E N B L G S 3

?

Bilim: Geerlii kantlan-m sistemli bilgiler bt-n.

Disiplin: Bilim dal.

Ampirik bilgi: Sadecegzlem ve deneye dayalolarak toplanan bilgi.

Dogma: Kukuya veya ir-delenmeye kapal birinan ya da reti.


8/15


Fen bilimleri oluum dnemlerinin zellikleri nelerdir?

lk uygarlklar Dicle-Frat, Nil, ndus gibi byk nehir vadilerinde belirmi ve M..

3000 yllarnda Smerler'le en parlak dzeyine ulamtr. Matematik, astronomi,tp, tarih, mitoloji ve dinle ilgili bilgilerin bu tarihlerde olutuu bilinmektedir. Arit-metik ilemler yapan, arpm tablosunu kullanan, alan ve hacim hesaplar yapan,saysnn deerini 3 olarak kullanan Smerler'i Babiller izlemitir. M.. 2500 ylla-rnda Babiller matematik ve astronomide ilerleme gstermiler, tam saylar iin ge-litirilen sistemleri kesirlere uygulamlar, karekk ve kpkkn nasl hesaplanaca-n bulmular, ikinci ve nc dereceden denklem zmleri iin izelgeler geli-tirmilerdir. Ayn tarihlerde Msrllar hekimlik dnda hi bir alanda Mezopotam-ya dzeyine ulaamamlardr. Babil ve Msr uygarlklarnn ortak yn sk bir te-okratik dzene bal olmalar ve bilimin din adamlarnn tekelinde olmasyd. teyandan, Msr ve Mezopotamya uygarlklar problemlerin zmnde somut r-nekler ve saysal deerleri kullanmlar, ancak evreni anlama ynnde aba gster-memilerdir.

Deiken ve genellik gibi soyut kavramlar Yunan dncesinde ortaya kmtr.M.. IV. yzyldan balayp M.S. III. yzyla kadar etkili olan Yunan dn adamla-rnn en byk zellii, soyut dnceden holanmalar ve problemlerin pratik -zmleri yerine, doa felsefesi yapmay tercih etmeleriydi. Bu dnemde astronomi,matematik, fizik, kimya, biyoloji ve tp alanlarnda nemli saylabilecek almalargerekletirilmitir. Matematik bu alanlarn arasndan syrlarak zgn bir almaalankimliini kazanrken dier bilim dallar felsefenin iinde gelime gstermitir.

Bykskender'in fetihleriyle birlikte Yunan uygarl Mezopotamya uygarl iletanmtr. Bu aamada Yunan biliminde kkl deiiklikler olmu, dnceye da-yal bilimden, bamsz gzlemlere dayanan bilime geilmitir. Modern bilim anla-yna ok yakn olan bu dnem Helen a olarak da adlandrlr. 300 yl kadar s-ren Helen dneminden sonra M.S. III. yzyldan itibaren yaylmaya balayan Hris-tiyanln etkisiyle bilim Avrupa'da karanlk bir dneme girmitir. Teolojiye bam-l hale gelen bilim, aklc felsefenin getirdii zgr ve laik dnceden uzaklam-tr. Mistik bir zellik kazanan bilim, doay bamsz ve nesnel olarak inceleme ola-naklarndan uzaklarken, batl inanlar doa olaylarn aklamada n plana k-mtr. M.S. 13. yzyla kadar srecek bu duraklama dneminde, Araplarn bilime

nemli katklar olmutur. Balangta Yunan bilimini izleyen Araplar bu katkyM.S. 800-1100 tarihleri arasnda gerekletirmilerdir.

M.S. 622 ylndan balayarakslmiyeti yayma amacyla balatlan seferlerde Arap-lar, Yunan ve Roma'nn bilim merkezlerine ulamlar ve Ortaa karanlnda gizlikalan kitaplarhzla Arapa'ya evirmilerdir. Ayrca, Araplar eviriye dayalbu a-lmalarn yansra, zgn eserlerle de bilimin gelimesine katkda bulunmulardr.Araplarn zellikle matematik, tp ve kimya alannda etkili olduklar grlmtr.M.S. X. yzylda, geni bir corafi blgede Arapa bilim dili zellii kazanmtr.Ancak yzyln sonundan itibaren zayf den imparatorluklarn kyle birlik-

te, bilimin dine ayk

r

olduuna ynelik grler a

rl

k kazanm

t

r. slm dnya-


?

Mitoloji: Geleneksel ola-rak yaylan ya da toplu-mun hayal gcnn etki-siyle biim deitiren, tan-r , tanra, ve evrenin do-uuyla ilgili halk ykle-rinin anlamlarn yorum-layan, inceleyen bilim.

Teokratik: Din temelinedayal iktidar.

Deiken: Durumdan du-ruma deer alan ge.

Teoloji: Din bilimi.

Mistik: Gizemci.

Batl inan: Belli bir teme-

le dayanmayan bo inan.


9/15


snda bilimin gerilemesinin maddi ve manevi olmak zere iki nedenden kaynaklan-d ileri srlmektedir. Maddi nedenler daha ok ekonomik ve sosyal alandaki ge-rileme, servet dalmndaki byk dengesizlikler; manevi nedenler ise eitimin ye-

tersizlii, din ve felsefe atmas, bilgiye kar ilginin zayflamas biiminde ortayakmtr.

XV. yzylda, bilim Avrupa'da gelien Rnesans ve Reform hareketlerinin etkisiyleyeniden canlanm, dinsel tutuculu un krlmasyla bilimsel gelimelere ortam sa-lanmtr. XVII. yzyldan XX. yzyln balarna kadar geen zaman ierisinde fenbilimleri felsefeden birer birer ayr larak bamszlklarn kazanmlardr. Ayne-kilde tp ve salk bilimleri de felsefeden ayrlarak bamszln kazanmtr (bkz.ekil 1).

3. Fen Bilimleri Eitimindeki Gelimeler

Bilim ve teknolojideki gelimelere paralel olarak okullarda okutulan fen eitimiprogramlarnn ama, ierik, yntem ve deerlendirme boyutlarnda deime vegelimeler olmutur. Okul iinde ve dndaki deime ve gelimeler fen eitimi iinnemli dnemeler oluturmutur.

1870 ncesi fen eitimi programlarnn zellikleri nelerdir?

lgili kaynaklara gre, 1870 ncesinde okul programlarnda fen eitimi ok snrlolarak yer almaktayd. retim de John Locke ve Jean Jacques Rousseau'nun etki-


?

ekil 1.1: Bilimlerin Oluumu

Kaynak: ilenti, K.Fen Eitimi Teknolojisi. Ankara: Gl Yaynevi, 1985, s.3.


10/15


sinde olup didaktik bir anlayla gerekletirilmekteydi. Bu anlay uyarnca, derskitaplarnda yer alan fen konular renciler tarafndan ezber arlkl olarak re-niliyordu. 1860-1880 yllar arasnda Pestallozzi'nin etkisiyle "nesne retimi" fen

eitimi programlarnda yer almaya balad. Bu anlay uyarnca derslerde, retile-cek nesneyle ilgili gzlem, deney ve mantkl dnme becerilerinin gelitirilmesiamalanyordu. Okullarda nesne retimine yer verilmesiyle, kat ezbere dayal fenretim yntemlerinden vazgeildi. ocuun tm duyu organlarn kullanp ze-rinde alt nesneyi renerek zeksn gelitirebilecei eitim programlarndan plana kmaya balad.

Endstri Devrimi fen eitimi programlarn nasl etkilemitir?

1870-1900 yllar arasnda gerekleen Endstri Devrimi, okullardaki fen eitimiprogramlarnn mesleki nitelik kazanmasnda etkili olmutur. Bunun sonucunda,deien toplumsal gereksinimleri karlayacak konular, temel eitim veren okullar-da fen eitimi programlarnda yer almaya balamtr.

Fen eitimiyle ilgili olarak 1900-1930 yllarn kapsayan dnemde neler yapl-mtr?

Bu dnemde fen eitimiyle ilgili program gelitirme almalar balatlm , buamala fen eitimi programlar hzla gzden geirilmitir. Nitekim 1915 ylnda ya-plan almalar sonucunda fen derslerinin amalaryle belirlenmitir:

rencilere yaadklar evre hakknda bilgi vermek ve onlara gnlk ya-amda karlatklar problemlerinin zmnde yardmc olmak.

rencileri anlaml renmeler iin gdlemek. rencilere meslek seimiyle ilgili danmanlk yapmak. rencilere doru bilgiye ulama yntem ve tekniklerini kazandrmak.


Bu dnemde, kinci Dnya Sava'nn da etkisiyle fenle ilgili gnlk yaamdaki uy-gulamalar, rnein, k ve elektrik gibi konular ders programlarnda yer almaya

balamtr. Zamanla fen rencilere sadece olgusal bilgilerin verildii bir ders hali-ne gelmitir. Bununla birlikte, rencilerde bilimsel sre becerilerinin ve bilimseltutumlarn gelitirilmesi gzard edilmitir.


kinci Dnya Sava sonras yllar kapsayan bu dnemde fen eitimiyle rencile-re, bilimsel bilgilerin yansra, bilgiye ulama yollarnn retilmesi ve onlarda bi-limsel tutumlarn gelitirilmesi amalanmtr. Bu dnemde fen eitimiyle ilgili la-

boratuvar al

malar

da nem kazanm

t

r. Bu dnemde bilimsel yntem olarak


?

?

?

?


11/15


problem zme ynteminin kullanlmas, veri toplama, denence kurma, verileri -zmleme ve sonuca ulama fen eitiminin ncelikli amalararasnda yer almtr.


Fen bilimlerindeki en nemli gelimelerin bu dnemde gerekletii grlr. Budnemde geleneksel fen eitimi programlarnn, rencileri imdiki ve gelecektekiyaamlarna hazrlamad, gelien teknolojiyi anlayan ve onu uygulayan bireylerihazrlamada yetersiz kald anlalmtr. Bu grn ortaya kmasnda Sputnikadl uzay gemisinin ilk kez Sovyet Rusya tarafndan uzaya gnderilmesi de etkili ol-mutur. Bunun sonucunda fen eitimi programlarnn gelitirilmesi almalarnahz verilmitir. Bu arada Amerika Birleik Devletleri'nde balatlan fen eitimiyle il-

gili program gelitirme al

malar

dier lkelerin fen eitimi programlar

n

daolumlu ynde etkilemitir. rnein Trkiye'de 1968 ylnda pilot olarak uygulama-ya konulan modern fen ve matematik programlarbu gelimelerin bir yansmasdr.Bu dnemde fen bilimleriyle, bilimsel bilgiye hzla ulaabilen, yeni bilgiler retebi-len, ada teknolojileri etkili ve verimli olarak kullanabilen bilimsel tutum ve dav-ranlara sahip bireylerin yetitirilmesi ncelikli ama olarak belirlenmitir.

Fen eitimiyle ilgili olarak 1980 sonras dnemde neler yaplmtr?

1980'lerden sonra gelien fen eitimiyle bireylerin, sadece bilimin doasn anlama-lar deil, iletiim becerilerini gelitirmeleri de amalanmtr. Bu dnemde fen bi-

limleri yoluyla bireysel ve toplumsal gereksinmelerin karlanabilmesi iin, bireyle-rin donanml hale getirilmesi ve bu ynde aba gsterilmesi n plana kmtr.1990'l yllarda da toplumsal sorunlarn zmnde, fen eitiminde insani, teknolo-jik ve etik boyutlar n birlikte ele alnmasna ynelik amalar tartlmaya balanm-tr.

4. Fen Bilimlerinin lkretim Programlarindeki

Yeri ve nemi

Fen Bilgisi, 1800'l yllarn ortalarndan itibaren Avrupa lkeleri ile Amerika Birle-ik Devletleri'ndeki ilkretim programlar ierisinde yer almtr. Fen derslerininen temel amac, "ocuklarda doal evreyi gzleme becerisini gelitirmek" olarakifade edilmitir. Bu beceri fen eitiminin temeli olarak kabul edilir. lkretimin ilerisnflarndaki fen derslerinde hijyen ve fizyoloji konularna yer verilmitir. te yan-dan, fen bilgisinin gnlk yaamdaki ve endstrideki uygulamalarla ilikili olarakretilmesi ynnde aba gsterilmitir. lkretimdeki fen dersleriyle ocuklarnkendilerini ve evrelerini anlayp aklayabilme becerilerininin gelitirilmesi ama-lanmtr. Fen bilgisinin ieriini, canllar dnyas, doal evre ve insan ve insan-evre arasndaki etkileim gibi konular oluturmutur.


?

?

Hijyen: Salk bilgisi.

Fizyoloji:nsan vcu-duyla ilgili.


12/15


ngiltere'deki ilkretim kurumlarnda okutulan fen bilgisi derslerinin ieriini,canllar dnyas ve canllarn etkileimi, madde ve enerji, kuvvet ve bunlarn birbir-

leriyle etkiliimi gibi konular oluturmutur. Finlandiya'daki ilkretim program-larnda yer alan fen bilgisi derslerinin ierii de evre, canllar dnyas, madde vehareket konularndan olumutur. Ayrca rencilerin gzlem yapmas ve snfla-ma becerilerini kazanmalar amalanmtr. Hollanda'daki ilkretim kurumlarn-da da fen dersleri ieriinin byk bir blmn canllarla ilgili konular olutur-mutur. rnein hayvanlar, bitkiler ve insan vcudu bu konulardan bazlardr. l-kemizdeki ilkretim dzeyindeki fen derslerinin ieriine bakldnda, yukardasz edilen lkelerin ilkretim dzeyindeki fen derslerinin ierikleriyle benzerlikgsterdii anlalmaktadr.

Trkiye'de ilkretim programlarnda yer alan fen eitimin zellikleri nelerdir?

Trkiye'de ilkretimin ilk ylnda fenle ilgili konular, hayat bilgisi dersi iindeverilmektedir. Fen bilgisi dersleri, ilkretim 4. ve 5. snflarn eitim programlarn-da bamsz bir ders olarak yer almakta ve konular ilk yldakine gre daha ayrn-tl olarak ilenmektedir. lkretim birinci basamaktaki rencilerin henz somutilemler dneminde bulunduu dikkate alnarak konular rencilerin somut -renme yaantlar geirmelerine olanak salayacak bir biimde ilenmektedir. 6-8.snflarda okutulan fen dersleri de 4. ve 5. snfta okutulan fen derslerine kyasla da-ha ayrntl olarak ilenmektedir. Gerek baka lkelerde, gerekse Trkiye'de ilk-retim programlar iinde yer alan fen bilgisi dersi, fizik, kimya ve biyoloji gibi ayr

ayr dersler olarak deil, birletirilmi bir ders olarak okutulmaktadr. Fen bilgisi-nin, aratran, tartan, deneyen, gzlem yapan, srekli olarak bilgilerini geniletenve bilimsel tutumlar gelitiren bireylerin yetitirilmesinde nemli bir ileve sahipolduu belirtilebilir.

zet

nsanolunun evresini anlama, aklama ve kontrol altna alma ynnde varolan abalar-nn balangc yzyl ncesine dayanmaktadr. Bununla birlikte fen bilimlerindeki ilk olu-umun, Msr ve Mezopotamya uygarlklar zamannda gerekletii ileri srlmektedir.

Daha sonra bu oluuma katk eski Yunan dn adamlarndan gelmi ve astronomi, mate-matik, fizik, kimya, biyoloji ve tp alanlarnda nemli almalar gerekletirilmitir. Bilimin

gelimesi ynndeki almalar, M.S. III. yzyldan itibaren Hristiyanln etkisiyle sekte-ye uram, ancak bu dnemde de Araplar' n abalar bilimin gelimesinde nemli rol oyna-mtr. Avrupa'daki Reform ve Rnesans hareketlerinin etkisiyle yeniden canlanan bilim ge-limesini felsefe iinde sdrmtr. XVII. yzyldan XX. yzyln balarna kadar geenzaman ierisinde fen bilimlerinin dallar birer birer felsefeden ayrlarak bamszlklarn ka-zanmlardr.

zellikle kinci Dnya Sava'ndan sonra gerekleen bilimsel ve teknolojik gelimeler, feneitimi programlarnn yeniden gzden geirilmesini gerektirmi, bunun sonucunda btn


?


13/15


lkelerde fen eitimiyle ilgili program gelitirme almalar balatlmtr. rnein, lke-mizde 1968 ylnda pilot almalarla balatlan modern fen ve matematik programlar bu a-lmalarn bir yansmasdr.

lkemizde ilkretimin ilk ylnda fenle ilgili konular, hayat bilgisi dersi iinde okutul-maktadr. lkretimin 4. ve 5. snflarnda fen bilgisi, eitim pogramlarnda bamsz dersolarak yer almakta ve konular ilk yldakine kyasla daha ayr ntlolarak ilenmektedir. l-kretim 6-8. snflarda okutulan fen dersleri de 4. ve 5. s nfta okutulan fen derslerine k yasladaha ayrntl olarak ilenmektedir. Gerek baka lkelerde, gerekse Trkiye'deki ilkretimprogramlar iinde yer alan fen bilgisi derslerinin, fizik, kimya ve biyoloji gibi ayr ayr ders-ler olarak deil, birletirilmi ders olarak okutulduu grlmektedir.

Deerlendirme Sorular

Aadaki sorularn yantlarn verilen seenekler arasndan bulunuz.

1. Bilim nedir?A. Doal olaylarn gzleyen ve yarglayan sre.B. nsanolunun gzlemlerini anlaml klan alma btn.C. Geerlii kantlanm sistemli bilgiler btn.D. Antik dnemlerden balayarak gnmze ulaan her trl veri.E. nsanlarn phe ve meraklarnn kaynan oluturan dnceler.

2. Mantkl dnme becerilerinin gelitirilmesini amalayan ilk dnr kim-dir?A. AristoB. Jean Jacques RousseauC. PlatoD. PestallozziE. Sokrat

3. 1955-1970'li yllar arasnda fen bilimleri eitiminin ncelikli amac aadaki-lerden hangisidir?A. rencileri grup almasna yatkn hale getirmek.B. Teknolojiyi anlayan ve uygulayan bireyler yetitirmek.C. Bireyleri bilim okur-yazar olarak yetitirmek.D. rencilerin gzlem yapma yeteneklerini gelitirmek.E. Bireyleri yaadklar evreye kar duyarl klmak.



14/15


4. Aadakilerden hangisi ya da hangileri fen bilimleri eitimindeki gelimele-rin nedenleri arasndadr?I. Yetenekli rencilerin okullara gelmesi

II. Toplumsal ihtiyalarn deimesiIII. Teknolojideki gelimelerIV. evre kirliliinin artmasA. Sadece IIB. I, II ve IIIC. I ve IIID. II, III ve IVE. II ve III

Aadaki cmlelerin DORU ya da YANLI olduklarn belirleyiniz.

5. Tarihteki ilk uygarlklar Antik Yunan'n etkisiyle Smerler'degrlmtr.

6. Batl bilim adamlarnn ekonomik ynden zor bir dnem geirmesi,bilimin douda gelimesinin en nemli nedenidir.

7. XVII. yzyldan sonra fen bilimleri felsefeden bamsz olarakgelimitir.

8. Fen programlar fen bilimlerindeki gelimelere ara olmaldr.

Yararlanlan ve Bavurulabilecek Kaynaklar

Aiken. Sekiz Yllk almann Hikayesi. (ev. K. zinn), Ankara: Milli EitimBakanl Basmevi, 1967.

Collette, A., Chiappetta, E. Science Instruction in the Middle and SecondarySchools. Santa Clara: Times Mirror College Publication, 1984.

ilenti, K. Fen Eitimi Teknolojisi. Ankara: Gl Yaynevi, 1985.

Gcm, B., F. Kaptan. "Dnden Bugne lkretim Fen Programlar ve retim"H.. Eitim Fakltesi Dergisi. 8, 1992, ss. 249-258.

Heiss, E. ve Dierleri.Modern Science Teaching. New York: McMillan Company,1961.

M.E.B. Yeni Ortaretim Sisteminde Modern Matematik ve Fen ProgramlarnnDenenmesi ve Temili zerine Aratrmalar Projesi Kesin DeerlendirmeRaporu. Ankara: Milli EitimYaynevi, 1976.



15/15


NSSE.Rethinking Science Education.Chicago: University of Chicago Press, 1960.

Yldrm, C. Bilim Tarihi. Ankara: Gerek yaynevi, 1974.

Yldrm, C. Bilim Felsefesi.stanbul: Remzi Kitabevi, 1985.

Deerlendirme Sorularnn Yantlar

1.C 2.D 3.B 4.E 5.Y 6.Y 7.D 8.Y


Documents

unite 1-2-3-4-5 Fen Bilimlerinin Doğuşu