unite7 Türkdili

7/24/2019 unite7 Trkdili

1/20

N

DEKLER Temel Kavramlar

Kk

Gvde

Kelime

Kelime eitleri

Ekler

HEDEFLER

Bu niteyi altktan sonra;

Trkenin yaps hakknda genel bilgi sahibiolacak,

Trkenin eklerini ayrt edebilecek,

Kelime trlerini tanyabileceksiniz.

NTE

7

HECE BLGS, TRKENN

YAPIM EKLER ve EKM EKLER

TRK DL - I


2/20

Hece Bilgisi, Trkenin Yapm Ekleri ve ekim Ekleri

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi 2

GR

Daha nceki nitelerde dillerin eitli ekillerde gruplandrld belirtilmiti.

Trkenin yaps itibaryla sondan eklemeli diller arasnda yer ald anlatlmt.

Sondan eklemeli bir dil olarak Trke asndan eklerin en az kelimeler kadar

nemli olduu bir gerektir. nk kullanlan ekler vastasyla hem yeni kelimeler

tretilmekte hem de kelimeler istenilen ekilde ekimlenebilmektedir.

Trkenin ekleri, bu eklerin ekillerini ve kullanm eitlerini bilmek dilin

daha etkin bir ekilde kullanlmas asndan son derece nemlidir. Bu nitede

Trkede kullanlan eklerin eitleri ve kullanm zellikleri zerinde durulacaktr.

HECE BLGS, TRKENN YAPIM EKLER ve EKMEKLER

Yap Bilgisi:Kelimelerin yapsn, treme yollarn ve ekim biimlerini

ieren bilgi.

ekil Bilgisi (morfoloji):Kelime ve kelime eitlerinin kklerini, eklerini,

bunlarn yapsn ve grevini inceler.

Biim Birimi (morfem):Kelimelere dil bilgisi bakmndan biim veren ou ek

hlinde olan kelime paralarninceler.

Ek:Kelimelerle cmleler kurmak, onlara cmle iinde grev yklemek ve

kelimelerden yeni kelimeler tretmek amacyla onlara eklenen seslere/hecelere ek

denir.

Kk

Bir kelimenin, daha kk paralara ayrlmayan, anlaml en kk parasna

kkdenir.

Kelime kk, kelimenin tamam ile ilgili olmaldr.

Okul kelimesinin kk, oku- fiilidir. Bu kelimede ok ksm da bir anlamtar. Ancak okul ile ok arasnda bir ilgi yoktur.

Kkler dilin ana malzemesi olup bilemediimiz zamanlardan beri vardr.

Sonradan yaplmazlar. htiya duyduumuz kelimeler bu kklerden faydalanlarak

yaplr.

Kkler iki eittir:


3/20



rnek

f kr-

miyav-la-

t-rt

fs- lda-

sim Kkleri

Bir varl, nitelii, ilgiyi veya duyguyu en ksa biimde tantan kklere denir.

Drt eittir:

a) Varlk kkleri:l, yol, sra, ev...

b) Nitelik kkleri:yi, gzel, kt...

c) Duygu kkleri:Ah, vah, th, ey...

d) lgi kkleri:Ben, sen, o, ile, iin...

sim kkleri cmle iinde isim, zamir, zarf, sfat, edat, bala ve nlem

greviyle kullanlabilir.

Dilimizde isim kkleri en fazla heceden oluur.

Karnca, kelebek, araba... gibi

sim kk iine yansma kk dediimiz doa ses ve grntlerinden

esinlenerek yaplm kkler de girer.

Fiil Kkleri

, olu,hareket ve durum bildiren kklerefiil kkleridenir.

gel-, otur-, ver-... gibi.

Dilimizde hem fiil hem isim kk olarak kullandmz kelimeler de vardr.Bunlara ortak kk denir.

Bu kelimeler tek anlam tamalarna ramen dier kklerin tersine hem isim

hem fiil eklerini alabilirler.

Bu kkleri seste (e sesli) kelimelerle kartrmamak gerekir. Seste

kelimeler, iki ayr kelimedir, ortak kk ise tek bir anlam olan, kullanld yere gre

fiil ya da isim olan kelimedir.


4/20



Fiil Kk sim Kk

eski - yen giysi eski-ci

ar - yor ar - lar

ta kn su ta

eski/eski-, ar/ar-, ta/ta- ortak kklerdir.

Seste kelimeler

yz (sima/ehre)(isim kk) yz (100)(isim kk)

Gvde

Bir dilde bulunan isim ve fiil kkleri varlklarn, kavramlarn, hareketlerin

teker teker karln verecek kadar ok deildir. Gerekli olan kelimeler bu kklere

yapm ekleri getirilerek salanr. Bu yolla yaplm kelimelere gvde denir.

Bir kelimenin gvde olabilmesi iin en az bir yapm eki almas gerekir.

Fiil Gvdesi sim Gvdesi

Fiil Kk + Yapm Eki sim Kk + Yapm Eki

Gz - le U - ak

U - ur Gz - c

Kelime (Szck)

Cmlenin anlaml en kk birimine ya da bazen tek bana anlam olmad

hlde (edat) cmle iinde anlam kazanan anlatm birimlerine kelime (szck) denir.

Kelimelerin belirli bir dzen ierisinde bir araya getirilmesi sonucu insanlar

arasnda anlama salanr.

Bunu, dank hldeki kelimelerle bir cmle kurarak grelim.

"anlama, ara, belirli, bir, dzen, getiril(mek), ieri, insanlar, kelimeler,

salan(mak), sonu"

"nsanlar arasnda anlama kelimelerin belirli bir dzene getirilmesiyle

salanr.


5/20


6/20



rnek aa, su, deniz, Hasan, Anadolu, gidi, dn vb.

Fiil Soylu Kelimeler

ekilden deanlalaca gibi, Trke de dokuz eit kelime vardr. Bunlardan

yedisi isim soylu, ikisi fiil soyludur.

simler (Adlar)

Canl cansz btn varlklar, kavramlar, hatta fiilleri de karlayan, onlar

anmaya, tanmaya, birbirinden ayrmaya yarayan kelimelere isim (ad) denir:

simler eitli ynlerden snflara ayrlr:

Varlklara Verililerine Gre

simler ait olduklar varln veya kavramn ei benzeri olup olmamasna greikiye ayrlr: Varlk veya kavram esiz ve benzersizse zel isim; aynsndan birden

fazla bulunuyorsa cins isim denir. O hlde:

a) zel sim:Kinatta tek olan, tam bir benzeri bulunmayan varlklar

karlayan kelimelere denir.

FiilSoyluKelimeler

Fiil

Fiilimsi

sim-fiiller (Ad-Eylem)

Sfat-Fiiller (Orta)

Zarf-Fiiller (Ba-Fiil, Ula)


7/20



rnek Yavuz, Kayseri, Ulu Cami, Hatice, Trke, Trk Dil Kurumu,

slamiyet, Trkiye, Asya, Uluda, Vens, Yaprak Dkm,Karaba...

rnek

ta, yol, aa, rmak, kitap, dergi, yaprak, ev, ocuk, su, sra,hayal, dnce, sla, zlem, taraf, ceza...

el, anne, kak, kedi, fndk, retmenlik, ceket, ekmek, su, beyz, krmz, byk, saat, kim...

rnek

trmk: Bir ziraat aleti.

Trmk: Bir kedinin zel ad

ozan: air

Ozan: Erkek ismi

Btn zel isimler (zel ismi oluturan her kelime ve onlar

niteleyen, tantan unvanlar) byk harfle balar. Byk harfle

balamazsa cins ismi zannedilebilirler.

b) Cins smi: Ayn cinsten olan varlklarn ortak isimleridir.

Dilin temel kavramlar cins (tr) isimleridir.

Baz cins isimlerin zel isim olarak kullanld grlr:

Maddelerine Gre simler

simler, karladklar varlklarn be duyu organndan herhangi biriyle

alglanp alglanamamasna gre ikiye ayrlrlar.

a) Somut sim: Be duyudan herhangi biriyle alglayabildiimiz,

kavrayabildiimiz varlk ve kavramlarn isimleridir. Somut varlklar

karlayan isimlerdir. Bu isimler, herkes tarafndan grlen, bilinen,

hissedilen, cismi olan, varl kiiden kiiye deimeyen varlklar

karlarlar.


8/20



rnek su, toprak, aa, ses, televizyon, rzgr, sar, mavi, duman, koku...

rne

k sevin, phe, tezat, Allah, cesaret, keder, korku, ak, melek, ruh,eytan...

rnek nsan, dnen, konuan bir varlktr. (btn insanlar)

iek, susuzluktan kurumu. (herhangi bir iek)

b) Soyut sim: Be duyudan herhangi biriyle alglanamayan, madde

hlinde bulunmayan ve zihnimizle kavradmz veya var olduuna

(akla, ruha, sezgiye, inanca bal olarak) inandmz varlklarn

isimleridir.

c)

Varlklarn Saylarna Gre simler

a)

Tekil isim: Tek varl belirten ve karlayan, yapca tekil olan

(topluluk isimleri hari) kelimelerdir. Kendi, ben, ocuk, kalem,

defter...

Tr ad olan her kelime, o trden tek varl anlatt gibi, biimceoullanmad hlde o trn tmn ya da bir blmn de

anlatabilir.

Bu durumda da tekil saylr.

b)

oul isim: Yapsnda, anlamnda birden ok varl barndran,okluk eki alm isimlerdir. Cins isimlerinin oulu yaplr.

ekil ynyle oul olmad, okluk eki almad hlde anlamca oul olan

kelimeler vardr.


9/20



rnek onlar, evler, fikirler, merkezler, dnyalar, kular, bcekler,

kelebekler, arlar...

rnek

Semen, tercihini yarn ortaya koyacak.

Asker, snrlar bekliyor.

Gen yata sa dklm.

rnek nsan, kelebek, glge, yaprak(lar), kat(ta), ku(u), iek(ler),

da(dan)...

Aadakicmlelerde semen, askerve sa kelimeleri tekil olduklar hlde

anlamca okluk bildirmektedirler. Bunlar, topluluk isimleri deildir.

Yaplarna Gre simler

simler ka kelimeden olutuklarna ve yapm eki alp almadklarna gre de

snflandrlrlar.

a) Basit sim:Herhangi bir yapm eki almam, kk hlindeki isimlere

denir. ekim eki alm hlde kullanlabilirler. Tremi ve birleik

kelimeler yaparken bunlara yapm ekleri getirilir.

Basit isimlerimizin ou tek hecelidir, ama btn basit isimler tek

heceli zannedilmemeli.

Basit isimler, daha kk ve anlaml paralara ayrlamazlar. Mesel

"kelebek kelimesini kel-ebek eklinde ikiye ayrp "kel" diye anlaml

bir kelime bulabiliriz gibi bir dnce yanltr.

b) Tremi isim: sim veya fiil kk ve gvdeleriyle yansma kelimelere

bir yapm ekinin getirilmesiyle oluturulmu, ekil ve anlam olarak

yeni isimlere denir.


10/20



simden treyenler: Kitap, tuzluk, insanlk, Trklk,

ocukluk, Mslmanlk, kulluk, bilgelik, bayramlk, klk,

iyilik, retmenlik, demircilik, rehberlik...

Yansmalardan treyenler:tr-t, czr-t, akr-t, kr-t,

homur-tu, gcr-t, patr-t

Fiilden treyenler:gel-mek, oku-mak, ye-mek, i-mek, al-

mak...

balama, okuma, nakletme, danma, sevme, inanma...

c) Birleik sim: Birleik isimler, birden fazla kelimenin bir araya gelip

yeni bir varl veya kavram karlayacak ekilde kalplaarak

oluturduklar, anlam ve ekil bakmndan yeni isimlerdir.

Birleik ismi oluturan kelimeler arasna herhangi bir ek veya kelime

giremez; girerse bu kelime grubu birleik isim olmaktan kar,

belirtili isim tamlamas veya baka bir kelime grubu olur.

Bu isimler anlam bakmndan tam bir kalplamaya uradklar iin

tek bir kelime olarak kabul edilir ve bu ekilde kullanlrlar.

Trkede yolla birleik isim yaplr:

1-

Anlam kaymas yoluyla

2- Ses kaynamas yoluyla

3-

Kelime snf kaymas yoluyla

1- Anlam kaymas yoluyla:

Birincisi:Birleik ismi oluturan kelimelerin tamam (genellikle

iki kelimeden oluurlar) anlam kaybna urar: Hanmeli,

aslanaz, suiei, demirba, denizalt, kupalaz...

kincisi:Kelimelerden sadece birincisi anlam kaybna urar:

Adamotu, yayn bal, ince hastalk...

ncs:kinci kelime anlamn kaybeder: Karatavuk, yer

elmas, karafatma...

2- Ses kaynamas yoluyla: Cumartesi, pazartesi, kahvalt, rotu,

peki...

3-

Kelime snf kaymas yoluyla: Kaptkat, klbast, mirasyedi,

dedikodu, hnkrbeendi, albast, gecekondu...

rtbas, skboaz, alaa, atekes, kapka...


11/20



giderayak, bilirkii, vatansever, hacyatmaz, cankurtaran...

elverili, rasgele, albeni, alene...

Ekler

Trke sondan eklemeli bir dildir. Trkede deimez kkler, onlardan

tretilengvdeler ile kk ve gvdelere eklenen yapm ve ekim ekleri vardr.

Dilimizi kullanl hle getiren; ayn kelimelerle farkl anlamlar ifade

edilmesini, kelime hazinesinin genilemesini salayaneklerdir.

Kelimelere cmlede grev yklenirken ve onlardanyeni kelimeler

tretilirken ncelik yapm eklerinindir. Yapm eklerinin zerine ekim ekleri gelir.

Ekler kendilerinden nceki kelimelere bitiik yazlr. Yalnz, mi soru eki her

zaman ayr yazlr; ek-fiilin kendisi, yani i-(mek) de ayr ya da bitiik yazlabilir.

Zaten ek-fiil bitiik yazldnda der, sadece zaman eki kalr:

mi:Gelmedi mi?

i-(mek):Gelecek idi, gelecekti

Trkede ekler aadaki grafikte grld gibi snflandrlabilir:

EKLER

EKM EKLER

SM EKMEKLER

1. OUL EKLER

2. HL EKLER

3. YELK EKLER

4. LG EKLER

5. EK EYLEMEKLER

FL EKM EKLER

1. ZAMAN EKLER

2. DLEK EKLER

3. AHIS EKLER

YAPIM EKLER

1. SMDEN SMYAPIM EKLER

2. SMDEN FLYAPIM EKLER

3. FLDEN SMYAPIM EKLER

4. FLDEN FLYAPIM EKLER


12/20



3. Teklik ahs eki nszle biten isimlerde +, +i, +u, +; nlylebitenlerde +s, +si, +su, +sdr.

Su ve ne kelimelerinde olduu gibi iki nl bir arada bulunamayacaiin araya +y nsz girer.

yelik ekleri isimleri isimlere balar.

nlyle biten 3. ahs ekinden sonra (n) nsz araya girer.Evine: Ev (isim kk) +i (3. Teklik ahs eki) +n (nsz) +e (hl eki)

sim ekim Ekleri

1-

okluk Ekleri:smin teklik ekline okluk eki (-lar/-ler) getirilmek

suretiyle bir eyin birden fazla olduunu gsteren eklerdir.Aalar,kitaplar, bulutlar gibi.

2- yelik Ekleri:Aitlik bildiren eklerdir. Trkedeki iyelik ekleri unlardr:

Teklik

1. ahs ekleri: m (evim, arabam, arkadam)

2. ahs ekleri: n (evin, araban, arkadan)

3. ahs ekleri: -, -i, -u, - (evi, arabas, arkada, topu)

o

klu

k

1. ahs : +mz, +miz, +muz, +mz (evimiz, arabamz, arkadamz)

2. ahs: +nz, + niz, +nuz, +nz(eviniz, arabanz, arkadanz)

3. ahs: +lar, +leri (evleri, arabalar, arkadalar)

3- Hl Ekleri: Szcn grevini belirleyen eklerdir. zellikle cmlenin

gelerini belirlemede etkili olmaktadrlar.

sim be hlde bulunabilir. Bu hllerden yaln hlin eki yoktur. Szckhl eki almamsa yaln hlde bulunur. yelik veya oul eki almas

yalnl etkilemez.

smin hlleri unlardr:

a) Yaln hl:simlerin teklik, okluk ve iyelik ekillerine denir: kitap,

kalem, defter (teklik yaln hl); kitaplar, kalemler, defterler (okluk

yaln hl); kitaplarm, kalemlerim, defterlerim (iyelik yaln hldir).


13/20



b) Ynelme hli(-e/-a): ev-e, aya-, el-i

c) Bulunma hli(-de/-da): ev-de, ayak-ta, el-de

d)

Ayrlma hli(-den/-dan): ev-den, ayak-tan, el-den

e) Vasta hli(-n/-in): yazn, kn, gzn

f) Eitlik hli(-ce/-ca, e/-a); bence, insanca, kadnca.

g) Yn gsterme hli(-r, ra/-re, -ar/-eri): tara, zre, il-eri, d-ar.

4- Soru Eki (m/mi; -mu/-m): simlere getirilen bir ekim ekidir. yi mi, ho

mu, dolu mu, bo mu, kk m, byk mgibi.

Yapm Ekleri

simden sim Yapan Ekler

sim kklerine getirilen eklerle yeni isimler yaparlar.

1- ca/-ce, -a/-e

Gibilik, kadarlk, grelik bildiren bir ektir. (bence, insanca, onca, yiite,

irice, hunharca, bunca, doruca)

Bu ekin sonunane eki getirildiinde kuvvetlendirme bildirir. (iyicene,

bolcana, usulcana, gzelcene)

Yer adlar yapar. (Yenice, Kalnca, amlca, Derince, Kumluca)

Birleik isimlerden sfat yapar. Bunlar genellikle yer ve ahs adlardr.

(Aka aa, kzlca bcek, alacahyk, Akakoca,Akada, Sarca Halil,

Karaca su, Karaca hisar, Kzlca hamam)

sim yapar. (aka, alaca, karaca, delice, lca, kaplca, kokarca)

Dil isimleri yapar. (Trke, ngilizce, spanyolca)

2- cak/-cek, -ak/-ek: Kltme, sevgi ve acma bildiren bir ektir.

Yavrucak, bycek, abucak, evcek, yumurcak (yumru+cak)

3-

c/-ci, -cu/-c: Trkede ok kullanlan eklerden biridir.

Meslek isimleri yapar. (st, doramac, denizci, iktisat)

lgi isimleri yapar. (yolcu, birac, davac, yaylac)

Alkanlk ve davran ile taraftar bildiren isimler yapar. (Yalanc, akac,

nianc, tatlc, hrriyeti, milliyeti, ayrlk, kaderci)

Yer isimleri yapar. (Cebeci, Ayranc, Bostanc)


14/20



4- ck/-cik, -cuk/-ck:Kltme, sevgi ve acma bildirir: yer, ahs ve

hastalk isimleri yapar.(Evcik, ksack, zavallck, kuzucuk, kck)

eitli bitki, hayvan, organ, alet isimleri yapar. (Gelincik, tomurcuk,elmack, bademcik, kulakk, maymuncuk, daarck, dipik)

Hastalk isimleri yapar. (Ylanck,kzamkk, arpack)

ahs ve lakap isimleri yapar. (Ayecik, Osmanck, Kuzguncuk, Ovack)

Yer isimleri yapar. (narck, Kuzguncuk, Ovack)

5- cl/-cil, -cul/-cl:Sonuna geldii ismin ifade ettii eyi seven anlamn

veren bir ektir.

Bencil, evcil, insancl

6-

da/-ta:Beraberlik ve ortaklk bildiren bir ektir.

Yanda, yolda, arkada, dinda, vatanda, srda, yurtta

7-

de: Bulunma hlinin kalplamasyla meydana gelen bir ektir.

Gzde, gn-de-lik

8- lak/-lek: Yer isimleri ve aalayc manada insan tiplerini belirten

isimler yapar.

Klak, otlak, yaylak, tlek, dilek, dazlak, hortlak

9- l/-li, -lu/-l

simlere ve sfatlara gelerek sahip olma manasn veren sfatlar yapar.

Gl, tatl, yal, kll, bilgili,

Yer ve ahs bildiren isimlere gelerek mensubiyet bildirir.

Erzurumlu, Ispartal, Karsl

Mensubiyet bildiren yer isimleri yapar.

Dudullu, Salihli, Erdemli

Ve, birlikte manasna gelen ikilemeler yapar.

rili ufakl, geceli gndzl, oullu kzl, anal babal

10-lk/-lik, -luk/-lk:Trkede en yaygn kullanlan eklerden biridir.

simlere gelerek, iinlik ve aitlik bildiren sfatlar yapar: Bulgurluk buday,

i kftelik et, yazlk ev, klk orap

in manasna gelen alet isimleri yapar. Azlk, balk, gecelik, gzlk vs.


15/20



in anlamna gelen tekilisimler yapar: Hediyelik, arpalk, harlk, yllk.

in anlamna gelen mekn isimleri yapar: Odunluk, kmrlk, yemlik,

samanlk nne geldii isme, okluk manas veren bir ektir: Aalk, kavaklk,

amlk, ormanlk

Sfatlara gelerek, soyut isimler yapar: Gzellik, irkinlik, yallk, cimrilik

Hl isimleri yapar: Arkadalk, yiitlik, genlik

Meslek isimleri yapar: retmenlik, hemirelik, iilik, halklk

Rtbe ve makam isimleri yapar: Kaymakamlk, valilik, paalk

11-

msar/-mser: Trkede sfat yapan bir ektir: yimser, ktmser,

karamsar

12-ms/-msi: Sfatlara gelir ve benzerlik bildirir.

Acms, delimsi, krmzms, kubbemsi

13-sz/-siz, -suz/-sz:-l/-li ekinin zdd anlam veren, zarf, sfat, isim yapan

bir ektir. lsz, ocuksuz, cansz, soysuz, dinsiz

simden Fiil Yapan Ekler

simlerin zerine gelerek fiil grevinde kullanlmalarn salayan eklerdir. Bu

eklerden bazlar:1-

kr-/-kir-: Tabiat taklidi (yansma) seslerden fiil yapan bir ektir. Haykr-,

fkr-, pskr, hkr-

2- l-: Sfatlara gelen bir ektir. al/-el ekiyle ayn fonksiyona sahiptir. Eril-,

-dorul, sivril-, ksal-, kl-, alal-, ufal- vb.

3-

la-/-le-: simlerin sonuna gelerek geili ve geisiz fiilleryapan bir ektir:

bala-, tala, kla-, frnla-, horla-, gzle-, avla-, serinle-, gizle-

4- msa-/-mse-: yle kabul etmek anlamna gelen fiiller reten bir ektir:

azmsa-, kmse-,glmse- vb.

5- sa-/-se-: Trkede isteme, arzulama, kabul etme anlamlarna gelen

fiiller yapar: kutsa-, susa-, mhimse-, garipse-, umursa- vb.

Fiilden sim Yapan Ekler

1- a/-e:Trkede kimi kelimelere gelerek yapm eki olan bu ek, zarf fiiller

yapar. Yara, te, erte, sapa vb.


16/20



2- acak/-ecek:Trkede zarf fiiller yapan bu ek isimler yapar. Yiyecek,

iecek, alacak,verecek vb.

3-

aan/-een: Bir ii ok yapma ve bunu alkanlk hline getirmeyibildiren bir ektir:yataan, keseen, kseen vb.

4- ak/-ek:Karakter, yer, alet ve organ isimleri yapan olduka ilek bir

ektir: atak,barnak, kesek, rkek, kavak

5- alak/-elek:asalak, kelek, yatalak

6- anak/-enek:gelenek, grenek, saanak, ynak vb.

7- ar/-eri: uar, geri

8-

as/-esi: geberesi, giyesi, kr olas. Gresi(m geldi)

9-

ba/-be: saklamba, dolamba

10-ce: dinlence, elence, dnce

11-

dk/-dik, -duk/-dk, -tk/-tik, -tuk/-tk: bildik, tandk

12- ga/-ge: bilge, dalga, kavurga, sprge

13- ga/-ge: szge, yzge, kska

14- gan/-gen, -kan/-ken: alkan, alngan, srgan, ekingen, kaygan

15- g/-gi, -gu/-g, -k/-ki, -ku/-k: burgu, bask, sarg, vergi, sevgi, bilgi,

grg, kayg

16-

g/-gi, -gu/-g: balang, bilgi, rg, sorgu

17- gn/-gin, -gun/-gn, -kn/-kin, -kun/-kn: gergin, yetikin, krgn,

cokun, zgn

18- c/-ici: dilenci, dikici, okuyucu, aldatc, blc

19-

k: ak, alk, delik, kapak, slak, tarak, kark

20- m: doum, lm, yudum, kurum, dnm, yapm, salkm, sunum, giyim

(bir kerelik, bir llk anlamlar verir.)

21-

ma/-me: basma, elme, dolma, srme, inme, okuma, kavurma

22- maca/-mece: bilmece, bulmaca, aldatmaca, atmaca

23- ma/-me:yrtma, bulama

24-

mak/-mek: akmak, ekmek, tokmak, yemek

25- maz/-mez:grnmez, dmez, kalkmaz, tkenmez


17/20



26- m/-mi: dolmu, durmu, grm, geirmi

27- n: ekin, dn, dolun, btn

28-

r/-ar/-er: keser, dner, benzer, yatr, yanar, yazar

29- , -/-i, -u/-: duru, kalk, bak, gidi, vuru

30- t: geit, umut, t, yourt, tirit

31- t/-ti, -tu/-t: karart, rperti

Fiilden Fiil Yapan Ekler

1- der/-dar-, -ter/-tar-: aktar-, gnder-, kaytar-

2-

dr-/-dir-, -tr/-tir-, -dur/-dr-, -tur-/-tr-: aldr-, ezdir-, sndr-, uydur-,

yzdr-, bastr-

3- ele-/-ala: eele, silkele

4- k-: kank-, burk-, kalk-, silk-

5-

l-: krl-, akl-, rl-, vurul-, akl-, deil-

6- n-: bakn-, boan-, bulun-, vn-, paslan-, savur-

7- r-, -er-/-ar-: ar-, gider-, kar-, savur-

8- -: bak-, al-, p-, srt-, tart-

9-

t-: parlat-, rkt-, inlet-, frlat-, balat-


18/20



zet

Trkenin yaps bakmndan sondan eklemeli bir dil olduu daha ncekinitelerde aklanmt. Sondan eklemeli dillerin temel zelliikelimelerin kklerinin bulunmas ve dilin, bu kkler zerine getirilenekler yardmyla iletilmesidir. Trkede bulunan kelime kkleri ise isimve fiil kkleri olarak ikiye ayrlmtr.

Trkede yeni kelimeler, kelime kklerine getirilen yapm ekleriyleyaplmaktadr. Bu ekler isimden isim, isimden fiil, fiilden isim ve fiildenfiil yapm ekleri olarak adlandrlmaktadr.

Trkede kelimelerin ahs zaman ve benzeri ekimleri ise ekim eklerikullanlarak yaplmaktadr. ekim ekleri de isim ve fiil ekim ekleri olarakiki ana gruba ayrlmaktadr.


19/20



Deerlendirme sorularn

sistemde ilgili nite

bal altnda yer alan

blm sonu testi

blmnde etkileimli

olarak

cevaplayabilirsiniz.

DEERLENDRME SORULARI

1.

"Gzlemcilik" szcnn kk aadakilerden hangisidir?

a)

Gzle

b)

Gzlem

c)

Gz

d)

Gzlemci

2. Aadaki cmlelerin hangisinde birden fazla yapm eki alm szck

kullanlmtr?

a)

Utangalk nedir bilmeyen bir ocuktu.

b)

Basn tarihinde byle olay yok.

c)

Eskiden yeni gelinler bir sre i yapmazlarm.

d)

Yaz yazmaya ok meraklyd.

3.

"Kitaplk - elmalar - kabakulak" szckleri iin, srasyla aadakilerdenhangisi sylenebilir?

a)

Tremi - basit - birleik yapl olduklar

b)

Tremi - birleik - birleik yapl olduklar

c)

Basit - tremi - birleik yapl olduklar

d)

Basit - basit - birleik yapl olduklar

4.

Aadaki szcklerden hangisi isimden tremitir?

a)

Durak

b)

Gr

c)

nsanlk

d) renci

5.

Aadaki cmlelerin hangisinde yansmadan tremi bir szck vardr?

a)

smini sayklayacam lene kadar.

b)

Bir takrt duydu gecenin sessizliinde.

c)

Szc doru heceledi.

d)

Konu incelenecek, aratrlacak.

Cevap Anahtar: 1-C, 2-A , 3-A , 4-C , 5-B
http://c/Users/user/AppData/Local/Microsoft/Windows/Temporary%20Internet%20Files/Low/Content.IE5/VO17RISU/alistirmavetest/test_cs4.htmlhttp://c/Users/user/AppData/Local/Microsoft/Windows/Temporary%20Internet%20Files/Low/Content.IE5/VO17RISU/alistirmavetest/test_cs4.html


20/20

Documents

unite7 Türkdili