UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I MJEKËSISË

PROGRAMI: MAMI

PUNIM DIPLOME

Tema: Kujdesi infermieror tek Epiziotomia

Kandidate: Mentor:

Diellza Bordoniqi Prof.Ass.Dr. Faton T. Hoxha

Gjakovë, 2020

2

PËRMBAJTJA

Shkurtesat----------------------------------------------------------------------------------------------- 3

1. Hyrje------------------------------------------------------------------------------------------- 4

1.1. Pasqyrë historike--------------------------------------------------------------------- 4

1.2. Epiziotomitë në botë--------------------------------------------------------------- 5

1.3. Epiziotomia – tretman kirurgjik-------------------------------------------------- 7

1.4. Llojet e epiziotomisë--------------------------------------------------------------- 8

1.4.1 Komplikacionet më të shpeshta gjatë epiziotomisë--------------------------- 9

1.4.2 Komplikimet e mundshme të një Epiziotomie---------------------------------- 9

1.4.3 Komplikacionet pas Epiziotomisë------------------------------------------------ 10

1.4.4. Kujdesi pas epiziotomisë----------------------------------------------------------- 11

2. Qëllimi i hulumtimit----------------------------------------------------------------------- 12

3. Metodat e hulumtimit-------------------------------------------------------------------- 12

4. Rezultatet----------------------------------------------------------------------------------- 13

5. Diskutimi------------------------------------------------------------------------------------ 19

6. Përfundimi----------------------------------------------------------------------------------- 22

REZYME----------------------------------------------------------------------------------------------- 23

RESUME----------------------------------------------------------------------------------------------- 24

LITERATURA----------------------------------------------------------------------------------------- 25

3

Shkurtesat

OASIS - dëmtimet obstetrike të sfinkterit anal

ELD – Epiziotomia lateralis dextra ~ (e djathtë) – prerja e introitus të djathtë të vaginës

KOGJP- Klinika obstetrike gjinekologjike Prishtinë

4

1. Hyrje

Ndryshime të shumta fiziologjike ndodhin në trupin e një gruaje (gjatë lindjes si proces) që janë

të nevojshme për të rikthyer të gjithë organet dhe organizmin, në gjendjen e tyre para

shtatëzanisë në përgjithësi, dhe për të marrë pozicionin e tyre të mëparshëm, madhësinë, formën

dhe funksionin e tyre. Roli i një infermiere i cili ka për detyrë të edukojë një grua për rrjedhën

normale të jetës dhe ndërlikimet që mund të ndodhin është shumë e rëndësishme. Kujdesi

shëndetësor pas lindjes fillon në repartin e maternitetit ku infermierja, në konsultim me mjekun,

monitoron gjendjen e përgjithshme të gruas, kontrollon për shenja jetike dhe identifikon shenjat e

hershme të komplikimeve të mundshme. Monitorimi intensiv duhet të bëhet menjëherë pas

lindjes, i cili përfshin monitorimin e shenjave vitale, humbjen e gjakut, rimbushjen e lëngjeve,

administrimin e analgjezikëve dhe monitorimin e plagës kirurgjikale.1

1.1. Pasqyrë historike

Kirurgjia u bë një rutinë e përditshme në repartet e maternitetit në vitet 1960 dhe 1970, duke

arritur një incidencë deri në 90% (Habek me bashkëpunëtorë 2009).2 Një arsye sigurisht qëndron

në faktin se me avancimin e mjekësisë, lindjet në shtëpi deri më tani kanë filluar të kryhen në një

spital, i cili ka rezultuar në një incidencë të rritur të epiziotomisë. Thacker me bashkëpunëtor, në

një studim të vitit 1983, sfiduan besimin e mbajtur më parë se epiziotomia e bërë në mënyrë

rutinore zvogëluan incidencën e shkyerjes të legenit të shkallës III dhe IV, ku parandaluan

dëmtimin e legenit dhe zhvillimin e mëvonshëm të mosmbajtjes e urinës dhe fecesit, dhe

zvogëluan rrezikun e dëmtimit të trurit të neonatit (Thacker & Banta 1983)3. Analizat dhe

udhëzimet e deritanishme tregojnë se shmangia e epizotomisë rutinore mund të zvogëlojë

lezionet e perineumit (Robinson 2015; Carroli & Mignini 2009)4. Nga ana tjetër, administrimi

rutinë i epiziotomisë ngre nivelin e dhimbjes perineale, humbjen e gjakut, mundësinë e

hematomës, infeksionit dhe dehiscencës, mosfunksionimin seksual dhe rrit kostot ekonomike

(Robinson 2015; Carroli & Mignini 2009).

1 Kurjak, M. Stanojević i sur.: Prvi koraci roditeljstva, Medicinska naklada, Zagreb 2013. 2 Habek D.. U: Habek D i sur. (ed.). Epiziotomija. Porodničke operacije. Zagreb: Medicinska naklada, 2009:178–81. 3 Thacker SB, Banta HD. Benefits and risks of episiotomy: an interpretative revieë of the English language

literature,1860–1980. Obstet Gynecol Surv 1983;38:322–38. 4 Robinson JN. Approach to episiotomy. ëëë.uptpdate.com 2015 UpToDate®.

5

Pozicioni i përbashkët i disa Klinikave të maternitetit në epiziotominë e detyrueshme në të gjitha

lindjet e para dhe, rrjedhimisht, në lindje të shumëfishta, është kontestuar në dekadën e fundit

nga shumë studime që vërtetojnë qëllimin e epiziotomisë vetëm me indikacione të vendosura siç

duhet për të parandaluar shqyerjen dyshemesë së legenit (Robinson 2015).4

1.2. Epiziotomitë në botë

Sot konsiderohet se epiziotomia rutinore nuk është e justifikuar në aspektin ligjor dhe duhet të

bëhet vetëm nëse ekziston një indikacion mjekësor. (Hartmann me bashkëpunëtorë 2005)5.

Komplikimi më i zakonshëm është epiziotomia ku dëmtohen sfinkterët anal. Epiziotomia

mediolaterale nuk parandalon dëmtimin e sfinkterit anal, ndërsa epiziotomia në vijën mediana

është një faktor rreziku i rëndësishëm për dëmtimin e tij. Në Evropë, përdorimi mediolateral

është më i zakonshëm, dhe në Amerikë, epiziotomia në vijën mediana. (Robinson 2015). 4

Dihet që në obstetrikë ku mjekët obstetër marrin pjesë në lindje, përqindja e epiziotomisë është e

lartë, ndërsa ku marrin pjesë mamitë në lindje, është më e ulët. Ne kemi vërejtur që përqindja e

epiziotomive në vendet evropiane ndryshon shumë, kështu që Holanda ka 6%, Anglia deri në

90%, Republika Çeke 20-30%, Austria 20%, Gjermania rreth 5-10% pa lloj materniteti (Habek

me bashkëpunëtorë 2009)2.

Shoqatat perinatale në botë besojnë se përqindja e epiziotomive nuk duhet të kalojë 30% në

qendrat terciare perinatale me më shumë shtatzëni dhe lindje patologjike, dhe në maternitetet

parësore dhe sekondare kjo përqindje nuk duhet të kalojë 10-20% (American College of

Obstetricians and Gynecologists 2006; 2009 kryesore)6.

Indikacionet më të zakonshme për një epiziotomi me vlerësim individual të mjekut obstetër dhe

mamisë janë hipoksia fetale, foshnja makrosomale, medulla e ngurtë ose dhëmbëzuese, kirurgjia

obstetrike, si dhe pozicioni i kokës dorsoposterior (Robinson 2015).

Si të shmangni gjatë epiziotomisë dhe shqyerjen e sfinkterave anal apo të rektumit (shkalla e III

apo e IV).

5 Hartmann K, Visëanathan M, Palmieri R, Gartlehner G, Thorp J, Lohr KN. Outcomes of routine episiotomy: a

systematic revieë. JAMA 2005;293:2141–8. 6 American College of Obstetricians-Gynecologists. ACOG Practice Bulletin: episiotomy: clinical management

guidelines for obstetrician-gynecologists: Number 71, April 2006. Obstet Gynecol. 2006;107(4):957-962.

6

Në Norvegji, niveli OASIS (dëmtimet obstetrike të sfinkterit anal) është ulur ndjeshëm nga 4.1%

në 2004 në 2.3% në 2010, falë programit kombëtar të ndërhyrjes për mbrojtje perineale. (Laine

me bashkëpunëtorë 2013)7.

Programi i ndërhyrjes përbëhej nga hapat e mëposhtëm:

1) Komunikim i mirë në maternitet / obstetër

2) Një mami / obstetër ngadalëson lindjen e kokës së fetusit,

3) Në të njëjtën kohë, nga ana tjetër mbron zorrën,

5) Epiziotomia mediolaterale ose anësore kryhet vetëm me indikacion (Laine et al. 2013).

Nëse nuk ka patologji të parashikueshme në lindjen e fëmijëve, një epiziotomi mund të shmanget

në mënyrë që lindja e fëmijëve të mos nxitohet dhe materniteti dhe mamia të ndjekin me durim

kursin natyror. Është e rëndësishme të edukoni repartin e maternitetit se si të relaksoni muskujt e

legenit dhe të ndiqni rekomandimet e mamisë në cilën pikë të shtypni dhe të merrni frymë.

Figura 1. Epiziotomia mediolaterale: Prerja bëhet poshtë dhe jashtë nga maja e mesme e

katërçetave ose në të djathtë ose në të majtë. Drejtohet diagonalisht në vijë të drejtë e cila shkon

rreth 2.5cm larg nga anusi (pika e mesme midis anusit dhe tuberozitetit ischial).

7 Laine K, Gissler M, Pirhonen J. Changing incidence of anal sphincter tears in four Nordic countries through the

last decades. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2009;146:71-5.

7

Teknikat e lindjes vaginale përfshijnë masazhimin e perineumit me përdorimin e vajit të

parafinës për të zvogëluar fërkimin midis zonës kryesor, përdorimi i mbështjellësve të ngrohtë,

këshillimi i repartit të maternitetit për të mos shtypur në mënyrë aktive ndërsa koka zgjat dhe

shtrëngon intersticien, (ngadalësimi i lindjes së kokës gjatë fazës së dëbimit me njërën anë, duke

ruajtur bashkëveprimin me dorën tjetër kur lind fëmija, kokën dhe shpatullën e pasme).

Bashkëpunimi i mirë i maternitetit dhe mamisë është thelbësor, veçanërisht gjatë lindjes së

fëmijëve.

Një nga faktorët që kontribuojnë në shmangien e epiziotomisë dhe OASIS (dëmtimet obstetrike

të sfinkterit anal) është cilësia dhe elasticiteti i indit të zorrëve, i cili është individual në secilën

grua. Masazhi perineal para lindjes mund të zvogëlojë ndjeshëm nevojën për një epiziotomi dhe

mundësinë e një shqyerje të legenit, me shkallë të III apo IV, siç tregohet nga udhëzimet e sotme.

(Beckmann & Stock 2013).8

1.3. Epiziotomia – tretman kirurgjik

Epiziotomia është një operacion me prerje kirurgjikale të hapsirës në mes të murit të vaginës dhe

pjesës laterale të perineumit, profilaksë për shqyerjen e regjionit të perineumit (sfinkterëve anal

dhe rektumit). Në obstetrikë, njihet pas prerjes dhe kujdesit për kordonin e kërthizës, operacioni i

dytë më i shpeshtë (Chescheir 2008)9. Për mbi 30 vjet, mamitë dhe mjekët obstetër në të gjithë

botën kanë vënë në dyshim arsyetimin dhe rëndësinë e saj, pasi ajo është kryer në pothuajse të

gjitha lindjet.

Ftohja e plagës me akull apo gel të ftoftë (jo dirket në plagë) mund të zvogëlojë ënjtjen dhe

dhimbjen. Plaga duhet të mbahet e pastër dhe banja e ngrohtë dhe dushet janë shumë të

dobishme.10 Zona e epizotomisë duhet të lahet vetëm me ujë të pastër pa sapun ose shampo.

Banja ose shtrimi në vaskë duhet të shmanget të paktën për dy javë për shkak të rrezikut të

infeksionit dhe faktit që uji mund të nxisë thyerjen e parakohshme të fijeve.11 Këshillohet që të

8 Beckmann MM, Stock OM. Antenatal perineal massage for reducing perineal trauma. Cochrane Database Syst Rev

2013;(4):CD005123. 9 Chescheir NC. Great expense for uncertain benefit. ObstetGynecol 2008;111:1264– 5. 10 Kuvačić, A. Kurjak, J. Đelmiš i sur.: Porodništvo, Medicinska naklada, Zagreb, 2009. 11 Kurjak, M. Stanojević i sur.: Prvi koraci roditeljstva, Medicinska naklada, Zagreb 2013.

8

bëni ushtrime Kegel gjatë shtatzënisë rregullisht, dhe pas lindjes. Nëse plaga bëhet e ngrohtë, e

skuqur, e fryrë, e dhimbshme ose fillon një shkarkim purulent, duhet të këshillohet mjeku.

1.4. Llojet e epiziotomisë

Një epiziotomi mediolaterale është e prerë rreth 4 cm nga kryqëzimi i pasëm i labia majora drejt

tuber ossis ischii. (Robinson 2015).

Për të parandaluar dëmtimin e sfinkterit anal, është e nevojshme të rritet këndi i prerjes nga 45°

në 60°. (DeLancey 2008; Kalis me bashkëpunëtorë 2008).

Lloji i lartpërmendur i epiziotomisë konsiderohet i justifikuar në përfundimin instrumental të

lindjes së fëmijëve, foshnjen makrosomale dhe gjysmën e ulët (Robinson 2015). Në epiziotominë

mediane (qendrore), centrum tendineum perinei është e prerë në drejtim të shtyllës kurrizore, nga

e cila duhet të jetë 2 cm. Incizohet vagina, lëkura, nënlëkura dhe bulbocavernosus. Epiziotomia

anësore duhet të shmanget për shkak të mundësisë së dëmtimeve të gjera të muskujve të

dyshemesë, gjakderdhjes më të gjerë dhe dëmtimit të gjëndrës Bartholini. (Robinson 2015).

Ekzistojnë 4 lloje kryesore të Epiziotomisë:

- Medio-lateral: prerja bëhet me drejtim poshtë dhe jashtë. Ajo është e drejtuar diagonalisht

në vijë të drejtë e cila shkon rreth 2.5 cm larg nga anusi.

- Mediana: prerja fillon nga qendra dhe shtrihet në anën e posteriore përgjatë linjës 1.5 cm.

- Lateral: prerja fillon nga 1cm larg nga qendra dhe shtrihet anash. Pengesë përfshijnë

mundësitë e dëmtimit të gj. Bartholinit.

- “J” formë: prerja fillon në qendër dhe është e drejtuar nga prapa përgjatë linjës 1.5cm dhe

pastaj poshtë dhe të drejtuar nga jashtë përgjatë orë 5 ose 7, pozicion për të shmangur

muskujt e kanalit anal.

9

1.4.1.Komplikacionet më të shpeshta gjatë epiziotomisë

1.4.2.Komplikimet e mundshme të një Epiziotomie

Figura 2. Shkëputjet nëpër shkallë – 4 shkallët dhe llojet e Epiziotomisë.

Një epiziotomi mund të shkaktojë:

• Lezion (lëndim-shkyerje) të perineumit, të muskujve të kanalit anal, apo rektumit

• Gjakderdhje,

• Ënjtje,

• Nxirje,

• Infeksion.

10

• Gjakderdhje është një nga komplikimet më të shpeshta të epiziotomisë. Perineumi dhe indet

përreth kanë një vasculature të gjerë, si dhe furnizimi i gjakut në këto zona është rritur nga

ndryshimet fiziologjike të shtatzënisë dhe të punës.

Menjëherë pas lindjes, epiziotomia duhet të inspektohet nga gjakderdhjet, sepse epiziotomia

kryhet zakonisht në kohën një prerje është bërë përmes enëve të gjakut që janë të padukshme nga

kompresioni, nga koka e fetusit. Inspektimi duhet të përfshijë një vlerësim për gjakderdhje, i cili

mund të kërkojë qepje. Për shkak të përfshirjes së muskujve, një epiziotomi mediolaterale mund

të shkaktojë gjakderdhje me shumë se një episiotomi mediane. Inspektimi i kujdesshëm para dhe

gjatë riparimit është e nevojshme për të vlerësuar për formimin hematoma, e cila mund të

shkaktojë morbiditet të rëndësishëm të nënës në raste të rralla në të cilat hematoma thellë mund

të depërtojë në perineum.

Laceracioni-shqyerje në thellësi kah perineumi, është një komplikacion i shumë i rëndë. Në

mesin e grave primipare, rreziku u raportuar i laceracioneve të shkallës tretë apo katërt është

1% pa epiziotomi, 9% me një epiziotomi mediolaterale, dhe 20% me një epiziotomi mediane.

Kryerja e një episiotomi mediane mund të jetë rreziku më i madh si faktor për zgjerimin e një

shqyerje në kanalin anal, sfinkterat e tij dhe në rektum.

• Infeksioni-Sepsa. Vendi i epiziotomisë është portë hyrëse e mundshme koloniz nga bakteret

dhe ndotja nga fecesi gjatë procesit të lindjes. Infeksioni zakonisht manifeston në ofrimin e

shenjave dhe simptomave të infeksionit, si temperatura, skuqja ndjeshmëria në vendin e plagës,

dhe kullimit qelbëzues.

Shumica e infeksioneve janë të lokalizuara dhe tërhiqen pas kujdesit të duhur të plagës dhe

antibiotikëve oral.

1.4.3. Komplikacionet pas Epiziotomisë

Dhimbja- mund të paraqitet pas Epiziotomisë, ajo trajtohet me dhënje të analgjetikë, dhe në rast

të shenjave të infeksionit duhet reaguar me antibiotikë dhe lokal me të ftohtë

Kapslleku- është e zakonshme pas lindjes, trajtohet me këshilla gojore rreth ushqimit adekuat të

nënës duke i treguar për ushqimin, me likuide, me fibre të bollshme.

11

Inkontinenca-Një numër i vogël i grave kanë inkontinencë fekale.

Sikleti gjatë uljes- këshilla gojore rreth pozitave të uljes, si mjetet ndihmëse për ulje si jastëkë.

1.4.4. Kujdesi pas epiziotomisë

Është joreale të pritet që gjithçka do të kthehet në normale menjëherë. Por me kalimin e kohës,

gjërat do të funksionojnë ashtu siç duhet.12

Plagës nga epiziotomia i duhet 7 gjer në 10 ditë që të shërohet. Gjatë kësaj kohe do të ndjehet një

dhembje e lehtë në atë vend. Menjëherë pas lindjes, më së miri është që të pushohet dhe të mos

ngritet nga krevati për disa orë – plaga do të fillojë të shërohet përafërsisht pas 8 orëve.

Në javët e para më së miri do të ishte të qëndrohet shtrirë: që të mos ulet dhe lëvizje e

kujdesshme. Në këto javët e para të mos bartet asgjë e rëndë (as fëmijen më të madh) as mos të

lodhen me punë të ndryshme.

Kujdesi më i mirë për plagën nga epiziotomia është tharja. Pra, në asnjë mënyrë mos vishet

mbathje (nëse duhur atëherë nga ato me rrjetë speciale) dhe të mbahet vagina dhe plaga të

ekspozuara në ajër. Gjatë qëndrimit shtrirë, të vihet një leckë nën, ashtu që të thith gjakun dhe jo

vatën. Vata e mbushur nuk duhet të qëndrojë në plagë në asnjë mënyrë. Plagën nga epiziotomia

të pastrohet me sol. H2O2 3%, dhe më pas me Povidon iodid.

Epiziotomia mund të klasifikohet në dy kategorti të mëdha: mediane dhe medio-laterale.

Epiziotomia mediare nënkupton një incizion në linjën e mesit nga forketa posteriore poshtë

drejtë rektumit. Pas analgjezisë të përshtatshme, lokale ose regjionale, përdoren gërsherët Moyo,

duhet pasur kujdes në ndarjen e kokës së fetusit nga perineumi. Përmasa e incizionit varet nga

gjatësia e perineumit, por është zakonisht sa gjysma e gjatësis së tij dhe duhet të zgjatet

vertikalisht në mukozën vaginale për një distancë prej 2-3 cm. Çdo gjë bëhet duke e evituar

dëmtimin direkt të sfinkterit anal. Ndërlikimet e epiziotomisë mediare përfshijnë humbjen e

gjakut, veqanerisht nëse bëhet tepër shpejtë, dëmtimi fetal, dhimbja e lokalizuar. Me

epiziotominë medio-laterale, incizioni bëhet në këndin 45 gradë nga pozicioni inferior i unazës

12 Bimbashi, A., Kallfa, E., Dokle, A. (2010), Medikalizimi i aktiviteteve të lindjes dhe dëmet e tij. Pse shoqëria i

është shmangur lindjeve natyrale dhe pasojat e saj. Bulletini i Shkencave Mjekësore Vëllimi 41. Nr.2/Organi i

Universitetit të Tiranës.

12

himenale. Përmasat e incizionit janë më pak kritike se në rastet e epiziotomisë mediare, por

incizionet e gjata kërkojnë riparime më të gjërë. Ana nga e cila bëhet epiziotomia varet nga dora

me të cilën do ta kryej mjeku atë. Kryerja e një incizioni të tillë zakonisht shkakton relativisht më

pak trauma perineale të rënda, gjë që është veqanërisht e rëndësishme të gratë me sëmundje

intestinale, te të cilat është thelbësor parandalimi i dëmtimeve të anusit dhe rektumit.

Megjithëse shpesh thuhet se epiziotomia medio-laterale shkakton më shumë dhimbje në

periudhën pas lindjes, vetëm në një studim është bërë krahasimi nëpërmjet epiziotomisë mediane

dhe asaj medio-laterale. Edhe pse nuk u vunë re dallime në dhimbjet pas lindjes apo

dispareunine, fillimi i mardhënieve seksuale qe më i hershëm te gratë me epiziotomi mediane.

Ndërlikimet kronike, siç janësi rrezultate kozmetike të pakëndeshme dhe fibrozat tërheqëse të

cikatrices mund të jenë më të zakonshme në rastet e epiziotomisë medio-laterale, ndërkohë që

edhe humbja e gjakut është më e madhe.

2. Qëllimi i hulumtimit

Qëllimi i hulumtimit është të përcaktohet numri i lindjeve normale me Epiziotomi në Repartit

Gjinekologjik, të Spitalit Rajonal “Isa Grezda” në Gjakovë gjatë vitit kalendarik 2018.

3. Metodat e hulumtimit

Metoda e hulumtimit është retrospektive. Për realizimin e këtij punimi është përdorur mbledhja

e të dhënave nga regjistrat zyrtarë të kartotekës së Repartit Gjinekologjik, të Spitalit Rajonal

“Isa Grezda” në Gjakovë, për vitin kalendarik 2018. Janë hulumtuar këta parametra te shtatzënat

me lindje normale me epiziotomi, Primipare dhe Multipare, vendbanimi nga i cili vijnë, nga

qyteti apo fshati, grupmoshat e tyre, komplikacionet pas epiziotomisë. Për paraqitjen e

rezultateve janë përdorur tabelat dhe grafikonet.

13

4. REZULTATET

a) Nga studimet e kryera në Repartit Gjinekologjik, të Spitalit Rajonal “Isa Grezda” në

Gjakovë vërejmë:

• Totali i lindjeve të kryera në vitin 2018 është 1993 gra

Tabela 1. Paraqitja tabelare sipas vendbanimit, në qytetin e Gjakovës sipas vitit 2018.

Vendbanimi Lindje Përqindja

Fshat 883 44.30%

Qytet 1110 55.70%

TOTALI 1993 100%

Grafikoni 1. Paraqitja tabelare sipas vendbanimit, në qytetin e Gjakovës sipas vitit 2018.

Në tabelën 1 dhe grafikun 1. Janë paraqitur Lindjet sipas vendbanimit (fshat-qytet) të cilat janë marrë nga

Spitali Rajonal “Isa Grezda” në Gjakovë. Përqindja më e madhe ishte nga qyteti me 55.70% dhe më e

vogël nga fshati me 44.30%.

14

Tabela 2. Shpërndarja e lindjeve sipas grupmoshave, në Spitalin Rajonal të qytetit të Gjakovës

sipas vitit 2018.

Grafikoni 2. Shpërndarja e lindjeve sipas grupmoshave, në Spitalin Rajonal të qytetit të Gjakovës

sipas vitit 2018.

Muaji

Viti

Sipas grup moshave

20 – 24 25 – 30 30 – 35 Mbi 35 %

Janar-Dhjetor

2018 190 500 980 323 1993

TOTALI 9.53% 25.10% 49.18% 16.21% 100%

15

Tabela 2 dhe grafiku 2. Në Spitalin Rajonal të qytetit të Gjakovës në vitin 2018 vërehet se sipas

grupëmoshave përqindja më e lartë e lindjeve i përket grupmoshës 30-35 vjet me 49.18% dhe grupmosha

e cila ka me pak përqindje është 20-24 vjet me 9.53%.

Tabela 3. Shpërndarja e lindjeve sipas epiziotomisë me ELD, primipare janë 297, ndërsa multipare

janë 5, në Spitalin Rajonal të qytetit të e Gjakovës sipas vitit 2018.

Primipare Multipare

Nr. %

Nr. %

Lindjeve sipas epiziotomisë me

ELD 297 98.34% 5 1.66%

Në tabelën 3, në Spitalin Rajonal të qytetit të Gjakovës sipas vitit 2018. Janë prezantuar të dhënat për

vitin 2018, të lindjeve me epiziotomi të shtatzanave Primipare me numër 297 apo 98.34% dhe Multipare

me numër 5 apo 1.66%., nga numri i gjithëmbarshëm i Epiziotomive i cili është 302 shtatzëne.

Tabela 4. Shpërndarja e lindjeve sipas epiziotomisë primipare me ELD ose pa ELD (ELD –

Epiziotomia lateralis dextra ~ (e djathtë) – prerja e introitus të djathtë të vaginës).

Këtu janë 297 lindje të shtatzënave primipare me Epiziotomia (ELD), ndërsa primipare pa ELD janë 38

shtatzëna.

Primipare me ELD Primipare pa ELD

Nr. % Nr. %

297 88.70% 38 11.30%

Grafikoni 3. Shpërndarja e lindjeve sipas epiziotomisë primipare me ELD ose pa ELD (ELD –

Epiziotomia lateralis dextra ~ (e djathtë) – prerja e introitus të djathtë të vaginës).

16

Paraqitja grafike e tabelës nr.4.

Në tabelën 4 dhe grafikun 3, janë dhënë të dhënat për 297 lindje të shtatzënave primipare me Epiziotomia

(ELD), dhe lindje të shtatëzënave primipare pa ELD, që ishin me 38 shtatzëna.

Tabela 5. Totali i rasteve me lindje spontane janë 1993 lindje, apo Primipare janë 382, dhe

Multipare janë 1611, në qytetin e Gjakovës sipas vitit 2018.

Totali i lindjeve spontane

Primipare Multipare

Nr. %

Nr. %

1993 382 19.17% 1611 80.83%

17

Grafikoni 4. Totali i rasteve me lindje spontane janë 1993 lindje, apo Primipare janë 382, dhe

Multipare janë 1611, në qytetin e Gjakovës sipas vitit 2018.

Nga studimet e kryera në tabelën 5 dhe grafikonin 4, në Repartit Gjinekologjik, të Spitalit

Rajonal “Isa Grezda” në Gjakovë për paritetin e grave vërejmë: se totali i rasteve me lindje

normale nga viti 2018 është 1993 raste, prej të cilave 382 ishin Primipare dhe 1611 shtatzëna

ishtin Multipare.

Tabela 6. Totali i rasteve të lindjeve me Epiziotomi për vitin 2018; prej të cilave 297 janë

Primipare me ELD, 5 janë Multipare me ELD

(Post Scriptum: ELD – Epiziotomia lateralis dextra ~ (e djathtë) – prerja e introitus të vaginës së

djathtë)

Totali i lindjeve me

Epiziotomi

Primipare me ELD

Multipare me ELD Totali

Nr 297 5 302

% 98.34% 1.65% 100%

18

Grafikoni 5. Totali i rasteve të lindjeve me Epiziotomi për vitin 2018; prej të cilave 297 janë

Primipare me ELD, 5 janë Multipare me ELD.

Tabela 7. Numri I Komplikimeve te rastet e lindjeve me Epiziotomia

Nr %

Totali i lindjeve me

Epiziotomi 302 100%

Nr. I Komplikimeve 10 3.31%

Konstatohet nga Tabela 7 që 3.31 % apo 10 raste kishin komplikime pasa lindjeve me Epiziotomi.

19

5. Diskutimi

Epiziotomia si ndërhyrje kirurgjike zakonisht bëhet tek lindja e shtatzënave primipare, në fazën

e ekspulzionit (faza e dytë e lindjes). Në momentin kur koka fillon të lind (të bën shtypjen në

perineum) bëhet epiziotomia. Zakonisht në anën e djathtë epiziotomia medio lateral dekstra-

akrepi i vogël sikur te ora 7. Pasi të bëhet epiziotomia pritet me kontraksionet e mitrës së gruas të

jenë deri te lindja e bebit.

Pas lindjes së bebes pritet dalja e placentës, kjo zgjat 10-15 eventualisht 30 minuta dhe

menjëherë aplikohet pas lindjes 10 njësi oksitocin me qëllim të shkurtimit të kohës së daljes së

placentës dhe ndaljes së gjakderdhjes. Mamia përgatitë instrumentet për qepjen (sutura) e

epiziotomisë në mënyrë sterile, mandej përgatitet gruja në pozitën e përshtatshme për qepje (si

për ekzaminim gjinekologjik). Qepjen (sutura) e epiziotomisë e bën Gjinekologu me ndihmën e

mamisë asistente, pastrohet fusha operative, dizenfektohet me sol. Povidon Iodid 10%. Mjeku

aplikon anestezion lokal dhe mendej fillon qepja (sutura).

Pas qepjes së epiziotomisë i spjegohet nënës se si ta mirëmban higjienën personale të bëhet

pastrimi me tretje të Rivanollit. Këshillohet nëna, se penjt bijnë brenda tri jave apo 21 ditë duke

u absorbuar. Gjithashtu trajtohet me antibiotik që rekomandohet nga mjeku.

Historikishte, është besuar që epiziotomia jep rrezultate të mira për shkak të uljes së presionit të

ushtruar mbi kokën e fetusit, mbrojtjes së perineumit të nënës nga dëmtimet masive dhe

relaksimit pelvik që vjen më vonë. Megjithatë, të dhëna të qëndrueshme që nga vitet 1980

konfirmojnë që epiziotomia mediane rritë rrezikun për dëmtime të gradës së tretë dhe të katërt të

anusit. Prandaj mjekët e ditëve tona nuk duhet të përdorin atë në praktiken e përditshme, nëse

nuk është vërtet e nevojshme. Epiziotomia mediane shoqërohet me një rritje të rendësishme të

rrezikut për lacerime të gradës së tretë e të katërt te gratë nulipare, si në lindjet vaginale të

vetvetishme, ashtu edhe në lindjet vaginale me ndërhyrje. Bazuar në këto të dhëna dhe në

rekomandimet e KOGJP – së (Klinika Obstetrike Gjinekologjike Prishtinë), frekuenca e

epiziotomive mediane ka rënë edhe pse vazhdon të kryhet në rreth 10-17% te lindjeve, gjë që

tregon se epiziotomia fakultative vazhdon të kryhet.

Studimet me perzgjedhje rastësore kampioni, që kanë krahasuar përdorimin rutinë të

epiziotomisë me rastet e ndërlikuara, kanë raportuar një reduktim prej 23% (11-35%) të

lacerimeve perineale që kanë nevojë per riparim. Ndonëse epiziotomia nuk sjell ndonjë përfitim

20

kur kryhet në mënyrë rutinë, ajo duhet të kryhet në situata të caktuara kur është e indikuar dhe

nga nje person me përvojë në realizimin e saj. Indikacionet për epiziotomi përfshinë nevojën e

lindjes së menjëhershme në rastet e fetuseve me çrregullime të ritmit të zemrës apo në rastet e

diskocisë (indikacionet për epiziotomi përfshinë nevojën e lindjes së menjëhershme në rastet e

fetuseve me çrregullime në rastet e diskocisë prej shpatullës).

Mamia pas lindjes kontakton me gruan në këtë rast parashtron pyetje për: Për nënën- gjidhenje,

oreks për ushqim, dhimbje abdominale, lohie, gjendjen e perineumit, urinim, jashtqitje,

hemorroide, gjumin, aktivitetet, kujdesin ndaj femiut, adaptimin familjes, për femiun a ushqehet

me gji, numrin e pampersave të lagur për 24 orë, jashtqitjen ndryshimet në lekur. Varsisht nga

gjendja duhet bërë vizitat, pas dy jave, ndërsa tjetra në mes të javës 4-6.

Te vizita e dytë pas lindjes Mamia duhet të opservojë:

o Përgjegjen e nënës ndaj nevojave të femijes.

o Vendin e femijes në ambientin e shtëpis, pastertia.

o Kushtet (furnizimin me ujë, ngrohje, veshje, ushqyerje).

Ekzaminimi fizikal te Nëna

➢ Tensioni arterial, temperature.

➢ Kontrolla gjinjëve per nënat që ushqejnë femijet me gji.

➢ Kontrolla llohieve, ngjyra, era, sasia, rrikthimi i ciklit menstrual.

➢ Kontrolla e perineumit (laceracionet, epiziotomia, dhënja e këshillave për higjienen dhe

kujdesin e plagës).

Vizita 4-6 jave pas lindjes përfshin

➢ Histori shtesë prej momentit kur gruaja është vizituar nga hera e fundit.

➢ Egzaminime fizikale, skreening dhe atë të pelvikut për të evaluar kthimin në gjendje jo

gravide.

Rrezik i lartë për infeksion të plagës në vendin e epiziotomisë

Objektivi: Nëna pas lindjes nuk do të zhvillojë një infeksion të plagës në vendin e epiziotomisë.

Ndërhyrjet:

• Vëzhgimi i plagës: skuqje, edemë, rrjedhje, hematoma,

• Vendosja e akullit për 12-24 orët e para për të zvogëluar edemën,

• Përdorni banjot e ftohta ose kremrat anestezikë për të lehtësuar dhimbjen,

21

• Edukoni për higjenën e zonës perianale,

• Ndryshoni shpesh peshqirët sanitare.

Vlerësimi: Nëna pas lindjes zbaton udhëzimet dhe këshillat për higjenën personale të ofruar dhe

shërimi shkon pa komplikime. Nëna pas lindjes nuk zhvilloi një infeksion të plagës në vendin e

epiziotomisë.13

Injorimi i aktivitetit fizik

Objektivi: Nëna pas lindjes do të udhëzohet të kryejë aktivitet fizik pas lindjes.

Ndërhyrjet:

• Nëse është e nevojshme, përdorni analgjezikë,

• Inkurajoni lëvizjen për të parandaluar tromboflebitin dhe kapsllëkun, dhe nëse përdoret

anestezi rajonale ose kurrizore, sigurohuni që të jeni në një pozicion të shpinë për 8-12

orë,

• Lejoni këmbët të mos ulen në një pozicion ulur për të bërë presion në enët e gjakut,

• Inkurajoni periudhat e shpeshta të pushimit gjatë gjithë ditës me shqetësime minimale,

• Mësoni ushtrime pas lindjes për të shtrënguar muskujt e legenit dhe barkut pasi ato rritin

tonin vaginal,

• Këshilloni Nënën pas lindjes që të konsultoheni me një mjek përpara se të vazhdohet me

aktivitetet që kërkojnë përpjekje.

Vlerësimi: Nëna pushon gjatë gjithë ditës dhe kryen ushtrime pas lindjes siç duhet.14

13 Erdeljac B.: Dojenje, UNICEF – Ured za Republiku Hrvatsku, 1999 14 Turuk V.: Zdravstvena njega majke i novoroĎenčeta, Zdravstveno veleučilište, Zagreb

22

PËRFUNDIM

Nga materiali e përpunuar në mënyrë retrograde, në Repartin ei Gjinekologjisë dhe Obstetrikës,

në Spitali Regjional “Isa Grezda” në Gjakovë, nga lindjet e realizuar në vitin kalendarik 2018,

vijmë në përfundim që:

➢ Totali i lindjeve të kryera në vitin 2018 është 1993 gra;

➢ Numri total i lindjeve në mënyrë spontane është 1993, shtatzëna Primipare janë

382,ndërsa shtatzëna Multipare janë 1611.

➢ Dominojnë pacientet që kanë lindur me vendbanim nga Qyteti me 55.70% ( 1110

shtatzëna), përkatësisht 44.30% ( 883) me vendbanim nga Fshati;

➢ Grupmoshat më të përfaqësuara kanë qenë ajo 30-35 vjet me 49.18%, ndërsa grupmosha

me prezentim më të vogël ishte ajo 20-24 vjet me 9.53%.

➢ Nga numri i përgjithsëm i lindjeve me Epiziotomi prej 302 rasteve, lindjet me epiziotomi

të shtatzanave Primipare ishte 297 apo 98.34% dhe shtatëzëni Multipare me 5 raste apo

1.66%.

➢ Nga ky numër i Epiziotomive, 10 shtatzëna kanë zhvilluar komplikacione pas

Epiziotomisë laterale të djathtë, apo 3.31%.

➢ Nga numri i përgjitshëm i lindjeve të shtatzënave Primipare prej 335, shtazëna Primipare

me ELD ishin 297 raste apo 88.66%, ndërsa shtatzënave Primipare pa ELD ishin 38 raste

apo 11.34%.

23

REZYME

Punimi i Diplomës me titull “KUJDESI INFERMIEROR TEK EPIZIOTOMIA” i realizuar në

Universitetin publik “Fehmi Agani” të Gjakovës, Fakulteti i Mjekësisë, Dega Mami, me material

të shfrytëzuar nga Spitali Regjional “Isa Grezda” Reparti i Obstetrikës dhe Gjinekologjisë në

Gjakovë. Në këtë punim është përdorur metodologjia e llojit të mbledhjes të të dhënave dhe

rishqyrtimit të literaturës.

Punimi është i përmbledhur në 3 Kapituj, 7 Tabela, 5 grafikone, 2 Foto apo ilustrime dhe ka 25

faqe.

Kapitulli i parë përmban: Pasqyrë historike rreth Epiziotomisë, Epiziotomia në botë, Epiziotomia

– tretman kirurgjik, Llojet e epiziotomisë, Komplikacionet më të shpeshta gjatë epiziotomisë,

Komplikimet e mundshme të një Epiziotomie, Komplikacionet pas Epiziotomisë, Kujdesi pas

epiziotomisë. Kapitulli i dytë përmban Qëllimin e Hulumtimit, Metodat e hulumtimit dhe

Rezultatet; Kapitulli i tretë përmban Diskutimi dhe Përfundimin.

24

RESUME

Diploma thesis titled “Nursing Care in Epiziotomy” conducted at the “Fehmi Agani” University

of Gjakova, Faculty of Medicine, Mom Branch, ëith material used by the Regional Hospital “Isa

Grezda” Department of Obstetrics and Gynecology. In this paper the methodology of data

collection type and literature revieë ëas used.

The ëork is summarized in 3 Chapters, 7 Tables, 5 Graphs, 2 Photos or Illustrations and has 25

pages.

The first chapter contains: Historical overvieë of Episiotomy, Episiotomy in the ëorld,

Episiotomy - surgical treatment, Types of episiotomy, Frequent complications during

episiotomy, Possible complications of an episiotomy, Post-episiotomy complications, Care.

Chapter Tëo contains Research Purpose, Research Methods and Results; The third chapter

contains Discussion and Conclusion.

25

LITERATURA

1. Gabbe S, Niebyl J.: Obstetrica, (2012), (fq. 317-319, 354 – trauma perineale; 573 – 574

kujdesi për perineumin)

2. American College of Obstetricians-Gynecologists. ACOG Practice Bulletin: episiotomy:

clinical management guidelines for obstetrician-gynecologists: Number 71, April 2006.

Obstet Gynecol. 2006;107 (4): 957-962.

3. Erdeljac B.: Dojenje, UNICEF – Ured za Republiku Hrvatsku, 1999

4. Beckmann MM, Stock OM. Antenatal perineal massage for reducing perineal trauma.

Cochrane Database Syst Rev 2013;(4):CD005123.

5. Chescheir NC. Great expense for uncertain benefit. ObstetGynecol 2008;111:1264– 5.

6. Habek D. Epiziotomija. U: Habek D i sur. (ed.). Porodničke operacije. Zagreb:

Medicinska naklada, 2009:178–81.

7. Hartmann K, Visëanathan M, Palmieri R, Gartlehner G, Thorp J, Lohr KN. Outcomes of

routine episiotomy: a systematic revieë. JAMA 2005;293:2141–8.

8. Bimbashi, A., Kallfa, E., Dokle, A. (2010), Medikalizimi i aktiviteteve të lindjes dhe

dëmet e tij. Pse shoqëria i është shmangur lindjeve natyrale dhe pasojat e saj. Bulletini i

Shkencave Mjekësore Vëllimi 41. Nr.2/Organi i Universitetit të Tiranës.

9. Kuvačić, A. Kurjak, J. Đelmiš i sur.: Porodništvo, Medicinska naklada, Zagreb, 2009.

10. Kurjak, M. Stanojević i sur.: Prvi koraci roditeljstva, Medicinska naklada, Zagreb 2013.

11. Laine K, Gissler M, Pirhonen J. Changing incidence of anal sphincter tears in four Nordic

countries through the last decades. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2009;146:71-5.

12. Robinson JN. Approach to episiotomy. ëëë.uptpdate.com 2015 UpToDate®.

13. Thacker SB, Banta HD. Benefits and risks of episiotomy: an interpretative revieë of the

English language literature,1860–1980. Obstet Gynecol Surv 1983; 38:322–38.

14. Turuk V.: Zdravstvena njega majke i novoroĎenčeta, Zdravstveno veleučilište, Zagreb.