Univerziteti Shteteror i Tetoves

7/29/2019 Univerziteti Shteteror i Tetoves

1/24

UNIVERZITETI SHTETEROR I TETOVESFAKULTETI EKONOMIKPUNIM SEMINARIKLenda:Financa PublikeTema:Sistemi Financiar ne Islam

Kandidati:Hamdi NuhijuMentori:Doc.Dr.Seadin Xhaferi

P r m b a j t j a : Hyrje------------------------------------------------------------------------3Historiku i Financs Islame------------------------------------------6Paraja----------------------------------------------------------------------

8Bankieri Islame----------------------------------------------------------10Zekati----------------------------------------------------------------------12Sadakaja------------------------------------------------------------------15Tatimet--------------------------------------------------------------------17Kamata--------------------------------------------------------------------20Instrumentet Financiare Islame-------------------------------------22Prfundim----------------------------------------------------------------26Literatura e konsultuar------------------------------------------------27

HyrjeEshte nje teme mjaft e ndjeshme por edhe e rende per nje student te fakultetit ekonomikmepak njohuri rreth ksaj lemie.Ne kete kohe qe edhe po jetojm kjo temeeshte bereceshtjediskutimesh neper tryeza te ndryshme shkencore ne instanca me te lartandrmjet shkencetareve temedhenje botror te ksaj lemije dhe kane lindur shumepunime shkencore si rezultat i nje interesimi tegjere rreth ksaj ceshtje.Ky eshte nje sistem i ri ekonomik ne rruzullin toksor me zgjidhje tereja.Shkak kryesor ilindjes se ktij sistemi jan dobesite dhe mangesite e sistemit ekzistuesqe na u servuame shekuj ne rruzullin toksor.Sistemi financiar me baze ekonomine e tregut


2/24

pati shumendikim ne historin e njerezimit si nje sfide dhe metode e re e menaxhimitfinanciar dhedomosdoshmri ne cdo skaj te ekonomise.Ekzistonte vetm nje defekt i saj endeipasherueshem ne kete kohe , e qeeshte instrumenti me i fuqishm i sajsistemikamator.Permes ktij instrumenti shume njerz humben jeten e tyre , pasurine ,familjen, dhe njekohesisht edhe shume shtete arritn drejte falimentimit te tyre dhe futjen

neborxhe te renda pikrisht si rezultat i ktij sistemi financiar i ndrtuar me baza kamatore.Financaislame sht nj koncept i vjetr por nj disciplin shum e re n akademin evshtrimit.Mungon hulumtimi, shkalla dhe niveli i teorive dhe modeleve, t nevojshmepr shtrirje dhezbatim t konstruksionit t siguruar nga Islami. N kto rrethana befasitapo t paprituratdhe regullimet ekzistojn pr sa i prket sistemit dhe instrumentevefinanciare islame.Dallimikryesor mes sistemit ekonomik aktual dhe sistemit ekonomik islam sht se ky ifunditbazohet n kryerjen e sigurt t objektivave shoqrore me qllim t sigurimit t tmiravenjerzore dhe t shoqris n trsi. Islami prmes parimeve t ndryshmeorienton jetn enjeriut dhe garanton siprmarje dhe tregti t lir. Ajo sht arsyeja psebankieri tradicional nuk duhet tjet i shqetsuar nga invazioni i bankave islame.Drejtsia socio-ekonomike sht qendra e jetsislame , do fe ka qllimin e vet kryesor.N nj ambient Islam njeriu nuk jeton vetm pr

vetveten, por fusha e tij e aktivitetevedhe prgjegjsive shtrihet preth tij n mirqeniet dheinteresat e shoqris dhe mgjr. Kto jan kater komponentat themelore n paradigmn ekonomike tIslamit:1.Si mkmbs njeriu duhet t krkoj t mirat nga toka q Zoti ia dhuroinjerzis. Nga pasuria esiguruar duhet m knaqsi t shprndaj pasurin e tij.2. kshtu q ai duhet t jet zemrgjr met tjert dhe gjithashtu nj pjes tpasuris ta shfrytzoj pr t mirn e miqve t tij.3.por,veprimet e tij nuk duhet t ken pr qllim dmtimin e dashamirve dhemiqve t tij4.Shoqria njerzore n Islam bazohet mbi vlefshmrin e ligjeve t jets dhenjerzores. Tgjitha kto jan kuror natyrore e besimit. Ligjet Islame prkrahinmirqenien e njerzveduke mbrojtur besimin, jetn, aftsin mendore( intelektin )pronn dhe brezat e tyre tardhshm. Zoti edukon, ushqen, mbshtet, zhvillon dheudhheq prsosjen njerzore. Sadoq nj individ tsiguroj jetesn nga mundi i tij ai nuksht i vetmi q kontribon n at sigurimin e jetess. Jan

nj numr i madh i mrekullivebrenda ktij mundi dhe prandaj rezultatet nga nj numr itill si duket nuk mund tarrihen plotsisht vetm. Kurse bankieri Islam ka nj prgjegjsi m t madhe. Kjo nevenadrejton n nj koncept fundamental t Sistemit Financiar Islam.Sistemi Financiar Islam bazohet n drejtsi,ndrsa sistemi bankar tradicional bazohetn huadhnie. Islami nuk sht kundr fitimit tparave. N fakt, Islami ndalon fitimin eparave me tregti t pandershme dhe me aktivitete tjera q nnj mnyr apo tjetr jant dmshme pr shoqrin.... Ata q e han kamatn, ata nuk ngrehen ndryshe pos si ngrehet i menduri nga t prekurit e djallit.(Bjn) kshtu ngase than: "Edhe shitblerja nuk sht tjetr, por njsoj edhe kamata!" eAll-llahu ka lejuar shitblerjen, ndrsa ka ndaluar kamatn. Atij q i ka aritur kshill(udhzim) prej Zotit t tij dhe sht ndal (prej kamats) atij i ka takuar e kaluara dhe

shtja e saj mbetet te All-llahu,e kush e prsrit (pas ndalimit), ata jan banues t zjarrit,ku do t mbesin prgjithmon ( Sure 2:275 )Jo se ka pasur ndonj dykuptimsi n urdhresat e Zotit, larg qoft kjo nga Ai, q tiu jep robrve t tij dikaq ata nuk kuptojn. Puna sht se ata q kan patur tepricaparash dhe deshn t prfitojn duke brfajde ose duke investuar n tregti t ndaluardhe hipokritt nuk ishin n gjendje t gatshme t hiqnin dornga opcioni i par.Kshtu ata argumentuan se mbasi q t dyja mnyrat jan profitabile dmth jan edhetngjajshme dhe ndalimi i kamats nuk iu duket e arsyeshme.Praktikimi i kamats ishte aq irrnjosur n shoqri dhe praktikimi i vazhdueshm ishteaq i paprshatshm apo i


3/24

padshirueshm, saq All-llahu i paralajmroj besimtart sen qoft se nuk pushojn s shfrytzuarikamatn ata duhet t prgatiten pr luftkundr All-llahut dhe t Drguarit t Tij, si vrtetojn versetet nvazhdim : ... E n qoft se nuk e bni kt (nuk heqni dor nga kamata), ather binduni se jeni nkonflikt me All-llahun dhe t drguarin e Tij. E nse jeni penduar, ather juve ju takon kryet e

mallit tuaj -ask nuk dmtoni, e as vet nuk dmtoheni.( Sure 2:279 )Ktij paralajmrimi i kan kushtuar vmendje gjithe populli musliman dhe m shumse1000 vjet ekonomit e shteteve Islame ishin t lira nga kamata. Me mbizotriminendikimit Perndimor mbi shtetet Islame, pozicioni ndryshoi dhe nj ekonomi menjfarinteresi u b e pranueshme. Prpjekjet n shtetet Islame pr t rikthyer ekonomine lirpengoheshin nga shum faktor.1Gjat disa dekadave t fundit, muslimant jan munduar ta ristrukturojn jetn e tyrenbaz t parimeve Islame. Ata jan thell t bindur se dominimi politik dheekonomikiPerndimit, prgjat shekujve t kaluar, i ka privuar ata nga udhzimihyjnor, sidomosnfushn socio-ekonomike. Prandaj, pas fitimit t liris politike,masat e gjera prpiqenpr

ringjalljen e identitetit t tyre Islam dhe pr organizimine jets s tyre kolektivenprputhshmri me msimet Islame.N fushn e ekonomis, pr muslimant e ktillsfidam e madhe ka qenreformimi i institucioneve t tyre financiare pr t'i harmonizuarato mediktatet eSheriatit. N nj mjedis ku i gjith sistemi financiar ka qen mbshteturnkamat,ka qen detyr e rnd t ndrtosh institucionet financiare mbi nj bazpakamat.Njerzit e painformuar mir me parimet e Sheriatit dhe mefilozofinekonomiket tij, ndonjher besojn se heqja e kamats nga bankatdheinstitucionet financiare dot'i kthente ato n shoqata bamirse, n vend komerciale,tcilat ofrojn shrbime pandonj pages.Natyrisht, ky sht nj supozim krejtsisht igabueshm. Sipas Sheriatit,1

Islamic Financial System , Ravil Hairetdinov , prkthim i Gezim Ismailithuazimet pa kamat jan t destinuara pr aktivitete kooperative dhe bamirse,enormalisht jo pr transaksione komerciale, prve n disa raste shum tkufizuara.Kursht n pyetje financimi komercial, Sheriati Islam ka nj rregullimtndryshm n ktdrejtim. sht parim q personi i cili i jep para nj tjetri duhettvendos nse aidshiron t'i ndihmoj atij apo dshiron t marr pjes n fitimet etij. Nsedshiron t'indihmoj huamarrsit, ai duhet t heq dor pr fardo shumeshtes ngahuaja q iaka dhn. Kryegjja (kapitali baz) e tij do t sigurohet egarantohet, mirpo nuksht elejuar asnj pages e teprt mbi kt shum baz.Mirpo, nse ai i jep parat prtandar fitimin e realizuar nga pala tjetr, athermund t krkoj nj hise t prcaktuarmpar nga fitimi i realizuar realisht ngahuamarrsi, por duhet t pajtohet edhe

prpjesmarrjen n humbje, nsehuamarrsi pson humbje.sht e qart, pra,seprjashtimi i kamats nga aktivitetet financiare nuknnkupton domosdo sefinancuesinuk mund t realizoj fitim. Nse financimiprdoret pr qllime komerciale, aimund tmbshtetet n konceptin e pjesmarrjesn fitim dhe humbje, pr ka musharakejadhemudarabeja kan qen dizajnuarqysh n fillim t s drejts komercialeIslame.Megjithkt, ka disa sektor ku financimi n baz t musharakesosemudarabesnuk sht i mundshm ose i zbatueshm pr kt ose at arsye. Prsektorte till,dijetart bashkkohor kan sugjeruar disa instrumente t tjera tcilat mund


4/24

tprdoren pr qllim financimi, si sht murabahaja, ixhara, selemiose istisna'i.Tanimdydekada kto mnyra financimi prdoren nga bankat dheInstitucionet FinanciareIslame.Por, t gjitha kto instrumente nuk jan zvendsuest kamats n kuptimin engusht tfjals dhe do t ishte gabim t supozohej se atomund t shfrytzohenpikrisht n formn enjjt sikur shfrytzohet kamata. Atokan trsin e tyre tparimeve, filozofis dhe

kushteve, pa t cilat nuk do t ishtee lejuar sipas Sheriatit tprdoreshin si forma financimi.Prandaj, injorimi ikoncepteve baz t tyre si dhe idetajeve relevante mund t oj nprzierjen eFinancimit Islam me sisteminkonvencional t bazuar n kamat.2Ne vazhdim do te mundohemi qe te sjellim metodologjin e Islamit ne ceshtjetfinanciaredhe do te japim nje letrnjoftim per lexuesit rreth ktij segmenti.Per lehtsimin e punskypunim seminarik do te ndahet ne faza dhe cdo faze do te ket urtine e tij dhe do teanalizohet ne menyre tethjeshte dhe te qarte nga ana jone.Shpresojme se me ndihmene All-llahut xh.sh. do t ia dalim mbare...Hamdi NuhijuKumanove12 11 20062HYRJE N SISTEMIN FINANCIAR ISLAM , Muhammad Taqi UsmaniIdaratul Ma'arif

Karai,PakistanBotimi i par, 1999 f.2-3Historiku i Finances IslamePer te kuptuar konceptin e ktij segmentimi ose historikut te Finances Islame duhett ikthehemi seriozisht Pejgamberit a.s. dhe historise se zgjerimit te Islamit ne bote.Pejgamberi a.s. erdhi nekete bote per ta liruar njeriun nga prangat e injorancs ne dyerte ciltersise , nga demagogjija nerealizem dhe drejtsi.Gjitha keto sfida per Pejgamberina.s. ishin meshire , por njeashtumeshire ishin edhe per gjithe njerezimin.Ai lindi neMekke dhe filloi thirrjen e tij mu ne atevend.Per shkak te sfidave dhe prvojave tehidhura qe pati atje All-llahu xh.sh. ia lehtsoiatij me aktin qe do te marre ne te ardhmene afrt , hixhretin e tij ne Medine ku do te themelojshtetin e pare ne Islam me nje sistemfinanciar te panjohur deri ne ate kohe.Pejgamberi a.s. dhe ithtart e tijmekas, n Medina u pritn me entuziazm, si Jethribasq i kishin dhn bes atij dhe nje msuesi

musliman dhe dymbdhjet nakib vendorishin duke punuar n emr t Pejgamberit a.s.. Madjeq para arritjes s tij, nuk kishteshtpi n Jethrib n t ciln nuk ishte prmendur i Drguari iAllahut.N Meka, Pejgamberi a.s. ishte vetm nj predikues , n Medina, situata ndryshoi.Prnj koh shum t shkurtr ai ishte lider i nj komuniteti t vogl t ndjeksve te tij, icilirritej nga dita n dit. Pastaj tjert, veanrisht fisi Xhufs madje e kishin pranuar atdheai u b kryetar i Qytet-Shtetit t Medins i cili, n mnyr t shpejt, pr dhjet vjetuzgjerua n nj shtet, prfshir t gjith Arabin, me t gjitha funksionet dhe mjetet,pajisjet eprshtatshme pr madhsin dhe kushtet e kohs. Pr dhjet vitet e fundit t jets s tij, Pejgamberia.s i drejtoi t gjitha punt qendrore t shtetit, duke i prcaktuarrregullat e qeverisjes dheorganizimit, duke themeluar institucione, duke i drejtuar punte jashtme, duke u treguarshokve t tij pr rndsin e ndarjes dhe prgjegjsis spunve me saktsi t madhe.Si kryetar i shtet t

ri, shtjet e siguris krkonin vmendjen e tij t menjhershme si :1. Ndrtimin e xhamise qendrore q tsiguroj forumin e prbashkt pr ndjeksit e tij.2. Rehabilitimin e mekasve n Medina.3. Krijimin ekushteve paqsore n qytet.4. Proklamimin e t drejtave dhe detyrimeve t qytetarve t shtetit tri.5. Prpilimin e kushtetuts s shtetit t ri.6. Aranzhimin pr mbrojtjen e Medins.7. Vendosjen enj sistemi t shndosh financiar pr shtetin i lindur.Para se ti sqarojm kto hapa, dy aspekte duhet timbajm mend. Fenomeni i par uniksht s Islami i pastroi shumicn e traditave, ritualeve, normave,vlerave, kodeve dhestatuteve t s kaluars dhe filloi rindrtimin e tyre nga nj faqe e re. Ktukishtendryshuar gjithka familja, shoqria, institucionet dhe qeverisja dhe u krijuan


5/24

procedura, rregulla dhe dispozita t reja, n dritn e Ligjit Hyjnor t shpallur nKuran,duke i marr n konsiderat karakteristikat themelore t Islamit, p.sh.vllazrin,barazin, lirin dhe drejtsin.S dyti, shteti i ri u krijua pa ndonj resurs monetarapo financiar. Nuk kishte trashguarndonj pasuri, fonde apo sende me vler nga e kaluara.Shteti i ri nuk kishte resursefinanciare dhe atje nuk kishte indikacione imediate t cilat do

t mund t mobilizoheshinn nj t ardhme t afrt. Kushtet ishin t mundimshme dhe t lodhshmendrsaPejgamberi a. s. duhej t gjente nj formul q ti kaprcente vshtirsit e para pa asnjfinanc tvogl. N kt vshtrim u morrn hapat vijues: Puna e par ishte ndrtimi i xhamis. Toka ku do tndrtohej xhamia kushtonte dhjetdinar, ndrsa ishte n trashgimi t dy jetimve tvegjl, mimin e pagoi Ebu Bekri.Struktura e xhamis ishte e thjesht, nga gurt dhe tullat eterrura n diell. atia ishte embuluar me gjethe pallme ndrsa shtyllat ishin nga trungjet edrunjve, pemve. Ishte eprgatitur n themele t vetmbajtura. Bashk me muslimanttjer, gjithashtu punonteedhe Pejgamberi a.s.. Xhamia, prve se ishte nj vend adhurimi, ajoshfrytzohej edhepr shum qllime tjera. Shrbente si parlament, sekretariat, gjykatsupreme, shtabushtarak, zyr pr pun t jashtme, vend mikpritjeje, qendr msimore,shkoll trajnimipr misionar, bujtin e tyre, baitul mal ( shtpi prmirsuese), dhom kshilli

aposhkurtimisht dhe n kuptimin e plot t fjals, xhamia ishte qendra Islame.Kshtu,shumllojshmria e saj n shfrytzim, u mundsoi kursimin e shum parave qkrkohejpr ta ndrtuar infrastrukturn e shtetit t ri.Puna e dyt e Pejgamberit a.s., ishte q, me atoresurse t pakta, ta zgjidhte problemine Muhaxhirve t cilt tanim kishin arritur n Medina oseq ishin duke ardhur. Atoishinrreth 150 familje. Pr ti rehabilituar ato n nj vend t voglt Medins, ekonomiae s cils ishte e bazuar n agrikultur, pa ndihm financiare, isht nj pun evshtir.Pejgamberi a.s., kt shtje e zgjidhi n nj mnyr t pazakont. Ai vendosi lidhjevllazrorendrmjet Ensarve dhe Muhaxhirve ku do Ensar e ndante gjysmn epasuris s tij me vllaun e tijMuhaxhir, derisa t fillonin t fitonin pr jetes.Qyteti i Medins, pr paqe dhe siguri t brendshme, ishteshpallur vend i paqesndrmjet dy Harrahve ( regjione vullkanike n afrsi t Medins),barishtet e tij nuk dot korren, drunjt nuk do t priten, as armt pr luft nuk do t mbahen n t.

Punatjetr me rndsi ishte siguria, mbrojtja e Medins nga armiqt e jashtmdhemundsohej nj qeverisje konstitucionale. Pejgamberi a.s. prpiloi nj kart n t cilnthuhej seqyteti kishte fituar statusin e qytet-shtetit t zhvilluar plotsisht dhe determinimt qart tt gjith qytetarve vendas, migrantve, fisit Xhufs dhe t tjetrve, se e kishinmbrojtjen, tdrejtat dhe privilegjet prkrah detyrave dhe prgjegjsive.3Dhe ne kete menyre filloi deprtimi i shkndijave islame neper bote.Nje sistem i ri i ciliishtei panjohur deri atehere , u krijua nje armik i ri i mushkrikeve te Mekkes qegjithmon per to dote jete nje kob i zi , ose edhe nje oaze shptuese nga degjenerimi.Por , historia e zhvillimit mendornjeh fenomene te reja per te cilat Pejgamberi a.s. nukka folur dhe ne kohen e tij lloje te tillate mendimit nuk kane ekzistuar.Si p.sh. metodatdhe format e bankimit te cilat jan paraqitur ne nje

periudhe me te vonshme.Por ,dijetaret islam kane bere ixhtihad dhe kane sjelle lehtsime dhe forma emendime te rejaqe ne parim mbshteten ne Kur an dhe Sunnet.3me gjeresisht shih: Sistemi Ekonomik dhe Fiskal gjat jets s profetit Muhamed (s.a.v.s.) ,nga M. A.Sabzeari , perkthehu Dritan Skenderi f.1-3Ne fillim te veshtrojme ne pika te shkurtra evoluimin e parave dhe pastaj do t i kthehemivet mendimit tonete meparshem.Paraja


6/24

Definicioni tradicional i vlers s paras na drgon s pari t supozojm se maksimizimiiprofitit sht qllimi i investitorve pavarsisht nga rethanat ose mos arritja e profititkasjell dik n situat t rnd. Disa ekonomist kan definuar maksimizimin e profititsiobjektiv t vetme t korporatave. Ky definim nuk mund t prkrahet apo t mbrohetngaqmaksimizimi i fitimit mund t na oj n prfundime t pavlefshme apokoruptuese. Kur operacionet

financiare dalin nga toni moralizues, tregjet konkuruesedshtojn n shprndarjen efikase tresurseve t vendit.N Islam, paraja si e vetme, nuk merret parasysh, si kapital aktual ekzistonvetmather kur paraja bashk me resurset tjera futet n aktivitete profitabile. Dukematurshfrytzimin e paras n punt produktive, sjell n pah faktorin pun, proces nga iciliprfitimet kalojn n duart e shoqris.4

Njerzit e par nuk i kan njohur monedhat , por ata kan br ndrrimin e artikujvenmes veti mall me mall, gjegjsisht kur cdonjri prej transakcionuesve ia jep tjetrit njmallq i nevojitet me qllim q t`i marr nj mall tjetr pr t ciln ka nevojai.Mirpondrrimi i mallit me mall sht valid vetm n shoqrit e kufizuara primitive ,sepse kjomnyr sht e ngadalshme n pun dhe harxhon koh e mund , poashtu dikton shumkushte

dhe komplikime derisa t arrihet ndrrimi i mallit me mall , e t mos flasim mprc`rregullimet n vlern e sendeve, sepse nuk mund t gjendet nj kritervlersimikonstant dhe transparent.Pr kt prej gjrave t cilat Zoti e udhzoi njeriun ka qenedheprdorimi i monedhave n vend t mallrave , mjet pr transaksione dhe kriter tcaktuar q do t gjykojpr vlersimin e sendeve , dobive dhe mundit , si dhe do tlehtsoj transaksionet dhe tregtinndrmjet njerzve.N kohn kur u proklamuaMuhammedi a.s. pr i Drguar i Zotit , arabt iprdornin kto dy lloje t monedhave arinn form t dinarve dhe argjendin n form tdirhemve.Kto monedha atyre u vininprej mbretrive t mdha fqinje.Monedhat e artakryesisht vinin prej mbretrisbizantine, kurse monedhat e argjenda kryesisht vinin prejvendeve persiane.Kto dirhemkishin pesh t njejt , por ishin t mdha dhe t vogla , t lehta dhe trnda , pr ktmekasit nuk i prdornin dirhemt me numr , por i prdornin n baz t

peshs , sikur t jen pjes apo legura t paprera .Ato miratuan disa pesha q i njihninndrmjet veti siritla ( n Siri sht e barabart me 3.202 kg, n Bejgrut dhe Haleb 2. 566 kg)e cila shte barabart me 12 ukije , ndrkaq ukija sht e barabart me 40 dirhem, En-Nesh,e cilasht e barabart me 20 dirhem-gjysm ukije , Nevat e cila sht e barabart me5dirhem.Pejgamberi a.s. e miratoi gjith kt prej mekasve dhe tha : Peshoj legjitime shte ajoemekasve. dhe e obligoi zekatin e pasuris n dirhem dhe denar...Disa prej ktyredispozitave ireferohen ligjit tregtar dhe civil , si psh n kamat dhe n ndrrimin evalutave ; disa t tjera ireferohen t drejts statusore personale , si psh dhurata ekurors ; disa t tjera i referohen koditpenal si psh sasia e nisabit t prerjes s dors svjedh sot dhe pagimin e gjakut, ndrkaqdisa t tjera i referohen t drejts financiare ,siq sht rasti i zekatit.5

4Islamic Financial System , Ravil Hairetdinov , prkthim i Gezim Ismailit5

M gjrsisht shih librin Fikhu Zekat 1 Dr.Jusuf Kardavi , Shkup 2005 f.253-255Ajo ka evoluar n rrjedhn e kohs duke marr forma t ndryshme dhe aktualisht , sipaskuptimit modernt saj , me para kuptojm cdo objekt standard , prgjithsisht t pranuar, q shrben si mjet kmbimi osepagese. Ky sht definicioni m i qart sa i prketfunksioneve t paras n prgjithsi.N Islamfunksionet e paras njeriu i par q i kaanalizuar sht Imam Gazaliu ( 1051-1111) i cili n


7/24

mnyr mjaft efikase edhe i kavendosur bazat dhe elementet sistematike t funksioneve t paras nhistorin islamen veanti dhe n historin e njerzimit n prgjithsi.Ai njherit ka shqyrtuar shkaqetdhearsyeshmrit e posedimit t parave , problemet e kmbimit natyral dhe rroli iparave n kmbimin emallrave , nevojn e qarkullimit t parave n vend t grumbullimitt tyre si dhe poashtu kashqyrtuar cshtjen se a mund paraja t konsiderohet si send-mall.Sipas Imam Gazaliut paraja

vetvetiu nuk ka asnjfar vlere dhe dobie.Njeriut i duhetparaja si mjet kmbimi.Njeriut iduhen shum gjra duke prfshir edhe ushqimin dheveshmbathjen q ndoshta nuk i posedonpor posedon tepric gjrash q nuk inevojiten.P.sh. njeriu ka safran por n vend t tij i nevojitet njdeve.Ndrkaq , nga anatjetr, ai q ka nj deve ndoshta nuk ka nevoj pr t , por n vend t saj iduhetsafrani.Pr kto shkaqe paraqitet nevoja pr kmbim gjat s cils prap se prap duhetnj njsimatse.Krahas ksaj , pronari i deves ndoshta nuk don q ta harxhoj krejtdeven pr safraninndrkaq midis deves dhe safranit nuk ka asnjfar raportimats.Andaj njeriu nuk e di se sa safran vlen njdeve.Kjo gj e rndon kmbimin.Bash pr kt gj paraqitet nevoja pr parat t cilat mund tshfrytzohen si njsimatse e sendeve t ndryshme pr arsye t kmbimit t drejtsishmmidisnjerzve.Shfrytzimi i parave duhet t kufizohet n funksionet e tyre.Qllimi i abetaresshtformulimi i fjalve dhe fjalive , e jo konstruimi i vet abetares.Poashtu paranduhet

shfrytzuar gjat kmbimit si njsi matse.Nuk duhet t grumbullohet si etill.Grumbullimi i paravesht njlloj sikurse edhe robrimi i sundimtarit ashtuqsundimtari nuk sht n gjendjet`i kryej detyrimet e tij. Kjo sipas Gazaliut sht njvshtrim i prgjithshm i paras dhe se nukekziston mendim se paraja sht vetmsevler ose njsi matse e vlers.6

Paraja ne sistemin financiar islam luan nje rendesi te vecant .Nder to , paraja me funksionet e sajaaplikuese ne praktik vetemse realizon qllimetsheriatike rreth nderimit te njeri-tjetrit dhemos przierjes deri ne detaj te gjerave tendjeshme sic jan pasuria.Sepse gjate gjithehistorise njerzore njerzit kane lidhurpasurine e tyre me shpirtin , por Islami ndryshoikete koncept te te menduarit dukeprdorur strategji te veta veprimi.Ne ditt qe po jetojm ndihetnevoja per kerkese rreth parase dhe plasmanin e saj netregun e vecant te quajtur tregu i parave.Njeashtu

po ceket dshira e flakt per njekembim me te pergjithesuar te mallrave dhe shrbimeve sirezultat i vnies ne jete tefunksioneve te parase.Nese do te futeshim ne analiza te thella rrethfunksioneve te parase , evoluimit , krijimitte parase , etj do te dilnim me nje libr voluminoz 600faqesh.Shpresojme qe ia kemiarritur qllimit me kete pjese te ktij punimi seminarik.6

Mendimet Ekonomike Islame I Grup Autorsh, Tetov 2002 f.15-17Bankieri IslameSistemi modern i bankave n vendet islame sht paraqitur n gjysmn e dyt tshekullit XIX gjegjsisht nperiudhn kur kta vende ishin t themeluara nga fuqitkolonialiste me filiala n vendet prreth,dhe ata furnizim t vetmin e kishin nga krkesae importit dhe eksportit t biznesit ndrkombtar.Bankat n prgjithsi ishin t izoluara,n qytetet kryesore kurse pjesa e mbetur e popullats ishte e

paprekur nga sistemibankar.Tregu vendas si nj komunitet shmangej nga bankat ndrkombtare prshkaqekombtare dhe fetare. Sidoqoft me kalimin e kohs aktivitetet e tregut dheaktivitetettjera bhenin m t rnda duke mos bashkpunuar me sistem bankar. Prve ksaj,tregu ivendit largohej edhe nga transaksionet bankare si dhe transferimin e parave.Huazimi prej bankave dhedepozitimi i parave n banka ishte i ndaluar pr shkak tmarrjes rruajtjes nga llogaritja e kamats ecila sht e ndaluar nga religjioni. Me kalimine kohs, sidoqoft edhe me ndryshimin e forcs socio-ekonomike, nevojat socio-ekonomike m tepr involvonin n ekonomin kombtare dhe aktivitetetfinanciar.Kshtu shmangeja nga bankat bhej m e pamundur. Bankat e vendit ishin themeluarn t


8/24

njejtn linj t interesit, bazuar n bankat e huaja, duke krkuar nj sistem tjetrdhe duke filluar tzgjerojn dhe t kthejn sistemin bankar n vendet tjera.Kur vendet islame u pavarsuan nga kolonializmi,pr tu larguar nga aktivitetet bankareu b m e pashmangshme.Qeverit, bizneset dhe tregtart individualfilluan transaksionet e biznesit me an tbankave me ose pa dshirn e tyre. Kjo gjendje e afers sbankave t huaja ngritivmendjen dhe interesin tek intelektualt islam. Historiku i interesit t

lir ose bankaveislame fillon ktu.Me sa duket historia e bankave islame mund t ndahet npjes. N fillim ishte vetm siide, pastaj u b edhe si realitet, nga iniciativat private n disavende dhe t mbrojtura meligj n disa t tjera.Bankat islame me sa duket ka nj origjin shumt re. T dhnat m t hershme triorganizimit t bankave n ndarjen e profitit n vend tkamats ose interesit jan gjeturn literaturat e Anear Kureshi ( 1946 ) dhe Muhamed Ahmad ( 1952) n vitet ekatrdhjeta, duke u ndjekur pastaj edhe nga Maedudi n vitin 1950, MuhammedHamidullah (1944,1955,1957 dhe 1962 ), shkrimet t cilat duhet t prfshihen n ktkategori. Ata t gjith njihninnevojat e bankave komerciale dhe t heqin kamatn nveprimtarit e tyre dhe kan propozuar sistemebankare t bazuara n Mudarabaha ndarja e fitimit dhe humbjes.N dy dekadat e fundit sistemi bankarislam trhoqi m tepr vmendjen, pr shkaqe tinteresave politike banka islame pr s pari heru themelua n Pakistan dhe pr shkakt krkess s disa ekonomistve t rinj musliman u themelua

edhe banka e parislame. Veanrisht punt pr kt subjekt filluan t prhapen n kt periudh. Punaepar reth ktij subjekti njihet ai i Muhammed Uzairi ( 1955 ). Nj grup autorshshfaqenedhe n vitet e gjashtdhjeta dhe shtatdhjeta si: Abdullah el-Arabiu ( 1967 ) NejetulahSidiku (1961- 1969 ) Al-Najar ( 1971 ) dhe Bekir Al-Sadr ( 1961-1974 ) ishin ata qdhan kontributn kt lmij. N vitet e para t shtatdhjetave u paraqiten institucionett ndryshme si Konferenca eMinistrave t Financave t vendeve islame t mbajtura nKaraci 1970, Studimet Egjiptiane t mbajtura m1972, Konferenca e parNdrkombtare n Meka si Ekonomia Islame m 1976 . Ndrsa KonferencaNdrkombtare EkonomikeIslame t mbajtur n Londr m 1977, ishte rezultat i tgjitha ideve t dhna m par.Ngritja einstitucioneve dhe qeverit lejonin e aplikimit t teoris n praktik dhe trezultoj n themelimin ebanks s par islame. Zhvillimi i Bankes Islame, nj qeverisjeinterne themelon bankn e par

m 1975 si proces t ideve t mparshme.Banka e par private Islame, sht Banka Islame eDubait e cila sht themeluar m1975 nga nj grup biznesmensh musliman nga vende tndryshme. Dy banka tjera janthemeluar m 1977 me emrin Banka Islame Fejsal n Egjipt dheSudan. N t njejtin vitqeveria e Kuvajtit themeloi Shtpin Financiare t Kuaitit.Sidoqoft shkalla e ulte veprimtaris s bankave islame ka qen edhe m par nprhapjen e tyre. Nj bank islame ka qen ethemeluar n Malajzi n vitet e katrdhjetadhe nj tjetr n Pakistan kah fundi i viteve pesdhjeta. Porasnjra nuk mbijetoi. Nvitin 1962 qeveria e Malajzis e themeloi Fondin Pr Manaxhim T Haxhit ecilakisht pr qllim t ndihmoj pr prespektivat reth kursimit dhe fitimit thaxhilerve.Banka e Kursimit themeluar m 1963 n Mit Ghavur n Egjipt e cila n fillimishte shume famshme por m von ajo u mbyll pr shkaqe politike serioze.Sidoqoft kta eksperimentebn q t themelohet Banka Sociale n vitin 1972 nEgjipt. Kjo bank ende sht aktive, objektivat e saja

m tepr jan sociale dhekomerciale. N dhjet vitet pas themelimit t banks s par private, banksprivate NDubai, m tepr se 50 banka tjera islame jan themeluar n vendet islame dhe disa ttjera nEuropn Veriore si n Danimark, Luxemburg, Zvicr dhe Mbretrin eBashkuar. Disabanka jan themeluar m 1983 ( 11 tjera ) dhe m 1984 ( 13 tjera ), kunumri i tyre shtrritur n vitet e fundit. N shum vende themelimi i bankave islame kafilluar nga iniciativat ndryshme private dhe si rezultat i tyre ka ardhur deri te nj bankislame.N Iran dhePakistan themelimi i tyre sht br nga iniciativa qeveritare. Qeverit ektyre vendevemorn hapat e para n vitin 1981 t paraqesin formn e bankave islame.N Pakistan m 1 Janar 1981 t


9/24

gjith bankat komerciale t vendit vendosn tpranojn depozitat t bazuara n ndarjen e humbjes dhefitimit. Hapa t reja ishinparaqitur m 1 Janar 1985, ku pr gjasht muaj u be transformimiformal i sistemitbankar kamator n ato jo kamator. Prej 1 Korrik 1985 asnj bank nuk pranonte dhenukinteresohej pr depozitim n banka t interesit, t gjith depozitimet u orientuan nrregullat endarjes s humbje dhe fitimit. Por disa operacione ende vazhdojn ma bazne vjetr. N

Iran, administrata hapat e para i ndrmori n shkurt 1981 t eliminojkamatn noperacioanet bankare. Interesi n t gjitha bankat e vendet ishte rivendosurprej 4% maksimum tshrbimeve t futura prej 4 n 8% profit duke u bazuar n tipine aktiviteteve ekonomike. Interesi idepozitave gjithashtu ishte konvertuar n profit tgarantuar minimum. N gusht t vitit1983 Bankat q ligjrisht punonin me sisteminbankar kamator kishin paraqiturkonvertimin e tyre n banka islame-ndarja e humbjesdhe fitimi. Kurse i gjith sistemi i tyrebankar kamator sht konvertuar n sistem bankarislam n Mars t vitit 1985.7

Eshte e ditur dhe e njohur se bankimi islam shume ne menyre te thjeshte , klienteles sevet mund t ikryej nje pune rreth financimit te projekteve te ndryshme ne lidhje me :blerjen e shtpiveose banesave , rreth blerjes se materialit ndrtimor , makina dhemjete , blerjen e mjeteve

shtpiake , dhe gjate ksaj te mos thyej asnj rregullsheriatike.8

7

Islamic Banking , huazuar ngawww.islamonline.net, perkthyer nga Ali Maksuti8

Islamsko bankarstvo u praksi ,Mr. Ahmet Alibaif.6

ZekatiZekati sht shtyll e Islamit por njkohsisht edhe nj mjet mjaft i rndsishmfinanciar.Met realizohen t hyra t ndryshme , bhet rritja ekonomike, zhvillohetindustria ushqimore , dhe industri

tjera , zhvillohen tregje t specializuara , funksiononsistemi social etj etj etj.Zekati pr besimtarin shtnj pastrues njejt si uji q pr cdo dit deprton n cdogjymtyr t trupit t tij.Ai favorizon punndhe lufton prtacin n nj far mnyre shtnj mbshtjells mjaft u fuqishm ekonomik.Urtia edhnies s zekatit fshehet edhe n vet nocionin e barazis n shoqri , sepseme dhnien ezekatit , po vendohet nj ekuilibr ndrmjet t pasurve dhe t varfurve nshoqri.Zekatisht nj formtatimi pr shpirtin e besimtarit , pasiq me teorin ekonomikebashkkohore shpirti sht ilidhur shum ngusht me kapitalin.Sa sht obligim , aq sht edhe e drejt , sa sht dshir aq sht edhevullnet ,zekati luan rrolin e ndrmjetsuesit n shoqrin njerzore.Fjala Ez-Zekat n aspektingjuhsor sht infinitiv i foljes zeka , thuhet zeka esh-shej`u sht shtuar dhe rritur , poashtu thuhet zeka fulanun kur prmirsohet.Pra,zekati sht bekim , shtim , pastrim dheprmirsim.N fjalorin e quajtur Lisanu-l-areb , autori thot:Esenca e zekatit n

gjuhshtpastrim , shtim , bekim dhe lavdrim , e t gjitha kto kuptime jan prdorur nKur`andhe Sunnet.Por , m evidente sic thekson Vahidiu dhe t tjer , sht se rrnja e fjals zeka dotthot rritje dhe shtim.Thuhet zeka ez-zer u , jezku zekaen, dhe cdo gj q i shtohetthuhet zeka.Por ,pasiq bima nuk zhvillohet nse nuk e pastrojm prej kalbsirave , fjala ez-zekatpo ashtuka kuptimin edhe t pastrimit.Kur cilsohen njerzit me fjaln ez-zekat-n kuptim tprmirsimit-kjo i referohetshtimit t mirsis te ata.Thuhet Rexhulun zekij. gjegjsishtn shkall m t lart nganjerzit e devotshm , po ashtu thuhet zeka el-kadi esh-shuhude( gjykatsi i kavlersuar dshmitart) kur e sqaron gradn e lart t tyre n mirsi.Zekati n


10/24

Sheriat n kuptimin terminologjik sht emr i pjess s caktuar prej pasurist ciln All-llahu xh.sh. e ka br obligim pr ata q e kan hise.Po ashtu me kt emrquhet edhe vetnxjerrja e ksaj pjese.Kjo pjes e nxjerrur prej pasurissht quajtur zekat , sepse ajo e rritpasurin prej tcils sht nxjerr , e shumon n kuptim dhe mbron nga dmet , sikur q prcjellktNeveviu nga Vahidiu.Ibn Tejmije thot: Vet personi shtohet , po ashtu edhe pasuria e tij shtohet ,

pastrohetdhe shtohet n aspektin kuptimor.Shtimi dhe pastrimi nuk i referohen vetm pasuris ,por i referohen edhe vet personitq jep zekatin , sic thot All-llahu xh.sh.:Merr prej pasuris s tyre lmosh q t i pastrosh me t dhe t u shtosh( t mirat)...(Et-Tevbe:103)Ez`heriu thot:Zekati e zhvillon t varfrin , e ky sht nj gjest i shklqyeshmsepsetregon se zekati realizon zhvillim material dhe shpirtror pr t varfrin , krahaszhvillimitq realizon pr t pasurin , n personalitetin dhe n pasurin e tij.9Ky sht kuptimi i zekatit n aspektin terminologjik por edhe gjuhsor.Dijetari t cilitiureferuam ne i nderuari Dr.Jusuf el-Kardavi sht zgjeruar edhe me thelln kt aspekt,por mos m u b t teprt n kt segment e pash t arsyeshme q t mjaftohem mekaqshpjegime pr kt segment.

9Fikhu Zekat 1 Dr.Jusuf Kardavi , Shkup 2005 f.39-40Vazhdojme perceptimin ton rreth zekatit n segmente tjera.Perceptimi i par q na bie ndrmend sht se a ndikon zekati nrritjen ekrkss

dhe oferts pr mallra dhe shrbime t caktuara?Fillimisht duhet t kuptojm se krkesa dhe oferta n ekonomi jan dy indikator kycrrethdefinimit dhe evidentimit t cdo gjeneratori konsumues dhe prodhues.Cmimetrregullohen nbaz tktyre , dhe specijalistt hartojn politikat monetare dhe fiskalebash n baz t ktyreparametrave ekonomik.Nqs. se do t jipej zekati prej t pasurvet varfurve ather nga nj logjik shum ethjesht mund t konstatojm se krkesa prt mirat e luksit do t tentoj n rritje.N ann tjetr prodhuesitdo t shikonin levrdin etyre ekonomike dhe njkohsisht do t vraponin rreth shtimit t prodhimeve t

tyre.Kjodo t i rriste t ardhurat e prodhuesve , do t i plotsonte nevojat e konsumatorve , dhenjkohsishtdo t kishim nj suficit buxhetor.E deri ktu mund t arrihet vetm nse vihet n jet sistemi i dhnies szekatit.Tpasurit nuk do t frikoheshin se pse t varfurit jan t prirur edhe ato pr t mirate luksit, megjikt ato do t kishin nj shtim t lart t pasuris s tyre dhe n kt mnyrdot zgjerohej numri i atyre q duhet t japin zekat.Me blerjen e mallrave dhe shrbimeve kryhendisa transaksione ekonomike , do tpaguhej nj taks pr n treg , q d.m.th. do t rritejbuxheti i tregut , por njkohsishtedhe buxheti i komuns do t shijonte nj ngrohje t lezetshme tlevrdisekonomike.Parimisht dhe prgjithsisht n vendin ton pr shum shkall do t ngritejstandardijetsor e q nuk do t kishim nevoj pr baba dimrin e quajtur Fondi MonetarNdrkombtar dhe do tgaronim me popujt e prodhimit.T`i kthehemi nj segmenti tjetr t zekatit.N fillim t ksaj teme tham se zekatisht pastrti , por pse dhe si?

Dijm se duhet t kaloj nj vit pasuria n duart tona q t jipet zekati , prvec qduhet tarrihet sasia nominale ku bhet obligim dhnia e zekatit.Gjat nj viti , pasuriaduhet t sjellet n duart tona ,si nj indikator i zhvillimit ekonomik.Me at pasuri ne do trealizonim shum obligime , t hyra , tdalura , do t`i plotsonim nevojat tonaelementare por edhe ato luksoze.Do t shkollonimnj student plus , do t paguajmshpenzimet e energjis elektrike , telefonit , ujit , shpenzimet prveturat etj.Njashtukemi menduar edhe pr zgjerimin e biznesit ton.Gjitha kto segmente All-llahu xh.sh.ika lejuar dhe i ka br gjra t dshirueshme pr njeriun.Por , n thelb nse shikojm jetnvetm n kt prizm jashta All-llahut xh.sh. ather do t shndrrohemi n njkomunist t mykt , ose


11/24

edhe n ndonj ateist plus n shoqri.Muslimani duhet tkujdeset pr seciln sfer t jets s tij, siat materiale dhe shpirtrore.Cka do tndodhte me ne nse do t kujdeseshim vetm pr njrnsfer dhe do t neglizhonimsfern tjetr?Thjesht do t shndrroheshim n poltron tshekullit XXI.Prandaj edhelypset nj pastrim i pasuris ton njher n vit nga t gjithandytsirat q mund takishin ndotur gjat atij viti.M mir t pastrohemi q t jemi m t

shndosh sesa t nakaploj epidemia e vdekjes.Jeta e rehatshme sht m e vlefshme se 1 miliardeuro.Dashuria e ndrsjelle sht pjes e identitetit ton dhe si e till as nuk shitet dhe asnukblehet por thjesht demonstrohet me akte q All-llahu xh.sh. na ka br obligim primar.Po , mir si ndikon zekati n uljen e papunsis?Prmes investimit t saj n deg tcaktuara ekonomike mundsohet edhe ulja e papunsis.Dikush mundt thot se zekatika efektin e saj negativ n shoqri pr shkak se njerzit i ban prtac q t moskrkojnpun dhe t rrijn gjithmon krah hapur duke pritur prej ummetit ndihm.Por ,islami lejoi investimine mjeteve t zekatit edhe n deg t caktuara ekonomike.Dhe nuksht zekat vetm dhnia eparas , por thjesht edhe nse ke nj banes me qira prstudent kumanovar , ose t ndonj qytetittjetr dhe nj prej tyre e mban pa t hollaather ai do t shfrytzonte t drejtn ezekatit.Kjo sht nj form tjetr e zekatit.Tash

sht nj pikpyetje e madhe se ai student a do t shtonte msimin e tij pr hir tmundsis q iu shtafruar apo do t ngecte dhe do t kalonte n neglizhenc.Por ,zekati sht i obligueshm prmysliman dhe myslimani ka farz diturin q nse eneglizhon do t dnohet edhe n kt bot medshtim por edhe n botn tjetr menncmim dhe dnim n xhehenem.Ai , student q shfrytzon mjetet ezekatit n form tmospagimit t baneses pas kryerjes s studimeve do t aftsohet dhe do t fitojnjkualifikim t lart pr pun.N kt mnyr nga nj njeri i papun do t ndryshojstatusine tij n i punsuar.Segmenti tjetr fshehet n urtin e ndryshimit t gjendjes financiarete marrsi izekatit.Nse ai ndryshon gjendjen financiare ather ai obligohet pr dhnien e zekatit ,dhekjo sht nj e mir e gjith shoqris , por ai person q ndryshon gjendjenfinanciare nga aspektiekonomik d.t.th. sht i aft q t filloj nj biznes t vetin n vend.Pr fund do t i prmendim disaajete kur`anore dhe hadithe t Pejgamberit a.s. ku bhetobligim dhnia e zekatit :

Falni namazin dhe jepni zekatin, dhe pruluni (n ruku) me ata q prulen.(Bekare ,43).Kryeni faljen (namazin) dhe jepne Zekatin, e fardo t mir q e prgatitni pr vetentuaj, at e gjeni tek All-llahu. Ska dyshim All-llahu prcjell do veprim tuajin.(Bekare ,110).O ju q besuat, jepni nga m e mira e asaj q e fituat dhe nga ajo q ju dham prej toks, e mosnxitoni ta jepni at m t pavlefshmen nga ajo, e q ju nuk do ta pranonit pr vete possymbyllas. Dhe dijeni se All-llahu nuk ka nevoj pr ju,ngase sht i Madhruar.(Bekare , 267)Merr prej pasuris s tyre (t atyre q pranuan gabimin) lmosh q ti pastroshme t dhe tu shtosh(t mirat) dhe njkohsisht lutu pr ta, se lutja jote sht qetsim pr ta. All-llahu dgjon dhesheh.(Et Tevbe , 103) Falni rregulisht namazin, jepni zekatin dhe respektoni t drguarin n mnyr qt mshiroheni.(En-Nur , 56) sht e vrtet se njeriu sht i prirur t jet i padurueshm.Psekur e godit ndonj e keqe, ai ankohet s teprmi.Ndrkaq, kur e gjen e mira, ai bhet tepr

koprac.Prve atyre q falen,t cilt jan t rregullt n faljen e namazit t tyre.Dhe ata q npasurin e vet kan ndar n nj pjes t caktuar.Pr lypsin dhe pr nevojtarin q nuklyp.Edhe ata q e besojn bindshm ditn e gjykimit.Edhe ata q i friksohen dnimit nga Zoti ityre.(El-Mearixh , 19-27) E duke qen se ata nuk ishin t urdhruar me tjetr, pos q taadhuronin All- llahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij, q t largohen prej do besimi tkot,ta falin namazin, t japin zekatin, se ajo sht feja e drejt.(Bejjine , 5)Ka edhe shume ajete kur anore q flasin mbi dhnien e zekatit por ne pr shkak tkohs do t mjaftohemivetm me kaq.Ndrkaq Muhammedi a.s. n shum thnie t tij urdhron dhnin e zekatit si psh:


12/24

sht pyetur i Drguari i All-llahut a.s. pr zekatin n deve dhe ka thn:Cdo pronar i deves i cili nuk jep zekatdhe nuk ndan qumshtin t ciln e mjel kur vjen , n Ditn e Gjykimit do t hidhet me fytyr ose meshpin n nj humner t madhe e t gjr.N at dit e cila do t zgjas pesdhjetmijvjet , t gjithadevet e tij ., madje edhe t vegjlit e deveve t tij do ta shkelin me kmbt e tyre dhe t i kafshojn derisa trenditen deri te i fundit.Kshtu do t prsritet derisa nuk u gjykohet njerzve dhe derisa nuk sheh secili se ku e

ka vendin e vet , n Xhennet apo n Xhehennem. I pyetur pr lopt , i Drguari i All-llahut a.s. kathn:Cdo pronar i lopve dhe i kafshve t imta i cili nuk e jep zekatin pr to , n Ditn e Gjykimit do thidhet paratyre n nj tok t rrafsht dhe t but e t shkret.Asnj lop , apo dicka tjetr nga kafsht e imta nuk do tmungoj.Nuk do t ket kafsh me brinj t lakuar dhe pa brir apo me brir t thyer e t mos eshpojn dhe shkelin me thundrat e tyre.Cila ta prfundoj e para , do t vazhdoj tjetra edhe at n ditn e cilado t zgjas pesdhjet mij vjet ,derisa nuk u gjykohet robrve t All-llahut dhe derisa secili t shoh se ku e kavendin ,n Xhennet apo n Xhehennem. Ummu Seleme e ka pyetur t Drguarin e All-llahut ,a.s.:Un kam nj bylyzyk prej arit; a konsiderohet kjo pasuri pr t ciln duhet dhn zekat?Kur

pasuria arrin vlern pr t ciln jepet zekati , jepe zekatin pr t.Nse vepron kshtu , ather ajo nuk do tkonsiderohet pasuri dhe mbledhje t pasuris, u prgjigj Pejgamberi.

10SadakajaSadakaja n Islam ka rrolin , rndsin dhe vecantin e vet.Ajo sht institucion socialnvetvete dhe nj form mjaft efikase rreth sulmimit t varfris.Nga Ebu Malik El-Harith ibn Asim El-Eshàrij r.d. , transmetohet tket thn:I Drguari i All-llahut a.s. ka thn:Pastrtia sht gjysma e besimit.Falminderimi ndaj All-llahut e mbush

peshojn.Lavdimi dhe falminderimi i All-llahut e mbush hapsirn mes qiellit dhe toks.Namazisht drit.Sadaka sht dshmi.Durimi sht shklqim.Kurse Kuràni sht dshmi pr ty ose kundrteje.Cdokush fillon ditn e tij dhe cdonjri sht tregtar i vetes s tij;mund t punoj pun t mira e taliroj at ose mund t punoj pun t kqija e ta shkatrroj at Transmeton MuslimiDshmi sht rrezja e Diellit.Muhammedi a.s. thot:

Kur t dal shpirti i besimtarit ,del dhe me vete ka burhan( rreze) , sikur rrezet e Diellit.Pr kt edhe argumenti i qartquhet burhan , sepse argumentimi i tij sht tepr i qart.Po ashtu sadakajasht burhan( dshmi-argument) pr besimin e vrtet t njeriut ,ndrsa dhnia e sadakas me knaqsisht shenj pr ekzistimin eimanit.Muhammedi a.s. ka thn:Tri gjra kush i vepron , e ka shijuar mblsirn e imanit:Kush e adhuron vetm All-llahun ,kush dshmon se nuk ka Zot tjetr pos All- llahut dhe kush jep zekatin e pasuris s tij me knaqsi prcdo vjet.Shkak pr tsht se pasurin e do shpirti i njeriut dhe bn koprraci n t.Nse arrin nat gradq t nxjerr pr All-llah , kjo shtdshmi se ky njeri sht besimtar i vrtetnkuptimin e plot t fjals dhe beson n shprblimin dhe dnimin e All-llahut.11

Msuam pak pr rndsin e sadakas n Islam, por neve na ngel nj pyetje ende e paprgjigjur n koknton , pr at se ku dallon zekati prej sadakas dhe cfar definimi kasadakaja n aspektinterminologjik.Zekati t cilin e obligoi feja, disa her n gjuhn e Kur anit dhe Sunnetitquhetsadaka(lmosh), ashtu q Maverdi thot:Sadakaja sht zekat e zekati sht sadaka,emri dallonprmbajtja prputhet .All-llahu xh.sh. n Kurànin Fammadh thot:Merrprej pasuris styre (t atyre q pranuan gabimin) lmosh q t i pastrosh me t dhe t ushtosh ( t mirat)...10


13/24

rreth haditheve m gjrsisht shiko librin:Fetvat e t Drguarit t All-llahut , Ibn Kajjim El-Xhevzije ,Shkup 2006 f.69-7011m gjrsisht shih librin Komenti i Dyzet Haditheve t Imam Neveviut , Dr.Mustafa el-Buga ,MuhjidinMistu , Shkup 2003 f.192

All-llahu xh.sh. thot:Merr prej pasuris s tyre ( t atyre q pranuan gabimin) lmosh q t ipastrosh me t dhe t u shtosh ( t mirat)...(Et-Tevbe , 103) Po ashtu thot:Ka prej tyre q do tbjn vrejtje n ndarjen e lmoshs , nse u jepet nga ajo , ata mbesin t knaqur , e nse nuk ujepet , ata hidhrohen.(Et- Tebe , 58), All-llahu caktoi obligim q lmoshat (zekati etj) t`jutakojn vetm t varfurve (nevojtarve), t ngratve ( q s kan fare)...(Et-Tevbe , 60 ).N hadith prmendet: Nuk ka zekat ( sadaka) nn pes eunuk ( njsi matse klasike) ,po ashtu nuk ka zekat ( sadaka)nn pes dhud ( njsi matse klasike) dhe nuk ka zekat ( sadaka ) nn pes evak ( njsi matse klasike).N hadithin e drgimit t Muadhit n Jemen qndron:Tregoju se All-llahu ua ka obliguar n pasurin e tyre zekatin ( sadaka) q merret prej pasanikve t tyre.T gjitha kto ajete dhe hadithe prmenden pr zekatin duke e quajtur sadaka.Prej ktuedhe tubuesi i

zekatit e mori emrin musaddekan , sepse ai tubon dhe distribuonlmoshat.Megjithat prdorimi igjr nga njerzit i ka br padrejtsi nocionit sadaka , sepse eka shndrruar at n shprehjepr ndihmat vullnetare dhe pr lmoshat q u jepenlypsve.Mirpo kuptimet e nocioneve te masat egjra nuk duhet t na mashtrojn nga thelbi ifjalve n gjuhn arabe n kohn e zbritjes s Kur anit.Rrnjae fjals sadaka shtmarrur prej fjals sidk( sinqeritet).Kadi Ebu Bekr Ibn El-Arebij ka thururdisa fjal shum t shklqyeshme rreth emrtimitt zekatit sadaka.Ai thot:Kjo rrjedhprej sinqeritetit ( sidk) n barazimin e veprs mefjaln dhe besimin.Rrnja sa de ka ireferohet realizimit t dikaje prmes dikajetjetr dhe prforcimit t tij me t.N ktkuptim sht dhurata e kurors s martess (sadaku-l-mer`eti) , gjegjsisht legalizimi dhekonfirmimi i martess me obligimin epasuris dhe t kurors sipas normave t paraparajuridike.Kuptimi i t gjitha ktyre ndryshon me zgjedhjen e foljes.Kshtu thuhet:Saddeka fi-l-kauli

saddakan dhe tesdikan (ishte i sinqert n bised) , tesaddeka bi-l-mali tesadukan( dha lmosh prejpasuris) , esdektu-l-mer`ete isdakan ( ia dhash gruas dhuratn ekurors).Dhe cdonjrsprej ktyre fjalve.N kt rast , sinqeriteti i prgjasonlmoshs n at se , ai i cili sht ibindur n fe se ringjallja sht realitet , se jeta egjithmonshme sht n Ahiret dhe se kjobotsht kanal pr n botn tjetr , shtder pr n t mir apo pr n t keq-punon pr t , eofron tr at q e gjen n t.Ense dyshon n botn tjetr , tregohet prtac ndaj saj apo i jep prparsidikaje tjetrndaj asaj-tregohet koprrac , prgaditet pr aspiratat e veta dhe e l padore mbariminevet.Themi:Pr kt , All-llahu xh.sh. e bashkoi lmoshn me sinqeritetin , ashtu sikur q ebashkoikoprracin me gnjeshtrn n ajetin:E , sa i prket atij q jep dhe ruhet.Dhe vrteton bindshm pr t mirn.Ne do ta prgaditim at prm t lehtn.E sa i prket atij q bn koprraci dhe ndien veten t pavarur ( nga Zoti).Dhe q

prgnjshtron at m t mirn.Ne do ta prgadisim pr m t vshtirn.(El-Lejl ,5-10).Pra, lmosha sht dshmi e sinqeritetit n besim dhe e besimit n ditn e gjykimit.12Kto ishin disa perceptime t doktorit t nderuar Jusuf Kardavit , All-llahu i dhasht edhem jetinshallah.Sadakaja sht pr nga natyra e saj mjaft e prhapur gjat periudhs sPerandorisOsmane.Dihet mirfilli se n at koh kan ekzistuar vende t posame ku tpasuritkan ln sadakat e tyre dhe t varfurit kan marr n koh t caktuar.Por ky sistemdhe kjometodologji ka funksionuar me nj mbykqyrje t fsheht nga ana e shtetit me


14/24

12Fikhu Zekat 1 Dr.Jusuf Kardavi , Shkup 2005 f.41-43qllim q t mos ndodhin crregullime dhe padrejtsi rreth shprndarjes ssaj.Dijmparimin islam se edhe nj buzqeshje sht sadaka , n fakt ne vetmse mrrolemidheqeshemi e nuk buzqeshim.Sadakaja n sistemin financiar islam ndikon prmes

prmirsimit t gjendjes financiaretek t varfurit.N nj far mnyre sht si nj sistemsocial pr raste t caktuara dhespecifike.Si rezultat i sadakave t ndryshme ne kemi paturshum dijetar t njohur ngamesi shqiptar si Ibrahim Dalliu , Hafiz Ali Korca , Hasan Tahsinin , HoxhMasuricn etj.TatimetMe tatim nnkuptojm pjes e s ardhurs q merret nga personat fizik a juridik (subjekteve tatimore)pr plotsimin e nevojave t shtetit.Pr mbledhjen e tatimitkujdeset shteti prkatsisht organetshtetrore.Termi tatim ngrthen nocionin e prbashkt pr t gjitha ndarjet q bhen ngapjesa e tardhurave ( m rrall nga pasuria) t subjekteve tatimore( personat fizik dhejuridik) prt i prmbushur nevojat e prgjithshme dhe t prbashkta t nj shoqrie.Tatimi shttagre detyrueshme dhe bhet pa kompensim t drejtprdrejt ndaj detyruesve ttatimit.Destinimi i

tatimit prcaktohet me buxhetin e shtetit.Pr mbledhjen e tatimitkujdeset shteti nprmjetorganeve t veta t prcaktuara me ligj.Tatimi si dukuri shfaqet s bashku me formsimin eshtetit.Gjat historis kanndryshuar emrtimet e tagrave si edhe motivet t cilat e kan arsyetuarmbledhjen etyre.N literaturn profesionale e shkencore hasen definime t ndryshme prtatimet.Merndsi sht t vehet n pah se t hyrat dominante t shteteve bashkkohoreprbhen ngatatimet.Ky fakt shpjegon m s miri pse i kushtohet aq rndsi gjetjes sformave m subtile tprcaktimit t lartsis s normave , madhsis s bazs statueshme etj.si edhe rreptsia ezbatimit t masave pr vjeljen e tyre.13Ky sht aspekti i par i definimit t problemit n fjal.Ndrsa me termin taksnnkuptojmdetyrim , zakonisht n para, q sipas ligjeve t caktuara, shteti e merr ngashtetasit e vet ose me an t

dogans pr t plotsuar buxhetin.14Gjitha kto aspekteose definime jan n rregull deri n momentin e argumentimit dheshpjegimit t tyre.Nukka dyshim se tatimet gjat gjith historis s njerzimit kan luajturnj rrol trndsishm n ekzistimin e shtetit dhe t financimit t saj.Kshtu duke patur parasyshefektete saj gjithnj e m pozitive n shoqrin njerzore dhe n individin padyshim qedheIslami i kushtoi nj rndsi dhe i dha hapsir t duhur t manovrimit t saj.Tatimet jan tndryshme nga vendi n vend dhe rndsia e tyre nuk mund t prcaktohetsaktsisht pr periudhose pr vend t caktuar.Sepse rrethanat implikojn nj lvizje tllojeve dhekarakteristikave t tatimeve dhe si t tilla jan mjaft atraktive pranalizim.Fillimisht pr tekzistuar nj ekonomi e fuqishme dhe e drejt ajo duhetpikspari q sistemin e saj politik

ta ket t drejt dhe ndikimi i saj n ekonomi t jet inatyrshm.Kshtu mund t themi sepr mbledhjen e tatimeve nga shteti rroli i saj nekonomi duhet t jet balancues ndrmjet vleravet vrteta dhe t mos implikoj ide dhemendime q ekonomin e cojn kah degradimi dhe moszhvillimi isaj.Imam Shatibiukonsideron se shteti duhet t intervenoj brenda aktiviteteve ekonomike tindividveather kur ata veprojn kundr interesave ekonomike t shoqris.Njashtu ailejon qudhheqsi i shtetit me forc t`i ndal t gjitha llojet e eksploatimeve n shoqridhe tvendos nj sistem t atill ekonomik me an t t cilit do t mnjanoheshin t gjitha13


15/24

M gjrsisht shih:Leksikon i Vogl Ekonomik , Prof.Dr,Hajrullah Gorani , Prishtin 2006 ,f.461-46214Fjalor i gjuhs s sotme shqipe n formn elektronikepengesat pr plotsimin e nevojave n shoqri.

15Nga kjo kuptojm se n t mir tindividit sht pagimi i tatimeve shtetit pasiq n ktmnyr ai arrin deri te shrbimetkualitative pr jetn e tij dhe t familjes s tij si n aspektinshndetsor, social,ekonomik arsimor etj.Njashtu edhe prmes politikave t ndryshme ekonomikeshtetiduhet t ndrhyj n ekonomi me qllim q t ndaloj monopolet ose tentimet prnjgj t ktill, t ndaloj stimulimin e veprimtarive q sht n dm t ekonomis svendit,t i ndaloj produktet e jashtme me qllim favorizimin e produkteve t brendshme ,t ndikoj mbi uljen ecmimeve n t mirn e shoqris etj.Kto jan t gjitha aspekte qn mnyr direkte apo indirekte mundt themi se lidhen me tatimet dhe bazat esaja.Sepse tek e fundit mbrojtjen e pasuris e ka cekur edhe iDrguari i All-llahut a.s. kuthot n nj hadith t tij :Cdo mysliman e ka t ndaluar ndaj vellautt vet myslimangjakun ( ta vras), pasurin ( t mos ià grabis) dhe nderin ( t mos e fyej

).16Kjosht nj vshtrim mjaft i arsyeshm pr njeriun n veanti dhe muslimant nprgjithsi.Mbrojtja epasuris pr myslimanin nnkupton q shteti t kujdeset pr t nmnyra t ndryshme ku si baz mjaft efort sht edhe marrja e tatimit n pron , n tardhura, n fitim etj.Tatimet kan rndsin e tyredhe rrolin fiskal n t gjitha vendet merndsi dhe luajn rrol edhe si instrumente ekonomike dhesociale.17Njeriu ka nj numr detyrash si antar i nj familje m t madhe, shoqrie , shtetiantar i tcilit sht ai.N fushn ekonomike individi paguan tatime t cilat shteti ishprndan n dobi tshoqris.Tarifet e tatimit ndryshojn sipas llojeve t tardhurave : sht interesante t prmendin se

Kur ani i cili ka dhn udhzime precizepr harxhimet e buxhetit , nuk ka dhn rregulla e as tarife mbi tardhurat e shtetit.Dukerespektuar t gjitha detajet e pratiks s Pejgamberit a.s. dhe pasardhsve t tijtdrejtprdrejt , heshtja e Kurànit mund t shpjegohet si dhnie e liris s shtetittndrroj rregullat sipas rrethanave, duke i udhhequr sipas interesave t popullit.Qnkohn e Pejgamberit a.s. sht mbledhur zekati, mbi nj numr minimal t tardhuravepa zekat , fshatari jep t dhjetn e vjeljeve t tij , nse tokn ià ujit shiu osevrshimet eujit , ndrsa gjysmn e asaj shume nse tokn e ujit nga pusi.N tregti dheneksploatimin e xeheve paguhet 2.5 % nga vlera e pasuris.Prsa i prket karvanve thuaja, n kohn ePejgamberit a.s. dogana n emr t t drejts s importit arrin tdhjetn .Mirpo ky fakt sht meinteres t prmendet, kalifi Omer r.a. i cili praktikoi attaks n gjysm pr disa llojeartikujsh q vinin nga Medineja, ai presedan i autoritetit tlart na jep mundsi t

parandjejm principet e politiks financiare islame.N kohn ePejgamberit a.s. sht dhnzekat edhe pr devet, dhent, lopt, madje ato q janrritur npr kullosat e shtetit , duke llogariturmbi t ardhurat minimale e cila gjithmonsht e liruar nga zekati.gjithashtu kan qen t liruarashtazt q kan shrby prtransport, lavra dhe pr ujitje.Ekziston edhe nj taks , 2.5 % nkursimet, ar dheargjend .Ajo e ka detyruar individin q ta aktivizoj pasurin e vet ( t vejn qarkullim ) ,e jo ta tuboj dhe ta grumbulloj.18


16/24

Gjitha kto aspekte q u prmendn jan t nj rndsie t vecant pr individin dheshoqrin.Sepseprmes taksave njeriu prfiton por edhe shoqria, kshtu interesi shti prbashkt dhe ktu nuk kakurrnjfar t keqeje dhe shfrytzimi.Nse vshtrojmaspekte t ekonomis perndimore dheparimet e ekonomistve perndimor mbimarrjen e tatimeve ather ne vrtet nuk bijm ndeshme sheriatin Islam .Sepse gjatpagess s tatimeve duhet t ekzistojn disa principe dhe rregulla,duke

u nisur ngakater principet e Adams Smithit sic jan : barazia, saktsia , siguria dhe lehtsimigjat15m gjrsisht shiko n Mendimet Ekonomike Islame I , Grup Autorsh, Tetov 2002 f.7516Karakteristikat e Sistemit Ekonomik Islam, Mr.Bashkim Aliu, Shkup 2005 f.10217

Veliki Finansijski Prirucnik 1 Grup Autorsh, Beograd 1974 f.28718

Hyrje n Islam , Dr.Muhammed Hamidullahu, Shkup 1985 f.158-159mbledhjes s tatimeve.

19Kto principet njherit edhe jan baz mjaft efikase nvshtrimin ton mbi urtsin e tatimeve.Dhe pr nfund do t numrojm disadobishmri t individit dhe shoqris nga shfrytzimi i tatimeve .Ktu nuk kemi prqllim t vendosim baza shkencore t rradhitjes son por thjesht njprsiatjemetodologjike nga ajo q mund ta perceptoj koka e njeriut n nxjerrjen e urtsive ttatimit .1.Tatimet sigurojn shtetin-N kt mnyr mbushet arka shtetrore dhe ka nj bazsigurie shteti nga t ardhurat e shoqriss saj.Marrja e tatimeve nga shteti ka karakterzhvillimi t saj dhe shoqris njashtu edheforcimi i saj i brendshm dhe hartimi ipolitikave t saja strategjike t jashtme ndrlidhet nmnyr direkte me pagesn etatimeve nga individt dhe subjektet ekonomike pr shtetin.N ktmnyr njashtuedhe financohet operatura shtetrore e cila punon pr t mirn e shoqris dhesakrifikon

koh dhe mund n kt aspekt.2.Tatimet sigurojn shoqrin-Prmes pagess s tatimeve shoqria mund q t`iabsorboj mirsit q rrjedhin nga kto e qjan me t vrtet t shumta.Prmes ktyremundsohet q njerzit dhe shoqria t ken njinfrastruktur mjaft t zhvilluar dhe q iprshtatet trendeve bashkkohore dhe botrore.Njashtu edhendrtimi shkollave dheinstituteve shkencore sht n t mirn e shoqris ku ky ndrtim nuk do t mundtrealizohej pa bazn e saj fillestare n investim pagesn e tatimeve nga shoqria.Ktoinstitute ndikojndirekt n zhvillimin e shoqris dhe menaxhimin e saj kah ajo q shte dobishme prshoqrin dhe ndalimin e t dmshmes pr t .Krijohen gjenerata t traintelektualsh t cilt do t ishrbejn ksaj shoqrie.Njashtu financohet edhe ushtriadhe policia dy elemente kyce n mbajtjen erendit , siguris dhe qetsis brenda shtetitdhe shoqris s tij.3.Tatimet sigurojn individt-Individi tash duke nxjerrur pjes nga e ardhura e tij prsigurimin social , invalidor, penzional etj aiose familja e tij pas nj periudhe t caktuarndjen nj mas t caktuar t siguris.Zatenedhe puna m e mir q mund t bhet nIslam sht edhe ushqimi i familjes tnde dhesigurimi i saj nga sprovat materiale nkt bot.Njashtu individit i mundsojn njshkollim mjaft cilsor, mjekim t till, nj jet t rehatshme dhe siguri t plot nga hajnat endryshm.Ktu duhet t ceki edhe njurti mjaft interesante, njeriu ose myslimani i cili mendonse ka arritur nj mas t caktuart dituris islame mendon se sht mir q t i bhet dm shteteve t


17/24

ndryshme q nukkan kushtetut islame dhe mendojn se nuk sht mir q ktyre vendeve t ujepettatim.Po mir, kto vende q t`i i quan se jan kundra teje, tije t siguruan streh,sigurimsocial, sigurim penzional, bile t pranuan nn prehrin e tyre n kohn kur shteti ijot tprndjeki dhe t i nuk e sheh t arsyeshme q obligimet q ke ndaj saj t i kryesh.T lutemlogjiko.Kamata

N mesjet popullata ka qen bujqsore.Atje sikur nn qeverin feudale, tregti kamundur t ket vetmpak dhe pr shkak t ksaj edhe profiti ka qen i vogl.Pr shkakt ksaj ligjet pr fajdexhitkan qen t arsyetuara.Megjithat n ndonj tok19Rroli dhe ndikimi i Tvsh n politikn e pergjithshme fiskale t R.M. , Selami Aziri , Tetov2006 f.3bujqsore njeriu shum rrall ka arritur n pozit q t marr para borxh vetmnsevarfrohet dhe jeton n mjerim...Henri VII e kufizoi interesin(kamatn) deri n10%.Jakov I e kufizoi n 8%, Karl II n 6 %, Ana n 5%...N at koh dhnsit e kredivekan qenmonopolista dhe pr at ka qen vshtir q ato t vendohen nnkontroll...N kohn ton norma eprofitit e rregullon normn e interesit; n at kohnorma e interesit ka rregulluar normn e

profitit.Kur dhnsi i kredis ka venduar normt lart interesi pr huamarrsin , tregtariose huamarrsi sht detyruar q t ket sisynim norm t lart profiti.Pr shkak t ksajprej xhepit t konsumatorit sht marrnj shum e madhe e parave q t vij n xhepin ehuamarrsit t kredis.M thuhet se tash merren pr cdo vjet n panagjurin n Lajpcig 10guldena, ajo sht30 prqind; disa shtojn se n panagjurin n Nojenburg , ka qen 40 prqind: metvrtet sht ashtu apo jo , un kt nuk e di.Pr marri , cfar shejtani i zi n fund dotdal?...Cili tash n Lajpcig i ka 100 flori , ai n vjet merr 40 , ajo do t thot q n vjett hahet nj fshataros nj qytetar.Nse ai ka 1000 flori, ather ai n vit merr 400, ajodo t thot se n vit ai han nj ricar osenj vitez.Nse ai ka 10000 flori , ather ai nvit merr 4000; ajo do t thot q ai n vit do t haj njgrof.Nse ai ka 100000 flori,ather ai n vit merr 40000 q do t thot se ai n vit han nj knjaz tmadh.Nse aika 1000000 flori, ather ai n vit merr 400000, q do t thot se pr nj vit ai

han njmbret t madh.Dhe pastaj nuk u bie pre asnj rreziku n jet e as n pasuri, asgj nukpunon ,rrin ndr hije dhe pjek molla: q do t thot se nj idiot i till mund t rrijedhe pr dhjetvite n shtpi dhe ta haj krejt botn.Para 15 viteve kam shkruajtur kundr fajdes , sepse ajo aqshum ishte forcuar n ckanuk munda t shpresoj n asnj ndryshim n t mir.Prej asajkohe ajo aq shum uzhvillua dhe u avancua cka m nuk dshiron t mbetet si pjes por si trsi ,nukdshiron t mbetet si mkat e as si turp, por nderohet si dicka grandioze dhendershmri, sikur ajo t ukushtonte njerzve dashuri t madhe dhe ndonj shrbimkrishter.Cka mund t ndihmoj tashkshilla kur turpi u shndrrua n nder, a mbajtsi iturpit mirbrs.Lombardian, evrej ,fajdexhinj dhe gjakpirs ishin bankiert tan t par, ndrmjetsittan t par bankier, karakteri ityre thuajse mund t quhej infamen...Pastaj atyre iubashkuan artarit londineze.Trsishtmarrur...bankiert tan t par ishin...kompanishum e keqe, ata ishin fajdexhinj egoist, zemrngrns me

zemr prej guri.Shembullin q dhan Venecijant(themelimi i nj banke) gjeti aq shpejtprkrahs ; tgjitha qytetet afr detit dhe prgjithsisht t gjitha qytetet tjera , t cilt kankrijuar mepavarsin e tyre dhe me tregtin e tyre nj emr , formuan bankat e tyre tpara.Kthimitek anijet e tyre , e cila shpesh ka ndodhur q t vonohet, pavrejtur sjelli deri teshprehija emarrjes kredi, ndrsa zbulimi i Ameriks dhe prej ktu tregtia me t edhem shum eforcuan kt shprehi. Prcjellja e anijeve bartse me mall forcoi marrjen e krediteve nshuma t mdha, cka pat ndodhur vecse n shekullin e vjetr n Athindhe Greqi.Qyteti Brizh ka patur1308 shoqata sigurimi.Prej parave t dhna me interes(kamat) te populli jon afrsisht e dhjeta pjes a


18/24

shtdhn pr biznesmen , q me to ta udhheqin ndrmarjen e tyre ; ato q n pjesn mt madhe janartikuj luksoz dhe pr shpenzimet e atyre njerzve, t cilt edhe pse janpronar t mdhenj prap parate tyre shum shpejt i japin n krahasim me pasurin etyre t palvizshme, ato m shpejt kto pasuri tpalvizshme i vndojn nn hipotek.Varshava bri nj operacion t madh me fletobligacionet ,vetmse qllimi kryesor dhebaza e saj ishte veprimtaria me fajde e bankierve t tyre.q t

vijn deri te parat, ato jan munduar dhe kan gjetur jashta vendit kredi pr fletobligacione inblanco...Kisha ndaloi q t merret kamata, mirpo nuk ndaloi q t shitet prona, q t ndihmojdiknd qt pasurohet prmes rrugve piramidale...Pa ndalimin e interesave(kamatave) kishat dhe manastiret asnjher nuk do t kishin mundsi q t bheshin aqtpasura.20Ndrkaq n nj vend n internet shkruante kshtu:Drejtori i keshillit drejtues"Sosijetezheneral banke" ne Serbi , Goran Pitic vleresoi nje politike te re monetare NBS qedo tesjellte deri te aplikimi i sistemit "Stop Kamates" neper banka..."Me shume ky sistem varet edhenga ajo se sa NBS punon ne rezervat e saj meaplikimin e ketij sistemi "Stop Kamates", thaPitic.""Une edhe me tej jam i bindur se shkaktar kryesor te inflacionit ne te hyrat publike ,

nedeficitin kuazifiskal dhe ne strukturen monopolistike eshte sistemi kamator",deklaroiai....NBS ka eksperimentuar mjaft deri tani per venien ne kontroll te inflacionit , tha Pitic...21

Thot All-llahu xh.sh. n kur an:All-llahu e zhduk kamatn dhe shton lmoshat.( El-Bekare, 276)Ata q e han kamatn, atanuk ngrihen ndryshe vetm se si ngrihet ai i menduri nga t prekurit e djallit...(Bekare ,275)Kamata n trsi sht dm-sherr, n esenc ajo sht zullum-padrejtsi, ndrkaqprezenca e kamats ntransaksione sht gj e urrejtur t ciln nuk e don mendja eshndosh.T gjitha librat qiellore ekan konfirmuar t qenit e kamats gj e urrejtur,pr at edhe t gjitha librat qiellore e

ndaluan.Kamata sht tirani ndaj njerzve dhe shfrytzim jo i drejt i nevojave dhegjendjes sngusht t tyre pr ti grabitur pasurit e tyre n mnyr jo t ndershme.Mirpo,kymesazh i mbrapsht i kamats, do her shkakton kundrefekt dhe reflektohet negativishtn jetnnjeriut.Kjo, ngase karakteri i ktill i kamats ngjall urrejtje, mllef dhe armiqsin zemrat e tpsuarve nga kamata, poashtu shkakton grindje dhe kacafytje mesnjerzve duke e kallur ndjenjn ehakmarrjes te njeriu.Nga aspekti social, kamata e zgjeron hendekun n mes shtresave t njerzve.Skndejmi, mund t themi se nuk bn t shihet ndalimi i kamats thjesht si njdispozit juridike Islamee cila dikton ndshkim n botn tjetr dhe reflektohetnegativisht n karakterin e njeriut n ktbot, por kjo dispozit ka ndikim t qart dheevident n ekonomi, finansa, menazhimin e resurseve dheplanifikimin e buxhetit tshtetit apo kompanis.Pra, kjo dispozit participon n fikh-jurisprodencn Islame, ekonomi, politikn financiare,politikn sociale, etj, sepse sikur q

kan konstatuar ekspertt e ekonomis, kamatashkakton trazira ekonomike dhe sociale pr shkakt prhapjes s papunsis, rritjes smimeve, uljes s prodhimit, etj.Poashtu, pasojat e saj kan t bjnedhe me aspektinpsikologjik sepse Allahu xh.sh. e shpalli pr ndalimin e kamats ajetin m ttmershmn Kuran duke i shpallur luft atij q nuk largohet nga kjo pun eshmtuar.Njkohsisht,edhe i drguari i Allahut s.a.v.s. tregoi se kamata sht prejmkateve m t mdha shkatrrueset cilat ia ekspozojn njeriun dnimit tdhimbshm n botn tjetr dhe mos prfshirjen e tij n mshirn eAllahut n ktbot.Poashtu, i drguari i Allahut e mallkoi at q e han kamatn, at q e jep kamatn,at qe shkruan aktin me kamat dhe ata q e dshmojn aktin e kamats.Nisur nga kjo, themi se urtsia e


19/24

par e ndalimit t kamats sht ndalimi ipadrejtsis, mirpo jo n kuptim t ngusht tfjals, gjegjsisht padrejtsi e cilaprfshin nj sfer t caktuar por jo edhe sferattjera.Kamata sht padretsi-zullum nekonomi, n marrdhniet shoqrore, n formimin epersonalitetit t njeriut, n aspektinpsikologjik, etj.Kamata sht padrejtsi edhe nga aspekti i mbylljes sdyerve t

20Vllimi i III i veprs KAPITAL t autorit KARL MARKS viti i botimit 1976 n Shkupf.562,56321

http://www.blic.co.yu/blic/arhiva/2006-09-11/strane/ekonomija.htmmirsis ndaj njerzve, e lufton solidarizimin e njerzve mes veti, e apstrahonbamirsinndaj tjetrit, etj.Kjo, ngase nevoja e skamnorit dhe nevojtarit nuk plotsohetme lmosh dheborxh bamirs, por kjo nevoj plotsohet me kamat, ndrkaq pasndalimit t kamats, njerzit do tsolidarizohen mes veti duke i ndihmuar njri tjetrit painteres dhe pa mos menduar q tashfrytzojn nevojn e skamnorve pr ta shtuarpasurin e t pasurve n mnyr jo t ndershme.Nse eanalizojm urtsin e ndalimitt kamats nga aspekti ekonomik, do t bindemi se kamata e pengon

procesin einvestimit t pasurive n projekte t dobishme si dhe del problem kryesor nrrug tkrkimit t pasuris hallall prmes shitblerjes legjitime dhe bizniseve tjerabrendakornizs Islame.22

Instrumentet Financiare IslameNe vetmse biseduam rreth disa prej instrumenteve t financs islame.Por mkonkretisht rrethinstrumenteve kyqe te saj nuk kemi biseduar ende.Atoinstrumente jan t shumta dhe mjaft fleksibile e tkuptueshme dhe tzbatueshme n shoqri, por ne do t i prmendim vetm disa m kryesoret e tyre.Mushareka:Kjo i referohet thjesht partneritetit. Kjo sht si nj marrveshje pr punt prbashkt qnnkupton kushtet e partneritetit. Pr shumicn e punve tprbashkta (partneritetet) q t jan

n pajtim me ligjin islamik, t dyja palt duhet tmarrin pjes n fitim dhe humbje, e jovetn n profit/fitim. Kjo teknik mund t prdortpr investime apo financime afat-shkurta.23

Partneritet, e lidhur per periudhe te caktuar ,e formuar per realizimin e ndonj projekti tecaktuar.Te kjo form partneriteti ose te kyinstrument i banks islame duhet q n fillim mennshkrimin e marrveshjet t caktohetforma e ndarjes s fitimit dhe mnyra e mbulimit thumbjes.Sipas ksaj forme memenaxhimin e projektit duhet t caktohet vetm nj person i caktuar ,ndrsa banka mepjesmarrje simbolike prfaqson menaxhimin e saj me kt projekt tcaktuarekonomik ose investues.24

Musharakeja sht nj term q shpesh prdoret n kontekstt mnyrave islamet financimit.Konotacioni i ktij termi sht paksa m i kufizuar setermi Shirkeh, icili rndom shtprdorur n t drejtn islame. Pr t pasur pr qllimqartsimin ekoncepteve baz, eshohim t rrugs q n fillim t'i shpjegojm kuptimet esecilitterm ve e ve.Fjalashirkehdo t thot"pjesmarrje / ndarje" dhe nterminologjin e Fikhut islam, ajondahet n dy lloje:1) Shirketu'l-milk:t thot 'bashkpronsi' e dy a m shum personave mbinj pron tcaktuar. Ky lloj shirketi mund t lind n dy mnyra t ndryshme: ndonjherajoformohet n baz t zgjedhjes s palve. Pr shembull,nse dy a m shum


20/24

personablejn nj pajisje, ajo do t jet pron e prbashkt e tdyja palve dhe relacionimidistyre sa i prket ksaj prone quhet shirketu'l-milk.Ktu ky relacion ka lindur si rezultatizgjedhjes s tyre, ngase ata vet kanvendosur ta blejn bashkrisht at pajisje.Mirpo, karaste kur ky lloj shirketi lind n mnyr automatike pa ndonjveprim tndrmarr ngapalt. Pr shembull, pas vdekjes s nj personi, t gjithpasardhsit e tije trashgojn

pasurin e tij, e cila bhet pron e prbashkt e tyre sipasoj automatikee vdekjes s atijpersoni.22

URTSIA E NDALIMIT T KAMATS , Mr.BASHKIM ALIU f.223

burimi: www.ekonomia-islame.com24

burimi:www.biznis.com2) Shirketu'l-'akd:sht lloji i dyt i shirketit q nnkupton"nj ortakri t bazuar nnjkontrat t ndrsjell". Me qllim shkurtsie mund tprkthehet edhe si "ndrmarrjeeprbashkt komerciale".Shirketu'l-akdi m tej ndahet n tri nnlloje:a)Shirketu'l-emval,ku t gjith

ortakt investojn kapital nnj ndrmarrje komerciale.b)Shirketu'l-a'mal , ku t gjithortakt bashkrisht vendosint ofrojn disa shrbimepr shfrytzuesit e tyre dhe ku mimii fituar nga ktoshrbime shprndahet ndr ortaktsipas nj prqindjeje t marr vesh mpar. Prshembull, nse dy persona merrenvesh q t nisin bashkrishtshrbimerrobaqepsie pr shfrytzuesit e tyre me kusht qfitimet e realizuara nktmnyr t derdhen n nj fond t prbashkt i cili m vondo t ndahet midis tyrepamarr parasysh shumn e puns q e ka kryer aktualishtsecili prej tyre, ky llojortakrie dot ishte nj shirketu'l-a'mal, q ndryshe quhet edheshirketu't-tekabbulose shirketu's-sana'iose shirketu'l-ebdan.c)Nnlloji i tret i shirketu'l-akdit sht Shirketu'l-vuxhuh , Ktuortakt nuk investojnasgj. Krejt at q ktu e bjn ortakt sht t blejnmallra mepages t shtyr e t'ishesin t njjtat me para n dor. Fitimi i realizuarn kt mnyr

ndahet ndrmjet tyren prqindje sipas marrveshjes.T gjitha kto forma t "pjesmarrjes /ndarjes" ose ortakris titullohen sishirkeh nterminologjin e Fikhut islam, ndrsa termimusharake nuk haset nlibrat e fikhut. Kyterm (pra musharakeja) tani von ka filluar tprdoret nga ana eatyre q kan shkruarlidhur me temn e formave islame t financimitdhenormalisht sht i kufizuar n nj llojt veant t shirketit, respektivisht, tshirketu'l-emvalit, ku dy ose m shum personainvestojn nga nj sasi t kapitalitt tyre n njndrmarrje t prbashkt komerciale.Megjithkt, ngandonjherkjo e prfshin edheshirketu'l-a'malin, ku ortakriazhvillohet n biznesin eshrbimeve.Nga ky diskutim bhet eqart se termi shirkeh kanj kuptim m t gjer sesatermi musharake ashtu si prdoretsot. Ky i fundit sht ikufizu ar vetm nshi rketu 'l -emval in, kurse i pari i p rfshi nt gjitha llojet ebashkpronsis dhe tortakris. Tabela 1 tregon llojet e ndryshme t

shirketit dhe dyllojet q quhenmusharake n terminologjin moderne.Duke qen semusharakeja shtm relevante pr qllimin e diskutimit tone dhe se sht thuajse analoge meshirketu'l-emvalin, ne tani do t merremi me t,duke sqaruar n radh t parkonceptintradicional t ktij lloji shirketi, e pastaj dot'i kushtojm edhe pak kujdes zbatimitt sajn konceptin e financimit nkontekstin modern.25

Murabaha:


21/24

Perfaqeson shitjen e mallit me cmim qe haptazi tregohet fitimi i shitsit dheblersit.Kyinstrument sot sht njri prej instrumenteve m me rndsi pr bankatislame.Klientt janinformata t sakta se pr sa para kan nevoj pr t funksionuarbiznesi i tyre si duhet, por edhe bankatndaj klientit t saj tregon nj sinqeritet t hapurse deri n sa para mundet t`i huazoj dhe sa krkonfitim nga ai huazim.Mirpo kyinstrument n krahasim me instrumentet tjera bankiere sht m n

rrezik pr shkak thapsirs pr manipulim nga personat e tret dhe nga vet pjesmarrsit n biznes.26Njra nga llojet m kontroverse t transaksioneve, sht kontrat e shitjes n t cilnpagesatbhen pas nj kohe pasi q t mirat jan kontraktuar (pr t cilat sht kryertransaksioni). Shfrytzohet sibaz n punn bankare t bankave islamike moderneduke qen se pagesa e marr pr pagesn evonuar sht m e lart se mimi i tregut (zakonisht sipas nj shume q krahasohet me shkallt einteresit/kamats).27

Murabaha25

HYRJE N SISTEMIN FINANCIAR ISLAM , po aty f.15-16

26www.biznis.com27

burimi:www.ekonomia-islame.comsht nj term i s drejts s sheriatit i cili prfaqson nj lidhje t vecant n shitje kumeshitsin (bankn) mirren vesh me blersit e tyre q t`I sigurojn mallrat ndryshme(matrial ndrtimor , pajisjet , aparatet shtpiake etj) n baz t dhnies s njpjese tcaktuar fitimi paraprakisht.Element kyc I murabahas sht q me t vrtet shitsi ttregojsaktsisht profitin e tij blersit.28

Mudarabe:

(Poashtu quhet edhe Kirad):Kjo sht kontrat e ndarjes s fitimit dhehumbjes. N kt njra pale ofron kapitalinndrsa tjetra menaxhon ndrmarrjen. Nseka humbje, pronari i kapitalit pson humbje n financa,ndrsa menaxhuesi psonhumbje n pun. Nse ka fitim, t dyja palt ndajn fitimin sipasmarrveshjesparaprake..29El-Mudarebe sht partneriteti mes dy apo m tepr personave kur njri merr pjesmkapital kurse tjetri me pun dhe aktivitet , duke u marr vesh q profiti t ndahetmestyre konform prqindjes s caktuar.Humaniteti i sistemit ekonomi islam n kt drejtimshihet n faktin se Islami e ndaloikamatn , por hapi para muslimanve mundsi t reja t shtimit t

pasuris dhe profititn mnyr t ndershme dhe duke mos prfituar n kurriz t t tjerve.Mudarebaprfaqson pjesmarrjen e prbashkt n bankn islame ndrmjet klientvedhe banks n projekte tcaktuara. Perfaqeson marrveshje midis dy paleve ku njrapale(raab al-mall) ose shfrytzuesi i tedrejtave, i beson parate e veta pales tjetr e cilaquhet(mu-darib) ose i besueshmi. Sipasktij instrumenti parat merren hua dhenjkohsisht merret pjes edhe n fitim edhe nrrezik.Nse dy individ, psh. bashkohen,secili jep gjysmn e kapitalit dhe nse punojn s bashku ,ndarja e fitimit nuk sht ernd, por nse kapitali rrjedh nga nj an, kurse puna nga ana tjetr , ose nsedy vet japin kapitalin dhe vetm njri punon , e kshtu me rradh, ather shprblimi i


22/24

merituarn punn e kryer , n baz t kushteve t konfirmuara m par , merren parasysh parase tndahet fitimi.Me siguri jan ndrmarr edhe masat e sigurimit q t evitohet rreziku, porIslami lyp q n cdo marrveshje kontraktuese t dy ant e kontraktuara t marrinpjesedhe n fitimin edhe n humbjen me t njjtat kushte.Ky instrument i banks bazohet n at q njra paldhe tjetra duhet t ken t drejtpjesmarrje n profit edhe pse mallrat e t dy palve n cilsi dallojn.Nuk

sht nrregull q t caktohet shum fikse n marveshje dhe sipas ktij instrumentipatjetrduhet ajo t prfaqsohet n marveshje me prqindje.Ndrsa n rast t humbje secilihumb atq e ka investuar dhe as m shum e as m pak.Sipas ksaj banka humbmjete t saja financiare osemateriale, ndrsa klienti humb kohn, mundin dhe kjoparaqet humbje jomatriale. Principesipas t cilave nuk sht shprehi przierja e kapitalitvetanak t mudarebes me kapitalin emarrveshjes mudarebe prfaqson principinklasik t ktij instrumenti bankar, ndrsa mudarebe nkohn moderne ose neoklasikedominon rregulli se bankat islame duhet t shfrytzojnqeverisjen m kapitalin aksionarbashkarisht me kapitalin e depozitorve t saj. Rndsia ektij inovacioni n sisteminfinanciar islam sht e pakrahasueshme.30

Ixharah(Lizing):

sht kontrat q prfshin dhnie me qira me an t s cils28

Islamsko bankarstvo u praksi ,Mr. Ahmet Alibaif.3

29

burimi:www.ekonomia-islame.com30

Islamsko bankarstvo ,Edhem BakiSarajevo 2002 f.9-10

shrbimet e personit apo nj entiteti legal apo organizat mirn me qira n kompensimpr nj pages prt ciln jan pajtuar m pare. Kjo kontrat sht e ngjashme meqiradhnie apo pages hyrse prhua, apo marrveshje pr qira-angazhim-blerje. Kjomund t ket si pike prfundimtarekalimin e pronsis nga njra pale n tjetrntrsisht.31O besimtar, kur merrni hua prej njri-tjetrit pr nj afat t caktuar, shkruajeni at. Dhe ngagjiu juaj le t shkruaj nj shkrues i drejt dhe t mos ngurroj nga t shkruarit ashtu si e ka msuarAll-llahu. Le t shkruaj, ndrsa atij le t'i diktoj ai q pranon borxhin, le t'i friksohet All-llahut, Zotit t tij e t mos lr mangt asnj send nga ai. E n qoft se ai q ngarkohet me borxhsht i paaft mentalisht,sht i mitur ose nuk sht n gjendje t diktoj, ather le t diktoj drejtkujdestari i tij. Krkoni t dshmojn dy dshmitar burra nga mesi juaj, e n qoft se nuk jan dy burra,

ather nj burr e dy gra, nga dshmitart q i plqeni. (Dy gra n vend t nj burri) Pr at se nse njraprej tyre gabon, t'ia prkujtoj tjetra.Dshmitart t mos refuzojn kur t thirren. Dhe mosprtoni pr ta shkruar at dhe afatin e tij, i vogl qoft ose i madh, sepse kjo sht m e drejt te All-llahu,m e fort pr dshmi dhe m afr mosdyshimit. Vetm nse sht tregti emenjhershme (dora-doras) q e praktikoni mes jush, ather nuk sht ndonj mkat tmos e shnoni. Por, kur bni shitblerje, dshmojeni. E ai (pronari i pasuris) nuk dmton as shkruesit asdshmitart, e nse bni (dmtimin), ai sht mosrespekt i juaj (ndaj dispozitave t All-llahut).Keni frik All-llahun se All- llahu ju dhuron dituri (t jashtzakonshme), All-llahu sht i


23/24

Gjithdijshm pr do send. ( 2 : 282 ) E n qoft se gjendeni n udhtim dhe nuk gjenishkrues, ather merrni peng (paradhnie ose kapar). E nse i besoni njri-tjetrit, atij q isht besuar le ta zbatoj at (emanetin) q i sht besuar, dhe le t ket frik All-llahun,Zotin e tij.Mos e fshehni dshmin, sepse ai q e fsheh at sht mkatar me zemrn e vet,All-llahu di atq veproni.( 2 : 283 )

Para se t prshkruajm lizingun, paraprakisht do t prmendim dy nga principet bazt financave nIslam me qllim t zhvillimit t premis pr shqyrtim-kuptim plot pr sa iprketlizingut.1.duhet t jet financ aktive-principi i par baz i Sheriatit sht se, si kundrshtare emarrdhnieve tregtaremonetare konvencionale apo tradicionale. Profiti [sht fituar kur dika q kadobi tqensishme sht shitur apo ofruar pr shfrytzim. Paraja nuk ka vler t qensishmeapo tbrendshme, si e till, transaksionet me para ( i njejti qarkullim ) nuk mund tnxjer profit prderisa RIBA e kmben at n cilsi reale pr t transaksionuar.2.duhet t jet nj elemnt i rrezikut-elementii dyt baz i Sheriatit sht se nuk mund t pretendohet pr profit apo shrbimpr nj pron /transaksionrreziku i s cils nuk rrjedh nga vet prona/transaksioni.Duke u bazuar n principet themelore tlartprmendura, mnyrat apo instrumentet mideale pr sa i prket financave n Sheriat janMUSHARAKA dhe MUDARABAH, tndjekura nga Selam dhe Istinsa.Murabaha dhe lizingu nuk jan

mnyra origjinale pr sai prket financave. Sidoqoft, plotsimi i nevojave speciale n rast kumnyrat apoinsturmentet ideale si MUSHARAKA dhe MUDARABAHA nuk zbatohen pr fardo31

burimi:www.ekonomia-islame.comarsye, kan qen t lejuara n subjektin e Sheriatit, n kushte speciale.32

PrfundimKtu edhe po e prmbyllim analizn ton me shpres se kemi qen t kuptueshm ngamasa e lexuesve..Npika t shkurtra u munduam q t sqarojm disa problemeekonomike q tangojn realitetin eekonomis bashkkohore dhe calimin e shumics sshteteve n bot.Kolapsi ekonomik botrorka zgjidhje , pr kt dshmuan ktoargumente t cilat u munduam t i analizojm nn frymn e ekonomis

islame dheparimeve t saj t cilat ishin baz e analizave tona.Si alternativ n kto kohra ponaparaqitet sistemi financiar islam i cili ka zgjidhje mjaft efikase pr cdo procesekonomikn shoqri.E vrteta sht e vetme dhe primare,ai sht Islami i cili erdhi pr tmirn enjerzimit dhe jo kundr saj.All-llahu xh.sh. sjelli shum Pejgamber nhistorinnjerzore pr ta ndryshuar gjendjen dhe jo pr ta restauruar n pun t kqija dhe tliga.Dhen fund sjelli mrekullin m t madhe n rruzullin toksor, Kur`anin i cili shtudhzim prnjerzit, shrim pr zemrat dhe model jete pr njerzit objektiv.All-llahuxh.sh. librin e shenjtprmes Muhammedit a.s. ua kumtoi njerzve.Muhammedi a.s.ishte nj njeri i cili nuk dinte shkrimlexim dhe nuk ishte me prejardhje mbretrore.Ktofakte e bindn Nexhashiun q ta pranojIslamin, por nuk sht rasti i vetm nhistori.sht vetm se pjes e saj.Pasiq Islami shtsistem jete pr cdo njeri ai uprkujdes edhe pr mardhniet ekonomike t njerzve , mardhniet

politike dhesociale n shoqri.Gjitha kto njohuri u bartn npr shekuj nga shkenctarmysliman tcilt me zell i prvetsuan diturit islame dhe zbuluan shum shkenca t rejanshoqri.Dshmuam se n shtetet me numr t vogl t popullsis m t preferueshme janforma treja kontraktimi, njashtu kamatat kan vendin e ndaluar n islam .Udhtuamn historinislame me qllim krahasimin e ekonomis me baz kamatn me at joamatore.Dhe pr fund mund tkonkludojm se sistemi financiar islam sht nj zgjidhjemjaft efektive e t gjitha ngecjeve dheproceseve destruktive n shoqrin njerzore. OAll-llahu im kt punim modest ma mundso q n ditn


24/24

e gjykimit t bhet drit prmua, dhe t lutem o Zot q t m mundsosh pamjen Tnde n xhenet.T All-llahut jemidhe te Ai edhe do t kthehemi.32

Islamic Financial System , Ravil Hairetdinov , prkthim i Gezim IsmailitLiteratura e Konsultuar:

1.Kur ani Fammadh prkthim me komentim n gjuhn shqipe2.Fikhu Zekat 1 Dr.Jusuf Kardavi , Shkup 20053. Karakteristikat e Sistemit Ekonomik Islam, Mr.Bashkim Aliu, Shkup 20054.Mendimet Ekonomike Islame I , Grup Autorsh, Tetov 20025.Hyrje n Islam , Dr.Muhammed Hamidullahu, Shkup 19856.HYRJE N SISTEMIN FINANCIAR ISLAM , Muhammad Taqi Usmani Idaratul Ma'arif Karai, Pakistan Botimi i par, 19997.Fetvat e t Drguarit t All-llahut , Ibn Kajjim El-Xhevzije , Shkup 20068.Komenti i Dyzet Haditheve t Imam Neveviut , Dr.Mustafa el-Buga , Muhjidin Mistu ,Shkup20039.URTSIA E NDALIMIT T KAMATS , Mr.BASHKIM ALIU

10.Islamic Financial System , Ravil Hairetdinov , prkthim i Gezim Ismailit11.Islamic Banking , perkthyer nga Ali Maksuti12. Sistemi Ekonomik dhe Fiskal gjat jets s profetit Muhamed (s.a.v.s.) , nga M.A.Sabzeari , perkthehu Dritan Skenderi13.Islamsko bankarstvo , Edhem Baki Sarajevo 200214.Islamsko bankarstvo u praksi , Mr. Ahmet Alibai15. Rroli dhe ndikimi i Tvsh n politikn e pergjithshme fiskale t R.M. , Selami Aziri ,Tetov200116. :Leksikon i Vogl Ekonomik , Prof.Dr,Hajrullah Gorani , Prishtin 200617. Veliki Finansijski Prirucnik 1 Grup Autorsh, Beograd 197418.Vllimi i III i veprs KAPITAL t autorit KARL MARKS viti i botimit 1976

nShkup19.Fjalor elektronik shpjegues20.www.ekonomia-islame.com21.www.biznis.com22.www.blic.co.yu

Documents

Univerziteti Shteteror i Tetoves