Urządzenia dla Energetyki 4/2014

Specjalistyczny magazyn branżowyISSN 1732-0216INDEKS 220272

Nr 4/2014 (79) cena 16 zł ( )w tym

8% VAT

| www.urzadzeniadlaenergetyki.pl |

UR

ZĄ

DZ

EN

IA D

LA

EN

ER

GE

TY

KI 4

/20

14

(79

)

• Zabezpieczenia jednostek wytwórczych małej mocy i przykłady realizacji w oparciu o urządzenia zabezpieczeniowe firmy JM-TRONIK •• Zastosowanie nowoczesnych metod diagnozowania układu izolacyjnego w eksploatacji transformatorów i generatorów • Optymalizacja wizualizacji

informacji o procesie technologicznym • Danfoss Drives – Przetwornice częstotliwości VLT® – 45 lat ciągłego rozwoju •• SPRECON-ET-3 - nowa seria sterowników, rozwiązanie dla SSiN i „Smart Grid” •

79

http://www.urzadzeniadlaenergetyki.pl

Usługi nasze przeznaczone są dla wytwórców energii elektrycznej o rozbudowanym systemie elektroenergetycznym, a także innych odbiorców intensywnie użytkujących urządzenia energetyczne.Nasze działania zmierzają do: wydłużenia żywotności urządzeń elektroenergetycznych, ułatwienia ich dozoru i obsługi oraz zmniejszenia kosztów ich eksploatacji.

Zakres działania:Remonty transformatorów w miejscu zainstalowania

Remonty transformatorów w zakładzie remontowym

Mobilne laboratorium diagnostyczne transformatorów i innych urządzeń elektroenergetycznych

Badania ochrony przeciwporażeniowej powyżej 1kV

Zabezpieczenia energetyczne

Termowizyjna Diagnostyka urządzeń energetycznych

Systemy monitoringu on-line wyładowań niezupełnych Generatorów i Maszyn WN

Systemy monitoringu DGA oleju on-line w transformatorach

ZUT Energoaudyt Sp. z o.o.ul. Marszałkowska 87/10700 - 683 Warszawawww.zutenergoaudyt.com.pl

Adres do korespondencji:ZUT Energoaudyt Sp. z o.o.ul. 25 Czerwca 29 26-600 Radom

Tel + 48 (048) 377-97-17, 377-97-18Fax + 48 (048) 377-97-19, 362-29-71

[email protected]

OD REDAKCJI

4 URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 4/2014

Silva rerum energetyki 2014Dla użytkowników energii elektrycznej najważ-niejsza jest dostawa energii elektrycznej. Nie zda-ją sobie często sprawy – i nie muszą - skoro nie są specjalistami od energetyki, że pomimo, iż wy-twarza się prąd elektryczny, dzięki poznaniu przez człowieka określonych i wciąż niezmiennych praw fizyki, jednak aby sprostać wymaganiom i potrzebom użytkowników, niezbęd-ne jest pośrednictwo coraz bardziej rozbudowywanego instru-mentarium. Innymi słowy, sprzętu i urządzeń nowych generacji, gwarantujących optymalną z punktu widzenia techniki i ekono-mii produkcję energii i jej przesyłu.Treści zawarte w aktualnym „UdE” stanowią dowód, iż sektor ener-getyczny i cała branża elektroenergetyczna należą do działów go-spodarki, które nie mogą sobie pozwolić stagnację techniczną i organizacyjną.Potrzeba jest zazwyczaj skuteczną matką wynalazków, uspraw-nień i tego wszystkiego, co zawiera się w określeniu: racjonaliza-cja. Dla tych inżynierów, którym się ich novum udanie sprawdziło w eksploatacji pozostaje zawodowa satysfakcja. A naszą już o wie-le skromniejszą redakcyjną satysfakcją pozostaje to, iż jako czaso-pismo pośredniczymy w tej wymianie myśli technicznej. Będzie ona pełniejsza, jeśli w ocenie Państwa publikowane artykuły staną się dla Państwa przydatne w pracy zawodowej. Czego oczywiście życzę w najszerszym wymiarze.

Marek Bielski

Spis treści

Współpraca reklamowa:

nWYDARZENIA I INNOWACJEMiasto bardziej eko ..........................................................................................6Tesla versus branża paliwowa ...................................................................6Pracowite lato polskiego dozoru jądrowego ...................................7Ziemia i energia w przyszłej dekadzie .................................................8Słońce w ławce ...................................................................................................8Energia z buta......................................................................................................9Systemy napędu i sterowania w pogłębiarce Kraken ............. 10Turbiny dla farmy wiatrowej .................................................................... 12Innowacyjność: wspólny cel czterech polskich koncernów energetycznych ................................................................... 12Efektywność energetyczna kluczowym składnikiem miksu energetycznego dla Polski ....................................................... 14Powietrze czyli zdrowe, tanie i uniwersalne paliwo ................. 16

n TECHNOLOGIE, PRODUKTY, INFORMACJE FIRMOWESPRECON-E-T3 - nowa seria sterowników, rozwiązanie dla SSiN i `Smart Grid` ..................................................... 18Zabezpieczenia jednostek wytwórczych małej mocy i przykłady realizacji w oparciu o urządzenia zabezpieczeniowe firmy JM-TRONIK ................................................. 21Danfoss Drives – Przetwornice częstotliwości VLT® – 45 lat ciągłego rozwoju .......................................................................... 28Nowe słupy i maszty oświetleniowe firmy Elektromontaż Rzeszów ................................................................ 30Zastosowanie nowoczesnych metod diagnozowania układu izolacyjnego w eksploatacji transformatorów i generatorów ..........................................................................................................32Innowacyjne koryta kablowe firmy OBO Bettermann ............ 34Optymalizacja wizualizacji informacji o procesie technologicznym (na przykładzie systemu DCS bloku energetycznego) .............................................................................. 36Metrologia pól elektromagnetycznych na stacjach elektroenergetycznych wysokich napięć w ujęciu prawnym i technicznym ............................................................................ 41Fluke Ti90/95 – kamery termowizyjne na każdą kieszeń ...... 43Kamery termowizyjne firmy VIGO ....................................................... 44Bezprzewodowa transmisja danych w systemach przemysłowych ................................................................ 46

n EKSPLOATACJA I REMONTYLato 2014 - akcja promocyjna HITACHI ........................................... 50Akumulatory litowo-jonowe Bosch o pojemności 5,0 Ah.... 51Wiha TriCut – potrójna skuteczność ................................................... 52

n MAGAZYN ENERGETYKI JĄDROWEJ - PROATOMNowe drogi nauki .......................................................................................... 54

n TARGIExpopower 2014 zakończone. Zapraszamy za rok! .................. 58Lista produktów nagrodzonych Złotym Medalem MTP na targach EXPOPOWER 2014 ...................................................................... 60

n KONFERENCJE I SEMINARIAMarketing i PR w energetyce .................................................................. 62Nowoczesne rozwiązania techniczne stosowane w sektorze energetycznym ............................................ 64Zarządzanie eksploatacją transformatorów .................................. 66

WydawcaDom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o.

Adres redakcji00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109tel./fax: 22 760 31 65 e-mail: [email protected]

Prezes ZarząduAndrzej Kołodziejczyk, tel. kom.: 502 548 476, e-mail: [email protected]

Dyrektor ds. reklamy i marketinguDariusz Rjatin, tel. kom.: 600 898 082, e-mail: [email protected]

Zespół redakcyjny i współpracownicyRedaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski,tel. kom.: 500 258 433, e-mail: [email protected]

Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski,tel. kom.: 601 991 000, e-mail: [email protected]

Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewskatel. kom.: 531 266 287, e-mail: [email protected]

Dr inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko, mgr Anna Bielska

Redaktor Techniczny: Robert Lipski, [email protected]

Fotoreporter: Zbigniew Biel

Opracowanie graficzne: www.studio2000.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Prenumerata realizowana przez RUCH S.A:Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.plEwentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: [email protected] lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

URZĄDZENIAENERGETYKI

DLA

Marek Bielski

JM-TRONIK ..................................................................................................................................... I OKŁADKAZUT ENERGOAUDYT ..................................................................................................................II OKŁADKADANFOSS ..................................................................................................................................... III OKŁADKASPRECHER AUTOMATION ...................................................................................................... IV OKŁADKABEZPOL ..............................................................................................................................................................11CANTONI MOTOR ............................................................................................................................................ 3ELEKTROMONTAŻ RZESZÓW ...................................................................................................................13ELKOMTECH .....................................................................................................................................................63ENERGETAB ......................................................................................................................................................20ENERGOELEKTRONIKA.PL ..........................................................................................................................15ENERGOPROJEKT KATOWICE ...................................................................................................................39KONTRATECH ..................................................................................................................................................33MERSEN .............................................................................................................................................................49PCE POLSKA .....................................................................................................................................................17PFISTERER ........................................................................................................................................................... 5VIGO SYSTEM .................................................................................................................................................... 8WILK ....................................................................................................................................................................27ZREW TRANSFORMATORY ........................................................................................................................... 6

Nowość w ofercie – Osprzęt kablowy 420kV

PFISTERER Sp. z o.o.ul. Pogodna 10Piotrkówek Mały05-850 Ożarów Maz.

http://www.pfisterer.plTel. +48 22 722 41 68Fax +48 22 721 27 81e-mail: [email protected]

ESS 420 + MSA 420 y Um 420kV y Przekroje żyły roboczej: do 2500 mm2

y Obciążalność: do 4000A y Strefa zabrudzeniowa: IV y Próba Typu: wg IEC 62067

EHV-CONNEX 8 y Ujednolicony system

dla transformatorów i GIS y Um 420kV y Przekroje żyły roboczej: do 3000 mm2

y Obciążalność: do 4000A y Próba Typu: wg IEC 62067

Zapraszamy na Targi ENERGETAB 2014

16 – 18 wrzesień 2014

Projekt organizowany jest przez ambasadę Francji w Polsce we współpracy z Narodowym Fundu-

szem Ochrony Środowiska i Gospodar-ki Wodnej, Renault Polska, Saint-Goba-in, Schneider Electric i Krajową Agencją Poszanowania Energii. Ambasador Francji Pierre Buhler zwrócił uwagę, że miasta i samorządy powin-ny inwestować w ekologiczny trans-port, termomodernizację budynków, aby ograniczać emisję gazów cieplar-nianych i obniżać rachunki za energię. Jest to bowiem – korzystne dla budże-tów miast i jego mieszkańców (...) Eko-budownictwo, zrównoważona mobil-ność są okazją, by uczynić środowisko zdrowszym i przyjaznym dla ludności. Prezes NFOŚiGW Małgorzata Skucha podkreśliła, że zrównoważony rozwój łączy progres gospodarczy z poszano-waniem ekosystemu. – Jednym z celów Funduszu jest wspieranie wszystkich, którzy w ramach tego zrównoważone-go rozwoju chcą troszczyć się o środo-wisko, ale stawiają również na tworze-

nie zielonych miejsc pracy, na rozwój gospodarczy. O dotacje na tworzenie planów gospodarki niskoemisyjnej wy-stąpiło do NFOŚiGW blisko 850 samo-rządów. Podjęte przez Fundusz działa-nia mają pozwolić na sięgnięcie po pie-niądze unijne na lata 2014-2020 (1,5 mld euro) na inwestycje prośrodowiskowe.Ruszył już nabór dla samorządów za-interesowanych rozwijaniem na swo-im terenie energetyki prosumenckiej. Program Prosument, którego budżet wynosi 600 mln zł, realizowany będzie w latach 2014-2020. Program skierowa-ny jest do osób fizycznych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, które chcą produkować energię elektryczną i cieplną na własne potrzeby. W ramach konkursu Eco-Miasto zor-ganizowane zostaną trzy seminaria, podczas których polscy samorządow-cy oraz przedstawiciele firm i samorzą-dów z Francji będą mogli wymieniać się dobrymi praktykami w dziedzinie energooszczędnego budownictwa, ekologicznego transportu i gospodar-

ki odpadowej. Pierwsza konferencja na temat odpadów odbyła się 4 czerwca w Lublinie. Następne – na temat eko-logicznego transportu i efektywności energetycznej budynków– odbędą się 11 września w Gdańsku i 15 września w Zabrzu.Do konkursu samorządy mogą zgłaszać projekty w trzech kategoriach: zrówno-ważona mobilność, efektywność ener-getyczna budynków oraz gospodarka odpadami. Miasta zostaną podzielone ze względu na ich wielkość: do 100 tys. i ponad 100 tys. mieszkańców. Zgłosze-nia będą przyjmowane do 21 września.

FOT.: NFOŚiGW i ambafrance-pl.org

OM n

Miasto bardziej ekoRozpoczęła się druga edycja konkursu Eco-Miasto, skierowanego do polskich samorządów, który ma promować dobre praktyki w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich i wspierać energooszczędność.

Należąca do Elona Muska firma Te-sla Motors zdecydowała się udo-stępnić za darmo całą swoją ba-

zę patentów dotyczących technologii aut elektrycznych. Jak sądzą eksperci w dziedzinie gospodarki, może to ozna-czać wojnę z przemysłem paliwowym.Tesla zdecydowała oddać swoje pa-tenty za darmo każdemu bez wyjątku – również swoim największym kon-kurentom. Jak zdradził Musk, ma to na celu pobudzić całą branżę aut elek-trycznych, a tym samym innowacje w tej dziedzinie. Dodał też, że od chwili obecnej Tesla nie będzie traktować in-nych producentów samochodów elek-trycznych jak konkurencji, skoro wszy-scy oni wspólnie walczyć muszą o na-bywców z autami na paliwa tradycyjne .Takie postępowanie przyniosło już

pierwsze rezultaty – siedziby firmy Te-sla Motors odwiedzili m.in. przedstawi-ciele BMW, współpracą zainteresowany jest też Nissan. Rozmowy z BMW doty-czyły głównie używanych przez Teslę ładowarek Superchargers, które są du-żo szybsze i sprawniejsze pod wzglę-

dem technicznym niż produkty kon-kurencji, lecz niestety niekompatybil-ne z autami innych producentów. Gdy jednak wszyscy producenci połączą si-ły, może to ulec zmianie, a niezbędna infrastruktura (stacje ładowania) rozwi-nie się bardzo szybko.Pozostaje tylko pytanie, czy firmie z wizją jak Tesla uda się przezwycię-żyć wszystkie przeszkody jakie będzie stwarzał na pewno potężny przemysł naftowy.Obecnie Tesla posiada 97 stacji łado-wania strategicznie rozmieszczonych w USA. Są też 22 stacje w Europie i za-ledwie 3 w Azji.

FOT.: Tesla MotorsRozkład stacji Tesli w Europie.

OM n

Tesla versus branża paliwowa

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 4/20146

WYDARZENIA I INNOWACJE

Przedstawiciele PAA odbyli w lipcu br. kilkudniową wizytę studyjną we Francji. Podczas wizyty rozmawiali

z reprezentantami francuskiego dozoru jądrowego ASN (Autorité de sûreté nuc-léaire) oraz IRSN (Institut de radioprotec-tion et sûreté nucléaire), a także odwie-dzili teren budowy trzeciego bloku elek-trowni jądrowej we Flamanville – reakto-ra EPR – jednego z dwóch powstających w Europie w technologii III+. Według wymogów Prawa atomowego pierw-sza polska elektrownia jądrowa powinna zostać zbudowana w technologii gene-racji III lub III+. Podczas rozmów uzgod-niono zakres i terminy szkolenia pracow-ników PAA w ASN w ramach tzw. on the job trainings.W ciągu najbliższych kilku lat francuski dozór jądrowy przeszkoli u siebie spe-cjalistów polskich. Eksperci PAA będą mogli - między innnymi - brać udział

jako obserwatorzy w kontrolach budo-wy elektrowni jądrowej we Flamanvil-le. Fakt, że eksperci Państwowej Agen-cji Atomistyki będą brali aktywny udział w kontrolach budowy elektrowni ją-drowej we Flamanville, niewątpliwie

pozwoli na poszerzenie skali doświad-czeń praktycznych, co na pewno pozy-tywnie zaowocuje w procesie nadzoru PAA podczas budowy elektrowni ato-mowej w Polsce.

(ab/mb) n

Pracowite lato polskiego dozoru jądrowegoPolscy eksperci we Francji

Dwa już pracujące bloki EJ w Flamanville, obok (po prawej stronie zdjęcia) trwa budowa bloku nr 3. ( fot.: M. Bielski)

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 4/2014 7


X KONFERENCJA NAUKOWO-TECHNICZNA

KAZIMIERZ DOLNY8-10 października 2014

Małgorzata Siedlarek – Sekretarz OrganizacyjnyZREW Transformatory Sp. z o.o., 92-412 Łódź, ul. Rokicińska 144, tel. 42 671 86 15; fax 42 671 86 16e-mail: [email protected]

Więcej informacji i formularz zgłoszeniowy na www.zrew-transformatory.pl

www.zrew-transformatory.pl

TRANSFORMATORY ENERGETYCZNE

I SPECJALNENowoczesne konstrukcje, niezawodna eksploatacja

MIEJSCE KONFERENCJIHotel Król Kazimierz

KONTAKT

X Konferencja Naukowo-Techniczna towarzyszy II Kongresowi Elektryki Polskiej

JUBILEUSZOWA

Tematyka konferencji obejmuje zagadnienia z zakresu transformatorów energetycznych i specjalnych, a w szczególności:– problemy eksploatacyjne,– diagnostyka, próby i badania,– nowoczesne metody obliczeniowe i projektowanie,– remonty i modernizacje,– aktualne trendy rozwojowe.

W ramach konferencji zostaną zaprezentowane referaty wiodących ośrodków naukowych, przedsiębiorstw repre-zentujących energetykę zawodową, placówek naukowo-badawczych oraz firm współpracujących z energetyką.

TEMATYKA KONFERENCJI

Konferencja organizowana przy współudziale:PFISTERER Sp. z o.o.

Eksperci, bazując na wszechstron-nych informacjach z różnych dzie-dzin wiedzy z uwzględnieniem

trendów panujących w kulturze maso-wej wskazali 10 najważniejszych inno-wacji, które mają szansę pojawić się na Ziemi w przeciągu kilkunastu lat. Jak nietrudno się domyślić, zważywszy stosunkowo szybki rozwój technolo-gii związanych z energią odnawialną, przyszłość energetyki należy będzie właśnie do tej dziedziny, na co wskazu-je choćby stopień zaawansowania OZE w USA, czy Niemczech, które już w 50 procentach czerpią zasilanie ze źródeł odnawialnych.Analitycy wskazują również, że coraz więcej urządzeń, z których korzystamy na co dzień, będzie się łączyło w sieć, co ma naturalnie znacznie ułatwić i przy-spieszyć wymianę ważnych informacji. Rozwój technologii sieciowych dopro-wadzić ma do wprowadzenia standar-du komunikacji 5G i budowy nowych, wydajniejszych, wszechstronniejszych,

a także lżejszych urządzeń zaopatrzo-nych w dłużej działające baterie. Stanie się to możliwe dzięki m.in. badaniom nad półprzewodnikami czy nanorur-kowymi kondensatorami.Do lamusa odejdzie także niebawem przekonanie, że zjawisko teleportacji należy do prognoz z dziedziny fanta-styki. Do momentu, kiedy teleportacja stanie się sprawą osiągalną w uzgod-nionej rzeczywistości zbliżają nas niedawne odkrycia w świecie fizyki, zwłaszcza związane z bozonem Higgsa. Postęp w komunikacji lotniczej, który zaowocuje powstaniem nowych, na-pędzanych energią odnawialną samo-lotów, jak choćby Solar Impulse 2 napę-dzany energią słoneczną, jest również coraz bliższy w perspektywie czasowej. Wszystko to jednak brzmiałoby pięk-nie, a nawet dosyć wiarygodnie, gdy-by nie inna jeszcze prognoza, doty-cząca metod radzenia sobie z głodem i sposobów wytwarzania żywności. Tu eksperci zachłysnęli się bowiem bez-

krytycznie kontrowersyjnymi i czynią-cymi już teraz więcej szkody niż pożyt-ku technologiami uprawy i modyfika-cji genetycznych – niebezpiecznymi, jak wiadomo, dla wyjaławianej przez agresywne modyfikowane organizmy gleby, narażającymi na straty niezależ-nych rolników, chwytanych przymuso-wo w sieć zysków korporacji produku-jących m.in. nasiona i nawozy i powo-dującymi trudne dziś jeszcze w pełni do oszacowania szkody w organizmach konsumentów, którym w dodatku nie pozostawia się wyboru. Niepomni wszystkich tych faktów specjaliści od futurologii na usługach wielkich firm produkujących pogarszające jakość ży-cia i zdrowia produkty reklamowane jako zbawienie dla ludzkości wieszczą koniec głodu na świecie. Powszechna wolność i równość w nowym wspania-łym świecie opanowanym przez Mon-santo?...

FOT.: Thomson ReutersOM n

Ziemia i energia w przyszłej dekadzieO stworzenie symulacji panujących na naszej planecie warunków życia związanych z rozwojem technologii, przemysłu i energetyki, także odnawialnej, pokusili się analitycy z firmy Thomson Reuters. Wyniki, przedstawione przez nich w raporcie „The World in 2025: 10 Predictions of Innovation”, wskazują, że przyszłość należy do zielonych, przyjaznych środowisku naturalnemu źródeł zasilania i przetwarzania energii.

Gdyby ktoś nie wiedział, do czego jeszcze poza standardowymi już zastosowaniami wykorzystać moż-

na energię słoneczną, spieszymy z pod-powiedzią – do zasilania ławki. No, może nie zupełnie samej ławki, bo do tego, że-by służyła jako siedzisko, póki co nie trzeba prądu, ile raczej urządzeń, które do takiego siedziska będzie można podłączyć. Zmodernizowana, czy też rozbudo-wana ławka, która dzięki zgromadzo-nemu promieniowaniu słonecznemu zaopatrywać będzie w prąd smartfony i różnego rodzaju sprzęty elektroniki przenośnej trafia już powoli do użytku. W tego rodzaju meble powszechnej

użyteczności instalowane w przestrze-ni publicznej zaopatrują Boston władze miasta we współpracy z założoną przez MIT Media Lab firmą Changing Enviro-ments. Nowoczesne ławki (do każdej podłączyć można równocześnie dwa smartfony) nazywają się Soofas i po-bierają energię ze słońca również po to, zbierać informacje o natężeniu hałasu i zanieczyszczeniach powietrza.Jak powiedział burmistrz Bostonu, Marty Walsh – Skoro telefon komórko-wy służy nie tylko do prowadzenia roz-mów, dlaczego ławki miałyby służyć tylko do siedzenia? Mamy w Bostonie utalentowanych przedsiębiorców, któ-

rzy kreatywnie myślą nad ułatwieniami dla przyszłych pokoleń.Pierwsze ławki Soofas stanęły już na chętnie odwiedzanych przez turystów i mieszkańców Bostonu skwerach, a także w m.in. kampusie MIT-u i Bab-son Collega. Pojedyncza Soofa kosztuje około 3000 USD i jest objęta 25-letnią gwarancją producenta.

OM n

Słońce w ławce



Patent Casimira opiera się na pro-stej zasadzie działania – we wkład-ce umieszczony został generator

piezoelektryczny, który pod wpły-wem nacisku na powierzchnię wkład-ki generuje ładunki elektryczne. Te ostatnie trafiają zaś do zamontowanej w bucie baterii. I choć nie jest to może rozwiązanie idealne, przykładowo bo-wiem dwie godziny gry w koszyków-kę wystarczy na zasilenie telefonu na około 10 minut rozmowy, to i tak cie-szyć może fakt, że zaopatrzeni w sy-tuacji, gdy koniecznie potrzebujemy zadzwonić, a bateria uległa wyczerpa-niu, nie jesteśmy skazani na całkowite odcięcie od świata – jeśli oczywiście posiadamy rzeczone wkładki. Co wię-

cej, gdy pomyśleć o innych, pochłania-jących mniej prądu urządzeniach, jak smartwatche czy płytka Arduino okaże się, że „wychodzona” energia w zupeł-ności wystarczy do ich zasilenia.Nie wiadomo czy Angelowi Casimiro uda się ze swoim wynalazkiem przejść przez krajowe kwalifikacje Google Science Fair (ich zwycięzcy ogłoszeni zostaną 26 czerwca, a globalnych fina-listów poznamy 6 sierpnia), bo podob-ny projekt został ostatnio ufundowany na Kickstarterze. Niemniej biorąc pod uwagę młody wiek Angelo - nawet je-śli nie uda mu się przebić w konkursie Google, jesteśmy pewni, że i tak chło-piec sobie doskonale poradzi.

OM n

Energia z buta15-letni Angelo Casimiro z Filipin zaprojektował wkładki do butów, które generują energię elektryczną z każdym krokiem jaki stawiamy. Utalentowany nastolatek za swój wynalazek wyróżniony został zaproszeniem do konkursu Google Science Fair 2014.

FOT.

: G

oogl

e Sc

ienc

e Fa

ir



http://www.vigo.com.pl

W Polsce pogłębiarki są budowane sporadycznie. Dlatego specjaliści firmy Bosch Rexroth z dużym zainteresowaniem podjęli się zadania zaprojektowania i dostarczenia systemów napędu hydraulicznego i sterowania elektrycznego urządzeń pokładowych dla budowanej w Gdańskiej Stoczni Remontowej pogłębiarki przeznaczonej dla polskiego armatora - Przedsiębiorstwa Robót Czerpalnych i Podwodnych. Budowana pogłębiarka to jednostka typu koparkowego z usytuowaną na dziobie pontonu pogłębiarki koparką łyżkową firmy Liebherr. Pogłębiarka ma długość 35 m, szerokość 14 m, wysokość boczną 2,75 m i zanurzenie 1,38 m. Może ona wykonywać prace na głębokości od 2,5 do 15 metrów od linii wodnej. Załoga jednostki liczy 6 osób.

Wszystkie napędzane hydrau-licznie urządzenia na jednost-ce połączone są z centralnym

otwartym układem hydraulicznym, zasilanym przez agregat hydrauliczny z dwoma pompami A10VSO71 DFLR z regulatorem mocy napędzanym sil-nikami elektrycznymi. Zastosowany hydrauliczny układ otwarty zasilania typu load sensing optymalizuje zuży-cie energii na jednostce i umożliwia jednoczesną pracę kilku urządzeń po-kładowych. Pogłębiarka wyposażona jest w system trzech opuszczanych nóg, które pozwa-lają na jej oparcie o dno i stabilizację podczas pracy. Podnoszenie i opuszcza-nie każdej z nóg pogłębiarki realizowane jest przy pomocy wciągarki linowej. Za

pomocą silnika hydraulicznego A2FE90 z nabudowanym blokiem zaworowym napędzany jest bęben wciągarki. Prze-mieszczanie pogłębiarki wzdłuż pogłę-bianego toru wodnego realizowane jest także poprzez system hydrauliczny - jedna z nóg ma możliwość przesuwu, wzdłuż osi pontonu, cylindrem hydrau-licznym o skoku około 4 m. Umożliwia to, przy podniesionych pozostałych dwóch nogach, przesunięcie kadłuba pogłębiarki o żądaną wartość, wynikają-cą z technologii pracy. Manewrowanie pozycją pogłębiarki, względem nabrze-ża lub szalandy odbierającej urobek ko-parki, wykonywane jest przy pomocy 4 wciągarek manewrowych. Każda z wcią-garek jest napędzana silnikiem A2FE45 z nabudowanym blokiem zaworowym.

Bosch Rexroth Sp. z o.o. jest wiodącym specjalistą w zakresie napędów i stero-wań. Pod marką Rexroth firma oferuje ponad 500.000 klientom kompleksowe rozwiązania obejmujące napędy i ste-rowania. Bosch Rexroth jest partnerem w aplikacjach do maszyn samojezdnych i przemysłowych oraz urządzeń wyko-rzystujących odnawialne źródła ener-gii. Bosch Rexroth jako The Drive & Con-trol Company opracowuje, produkuje i sprzedaje swoje komponenty i systemy w ponad 80 krajach. Przedsiębiorstwo należące do Grupy Bosch zatrudniają-ce 38 400 pracowników osiągnęło w ro-ku 2011 przychody w wysokości około 6,4 mld euro. n

Więcej informacji na stronie: www.boschrexroth.pl

Systemy napędu i sterowania w pogłębiarce Kraken

Wciągarka podnoszenia pala Blok sterujący 10M4-12 Pulpit operatora – stacjonarny



http://www.boschrexroth.pl

ZAPRASZAMYdo odwiedzenia naszego stoiskana targachENERGETAB 2014Plener L1, stoisko 14

http://www.bezpol.pl

PGE Energia Odnawialna SA oraz konsorcjum firm Alstom Power Sp. z o.o. i Alstom Renovables Espana

S.L. podpisały kontrakt o wartości ok. 81 mln euro netto na dostawę turbin wiatrowych o łącznej mocy 90 MW dla farmy wiatrowej Lotnisko w Kopaniewie. Będzie to jeden z największych projek-tów w polskiej energetyce wiatrowej i pierwszy zrealizowany przez Alstom. Zakres kontraktu obejmuje do-stawę, montaż i uruchomienie 30 turbin wiatrowych o mocy 3 MW typu Alstom ECO110, wyposażo-nych w wirnik o średnicy 110 m, stalową wieżę o wysokości 90 m oraz system zdalnego sterowania SCADA. Alstom będzie świadczył usługi serwisu i eks-ploatacji turbin przez okres 2 lat. Reali-zacja projektu wraz z oddaniem farmy wiatrowej do eksploatacji będzie trwa-ła około 1,5 roku od momentu wejścia kontraktu w życie.

Farma wiatrowa Lotnisko jest najwięk-szą inwestycją w sektorze odnawial-nych źródeł energii (OZE), realizowaną

w ramach niedawno ogłoszonej strate-gii GK PGE, zakładającej pozyskanie co najmniej 234 MW nowych mocy w elek-trowniach wiatrowych do 2016 roku.

Umowa na dostawę 30 turbin wiatro-wych otwiera nowy obszar w wielo-letniej współpracy pomiędzy naszymi firmami. Jesteśmy przekonani, że kom-petencje jakie Alstom posiada w Polsce, w energetyce konwencjonalnej, w po-łączeniu ze sprawdzoną technologią jaką reprezentuje turbina Eco 110, prze-łożą się na sprawną realizację kontrak-tu i zapewnią udany debiut tego do-stawcy na polskim rynku wiatrowym - stwierdził Krzysztof Műller, Dyrektor Departamentu Energetyki Wiatrowej w PGE Energia Odnawialna SA.

Projekt budowy farmy wiatrowej Lotni-sko 90MW w Kopaniewie to jeden z naj-większych projektów w polskiej energe-tyce wiatrowej. Cieszymy się, że będzie-my mogli wspólnie z PGE realizować tak ważną inwestycję, otwierając nowy obszar współpracy pomiędzy naszymi firmami. Oferowane przez nas spraw-

dzone, sprawne i niezawodne rozwią-zanie oparte na bazie turbiny 3MW ECO 110 bardzo dobrze wpisuje się w lokal-ne uwarunkowania – zarówno środo-wiskowe jak i wietrzne. Jestem przeko-nany, że wykorzystując nasz lokalny potencjał oraz wieloletnie doświadcze-nie organizacji Alstom w Polsce, spełni-my oczekiwania naszego kluczowego klienta związane z realizacją tego pro-jektu – powiedział Mirosław Kowalik, Dyrektor Sprzedaży i Marketingu Sek-torów Thermal Power i Renewable Al-stom w Polsce.

Alstom realizuje globalne projekty w zakresie energetyki wiatrowej, do-starczył ponad 2600 turbin pracują-cych lub właśnie instalowanych w po-nad 200 farmach wiatrowych, o łącz-nej mocy przekraczającej 5000 MW. Alstom projektuje i produkuje turbiny wiatrowe w zakresie mocy od 1,67 MW do 6 MW, zapewniając rozwiązania dla wszystkich warunków geograficznych i klimatycznych.

PGE Energia Odnawialna SA, ALSTOM n

ENEA, ENERGA, PGE Polska Grupa Ener-getyczna oraz Tauron Polska Energia rozpoczynają współpracę w obszarze badań, innowacji i podnoszenia konku-rencyjności. Prezesi zarządów czterech największych polskich przedsiębiorstw energetycznych podpisali list intencyj-ny w sprawie kooperacji w projektach badawczo-rozwojowych. To kolejna płaszczyzna współpracy największych polskich grup energetycznych.

Głównym celem jest intensywne poszukiwanie rozwiązań techno-logicznych odpowiadających klu-

czowym wyzwaniom stojącym przed polskim sektorem energetycznym. Wy-selekcjonowane projekty badawcze koncentrować się będą m.in. na reduk-

cji emisyjności w procesie wytwarzania energii elektrycznej oraz zwiększeniu efektywności dystrybucji i wykorzystania energii. Istotne jest także rozwijanie inteli-gentnych sieci dystrybucyjnych i przesy-łowych, które pomogą w realizacji pro-jektów takich jak „inteligentny dom” czy magazynowania energii elektrycznej.

Skoordynowany proces prac badaw-czych dostarczy nie tylko wartość do-daną w postaci efektu skali i synergii technologicznej. Przyczyni się on rów-nież do pełniejszego wykorzystania polskiego potencjału naukowo-ba-dawczego, co będzie stanowić istot-ny impuls rozwojowy dla regionalnych ośrodków akademickich, partnerów biznesowych i dla całej gospodarki.

Połączenie wysiłków partnerów poro-zumienia na płaszczyźnie projektów badawczo-rozwojowych, pozwoli tak-że na efektywniejsze wykorzystanie funduszy na innowacyjność z Unii Eu-ropejskiej, które są dostępne w latach 2014-2020 oraz na łatwiejsze i bardziej elastyczne pozyskiwanie dodatkowe-go kapitału zewnętrznego.

W kolejnym etapie współpracy sygna-tariusze listu planują wypracowanie optymalnych mechanizmów realiza-cji przedsięwzięć badawczo-rozwojo-wych, adekwatnych do wymagań re-gulacyjnych, formalno-prawnych oraz biznesowych.

PGE Polska Grupa Energetyczna n

Turbiny dla farmy wiatrowej

Innowacyjność: wspólny cel czterech polskich koncernów energetycznych

Alstom dostarczy i uruchomi turbiny dla farmy wiatrowej Lotnisko 90 MW w Kopaniewie, którą zbuduje PGE Energia Odnawialna SA.



ZAPRASZAMY na nasze stoiska N18 i L2/18podczas Targów ENERGETAB 2014

http://www.elektromontaz.com.pl

Konieczność wyboru odpowied-niej ścieżki to dziś kluczowe wy-zwanie, przed którym stoi polska

gospodarka. Wpływ mają na to koszty polityki klimatycznej, które odgrywają tu istotną rolę. W swoich założeniach Komisja Europejska proponuje 40% re-dukcję emisji gazów cieplarnianych do roku 2030 w stosunku do poziomu z lat 90. Obecny cel zakłada redukcję 20% do roku 2020, co oznacza, że kolejne 20% będziemy musieli zredukować w 3 ra-zy krótszym czasie. Realizacja takiego celu zapewne nie może odbyć się bez negatywnego wpływu na energetykę, przemysł i w konsekwencji na konku-rencyjność całej gospodarki. Bez wzglę-du na to, czy mówimy o celach polityki klimatycznej, bezpieczeństwie energe-tycznym, czy zrównoważonym rozwo-ju gospodarki, w osiągnięciu tych celów

może nam pomóc poprawa efektyw-ności energetycznej, czyli zmniejszenie wykorzystania i zużycia energii – mówi Michał Ajchel Wiceprezes Rynku Ener-gii, Schneider Electric Polska.

Podczas niedawnej konferencji w Mini-sterstwie Gospodarki na temat energe-tyki i gospodarki niskoemisyjnej eksperci mówili o tym, jak efektywność energe-tyczna może pomóc polskiej gospo-darce w zmniejszeniu kosztów polityki klimatycznej. Wnioski, które wypłynęły, pokazują, że można to zrobić nie tylko na poziomie ogólnopaństwowym, lecz także biznesowym i konsumenckim. Podkreślono, że dzisiejsze technolo-gie dają nam szeroki wachlarz narzędzi znajdujących zastosowanie w procesie produkcji, przesyłu, dystrybucji i użytko-wania energii. Koszty związane z wpro-wadzeniem efektywności są zdecydo-wanie mniejsze nisz koszty polityki kli-matycznej. Inwestycje w różne sposoby wytwarzania energii to klucz do zabez-pieczenia nas przed niedoborami ener-gii, które nastąpią już w 2015 roku i za-pewnienie bezpieczeństwa energetycz-nego. Najnowsze technologie dla trady-cyjnych elektrowni węglowych pozwa-lają podnieść ich efektywność nawet do

Efektywność energetyczna kluczowym składnikiem miksu energetycznego dla Polski W niedawnym raporcie przedstawionym przez Kancelarię Premiera na temat miksu energetycznego dla Polski wynika, że do 2060 roku dużo miejsca w miksie będzie zajmować węgiel. Jego znaczna obecność została uwzględniona w każdym z wariantów przedstawionych w raporcie. Z kolei zbyt mało uwagi poświęcono efektywności energetycznej, która jako gotowe rozwiązanie pomoże polskiej gospodarce osiągnąć zakładane cele klimatyczne. Brak wyboru odpowiedniej ścieżki pokazuje, że wciąż jesteśmy daleko od wyboru konkretnych rozwiązań, które wprowadzą polską energetykę w nową erę i pozwolą zabezpieczyć przyszłość energetyczną.



45%. Jest to sprawność obecnie nowo budowanych bloków w Polsce. Patrząc na bloki energetyczne, które już funkcjo-nują i których efektywność wynosi od 30% do 35%, widać, że jest to ogromny skok technologiczny.

Alternatywę dla tego rodzaju generacji stanowi OZE – generacja praktycznie bez emisyjna. Zwiększanie udziału tych źródeł w produkcji energii elektrycznej to kolejny zdecydowany krok ogranicza-nia emisji. W uzupełnieniu do tego miksu warto wspomnieć o negawatach, czyli o energii, której nie musimy produko-wać dzięki odpowiedniemu zarządzaniu zapotrzebowania na energię z gospo-darki. W ten sposób możemy ograni-czyć ilość energii wprowadzanej do sie-ci elektrycznej, co powoduje, że część energii możemy magazynować. Sposób ten doskonale sprawdził się we Francji, gdzie agregator Energy Pool dysponu-je już ponad 1GW energii dostarczanej operatorowi systemu według jego wy-magań.

Ważnym ogniwem w podnoszeniu efek-tywności energetycznej i ograniczaniu emisji jest także efektywny przesył i dys-trybucja energii, gdzie tracimy dzisiaj od 6% do 10%. Modernizacja infrastruktu-ry sieciowej i instalacja odpowiednich systemów zarządzania jest tutaj kluczo-wa. Utrzymanie optymalnego rozpływu mocy w systemie pozwala na zaoszczę-dzenie nawet 4% energii rocznie. Zosta-ło to potwierdzone we Włoszech, gdzie stosując system ADMS Schneider Elec-tric, osiągnięto oszczędności energii na poziomie 144 GWh i redukcję emisji CO2 o 75000 ton.

Niewątpliwie najszybciej i najtaniej po-prawę efektywności energetycznej moż-na uzyskać po stronie odbiorców. Popra-wa tej efektywności bezpośrednio prze-kłada się na wielkość produkcji i emisję CO2. W przypadku tradycyjnej produkcji zmniejszenie konsumpcji energii w do-mu czy zakładzie przemysłowym o jed-ną jednostkę odpowiada zaoszczędzeniu trzech jednostek w elektrowni. Najwięk-

szy potencjał mamy w budownictwie i w przemyśle. Poprawą efektywności po-winien być jednak zainteresowany każ-dy, bo przekłada się ona na nasze koszty w niemal każdym aspekcie naszego ży-cia i działalności biznesowej. Szczegól-ną uwagę należy zwrócić na przemysł, gdzie energia elektryczna stanowi zna-czący składniki kosztów produkcji. Obni-żenie tego składnika o kilka procent może przynieść ogromne korzyści w uzyskaniu lepszej konkurencyjności i pozycji na ryn-ku – dodaje Michał Ajchel, Wiceprezes Rynku Energii, Schneider Electric Polska Bez względu jednak na ostateczną war-tość stawianych celów efektywność energetyczna jest kierunkiem, który na-leży brać pod uwagę i natychmiast roz-począć jego wdrażanie.

Więcej informacji znajduje się również w komentarzu: https://www.youtube.com/watch?v=Vvm9mXWiNzk

www.schneider-electric.com n

Ilość miejsc

ograniczona

Regionalne Seminaria / Szkolenia dla Służb Utrzymania Ruchu

Jeżeli jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu lub nowego rozwiązania napisz do nas: [email protected]

Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291

QR CODEWygenerowano na www.qr-online.pl

Partnerzy:

06.02.2014 - Bielsko-Biała13.03.2014 - Legnica24.04.2014 - Ełk22.05.2014 - Mielec26.06.2014 - Zamość02.10.2014 - Szczecin20.11.2014 - Włocławek11.12.2014 - Konin

Jeżeli jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu lub nowego rozwiązania napisz do nas: [email protected]

Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291



http://www.energoelektronika.pl

https://www.youtube.com/watch?v=Vvm9mXWiNzk

https://www.youtube.com/watch?v=Vvm9mXWiNzk

Mechanizm zamiany to proces naprzemiennego schładza-nia i podgrzewania powie-

trza. Kiedy bowiem schłodzić je do temperatury, w której gaz przejdzie w ciecz, a następnie podgrzać w bar-dzo szybkim tempie, otrzymując po-nownie gaz, a zarazem generując tym samym wysokie ciśnienie, moż-na zasilić nim silnik tłokowy lub pro-dukować energię elektryczną w tur-binie. Gdy w elektrowni maleje zapo-trzebowanie na energię, powietrze zamieniane jest w ciecz i magazyno-wane w specjalnym zbiorniku. W od-wrotnej sytuacji nadwyżka energii zwracana jest do sieci energetycznej.

Około 120 ton ciekłego powietrza jest w stanie zasilić 12 tysięcy do-mów w ciągu jednej godziny, zaś sa-ma metoda stanowi alternatywę dla baterii, które sprawdzają się wyłącz-nie w urządzeniach o wielkości stan-dardowego laptopa.

Zdaniem Garetha Bretta, dyrektora generalnego Highview Power Stora-ge ta technologia mogłaby poprawić wydajność turbin wiatrowych, które mogłyby gromadzić nadmiar ener-gii przy wietrznej pogodzie, a uwal-niać ją ponownie w bezwietrznych warunkach.

Nad silnikiem na ciekłe powietrze pracuje natomiast firma Ricardo w oparciu o projekt wynalazcy Pe-tera Dearmana, który wykorzystał pustą beczkę po piwie jako zbiornik na ciekłe powietrze oraz kilka cyn-kowych rur kupionych w pobliskim sklepie, by zasilić swoje auto – Vau-xhall Nova. – Jechałem nim 35 mil na

godzinę. Prawdopodobnie można szybciej, ale nie jechałem na otwar-tej drodze publicznej i miałem ogra-niczoną przestrzeń – komentuje De-arman, który uważa, iż pojazdy napę-dzane powietrzem rozwiążą proble-my, jakie pojawiają się dziś w związku z produkcją i eksploatacją elektrycz-nych aut – drogich i wymagających do produkcji instalowanych w nich baterii rzadkich surowców, a także

nieustannego ładowania. Pojazd na-pędzany ciekłym powietrzem zaopa-trzony w silnik benzynowy można by było zasilić w mgnieniu oka wlewając po prostu ciecz do zbiornika.

FOT.: Highview Power Storage

OM n

Powietrze czyli zdrowe, tanie i uniwersalne paliwoZdaniem brytyjskich naukowców każda rzecz zasilana obecnie paliwem będzie mogła w niedalekiej przyszłości czerpać niezbędną do działania energię z powietrza. Technologię zamiany powietrza w prąd testuje firma Highview Power Storage, która zbudowała do tego celu stację w niedalekiej odległości od elektrowni w Slough.



Connectionfutureto the

PCE POLSKA SP. Z O. O. UL. ZIELONA 12 58-200 DZIERŻONIÓW I POLSKA I TEL +48 74 831 76 00 I FAX +48 74 831 17 00 I [email protected] I www.pce.pl I

Mamy zaszczyt zaprosić Państwa do odwiedzenia stoiska firmowego podczas tegorocznych

XXVII Międzynarodowych Energetycznych Targach Bielskich

ENERGETAB 2014

16- 18 września 2014

ZIAD Bielsko-Biała SAal. Armii Krajowej 22043-316 Bielsko-Biała

Numer stoiska: 25, Hala G


TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE



ENERGETAB

MIÊDZYNARODOWE ENERGETYCZNE TARGI BIELSKIE

BIELSKO-BIA£A INTERNATIONALPOWER INDUSTRY FAIR

16 - 18 wrzeœnia / September 2014

http://www.energetab.pl

1. WstępW ostatnich latach zauważalny jest szybki rozwój energetyki rozproszonej. Dużą część generacji tego typu stanowią jed-nostki wytwórcze o mocy kilku lub kilkunastu megawatów z generatorami synchronicznymi napędzanymi turbinami parowymi, wodnymi lub gazowymi. Źródła tego typu mo-gą pracować w autonomicznych zakładach, np. w elektro-ciepłowniach miejskich lub małych elektrowniach wodnych. Często jednostki wytwórcze małej mocy pracują jako we-wnętrzne źródła energii elektrycznej w zakładach przemy-słowych takich jak: huty, cukrownie, papiernie, zakłady che-miczne i inne.Układy wytwórcze tego typu wymagają wyposażenia w układ zabezpieczeń elektrycznych, zapewniający monito-ring stanu jednostki wytwórczej oraz szybkie i selektywne wyłączenie zakłóceń jakie mogą wystąpić w trakcie jej pracy.W artykule zostaną krótko przedstawione sposoby wyposa-żania jednostek wytwórczych małej mocy w zabezpieczenia elektryczne oraz przykładowe realizacje takich układów przy-gotowane w oparciu o urządzenia zabezpieczeniowe firmy JM-TRONIK.

2. Układy pracy konwencjonalnych jednostek wytwórczych małej mocyW zależności od mocy jednostki wytwórczej, może ona pra-cować w różnej konfiguracji obwodów pierwotnych. Moc determinuje również miejsce włączenia źródła rozproszone-go do sieci przemysłowej lub rozdzielczej.Generatory o mocy rzędu pojedynczych megawatów pracu-ją zwykle przyłączone poprzez szyny lub kabel, oraz wyłącz-nik do pola rozdzielni nn lub SN (zwykle 6 kV). Rozwiązanie takie stosowane jest głównie w sieciach przemysłowych. Po-kazane ono zostało w uproszczony sposób na Rys. 1a.Generatory o większej mocy (rzędu kilkunastu megawa-tów) pracują zwykle w układzie blokowym (Rys. 1b). Gene-rator synchroniczny jest w nim włączony do sieci poprzez transformator blokowy, podwyższający napięcie generatora (zwykle 6 kV) do poziomu napięcia sieci, na którą ma on pra-cować. Strona górnego napięcia transformatora blokowego jest w takim układzie przyłączona poprzez szyny lub kabel, oraz wyłącznik do pola rozdzielni SN (zwykle o napięciu 10, 15, 20 lub 30 kV). Takie rozwiązanie stosuje się w przypadku autonomicznych źródeł energii, np. małe elektrownie wodne (niekiedy również w przypadku źródeł o mocy kilku megawa-tów) oraz w zakładach przemysłowych.Jednostki wytwórcze o mocy rzędu kilkunastu megawatów pracujące w układzie blokowym mogą być dodatkowo wy-posażone w transformator odczepowy (Rys. 1c) lub dławik (Rys. 1d), poprzez które zasilane są potrzeby własne jednostki wytwórczej.Układy z transformatorem blokowym i transformatorem od-czepowym lub dławikiem mogą posiadać dodatkowy wy-

łącznik na poziomie napięcia generatora (wyłącznik gene-ratorowy), pozwalający na zasilenie potrzeb własnych bloku z sieci poprzez transformator blokowy (Rys. 1e). Wyłącznik ge-neratorowy zwiększa też bezpieczeństwo pracy bloku przez szybsze wyłączanie zwarć, zasilanych przez prądy resztkowe awaryjnie odwzbudzonego generatora.

3. Zabezpieczenia elektryczne jednostek wytwórczych małej mocyZabezpieczenia jednostek wytwórczych realizowane są obec-nie przez terminale mikroprocesorowe, zwykle podzielone na dwa niezależne systemy zapewniające pewien stopień redun-dancji funkcji zabezpieczeniowych oraz analogowych i dwusta-nowych obwodów wejściowych i sterowań awaryjnych. W ter-minalach zaimplementowane są funkcje zabezpieczeniowe chroniące źródło przez skutkami stanów zakłóceniowych takich jak: zwarcia, przeciążenia oraz awarie elementów jednostki wy-twórczej i sieci.Moc oraz struktura obwodów pierwotnych jednostki wy-twórczej narzuca sposób realizacji jej układu zabezpieczeń elektrycznych oraz wymagania jakie układ ten musi spełnić. Od struktury obwodów pierwotnych źródła zależeć będzie zastosowany zestaw funkcji zabezpieczeniowych realizowa-nych przez układ zabezpieczeń, logiki działania oraz przyjęty sposób sterowania awaryjnego jednostką wytwórczą.Jednostki wytwórcze o mocy rzędu kilku lub kilkunastu me-gawatów przyłączone bezpośrednio do sieci (Rys. 1a) powin-ny być wyposażone w następujące zabezpieczenia:

y różnicowo-prądowa generatora (87G): funkcja wykrywa zwarcia międzyfazowe w uzwojeniach stojana generato-ra i w kablu lub szynach łączących go z polem rozdziel-ni porównując prądy w punkcie neutralnym generatora z prądami w polu. Funkcja oblicza prąd różnicowy i ha-mujący, na podstawie których podejmowana jest decyzja o jej działaniu zgodnie z charakterystyką stabilizacji (np. rys. 3.). Stabilizacja zapewnia czułe i selektywne działanie funkcji, w przypadku zwarć wewnętrznych oraz niedzia-łanie w czasie zwarć poza zabezpieczaną strefą określaną

Zabezpieczenia jednostek wytwórczych małej mocy i przykłady realizacji w oparciu o urządzenia zabezpieczeniowe firmy JM-TRONIK

Rys. 1. Typowe układy pracy konwencjonalnych jednostek wy-twórczych małej mocy



przez miejsca pomiaru. Działanie funkcji powinno powo-dować wyłączenie generatora (otwarcie wyłącznika w po-lu i odwzbudzenie generatora);

y impedancyjna (21): funkcja wykrywa zwarcia międzyfazo-we w stojanie generatora, oraz w sieci zewnętrznej. Stano-wi rezerwę zabezpieczenia 87G oraz innych zabezpieczeń rozdzielni, do której przyłączony jest generator. Funkcja mierzy trójfazowy prąd w punkcie neutralnym generatora oraz napięcie na jego zaciskach. Na ich podstawie wyzna-cza impedancję widzianą z zacisków generatora. Zwykle funkcja działa z kołową charakterystyką rozruchową (np. rys. 4.) o zasięgu wykraczającym poza szyny rozdzielni do której przyłączony jest generator, powodując wyłączenie generatora. Aby zachować selektywność działania, funk-cja musi działać z opóźnieniem;

y od skutków utraty wzbudzenia generatora (40): funkcja wykrywa utratę wzbudzenia lub niedostateczne wzbu-dzenie generatora zwykle na podstawie pomiaru impe-dancji widzianej na jego zaciskach. Działa ona zwykle z kołową charakterystyką podimpedancyjną przesuniętą o wektor reaktancji (np. rys. 5.). Działanie funkcji powinno być opóźnione i powodować wyłączenie generatora;

y od skutków asymetrii obciążenia generatora (46): funkcja wykrywa nadmierną asymetrię obciążenia na podstawie składowej przeciwnej prądu w punkcie neutralnym gene-ratora. Działa ona zwykle dwustopniowo. Stopień pierwszy jest funkcją nadprądową zwłoczną, niezależną czasowo. Jego zadaniem jest sygnalizacja przekroczenia poziomu dopuszczalnej trwale asymetrii obciążenia. Drugi stopień realizowany jest jako funkcja nadprądowa, zależna czaso-wo. Jego zadaniem jest wyłączenie generatora z czasem zależnym od poziomu asymetrii obciążenia;

y od skutków przepływu mocy zwrotnej (32R): funkcja wykry-wa pracę silnikową generatora, wynikającą np. z niewystar-czającego momentu napędowego na wale, na podstawie pomiaru mocy czynnej przepływającej od sieci do genera-tora. Funkcja realizowana jest jako nadmocowa, kierunko-wa, zwłoczna, mierząca prąd w punkcie neutralnym i napię-cie na zaciskach generatora. Działanie funkcji powinno po-wodować wyłączenie generatora i jego napędu (otwarcie wyłącznika w polu i odwzbudzenie generatora i odcięcie dopływu czynnika napędzającego np. turbinę);

y przeciążeniowa generatora (51G): funkcja sygnalizuje prze-ciążenie generatora na podstawie pomiaru prądu w jego punkcie neutralnym. Jej działanie jest zwłoczne;

y zwarciowoprądowa od skutków zwarć wewnętrznych (50): funkcja wykrywa zwarcia międzyfazowe w stojanie generatora i w kablu lub szynach łączących go z polem rozdzielni. Funkcja realizowana jest jako nadprądowa bez-zwłoczna, odstrojona prądowo od prądu zwarciowego generatora. Dzięki temu funkcja może szybko wyłączać zwarcia, które są zasilane przez sieć oraz nie działać niese-lektywnie przy zwarciach zewnętrznych, zasilanych przez generator (tę funkcję pełni, z zachowaniem selektywno-ści, zabezpieczenie 21). Działanie funkcji 50 powinno wy-łączać generator;

y pod- i nadnapięciowa (27 i 59): funkcje wykrywają waha-nia napięcia w punkcie przyłączenia generatora do sieci. Wzrost napięcia może świadczyć o awarii regulatora na-pięcia generatora i stanowi zagrożenie dla jego izolacji. Obniżenie się napięcia może świadczyć o deficycie mocy biernej w sieci. Działanie funkcji powinno być opóźnione i powinno wyłączać generator;

y pod- i nadczęstotliwościowa (81L i 81H): funkcje wykry-wają wahania częstotliwości w punkcie przyłączenia ge-

neratora do sieci. Wzrost częstotliwości może świadczyć o awarii regulatora turbiny napędzającej generator. Obni-żenie się częstotliwości może świadczyć o deficycie mocy czynnej w sieci. Działanie funkcji powinno być zwłoczne i powinno wyłączać generator;

y zerowonapięciowa ziemnozwarciowa stojana genera-tora (59N): funkcja wykrywa małoprądowe jednofazowe zwarcia doziemne w stojanie generatora oraz w sieci, na którą on pracuje. Funkcja realizowana jest jako nadnapię-ciowa zwłoczna, mierząca składową zerową napięcia na zaciskach generatora lub w jego punkcie neutralnym. Jej działanie powinno powodować wyłączenie generatora;

y zerowoprądowa ziemnozwarciowa stojana generatora (51N): funkcja wykrywa małoprądowe jednofazowe zwar-cia doziemne w stojanie generatora na podstawie pomia-ru prądu zerowego w punkcie przyłączenia generatora do sieci. Funkcja realizowana jest jako nadprądowa zwłoczna. Jej działanie powinno wyłączać generator;

y od skutków przypadkowego załączenia niewzbudzone-go generatora do sieci (50/27): funkcja wykrywa przypad-kowe włączenie niedowzbudzonego generatora do sie-ci poprzez logikę pobudzeń członu podnapięciowego i nadprądowego. Jeśli pobudzony jest człon podnapięcio-wy i dojdzie do jednoczesnego pojawienia się prądu ge-neratora będzie to świadczyć o włączeniu go do sieci przy wyłączonym lub niewystarczającym wzbudzeniu. Funkcja mierzy prąd w punkcie neutralnym i napięcie na zaciskach generatora. Jej działanie powinno wyłączać generator.

y Jednostki wytwórcze pracujące w układzie blokowym bez odczepu w obwodach napięcia generatora (Rys. 1b) po-winny być dodatkowo wyposażone w następujące zabez-pieczenia:

y różnicowo-prądowa bloku (87B): funkcja wykrywa zwar-cia międzyfazowe w uzwojeniach stojana generatora i w uzwojeniach transformatora blokowego porównując prądy w punkcie neutralnym generatora z prądami w po-lu. Charakterystyka działania jest analogiczna jak dla zabez-pieczenia różnicowego generatora (87G). Zabezpieczenie realizujące funkcję 87B musi zapewnić dopasowanie am-plitudy i fazy prądów po obu stronach zabezpieczane-go bloku odpowiadające przekładni i grupie połączeń transformatora blokowego oraz różnym przekładniom przekładników. Działanie funkcji powinno wyłączać blok (otwarcie wyłącznika w polu i odwzbudzenie generatora);

y zerowo napięciowa, ziemnozwarciowa obwodów górne-go napięcia bloku (59NGN): funkcja wykrywa małoprądo-we jednofazowe zwarcia doziemne w obwodach górne-go napięcia bloku oraz w sieci na którą on pracuje. Funkcja realizowana jest jako nadnapięciowa zwłoczna, mierząca składową zerową napięcia w polu blokowym. Działanie funkcji powinno wyłączać blok;

y od skutków przewzbudzenia transformatora blokowego (24): funkcja mierzy napięcie po stronie dolnego napięcia transformatora blokowego (np. na zaciskach generatora) i określa stosunek jego amplitudy do częstotliwości U/f, będący miarą przewzbudzenia transformatora. Funkcja działa zwykle dwustopniowo: stopień pierwszy zwłocz-nie sygnalizuje niewielkie przewzbudzenie transformato-ra, a stopień drugi działa z charakterystyką zależną czaso-wo na wyłączenie bloku.

Ponadto funkcja impedancyjna (21) może mieć dodatkową strefę rozruchową, obejmującą uzwojenia generatora i część uzwojeń transformatora blokowego. Działanie funkcji może być szybsze niż strefy podstawowej zabezpieczenia 21.



Jednostki wytwórcze małej mocy pracujące w układzie blo-kowym z transformatorem odczepowym lub dławikiem (Rys. 1c i d) powinny zawierać powyższe funkcje zabezpieczenio-we wymienione dla układu bez odczepu (Rys. 1b), oraz być dodatkowo wyposażone w następujące zabezpieczenia:

y różnicowo-prądowa transformatora odczepowego (87TO): funkcja wykrywa zwarcia międzyfazowe w uzwo-jeniach transformatora odczepowego porównując prądy po stronie górnego i dolnego napięcia. Działa analogicz-nie jak zabezpieczenie różnicowe bloku (87B). Działanie funkcji powinno powodować wyłączenie bloku (otwarcie wyłącznika w polu blokowym i po stronie dolnego na-pięcia transformatora odczepowego oraz odwzbudzenie generatora);

y zwarciowa (50TO, 50D), przetężeniowa (51TO, 51D) i prze-ciążeniowa (51pTO, 51pD) transformatora odczepowego lub dławika: zestaw funkcji nadprądowych mierzy prąd po stronie górnego napięcia transformatora odczepowego lub na początku dławika. Funkcja nadprądowa zwarciowa działa bezzwłocznie powodując wyłączenie bloku pod-czas zwarcia;

y międzyfazowych w transformatorze (rezerwuje dzięki te-mu zabezpieczenie 87TO) lub dławiku. Funkcja nadprą-dowa przetężeniowa działa zwłocznie na wyłączenie blo-ku podczas zwarć międzyfazowych w transformatorze odczepowym lub dławiku oraz w sieci potrzeb własnych bloku, jako rezerwa znajdujących się tam zabezpieczeń. Funkcja przeciążeniowa sygnalizuje zwłocznie przeciąże-nie transformatora odczepowego lub dławika.

W przypadku bloków wytwórczych wyposażonych w wy-łącznik generatorowy (Rys. 1e) układ zabezpieczeń musi dodatkowo zostać wyposażony w zabezpieczenie ziemno-zwarciowe zerowonapięciowe obwodów dolnego napięcia bloku (59NDN), przewidziane na wypadek zasilania potrzeb własnych bloku z sieci. Funkcja 59NDN powinna mierzyć napięcie zerowe pomiędzy wyłącznikiem generatorowym i zaciskami strony dolnego napięcia bloku. Działanie funk-cji powinno być dwustopniowe: pierwszy stopień powinien zwłocznie wyłączać generator (otwierać wyłącznik genera-tora i powodować jego odwzbudzenie), a drugi, z kolejnym stopniem czasowym, powinien wyłączać cały blok.Po wyposażeniu bloku w wyłącznik generatorowy działanie funkcji zabezpieczeniowych 87G, 40 i 32R może powodować wyłączenie generatora z pozostawieniem potrzeb własnych bloku zasilanych z sieci. Działanie pozostałych funkcji zabez-pieczeniowych powinno dodatkowo powodować otwarcie wyłącznika generatorowego. Funkcja 87G powinna w takim układzie mierzyć prądy na zaciskach i w punkcie neutralnym generatora.

4. Oferta urządzeń zabezpieczeniowych firmy JM-TRONIKZdając sobie sprawę z istniejących potrzeb rozwijającego się rynku rozproszonych źródeł energii, firma JM-TRONIK wzbo-gaciła swoją ofertę o kompleksowe rozwiązanie zabezpie-czenia bloków wytwórczych w postaci szafy automatyki za-bezpieczeniowej – MUZGEN (fot.1.). Zespół zabezpieczeń MUZGEN dla małych jednostek wy-twórczych jest kompleksowym zabezpieczeniem układów wytwórczych, napędzanych turbinami parowymi i wodny-mi. Jest to interesujące rozwiązanie dla rozwijającej się ener-getyki małej i średniej mocy, zarówno dla układów pracują-cych bezpośrednio na szyny SN lub poprzez transformator blokowy. MUZGEN w postaci kompleksowej obsługi jest do- fot.1.

skonałą ofertą dla przedsiębiorstw, które pragną zajmować się rynkiem rozproszonym źródeł energii oraz zapewnić jej należytą ochronę. Szafa z ramą uchylną o wymiarach 800x600x2000mm, za-wiera urządzenia automatyki zabezpieczeniowej, realizujące funkcjonalność zabezpieczeń generatora i transformatora blokowego.Przewidziano, że MUZGEN w swojej podstawowej wersji bę-dzie wyposażony w trzy urządzenia automatyki zabezpiecze-niowej:

y megaMUZ-2 GR pełniący funkcję zespołu zabezpieczeń generatorowych

y megaMUZ-2 TRR pełniący funkcję zespołu zabezpieczeń transformatora blokowego

y megaMUZ-2 pełniący rolę niezależnego sterownika polo-wego z kompletem funkcji zabezpieczeniowych z aktyw-ną funkcją lokalnej rezerwy wyłącznikowej LRW.

megaMUZ-2 GR to sterownik polowy, opracowany na bazie sprawdzonej konstrukcji megaMUZ-2 (duży wyświetlacz LCD 5.7’’ wraz z interfejsem graficznym, uniwersalna - moduło-wa budowa, elastyczna platforma sprzętowa, duża konfi-gurowalność logik działania i diod sygnalizacyjnych, wyjścia sterujące, odłączany panel, różne sposoby montażu), co za-pewni kompatybilność z innymi urządzeniami w polu oraz upraszcza eksploatacje. Urządzenie zostało zaprojektowane do pełnienia funkcji zabezpieczenia turbo lub hydrozespo-łu i umożliwia pomiar 7 prądów oraz 4 napięć. Przykładowy schemat pomiaru pokazano na rys. 2. Ze względu na warun-ki pracy generatora takie jak: konieczność działania na wy-łącznik sieciowy lub generatorowy, współpraca z układem wzbudzenia oraz zaworami regulującymi i odcinającymi czynnik napędzający turbinę. Szczególnie ważna jest możli-wość wykorzystania wielu wyjść oraz wejść dwustanowych, w tym również blokad funkcji, a także logiki programowalnej. Poza podstawową funkcjonalnością, sterownik wyposażono w blokady funkcji nadprądowych zawartością drugiej harmo-nicznej prądu, a także w dodatkowe funkcje związane z za-bezpieczeniem generatorowym, takie jak:

y zabezpieczenie różnico-we generatora stabilizo-wane , (87G)

y zabezpieczenie impe-dancyjne (o charaktery-styce pełnoimpedancyj-nej), (21)

y zabezpieczenie od zani-ku wzbudzenia dwustop-niowe (40),

y zabezpieczenie zwrotno-mocowe, (32P)

y zabezpieczenie od prze-wzbudzenia dwustop-niowe z blokadą, (24)

y 2 stopniowe zabezpie-czenie od asymetrii ob-ciążenia, (46)

y Częstotliwościowe (81H, 81L)

Funkcję zabezpieczenia róż-nicowego generatora wy-posażono w próg zadziała-nia bezwzględnego (ozn. Ir>>), czyli wartość prądu



różnicowego powyżej której, niezależenie od wartości prą-du hamowania (charakterystyki stabilizacji), zabezpieczenie działa. Dodatkowo w charakterystyce różnicowej uwzględ-niono strefę zwarć zewnętrznych, umożliwiającą zwiększe-nie selektywności działania przy silnych zwarciach zewnętrz-nych. Gdy punkt pracy znajduje się w strefie zwarć zewnętrz-nych uruchamiany jest licznik czasu blokady, który zmniejsza-ny jest po opuszczeniu strefy. Chwilowe (na czas krótszy niż czas nastawy licznika) przejście punktu pracy ze strefy zwarć zewnętrznych do strefy działania nie powoduje zadziałania zabezpieczenia. Charakterystykę różnicową przedstawiono na (rys. 3.).Zabezpieczenie impedancyjne, może pełnić funkcje zabez-pieczenia rezerwowego (jest ono stosowane zamiast zabez-pieczenia nadprądowego zwłocznego z blokadą napięcia), (rys. 4.) reaguje ona na zwarcia międzyfazowe w stojanie. Posiada kołową pełnoimpedancyjną charakterystykę rozru-chową o jednej strefie działania. Zabezpieczenie umożliwia również odstrojenie się od zbędnego pobudzenia poprzez uwzględnienie wartości prądu granicznego, który musi być przekroczony aby zapewnić działanie funkcji Z<. Pobudzo-ne zabezpieczenie mierzy także czas działania (t) w trakcie przejść wektora impedancji do strefy działania i poza nią, jeśli przerwy między nimi są krótsze niż czas todp. Zabezpiecze-

nie posiada możliwość blokady od wejścia dwustanowego.Zabezpieczenie od utraty wzbudzenia, (możliwość działania 2-stopniowego) pełni rolę ochrony od uszkodzenia regula-tora napięcia oraz obwodu wzbudzenia maszyny synchro-nicznej. Mierzy ona impedancje uwzględniając rezystancje i reaktancje wartość rezystancji, co pozwala zdiagnozować pobór mocy indukcyjnej z sieci w trakcie pracy generatora niedowzbudzonego (zmiana położenia wektora impedancji). Posiada ona kołową charakterystykę (rys. 5.) przesuniętą o re-aktancję (Xa) powiązaną z reaktancją wzdłużna generatora, co pozwala reagować w czwartej ćwiartce (pracy asynchro-nicznej). Pobudzone zabezpieczenie odmierza czas działania (t) monitorując w ten sposób dynamiczne przejścia wektora impedancji do strefy działania i poza nią, jeśli przerwy mię-dzy nimi są krótsze niż czas todp. Funkcję można blokować od wejścia dwustanowego.

Zabezpieczenie od przewzbudzenia związane z przekro-czeniem indukcji V/f, umożliwia kontrolę ilorazu napięcia U12 względem częstotliwości f, jest to szczególnie istotne dla blo-ków wytwórczych od 2MW, ze statycznym układem wzbu-dzenia. Funkcja działa w zakresie częstotliwości 30-60Hz, po-siada 2 stopnie działania oraz możliwość blokowania poja-wieniem się sygnału dwustanowego.Zabezpieczenia częstotliwościowe (3 stopnie f< oraz 2 stop-nie f>) posiadają możliwość działania statycznego (zarówno pod jak i nad-częstotliwościowego) lub w określonym trybie dynamicznym (z własnym progiem i czasem zwłoki) działania : przyrostowy (Df/Dt) oraz reagujący na prędkie zmiany czę-

Rysunek 2.

Rysunek 3.

Rysunek 4. Rysunek 5.



stotliwości (pochodna) df/dt. Zabezpieczenie posiada możli-wość nastawienia progu minimalnego napięcia rozruchowe-go, co pozwala eliminować zbędne działanie przy rozruchu generatora. megaMUZ-2 TRR jest sterownikiem polowym, przewidzia-nym do pełnienia funkcji zabezpieczenia transformatoro-wego. Oprócz podstawowej funkcjonalności megaMUZa-2 (w tym wyposażenie blokady funkcji nadprądowych zawar-tością drugiej harmonicznej prądu) oraz jego wyposażenia i budowy, urządzenie posiada rozbudowaną funkcję zabez-pieczenia różnicowego stabilizowanego. Funkcja różnicowa zrealizowana jest jako zabezpieczenie transformatora, umoż-liwiające wyliczenie prądu różnicowego z prądów fazowych strony pierwotnej i wtórnej transformatora. Realizowane to jest poprzez pomiar do 10 prądów i 4 napięć natomiast przy-kładowy schemat połączeń przedstawiono na (rys. 6.). W wy-liczeniu uwzględniana jest przekładnia napięciowa transfor-matora, przekładnie przekładników prądowych, a także gru-pa połączeń transformatora. Na podstawie nastaw wprowa-dzane są odpowiednie współczynniki korekcyjne eliminują-

ce różnice przekładni i przesunięcie kątowe wprowadzane przez grupę połączeń transformatora, co umożliwia popraw-ne obliczenie prądu różnicowego. Zabezpieczenie różnicowe pozwala na bardzo precyzyjne wykrywanie zwarć poprzez odstrojenie się od zwarć ze-wnętrznych. Zabezpieczenie różnicowe pozwala na blo-kowanie zadziałania od przekroczenia wartości progowej przez drugą i piątą harmoniczną prądu, które występują przy załączaniu transformatora i zwarciach zewnętrznych. Dodatkowo w algorytmie zabezpieczenia zastosowano eli-minację wpływu składowej zerowej na pomiar prądu róż-nicowego, która może pojawiać się podczas zewnętrznych zwarć doziemnych. Zwiększenie precyzji i selektywności wykrywania zwarć wewnętrznych przez zabezpieczenie różnicowe pozwala na bezzwłoczną likwidację zwarć we-wnętrznych, co znacznie zwiększa poziom ochrony trans-formatora.Przekaźnik TRR zawiera również zabezpieczenie od zwarć i przeciążeń w postaci funkcji nadprądowych oraz modelu cieplnego, które mogą działać zwłocznie lub bezzwłocznie, na wyłączenie lub na sygnalizację.

Oba nowe przekaźniki posiadają certyfikaty (rys. 7.) wydane przez Instytut Energetyki IEN w Warszawie, co potwierdza prawidłowe działanie oraz możliwość współpracy ze układa-mi pracy stosowanymi w eksploatacjami.Urządzenie megaMUZ-2 zalecane do współpracy w zespo-le MUZGEN pełni rolę niezależnego sterownika polowego z kompletem funkcji zabezpieczeniowych. Zawiera on pełną gamę zabezpieczeń, co zapewnia prawidłową współpracę pola wraz z automatyką stacyjną oraz zabezpieczeniami roz-dzielni. Stanowi to rezerwę lokalną działania dla pozostałych urządzeń zainstalowanych w polu/szafie. Można w nim na przykład aktywować zabezpieczenie łukowe, chroniące do-datkowo cały ciąg szynoprzewodów pola bloku wytwórcze-go. Przykładowy schemat synoptyczny ekranu megaMuz-2 pokazano na (rys. 8.)

5. Przykłady realizacji zabezpieczeń jednostek wytwórczych małej mocy w oparciu o urządzenia zabezpieczeniowe firmy JM-TRONIKW ostatnim czasie firma JM-TRONIK podjęła realizacje roz-wiązania kompleksowego zabezpieczenia układu wytwór-czego w jednej z polskich elektrowni wodnych o mocy za-instalowanej 7.5MVA. Próby rozruchowe wykazały, że zespół zabezpieczeń MUZGEN przeznaczony do ochrony gene-ratora o mocy 3.7MVA napędzanego turbiną wodną oraz transformatora blokowego o mocy 4MVA spełnia swoją ro-lę. Funkcje zabezpieczeniowe zostały podzielone na dwie grupy dotyczące obu obiektów i zawierają między innymi zabezpieczenie od utraty wzbudzenia, mocy zwrotnej, asy-metrii obciążenia, impedancyjne bloku, przewzbudzenia, ziemnozwarciowego stojana generatora, pod i nad często-tliwościowe w tym od szybkości zmian częstotliwości oraz oczywiście różnicowego generatora i bloku wytwórczego. Dodatkowo są zaimplementowane również zabezpiecze-nia dwustanowe oraz technologiczne, które współpracują z automatyką regulacyjną procesu wytwórczego oraz z za-bezpieczeniami hydromechanicznymi. Dodatkowo trzecie zabezpieczenie polowe w wyposażeniu standardowym megaMuz-2 może pełnić rolę sterownika prowadzenia prac ruchowych punktu wytwórczego, np. przyłączeń do pracy na jeden z dwóch systemów, a także pełnić rolę lokalnej rezerwy wyłącznikowej w tym m.in. zabezpieczenie ziem-nozwarciowe strony sieci SN.

Rysunek 6.

Rysunek 7.



Rysunek 8.

Kolejne zlecenie w trakcie realizacji obejmuje modernizacje rozdzielni elektrowni, w skład której wchodzi zespół trzech generatorów pracujących, w układzie bezpośrednim na sieć 10.5kV, o łącznej mocy zainstalowanej 3.5MVA. Realiza-cja obejmuje urządzenia zabezpieczeniowe produkcji JM--TRONIK, wraz z kompleksowym rozwiązaniem rozdzielnicy 14-polowej typu MutliCell 1S.

6. PodsumowanieArtykuł przedstawia dotyka tematyki możliwości rozwoju krajowego rynku energii elektrycznej, głównie dla podmio-tów zajmujących się energetyką średnich napięć. Jest to ry-nek rozwijający się w polskim systemie elektroenergetycz-nym, głównie ze względu na zwiększoną generacje z wy-korzystaniem rozproszonych źródeł energii. Przedstawione układy przyłączenia do sieci i wymagane oraz najczęściej stosowane funkcje zabezpieczeniowe są spełniane dzięki nowym produktom firmy JM-TRONIK. Spełnione zostały także wysokie wymagania dotyczące testowania funkcjo-nalnego urządzeń przez certyfikujące jednostki takie jak In-stytut Energetyki w Warszawie. Dzięki temu, kompleksowe rozwiązanie MUZGEN może być wykorzystywane w wielu instalacjach, gdzie wykorzystujemy turbiny parowe, wodne oraz gazowe zarówno dla energetyki zawodowej jak i ener-getyki przemysłowej.

7. Literatura[1] Dokumentacja Techniczno-Ruchowa, Zabezpieczenie

Generatorowe, megaMuz-2 JM Tronik, Warszawa 2014[2] Dokumentacja Techniczno-Ruchowa, Zabezpieczenie

Transformatorowe megaMuz-2 JM Tronik, Warszawa 2014

[3] JM Tronik : Dokumentacja Techniczno-Ruchowa, Sterow-nik Polowy megaMuz-2, Warszawa 2013

[4] Winkler W. Wiszniewski A.: Automatyka zabezpiecze-niowa w systemach elektroenergetycznych, Warszawa wyd.2 WNT 2013

JM-Tronik nMarcin Lizer – rozdział 1-3

Piotr Demiańczuk – rozdział 4-6



http://www.wilk.net.pl

Od tego czasu nastąpił ogromny postęp technologiczny. Wraz z globalnym rozpowszechnie-

niem się technik sterowania i automa-tyzacji procesami produkcyjnymi zna-cząco zwiększyła się różnorodność za-stosowań dla napędów elektrycznych. W przedsiębiorstwach, w sposób ciągły rośnie liczba zamontowanych silników, udział procentowy tych z regulacją prędkości obrotowej. W konsekwencji liczba wytwarzanych na świecie prze-twornic częstotliwości wręcz eksplodo-wała. Rozwój Danfoss Drives od same-go początku to nie tylko wzrost zgodny z naturalnym wzrostem rynku, ale tak-że konsekwentne powiększanie swo-ich udziałów w globalnej sprzedaży re-gulowanych napędów. Produkując co roku, od 45 lat, coraz to większą liczbę przetwornic częstotliwości, sprzedaż napędów Danfoss wzrosła wielokrot-nie, sprzedanych zostało kilkanaście milionów urządzeń.

W koncernie Danfoss, rozwój w kierun-ku zastosowań przetwornic częstotli-wości stał się możliwy wraz z przeję-ciem w 1959 roku małego, lokalnego przedsiębiorstwa produkującego ze-społy prostownikowe. W 1962 roku powstał oddział Danfoss Electronics, który rozwinął produkcję w zakresie zespołów prostownikowych dużych mocy o obciążalności nawet do 10000 A. Rentowność działalności nie była za-

dowalająca i w roku 1965 oddział został zamknięty. Jednakże wiedza technicz-na w zakresie zastosowań elektroniki pozostała w firmie w ramach jednostki rozwojowej – Technical Reserch – i tam właśnie powstała pierwsza przetworni-ca częstotliwości VLT®.

W 1966 roku dwóch inżynierów wyna-lazców z Danfoss , Arne Riisager oraz Arne Jansen uczestniczyło w kongresie IFAC (International Federation of Auto-matic Control – Międzynarodowa Fede-racja Automatyki Sterowania) w Londy-nie. Tematy, które szczególnie ich zain-teresowały były tranzystory mocy oraz możliwości sterowania trójfazowymi silnikami AC. Relacjonując IFAC swoim szefom, zwrócili uwagę na wystąpienia związane z regulacją prędkości i twier-dzeniami, że nie jest możliwe sterowa-nie standardowymi, masowo produko-wanymi silnikami. Inżynierowie Danfoss uświadomili sobie nie odkrytą dotąd możliwość sterowania standardowymi silnikami AC poprzez zmianę parame-trów zasilania.

Rozwiązanie gotowe w ciągu 2 lat

Od samego początku założeniem projektu było stworzenie rozwiąza-nia umożliwiającego sterowanie stan-dardowym, masowo produkowanym

silnikiem AC. Specjalistyczna wiedza była już w Danfoss, a brakujący sprzęt został stworzony przez zaangażowa-nych pionierów techniki. Idea została przetestowana i wdrożona dzięki po-mysłowości i ogromnej ilości doświad-czeń laboratoryjnych. Kreatywność zespołu badawczego można zobrazo-wać 14 aplikacjami patentowymi, któ-re zostały zgłoszone w ciągu roku prac badawczych. W rezultacie, w 1967 po-wstał pierwszy laboratoryjny prototyp pierwszej przetwornicy częstotliwości VLT®. Jeszcze w tym samym roku przy-gotowano wersję prototypu gotową do produkcji i w połowie 1968 roku pierwszych 10 egzemplarzy VLT® zosta-ło dostarczonych Klientom do testów aplikacyjnych. Urządzenia wróciły z te-stów bardzo szybko z pozytywna oce-ną. Pierwsze seryjnie wyprodukowane VLT® 5 zostały sprzedane jesienią 1968 roku – tylko 2 lata po tym jak odbył się Kongres IFAC.

Danfoss Drives – Przetwornice częstotliwości VLT® – 45 lat ciągłego rozwoju

Jesienią w 2013 roku minęło 45 lat od momentu gdy została sprzedana pierwsza na świecie seryjnie produkowana przetwornica częstotliwości.Była to przetwornica VLT® wyprodukowana przez Danfoss.



Wiodący duński dostawca energoelektroniki

W roku 1972, w swoją 25 rocznicę Dan-foss był już liderem wśród dostawców sprzętu energo-elektronicznego w Da-nii i kontynuował dalszy rozwój. Projek-towany cykl życia urządzeń automaty-ki stale maleje na przestrzeni lat. VLT® 5 była przetwornicą projektowaną na długie lata. Urządzenia nowszych ge-neracji dalej projektowane są na okres cyklu życia 10 lat mimo, że faktycznie eksploatowane są przez użytkowników zwykle nie dłużej 4-5 lat. Zapas w kon-strukcji to pewność pracy i niezawod-ność, to zaufanie do produktu. Z dru-giej strony tendencja skracania okre-su eksploatacji to ciągły wyścig inno-wacyjności i opracowywania nowych rozwiązań napędowych. Danfoss Dri-ves korzysta na tym, że był pierwszym w świecie producentem przetwornic częstotliwości, firmą, która stworzyła VLT® – The Real Drive – markę bę-dącą synonimem jakości i kompetencji.

Platforma nowej technologii

Kontynuując rozwój produktów pro-jektanci Danfoss doszli do wniosku, że ogromna różnorodność rozwiązań ofe-rowanych przez najnowsze technolo-gie informatyczne kreuje nowe potrze-by użytkowników, definiujących coraz to nowe funkcje i cechy produktów uni-kalne dla specyficznych aplikacji.

Aby sprostać oczekiwaniom rynku pro-jektanci Danfoss wyodrębnili w stan-dardowym napędzie bloki funkcjonalne i oparli nową architekturę na wewnętrz-nej magistrali komunikacyjnej. Dzię-ki temu różne podzespoły funkcjonal-ne mogą być wykorzystane w różnych modelach przetwornic częstotliwości, dedykowanych do różnych rozwiązań układów sterowania i różnych aplikacji napędowych. Koszt i czas realizacji pro-jektu wdrożenia nowych modeli prze-twornic został znacząco skrócony.

Danfoss Drives wypuścił na rynek pierwsze modele przetwornic często-tliwości VLT® AutomationDrive oparte o nową technologię - platformę o mo-dułowej konstrukcji.

W 2006 roku koncepcja Danfoss Drives została nagrodzona przez Frost & Sul-livan - Award for Product Innovation ( Nagroda za Inowację i Nowoczesność).W oparciu o tę samą platformę, z wy-korzystaniem tych samych podzespo-łów Danfoss Drives oferuje przetworni-

ce częstotliwości VLT® HVAC Drive, VLT® AQUA Drive oraz VLT® Refrigeration Drive dedykowane aplikacyjnie odpo-wiednio dla wentylacji i klimatyzacji, dla gospodarki wodno-ściekowej oraz zastosowań w układach chłodniczych.

Kompletny zakres oferty

Obecnie Danfoss Drives oferuje napędy o mocy do 1,4 MW. Danfoss wprowadzając na rynek napę-dy dużych mocy zadbał jednocześnie o ich właściwą współpracę z siecią zasi-lającą, ograniczając do minimum nega-tywne oddziaływanie napędów na inne odbiorniki energii elektrycznej. Rozwią-zania filtracji pasywnej, ograniczające emisję wyższych harmonicznych do sie-ci zasilającej, zawsze uzupełniały ofertę napędów dużych mocy firmy Danfoss.

Aktualnie Danfoss oferuje także filtry aktywne AAF oraz napęd LHD, które są dalszym krokiem w kierunku precyzyj-nej redukcji wyższych harmonicznych generowanych przez przetwornice czę-stotliwości do sieci zasilającej.

Danfoss bierze odpowiedzialność za każdy element w produkcji. Fakt, że sami rozwijamy i produkujemy har-dware, software, moduły mocy, płytki drukowane elektroniki i akcesoria, da-je klientom, użytkownikom gwarancję, że otrzymują najwyższej jakości, nieza-wodny produkt.

Danfoss Drives, dzięki globalnej orga-nizacji sprzedaży i serwisu jest obec-ny i oferuje swoje produkty oraz usłu-gi w ponad 100 krajach. Napędy VLT® pracują w aplikacjach na całym świecie, a eksperci Danfoss Drives kończą swo-ją pracę tylko wtedy, kiedy problemy klientów zostają rozwiązane.

Jeśli zmieniasz zastosowanie napędu, oprogramowanie i opcje sprzętowe napędy VLT® mogą zostać skonfiguro-wane do Twoich potrzeb.

Szczegółowe informacje dotyczące przetwornic częstotliwości VLT® i innych produktów oferty napędowej Danfoss można znaleźć na stronach interneto-wych: www.danfoss.pl/napedy

Danfoss n



http://www.danfoss.pl/napedy

Początkowo nowa oferta słupów i masztów będzie obejmowała słupy o wysokościach od 3m do

12m o kształtach: y stożek okrągły, y stożek sześciokątny, y stożek ośmiokątny,

oraz maszty o wysokości od 12m do 20m o kształtach:

y stożek okrągły, y stożek ośmiokątny.

Jest to wstępny program produkcji, który ma być rozszerzony i dostosowa-ny do wymagań klientów firmy.

Wykonanie słupów i masztówSłupy i maszty wykonywane będą z blachy stalowej klasy S235, S275 lub S355 o grubości od 3mm do 4mm (za-leżnie od potrzeb wytrzymałościo-wych), ugiętej na profil o przekroju wielokąta lub kołowy o stałej zbież-ności. Wyprofilowane blachy łączone będą metodą spawania laserowego, co w znacznym stopniu poprawi este-tykę konstrukcji (brak widocznych po-łączeń zewnętrznych). Posadowienie słupów nie zostanie zmodyfikowane. Konstrukcje zostaną dostosowane do

istniejących typów fundamentów pre-fabrykowanych.

Wykonanie stopy do słupów i masztów (płyta mocująca)Słupy oraz maszty oświetleniowe będą posiadały trwale przymocowaną stopę (płytę mocującą), dzięki czemu mogą być ustawione na fundamentach be-tonowych lub innym odpowiednio sta-bilnym podłożu. Mocowanie następuje za pomocą śrub lub śrub kotwiących. Słupy oświetlenia ulicznego o wysoko-ściach od 3 m do 12 m będą wyposa-żone w zaczep zawiasowy ułatwiający ustawianie słupa.Stopy do słupów i masztów posado-wionych na fundamencie prefabryko-wanym wytłaczane będą z blachy i od-powiednio użebrowane, konstrukcja węzła mocującego całkowicie ukryta

jest w dolnej części stopy. Również śru-by mocujące stopę oraz zawias ukryte będą w jej dolnej części, co zabezpie-cza złącze śrubowe od działania szko-dliwych czynników zewnętrznych. Otwory rewizyjne śrub zakryte będą zaślepkami po przykręceniu stopy słu-pa (masztu) do fundamentu.Rozwiązanie stopy gwarantuje wysoką estetykę i umożliwia spełnienia wyma-gań normy EN 12767 dotyczącej bez-pieczeństwa biernego słupów oświe-tleniowych. Rozwiązanie konstrukcyjne jest chronione w U.P.RP.Stopy do masztów posadowionych na fundamentach prefabrykowanych lub monolitycznych wykonane będą z bla-chy o grubości od 18mm do 25mm z odpowiednim użebrowaniem zwięk-szającym sztywność połączenia maszt – fundament.

Nowe słupy i maszty oświetleniowe firmy Elektromontaż Rzeszów

Dobiega końca realizacja nowej linii produkcyjnej słupów i masztów stalowych wykonywanych w technologii cięcia i spawania laserowego, obecnie trwają prace rozruchowe w drugiej części linii realizującej sam proces spawania laserowego, pierwsza część linii rozkroju i formowania słupów pracuje już od 6 miesięcy.

Grubość stali w mm

Powłoka cynkowa (z jednej strony)

Lokalna grubość powłoki(wartość minimalna)

Uśredniona grubość powłoki(wartość minimalna)

≥1,5 do <3 45mm (315g/mkw) 55mm (385g/mkw)≥3 do <6 55mm (385g/mkw ) 70mm (485g/mkw )

≥6 70mm (485g/mkw ) 85mm (585g/mkw )



Zabezpieczenie ochronne powierzchniPowierzchnia zewnętrzna i wewnętrzna bę-dzie zabezpieczona antykorozyjnie przez cynkowanie zanurzeniowemu (ogniowe-mu), które zapewnia powłokę cynkową o grubości jak w załączonej tablicy.Trwałość takiego zabezpieczenia gwaran-tuje bezobsługowe użytkowanie słupów i masztów od kilkunastu do kilkudziesię-ciu lat, w zależności od rodzaju atmosfery (przemysłowa, miejska, nadmorska, wiej-ska). Dla stref o dużej agresywności atmos-fery (dwutlenek siarki, tlenki azotu, związki soli), zalecamy pokrywanie słupów powło-kami malarskimi. Na życzenie słupy i maszty pokrywa się dodatkowymi powłokami ma-larskimi w dowolnej palecie kolorystycznej, łącznie z malowaniem farbami specjalnymi: nie przyjmujące brudu, fluorescencyjne, fo-toluminescencyjne, efekt Kameleon i wiele innych. Dzięki temu trwałość może być od-powiednio przedłużona.Grubość powłok cynkowych na częściach, nie poddanych odwirowaniu (wg tablicy 2 normy EN ISO 1461)

Wnęka słupowaKażdy słup oświetleniowy będzie wypo-sażony w drzwiczki, które zapewniają do-stęp i zabezpieczają wyposażenie elek-tryczne słupa. Jest to pokrywa mocowa-na do słupa za pomocą zamka śrubowego na klucz trzpieniowy sześciokątny (imbus). Zapewnia ona ochronę wnęki w stopniu IP 43. Wnęka słupowa umożliwia instalo-wanie tabliczki bezpiecznikowej, której wymiary (szer. x głęb. x wys.) wynoszą nie więcej niż:

y dla słupów parkowych i ulicznych H 7m: 85 x 85 x 400 mm

y dla słupów ulicznych H>7m: 90 x 110 x 400 mm

y dla masztów: 110 x 150 x 400 mm

Maszty oświetleniowe będą posiadać dwie wnęki pozwalające na wygodny montaż wyposażenia elektrycznego. We wnękach znajduje się zaczep uziemiający z otworem na śrubę M 10.

WysięgnikiDla słupów wykonywanych w nowej tech-nologii spawania laserowego został opraco-wany wysięgnik o długościach 0,5m, 1,0m, 1,5m, 2,0m, 2,5m, przy założeniu zastosowa-nia maksimum 4 ramion wysięgnika. Jego konstrukcja przystosowana będzie do mo-cowania większości typów opraw oświetle-niowych występujących na rynku. Dla masz-tów, rozwiązanie ich zakończenia będzie pozwalało zamocować wszystkie dotych-czasowe konstrukcje będące w produkcji Elektromontaż Rzeszów S.A.

n



Wykrywanie na wczesnym eta-pie uszkodzeń w układach izolacyjnych jest podstawową

intencją w tworzeniu procedur dla dzia-łań eksploatacyjnych.Na podstawie typowych badań dla transformatorów jak również generato-rów i silników WN dysponujemy dużą wiedzą na temat stanu tych urządzeń.Dynamika rozwoju uszkodzeń we-wnętrznych pozostaje jednak dla nas wielkością mało znaną ze względu choć-by na ich nieliniowy przyrost. W transfor-matorach energetycznych bardzo dużo informacji możemy wyczytać na pod-stawie badania oleju. Analiza chroma-tograficzna oleju transformatorowego jeśli jest wykonywana cyklicznie, może określić w dość precyzyjny sposób stan transformatora. W przypadku wystąpie-nia wzrostu koncentracji gazów, takich jak: H2, C2H2, C2H4, CO, C2H6, CH4, w sto-sunku do poziomu normalnego, należy zwiększyć częstotliwość badań, ustalić rodzaj defektu oraz szybkość jego roz-woju. Zastosowanie systemów moni-torujących zmiany koncentracji gazów kluczowych daje nam informacje o po-prawnej pracy transformatora lub o po-jawiających się w nim uszkodzeniach. Niezbędnym dla poprawności interpre-tacji wyników badań on-line jest niewąt-pliwie „odcisk palca”. Dla właściwej oce-ny stanu urządzenia dopiero połączenie systemów on-line i off-line poszerza na-szą wiedzę o dynamicznych zmianach w układach izolacyjnych.

Zastosowanie technologii monitorin-gu on-line wyładowań niezupełnych (PD) w generatorach i silnikach WN w analogiczny sposób jak badanie ole-ju w transformatorach, niesie nam in-formacje wyprzedzające uszkodzenie urządzenia. Ocenia się, że 20-50% awa-rii generatorów jest spowodowane uszkodzeniami stojana. Częstą przyczy-na są zwarcia spowodowane wadami wykonawczymi izolacji, uszkodzenia-mi izolacji pod wpływem ciepła lub też uszkodzeniami mechanicznymi jak przetarcie izolacji – luźne zwoje lub też zbyt małe odstępy pomiędzy zwojami.Zastosowano trzy podstawowe meto-dy porównywania i analizy wyładowań niezupełnych (PD):

y analiza na podstawie czasu (dwu-krotne pogorszenie się stanu uzwo-jenia w danym roku),

y porównanie wyników badań z iden-tycznym urządzeniem w bazie da-nych (72 000 testów PD),

y porównanie wykresów z podobny-mi urządzeniami w elektrowni (sto-jan z największym PD jest w najgor-szym stanie technicznym ).

Porównanie pomiarów wyładowań nie-zupełnych w trybie on-line oraz off-line nie jest możliwe i wynika to z całkowi-cie innej metody pomiarowej. Podsta-wową cechą metody (PD) on-line jest oddzielenie zakłóceń elektrycznych od wyładowań niezupełnych. (rys.1)Dzięki temu dokonujemy pomiarów PD w warunkach rzeczywistych pod obciążeniem w typowych dla maszyn temperaturach.Zaletami stałego monitoringu wyłado-wań niezupełnych są:

y testy nie wymagają przestoju ma-szyn, co nie powoduje zakłóceń w produkcji,

y możliwość wykrycia wielu uszko-

dzeń we wczesnych fazach, y niezależność analizy wyników i pla-

nów remontowych, y dokładniejsze analizy na podstawie

większych ilości pomiarów.

Wnioski: y metody badań on-line układów

izolacyjnych w eksploatacji trans-formatorów, generatorów i maszyn WN staje się coraz cenniejszym na-rzędziem dla użytkowników. Należy oczekiwać intensywnego rozwoju systemów eksperckich z wykorzy-staniem sieci bayesowskich.

y dzięki większej ilości informacji na temat stanu urządzenia, podjęcie we właściwym czasie prac konser-wacyjno-remontowych umożliwia zmniejszenie liczby nieprzewidzia-nych przerw w pracy,

y zastosowanie szeregu zabiegów pielęgnacyjnych umożliwia wydłu-żenie czasu życia eksploatowanych urządzeń.

Bibliografia:1. J. Słowikowski, M. Słowikowska, J.

Łosiewicz, J. Wasilukowa „ Rola mo-nitoringu on-line i pomiarów w sys-temie off-line w zarządzaniu eksplo-atacją transformatorów dużej mocy na tle dotychczasowych doświad-czeń diagnostycznych” Energetyka Styczeń 2004,

2. M. Borecki „Kontrola jakości izolacji elementarnych” ZPBE Energoponiar--Elektryka Gliwice,

3. „PD Pattern Anelysis During Induced Test of Large Power Transformers” E. Gulski, M. Burger, G. Vaillancount, R. Brooks JEEEV07 nr 1 February 2000,

4. “Technical Overview” IRIS Power In-gineering.

ZUT Energoaudyt n

Zastosowanie nowoczesnych metod diagnozowania układu izolacyjnego w eksploatacji transformatorów i generatorów

Air-Cooled Machines with 80pF Capacitive Sensor - Qm Values (mV)Level % Title 2-4 kV 6-8 kV 10-12 kV 13-15 kV 16-18 kVNegligible < 25th 6 12 34 36 36Low < 50th 40 35 77 95 72Typical < 75th 136 143 188 220 260Moderate < 90th 262 267 414 477 2090High < 95th 389 339 665 760 2796Very High > 95th 389 339 665 760 2796Avg 182 137 287 310 515Max 3200 1626 3079 3200 3200

Rys.1. [4]

Tabela 1 [4]

Rys.2 [4]



http://www.kontratech.pl

Koryta RKS-Magic® z opatentowanym systemem połączeń wzdłużnych

Najnowsze koryta kablowe typu RKS--Magic® dzięki innowacyjnemu sys-temowi połączeń wzdłużnych łączą w sobie prędkość montażu z wyso-ką nośnością i wyższym bezpieczeń-stwem. Dwa koryta należy po prostu zbliżyć do siebie, zatrzasnąć – i goto-we. Wyraźne kliknięcie informuje insta-latora o prawidłowym wykonaniu po-

łączenia . Opatentowane przez firmę OBO rozwiązanie pozwala na znaczną oszczędność czasu i pieniędzy, poprzez ograniczenie ilości śrub, łączników i in-nych elementów wyposażenia, po pro-stu zwiększa ono możliwości montażo-we o 100%. Element sprężynowy złącza zatrzaskowego jest na stałe połączony z korytkiem, więc nie może ulec zagu-bieniu, jednak przy połączeniu koryt RKS-Magic® z innymi typami koryt (np. RKS) lub kształtkami np. łukami, trój-nikami i czwórnikami można go także

dość łatwo zdemontować w celu wy-konania połączenia typowym łączni-kiem śrubowym (skręcanym).

Korytka siatkowe GR-Magic® z opatentowanym system połączeń wzdłużnych

Idealnym uzupełnieniem oferty trady-cyjnych koryt kablowych są korytka siat-kowe wykonane z drutu. Dzięki opaten-towanej technologii również bez użycia narzędzi oraz dodatkowych elementów

Innowacyjne koryta kablowe firmy OBO BettermannWiększa szybkość. Wyższa nośność. Większe bezpieczeństwo.

Rys. 1. Przykładowe instalacje tras kablowych z zastosowaniem systemów OBO Bettermann

Najwyższej jakości systemy tras kablowych OBO Bettermann dedykowane są do prowadzenia, mocowania różnych typów przewodów i kabli, w tym także o odporności ogniowej (systemy E30/E90). Od wielu lat stosowane są one z powodzeniem jako nieodzowny element składowy instalacji zasilających, sterujących oraz teleinformatycznych. Profesjonaliści na całym świecie docenili jakość i rozwiązania zapewniające znaczne oszczędności czasu podczas montażu.



łączących, szybko i łatwo buduje się trwałe, stabilne trasy, w których poszcze-gólne odcinki są zatrzaskiwanie między sobą, co w żaden sposób nie ogranicza ich nośności, a pozwala za to na znacz-ne zmniejszenie kosztów związanych ze stosowaniem i magazynowaniem łącz-ników śrubowych, czy szybkozłączy.

Większe bezpieczeństwo mechaniczne, elektryczne i pożarowe

Nawet przy maksymalnym obciążeniu zapewniona jest pełna ochrona kabli w miejscu połączenia koryt pomiędzy sobą, nie są one łączone ze sobą sty-kowo, lecz jedno zachodzi na drugie. Wszystkie elementy systemu posiada-ją deklaracje zgodności z polską normą PN 61537:2007, dotyczącą prowadzenia przewodów na korytach kablowych. Złącza zatrzaskowe gwarantują, że wy-konane połączenia wzdłużne są także bardziej odporne na wstrząsy i wibracje. Dzięki temu systemowi łączenia koryt możliwe jest także zachowanie ciągło-ści elektrycznej całej trasy, bez zastoso-wania dodatkowych elementów takich jak np. mostki, czy dodatkowe połącze-nia wyrównawcze, co potwierdzają spe-cjalne raporty z badań przeprowadzone przez niezależne laboratoria. W celu zabezpieczenia koryt kablo-wych przed korozją wykonuje się je w kilku rodzajach powłok cynkowych t.j.: ocynk Sendzimira, ocynk ogniowo--zanurzeniowy oraz w wersjach ze stali nierdzewnej 304 i kwasoodpornej 316, dodatkowo istnieje możliwość pomalo-wania tras na kolory z palety RAL, co po-zwala na zastosowanie systemu w nie-

mal każdych warunkach. Dodatkowo korytka siatkowe GR-Magic® produkuje się w wersji „Titan-Look”, to atrakcyjna wizualnie wersja koryt w ocynku gal-wanicznym, do zastosowań wewnątrz budynków, posiadająca wygląd zbliżo-ny do stali nierdzewnej. Koryta kablowe OBO jako nieliczne pro-dukty tego typu dostępne na naszym rynku, zostały przebadane również pod kątem kompatybilności elektromagne-tycznej tzn. ograniczania wpływu ze-wnętrznego pola elektromagnetycz-nego na przewody umieszczone we-wnątrz koryt. Firma OBO Betterman posiada Certyfi-kat Zgodności CNBOP nr 2807/2012 oraz Świadectwo Dopuszczenia CNBOP Nr 1253/2012 spełniając wszystkie wyma-gania dla tras kablowych służących pro-wadzeniu kabli i przewodów z podtrzy-maniem funkcji E30/E90. Świadectwo Dopuszczenia CNBOP na zamocowania przewodów i kabli elektrycznych oraz światłowodowych, stosowanych do za-silania i sterowania urządzeniami służą-cymi ochronie przeciwpożarowej jest dokumentem niezbędnym do odbioru tego typu instalacji na budowie przez inspektora. Nowe rozwiązania zawar-te w najnowszej Aprobacie Technicz-nej CNBOP, stanowiącej odniesienie do Certyfikatu i Świadectwa Dopuszcze-nia, poszerzają możliwości stosowania tras OBO, oprócz instalacji standardo-wych również w wymagających insta-lacjach z podtrzymaniem funkcji E30/E90 wg normy DIN 4102-12.

Podsumowanie

Wszystkie elementy Kablowych Sys-temów Nośnych posiadają Deklaracje Zgodności CE, potwierdzającą zgod-ność produktów z normą PN-EN 61537 oraz zharmonizowaną dyrektywą ni-skonapięciową LVD. Przeszły również w niezależnym laboratorium:

y testy ciągłości elektrycznej y testy kompatybilności elektroma-

gnetycznej EMC y testy obciążeniowe y testy powłok (w komorze solnej) które

to potwierdzają ich najwyższą jakość i znakomite parametry techniczne. n

Rys. 2. Opatentowany system połączeń wzdłużnych koryt RKS-Magic®

Rys. 3. Opatentowany system połączeń wzdłużnych koryt siatkowych GR-Magic®

Rys. 4. Aprobata Techniczna, Certyfikat Zgodności oraz Świadectwo Dopuszczenia CNBOP – dokumenty niezbędne dla inspektora przy odbiorze tras o klasyfikacji ogniowej E30/E90.



Rozważenie tego problemu wymaga obliczenia ilości in-formacji naniesionej przez obrazy generowane w cen-tralnym systemie sterowania. Ilość informacji obliczana

jest zgodnie z twierdzeniem Shannona jako:

gdzie pi to prawdopodobieństwo przyjmowania przez po-szczególne parametry możliwych wielkości. Wyróżniamy tu pięć rodzajów parametrów:

y wielkości fizyczne ciągłe; y stany alarmowe wielkości fizycznej 2-stanowe;

y stany urządzeń technologicznych 4-stanowe; y położenie zawieradeł i innych organów regulacji – ciągłe; y położenie zawieradeł odcinających 4-stanowe.

Wielkości pi dla wielkości fizycznych i położenia organów re-gulacyjnych będą określone z uwzględnieniem funkcji gę-stości prawdopodobieństw, różnych dla wielkości i położeń, takich jak:

y rozkład Cauchy’ego; y rozkład Pascala; y rozkład Gaussa-Laplace; y rozkład wykładniczy; y rozkład trójkątny Simpsona; y rozkład Weibulla.

Optymalizacja wizualizacji informacji o procesie technologicznym (na przykładzie systemu DCS bloku energetycznego)Podstawowym zagadnieniem dotyczącym zarządzania informacją przekazywaną z procesu technologicznego do operatorów procesu jest określenie maksymalnej ilości informacji, którą może zaobserwować operator w czasie rzeczywistym.

2

�2 �

��|��| 0 � � � 100 0,� � � � �

Rozkład trójkątny Simpsona

�� |� � �|

��0

0 � � � 100

|� � �| � � 1 � � � 20|� � �| � �

rozkład Gaussa‐Laplace

1��√2� �

��

0 � � � 100 �— odległość standardowa

1 � � � 10

rozkład Weibulla

�, � � 0�� 0

0 � � 0

Sumaryczna ilość informacji generowanej przez dany obraz podzielona przez zdolność przepustową operatora (�� ) da nam czas rzeczywisty, po którym operator zaabsorbuje tą ilość informacji.

Zbyt duży czas powodować będzie niezdolność operatora do efektywnego działania w stanach awaryjnych bloku energetycznego.

Pomiary wielkości fizycznych – temperatura, ciśnienie, przepływ, poziom, obroty, inne

Pomiary położenia zawieradeł.

Maksymalna ilość informacji dla stanów ustalonych.

– rozkład Gaussa; �� ⟨��, ��⟩

�� 10� � � 1, 2, � dokładność ��10��, 10��, 10��

�� 10� � � Ilość odczytów ��

��

1

Dr inż. Andrzej Kowalski

Prezes ENERGOPROJEKTU‐KATOWICE SA

Optymalizacja wizualizacji informacji o procesie technologicznym (na przykładzie systemu DCS bloku energetycznego)

Podstawowym zagadnieniem dotyczącym zarządzania informacją przekazywaną z procesu technologicznego do operatorów procesu jest określenie maksymalnej ilości informacji, którą może zaobserwować operator w czasie rzeczywistym. Rozważenie tego problemu wymaga obliczenia ilości informacji naniesionej przez obrazy generowane w centralnym systemie sterowania. Ilość informacji obliczana jest zgodnie z twierdzeniem Shannona jako:

� ��

gdzie �� to prawdopodobieństwo przyjmowania przez poszczególne parametry możliwych wielkości. Wyróżniamy tu pięć rodzajów parametrów:

wielkości fizyczne ciągłe; stany alarmowe wielkości fizycznej 2‐stanowe; stany urządzeń technologicznych 4‐stanowe; położenie zawieradeł i innych organów regulacji – ciągłe; położenie zawieradeł odcinających 4‐stanowe.

Wielkości �� dla wielkości fizycznych i położenia organów regulacyjnych będą określone z uwzględnieniem funkcji gęstości prawdopodobieństw, różnych dla wielkości i położeń, takich jak:

rozkład Cauchy’ego; rozkład Pascala; rozkład Gaussa‐Laplace; rozkład wykładniczy; rozkład trójkątny Simpsona; rozkład Weibulla.

Rozkład Cauchy’ego

��

1� � � � �� 1��

Rozkład Pascala

1��

� |��|�

1� � � � 1 1��

Rozkład wykładniczy

1





� ��






��

1� � � � �� 1��

Rozkład Pascala

1��

� |��|�

1� � � � 1 1��


1





� ��






��

1� � � � �� 1��

Rozkład Pascala

1��

� |��|�

1� � � � 1 1��


2

�2 �

��|��| 0 � � � 100 0,� � � � �


�� |� � �|

��0

0 � � � 100

|� � �| � � 1 � � � 20|� � �| � �


1��√2� �

��


1 � � � 10

rozkład Weibulla

�, � � 0�� 0

0 � � 0







�� 10� � � 1, 2, � dokładność ��10��, 10��, 10��


��

1



� ��1��






��

1� � � � �� 1��

Rozkład Pascala

12� �

� |��|�

1� � � � 1 1��


�2 �

��|��| � � � � 1��



Sumaryczna ilość informacji generowanej przez dany ob-raz podzielona przez zdolność przepustową operatora (zmax ≤ 5 bit/s) da nam czas rzeczywisty, po którym operator zaabsorbuje tą ilość informacji.

Zbyt duży czas powodować będzie niezdolność operatora do efektywnego działania w stanach awaryjnych bloku ener-getycznego.

2

�2 �

��|��| 0 � � � 100 0,� � � � �


�� |� � �|

��0

0 � � � 100

|� � �| � � 1 � � � 20|� � �| � �


1��√2� �

��


1 � � � 10

rozkład Weibulla

�, � � 0�� 0

0 � � 0







�� 10� � � 1, 2, � dokładność ��10��, 10��, 10��


��


Pomiary położenia zawieradeł.Maksymalna ilość informacji dla stanów ustalonych.

3

��

��

��

��

��

��

� �� 1��

Alarmy

� � �� 1�� 1

��

�� 1 � �

� � �� 1 � ��1 � ��

Urządzenia, zasuwy Zał/Wył Załączanie/Wyłączanie

Otw/Zam Otwarta/Zamknięta

� � ��

Przykładowo

��

3

��

��

��

��

��

��

� �� 1��

Alarmy

� � �� 1�� 1

��

�� 1 � �

� � �� 1 � ��1 � ��



� � ��

Przykładowo

��

2


�� |� � �|

��0

0 � � � 100

|� � �| � � 1 � � � �0|� � �| � �


1��√��

��

0 � � � 100 �— odchylenie standardowe

1 � � � 10

rozkład Weibulla

�, � � 0�� 0

0 � � 0







�� 10� � � 1, �, � dokładność ��10��, 10��, 10��


��

��

��



4



w w w . e p k . c o m . p l

E f e k t y w n o ś ć , P o t e n c j a ł , K r e a t y w n o ś ć

N i e k w e s t i o n o w a n y l i d e r u s ł u g p r o j e k t o w o - i n ż y n i e r s k i c h

EPK_205 x 295_urzadzenia dla energetyki_lipiec 2014.indd 2 2014-07-16 11:28:21

3

��

��

��

��

��

��

� �� 1��

Alarmy

� � �� 1�� 1

��

�� 1 � �

� � �� 1 � ��1 � ��



� � ��

Przykładowo

��

5

Parametry pomiarów wielkości fizycznych i stanów urządzeń i zawieradeł

Nr pom., urz., zaw. Zakres Średni „....” Parametry rozkładu Rozkład

1÷6, 9, 10 120–350°C 280°C 10°C Gaussa 7, 8 120–660°C 540°C 20°C Gaussa 11, 12 120–660°C 560°C 15°C Gaussa 13 100–150°C 125°C 2°C Gaussa 14 0–30°C 15°C 2°C Gaussa

15, 16, 17 20–80°C 50°C 4°C Gaussa 18 50–150°C 120°C 4°C Gaussa

19, 20 80–200°C 160°C 5°C Gaussa

21, 22 2–28 MPa 22 MPa 1 MPa Gaussa 23, 24 2–28 MPa 20 MPa 0,8 MPa Gaussa 25, 26 1–6 MPa 4 MPa 0,3 MPa Gaussa

27, 28, 29 0,1–1 MPa 0,5 MPa 0,07 MPa Gaussa 30, 32 0,01–0,05 MPa 0,03 MPa 0,002 MPa Gaussa 31 0,2–1,2 MPa 0,8 MPa 0,05 MPa Gaussa

33, 34 0,1–2,5 MPa 1,6 MPa 0,4 MPa Gaussa

35, 36, 37 0–100% 75% 3% Gaussa 38, 39 0–100% 0% m=0, b=100 Weibulla 40, 41 0–100% 0% m=0, b=80 Weibulla

42, 43, 44, 45 0–100% 95% =1% Gaussa 46, 47 0–100% 0% m=0, b=100 Weibulla 48 20–80% 60% =3% Gaussa

pompy 49, 50 51, 52 53, 54 Jedna pracuje 55, 56 Jedna rezerwuje 57, 58 59, 60

nDr inż. Andrzej Kowalski

Prezes ENERGOPROJEKTU-KATOWICE SA



WstępStacje elektroenergetyczne wysokich napięć w Polsce w przeważającej więk-szości pracują w sieciach dystrybucyj-nych o napięciach 110 kV oraz w sieciach przesyłowych 220, 400 i 750 kV. Nieza-leżnie od napięcia i rodzaju sieci pod-legają one pod te same przepisy doty-czące środowiska pracy [1] i środowiska ogólnie dostępnego [2]. Z uwagi na wy-stępujące wartości pola elektromagne-tycznego szczególnie istotne jest wy-znaczenie wartości pól na terenie stacji w środowisku pracy. Metodykę wyko-nywania pomiarów podaje Polska Nor-ma PN-T-06580-3:2002 [3], natomiast nie podaje ona sposobów przeliczania na wartości maksymalne. Niestety z uwagi na nie dość precyzyjne zapisy zawarte w normie [3], wyniki są często interpre-towane na niekorzyść pracownika.

Stanowisko pracyZnaczna część stacji energetycznych pracujących w sieciach dystrybucyj-nych w Polsce jest obecnie bezobsługo-wa i taka tendencja jest także widoczna w sieciach przesyłowych najwyższych napięć. Wobec tego faktu na stacjach bezobsługowych nie ma stałych sta-nowisk pracownika. Jednak z uwagi na konieczność wykonywania prac zwią-zanych z konserwacją, eksploatacją czy diagnostyką urządzeń stacji można mó-wić o zmiennym stanowisku pracowni-ka. W przypadku stacji obsługowych po-mieszczenie stałej pracy zgodnie z roz-porządzeniem [5] to nastawnia, bowiem czas przebywania pracownika w ciągu doby przekracza 4 godziny. W przepi-sach [5] stanowisko pracy zdefiniowane jest jako przestrzeń pracy, wraz z wypo-sażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracow-ników wykonuje pracę.

Powyższe definicje dotyczą zarówno pracowników właściciela stacji jak i in-nych osób wykonujących prace na te-renie stacji energetycznych.

Pomiary pól na terenie stacji elektroenergetycznychW przypadku stacji elektroenergetycz-nych wykonuje się pomiary składowej elektrycznej (natężenie pola elektrycz-nego) i składowej magnetycznej (natę-żenie pola magnetycznego) pola elek-tromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz. Dla tej częstotliwości obydwie składowe należy rozpatrywać oddziel-nie z uwagi na właściwości pola elek-tromagnetycznego i brak możliwości przeliczania jednej składowej na drugą. Z uwagi na ocenę narażenia pracow-nika przebywającego na terenie stacji bierze się pod uwagę pole elektryczne i magnetyczne. Wymagania i sposób pomiaru precyzyjnie opisuje norma PN--T-06580-3:2002 [3], natomiast definicje zawiera norma PN-T-06580-1:2002 [4]. Celem pomiarów na stacji jest oprócz

wyznaczenia konkretnych wartości pól elektromagnetycznych określenie tak-że obszarów stref ochronnych (jeśli wy-stępują) i wskaźnika ekspozycji W. Dal-szym postępowaniem jest ocena eks-pozycji pracownika na pola.Pomiary powinny być wykonywane w czasie normalnej eksploatacji urzą-dzeń będących źródłami pól, w któ-rych występują maksymalne natężenia pól z używanych w czasie normalnej eksploatacji źródeł znajdujących się w obszarze pomiarowym (np. w cza-sie równoczesnej pracy sąsiadujących ze sobą urządzeń). Dopuszczalne są inne warunki pomiarów, ale do oceny należy przyjąć wyniki pomiarów po-większone o współczynniki korekcyj-ne wyznaczone z pomiarów porów-nawczych lub obliczone na podstawie parametrów technicznych urządzeń energetycznych. W wielu przypadkach wartości pól występujące w czasie po-miarów znacznie odbiegają od normal-nej pracy i przyjmowanie za normalne wyników pomiarów bez współczynni-

Metrologia pól elektromagnetycznych na stacjach elektroenergetycznych wysokich napięć w ujęciu prawnym i technicznymStacje elektroenergetyczne wysokich napięć są obiektami energetycznymi, które można rozpatrywać z punktu widzenia przepisów jako obiekt będący źródłem pól elektromagnetycznych w środowisku pracy (BHP) i w środowisku ogólnie dostępnym dla ludzi (poza terenem stacji). Z uwagi na wartości pól występujące na terenie stacji szczególnie istotne staje się właściwe oszacowanie wartości maksymalnych pól w środowisku pracy. Problem wyznaczenia ekspozycji pracowników związany jest ściśle z właściwie wykonanym pomiarem, ale i ze sposobem przeliczeń na wartości maksymalne, co jest coraz częściej pomijane.



ków korygujących jest mylące, szcze-gólnie w przypadku pól magnetycz-nych. Przyjęcie do przeliczeń obciążeń maksymalnych z okresu zimowego lub letniego (zakładając że obciążenia maksymalne wynikające z parametrów technicznych urządzeń nie są pracą normalną) jest już znacznie lepszym rozwiązaniem niż podanie nieskorygo-wanych wyników pomiarów. Niestety brak przeliczeń zgodnie z powyższą procedurą jest ostatnio powszechną praktyką stosowaną przez laboratoria akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji (PCA) wykonujące takie po-miary. W wyniku tego raporty z badań są w wielu przypadkach dotyczą stanu w trakcie badań, a nie spełniają wyma-gań normy.

Pomiar natężenia pola elektrycz-nego na stacjach energetycznych jest stosunkowo prosty, zakładając że wy-konuje je osoba mająca świadomość charakteru pól wolnozmiennych i pra-widłowo zlokalizuje źródła pola. Zacho-wanie właściwej odległości miernika od źródła pola ma kluczowe znaczenie dla dokładności pomiaru zgodnie z normą PN-IEC 833:1997 [6]. Stosunkowo nie-duży wpływ ma różnica między warto-ścią maksymalną napięcia na rozdzielni a rzeczywistą w trakcie pomiarów, bo-wiem ta jest zwykle do niej zbliżona. Nie zachowanie odległości sondy od źródła oraz wysokości nad poziomem terenu (wg rozporządzenia [1] i normy [3] do 2 m nad poziomem ziemi) może spowodować znaczące różnice w za-sięgach stref ochronnych, dużo większe niż nie przeliczenie wartości zmierzonej na normalną. Kolejne czynniki istotne dla wyników pomiarów pola elektrycz-nego to wilgotność względna powie-trza oraz wysokość trawy (im wyższa tym większe zniekształcenia pola).

Pomiar pola magnetycznego na stacjach energetycznych związany jest z obciążeniem stacji i jej zmienno-ścią w czasie. Czynnikiem mierzonym jest zazwyczaj indukcja magnetyczna z uwagi na sposób wykonania mier-ników pola. Najczęściej mamy do czy-nienia z sondami kierunkowymi, które mierzą jedną składową pola magne-tycznego, bądź też z sondami izotro-powymi, które jednak zwykle rejestru-ją kolejne składowe pola po kolei, a nie jednocześnie. Jak z tego widać samo określenie wartości modułu mierzo-nego parametru nastręcza tu pewne trudności, choć z uwagi na konstrukcję miernika pomiar sondą izotropową jest bardziej wiarygodny. Kluczowym pro-blemem jest jednak obciążenie, które zwykle odbiega od normalnego (zna-mionowego). I w tym wypadku przyję-cie wartości zmierzonej jako maksymal-nej jest błędem podstawowym. Z uwa-gi na fakt, że zmienność warunków pra-cy jest dość duża, należałoby dokonać analizy typowych obciążeń dla danego pola w okresie dłuższym i przyjąć je dla wyznaczenia współczynnika korekcyj-nego np. z okresu zimowego czy let-niego. Ten błąd jest powszechnie po-pełniany i może on spowodować co najmniej kilkukrotne zaniżenie pola ma-gnetycznego w danym miejscu stacji. Wobec tego zasięgi stref ochronnych z uwagi na pole magnetyczne zosta-ną wyznaczone błędnie, na niekorzyść pracownika lub właściciela stacji.

WnioskiPomiary pól elektromagnetycznych dla celów BHP wykonywane są coraz czę-ściej przez laboratoria i osoby posiada-jące uprawnienia do tego celu nadane przez Polskie Centrum Akredytacji. Nie wiąże się to jednak z praktyczną wie-dzą na temat metrologii i energety-ki, a zwykle związane jest ze spełnie-niem kryteriów określonych przez PCA i normę PN-EN ISO/IEC 17025:2005 [7]. Najpoważniejszym błędem jest nie-właściwe wyznaczenie obszarów stref ochronnych, wartości maksymalnych, a co za tym idzie określenie ekspozycji i narażenia pracowników na stacji. Wy-konanie pomiarów w kilkuset pionach pomiarowych, najczęściej wyznaczo-nych umownie, nie jest w żadnym wy-padku równoważne ze znalezieniem miejsc występowania najwyższych wartości pól i poprawnym wyznacze-niem zasięgów stref ochronnych. Kolejnym aspektem wykonania prawi-dłowych pomiarów jest czasokres ich wykonywania – zaniżenie wartości po-woduje, że zgodnie z przepisami pomia-

ry na danym obiekcie już nie muszą być powtórzone albo uznaje się, że zagroże-nia z tytułu pól elektromagnetycznych już nie ma. W obydwu przypadkach zysk ma jedynie właściciel obiektu. Oszczę-dzając na pomiarach i mając pozytyw-ne wyniki pomiarów z laboratorium akredytowanego jest w korzystnej sy-tuacji w przypadku wszelkich roszczeń zdrowotnych pracowników. Podsumowując pomiary na stacjach elektroenergetycznych powinny być wykonywane przez osoby mające dłu-goletnie doświadczenie w energety-ce zawodowej, a z uwagi na miejsce pomiarów także uprawnienia energe-tyczne. Akredytacja PCA jest potwier-dzeniem kompetencji technicznych, ale nie długoletniej praktyki, wiedzy kierunkowej i doświadczenia.

Literatura1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Po-

lityki Społecznej z dnia 29 listopa-da 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833) z późniejszymi zmianami

2. Rozporządzenie Ministra Środo-wiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych po-ziomów pól elektromagnetycz-nych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych po-ziomów (Dz. U. nr 192, poz. 1883)

3. PN-T-06580-3:2002 Ochrona pracy w polach i promieniowaniu elektroma-gnetycznym o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Część 3: Metody pomiaru i oceny pola na stanowisku pracy

4. PN-T-06580-1:2002 Ochrona pracy w polach i promieniowaniu elektro-magnetycznym o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Część 1: Terminologia

5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Po-lityki Społecznej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2003, nr 169, poz. 1650 ze zmianami)

6. PN-IEC 833:1997 Pomiar pól elektrycz-nych częstotliwości przemysłowej

7. PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wy-magania dotyczące kompetencji labo-ratoriów badawczych i wzorcujących

n

Piotr PAPLIŃSKI, Hubert Ś[email protected];

[email protected]

Instytut Energetyki, Pracownia Oddziaływań Środowiskowych

i Ochrony Przepięciowej01-330 Warszawa, ul. Mory 8



Firma Fluke wprowadza na rynek dwie ekonomiczne kamery ter-mowizyjne do zastosowań prze-

mysłowych – Fluke Ti90 i Ti95. Nowe modele wyróżnia najwyższy w swojej klasie cenowej współczynnik rozdziel-czości przestrzennej oraz pola widze-nia, a także 3,5 calowy wyświetlacz LCD. Możliwość wykonywania zdjęć cyfro-wych dzięki wbudowanemu aparato-wi ułatwia prowadzenie dokumentacji oraz osadzenie zdjęć termowizyjnych w przestrzeni. Funkcję łączenia obrazów termowizyjnych z widzialnymi zapewnia

dostępna w programie SmartView funk-cja IR Fusion z trybem Autoblend™. Mo-del Ti95 umożliwia ponadto zapis obra-zu w obrazie (PictureInPicture). Kame-ry Ti95 i Ti90 są w pełni kompatybilne z aplikacją Fluke Connect™ wspomaga-jącą pracę zespołu dzięki m.in.: połącze-niom wideo ShareLive™ czy dostępowi do danych przechowywanych w chmu-rze (Fluke Cloud™).

Kamery Ti90 i Ti95 przeznaczone są do diagnostyki przemysłowej, elek-trycznej, HVAC. Znajdą zastosowania

w budynkach komercyjnych, a także w utrzymaniu ruchu.

Najważniejsze właściwości: y Rozdzielczość przestrzenna (IFOV)

5,6 mRad y Pole widzenia: 26° x26° (Ti95) i 19,5°

x26° (Ti90) y Rozdzielczość: 80x60 (Ti90) i 80x80

(Ti95) y Czułość termiczna: 150 mK (Ti90)

i 100 mK (Ti95) y Aparat cyfrowy 2 megapiksele y 3,5 calowy, pionowy wyświetlacz y Wymienna karta pamięci SD 8GB y Odporność na upadki z 2 m oraz kla-

sa szczelności IP54

Nowe możliwości serii Ti(R)1XXOprócz wprowadzenia na rynek no-wych kamer, firma Fluke rozszerza też możliwości kamer z serii Ti(R)1XX. Po dodaniu bezprzewodowej karty SD będą one mogły w pełni współpra-cować z systemem Fluke Connect™. Dodatkowo, dzięki upgrade’owi opro-gramowania, kamery Fluke Ti105, Ti110 i Ti125 będą mogły pracować w trybie TiR zwiększającym czułość termiczną. Rozszerzy to ich spektrum możliwości o diagnostykę budowlaną.

Więcej informacji na www.fluke.pl n

Fluke Ti90/95 – kamery termowizyjne na każdą kieszeń

Nowe, przemysłowe kamery termowizyjne Fluke Ti 90 i 95 zapewniają wysoką jakość pomiarów w bardzo przystępnej cenie. Oba modele współpracują z systemem Fluke Connect™ umożliwiającym łączność bezprzewodową ze smartfonami, przechowywanie danych w chmurze oraz współpracę całego zespołu techników bez względu na dzielące ich odległości.

Fluke Ti90 Fluke Ti95



http://www.fluke.pl

Podstawowym zadaniem kamer ter-mowizyjnych jest okresowe bada-nie stanu urządzeń i linii kablowych.

W zależności od rodzaju badanych obiek-tów należy dobrać odpowiedni obiek-tyw i zakres temperatury. I tak w przy-padku rozdzielni, czy szaf rozdzielczych

konieczny jest obiektyw o szerokim kącie widzenia. Najczęściej miejsca na wykona-nie pomiarów jest mało i obiektyw o dłu-giej ogniskowej będzie miał za małe pole widzenia, żeby objąć np. całą sekcję.Na zdjęciu nr 1 (z lewej) przedstawio-no przykład sekcji zmierzonej za po-

mocą obiektywu F18 o kącie widzenia 30°x23°. Odległość pomiędzy sekcją a kamerą wynosiła ok 1m. Temperatura poszczególnych szyn wynosi ok. 20°C co oznacza, że są one minimalnie ob-ciążone i ew. nieprawidłowości nie bę-dą widoczne. W tym celu układ musi być obciążony przynajmniej w 60%.Na zdjęciu nr 2 widać sekcję z pod-wyższoną temperaturą na środkowej szynie. Wykres rozkładu temperatury wzdłuż linii zaznaczonej na zdjęciu pokazuje, że najwyższa temperatu-ra: 94,4 °C występuje w miejscu mo-cowania (na śrubie). Należy oczyścić złącze aby uniknąć dalszego wzrostu temperatury, który w konsekwencji może doprowadzić do pożaru w roz-dzielni.Podobnie jest w przypadku transforma-torów. Szerokokątny obiektyw umożli-wia wykonanie zdjęcia całego obiektu z niedużej odległości. Na zdjęciu nr 3 przedstawiono transformator – zdjęcie wykonano obiektywem F18 o kącie wi-dzenia 30°x23°.Inaczej wygląda sytuacja jeśli mie-rzymy linie kablowe. Wtedy koniecz-ny jest obiektyw o długiej ognisko-wej ponieważ ma on znacznie lepszą rozdzielczość, inaczej mówiąc „widzi” obiekty o mniejszych wymiarach niż obiektyw szerokokątny. Dla porówna-nia posłużymy się wskaźnikiem EFOV – elementarne pole widzenia czyli to co widzi jeden piksel. Dla obiektywu szerokokątnego F18 o kącie widzenia 30°x23°i matrycy 384x288px z odle-głości 20m wartość ta wynosi 28mm. Dla teleobiektywu F60 o kącie widze-nia 9°x7° przy tych samych parame-trach ta wartość wynosi 8,3mm. Ozna-cza to, że np. kabel o średnicy 2cm nie będzie poprawnie zmierzony za po-mocą obiektywu szerokokątnego. To porównanie pokazuje, że wykonując pomiary kabli i złącz napowietrznych trzeba pamiętać o zmianie obiektywu. Z odległości 50m te wartości różnią się jeszcze bardziej: jest to 69mm dla obiektywu szerokokątnego i 21mm dla teleobiektywu. W takim przypad-

Kamery termowizyjne firmy VIGOKamery termowizyjne znajdują zastosowanie wielu dziedzinach, są wykorzystywane do kontroli stanu urządzeń, przeglądów okresowych czy badań prewencyjnych. W szczególności stosowane są powszechnie w energetyce.



Fot. 1. Przykład sekcji zmierzonej za pomocą obiektywu F18 o kącie widzenia 30°x23°

Fot. 2. Podwyższona temperatura środkowej szyny

ku pomiar wspomnianego kabla i złą-cza na nim będzie obarczony zbyt du-żym błędem.A co zrobić w przypadku pomiaru na linii energetycznej? Słupy mogą mieć wysokość nawet rzędu 70m. Oczywi-ście obiektyw o długiej ogniskowej rozwiąże problem rozdzielczości ale nie położenia i kąta obserwacji. Wi-dzimy złącza z dołu i to pod dość ostrym kątem. Jeśli linia przebiega przez tereny trudno dostępne (ba-gniste, leśne lub górskie) dochodzi jeszcze problem dotarcia do miejsca pomiaru. Oczywiście można użyć sa-molotu lub helikoptera ale jest to roz-wiązanie bardzo kosztowne – godzi-na lotu to koszt kilku tysięcy złotych. Ponadto samolot nie może się zatrzy-mać w miejscu jeśli chcemy dokład-niej przyjrzeć się badanemu obiekto-wi. Helikopter to potrafi, ale z uwagi na przepisy nie może podlecieć zbyt blisko linii.

Problemy te eliminuje latająca kame-ra – kamera termowizyjna zainsta-lowana na pokładzie bezzałogowe-go pojazdu UAV. W tym rozwiązaniu wszystkie w/w ograniczenia zosta-ją wyeliminowane. UAV może lecieć z różną prędkością, zatrzymać się w miejscu, wykonać manewr oblotu i co najważniejsze – nie naraża życia pilota ani pasażera.Może lecieć po zaprogramowanej trasie lub być sterowany ręcznie. Lo-ty zaprogramowane można wykony-wać w nocy, kiedy warunki pomiaro-we są znacznie lepsze a zagrożenia kolizji znacznie mniejsze niż w dzień. Transmisja obrazu na ziemię do stano-wiska operatora umożliwia dokładne manewrowanie pojazdem. I wreszcie nawet jeśli nastąpi awaria czy kolizja z obiektem to uszkodzeniu ulega urzą-dzenie a życie ludzkie nie jest zagrożo-ne. Dodatkowo ponieważ kamera po-kazuje również otoczenie słupa można

kontrolować trasę linii energetycznej. Jest to istotne np. w lesie – czy słup nie jest zagrożony przez pochylone lub grożące zawaleniem drzewa.Podsumowując kamery termowizyjne to bardzo przydatne narzędzia w ener-getyce – zarówno do wykrywania usterek jak i w profilaktyce. Wybiera-jąc kamerę należy zwrócić uwagę na możliwość wymiany obiektywów aby możliwe było użycie kamery do róż-nych celów. Ważny jest także na roz-miar matrycy – im mniejsza matryca tym mniej informacji. Przykładowo matryca o rozmiarach 384x288 px ma ok. 110592 punkty pomiarowe a ma-tryca 160x120px – tylko 19200 a więc prawie 6 razy mniej!

n



Słup energetyczny – widok z góry w palecie odcieni szarości. Ciemniejsze odcienie oznaczają niższe temperatury.

GPZ – złącza

Rozkład temperatury na środkowej szynie

Fot. 3. Różnica temperatur pomiędzy górną a dolną częścią transformatora wynosi ok. 16°C i może świadczyć o niezbyt dobrym obiegu czynnika chłodzącego, biorąc pod uwagę, że zdjęcie wykonano w temperaturze otoczenia 9°C.

P lanując sieć bezprzewodo-wą mamy do wyboru możli-wość korzystania z infrastruk-

tury operatora czyli sieci GSM/3G/LTE oraz CDMA (dedykowane dla transmisji danych tzn. niezależne od połączeń głosowych) lub stworze-nie własnej infrastruktury w oparciu o radiomodemy. W przypadku wła-snej infrastruktury, w zależności od wykorzystywanego pasma częstotli-wości i mocy wypromieniowanej – aplikacja może wymagać uzyskania licencji na wykorzystanie określone-go pasma. Informacje o aktualnych przepisach można znaleźć na stronie UKE, które jest odpowiedzialne za udzielanie licencji i przydział pasm częstotliwości. Obecnie najpopular-niejsze pasma nie wymagające li-cencji to pasma z obszaru 869 MHz, 2,4 GHz,5 GHz. Należy pamiętać, że korzystanie z wymienionych często-tliwości zgodnie z prawem narzu-ca na nas dodatkowe ograniczenia zwykle związane z poziomem mocy wypromieniowanej, ale również np. z aktywnością nadajnika (869 MHz), zaimplementowaniem specjalnych

funkcji nasłuchiwania (5 GHz). Naj-częściej wykorzystywane pasma li-cencjonowane plasują się w zakresie 380-520 MHz. Wykorzystanie wymie-nionych pasm nie wymagających li-cencji pozwala na komunikację na dystansach od kilkuset metrów do kilku km, w zależności od wybrane-go pasma. Zastosowanie pasma li-cencjonowanego z przedziału 380–520 MHz z odpowiednio dużąmocą umożliwia osiągniecie dystan-sów sięgających kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu km. Oczywiście zarów-no wśród pasm licencjonowanych, jak i tych nie wymagających licencji jest przynajmniej kilka innych, które jednak rzadziej wykorzystywane są w aplikacjach o charakterze przemy-słowym. Dobrym przykładem są pa-sma z zakresu wysokich częstotliwo-ści (powyżej 7 GHz), które wykorzy-stywane są przez szybkie radiolinie.

Wykorzystanie infrastruktury opera-tora w stosunku do tworzenia własnej ma oczywiście zarówno wady jak i za-lety. Podstawowa zaleta infrastruktu-ry własnej – to pełna kontrola i nieza-

leżność od operatora, dla niewielkich aplikacji – niższy koszt eksploatacji, zwykle też – mniejsze i bardziej prze-widywalne opóźnienia transmisji . W przypadku infrastruktury opera-tora oczywistą zaletą jest fakt, że nie mamy kosztów i obowiązków zwią-zanych z utrzymywaniem i konser-wowaniem instalacji, oczywistą wa-dą w przypadku aplikacji o znaczeniu krytycznym – nie mamy gwarancji dostępności, więc wymagana będzie redundancja – najlepiej w postaci in-nej technologii. W zależności od wy-boru technologii będziemy mieć inne uwarunkowania związane z opóźnie-niem, przepustowością łącza, dostęp-nością na danym terenie, bezpieczeń-stwem, możliwością zarządzania/monitorowania sieci. W niniejszym artykule nie mamy miejsca, żeby po-ruszyć wszystkie aspekty warte prze-myślenia zanim zdecydujemy się na jakieś rozwiązanie, ale zapraszamy do kontaktu i dyskusji: [email protected], poniżej przedstawiamy kilka rozwiązań sprzętowych oraz narzędzi do zarządzania, integracji i monitoro-wania sieci bezprzewodowych.

Bezprzewodowa transmisja danych w systemach przemysłowychKomunikacja bezprzewodowa idealnie wpisuje się w potrzeby nowoczesnych zdecentralizowanych systemów automatyki. Silnie widoczne są zmiany i nowe trendy w systemach obsługi, monitoringu i zarządzania zarówno systemami automatyki, jak i towarzyszącymi systemami transmisji danych. Rozwiązania bezprzewodowe zyskują na popularności również dzięki rozwojowi technologii zwiększającej poziom bezpieczeństwa, a do ich niezawodności przekonują się również sceptycy. W artykule pokazujemy trendy rozwojowe w administrowaniu sieciami bezprzewodowymi oraz najnowsze rozwiązania sprzętowe.

Rys. 1. Conel LR77 Rys. 2. Bivias v2



mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

ROZWIĄZANIA SPRZĘTOWEProducenci radiomodemów jak i ro-uterów GSM/3G/LTE/CDMA umoż-liwiają wykorzystanie i przesyłane danych właściwie z dowolnego in-terfejsu (RS-232, RS-422/485, Ether-net, M-bus czy też bezpośrednio sta-nów we/wy analogowo-cyfrowych). Większość urządzeń może pracować w trybie przezroczystym (niezależ-nym od transmitowanego protokołu) lub np. jako brama najczęściej Mod-bus TCP/RTU. Dobrym przykładem jest router Conel LR77(GSM/3G/LTE) lub UCR11 (GSM/3G/CDMA). Dzięki zastosowaniu modularnej budowy możemy wyposażyć urządzenie do-datkowo w interfejsy RS-232,RS-485/ RS-422, MBUS lub I/ O (CNT) co po-zwala na szersze zastosowanie tego routera w sieciach przemysłowych. Przykładem rozwiązania komponu-jącego wiele funkcji i dedykowanego dla pracy w sektorze energetycznym jest RADiFlow 3180 czyli router prze-mysłowy, który w zależności od kon-figuracji posiada porty Ethernet, SFP, RS-232, modem GSM.Często router GSM/3G łączony jest z funkcjonalnością AP Wi-Fi , jak np. w rozwiązaniu CalAmp Vanguard 3000 MultiCarrier dedykowanym dla zastosowania na pojazdach. Podob-nie w przypadku radiomodemów – znajdziemy rozwiązania umożliwiają-ce transmisję kanałóws zeregowych, Ethernet i we/wy (w przypadku 245U-E Elpro można to realizować równole-gle) lub modemy transmitujące stany we/wy umożliwiające realizację pro-stej logiki i tworzenie sieci radiowej typu „mesh” tj. topologii bez poje-dynczego punktu awarii, jak np. 915U-2 firmy Elpro. Radiomodemy wystę-pują w wersjach o bardzo niskim po-borze mocy, transmisją zdarzeniową oraz funkcjami oszczędzania energii (np. tryb „sleep mode”) co umożliwia ich zastosowanie do przekazywa-nia informacji o określonych zdarze-niach/alarmach nawet z obiektów, na których nie ma klasycznego systemu zasilania.

WYBRANE NARZĘDZIA DO ZARZĄDZANIA I MONITOROWANIA SIECI BEZPRZEWODOWYCH

Smart Cluster jest rozwiązaniem, któ-re w prosty sposób umożliwia budo-wanie sieci VPN w oparciu o proto-kół OpenVPN. Dzięki wykorzystaniu tego rozwiązania zaimplementowa-nego między innymi w routerach fir-

my CONEL możemy w bardzo szybki sposób zapewnić sobie bezpieczną komunikację pomiędzy urządzenia-mi zainstalowanymi w różnych miej-scach. Dzięki zastosowania tunelu VPN uzyskujemy niezawodną komu-nikację (w przypadku zastosowania routera z dwoma interfejsami WAN/ GSM) i możliwość wykorzystania róż-nych technologii (2G/3G/UMTS/LTE/CDMA) oraz różnych operatorów GSM. W efekcie czego można zmniej-szyć koszty utrzymania infrastruktury sieciowej. R-SEENET to autorska apli-kacja firmy CONEL służąca do moni-torowania sieci opartej o routery GSM tego samego producenta. Charakte-ryzuje się bardzo szerokimi możliwo-ściami monitorowania transmisji da-nych GSM/3G/LTE oraz CDMA, któ-ra jest bardzo istotna z punktu wi-

dzenia ciągłości i niezawodności działania. Istotnymi parametrami jest moc sygnału, stosunek sygnału do szumu, zachowanie się tych para-metrów w czasie. Aplikacja R-SeeNet dzięki działaniu przy wykorzystaniu protokołu SNMP również potrafi zin-wentaryzować urządzenia sieciowe po numerach seryjnych, IMEI, MAC. Dzięki zastosowaniu modułów GPS w routerach możemy również wizu-alizować routery na mapie co ułatwia nam określenie aktualnej pozycji gdy urządzenie jest zainstalowane w po-jeździe. iSIM (RADiflow) jest aplikacją integrującą w sobie zarządzanie i mo-nitorowanie urządzeń firmy RADiFlow dzięki czemu uzyskujemy pełną kon-trolę End-to-End z jednego miejsca nad wszystkimi elementami siecio-wymi. Aplikacja umożliwia dodatko-

Rys. 3. RADiFlow 3180 Rys. 4. Elpro 915U-2

Rys. 5. CalAmp Vanguard 3000



wo monitorowanie urządzeń, ich sta-nu, informacji o powstałych alarmach w sieci. Znacząco zwiększa to jej moż-liwości z punktu widzenia zarządzania całą siecią i incydentami w niej wystę-pującymi. iNMS (Elpro) – aplikacja słu-żąca do monitorowania infrastruktury IT oparta o popularne i bogate funk-cjonalnie, cenione przez profesjona-listów rozwiązanie NAGIOS w wersji komercyjnej, rozbudowane o wspar-cie dla urządzeń firmy Elpro (specjal-ny protokół umożliwiający monito-rowanie zarówno urządzeń z Eth jak i modemów szeregowych oraz trans-mitujących I/O). Dzięki zaimplemen-towaniu autorskiego protokołu mo-nitorowania firmy Elpro uzyskujemy dodatkowe funkcjonalności takie jak automatyczne rozpoznawanie i do-dawanie urządzeń sieciowych firmy Elpro, obniżenie poziomu przesyła-nia danych w ramach monitorowania urządzeń, które może mieć znacze-nie przy niskich przepustowościach torów radiowych. Wykorzystanie ko-mercyjnej wersji Nagiosa pozwala na monitorowanie również z jednego miejsca całej infrastruktury sieciowej i serwerowej, które jest kluczowe dla zachowania ciągłości procesów biz-nesowych w każdej firmie.

nZuzanna Wieczorek,

Kierownik Działu Techniczno-ProjektowegoŁukasz Kruszyński, Inżynier Sieciowy

Tekniska Polska Sp. z o.o.ul. Łabędzka 9, 44-121 Gliwice

tel. 32 331 11 06–[email protected]

www.tekniska.pl

Rys. 6.

Rys. 7.

Rys. 8.



8439 MERSEN AP Interrupteur basse tension PL A4.indd 1 04/07/14 14:28

http://ep.mersen.com

Lato 2014 - akcja promocyjna HITACHI

y Wkręcanie/wykręcanie/zakręcanie z udarem

y Bardzo duży moment obrotowy 160Nm y Silnik bezszczotkowy y Wytrzymała aluminiowa obudowa y Precyzyjny dobór parametrów pracy

dzięki zarówno elektronicznemu spu-stowi bezstopniowo dozującemu obro-ty jak również czterostopniowej możli-wości wyboru parametrów pracy

y Perfekcyjnie wyprofilowana rękojeść wykonana w technice Soft Touch

y Baterie BSL1440 Li-ion (4,0Ah) z potrójną ochroną obwodów MPC

y Słupkowy przełącznik, zapewniający precyzyjną i szybką zmianę kierunku obrotów

y Duża odporność urządzenia na kurz oraz wodę/wilgoć dzięki bardzo wyso-kiej klasie ochrony IP56

y Ergonomiczna walizka transportowa z dużą ilością miejsca na osprzęt

y Wskaźnik poziomu naładowania baterii y Elektryczny hamulec y Zaczep dodatkowy w kształcie haka y Oświetlenie miejsca pracy (LED)

Dane techniczneMax moment obrotowy: 160 NmŚruba: M5-M14 mmŚruba o wysokiej wytrzymałości: M5-M12 mmWkręt maszynowy: 4-8 mmPrędkość obrotowa (1/min): 0-900/1500/2200/2800Liczba udarów (1/min): 0-3200 Dane fizyczneNapięcie akumulatora: 14,4 VDługość całkowita: 138 mmWaga: 1,4 kgUchwyt roboczy (mm/cale): 6,35 (1/4”) sześciokąt Wyposażenie Bateria 2 szt., ładowarka, walizka transportowa, hak, światło led, obroty prawo/lewo, obudowa soft grip.

WH14DBAL2UDAROWA ZAKRĘTARKA BATERYJNA

WR18DBAL2KLUCZ UDAROWY BATERYJNY

y Wkręcanie/zakręcanie z udarem y Duży moment obrotowy 165Nm y Silnik bezszczotkowy y Wytrzymała aluminiowa obudowa y Precyzyjny dobór parametrów pracy dzię-

ki zarówno elektronicznemu spustowi bez-stopniowo dozującemu obroty jak również czterostopniowej możliwości wyboru pa-rametrów pracy

y Perfekcyjnie wyprofilowana rękojeść wykonana w technice Soft Touch

y Baterie BSL1840 Li-ion (4,0Ah) z potrójną ochroną obwodów MPC

y Słupkowy przełącznik, zapewniający precyzyjną i szybką zmianę kierunku obrotów

y Duża odporność urządzenia na kurz oraz wodę/wilgoć dzięki bardzo wyso-kiej klasie ochrony IP56

y Ergonomiczna walizka transportowa z dużą ilością miejsca na osprzęt

y Wskaźnik poziomu naładowania baterii y Elektryczny hamulec y Zaczep dodatkowy w kształcie haka y Oświetlenie miejsca pracy (LED)

Dane techniczneMax moment obrotowy: 165 NmŚruba:M6-M16 mmŚruba o wysokiej wytrzymałości: M6-M12 mmPrędkość obrotowa (1/min): 0-900/1500/2200/2900Liczba udarów (1/min): 0-3200 Dane fizyczneNapięcie akumulatora: 18 VDługość całkowita: 145 mmWaga: 1,5 kgUchwyt roboczy (mm/cale): 12,7 (1/2”) kwadrat Wyposażenie Bateria 2 szt., ładowarka, walizka transportowa, hak, światło led, obroty prawo/lewo, obudowa soft grip.

y Doskonała ergonomia średnica tylko 182mm y Baterie BSL1840 Li-ion (4,0Ah) lub BSL 1850

Li-ion (5,0Ah) w zależności od specyfikacji z potrójną ochroną obwodów MPC

y Blokada wrzeciona ułatwiająca wymianę traczy y Rękojeść anty-poślizgowa Soft Touch y Silnik nowej generacji z wymiennymi

szczotkami y W skład zestawu wchodzi: ładowarka, 2 ba-

terie, rękojeść boczna, klucz, walizka trans-portowa lub walizka systemowa HIT-SYSTEM

y Gwint wrzeciona M14

*spec. TW baterie 4Ah*spec. TU baterie 5Ah + HIT-SYSTEM, tarcza 125 mm

G18DSLSZLIFIERKA KĄTOWA BATERYJNA „LI-ION”

Dane techniczneWymiar tarczy: 115 mmOtwór: 22 mmMoment obrotowy: 1,25 NmPrędkość obrotowa bez obciążenia (1/min): 0-9300 Dane fizyczneNapięcie akumulatora: 18 VDługość całkowita: 296 mmWaga: 1,8 kg WyposażenieBateria: 2 szt., ładowarka, walizka transportowa, obudowa soft grip.

Firma Hitachi Power Tools Polska Sp. z o.o. zorganizowała letnią promocję na ponad 40 wybranych produktów marki Hitachi, w tym nowe rozwiązania z wykorzystaniem (silników bezszczotkowych, baterii litowo-jonowych o dużej pojemności 5 Ah.) Szczegóły akcji promocyjnej na stronie www.hitachi-elektronarzedzia.pl oraz na specjalnie przygotowanej ulotce.


EKSPLOATACJA I REMONTY

Bosch rozszerza ofertę akumulato-rów w klasie 18 V. Nowe akumula-tory 5,0 Ah zapewniają czas pracy

dłuższy o 25% w porównaniu do aku-mulatorów 4,0 Ah. Ich wymiary to 11,5 x 7,5 x 5,5 cm, a waga wynosi zaledwie 620 g, więc są najmniejszymi dostępny-mi na rynku akumulatorami 5,0 Ah dla narzędzi 18 V (mają rozmiary i wagę ta-ką jak akumulator Bosch 18 V o pojem-ności 4,0 Ah).

Dostęp do pełnej pojemności akumulatora, dzięki zastosowaniu obudowy CoolPack– Największą zaletą akumulatorów 5,0 Ah jest możliwość wykorzystania ich pełnej pojemności, także w przypadku inten-sywnej pracy – mówi Paweł Ciszkiewicz, Brand Manager linii Bosch Niebieski.

Podstawą jest zastosowana obudowa CoolPack – Im dłużej używamy akumulatora i im bardziej go obciążamy, tym bardziej ogniwa się nagrzewają. Przy tempera-turze powyżej 70 stopni Celsjusza aku-mulatorów litowo-jonowych nie wol-no używać. Dzięki specjalnej obudowie CoolPack z ożebrowaniem chłodzącym temperatura ogniw jest efektywnie ob-

niżana poprzez odprowadzanie ciepła na zewnątrz i w rezultacie akumulator firmy Bosch jest wyraźnie chłodniejszy od konwencjonalnych akumulatorów. Można go używać aż do wyczerpania energii w akumulatorze. System odpro-wadzania ciepła wpływa korzystnie na żywotność akumulatora, wydłużając ją dwukrotnie w porównaniu do akumu-latora bez obudowy CoolPack. W przy-padku nagłego, silnego wzrostu tem-peratury, na przykład przy zablokowa-niu osprzętu w materiale, pomocny jest także system elektronicznej ochrony ogniw ECP (Electronic Cell Protection). Skutecznie chroni on akumulator nie tylko przed przegrzaniem, lecz także przed przeciążeniem i całkowitym roz-ładowaniem ogniw – wyjaśnia Paweł Ciszkiewicz.

Kompatybilność z 18 VKupując akumulator firmy Bosch, użyt-kownik może od razu użyć go bez konieczności zastanawiania się, czy będzie pasował do narzędzi. System Bosch Flexible Power gwarantuje kom-patybilność akumulatorów ze wszyst-kimi narzędziami i ładowarkami w ob-rębie tej samej kategorii napięcia. Tak samo jest w przypadku akumulatora 5,0 Ah dla narzędzi klasy 18 V.

– To, co nam wydaje się oczywistością, nie jest często spotykane w przypadku innych systemów akumulatorowych na rynku. Nasze akumulatory oferują użyt-kownikom profesjonalnym bezpieczeń-stwo planowania i kosztów – mówi Pa-weł Ciszkiewicz.

Gwarancja na narzędzia litowo-jonowe oraz akumulatory i ładowarkiPrzy zakupie narzędzia akumulatoro-wego Li-Ion, akumulatora litowo-jo-nowego i ładowarki Li-Ion firma Bosch oferuje profesjonalistom poza stan-dardową gwarancją, także dwuletnią gwarancję serwisową na akumulato-ry Li-Ion i ładowarki oraz trzyletnią na narzędzia. Wystarczy zarejestrować narzędzie, akumulator i ładowarkę na stronie http://www.bosch-professio-nal.com/pl/pl/serwis/gwarancja/gwa-rancja.html.

Sugerowana cena detaliczna brutto:– 18 V 5,0 Ah – 798,27 zł

nRobert Bosch Sp. z o.o.

www.bosch.pl

Akumulatory litowo-jonowe Bosch o pojemności 5,0 Ah

Nowe akumulatory litowo-jonowe firmy Bosch są najmniejszymi i najlżejszymi akumulatorami o pojemności 5,0 Ah na rynku. Dzięki zastosowanemu w nich systemowi Bosch Flexible Power mogą współpracować ze wszystkim narzędziami 18 V Bosch z linii niebieskiej.

„Fot. Bosch”



http://www.bosch-professional.com/pl/pl/serwis/gwarancja/gwarancja.html



http://www.bosch.pl

Proces tworzenia rozpoczął się jak zwykle od konsultacji z elektro-technikami. Charakter ich wyma-

ga używania wielu narzędzi do obróbki przewodów. Muszą mieć je stale przy sobie a przecież bardzo często pracują na wysokości. Kolejny problem stano-wił ograniczony dostęp do obrabianych przewodów np. w puszkach podłącze-niowych. Biorąc pod uwagę wszystkie te czynniki konstruktorzy z firmy Wiha skupili się na ich rozwiązaniu i tak po-wstały nowe szczypce nazwane TriCut. Konstrukcja ich pozwala na wykony-wanie trzech podstawowych czynno-ści związanych z obróbka przewodów:

Po pierwsze, można nimi łatwo prze-cinać przewody elektryczne typu NYM 3x1,52 oraz 5x2,52. Szczęki wykonane są ze stali C70 i dodatkowo hartowane in-dukcyjnie do twardości 64 HRC. Dzięki temu bez problemu można ciąć rów-nież twarde druty sprężynowe o śred-nicy do 1,6 mm, przykładając siłę na-wet rzędu 1800 N/mm². Dodatkowo, wykorzystanie tego rodzaju materiału znacznie przedłuża trwałość samych szczypiec.

Po drugie, specjalnie ukształtowana końcówka szczypiec pozwala na łatwe zdejmowanie płaszcza zewnętrznego z okrągłych przewodów bez ryzyka uszkodzenia żył w środku. Chwytamy przewód, zaciskamy szczypce i bez tru-du zsuwamy izolacje ochronną. Odgię-cie główki pod odpowiednim kątem umożliwia wykonanie tej pracy wzdłuż przewodu co znacznie ją ułatwia jeże-li pracujemy w ciasnej przestrzeni np. puszki rozdzielającej.

Wiha TriCut – potrójna skutecznośćFirma Wiha Werkzeuge GmbH zaprezentowała w tym roku, podczas Międzynarodowych Targów Metalowych w Koln, nowe szczypce dla elektrotechników. Narzędzie to jest absolutną nowością w swojej grupie. Spełnia wszelkie wymogi funkcjonalności, bezpieczeństwa oraz budzi uznanie użytkowników samą konstrukcją. Mimo, iż firma Wiha produkuje szczypce od krótkiego czasu, dowiodła wielokrotnie, że nie interesuje jej kopiowanie rozwiązań innych producentów lecz tworzenie standardów które wyznaczają kierunek dla innych. Przykładami takich działań jest stworzenie szczypiec serii INOMIC, opracowanie przegubu Dynamic Joint, oraz wdrożenie profilu szczęk OptiGrip. Do grona narzędzi „innych jak wszystkie” dołączają teraz szczypce TriCut.



Po trzecie, można również usunąć izo-lację z poszczególnych żył przewodu. Służą do tego specjalne, precyzyjne gniazda dostosowane do średnic 1,5 i 2,5 mm. Umiejscowienie ich od czo-ła szczypiec znacznie ułatwia pracę w trudno dostępnych miejscach. Od-izolowanie przewodu jest dokładne, równe i szybkie, bez ryzyka uszkodze-nia samego rdzenia.

Podsumowując, szczypce TriCut zastę-pują trzy niezbędne w pracy narzę-dzia – szczypce tnące, narzędzie do zdejmowania płaszcza zewnętrznego oraz przyrząd do zdejmowania izolacji. W konsekwencji użytkownik dostał jed-no, niewielkie, poręczne urządzenie któ-rym może zastąpić dotychczas używa-ne narzędzia. Elektrotechnik może mieć pewność, że ma przy sobie wszystko co potrzebuje do obróbki przewodów in-stalacyjnych i że niczego nie zapomniał zabrać ze sobą np. na prace na wyso-kości. Dodatkowo ukształtowanie głów-ki szczypiec oraz sposób rozmieszcze-nia poszczególnych gniazd gwarantu-je dużo lepszy dostęp do obrabianych elementów niż wcześniej używane od-dzielne narzędzia. Dodatkowym atu-tem tego rozwiązania są argumenty ekonomiczne. Cena szczypiec TriCut jest znacznie niższa niż suma trzech używanych wcześniej narzędzi.

Szczypce TriCut dostępne są w dwóch wersjach: Wiha Professional Electric oraz Wiha Classic. Pierwsze maja ręko-jeści wykonane z izolacji ochronnej do 1000 V i posiadają wszelkie niezbędne atesty VDE. Drugie maja cienkie ręko-jeści PCV wykonywane zanurzeniowo i można je wykorzystywać tylko do ob-róbki kabli w miejscach gdzie nie ma podłączonego napięcia.

nWiha Polska Sp. z o.o.Wojciech Gradowski

Koordynator Sprzedaży

1. 2. 3.



Dyscyplina naukowa, którą profe-sor Kaliski uprawiał była tak da-lece nowatorska, iż za Jego życia

niewiele o niej wiedziala tzw. szeroka opinia publiczna. Dlaczego problema-tyka fizyki plazmy - tak mocno absor-bująca uwagę fizyków - nie była wtedy przedmiotem przystępnych opraco-wań popularno-naukowych, czy zwy-kłych informacji medialnych? Można się skłaniać do sformułowania poglądu, że prawdopodobnie ten stan rzeczy za-istniał z dwóch głównie powodów. Po

pierwsze, fizyka plazmy była dyscypliną naukową wymagającą od tych , którzy chcieliby bliżej się z nią zapoznać po-siadania wiedzy bardzo specjalistycz-nej (i nadal taką pozostaje). A także - co bez wątpienia nie pozostaje bez wpły-wu na stopień upowszechnienia o niej wiedzy - że była zazwyczaj kojarzona wyłącznie z tym obszarem fizyki tech-nicznej, który ma silny związek z bada-niami naukowymi pozostającymi w or-bicie zainteresowania wojska, zatem nie podawana do publicznej wiadomości.

Ten niedobór informacyjny przyczynił się nawet do powstania sensacyjnych pogłosek o próbach stworzenia w la-tach 70. minionego wieku w Polsce... bomby termojądrowej.

Jeszcze na początku drugiej dekady XXI stulecia podczas audycji radiowej w I Programie Polskiego Radia zarówno redaktor Dorota Truszczak prowadząca program, jaki i radiosłuchacze pytali obecnego w studio dyrektora IFPiLM, prof. Andrzeja Gałkowskiego, będące-

Nowe drogi naukiWłaściwie każdą historię, jaką się relacjonuje powinno się zacząć od osoby będącej spirytus movens opowiadanych wydarzeń.W blisko 40-letniej i pełnej interesujących zdarzeń historii Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosytezy w Warszawie nie można nie rozpocząć narracji od osoby inicjatora i założyciela, a teraz patrona tego instytutu. Mamy na myśli oczywiście profesora Sylwestra Damazego Kaliskiego.

Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy im. Sylwestra Kaliskiego w Warszawie

Sylwester Kaliski


MAGAZYN ENERGETYKI JĄDROWEJ - PROATOM

go asystentem prof. S.Kaliskiego na ile pogłoski o próbie stworzenia polskiej bomby termojądrowej są prawdziwe. Prof. Andrzej Gałkowski oczywiście zde-mentował te pogłoski i racjonalnie wy-jaśnił co faktycznie było przedmiotem ówczesnych badań z dziedziny fizyki plazmy w Polsce i jaki im przyświecał cel naukowy.

Informacji na ten temat fizyki plazmy nie dostarczały w II polowie ubiegłego wieku encyklopedie wydawane w Pol-sce. Teraz możemy być zdziwieni, iż w „Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN”, której ostatni trzynasty tom wy-drukowano w roku 1970 nie zamiesz-czono hasła: fizyka plazmy. Na próżno tego hasła szukać też w czterotomo-wej „Encyklopedii Powszechnej PWN” z roku 1974 i nie ma go nawet w su-plemencie do tejże encyklopedii, który ukazał się w roku 1988. Na pojawienie się encyklopedycznego hasła: fizyka plazmy cierpliwy czytelnik polskich encyklopedii musiał czekać, aż do... grudnia 1999 roku. Wtedy redakcja wy-dawnictwa „Nowa Encyklopedia Po-wszechna PWN” - i to dopiero w suple-mencie oznaczonym jako siódmy tom encyklopedii - przygotowała na stro-nie 217 hasło pod nazwą: fizyka pla-zmy. Sformułowano w nim czym jest fizyka plazmy i co jest głównym zada-niem tego działu nauki. Zaznaczono, że „podstawy f.p. zostały sformułowa-ne w l.20 XX w. podczas badań wyła-dowań elektryczych w gazach pod ob-niżonym ciśnieniem; natomiast szybki rozwój f.p. datuje się od lat 60.XX w. w związku z badaniami termojądro-wymi”. Zwrócono uwagę, że głów-nym zadaniem fizyki plazmy jest wy-twarzanie, badanie i opis właściwości plazmy oraz „stworzenie warunkow do kontrolowanego wyzwolenia energii jadrowej”, a podstawowymi proble-mami stojącymi przed tą dziedziną fi-zyki są: „niestabilności makroskopowe ( magnetohydrodynamiczne) i mikro-skopowe ( kinetyczne, procesy trans-portu, metody nagrzewania plazmy oraz utrzymania (ograniczania) go-rącej plazmy, a także rozchodzenie się fal elektromagnetycznych w plazmie”. Wyjaśniono też, że do badań plazmy wykorzystywane są „różne metody fi-zyki jądrowej, spektroskopii optycznej i rentgenowskiej, techniki mikrofalowe itp.” stwierdzono, że fizyka plazmy „jest silnie związana z fizyką jądrową, ma-gnetohydrodymaniką, optyką i opto-elektroniką oraz techniką wysokich napięć i technologii wysokiej próżni”. Podkreślono również, iż „W ostatnich

latach (tj. 60.XX wieku -p.m) rozwi-nęły się głównie badania gorącej pla-zmy w pułapkach magnetycznych, w których plazma jest utrzymywania w toroidalnej komorze z silnym polem magnetycznym, wytwarzanym przez cewki rozmieszczone na obwodzie tej komory, jak również badania plazmy w układach wykorzystujących inten-sywne wiązki laserowe lub jonowe”.

I nie można w tym encyklopedycz-nym haśle pominąć ważnej początko-wej konstatacji: „Fizyka plazmy, dział fizyki zajmujący się zimną lub gorącą plazmą, powstałą przez jonizację ga-zów oraz zimną plazmą elektronowo--fotonową występującą w półprze-wodnikach”.

Natomiast – na szczęście - nie pominię-to w ww. encyklopediach osoby tego naukowca, który przyczynił się do sko-kowego wręcz rozwoju fizyki plazmy w Polsce. Mamy na myśli oczywiście prof. Sylwestra Damazego Kaliskiego. Poniżej podajemy pierwszą encyklope-dyczną notę dotyczącą tego naukow-ca. I przypomnijmy, iż po raz pierwszy na karty polskiej encyklopedii profesor Kaliski trafił mając zaledwie 45 lat.

„Sylwester Kaliski, urodzony 19. IX. paź-dziernika 1925 roku w Toruniu, inży-nier, specjalista w zakresie fizyki tech-nicznej, gen. brygady: od 1951 w WAT, od 1958 profesor; od 1967 komendant WAT; od 1959 redaktor „Problemów Drgań” w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN; autor po-nad 250 naukowych z zakresu mecha-

niki, akustyki i teorii pól sprzężnych ; twórca teorii ci ągłego wzmacniania ultra – i hiperdźwięków w kryształach półprzewodnikowych na podstawie której zbudowano w WAT model fa-sera;organizator pierwszego w Polsce kierunku fizyki technicznej ( w WAT); laureat nagrody państwowej I stop-nia (1964)”. (Wielka Encyklopedia Po-wszechna PWN. Suplement., t.13, Pań-stwowe Wydawnictwo Naukowe War-szawa, 1970, s. 208).

Z kolei drugi tom Encyklopedii Po-wszechnej PWN z roku 1974 na stronie 389 przynosi o prof. S.Kaliskim m.in. in-formację: „uzyskał za pomocą impulsu laserowego temperaturę plazmy rzędu kilkudziesięciu milionów kelvinów, czy-li temperaturę przy której zachodzi mi-korosynteza termojądrowa z wydziela-niem się neutronów syntezy”.

Nie pomijano prof. Sylwestra Kaliskiego oraz Jego dokonań w kolejnych wyda-niach polskich encyklopedii tak w epo-ce PRL, jak i w czasach nam współcze-snych. Podkreślano, że był autorem prac z mechaniki, akustyki i teorii pól sprzę-żonych, podał teorię ciągłego wzmac-niania ultra – i hiperdźwięków w krysz-tałach półprzewodnikowych oraz był incjatorem polskich badań nad syntezą termojądrową.

Początkowo zajmował się teorią płyt, a następnie zagadnieniami dynamicz-nej i udarowej stateczności oraz pro-blemami brzegowymi dynamicznej teorii sprężystości. W latach 1957 - 61 badał rozprzestrzenianie się fal pla-

Fragment stałej wystawy w IFPiLM



stycznych i uderzeniowych w cia-łach stałych oraz oddziaływania ich na przegrody. Od 1959 r. prowadził prace w zakresie teorii połączonych pól mechano - elektro - magnetycz-nych. W wyniku tych prac zespoł prof. Kaliskiego m.in. skonstruował tzw. faser. Urządzenie w pewnej mierze analogiczne do lasera, ale dotyczące wzmacniania nie fal świetlnych, a aku-styczno - elektrycznych. Znajduje on zastosowanie w elektronice, auto-matyce. Prof. Kaliskiego interesowało rozprzestrzenianie się fal sprężystych, plastycznych i elektromagnetycznych w polach magnetycznych, a zwłasz-cza problematyka termomagneto-sprężystości oraz rozprzestrzenia-nia się fal mechanomagnetycznych

w ośrodkach złożonych typu piezo-elektryków, ferrytów, czy ferroma-gnetyków. Osiągnięcia naukowe sta-wiały Sylwestra Kaliskiego w rzędzie najwybitniejszych polskich uczonych ówczesnej doby.

Talent naukowy czystej próby

W roku 1945 Sylwester Damazy Kali-ski eksternistycznie zdał maturę i roz-począł studia na Wydziale Inżynierii Lądowo - Wodnej Politechniki Gdań-skie. Czas studiów akademickich Syl-westera Kaliskiego przypadł na bar-dzo trudny powojenny okres. Jedyną rekompenstą bylo to, że wśród wykla-dowców byli uczeni tej miary jak Tytus

Maksymilian Huber. Jeszcze jako stu-dent został asystentem. Własną dzia-łalność naukową rozpoczął już pod koniec lat czterdziestych. Początkowo zajmował się teorią płyt, a następnie zagadnieniami dynamicznej i uda-rowej stateczności oraz problemami brzegowymi dynamicznej teorii sprę-żystości. Zaledwie sześć lat mu wy-starczyło, aby obronić rozprawę dok-torską, a następnie przygotować się do habilitacji. Od roku 1959 zaczynają się pojawiać prace S. Kaliskiego świad-czące o ewolucji jego zainteresowań w kierunku fizyki. W 1959 r. już jako pro-fesor w ramach Wydziału Chemii WAT, organizuje Katedrę Podstaw Mechani-ki i Fizyki i zatrudnia najzdolniejszych pracowników, wykazujących predys-

pozycje do pracy naukowej. Inspiru-jącą rolę w pracy naukowej prof. Syl-westra. Kaliskiego odegrały koncepcje fizyka z Instytutu Fizyki im. Lebedieva Akademii Nauk (IFAN)laureata Nagro-dy Nobla z roku 1964, prof. Nikołaja G. Basowa (1922-2001).W roku 1962 N. G. Basow (wraz z O. H. Krohinem) wyra-zili pogląd na temat możliwości prze-prowadzenia termojądrowej syntezy przez nagrzewanie tarczy promienio-waniem laserowym w bardzo krót-kim czasie. Niebawem można już było mówić o powstaniu nowego obszaru badań, któremu nadano nazwę lase-rowej syntezy termojądrowej.W 1970 r. w w laboratorium N. G. Basowa po raz pierwszy dokonano tzw. mikrosyn-

tezy. Prof.S. Kaliski wspólpracował z In-stytutem Fizyki im. Lebiediewa oraz z Instytutem Energii Atomowej im. Kurczatowa. Idea N. G. Basowa lase-rowego nagrzewania i otrzymywania plazmy od początku zafascynowała Sylwestra Kaliskiego. Od 1968 r. zaczął interesować się współdziałaniem sil-nych skomprymowanych pól z mate-rią, rozwijając tematykę wytwarzania plazmy za pomocą skoncentrowanych impulsów laserowych. W roku 1970 r. prof. S. Kaliski zaczął prowadzić wraz z zespołem badania fizyki plazmy, któ-rych celem było opracowanie metody przeprowadzenia kontrolowanej fuzji termojądrowej.

W 1972 r. gości w WAT prof. N. G. Ba-sow i zostaje uhonorowany przez senat uczelni tytułem doktora honoris causa. Na You Tube można obejrzeć krótką mi-gawkę z filmu, w której gen. Wojciech Jaruzelski wspomina swoją rozmowę z prof. Nikołajem G. Basowem, w której zwrócił się do Laureata Nagrody Nobla: - Wy poszukujecie, Amerykanie poszu-kują, wielkie kraje i wielkie potencjały, wielkie możliwości, wielkie pieniądze; my jesteśmy, niestety, w innej sytuacji. Na co profesor N.G.Basow odrzekł: - Nie. Nie jesteście w innej sytuacji, bo wy ma-cie prof. Kaliskiego. N. G. Basow bardzo wysoko cenił prof. S. Kaliskiego i był je-go wielkim przyjacielem.

W roku 1971 skonstruowano w Insty-tucie Fizyki Lebiediewa IFAN pierw-szy wielokanałowy system laserowy oparty na szkle neodymowym, A już w czerwcu 1973 r. zespół pod kierun-kiem prof. Sylwestra Kaliskiego, prze-prowadził eksperyment w układzie laser – target. Jego wyniki potwier-dziły możliwość uzyskania generacji strumienia neutronów, świadczących o aktach syntezy jąder deuteru, po-przez użycie skoncentrowanej energii laserów.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że pol-ski eksperyment z roku 1973 był siód-mą z kolei, zakończoną powodzeniem próbą tego typu na świecie. Oprócz Związku Radzieckiego, gdzie w 1970 r. prof. Nikołaj Basow w moskiewskim Instytucie Fizyki im. Lebiediewa jako pierwszy dokonał takiego ekspery-mentu, udało się doprowadzić do la-serowej mikrosyntezy termojądrowej tylko w USA, Francji, Wielkiej Brytanii, RFN i Japonii. Prof. S. Kaliski konty-nuował badania kompresji laserowej w układzie laser – target poprzedza-jąc ją koncentryczną eksplozją mate-

Urządzenia w Oddziale Plazmy Wytwarzanej Laserem w IFPiLM



riałów wybuchowych. Prace z tego za-kresu przyniosły w 1974 r. Sylwestrowi Kaliskiemu i jego zespołowi Nagrodę Państwową I stopnia. Doświadczenia wskazały jednak na konieczność sto-sowania laserów o znacznie większych mocach. Efektem czego było m. in. uruchomienie w roku 1978 w IFPiLM czterokanałowego lasera dużej mo-cy na szkle neodymowym. Tarcze, oświetlane symetrycznie czterema zogniskowanymi wiązkami laserowy-mi, stanowiły mikrobalony kwarcowe o średnicach 100 – 200 µm wypełnio-ne deuterem lub innym gazem.

Prof. S.Kaliski zaproponował zastoso-wanie laserów do dalszego nagrzania i kompresji plazmy, wstępnie już ści-śniętej w polu magnetycznym i roz-winął prace badawcze nad wytwarza-niem plazmy termojądrowej w ukła-dach kombinowanych typu „laser – pla-sma –focus”, gdzie plazma wytwarza-na była w urządzeniu „plasma – focus” z dodatkowym jej dogrzewaniem przy użyciu lasera C02.

W 1977 r. za zasługi dla rozwoju na-uki i postępu Sylwestrowi Kaliskiemu przyznano tytuł doktora honoris cau-sa Uniwersytetu Moskiewskiego im. M. W. Łomonosowa. Niebawem naukow-cy z Massachusetts Institute of Tech-nology (MIT) poinformowali, iż na po-siedzeniu Narodowej Akademii Nauk będą chcieli przedstawić kandydaturę prof. S. Kaliskiego na członka zagranicz-nego Akademii. Niestety dnia 5 sierp-nia 1978 r. koło miejscowości Wyszewo pod Koszalinem prof. Sylwester Kaliski uległ tragicznemu w skutkach wypad-kowi samochodowemu. W pogrzebie 19 września 1978 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warsza-wie wziął udział m. in. przewodniczący Rady Państwa prof. Henryk Jabłoński, prezes Rady Ministrów Piotr Jarosze-wicz oraz minister Obrony Narodowej gen. armii Wojciech Jaruzelski.

Prof. Witold Nowacki w mowie poże-gnalnej powiedział: Był talentem na-ukowym czystej próby, który pojawia się niezmiernie rzadko, a co jeszcze rzadziej bywa wspierany wielką praco-witością, dociekliwością, uporem zmie-rzającego do celu badacza.

Prof. Sylwester Kaliski cieszył się szacun-kiem zarówno polskiego, jak i między-narodowego środowiska naukowego. Był jednym z najwybitniejszych świa-towych uczonych w zakresie fizyki pla-zmy i laserowej mikrosyntezy.

Pierwsi w świecie

Fizyka uważana za matkę wszechnauk zawsze rozpalała wyobraźnię mło-dych, zdolnych ludzi. Nie można nie zaznaczyć, iż prof. Kaliski bardzo dbał o rozwój naukowy młodych fizyków. Był inicjatorem utworzenia nowego kierunku studiów w Polsce, a mianowi-cie fizyki technicznej. Studia magister-skie na tym elitarnym kierunku w WAT były szczególnie trudne: trwały sześć, a nie pięć lat, wymagały zdania prawie 60 egzaminów semestralnych. Wykła-dy i ćwiczenia trwały zwykle osiem lub więcej godzin dziennie, od po-niedziałku do soboty włącznie. Grupa studentów na danym roczniku liczyła zwykle tylko od 15 do 20 słuchaczy.

Najzdolniejsi z absolwentów tego kie-runku na WAT zostali zaproszeni przez prof. Sylwestra Kaliskiego do pracy badawczej w założonym z Jego ini-cjatywy Instytucie Fizyki Plazmy i La-serowej Mikrosyntezy (IFPiLM). Został on założony w roku 1976 i zlokalizo-wany na obrzeżach Warszawy, w od-ległości 10 km na zachód od centrum stolicy. Podstawowa działalność Insty-tutu dotyczyła badań nad fizyką pla-zmy i kontrolowaną fuzją jądrową ja-ko źródłem energii. Koniecznie należy odnotować, iż kwietniu i sierpniu 1977 roku Sylwester Kaliski wraz z zespo-łem swych współpracowników w In-stytucie Fizyki Plazmy i Laserowej Mi-krosyntezy uzyskał bez użycia laserów, efekt syntezy termojądrowej za pomo-cą samej tylko profilowanej eksplozji klasycznych materiałów wybucho-wych - eksplozji o niezwykle wysokiej zbieżności fal uderzeniowych. Istotna

w tej metodzie była miniaturyzacja ła-dunku eksperymentalnego. Zastoso-waniu odpowiedniego uprofilowania materiału wybuchowego umożliwiało super kompresję plazmy w wyniku za-programowanego przebiegu proce-su wybuchowego. Generacja neutro-nów syntezy termojądrowej za pomo-cą profilowanego, koncentrycznego wybuchu o niezwykle wysokiej syme-trii zbieżności fal uderzeniowych była pierwszym osiągniętym, udokumen-towanym i opublikowanym tego typu rezultatem w literaturze światowej.

Zapoczątkowana przed trzydziestu ośmiu laty działaność naukowo-ba-dawcza IFPiLM z zakresu fizyki plazmy, fizyki i technologii laserów oraz tech-

nologii dużych mocy jest nadal bardzo intensywnie prowadzona i rozwijana w ścislej współpracy z wieloma insty-tutami na świecie, przyczyniając się do postępu i rozwoju wiedzy z zakresu fi-zyki. Dlatego mając na uwadze współ-czesne osiągnięcia naukowo-badaw-cze IFPiLM warto pamiętać, iż u źródeł aktualnych sukcesów były podejmo-wane w Instytucie w latach 70. minio-nego wieku eksperymenty prof. Sylwe-stra Kaliskiego i jego zespołu.

Dyscyplina wiedzy, jaka jest fizyka pla-zmy służy celom pokojowym i może przyczynić się w niedalekiej przyszłości do stworzenia energetyki termojądro-wej, która oddali na zawsze przed ludz-kością widmo kryzysu energetycznego. Dlatego tak ważne są badania z tej dzie-dziny nauki.

Marek Bielski nFot.: Kasia Guzik

Uczniowie na wycieczce w IFPiLM



W Poznaniu zakończyła się ko-lejna edycja targów Expopo-wer i Greenpower. Partnera

w biznesie można było znaleźć nie tylko wśród ponad 200 firm uczestniczących w targach, z takich krajów jak: Austria, Belgia, Chiny, Czechy, Holandia, Litwa, Niemcy, Polska, Szwecja, Tajwan, Ukra-ina, Włochy. Również odwiedzający tar-gi Expopower i Greenpower goście byli przedstawicielami tak znaczących firm jak: Enea Operator, Energia Operator, Tauron, PGE, PSE, Eneos, KGHM, PGNiG, Dalkia, Tyssenkrupp Energostal, UW Po-znań, Viessmann czy Rehau.Zwiedzający przyjechali nie tylko z Pol-ski, ale również z Niemiec, Chin, Belgii, Danii, Szwecji, Holandii, Ukrainy oraz Rosji. Do Poznania zawitali przedsta-wiciele takich branż, jak: energetyka, przedsiębiorstwa energetyki cieplnej, przesył energii, gazu, pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł energii: elektrownie wiatrowe i wodne, tech-nika solarna, produkcja sprzętu oświe-tleniowego, technika świetlna, hurtow-nicy elektrotechniczni, dystrybutorzy wyposażenia elektrycznego, instalato-rzy elektrotechniczni, budownictwo energetyczne i elektrotechniczne.Szczególe gratulacje należą się wy-stawcom, którzy uzyskali zaszczytny tytuł Złotego Medalisty targów Expo-power 2014. Wyróżnienie to otrzyma-ło aż siedem produktów prezentowa-nych na targach, a są nimi: Rozdzielnica w izolacji gazowej ELK -04, 145 kV - ABB, Zintegrowany zespół do kompensacji prądów ziemnozwarciowych BS KKZ - BEZPOL sp. z o.o., Seria UPS EVER PO-WERLINE GREEN 33 - EVER sp. z o.o., Rozłącznik SN RN III 24/4-C-AI z izolato-rami kompozytowymi - Przedsiębior-stwo Produkcyjno Usługowo Handlo-we CHIMET Zbigniew Joachimiak, Ste-rownik automatyki SO-52v11-eMSZR – Badawczo – Rozwojowa Spółdzielnia Pracy Mikroprocesorowych Systemów Automatyki MIKRONIKA, System Sta-cjonarnych Monitorów Promieniowa-nia SMP - RELPOL S.A. oraz Automa-tyczny wyłącznik napowietrzny „Reklo-zer” RC -27 - ZPUE S.A.

Tłumy odwiedzających targi przycią-gnęły również ciekawe tematy konfe-rencji. Szereg z nich traktował o zmia-nach w technologii oraz nowościach w oświetleniu.Na V Konferencji Naukowo-Technicznej z cyklu Energooszczędność w oświetle-niu nt. Technika Świetlna 2014, specjali-ści z Politechniki Poznańskiej i Warszaw-skiej mówili o wpływie światła na oczy i oświetleniu LED. Natomiast eksperci firm OSRAM czy PHILIPS, liderów rynku oświe-tleniowego, swoje wystąpienie poświęci-li tematyce energooszczędności.

Tematykę oświetlenia ale w innym wy-miarze pojęła również Akademia LED wydawnictwa Publikatech, która we współpracy z MTP organizowała kon-ferencję pt.: „LEDyfikacja miast i wsi. Oświetlenie drogowe.”. Natomiast part-ner strategiczny targów ITM SA posta-wił na tematykę: „LED, świetlówka, lam-pa żarowa. Co ma znaczenie, a co jest wyłącznie marketingiem?”.Również druga konferencja firmy TIM SA poświęcona była tematyce bardziej przystępnej dla użytkowników, czy-li: „Jak mniej płacić za prąd? Sposoby

Expopower 2014 zakończone. Zapraszamy za rok!26 - 28 maja 2015 - zapisz tę datę w kalendarzu! Już dziś zapraszamy wszystkich Państwa za rok na kolejną edycję bloku targów energetycznych.


TARGI

oszczędzania energii elektrycznej w ży-ciu codziennym.”.Specjaliści zainteresowani instalacja-mi elektrycznymi niskiego, średniego i wysokiego napięcia, również naleźli

coś dla siebie na XII Konferencji Na-ukowo-Technicznej: „ROZDZIELNICE W IZOLACJI GAZOWEJ 110 i 400 kV” organizowanej przez Poznański od-dział SEP, Wielkopolską Okręgową

Izbę Inżynierów Budownictwa oraz firmę ABB.

A jak wystawcy oceniają tegoroczną edycję Expopower?„…Nasza współpraca z MTP to nie tylko partnerstwo w zakresie targów Expo-power. Chcemy być tutaj. Chcemy być na Międzynarodowych Targach Po-znańskich, i właśnie tutaj omawiać naj-ważniejsze sprawy dla naszej grupy, a także najważniejsze sprawy dla pol-skiej energetyki…” – mówił podczas targów Expopower Rzecznik Praso-wy ENEA S.A., Pan Sławomir Frenczyk. Warto podkreślić też, że Grupa ENEA jest partnerem strategicznym targów Expopower 2014, podczas targów or-ganizowała spotkanie dla top 300 me-nadżerów grupy.„Jest to dla nas bardzo dobra okazja, za-równo do pozyskiwania nowych kon-taktów, czyli jakby ten cel sprzedażowy, który myślę, że każdej firmie która funk-cjonuje w biznesie jednak przyświeca, ale również ten element wizerunkowy. Nasza firma troszeczkę zaczyna się od-różniać od branży, jesteśmy firmą która wchodzi w ciekawe nowe technologie, która jest firmą innowacyjną. Urucha-miamy nowe kanały sprzedaży, takie jak Internet i na pewno targi są dla nas bardzo dobrym miejscem, gdzie może-my zarówno porozmawiać z klientami o ofercie, ale również jako firma nowo-czesna, innowacyjna, która wyznacza nowe standardy w branży, a nie która podąża za innymi. W tym roku przyję-liśmy sobie nieco inną formułę poka-zania się na targach, niż w roku ubie-głym…” - Mówiła Barbara Matkowska, Dyrektor Działu Marketingu TIM SA. To już drugi rok współpracy TIM SA z Tar-gami Poznańskimi jako partner strate-giczny targów Expopower.„Na targach ludzie poznają wyroby bar-dziej. Przybliża się to im dzięki temu, że mają możliwość dotknąć wyrobów czego nie są w stanie przez Internet zrobić. Internet jest obecnie głównym źródłem informacji. Na targach jest to też zaznajomienie się z wyrobami, po-znanie ludzi i nawiązanie współpracy.” – mówił Dyrektor Zakładu Instytutu Energetyki – Instytut Badawczy Zakład Doświadczalny w Białymstoku, mgr inż. Krzysztof Kobyliński.

Zapraszamy w przyszłym roku na Expopower i Greenpower: 26 - 28 maja 2015 ! Już niedługo dokład-ne informacje o nowościach i zmia-nach jakie planujemy na przyszło-roczną edycję.

n


TARGI

Seria UPS EVER POWERLINE GREEN 33EVER sp. z o.o., SwarzędzUPS EVER z serii POWERLINE GREEN 33 to zasilacz klasy ON--LINE (VFI), przeznaczony do współpracy z wrażliwymi urzą-dzeniami zasilanymi z trójfazowej sieci elektroenergetycz-nej. Najważniejszymi innowacyjnymi cechami produktu są: możliwość kompensacji mocy biernej, tryb pracy hybrydo-wej oraz dynamiczny algorytm sterowania chłodzeniem. Racjonalność gospodarowania energią przez UPS pozwala na osiągnięcie znacznych oszczędności finansowych, zwią-zanych z eksploatacją zasilacza oraz urządzeń odbiorczych.

Lista produktów nagrodzonych Złotym Medalem MTP na targach EXPOPOWER 2014

Rozdzielnica w izolacji gazowej ELK -04, 145 kVABB, NiemcyZgłaszający: ABB sp. z o.o., WarszawaRozdzielnice w izolacji gazowej ELK-04 z udoskonalonym napę-dem wyłącznika typu HMB łączącym w sobie niezawodność na-pędów sprężynowych i funkcjonalności napędów hydraulicznych. GIS produkcji ABB to idealne rozwiązanie niezawodnego i przyja-znego środowisku układu zasilania energią elektryczną dla napięć znamionowych do 170 kV, znamionowych prądów roboczych do 4000 A i znamionowych prądów zwarciowych do 63kA. Rozdziel-nica ELK-04 – decyzja, która sprawdza się w przyszłości.

Zintegrowany zespół do kompensacji prądów ziemnozwarciowych BS KKZBEZPOL sp. z o.o., MyszkówZintegrowany zespół BS KKZ jest to pojedyncze urzą-dzenie o budowie modułowej umożliwiające auto-matyczną kompensację prądów ziemnozwarciowych w sieciach średniego napięcia. Urządzenie zawiera w so-bie wszystkie elementy niezbędne do pomiaru parame-trów i automatycznej regulacji dławika gaszącego. Za-stosowana metoda pomiarów ( metoda Lorenca) umoż-liwia precyzyjne i bezpieczne diagnozowanie sieci bez jej wyłączania. W oparciu o pomiar dławik gaszący jest dostrajany automatycznie.


TARGI

System Stacjonarnych Monitorów Promieniowania SMPRELPOL S.A., ŻarySystemy Stacjonarnych Monitorów Promieniowania SMP są przeznaczone do wykrywania materiałów radioaktywnych i nuklearnych w obiektach przemieszczających się przez strefę kontrolną. Monitory SMP mogą być zainstalowane we-wnątrz, jak i na zewnątrz pomieszczeń. Obszar zastosowa-nia obejmuje wszelkiego rodzaju punkty graniczne, punkty kontrolne w przemyśle jądrowym, zakładach skupu i przero-bu złomu metali oraz w zakładach przetwarzania odpadów komunalnych.

Rozłącznik SN RN III 24/4-C-AI z izolatorami kompozy-towymiPrzedsiębiorstwo Produkcyjno Usługowo Handlowe CHIMET Zbigniew JoachimiakOstrów WielkopolskiNowatorskie rozwiązanie na polskim rynku w branży energe-tycznej. Łączniki SN aluminiowe z izolatorami kompozytowy-mi. Zaletą produktu jest trwałość, lekkość konstrukcji, nieza-wodność eksploatacyjna, brak elementów stalowych.

Sterownik automatyki SO-52v11-eMSZRBadawczo –Rozwojowa Spółdzielnia Pracy Mikropro-cesorowych Systemów Automatyki MIKRONIKA, PoznańZgłaszający: Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe „EUROTRONIC” sp. z o.o., PoznańSterownik Automatyki SO-52v11-eMSZR produk-cji MIKRONIKI służy do przełączeń (SZR, SPP, PPZ) obwo-dów zasilających w rozdzielniach SN jak i nnw układach 2, 3, 4 i 5–wyłącznikowych.Jest przystosowany do pracy w obiektach, wymagających złożonych algorytmów i wysokiej niezawodności działania, takich jak rozdzielnie:– potrzeb własnych elektrowni i elektrociepłowni;– zasilające urządzenia szpitalne;– zasilające linie technologiczne.Sterownik posiada wielokanałowy rejestrator zakłóceń.

Automatyczny wyłącznik napowietrzny „Reklozer” RC -27ZPUE S.A., WłoszczowaZastosowanie wyniesionych w głąb sieci wyłączników z pełną au-tomatyką zabezpieczeniową mimo generowania większych kosz-tów startowych inwestycji w opinii użytkowników pozwala na sprawniejsze zarządzanie liniami dystrybucyjnymi i stanowi prze-ciwwagę dla standardowych- ekonomicznych rozwiązań wykorzy-stujących wyłącznik w GPZ i rozłączniki sekcjonujące odcinki sieci. Ma to również znaczący wpływ na poprawę wartości współczyn-ników oraz MAI F1(dotyczący przerw krótkich. Ważna jest komplek-sowość oferty, która pozwala na dobór optymalnego rozwiązania dla konkretnej lokalizacji na podstawie rozwiązań i doświadczeń producenta systemowo podchodzącego do zagadnienia.


TARGI

Konferencja „Marketing i PR w ener-getyce” ma najdłuższą historię spośród wszystkich imprez orga-

nizowanych przez PTPiREE – odbywa się cyklicznie (z jedną przerwą), już od 1997 roku. Jej podstawowym celem jest wymiana doświadczeń specjali-stów ds. marketingu i PR z przedsię-biorstw energetycznych, oraz poznanie nowych światowych trendów w tych dziedzinach.Tytuł konferencji został podyktowany trwającym obecnie w polskiej energe-tyce wdrożeniem inteligentnego opo-miarowania. Polska, zgodnie z dyrekty-wami Unii Europejskiej, zobowiązała się do wdrożenia AMI u odbiorców energii elektrycznej do roku 2020. Najbardziej zaawansowana we wdrażaniu AMI jest w Polsce ENERGA. Do tej chwili na jej terenie zainstalowano już 400 tys. inteli-gentnych liczników, głównie na dwóch obszarach: na Helu oraz w Kaliszu. Jed-nak pozostali Operatorzy także urucho-mili już na swoim terenie projekty pilo-tażowe i po zebraniu doświadczeń star-tują obecnie z instalacją inteligentnego opomiarowania na dużą skalę.Tak masowe wdrożenie w Polsce AMI spowodowało konieczność dyskusji nad jego wykorzystaniem przez sa-mych konsumentów energii elektrycz-nej, ale także OSD w celu udostępnienia odbiorcom całego szeregu usług do-stępnych dzięki wprowadzeniu nowej technologii. Niestety, sama instalacja inteligentnego licznika, umożliwiają-cego zdalny odczyt ilości zużytej przez konsumenta energii, niewiele zmie-nia w relacji pomiędzy konsumentem a OSD. Aby poprawić pozycję odbior-cy w stosunku do OSD konieczne jest przygotowanie rozbudowanego sys-temu informatycznego, pozwalające-go konsumentowi na zapoznanie się z odpowiednio przygotowanymi da-nymi dotyczącymi jego zużycia ener-gii. Dopiero taka wiedza, rozbudowana o podstawowe informacje dotyczące: rodzajów taryf (jedno i dwustrefowe),

funkcjonowania rynku energii elek-trycznej (możliwość zmiany sprzedaw-cy energii elektrycznej) czy sposobów metod zarządzania własnym popy-tem, pozwoli konsumentowi na real-ny wpływ na wysokość rachunków za energię elektryczną. Jednocześnie te same elementy pozwolą OSD bardziej aktywnie wpływać na zachowanie konsumenta, poprzez kierowanie do ściśle zdefiniowanych grup odbiorców dedykowanych dla nich ofert. Jednak aby rzeczywiście tak się stało, niezbęd-ne jest zaoferowanie przez przedsię-biorstwa obrotu taryf wielostrefowych. Zysk z ich wprowadzeniu odniosłyby obie strony: konsumenci, mogący jesz-cze aktywniej wpływać na wysokość rachunku za energię elektryczną, ale także Operatorzy, mogący aktywniej wpływać na zachowania odbiorców, a tym samym na koszty i bezpieczeń-stwo funkcjonowania systemu energe-tycznego.Oprócz szerokiej dyskusji na temat: oto-czenia prawnego wdrażanego w Pol-sce inteligentnego opomiarowania, zmian w oczekiwaniach konsumenta energii elektrycznej, sposobów komu-nikowania o AMI, w drugim dniu kon-

ferencji zaprezentowano działania Ze-społu V powołanego w ramach Warsz-tatów Rynku Energetycznego oraz efekty realizacji przez PTPiREE projektu, dofinansowanego przez NFOŚiGW, „In-teligentne Sieci Energetyczne”. Następ-nie poszczególni Operatorzy Systemu Dystrybucyjnego przedstawili, w ogól-nych zarysach, plan wdrażania w ich spółkach inteligentnego opomiaro-wania oraz budowanych wokół niego kampanii informacyjnych dla konsu-mentów energii elektrycznej. Podsu-mowaniem konferencji była prezen-tacja przedstawicieli ENERGA-OBRÓT SA na temat nowych funkcjonalności, udostępnionych konsumentom ener-gii elektrycznej wyposażonym w inte-ligentne układy pomiarowe.Dyskusja pomiędzy prelegentami a uczestnikami konferencji oraz ko-nieczność wydłużenie praktycznie wszystkich sesji, świadczą o pozytyw-nym odbiorze tegorocznej edycji kon-ferencji.Już teraz chcielibyśmy Państwa zapro-sić do udziału w XVIII edycji konferencji „Marketing i PR w energetyce”, którą pla-nujemy w terminie 10-11 czerwca 2015 r.

n

Marketing i PR w energetyceW dniach 10-11 czerwca 2014 r. w Kołobrzegu, odbyła się już XVII edycja Konferencji „Marketing i PR w energetyce” pod tytułem „Inteligentne liczniki – inteligentna komunikacja”. W konferencji wzięli udział przedstawicieli Urzędu Regulacji Energetyki, wszystkich Operatorów Systemu Dystrybucyjnego, Operatora Systemu Przesyłowego, przedsiębiorstw obrotu oraz firm współpracujących z energetyką zawodową.

Uczestnicy XVII Konferencji Marketing i PR w energetyce


KONFERENCJE I SEMINARIA

16 - 18 września ENERGETAB 2014Hala A, Stoisko 18

http://www.elkomtech.com.pl

Konferencja rozpoczęła się od przedstawienia nowej sytuacji własnościowej firmy ELKOMTECH

S.A. Od dnia 1 kwietnia 2014 firma EL-KOMTECH S.A. wchodzi w skład Grupy Kapitałowej Apator. Połączenie kompe-tencji Apator S.A. i ELKOMTECH S.A. ma zagwarantować kompleksową obsłu-gę Klientów w obszarach wdrożeń zin-tegrowanych systemów informatycz-nych, ukierunkowanych na systemy ste-rowania i nadzoru siecią elektroenerge-tyczną, systemy obsługi inteligentnych liczników, sterowników, koncentrato-rów i zabezpieczeń cyfrowych. Plan in-tegracji w perspektywie krótkookreso-wej zakłada, że ELKOMTECH S.A. stanie się centrum kompetencji w segmencie automatyzacji sieci, zaś w perspekty-wie długookresowej pozwoli na stwo-rzenie zintegrowanego modułowego systemu opartego na otwartych tech-nologiach, ze szczególnym uwzględ-nieniem segmentu pomiarowego (PRI-ME, IDIS, OSGP). Zaznaczony został rów-nież dalszy autonomiczny rozwój firmy Elkomtech S.A., w ramach którego bę-dzie zachowana istniejąca linia produk-towa, zarówno w segmencie urządzeń, jak i w segmencie oprogramowania. Zachowane będzie pełne wsparcie dla dotychczasowych Klientów (obsłu-ga serwisowa, umowy utrzymaniowe,

szkolenia). Do głównych kierunków pla-nowanego rozwoju należy zaliczyć:

y systemy informatyczne (ZMS, SCA-DA, AM),

y zintegrowany system pomiarowo – odczytowy (AMI),

y automatyzacja pracy sieci nN (pomia-ry, wyłączenia, ograniczenia mocy),

y rozwój i standaryzacja interfejsów pomiędzy systemami,

y spójne rozwiązania informatyczne pokrywające całość problemów za-rządzania siecią energetyczną – jed-no rozwiązanie oferowane przez fir-my w ramach grupy kapitałowej,

y rozwiązania dla odnawialnych źró-deł energii (GR/OZE).

Pozostałe prezentacje merytoryczne zo-stały podzielone na cztery bloki. Pierw-szy z nich dotyczył rozwiązań „Smart Grid” dla obiektów SN i nN. Zaprezen-towane zostały kompletne systemy nadzoru dla stacji transformatorowo – rozdzielczych SN/nN, systemy wykry-wania i eliminacji zwarć w sieciach SN wraz z systemem automatycznej izola-cji zwarć i automatycznego przywraca-nia zasilania w głębi sieci SN. Przedsta-wiono również zrealizowany wspólnie z firmą Apator S.A., system nadzoru nad wkładkami bezpiecznikowymi do roz-łączników ARS, pozwalający na pracę

autonomiczną z lokalną synoptyką lub na współpracę z modułem nadzoru ni-skiego napięcia w Systemie WindEx. W pełni funkcjonalny zestaw pokazowy dostępny był w sali prezentacji sprzętów, gdzie można było dodatkowo porozma-wiać z konstruktorami systemu.Drugi blok związany był z zasygnalizo-waniem kierunków rozwoju i przed-stawieniem nowych funkcjonalności w Systemie WindEx (SCADA). Do naj-ważniejszych z nich należy zaliczyć no-we możliwości wizualizacji w module WindEx GEO (prezentacja na podkła-dach geograficznych), prezentacja kie-runku przepływu mocy na schematach oraz wyznaczanie i prezentacja miejsca zwarcia. Oddzielny fragment stanowi-ła prezentacja Elektronicznego Dzien-nika Dyspozytorskiego (EDZOP) i jego mobilnej wersji (mDZOP), pozwalającej na zapewnienie komunikacji pomię-dzy dyspozytorem a brygadami w te-renie. Całość została uzupełniona pre-zentacją wniosków z wdrożeń systemu opartego o normę CIM, ze szczegól-nym uwzględnieniem procesu migra-cji z poprzedniej wersji systemu oraz ukazaniem możliwości integracyjnych wynikających ze stosowania wspólne-go modelu danych (CIM).Blok trzeci związany był z integracją Sys-temu WindEx z systemami zarządzania

Nowoczesne rozwiązania techniczne stosowane w sektorze energetycznymW dniach 28-30 maja 2014 odbyła się kolejna konferencja naukowo-techniczna firmy ELKOMTECH S.A. W tym roku tematem konferencji były „Nowoczesne rozwiązania techniczne stosowane w sektorze energetycznym”.



majątkiem sieciowym. Omówiono i za-prezentowano model centralnego in-terfejsu do wymiany danych o awaryj-ności i stanie uszkodzenia elementów sieci elektroenergetycznej oraz system automatycznego wyliczania i prezen-tacji wskaźników dotyczących przerw w dostarczaniu energii (SAIDI/SAIFI).W ostatnim czwartym bloku znalazły się zagadnienia związane z automaty-ką zabezpieczeniową i telemechaniką. Zaprezentowano rozwiązania pozwala-jące na obsługę kanału inżynierskiego z wykorzystaniem sieci Ethernet wraz z zaimplementowanymi funkcjami au-tentykacji poleceń (bezpieczeństwo dostępu). Przedstawiono również no-we podejście w konfigurowaniu i para-metryzowaniu zabezpieczeń z rodziny Ex-BEL (mapy procesowe). Oddzielnym tematem była prezentacja metod reali-zacji łączności w standardzie TETRA dla zapewnienia nadzoru nad urządzenia-mi telemechaniki.Tradycyjnie już merytoryczna część konferencji była wspierana prezenta-cjami zaproszonych do udziału firm współpracujących z ELKOMTECH S.A. W tym roku mogliśmy wysłuchać na-stępujących prezentacji:

y Wykorzystanie infrastruktury mete-orologicznej dla potrzeb energety-ki (współpraca z detektorem wyła-dowań atmosferycznych) – Adam Skowroński, ECOCLIMA SERWIS;

y Monitorowanie i prognozowanie dopuszczalnego obciążenia linii na-powietrznych 110 kV - Adam Babś, Instytut Energetyki O. Gdańsk;

y Obliczenia w sieciach SN przy po-mocy programu PlansSN - Zbigniew Zdun, PLANS;

y Monitory LCD w systemach obrazo-wania procesów technologicznych - Wojciech Kosek, NEC Display So-lutions;

y Bezpieczeństwo i odporność na uszkodzenia systemów TETRA, pod względem integracji z systemami SCADA i innymi systemami infor-matycznymi spółek energetycznych - Tomasz Piktel, Motorola Solutions Polska.

Wzorem lat ubiegłych, oprócz prezen-tacji merytorycznych, w oddzielnych salach zostały zaprezentowane rozwią-zania sprzętowe i programowe. Przy sto-iskach z prezentowanymi urządzeniami można było porozmawiać z konstruk-torami lub projektantami oprogramo-wania. Taka forma wymiany uwag i do-świadczeń cieszy się dużą popularnością na konferencji firmy ELKOMTECH S.A.

n



Tegoroczna tematyka konferen-cji obejmowała nie tylko szero-ko pojęte zagadnienia związane

z zarządzaniem eksploatacją transfor-matorów, ale także po raz pierwszy po-ruszyła problemy o charakterze tech-nicznym, dotyczącym przekładników prądowych i napięciowych. Zagadnie-niom ich eksploatacji poświęcono spe-cjalną sesję.Obrady konferencji dotyczyły głównie:

y nowych konstrukcji transformato-rów oraz przekładników prądowych i napięciowych,

y technicznych, organizacyjnych i ekonomicznych aspektów eksplo-

atacji tych urządzeń oraz kompute-rowego wspomagania procesów za-rządzania, a w szczególności:

– kierunków oraz ekonomicznych przesłanek modernizacji, napraw i remontów,

– zagrożeń występujących pod-czas eksploatacji

– kompleksowej diagnostyce tech-nicznej transformatorów i prze-kładników, która jest podstawo-wym narzędziem zarządzania.

W obradach konferencji uczestniczy-ły 264 osoby, rekrutujące się głównie z kręgu energetyki zawodowej i prze-

mysłowej, zakładów remontowych oraz firm zaplecza technicznego ener-getyki, producentów transformatorów i przekładników, uczelni wyższych oraz instytutów naukowo–badaw-czych. Niezależnie, w spotkaniu udział wzięło 25 gości zagranicznych z Belgii, Bułgarii, Chin, Chorwacji, Czech, Fran-cji, Hiszpanii, Litwy, Niemiec, Norwegii, Słowacji i Szwajcarii, których referaty przetłumaczone na język polski za-mieszczono w materiałach konferen-cyjnych.Konferencji towarzyszyła wystawa 19 firm produkcyjnych i usługowych, ofe-rujących swoje wyroby, wspomagające

Zarządzanie eksploatacją transformatorówW dniach 7–9 maja 2014 r. w Ośrodku Szkoleniowo-Konferencyjnym „STOK” w Wiśle-Jaworniku odbyła się kolejna, dziewiąta już konferencja pt. „Zarządzanie eksploatacją transformatorów”. Jej organizatorem był ZPBE ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA Gliwice przy współudziale następujących firm: • ABB Spółka z o.o. Łódź• Schneider Electric Energy Poland Spółka z o.o.• TurboCare Poland S.A. Lubliniec • Fabryka Transformatorów w Żychlinie Spółka z o.o.Patronat nad konferencją sprawowali:• TAURON Dystrybucja S.A.• Polski Komitet Wielkich Sieci Elektrycznych• Stowarzyszenie Elektryków Polskich• Towarzystwo Konsultantów Polskich.

Biuro konferencji



eksploatację i badania transformatorów.Obrady konferencji otworzył Prezes ZPBE ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA Sp. z o.o. inż. Daniel Pawłowski, wi-tając wszystkich uczestników, w tym szczególnie patronów konferencji, jak również przedstawicieli zakładów i firm współorganizatorów oraz człon-ków Komitetu Honorowego, z wy-różnieniem przewodniczącego prof. dr hab. inż. Kazimierza Zakrzewskie-go. Następnie, w krótkim wystąpieniu omówił on wiodące zagadnienia roz-poczynającej się konferencji, związa-ne ze współczesną techniką transfor-matorową, obejmujące optymalizację czynności eksploatacyjnych, proce-

dury działań profilaktycznych, bada-nia diagnostyczne oraz uzasadnione technicznie i ekonomicznie prace re-montowe oraz modernizacyjne. Prócz tego podane zostały przyczyny wpro-wadzenia pod obrady konferencji za-gadnień związanych z zarządzaniem eksploatacją przekładników prądo-wych i napięciowych.W kolejnym wystąpieniu zabrał głos prof. dr hab. inż. Kazimierz Zakrzewski, który podkreślił rolę tego spotkania, będącego stałym już miejscem prezentacji dorobku naukowo-technicznego elektroenerge-tyków, jak i wymiany doświadczeń wy-sokiej rangi specjalistów oraz praktyków.Następnie, zgodnie z ustaloną proce-

Sala obrad

Goście zagraniczni

Sala wystawowa

Prezes ZPBE ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA inż. Daniel Pawłowski



durą sprawozdanie z przebiegu realiza-cji wniosków podjętych na poprzedniej konferencji przedstawił mgr inż. Walde-mar Olech. Do jego treści nie wniesio-no uwag.Obrady prowadzone były w pięciu se-sjach tematycznych. Przewodniczyli im kolejno:

y inż. Daniel Pawłowski – ZPBE ENER-GOPOMIAR-ELEKTRYKA Sp. z o.o,

y mgr inż. Andrzej Szumiński – ABB Łódź,

y prof. dr hab. inż. Jerzy Skubis – Poli-technika Opolska,

y mgr inż. Robert Wańkowicz – TAU-RON Dystrybucja,

y dr inż. Ryszard Sobocki – Towarzy-stwo Konsultantów Polskich,

y mgr inż. Henryk Spierewka – PSE Po-łudnie,

y prof. dr hab. inż. Tadeusz Glinka – Po-litechnika Śląska Gliwice,

y dr hab. inż. Jozef Kovacik – VUJE a.s. Trnava,

y mgr inż. Kazimierz Staszewski – KGHM Polska Miedź.

Referaty pierwszej sesji, dotyczące no-wych rozwiązań w konstrukcji transfor-matorów i ich wpływu na eksploatację, wzbudziły duże zainteresowanie słucha-czy, zwłaszcza związanych z produkcją i zapleczem usługowo-remontowym energetyki. Wiele uwagi poświęcono również problemom transformatorów rozdzielczych. W tematyce kolejnych se-sji dominowały zagadnienia diagnosty-ki technicznej, z wyróżnieniem metod „on-line” oraz występującej w oleju siarki korozyjnej, która stwarza zagrożenie dla układu izolacyjnego transformatorów, a także metod jej eliminacji i działań re-nowacyjnych, mających na celu wydłu-żenie żywotności izolacji tych urządzeń.

W przerwie pomiędzy obradami od-była się sesja posterowa, prowadzo-na przez dr inż. Ryszarda Sobockiego. Z siedmiu prezentacji szczególną uwa-gę wzbudziły te, które dotyczyły me-tod renowacji izolacji transformatorów, stosowanej aparatury i osiąganych re-zultatów potwierdzonych wynikami badań.Po zakończeniu pierwszego dnia obrad organizatorzy konferencji, w imieniu Ko-mitetu Naukowo-Programowego, wrę-czyli okolicznościowe dyplomy i wyróż-nienia osobom, które w ostatnim okresie wniosły znaczący wkład w rozwój krajo-wej techniki transformatorowej.Przyjemnym akcentem tej uroczystości było przyznanie po raz pierwszy wyróż-nień dwóm paniom, pełniącym odpo-wiedzialne funkcje prezesów w:

y Fabryce Transformatorów w Żychli-nie – mgr Jadwiga Pawęzka,

Przewodniczący Komitetu Honorowego Konfe-rencji prof. dr hab. inż. Kazimierz Zakrzewski Politechnika Łódzka.

Przewodniczące Komitetu Naukowo-Programowego Konferencji mgr inż. Waldemar Olech ZPBE ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA Gliwice

Przewodniczący pierwsze sesji obrad: inż. Daniel Pawłowski ZPBE ENERGOPOMIAR – ELEKTRYKA Gliwice oraz mgr inż. Andrzej Szumiński ABB Łódź

Przewodniczący czwartej sesji obrad: prof. dr hab. inż. Tadeusz Glinka Politechnika Śląska oraz dr hab. inż. Jozef Kovacik VUJE Trnava Słowacja



oraz y Schneider Electric Energy Poland Sp.

z o.o. – Mikołów – mgr Ewa Krain--Dudek.

Prócz tego pamiątkowe dyplomy otrzymali:

y mgr inż. Jerzy Broda – TAURON Wy-twarzanie S.A.

y dr hab. inż. Jozef Kovacik – VUJE a.s. Trnava

y mgr inż. Jan Mańka – TurboCare Po-land S.A. Lubliniec,

oraz

y mgr inż. Robert Wańkowicz, który reprezentował firmę TAURON Dys-trybucja S.A. pełniącą rolę jednego z patronów konferencji.

O uatrakcyjnienie uczestnikom po-bytu zadbał kierownik organizacyjny konferencji mgr Jarosław Bober, któ-ry w dniu przyjazdu zaprosił wszyst-kich na regionalną biesiadę, a po za-kończeniu pierwszego dnia obrad na występ artystów Śląskiej Operetki Ka-meralnej oraz Zespołu Maes-Trio pod dyrekcją pani Marzeny Mikuły-Dra-bek, którzy wzbudzili podziw i ra-dość słuchaczy oraz dostarczyli wielu wzruszeń.W kolejnym dniu odbyła się ostatnia część obrad oraz sesja marketingowa, podczas której prelegenci przedstawili swoje ofer-ty dotyczące produktów i usług z dzie-dziny techniki transformatorowej. W sesji

prowadzonej przez inż. Daniela Pawłow-skiego wystąpiło dziesięciu referentów krajowych i zagranicznych.Po jej zakończeniu dr inż. Marceli Kaź-mierski, przewodniczący 11-osobowej Komisji Wnioskowej wybranej przez uczestników konferencji, przedstawił propozycje uchwalonych wniosków i dezyderaty.

Dr inż. Teresa Buchacz ZPBE ENERGOPO-MIAR-ELEKTRYKA Gliwice

Prof. dr hab. inż. Jerzy Skubis Politechnika Opolska

mgr Jadwiga Pawęzka Fabryka Transfor-matorów w Żychlinie

mgr inż. Jerzy Broda TAURON Wytwarzanie

Kierownik Organizacyjny konferencji mgr Jarosław Bober ZPBE ENERGOPO-MIAR-ELEKTRYKA Gliwice

Przewodniczący Komisji Wnioskowej dr inż. Marceli Kaźmierski

Przewodniczący sesji posterowej dr inż. Ryszard Sobocki

Sesja posterowa



Po ich formalnym przyjęciu, podsumowa-nia obrad dokonał Przewodniczący Ko-mitetu Honorowego prof. dr hab. inż. Ka-zimierz Zakrzewski. W słowie końcowym podkreślił cenną, merytoryczną treść za-prezentowanych referatów oraz głosów w dyskusji, które wyczerpały założoną tematykę konferencji. Następnie Prezes ZPBE ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA Sp. z o.o. inż. Daniel Pawłowski podziękował uczestnikom spotkania za liczne przybycie oraz czynny udział w obradach.

Spis wygłoszonych referatów:1. Grzegorz Drygała – „Transforma-

tory mocy z dodatkowym uzwo-jeniem niskiego napięcia przezna-czonym do zasilania układów po-trzeb własnych stacji energetycz-nych”

2. Michał Mnich, Maciej Wilk – „No-woczesne rozwiązania techniczne i ich wpływ na wybrane parametry transformatorów blokowych wy-produkowanych w TurboCare Po-land S.A. Lubliniec w ramach pro-jektu Phoenix”

3. Przemysław Pawlak, Janusz Ostrowski, Rafał Szadkowski – „Transformatory mocy o obniżo-nych stratach w wykonaniu ener-getycznym i specjalnym”

4. Piotr Mański – „Przesuwnik fazowy--wybrane zagadnienia techniczne w kontekście regulacji przepływu mocy między systemami elektro-energetycznymi”

5. Paweł Warczyński, Marceli Kaźmier-ski – „Aktualne zagadnienia trans-formatorowe w CIGRE - komitet studiów A2 „TRANSFORMATORY”, a energetyka krajowa”

6. Janusz Sobota – „Transformato-ry rozdzielcze z regulacją napięcia pod obciążeniem”

7. Kazimierz Jagieła, Marek Gała, Ja-nusz Rak, Marian Kępiński – „Wy-brane zagadnienia eksploatacji słu-powych stacji transformatorowych średniego napięcia”

8. Jacek Dziura – „Wpływ właściwego zabezpieczenia transformatorów na ich bezawaryjną eksploatację”

9. Michał Kozupa, Grzegorz Kmita – „Wybrane aspekty hałasu w trans-formatorach energetycznych”

10. Tadeusz Glinka, Waldemar Olech, Artur Polak, Andrzej Sikora – „Wpływ zwarć sieciowych na nie-zawodną pracę transformatora (studium przypadku)”

11. Halina Olejniczak, Teresa Buchacz, Bożena Bednarska, Paweł Warczyń-ski – „Regeneracja oleju mineral-nego w eksploatowanych transfor-matorach dla przywrócenia odpo-wiednich właściwości, jako alterna-tywa dla jego wymiany”

12. Andrzej Cichoń, Sebastian Borucki, Jerzy Skubis – „Ocena stopnia zu-życia styków podobciążeniowego przełącznika zaczepów metodą akustyczną”

13. Marek Figura, Grzegorz Dybka, Andrzej Zimka – „Analiza DGA – narzędzie identyfikacji defektów w izolacji papierowo-olejowej przepustów transformatorowych i przekładników”

14. Piotr Mański – „Transformator sie-ciowy – wymiana vs. modernizacja. Optymalizacja wyboru decyzji”

15. Marek Andrzejewski, Wiesław Gil, Ryszard Sobocki – „Aktualne ten-dencje w budowie i integracji sys-temów monitoringu on-line na stacjach energetycznych”

16. Jerzy Skubis, Sebastian Borucki, An-drzej Cichoń – „Możliwości i ogra-niczenia oceny wyładowań niezu-

pełnych w transformatorach meto-dą emisji akustycznej”

17. Jozef Kováčik a kol. – „Przepust transformatorowy – ocena zagro-żenia dla pracy transformatora, w oparciu o wyniki diagnostyki”

18. Mirosław Owczarek, Michał Lasota – „Redukcja poziomu zawilgocenia izolacji stałej jako metoda spowol-nienia procesów starzeniowych transformatora w świetle doświad-czeń ABB”

19. Adolfo Ibero, Jacek Turkowski – „Zachowanie się izolacji przekład-ników w stanach przejściowych o wysokim napięciu (HV) i wysokiej częstotliwości (HF)”

20. Jerzy Wrzosek – „Kierunki noweli-zacji Ramowej Instrukcji Eksploata-cji Przekładników prądowych i na-pięciowych”

21. Zbigniew Wesołowski – „Wpływ członu prądowego na napięciowy w przekładnikach kombinowanych WN, a dokładność pomiarowa”

22. Paweł Kłys, Witold Sobczak, Prze-mysław Szczepanik – „Problemy zmienności napięcia w sieciach SN spowodowane integracją roz-proszonych, odnawialnych źródeł energii oraz sposoby ich rozwiązy-wania”

23. Boris Bojanic – „Diagnostyka tech-niczna przekładników”

Spis prezentacji sesji posterowej:24. M. Zając - Innowacyjne urządze-

nia wspomagające zrównoważoną gospodarkę olejami transformato-rowymi

25. Ł. Woźniak - Aktualny przegląd technologii transformatorów nad-przewodnikowych

26. J. Buchacz, P. Warczyński - Diagno-styka „on-line” transformatorów energetycznych

27. J. Buchacz, P. Warczyński - Zagroże-nia izolatorów przepustowych IWN. Diagnostyka i sposoby zapobiega-nia

28. T. Buchacz - Transformatory wypeł-nione olejem zawierającym siarkę korozyjną

29. S. Borucki - Wykorzystanie zmody-fikowanej metody wibroakustycz-nej do diagnostyki rdzeni transfor-matorów mocy znajdujących się w normalnej eksploatacji

30. S. Filip - Uzdatnianie zawilgoconej izolacji transformatorów w miejscu zainstalowania

Materiały konferencyjne dostępne są na stronie internetowej: www.elektryka.com.pl n

Występ artystów Śląskiej Operetki Kameralnej oraz Zespołu Maes-Trio



http://WWW.elektryka.com.pl

http://www.danfoss.pl/napedy

http://www,sprecher-automation.com

Documents

Urządzenia dla Energetyki 4/2014