Usuhuus Sursan Vndesnii Hel-2 BDB

Ä¿éöñýíñóðãàëòûí ÌÎÄÓËÜ

ªñºõººñ ñóðñàí ¿íäýñíèé õýë-2 (Çîõèîí íàéðóóëàõóé)

Óëààíáààòàð õîò2009

ªÑªÕªªÑ ÑÓÐÑÀÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÕÝË-2: (Çîõèîí íàéðóóëàõóé)(Á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí ä¿éöñýí ñóðãàëòûí ìîäóëü)

Áîëîâñðóóëñàí áàã: Ä.Ýðäýíýñàí Ä.Ã¿íäýãìàà Ðåäàêòîð: Ø.Îþóíöýöýã

Ýõ áýëòãýñýí: Ä.Ã¿íäýãìàà

Õýâëýëèéí òåõíèê÷: Ç.Ï¿ðýâñ¿ðýí

Õýâëýã÷: Æ.ªëçèéñàéõàí

Àëáàí áóñ áîëîâñðîë, çàéíû ñóðãàëòûí ¿íäýñíèé òºâèéí

õýâëýõ ¿éëäâýðò õýâëýâ.

2007. Àëáàí áóñ áîëîâñðîë, çàéíû ñóðãàëòûí ¿íäýñíèé òºâ

©

ÀÃÓÓËÃÀ

Ìîäóëèéí òîâ÷ òàíèëöóóëãà 4

ªìíºõ ìýäëýãèéí áàòàòãàë (ñîðèë) 6

I õè÷ýýë Íàìòàð 8

II õè÷ýýë ªðãºäºë 12

III õè÷ýýë Çîõèîí íàéðóóëàõóé 17(Ýñýý)

Äàñãàëûí õàðèó 31

Ãàðöûí ñîðèë 33

Íîì ç¿é 35

Çîõèîí íàéðóóëàõóé

�

Ìîäóëèéí òîâ÷ òàíèëöóóëãà

Ìîäóëèéí íýð: ªñºõººñ ñóðñàí ¿íäýñíèé õýë-2: (Çîõèîí íàéðóóëàõóé)

Çîðèóëàëò: Ä¿éöñýí ñóðãàëòààð á¿ðýí äóíä áîëîâñðîë ýçýìøèõ ñóðàëöàã÷, ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ áàéãóóëëàãà, áàãø íàðò çîðèóëàâ.

Çîðèëãî: Ãýð á¿ë, ñóðãóóëü, íèéãìèéí îð÷èíä ÷ºëººòýé õàðèëöàõ, àì áîëîí áè÷ãýýð ñàíàà áîäëîî òîâ÷, öýãöòýé, çºâ èëýðõèéëýõ ìýäëýã ÷àäâàð ýçýìø¿¿ëæ, ýõ õýëýý õàéðëàí õàìãààëàõ ¿çýë ñàíàà òºëºâø¿¿ëíý.

Çîðèëò: Ýíýõ¿¿ ìîäóëèéí õ¿ðýýíä áè÷ãèéí íàéðóóëãà (ºðãºäºë, íàìòàð), ýñýý, ýñýý áè÷èõ àëõìóóäûí òàëààð ìýäëýã ýçýìøèæ, äàäëàãà õèéíý.

Àãóóëãà:

ªðãºäºë, ò¿¿íèé á¿òýö, çàãâàð Íàìòàð, ò¿¿íèé á¿òýö çàãâàðÝñýý, ýñýý áè÷èõ àëõìóóä

ªìíºõ ìýäëýã, ÷àäâàð:

¯ã, õîëáîî ¿ã, ºã¿¿ëáýð, öîãöîëáîð, ýõ

Ñóðãàëòûí õóãàöàà: 16 öàã Áàãøèä çîðèóëñàí çºâëºìæ:

1. Ýíýõ¿¿ ìîäóëèàð ñóðãàëò ÿâóóëàõààñ ºìíº áàãø òà ººðºº ò¿¿íèéã ñóðàëöàã÷èéí áàéð ñóóðèíààñ ýõíýýñ íü àâààä äóóñòàë á¿ãäèéã íü óíøèæ ¿çýýðýé. ªºðèéãºº ýõ õýëýýðýý ÷ õàðèëöàõ ÷àäâàð íü ìóóõàí õºãæñºí õ¿¿õýä áàéâàë ÿìàð áýðõøýýë òóëãàðàõ âý? Äóíä çýðýã áîëîí ñàéí áîë ÿàõ âý? ãýæ ñàéòàð òóíãààí áîäîîðîé. Òýãýýä áàãøèéí ç¿ãýýñ òýäãýýð õ¿¿õä¿¿äýä ÿàæ òóñëàõ àðãà óõààíàà îëîõûã õè÷ýýãýýðýé. Áàãø á¿õíèéã çààõã¿é áîë áîëîõã¿é ãýäýã áîäëîî þóíû ºìíº îðõèîðîé. Çºâ çàëâàë õ¿¿õýä á¿ãäèéã ÷àäíà. Ìîäóëèéí àëü õýñãèéã ÿìàð äàñãàë äààëãàâðààð áàÿæóóëàõ, ÿìàð òàðààõ ìàòåðèàë íýìæ áýëòãýõýý òºëºâëººðýé.

2. Äàðàà íü ñóðàëöàã÷äûí ýõ õýëýýðýý õàðèëöàõ ÷àäâàð, òóðøëàãûã òîãòîîíî. ¯¿íèé òóëä ìîäóëèéí ýõýíä áóé “ºìíºõ ìýäëýãèéí ñîðèë” áîëîí áàãø ººðèéíõýý ìýäëýã òóðøëàãûã àøèãëàíà.

•••

•


�

3. Ñóðàëöàã÷èéí ººðèéíõ íü õ¿ñýë çîðèëãûí òàëààð ñàéòàð ÿðèëöàæ, óã ìîäóëèéã ÿìàð õóãàöààíä ¿çýæ øàëãóóëàõ, áàãøààð çààëãàõ, ýñâýë áèå äààí ¿çýõ, áèå äààí ¿çâýë áàãøààñ õýäýí óäàà õýä¿éä çºâºëãºº òóñëàìæ àâàõûã òîäðóóëàí õàìòàðñàí òºëºâëºãºº ãàðãàíà. ¯¿íä ñóðàëöàã÷àà ñàéí îðîëöóóëààðàé. Òýãâýë òà ñóðàëöàã÷èä ººðèéí õ¿ñýë áîäëîî øóóä òóëãàí õ¿íäðýë áýðõøýýë ó÷ðóóëàõààñ çàéëñõèéæ, ñóðàõ ñýäýë òýì¿¿ëýë áèé áîëãîõ áîëíî.

Ñóðàëöàã÷ áèå äààñàí ÷, áàãøòàé õàìò ñóðàëöñàí ÷ òàíû ¿¿ðýã ìàø èõ áàéõ áîëíî. Ñóðàõ àðãûã íü çààæ ºãºõ, òºëºâëºãººíèéõýý áèåëýëòýä õÿíàëò òàâèõ, ñóðàëöàã÷èä òóñëàõ, õÿíàõ ¿íýëýõ, õàìãèéí ãîë íü çîðèã ìîõîí çàìààñàà áóöàõààñ ñýðãèèéëýõ, óðàì ºãºõ ãýõ ìýò

4. Áàãøèéí áàéíãûí òóñëàëöààòàé áîëîí áèå äààõ àëü ÷ òîõèîëäîëä óã ìîäóëèéí á¿òýö, àæèëëàõ àðãûã ñàéòàð òàíèëöóóëààðàé.

Ñóðàëöàã÷äàä çîðèóëñàí çºâëºìæ:

Ìîäóëèéí çîðèëãî, çîðèëòòîé òàíèëöàæ, îéëãîõã¿é ç¿éëýý áàãøààñàà àñóóæ òîäðóóëààðàé.

Ìîäóëèéí ýõýíä áóé “ªìíºõ ìýäëýãèéí ñîðèë”-îîð ººðèéãºº ñîðèîä õàðèó, çºâëºìæèéã ñàéòàð óíøààðàé

ßâöûí ¿íýëãýýíèé ñîðèëîîð ººðèéãºº øàëãàæ, ò¿ëõ¿¿ðòýé íü òóëãàæ ¿çýýä àëäñàí ç¿éë áàéâàë ó÷ðûã íü îëîõûã õè÷ýý. Íàéç íºõºä, áàãøààñàà àñóóæ ÿðèëöààðàé.

Øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë äàõèí ñóäàëæ, “õàíãàëòòàé” ãýæ ¿çñýí ¿åäýý áàãøäàà øàëãóóëààðàé.

Äààëãàâðûã àëü áîëîõ áèå äààí õèéæ, òóõàéí äààëãàâðûã õèéõýä þó õýö¿¿ áàéñàí òàëààð áàãøäàà ÿðüæ, çºâëºãºº àâààðàé.

Ìîäóëàà ñóäëàõûí òóëä äàðààõ òýìäýãëýãýýã ýçýìøýýðýé.

•

•

•

•

•

••

äàñãàë, äààëãàâàð

äàñãàëûí õàðèó

õàðüöóóëààðàé

•

•

•

àñóóëò

óíøààðàé

áè÷ýýðýé

•

•

•


�

Øèíý õè÷ýýëýý ýõëýõèéí ºìíº ìýäëýãýý ñýðãýýõ äàñãàë õèéãýýðýé à. Á¿ä¿¿â÷èéã òàéëáàðëààðàé

ªÌÍªÕ ÌÝÄËÝÃÈÉÍ ÁÀÒÀÒÃÀË

Ýõèéí õóâèðãàë

òîíãîðãîõ

ñàëààëàõ

õóðààõ

äýëãýð¿¿ëýõ

Ýõèéí ¿ã, ºã¿¿ëáýð, öîãöîëáîðûí óòãà ñàíààã òîäîòãîí òàéëáàðëàæ, ºðãºæ¿¿ëýí ÿðüæ, áè÷èõèéã ýõèéã äýëãýð¿¿ëýõ õóâèðãàë ãýíý.

Áàéìæ óòãàò íýãæ¿¿ä

Áàéìæ óòãàò öîãöîëáîð

Áàéìæ óòãàò ºã¿¿ëáýð

Áàéìæ óòãàò ¿ã

Áàéìæ óòãàò á¿òýýâýð

Õàäíû çàâñàð õàâ÷óóëñàíÕàëèóíû çóëçàãà õººðõèéÕàðèéí ãàçàð î÷ñîíÁ¿ñã¿é õ¿í õººðõèé (ÌÀÀÇ)

Ìºí áàéíà ø¿¿, ýð õ¿í

¿íýõýýð, ìýäýýæýýð, ÿàëò ÷ ¿ã¿é, ººðèéíýðõã¿é, åðººñºº, áîëçîø- ã¿é, ìàãàäã¿é, àçààð ã.ì

áàõàäñàí áàéìæ óòãàò ºã¿¿ëáýð

ºðºâäºæ, õººðõèéëñºíáàéìæ óòãàò öîãöîëáîð

äàà, þì, -ñàí / õàðàõñàí /, ÷, ë, ø¿¿, ã.ì

á. ªã¿¿ëáýð äîîðõ á¿ä¿¿â÷èä áóé æèøýýíýýñ ººð ÿìàð áàéìæ óòãà èëýðõèéëæ áîëîõ âý, áîäîîðîé


�

â. Öýãèéí îðîíä òîõèðîõ õýëöèéã ñîíãîí ºã¿¿ëáýðèéã äýëãýð¿¿ëýí óíøààðàé

... ªëçèéí ãàäíà î÷îîä íºãºº ãàë øèã çîðèã íü ýãøèí çóóð àð÷ñàí þì øèã àëãà áîëæ, ãýðò íü ÷ îðîëã¿é áóöàæ ÿâòàë çýýðãýíý ò¿¿ãýýä èðæ ÿâñàí ªëçèéòýé äàéðàëäàâ.

à. ¯õñýí áóóðûí òîëãîéíîîñ àìüä àò àéíà ãýã÷ýýð á. Áààòàð õ¿í íýã ñóìàíä, áàÿí õ¿í íýã øóóðãàíä ãýã÷ýýð â. Ýð õ¿íä èòãýõýýð ýðõèé õóðóóíäàà èòãý ãýã÷ýýð ã. Òýìýý õàðèóëñàí õ¿í áóóðíûõàà çàíã àíäàõã¿é ãýã÷ýýð

Иø, ãýâø ìèíü, ... õààãóóð ë ÿâààä áàéíà äàà?

à. ßìààíû ìàõ õàëóóí äýýðýý ãýã÷ýýðá. Àéñàí íîõîé àðàâ õîíîã õóöíà ãýã÷ýýðâ. Иõ ñàíàñàí ãàçàð åñºí øºíº õîîñîí ãýã÷ýýð ã. Ãýðýý ìàðòñàí ãýñýð ãýã÷ýýð

ã. Дàðààõ õî¸ð îíьñîãыã òààãààðàé. Эõýä ºã¿¿ëýãäýæ áóé юìñыã àæèãëààä îéðîëöîî, ýñðýã, òºñººò, з¿éë÷èëñýí öîãöîëáîðыí àëèí áîëîõыã òîäîðõîéë.

1. Ýðýýí òîðãîí äýýëòýéУëààí òîðãîí ìàëãàéòàéÁàãàõàí øîäãîð áèåòýéÁààòàð äóó÷ õºâã¿¿í ( ? )

2. Õºâºí ãýõýä íîîëóóðã¿é Õºíæèë ãýõýä çàõã¿é Ãóðèë ãýõýä óñòàé Уñ ãýõýä ìºõëºãòýé ( ? )

! Îéðîëöîî ñàíààò öîãöîëáîð: Ñàíàà íü àäèëõàí áîëîâ÷ èëýðõèéëñýí ¿ãñ íü ººð áàéíà. Òºñººò öîãöîëáîð: Ýõíèé öîãöîëáîðò áàéãàà öºì ºã¿¿ëáýð äàðààãèéíõàä äàâòàãäàí îðæ îéðîëöîî ñàíààã èëýðõèéëñýí áàéíà.

1.

2.


�

I ÕÈ×ÝÝË. Íàìòàð

Ц.Äàìäèíñ¿ðýí áîë çîõèîë÷,ñýòã¿¿ë÷,îð÷óóëàã÷ òºäèéã¿é ìîíãîë ñóäëàëààð äýëõèéä íýðä ãàðñàí èõ ýðäýìòýí þì. Îð÷èí ¿åèéí Ìîíãîëûí óðàí çîõèîëûí ¿íäýñ ñóóðèéã òàâèëöñàí àíõíû òºëººëºã÷äèéí íýã, àêàäåìè÷ Ц.Äàìäèíñ¿ðýí 1908 îíä Äîðíîä àéìãèéí Ìàòàä ñóìûí íóòàãò ìàë÷èí àðä Цýíäèéí ãýð á¿ëä òºðæýý.

Дасãаë 1. Ö.Дàìäèíñ¿ðýíãèéí ººðºº áè÷èæ ¿ëäýýñýí íàìòðыã óíøààä äàðààõ äààëãàâðыã ã¿éöýòãýýðýé.

ªºðèéí íаìòаð

Цýíäèéí Äàìäèíñ¿ðýí áè Цýíä áè÷ýý÷èéí õîёðäóãààð õ¿¿ áîëîí Ìàòàä ñóìàíä òºðñºí, æèíõýíý õàëõ,ìàë÷èí ãàðàëòàé òàéæ Æàìüÿíãàðàâûí õàìæëàãûí õ¿í áèëýý.

Áàãà íàñàíäàà õºäºº ìàë ìàëëàæ ÿâëàà. Ýöýã Цýíäýýð ìîíãîë áè÷èã çààëãàæ ìóó ìýäýõ áîëñîí. Ìàíàéä áàéñàí àâäàðòàé íîì áà òýð õàâüä áàéñàí íîìóóäààñ àëü îëäñîíûã óíøäàã áàéâ. ¯¿íèé äîòîð “¯ëãýðèéí äàëàé” “Ðàøààíû äóñàë” “Ïàí÷àòàíòðà” “Ñóáàøèä,ò¿¿íèé òàéëáàð” “ Ìîëîí òîéíû ýõèéí à÷ õàðèóëñàí ñóäàð” “Íîёí Õóòàãòûí ø¿ëýã” “Îþóí ò¿ëõ¿¿ð” “Цààñàí øóâóó” çýðýã îëîí íîì áàéëàà.

Ìèíèé õºäºëìºðèéã òºð çàñàã ºíäðººð ¿íýëæ òºðèéí øàãíàëààð ãóðâàí óäàà øàãíàñàí. “Çºâëºëòèéí àðä ò¿ìýíä çîðèóëñàí åðººë”,”Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî”-ã õºðâ¿¿ëñýí á¿òýýë,”ÁÍÌÀУ – ûí òºðèéí äóóëàë”-ûí ¿ãýíä 1946,1947,1951 îíä òºðèéí øàãíàë îëãîñîí þì.

1. Ö.Дàìäèíñ¿ðýíãèéí äýëõèéä íýðòýé ýðäýìòýí áîëîõыí ¿íäýñ õýзýý òàâèãäñàí áý?

2. Нàìòðыã ¿íäñýí ãóðâàí õýñýãò õóâààæ зààãëààðàé.


�

Дасãаë 2. Ö.Дàìäèíñ¿ðýíãèéí òîâ÷ íàìòðààñ ¿ëãýð àâ÷, ººðèéíõººíàìòðыã áè÷ýýðýé. Íàìòàð áè÷èõèéí òóëä:

1. ªºðèéíõºº àìüäðàëûí òóõàé ýðãýö¿¿ëýí áîäîîðîé.2. Òýäãýýðýýñ áóñäàä ñîíèðõóóëàõààð ñîíèí ñîäîí ç¿éëñèéã ÿëãàæ

áè÷ýýðýé. 3. Ýõëýë: Áàãà íàñàà õýðõýí ºíãºð¿¿ëñýí òóõàé

Ãîë: Ñóðãóóëèéí íàñ, ñóðãóóëüä ñóð÷ áàéñàí ýñýõÒºãñãºë: ªºðèéí àìüäðàëûí òóðøèä ººðòºº áîëîí áóñäàä õýðýãòýé ÿìàð ç¿éë õèéæ á¿òýýñýí òóõàéãàà ä¿ãíýæ áè÷ýýðýé.

Дасãаë 3. Эöýã, ºâºã ýöãèéí íàìòðыã áè÷ýýðýé. Ò¿¿íèéã áè÷èõèéí òóëä òýäíèé òóõàé ÿíз á¿ðèéí áàðèìò öóãëóóëààðàé.

- Õ¿íèé íýã íàñíû

àìüäðàëûí ò¿¿õ, ò¿¿íèéã òîî÷èí áè÷ñýíèéã íàìòàð ãýæ áîëíî. Òîâ÷ áà

äýëãýðýíã¿é íàìòàð ãýæ áàéäàã

- Áàãø àà, íàìòàð ãýæ þó âý?

- ªâººãèéíõºº òóõàé íýëýýä áàðèìò öóãëóóëëàà. Îäîî íàìòðûã íü

ÿàæ áè÷èõ âý?


10

Дасãаë 4. Öýöãýý ºâººãèéíõýý òàëààð öóãëóóëñàí ìýäýýëëèéã óíøààðàé. ªâººãèéíõºº íàìòàðòàé õîëáîîòîé ÿìàð áàðèìòыã õýíýýñ, õààíààñ îëîõîî áîäîîðîé

ªâººãèéí òóõàé áàðèìò

Îâîã: Îâîã, íýð: Òºðñºí îí, æèë Óóãóóë íóòàã: Òºãññºí ñóðãóóëü, áîëîâñðîë: Ñóóðь áîëîâñðîëыã ñóìäàà, á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëыã íèéñëýëèéí 28 äóãààð ñóðãóóëьä, äýýä áîëîâñðîëыã Óëñыí áàãøèéí äýýä ñóðãóóëьä, ýðäìèéí áîëîâñðîëыã Óëñыí áàãøèéí Èõ ñóðãóóëь, Áîëîâñðîëыí õ¿ðýýëýíä ñóð÷ ýзýìøñýí.

Ýçýìøñýí ìýðãýæèë, ìýðãýøèë: Ìîíãîë õýë- óðàí зîõèîëыí áàãø Ìîíãîë óòãà ñî¸ëыí ñóäëàà÷

Òºð óëñàä àæèëëàñàí àëáà:- ØÓÀ-èéí Õýë зîõèîëыí õ¿ðýýëýíä ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèëòàí- Õîâäыí Áàãøèéí äýýä ñóðãóóëèéí Ìîíãîë õýëíèé òýíõèìä áàãø- Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðãèéí зàõèðãààíä ñî¸ëыí зàààâàðëàã÷- 1987 îíîîñ îäîîã õ¿ðòýë Áîëîâñðîëыí õ¿ðýýëýíä ýðäýì øèíæèëãýýíèé òýðã¿¿ëýõ àæèëòíààð àæèëàæ áàéíà.

Ýðäìèéí çýðýã öîë: ÑÕÓ-íы äýä äîêòîð (1995), ÓÁÈÑ-èéí äýä ïðîôåññîð (2000), ïðîôåññîð (2006)

Òóóðâèë á¿òýýë: ¯íäýñíèé õºòºëáºð, õóóëь-2, Áîëîâñðîëыí ñòàíäàðò õºòºëáºð -8, ÅÁÑ-èéí ñóðàõ áè÷èã, зºâëºìæ, ãàðыí àâëàãà-25, íýã ñýäýâò зîõèîë-2, ýìõýòãýë, äýýæ áè÷èã, òîëь áè÷èã-10

Дасãаë 5. Ñóðàëöàã÷ òà ºâººãèéíõºº àìьäðàëòàé õîëáîîòîé öóãëóóëñàí áàðèìòóóäàà àøèãëàí äàðààõ òºëºâëºãººíèé äàãóó íàìòàð áè÷ýýðýé.

Òºëºâëºãºº

1. Õààíà õýçýý òºðñºí 2. Áàãà íàñàà õààíà, õààíà

ºíãºð¿¿ëñýí 3. ßìàð áîëîâñðîëûã õààíà

ýçýìøñýí 4. Ãýð á¿ëèéí òóõàé

5. Ýðõýëæ áàéñàí àæèë 6. Àæèë ýðõýëæ áàéõäàà îíöãîé

àìæèëò ãàðãàæ áàéñàí òóõàé 7. Ãàâüÿà øàãíàë 8. Îäîîãèéí áàéäàë


11

[Your Name][Street Address][phone][e-mail]

SKILLS/ABILITIES

- óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîí õóâèéí àâüÿàñ ÷àäâàðàà õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð ÿìàð àæèë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéñàí- óðàí çóðàã, óðëàã óðàí ñàéõàí ñïîðòûí ÿìàð äóãóéëàí ñåêöýä ÿâæ, àìæèëòàä õ¿ðñýí áàéäàë- îёäîë, õàòãàìàë, ñèéëáýð, äàðõàí, ìóæààíû ÷èãëýëýýð ÷àäâàð ýçýìøñýí áàéäàë- áóñàäòàé õàðèëöàõ, ýâ ç¿éãýý îëîõ ÷àäâàð çýðãèéã áè÷íý

WORK HISTORY - ñóðàëöàõûí çýðýãöýý àæèë ýðõýëæ áàéñàí ýñýõ- òèéì áîë ýçýìøñýí àæèë ìýðãýæëèéí áàðèìæàà (áè÷ýý÷, æîëîî÷ ãýõ ìýò)- àæèëëàæ áàéñàí áóþó àæèëëàæ áàéãàà àëáàí áàéãóóëëàãà- òóõàéí àæèë îëãîã÷îîñ àæèë, ìýðãýæèëäýý ñîíèðõîëòîé ýñýõ òàëààð ºãñºí ¿íýëýëò çýðãèéã áè÷íý

EDUCATION

- äàìæàà, êóðñ òºãññºíèéã èëòãýõ ¿íýìëýõ ãýð÷èëãýý,- ñóóðü áîëîâñðîë ýçýìøñýí îí, ãýð÷èëãýýíèé äóãààð çýðãèéã áè÷íý.

Íàìòðûã òîâ÷ áîëîí õóðààíãóé õýëáýðèéí àëü àëèíààð íü áè÷ñýí áàéäàã.Äóðñàìæ, äóðäàòãàë, íàìòàð çîõèîë çýðýã íü äýëãýðýíã¿é íàìòàð, àíêåò, CV (Curriculum vitae) çýðýã íü òîâ÷ íàìòàð áîëíî. Òîâ÷ íàìòðûã àæèë, ñóðãóóëüä îðîõ, àÿëàë çóãààëãààð ÿâàõ çýðýãò òóñãàé çàãâàðûí äàãóó íºõºæ áè÷äýã. Цýöãýýãèéí ºâººãèéí àíêåò öóãëóóëñàí áàðèìò áîë íýãýí òºðëèéí çàãâàð áîëíî.

Дасãаë 6. Ñóðàëöàã÷ òà Д¿éöñýí õºòºëáºðººð ñóðàëöàõ ÿâöäàà àíãëè õýë ¿зýæ îâîî ñóðñàí áàéõ ãýæ íàéäàæ áàéíà. Àìåðèêèéí íýãäñýí óëñыí àõëàõ ñóðãóóëèéí ñóðàã÷äыí áºãëºäºã òîâ÷ íàìòàð (CV)-ыí àñóóëòыã îð÷óóëààä õàðèóëæ áè÷ýýðýé


12

II ÕÈ×ÝÝË. ªðãºäºë

- Äàðãà àà, áè òàíàé êîìïàíèä àæèëä îðìîîð áàéíà

-×è àæèëä îðîõûã õ¿ññýí ºðãºäëºº ººðºº áè÷ýýä èð

? ? ?

? ? ?

? ? ? ?

?

?

? ? ?

õ¿¿õ

ä¿¿ä

ýýñ

íàéçààñàà ýõíý

ðýýñ

ýý

áàãøààñ- ªðãºäºë ÿàæ áè÷èõ âý? áàéç....


13

! Õóâü õ¿íýýñ àñóóäàë øèéäýõ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà, õ¿ì¿¿ñò õàíäàæ õóâèéí õ¿ñýëòýý áè÷ñýí àëáàí áàðèìò áè÷ãèéã ºðãºäºë ãýíý.

ªðãºäºë ãýæ þó âý?

ªðãºäºë ãóðâàí õýñãýýñ á¿ðäýíý ¯¿

íä:

ªðãºäëèéí òîëãîé:

ßìàð áàéãóóëëàãûí õýíä

õàíäàæ áè÷ñýí.

Èõ áèå: ßàãààä ºðãºäºë áè÷èõ áîëñîí øàëòãà

àíàà

òîâ÷, òîäîðõîé, îéëãîì

æòîé, àëäààã¿é áè÷íý.

Òºãñãºë: ªºðèéí îâîã íýð, õà

ÿã , óòàñíû äóãààð, ñàð

ºäºð

ªðãºäëèéí òîëãîé

Иõ áèå

Òºãñãºë

ªðãºäºë áè÷èõ áàéäëыã зóðãààñ õàðààðàé. Áè÷ãèéí öààñíы (À4) зàõààñ õààø õààøàà 2.5 ñì зàé ¿ëäýýñýí áàéãàà áèз!

ªðãºäëèéí òîëãîéã öààñíы ãîëä, èõ áèåèéã äîãîë ìºðººñ, òºãñãºëèéã öààñíы áàðóóí äîîä áóëàíä áè÷èæ, з¿¿í äîîä áóëàíä öîõîëò õèéõ зàé ¿ëäýýíý

2.5 ñì

2.5 ñì

2.5

ñì

2.5

ñì


1�

Îþóòàí Ñ.Áààòàð èíæåíåðèéí èõ ñóðãóóëü òºãñººä áàðèëãûí “ Àâçàãà òðåéä” ãýäýã êîìïàíèä èíæåíåðèéí àæèëä îðîõ áîëæýý. Áààòàðûí áè÷ñýí ºðãºäëèéã óíøúÿ.

Дасãаë 7. Д¿éöñýí õºòºëáºðººð ñóðàëöàæ, 11 ä¿ãýýð àíãè òºãñººä äàðàà íь ØÓÒÈÑ – èéí Õîëáîî, ìýäýýëëèéí ñóðãóóëьä îðæ ñóðàëöàõ õ¿ñýëòýé áàéãàà òóõàéãàà èëýðõèéëæ ºðãºäºë áè÷ýýðýé.

Дасãаë 8. ªºðèéíõºº îðøèí ñóóãàà õîðîîíы äàðãàä õàíäàæ ºâëèéí í¿¿ðñ, ò¿ëýýíèé òóñëàìæ ¿з¿¿ëýõèéã õ¿ññýí ºðãºäºë áè÷ýýðýé.

“Àâçàãà òðåéä” ÕÕÊ – èéí çàõèðãààíä ªðãºäºë ãàðãàõ ó÷èð íü:

Ìèíèé áèå Ñ¿õ îâîãòîé Áààòàð íü 2008 îíä ØÓÒÈÑ-èéí áàðèëãûí èíæåíåðèéí àíã èéã òºãññºí. Îäîîãîîð àæèë ýðõëýýã¿é áàéíà. Ãýðòýý ýõíýð õ¿¿õäèéí õàìò àìüäàðäàã. Ãýð á¿ëèéíõýý àìüäðàë àõóéã ãýðèéí ýçýí áè ººðºº àâ÷ ÿâàõ ¿¿ðýãòýé ó÷ðààñ ÿàðàëòàé àæèëä îðîõûã õ¿ñýæ áàéíà. Ìèíèé õóâüä áàðèëãûí èíæåíåðèéí ìýðãýæëýý ñàéí ýçýìøèæ òºãññºí ãýäýãòýý èòãýëòýé áàéäàã. Èéìýýñ òàíàé êîìïàíèä àæèëä îðîõ õ¿ñýëòýé áàéí à. Ìèíèé ýíýõ¿¿ õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâ÷ øèéäâýðëýæ ºãí º ¿¿?

ªðãºäºë áè÷ñýí: Ñ. Áààòàð Ãýðèéí õàÿã: Ó.Á õîò Áàÿíç¿ðõ ä¿¿ðýã 6 ð õîðîî 11- 68 òîîò Óòàñ : 99887766 2008:06:20

2.5

ñì

2.5

ñì

2.5 ñì

2.5 ñì


1�

ØÓÒÈÑ-èéí Õîëáîî, ìýäýýëëèéí ñóðãóóëèéí çàõèðãààíä ºðãºäºë ãàðãàõ ó÷èð íü: Ìèíèé áèå Áàò îâîãòîé Îðøèõ íü áàãà, ñóóðü, á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí ä¿éöñýí õºòºëáºðººð ñóðàëöàæ, 11 ä¿ãýýð àíãè òºãñºæ áàéãàà áèëýý.Ä¿éöñýí õºòºëáºðèéí á¿õ ìîäóëèéã ñóäàëæ òîîöóóëæ, ñóðãóóëü òºãñºõ áîëîí "ýëñýëòèéí åðºíõèé øàëãàëò"-ûã àìæèëòòàé ºã÷, òàíàé ñóðãóóëèéí õîëáîîíû èíæåíåðèéí àíãèä ýëñýí îðîõ áîëçë ûã õàíãàëàà. Áè áàãààñàà õ¿ñ÷ ñîíãîñîí ìýðãýæëýýðýý àìæèëòò àé ñóðàëöàæ, ñóðãóóëèéí äîòîîä ä¿ðýì æóðìûã ñàõèí áèåë¿¿ëæ ÷àäíà ãýäýãòýý èòãýëòýé áàéíà. Èéìý ýñ ìèíèé ýíýõ¿¿ õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâ÷ øèéäâýðëýæ ºãíº ¿¿?

ªðãºäºë áè÷ñýí: Á. Îðøèõ 2008:06:20

Дасãаë 9. Ñóðàëöàã÷ "Î" ä¿éöñýí õºòºëáºðººð ñóðàëöàæ, 11 ä¿ãýýð àíãè òºãñººä, äàðàà íь ØÓÒÈÑ – èéí Õîëáîîíы èíæåíåðèéí ñóðãóóëьä ñóðàëöàõ õ¿ñýëò ãàðãàñàí ºðãºäºë áè÷æýý. ªðãºäëèéã óíøààä äàõèí íàéðóóëæ, зàãâàðò îðóóëæ áè÷ýýðýé

ªðãºäºë áè÷èõäýý äàðààõ çºâëºãººã àíõààðíà óó. ªðãºäëèéí ýõíèé õýñýãò õýíä, ÿìàð áàéãóóëëàãàä õàíäàæ áàéãààã òîäîðõîé áè÷èõßìàð ó÷ðààñ þó õ¿ñ÷ áàéãàà òóõàéãàà òîäîðõîé áè÷èõªºðèéí íýð õàÿãèéã òîäîðõîé áè÷èõªðãºäëèéí äîð öîõîëò áè÷èõ çàé ¿ëäýýæ áè÷èõªðãºäëèéã òîãòñîí çàãâàðûí äàãóó áè÷íý. Çàðèìäàà óðüä÷èëàí áýëòãýñýí ìàÿãò áºãëºõ øààðäëàãà ÷ ãàðäàã

1.

2.

3.4.5.

!


1�

Дасãаë 10. Èõ зîõèîë÷ Д.Нàöàãäîðæèéí ºðãºäºë, ò¿¿íèé öîõîëòыã óíøààä, äýýðõ зºâëºìæèä õýð íèéöýæ áóéã àæèãëàæ ä¿ãíýýðýé

Øèíæëýõ óõààíû õ¿ðýýëýíãèéí äàðãà íàð òàíàà

Ýä¿ãýý ìèíé áèå ñóðëàãà, ìýðãýæë èéã äýýøë¿¿ëýõýýð Ëåíèíãðàä õîòíîî îäîõûí çàì ûí çàðäàë áà õóâöàñíû ¿íèéã òàâ, çóðãàà, äîëîîí ñàðûí öàëèíãèéí õàìò îëãîíî óó

Ä. Íàöàãä îðæ Ä. Íàöàãäîðæèéí áèåèéã íýãýíò ÿâóóëàõààð

õýëýëöýí òîãòñîí òóë çàìûí çàðäàë áà òàâàí

ñàðûí öàëèíã îëãîæ, õîéøäûí öàëèíã íü

òóõàé á¿ð ãóéâóóëæ áàéñóãàé

Áàíçðàã÷

Дасãаë 11. Õààíà õýíä, ÿìàð зîðèëãîîð, ÿìàð àãóóëãàòàé ºðãºäºë áè÷èæ áîëîõыã áîäîîä, äàðààõ õ¿ñíýãòýä ¿ðãýëæë¿¿ëýí áè÷ýýðýé

Õààíà õýíä зîðèëãî àãóóëãà1. Ñóðãóóëèéí çàõèðàëä

2. Áàéãóóëëàãûí äàðãàä

÷ºëºº àâàõ

àæèëä îðîõ

õè÷ýýëýýñ óäààí õóãàöààãààð ÷ºëºº àâàõ õ¿ñýëò

àæèëä îðîõ õ¿ñýëò

......................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................


1�

Дасãаë 12. Àðâàí íýãä¿ãýýð äàñãàëыí æàãñààëòààñ ñîíãîí À4 áè÷ãèéí öààñàí äýýð ºðãºäºë áè÷ýýðýé. Áè÷ñýí ºðãºäëºº àñóóëòыí äàãóó íÿãòëàí øàëãààðàé

- Áè÷ñýí õýëáýð çàãâàð íü ÿìàð áîëñîí áàéíà?- Õàæóó áîëîí äýýä äîîä çàéã õýð çýðýã òîõèðóóëñàí áàéíà?- Цîõîëò õèéõ çàé ¿ëäýýñýí ¿¿? - Õààíà õýíä õàíäñàí íü òîäîðõîé áîëæ óó?- Þó õ¿ñ÷ áóé øàëòãààí íü òîäîðõîé áàéíà óó?- Íýð, õàÿã, óòñàà á¿ðýí ã¿éöýä áè÷ñýí ¿¿?- ªìíº íü áè÷èæ áàéñàí ºðãºäëººñ ÷èíü ñàéí áîëæ ÷àäñàí óó?

! Õ¿ì¿¿ñ àëèâàà ¿çýãäýë þìñûí òóõàé ººðèéí ¿çýë áîäëîî óðàí ñýòãýìæ, áîäèò áàðèìòûã õîñëóóëàí áè÷ñýí áîãèíî õýìæýýíèé çîõèîëûã

Ýñýý ãýæ þó âý?

III ÕÈ×ÝÝË. Çîõèîí íàéðóóëàõóé (Ýñýý)

-Àðàé áèøýý, óðàí ñàíààãààð çîõèîí áè÷ñýí ç¿éëýý áîäèò áàðèìòààð áàòàëæ,

íîòîëæ ¿íýìøèëòýé áè÷èæ ÷àäâàë ýñýý áîëíî.

- Ýíý íü áîãèíî

õýìæýýíèé áè÷ëýãèéí íýã òºðºë.

- Áàãø àà, ýñýý ãýæ þó âý?

-Òýãâýë, çîõèîí áè÷ëýã íü ýñýý ìºí ¿¿?


1�

!Ýñýý áè÷èã÷ àëèâàà ¿çýãäýë þìñûã óðíààð ä¿ðñëýí ¿ç¿¿ëýõèéí òóëä óðàí ÿðóó àäèëòãàë, ç¿éðëýë, öýöýí ìýðãýí ¿ã õýëëýã ãýõ ìýò ä¿ðñëýõ óð ìàÿãóóäûã àøèãëàæ áè÷âýë øèíý ñàíàà ñàéòàé ýõ áîëíî.

Дасãаë 13. Çîõèîë÷ Ñ.Эðäýíèéí “Ìèíèé ýõ îðîí-Ìèíèé òîîíîò” ýñýý ºã¿¿ëëýãýýñ õýñýãëýæ îðóóëàâ. Эñýýíèé á¿òöèéã àæèãëàæ óíøààðàé.

Ìîíãîë óëñûí òºðèéí øàãíàëò, àðäûí óðàí çîõèîë÷ Ñýíãèéí Ýðäýíý íü Ìîíãîëûí óðàí çîõèîëûí ò¿¿õýíä óÿíãûí ºã¿¿ëëýãèéí òºðëèéã ºíäºðò ãàðãàí õºãæ¿¿ëñýí ãàâüÿàòàí þì. Ò¿¿íèé ýöýã Ñýíãý, Õýíòèé àéìãèéí Äàäàë, Áèíäýð õàâèàð ñóóðüøèí àìüäàð÷ áàéñàí áóðèàä õ¿í. 1929 îíä õîæìûí èõ çîõèîë÷ Ñ.Ýðäýíý ýçýí ×èíãèñ õààíû ìýíäýëñýí òýð ë ãàçðààñ õîëã¿é Ñýð¿¿í Ãàëòòàé íóòàãò ìýíäýëæýý.

Ìèíèé ýõ îðîí – Ìèíèé òîîíîò

Õýäýí æèëèéí ºìíº íàìàð öàã Àëòàéä ÿâàõäàà Õîâä ãîëûí Áàÿí íóóðûí òàâèëàí äýýð ò¿ð ñààòàæ áèëýý. Õîâä ãîëûí óñ õ¿¿õäèéí ñýòãýë øèã òóíãàëàãõàí ìýëìýðýýä, íàìðûí àëòàí óëèàñ ãàíö õîёð íàâ÷àà õàðóóñàõ ìýò óñíàà îðõèí, àÿí çàìä àëæààñàí áèä äóó øóó öººíòýé áîäîë áîëîí Àëòàéãàà õàëèàæ ñóóñàíñàí. Ý

õëýë

îðø

èë

- Ýñýý áè÷äýã áîëîõûí òóëä þóíààñ

ýõëýõ âý?

- Ýõëýýä ýñýýã óíøèæ îéëãîæ ñóðàõ íü ÷óõàë.


1�

Òýðòýý óìàðä òýíãýðèéí ìàíäàëä Õàðõèðàà Ò¿ðãýíèé áàäàìëàñàí öàãààí îðãèëóóä áàãà íàñíû ãýãýýí çºãíºëä óðãàäàã àñàí ¿ëãýðèéí îðíûã ñàíàãäóóëàí,ºìíºõºí òàëä Цàìáàãàðàâ ãýæ áàðäàì íýðòýé èõ óóë öàñò îðãèëûíõîî ñýð¿¿í öàãààí ñàëõèéã áèäíèé ç¿ã èëãýýí áàéëàà.

“×è ÷ áàñ àçòàé õ¿í ø¿¿” ãýæ ÿìàð íýãýí äàëäûí þì ÷èõíýý øèâíýõ¿éä “Áè ÷ áàñ àçòàé õ¿í ø¿¿.”ãýæ äîòðîî äàâòàí õýëæ áèëýý. Òýãòýë” Ýíý ñàéõàí îðîí ÷èíü õààíààñ ýõýëñýí áèëýý.” ãýæ ººðººñºº àñóóí

Îíîí ãîëûí õîéä áèå Ãàëò õàí ãýäýã õàäàò õºõ óóëûí ºâºðò, îðõèãäñîí ºâºëæººíèé àðûí äýíæèä áàéäàã òîîíîòîî õàðàõ øèã áîëñîí.

Ýõýýñ òºðºõäºº õ¿éñèéã ìèíü áóëæ äàðñàí òîîíîò õýìýýõ òýð ýëãýí õ¿ðýí ÷óëóó þóòàé á¿ëýýõýí ñàíàãääàã áèëýý. Òîîíîò ãýðýý áàðèõ õ¿í òºðëºº ãýæ òîîíîò ãýñýí òîõìûí ÷èíýýõýí ãàçðààñ ýõ îðîí ìèíü ýõýëñýí ãýëòýé...

¯ãèéí òаéëáаð: ãîëûí òàâèëàí – ãîëûí ýðýã õàâèéí ãàçàð

Дасãаë 14. Дàðààõ ýñýýã óíøààä, äýýðõ ýñýýíèé зàäëàëыã äóóðàéëãàí зàäàëæ, ãîë ñàíààã òàéëáàðëààðàé.

... Äîðíîäûí òàë ìèíü. Ìîíãîë õ¿íèé ñóó çàëèéã áàäðóóëñàí áàÿí òàíñàã, õîòîë òºãºëäºð òàë ìèíü. Ãàäààä èõ äàëàéí äàâàëãàà ìýò ¿åëçýíõýí òîãòñîí óõàà ã¿âýýí¿¿äèéã äàâæ, õýðëýí ìºðíèé õîë÷ óðñãàëûã äàãàæ õè÷íýýí ÷ ÿâàâ äàà.Òàëäàà î÷èõîä ñýòãýë íàéìàí ñàðûí íàðëàã ºäºð øèã äýëãýð òýí¿¿í áîëëîî.

Ãàíãûí íóóðûí ãàíãàí óëààí áóðãàñ ãàíõàæ áàéõûã ¿çñýí öàã àìüäðàëûí èõ îëç ìýò ñàíàãäàí Òîîðîé áàíäèéí äîìîãò Øèëèéí Áîãä,òàëûí äóíä àñàðëàí öýíõýðëýõ¿éä ìîíãîë õ¿í îðøèí àìüäàðñàí öàãààñ ýíý ãýðýëò äóóëèì òàë ìèíü õè÷íýýí þì ¿çýý áîëîî ãýõ çýðýã îëîí þì áîäîãäñîíñîí.

Çîõè

îã÷è

éí

àæèã

ëàë-

òààð

îëñ

îí

áàðè

ìò

Çîõè

îã÷è

éí

ººðè

éí

¿çýë

áîä

îë

Çîõè

îã-

÷èéí

àì

üäðà

-ëû

í áà

ðèì

ò

Òº

ãñãº

ë

ä¿

ãíýë

ò

?

?


20

ªíãºðñºí äàéíû òàëáàð ìîíãîë õºâã¿¿äèéí öóñ øèíãýñýí Õàëõûí ãîëûí äýíæ òàëä àëèìíû ìîä öýöýãëýí õýäýí ñàÿ ä¿í÷¿¿ð öàãààí ýðâýýõýé ãàçàðò áóóñàí þì øèã ýõ îðîí òàë íóòãàà õàðèéí äàéñíààñ ºìººðºí òýìöýæ àìü àëäàãñäûí ãýãýýí äóðñãàëûã òèéíõ¿¿ òàâàí ñàðûí öàãààí ýðâýýõýé öýöãýýð ìÿëààñàí þì øèã áàéõûã áè ¿çñýí. Õýðëýíãèéí óñààð óíäààëñàí õàëõûí óäàìò õóðäàí õ¿ëã¿¿äèéí òîîñîí äóíäààñ ò¿ìíèé ýõ öîéëîí ãàð÷, óíàñàí õ¿¿õä¿¿äèéí öîâîîëîã äóóí õàíãèíàõàä ó÷èðã¿é óÿõàíäàà ÷ áèø ñýòãýë äîãäîëñîíäîî íóëèìñàà ñýìõýí àð÷èæ ÿâñíàà õ¿ðòýë òýð áîëãîí òîõèîëääîãã¿é ÿâäàë øèã ñàíàõ þì. Òàëäàà ìèíèé òîîíîò áàéëàà.

Àëòàé, õàíãàé, ãîâü, òàë Ìèíèé ýõ îðîí – Ìèíèé òîîíîò áèëýý. (Ñ.Эðäýíý)

Дасãаë 15. ×èíèé òºðñºí ãàзàð, òîîíîò ÷èíь ÿìàð ãàзàð âý? Ò¿¿íèéõýý òóõàé äýýðõ ýñýýã äóóðàéëãàí зîõèîãîîðîé.

?

?

?


21

Дасãаë 16. Дàðààõ áè÷èë ýñýýã óíøààä ºãñºí äààëãàâðыã õèéãýýðýé.

Òîîíîò

¯¿ðýý îðõèí íèññýí øóâóó øèã àìüòàí áèëýý áè. Ìºõºñõºí áîëîâ÷ ÿðóó íàéðàã÷ áîëñíû ó÷èð þó áèëýý ãýæ õààÿàõàí áîäîâ÷ íýã ç¿éëèéã îð òàñ ìàðòäàã áàéëàà. Òºðñºí ãàçàð ãýäýã àíõíûõàà ø¿ëãèéã ÷ ìàðòñàí áàéæýý.

Õýäýí æèëèéí ºìíº Ýíýòõýãèéí Вàðàíàñè õîòîä ÿâæ áàéõàä ìîíãîë õ¿íèé áóëø ãýæ õóó÷èí áóëøèéã çààñàí þì. Áóðõàí áàãø íîì òàâüñàí ãàçàð ãýæ äýýð öàãò ìîíãîëûí ìºðãºë÷èä î÷äîã áàéñàí ãýíý. Òýð áóëøíû ÷óëóóí äýýð ñàìãàðüä ¿ñãýýð áè÷ñýí íü “Ìèíèé ñ¿íñ ýõ íóòàãòàà áèé“ ãýæýý. Áîäâîë òýð ìîíãîë õ¿í õàðüä íàñ áàðàõäàà ýíý ¿ãèéã ÷óëóóí äýýð áè÷èæ òàâèàðàé” ãýæ ãóéñàí õýðýã áèç ýý. Òýð áóëøèí äýýð õàðü ãàçðûí ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéâ÷ “Íýýðýí ñ¿íñ ãýæ áàéäàã áîë ýíý õ¿íèéõ ëàâ íóòàãòàà áàéãàà” ãýæ áîäîãäñîí ( Ñ.Эðäýíý ).

à. Эõýýñ зîõèîã÷èéí àìьäðàëòàé õîëáîîòîé áîäèò áàðèìòыã ÿëãàæ áè÷ýýðýé.

á. Çîõèîã÷èéí, ººðèéí áîäëыã ºã¿¿ëñýí õýñã¿¿äèéã îëæ äîîãóóð íь зóð. Эäãýýðýýñ àëь íь õàìãèéí ãîë ºã¿¿ëáýð âý? Òýãýýä áîäèò áàðèìò, ººðèéí áîäîë õî¸ðыã õýðõýí õîñëóóëàí áè÷ñýíèéã àæèãëààðàé. Дàðàà èéì ìàÿãèéí ýõ áè÷èõäýý ¿¿íýýñ ¿ëãýð àâààðàé.

â. “òîîíîò” ãýäýã ¿ãèéí óòãыã òàéëáàðëààðàé.

Õ¿¿õä¿¿ä

ýý, ñàéí íàéðóóëæ áè÷äýã áîëîõûí òóëä ýõëýýä óíøñàí ç¿éëýý çºâ îéëãîæ, óõààðäàã áîëîõ

íü ÷óõàë ø¿¿.


22

ã. Эíý ýõèéã ÿàãààä “Òîîíîò” ãýæ íýðëýñýí áý?

ä. Эõèéí ãîë ñàíàà íь юó âý? Çîõèîã÷ юóã ìàðòàæ áîëîõã¿é òóõàé ºã¿¿ëæ áàéíà âý?

å. “Нýýðýí, ñ¿íñ ãýæ áàéäàã áîë ýíý õ¿íèéõ ëàâ íóòàãòàà áàéãàà” ãýñýí ºã¿¿ëáýðèéí áàéìæ óòãà юó âý?

- Áàéìæ óòãà ãýäýã ÷èíü þó

áèëýý?

-“Õýë ñýòãýë-2” ìîäóëü äýýð “Õ¿í ºã¿¿ëæ

áàéãàà ç¿éëýý ÿìàð ºíãº àÿñààð õýëäýã òóõàé“ ¿çñýí

ø¿¿ äýý.

æ. ”¯¿ðýý îðõèí íèññýí øóâóó øèã ……… ( ÿìàð? ) ……………………… àìьòàí áèëýý áè“ ãýñýí ºã¿¿ëáýðèéí öýãèéí îðîíä àñóóëòыí äàãóó õàðèóëàí áè÷èæ ºã¿¿ëáýðèéã äýëãýð¿¿ëæ õóâèðãààðàé.

з. Áóëøíы ÷óëóóí äýýð ñàìãàðьä ¿ñãýýð áè÷ñýí “Ìèíèé ñ¿íñ ýõ íóòàãòàà áèé” ãýñýí ºã¿¿ëáýðèéã òîíãîðãîæ õóâèðãààðàé.

è. ”Òýð áóëøèí äýýð õàðь ãàзðыí ìîäíы íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà“ ãýñýí ºã¿¿ëáýðèéã зºâ õóðààñàí õóâèëáàð íь àëь âý?

1. Òýð áóëøèí äýýð õàðü ãàçðûí ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà.2. Òýð áóëøèí äýýð ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà.3. Áóëøèí äýýð ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà.4. Ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà.5. Íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà.

1. Òýð áóëøèí äýýð õàðü ãàçðûí ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà.2. Ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà, òýð áóëøèí äýýð.3. Ìîíãîë õ¿íèé áóëøèí äýýð õàðü ãàçðûí ìîäíû íàâ÷ øóóãèíõàí áàéíà.4. Ìîäíû íàâ÷


23

ê. “ ¯¿ðýý îðõèí íèññýí øóâóó øèã “ ãýäýã ºã¿¿ëáýðèéã зºâ ñàëààëàí õóâèðãàñàí õ¿¿õäèéã îë

! ªã¿¿ëáýðèéã õóâèðãàñààð òºãñãºëä íü çºâõºí öºì

“ ªíäãºº äàðñàí øóâóó øèã”

“Íóóðàíäàà èðñýí øóâóó øèã”

“Çýëëýí íèññýí øóâóó øèã”“ªäºëæ ã¿éöñýí øóâóó

øèã”

2 3

4

1


2�

Òà íàð, Ìîíãîëûí îð÷èí ¿åèéí óðàí çîõèîëûã ¿íäýñëýã÷ Äàøäîðæèéí Íàöàãäîðæèéã àëü õýð ìýäýõ âý? Ä.Íàöàãäîðæèéí áè÷ñýí ÿìàð ÿìàð çîõèîëûã ìýäýõ âý?.

ªñºõººñ ñ

óðñàí ¿í ä

ýñí èé õý

ë

ì àðò

àæ áîë ø ã

¿é ñî ë

¯õòýë îð

ø èõ òºðº

ë õ íóòàã

ñàë æ

áîë øã¿é

îðîí .

(Ä.Í àöàãä

îðæ)

23 äóãààð õóóäàñíы зóðàãò ÿðèëöàæ áóé õ¿¿õýä á¿ðèéí äýðãýä äóãààðыã íь òàâьñàí áàéãàà, àæèãëààðàé. Õýä äýõ õ¿¿õýä ºã¿¿ëáýðèéã зºâ ñàëààëàí õóâèðãàñàí áý? Эðãýëзýæ áàéâàë õàðèó íь ìîäóëèéí 31 ä¿ãýýð õóóäñàíä áèé, õàðààðàé.

Эõ áà ºã¿¿ëáýðèéí õýäýí ÿíз õóâèðãàë áàéäãèéã á¿ä¿¿â÷ýýñ äàõèí íýã õàðààðàé.

Ýõ áà ºã¿¿ëáýðèéí õóâèðãàë

õóðà

àõ

äýëã

ýð¿¿

ëýõ

òîíã

îðãî

õ

ñàëà

àëàõ

(íýã

íü

íºãº

ºãºº

ñºº

ñàëà

àëàí

ãàð÷

èðñ

ýí

îéðî

ëöîî

óòã

àòàé

ýõ

áîëã

îõ)


2�

Ìîíãîëûí îð÷èí ¿åèéí óðàí çîõèîëûã ¿íäýñëýã÷ Äàøäîðæèéí Íàöàãäîðæ äîëîîí íàñòàéäàà ýõýýñýý ºí÷èí õîöðîîä ýöãèéíõýý ãàð äýýð ºñ÷ýý. Íàéìàí íàñòàéäàà Àëòàíãýðýë áàãøààð ãýðýýð íîì çààëãàñàí. Íàöàãäîðæ õîæèì àãóó èõ çîõèîë÷ áîëæýý. Òýð Òºâ àéìãèéí Áàÿíäýëãýð ñóìûí õ¿í.

Дасãаë 17. Д.Нàöàãäîðæèéí óðàí ñàéõíы òîî÷èí áè÷ñýí ýñýýã óíøààä äààëãàâðыã õèéãýýðýé.

Ñàéí ìàë÷íû áàяñãàëàí

Õàòóó ºâºë, õàâñàðãàí õàâàð, äýëãýð çóí, áàÿí íàìðûí äºðâºí öàãèéí äîòîð äóòàãäàë ãà÷èãäàë ¿ã¿é ºíãºðººæ, äºðâºí ç¿ã íàéìàí çîâõèñ äîð òàâàí òºðºë ñ¿ðýã ìàë áýë÷èæ, áàÿí ìîíãîëûí ñàéí ìàë÷íû áàÿðûí ìàãíàé òýíèéëãýíý. Õàòóó ºâºë äîð õàøàà ñàðàâ÷òàé ñýòãýë àìàð. Õàâñàðãàí õàâàðò õàäëàí áîðäîîòîé ñàíàà òºâøèí. Õàëóóí çóí õóäàã óñòàé áîäëîãî òàéâàí. Áàÿí íàìàðò æèí õºñºãòýé àìüäðàëãà ñàéõàí. Иéì æàðãàëòàé ìàë÷íûã ñàéí ìàë÷èí ãýõ áºãººä ò¿¿íèé áàÿí ºðãºí îðøèõ íü ìàë÷íû áàÿñãàëàí àæýý. ¯ãèéí òаéëáаð: ºâºë äîð - ºâºëä

à. Эíä юóíы òóõàé ºã¿¿ëñýí áàéíà âý?á. Эíä ÿìàð ìàë÷èí æàðãàëòàé ãýæ ºã¿¿ëñýí áý? â. Яàâàë ñàéí ìàë÷èí áîëæ,áàÿñãàëàíòàé àìьäðàõ áîë? - Эíэ áîë эíэхүү эсээíд дэвшүүëсэí асуудаë юì.


2�

-

-ßìàð íýã àñóóäëûã íóõàöòàéãààð áîäîæ ò¿¿íäýý ºãñºí ä¿ãíýëò,

íîòîëãîîã ýñýý ãýäýã þì áàéíà. Íóõàöòàéãààð ýðãýö¿¿ëýí

áîäîæ áàéãàà ç¿éë áîë äýâø¿¿ëñýí àñóóäàë þì áàéíà. Ýñýý ãýæ þó âý?

“Ñàéí ìàë÷íû áàяñãàëàí” ýñýýíèé á¿òöèéã àæèãëààðàé

Дасãаë 18. “Òîîíîò” (õóóä 18) ýñýýíèé äýâø¿¿ëñýí àñóóäàë, íîòîëãîîã äàðààõ õ¿ñíýãòýä áè÷ýýðýé.

Äýâø¿¿ëñýí àñóóäàë Íîòîëãîî

Ñàéí ìàë÷íû áàяñãàëàí

Ýõëýë

ãîë õýñýã

òºãñãºë

Ìàë÷íûã þó áàÿðëóóëäàã òóõàé

Æàðãàëòàé ìàë÷èí

Ñàéí ìàë÷èí áóþó ìàë÷íû áàÿñãàëàí

ßìàð õ¿íèéã ñàéí ìàë÷èí ãýõ âý?

Íîòîëãîî

Äýâø¿¿ëñýí àñóóäàë

ªâºë - õàøàà ñàðàâ÷òàéÕàâàð - õàäëàí áîðäîîòîé (àæèë ¿éëñ òýãø)Çóí - õóäàã óñòàéÍàìàð - æèí õºñºãòýé.(Ýäãýýð ñàíààã äýëãýð¿¿ëæ áè÷ñýí.)

Ýñýý áè÷èõ

àëõì

óóä

Бèчèхээсээ ºìíº: Ýõëýýä áè÷èõ ç¿éëýý ñàéòàð òóíãààí áîäíî.Áîäîë ñàíààíäàà áàéãàà á¿õ ç¿éëýý öààñàí äýýð áóóëãàíà.Ýäãýýðýýñ õàìãèéí ÷óõàë ñàíààíóóäûã ÿëãàæ àâíà.

I àëõàì

II àëõàì

III àëõàì

IY àëõàì

Y àëõàì

Эхëэë: Ýõíèé õýñýã ìàø ñîíèðõîëòîé àíõààðàë òàòàõóéö áàéíà. Ýñýýíèé òóõàé åðºíõèé óòãûã õàäãàëñàí áàéíà.

¯íдсэí хэсэã: Ýíý õýñãèéí ºã¿¿ëáýð¿¿ä õàìãèéí ãîë õýëýõ ãýñýí ñàíààã àãóóëñàí áàéíà. Ýäãýýð íü øèíý ñàíààòàé áàéâàë ñàéí. Æèøýýëáýë: ßìàð íýãýí àäèëòãàë, ç¿éðëýëòýé áàéõ.

Дүãíэëò: Äýýð áè÷ñýí ñàíààíóóäûã íýãòãýí ä¿ãíýæ áàòàëæ íîòîëíî.

Хяíах засваðëах: ×è çîõèîã÷ áèø óíøèã÷ áîëæ ººðèéíõºº áè÷ñýíèéã äàõèí ñàéòàð óíøèæ óòãà ñàíàà, íàéðóóëãà, çºâ áè÷èõ ä¿ðìèéí àëäààã õÿíàæ çàñâàðëàíà.


2�

Ýñýý áè÷èõ

àëõì

óóä

Бèчèхээсээ ºìíº: Ýõëýýä áè÷èõ ç¿éëýý ñàéòàð òóíãààí áîäíî.Áîäîë ñàíààíäàà áàéãàà á¿õ ç¿éëýý öààñàí äýýð áóóëãàíà.Ýäãýýðýýñ õàìãèéí ÷óõàë ñàíààíóóäûã ÿëãàæ àâíà.

I àëõàì

II àëõàì

III àëõàì

IY àëõàì

Y àëõàì

Эхëэë: Ýõíèé õýñýã ìàø ñîíèðõîëòîé àíõààðàë òàòàõóéö áàéíà. Ýñýýíèé òóõàé åðºíõèé óòãûã õàäãàëñàí áàéíà.

¯íдсэí хэсэã: Ýíý õýñãèéí ºã¿¿ëáýð¿¿ä õàìãèéí ãîë õýëýõ ãýñýí ñàíààã àãóóëñàí áàéíà. Ýäãýýð íü øèíý ñàíààòàé áàéâàë ñàéí. Æèøýýëáýë: ßìàð íýãýí àäèëòãàë, ç¿éðëýëòýé áàéõ.

Дүãíэëò: Äýýð áè÷ñýí ñàíààíóóäûã íýãòãýí ä¿ãíýæ áàòàëæ íîòîëíî.

Хяíах засваðëах: ×è çîõèîã÷ áèø óíøèã÷ áîëæ ººðèéíõºº áè÷ñýíèéã äàõèí ñàéòàð óíøèæ óòãà ñàíàà, íàéðóóëãà, çºâ áè÷èõ ä¿ðìèéí àëäààã õÿíàæ çàñâàðëàíà.

Îäîî áîãèíî õýìæýýíèé ýñýý áè÷ýýä

¿çýýðýé

Дасãаë 19. Дîîðõ зààâðыí äàãóó “Õ¿í á¿õýí àäèëã¿é” ñýäâýýð ýñýý áè÷ýýðýé. Òà íàð îëîí ÿíзыí зàí àðàíøèíòàé õ¿ì¿¿ñèéã ìýäýõ áàéõ. Ñàéí ìóó ÿíз á¿ð ë áàéíà. Эõëýýä ýðãýí òîéðíыõîî õ¿ì¿¿ñèéí зàí ÷àíàðыã ýðãýö¿¿ëýí áîäîîðîé.

а. Эхëэë: Áîäîæ áàéãàà з¿éëýý ýñýýíèéõýý ýõëýë õýñýã áîëãî. Эíý õýñýãò àñóóäëàà äýâø¿¿ë.

á Гîë хэсэã: Õ¿ì¿¿ñèéí зàí àðàíøèíã îëîí ÿíзыí з¿éëòýé àäèëòãàæ áîëíî. Òóõàéëáàë, äàðààõ ãóðâàí àäèëòãàëыã õàðààðàé


2�

×óëóóí äýýð

ñèéëñýí

áè÷èã ë¿ãý

ý õ¿ì

¿¿ñ –

óóðëàæ óö

ààðëàõ íü îëîíòàà,òý

ð íü

óäààí ¿ðãýë

æèëæ ìºääºº àðèëàõã¿é.

1 2

3

Уñàí äýýð áè÷ñýí áè÷ýýñ ë¿ãýý – áóñäûã

ìóó÷èëäàãã¿é, ìóó ìóóõàé þìûí òóõàé ñîíñîîä

õýðýãñäýãã¿é ñàíàà ñýòãýëä íü òàéâàí àìãàëàí

íîёðõîæ áàéäàã.

Ýëñýí äýýð çóðñàí áè÷ýýñ ë¿ãýý – óóðëàæ óöààðëàõ íü èõ áîëîâ÷ óóð õèëýí íü ò¿ðãýí àðèëíà.

в. Òºãсãºë (дүãíэëò хэсэã) ×èíèé áîäëîîð ÿìàð õ¿í õàìãèéí ñàéí õ¿í áý? Ò¿¿íèéã ÷è юóãààð íîòëîõ âý?

! ¯¿íèéã ýñýýíèéõýý ãîë õýñýã áîëãî

Дасãаë 20. Дàðààõ óðàí ñàéõíы ýñýýã óíøààä äààëãàâðыã õèéãýýðýé.

Ìîðèí õóóð óяíãàëíà

…Ààâûí õóóðûí äýã èõ ë íàðèéí áàéñàí þì. Ààâ õóóðàà èõ ë õ¿íäýòãýëòýéãýýð õîёð ãàðààð ºðãºí àâ÷ ºâºð äýýðýý çàëààä õºãèé íü øàëãàæ “Õóóðûí ìàãíàé” õýìýýõ îðøèë àÿëãóó äóóðñãàíà. Ìîðèí õóóðûí îíãîä ñýðæ, îð÷ëîí äýëõèé ºíº ìºíõèéí ýíý àÿëãóóíä óóñàí áàãòæýý. Ìîðèí õóóðûí ìàãíàéä ìîíãîëûí äîìîãò îëîí ìîðüäûí òýðã¿¿í ñèéëýýñòýé. Ìîðèí õóóðûíõàà àяëãóóã, òàéçàí äýýðýýñ áóñ òàëûíõàà õîéìðîîñ ñîíñâîë èë¿¿ ñîíñãîëîíòîé, óòãà óяíãàòàé, àç æàðãàëòàé.

¯ãèéí òàéëáàð: ë¿ãýý - àäèë, òºñòýé


2�

Ìîðèí õóóðûí ÷àâõäàñò ìîíãîëûí äîìîãò ìîðüäûí ÿâäàë ãèøãýäýë øèíãýýñòýé. Ìîðèí õóóð ýãøèãëýõýä óóë òàë öýíõýðòýæ, óñ áóëàã óíäàðãàøèí, ºâñ íîãîî ñóãñðàí óðãàíà. Ìîðèí õóóð ýãøèãëýõýä àäóóí ñ¿ðãèéí ààø ñàéõàí, óíàñàí ìîðü óðàí äºëãººí ãèøãýäýëòýé áîëíî.

Ìîðèí õóóð ýãøèãëýõýä òýð ñàéõàí äóóíû òýëìýí òýãøõýíä çàìûí íóãà÷àà çàñàð÷, çàíãèéí ìóðóé çàëàðíà… ( Г. Ìýíä-Îî¸î )

à. Эõèéí ýõëýë õýñýã àëь âý? Яàãààä?

á. Ìîðèí õóóðыí ãàéõàìøãèéã зîõèîã÷ õýäýí ÿíзààð èëýðõèéëñýí áàéíà âý? Òýäãýýðèéã òîâ÷ õîëáîî ¿ãýýð æàãñààí áè÷.

â. Эíýõ¿¿ ýñýýíä òºãñãºë ä¿ãíýëò õýñýã íýìæ áè÷ýýðýé. Õýðõýí ÿàæ ä¿ãíýìýýð áàéíà.

ã. “Ìîðèí õóóð ýãøèãëýõýä” ãýñýí ºã¿¿ëáýð ÿìàð óòãàòàé âý? ¯ðãýëæëýë ºã¿¿ëáýð¿¿äýýñ íь óðãóóëàí áîäîîðîé. 1. Цàã õóãàöààíû óòãàòàé. 2. Ä¿ð áàéäëûí óòãàòàé 3. Øàëòãààíû óòãàòàé. 4. Çîðèëãûí óòãàòàé.

ä. Эõèéí òîäðóóëñàí õýñãèéí ãîë ñàíààã òàéëáàðëàí áè÷ýýðýé.

- Áàãø àà, ºã¿¿ëáýð áà ýõèéã ÿàæ

á¿òýýäýã âý?

- ¯ãñèéã ýëäýâ àðãààð õîëáîæ ºã¿¿ëáýð á¿òýýíý.

Õàðèí ºã¿¿ëáýðèéã äýëãýð¿¿ëæ ýõ,ýñýýã á¿òýýíý. Òóõàéëáàë: ßìàð

íýã öýöýí ìýðãýí ¿ãèéí ñàíààã äýëãýð¿¿ëýí ýõ á¿òýýæ

áîëíî.


30

Нîéð хэòэðвэë ºвчèí áîëíî Æаðãаë хэòэðвэë зîвëîí áîëíî ãýäãèéã Ìîíãîëûí ýðòíèé àëäàðò çîõèîë÷ В.Иíæàííàøè “Íîéð ãýã÷ áèåèéã òýæýýõ áºãººòºë óíòàæ õýòýðâýë ºâ÷èí áîëíî. Æàðãàë ãýã÷ õ¿íèé ýðýëò áºãººòëºº æàðãàë õýòýðâýë çîâëîí èðíý.” õýìýýí äýëãýð¿¿ëýí ìýðãýí ¿ã áîëãîí õýëæýý.

¯ãèéí òаéëáаð: áºãººòëºº- áàéòëàà

¯¿íèéã õýðõýí äýëãýð¿¿ëæ ýõ áîëãîñíыã óíøààðàé.

Дасãаë 21. Дàðààõ ìýðãýí ¿ãñýýñ àëь íýãèéã ñîíãîí äýýðõ ìàÿãààð äýëãýð¿¿ëæ áè÷ýýä ¿з. Áè÷èõèéí ºìíº ãîë ñàíààã òóíãààí áîäîîðîé.

Àâàõ õ¿íä íýã ¿ã ÷ ýðäýíý Îðõèõ õ¿íä ìÿíãàí ñóðãààë ÷ óëèã (Д.Рàâæàà)

Íîì íàäàä õààí øèðýýíýýñ èë¿¿ ¿íýòýé (В.Øåêñïåð)

Áÿëäóó÷ õ¿íèé õýëýíä áàë, ñýòãýëä íü õîð áàéäàã (Ì.В.Лîìîíîñîâ) Ìýñíèé øàðõ ýäãýðäýã, ¿ãíèé øàðõ ýäãýðäýãã¿é (Д.Рàâæàà) Уñ õ¿íä áîëîâ÷ óóð áîëîí äýãäýíý Уñ øèìã¿é áîëîâ÷ ò¿ìýí áîäèñûã òýæýýíý (Ö.Дàìäèíñ¿ðýí)

Íîìã¿é àéë ñýòãýõ òàðõèã¿é áèåòýé àäèë (Öèöåðîí)

ßäóóðàõ íü çàëõóóðñíû øàí õºëñ ìºí./ Ì.Ãîðüêèé /

Òàì òàì ãýã÷ òàì õààíààñ áàéõ âý? Òàìòàãã¿é ÿâáàë òàì ÷èíü òýð áóé çà. (Д.Рàâæàà)

Æàðãàëûã õ¿ñýõã¿é õ¿íã¿é. Æàðãàë áîë õ¿íèé ýðýëò. Ãýâ÷ æàðãàë õýòðýõýýðýý çîâëîí áîëäîã. Ýíý ¿íýíèéã ìºí ë àðä ò¿ìýí àìüäðàëûíõàà òóðøëàãà àæèãëàëòûí ¿ð ä¿íä áèé áîëãîñîí. Ýíýõ¿¿ íýãýí ç¿éë àðäûí ìýäëýãèéã В.Иíæàííàøè á¿òýýë÷ýýð àøèãëàæ, òóñ òóñ ººð óòãàòàé õîёð ºã¿¿ëáýðèéã íýã äîð çýðýãö¿¿ëýí èæèëñ¿¿ëæ, íýãýí íýãäìýë óòãûã èëýðõèéëñýí ñóðãàìæòàé ìýðãýí ¿ãèéã õýëæýý.

Àëèâàà þì õýðýýñ õýòðýõ, õýì çîõèöëîî àëäàõ íü ìºõºæ äîðîéòîõûí íýã øàëòãààí áîëäîã. Òóõàéëáàë: ”íîéð” õèéãýýä “æàðãàë” õýòýðñíýýñ àëü àëèíààñ íü ñºðºã ìóó ¿ð äàãàâàð ¿¿ñ÷, æàðãàë íü çîâëîí, íîéð íü ºâ÷èí áîëæ õóâèðäàã áàéíà. (Д.Áàòòîãòîõ)


31

Ìºíõ àìüäðàõ þì øèã, òèéì õàðàì÷ íàðèéí õ¿ì¿¿ñ áàéõ þì. Áàñ ìàðãààø ¿õýõ þì øèã, òèéì ¿ðýëãýí õ¿ì¿¿ñ ÷ áàéõ þì. (Àðèñòîòåëь)

Àðõè ... çàëóó íàñûã òºãñãºäºã. (Õîðàöèé)

Äàñãàë 16

à. Õýäýí æèëèéí ºìíº Ýíýòõýãèéí Вàðàíàñè õîòîä ÿâæ áàéõàä ìîíãîë õ¿íèé áóëø ãýæ õóó÷èí áóëøèéã çààñàí þì. Áóðõàí áàãø íîì òàâüñàí ãàçàð ãýæ äýýð öàãò ìîíãîëûí ìºðãºë÷èä î÷äîã áàéñàí

ãýíý. Òýð áóëøíû ÷óëóóí äýýð ñàìüãàðüä ¿ñãýýð áè÷ñýí íü “ ìèíèé ñ¿íñ ýõ íóòàãòàà áèé” ãýæýý.

á. Гîë ºãүүëáэð: “ Íýýðýí ñ¿íñ ãýæ áàéäàã áîë ýíý õ¿íèéõ ëàâ íóòàãòàà áàéãàà.” ªºðèéí áîдîë: Äýýðõýýñ áóñàä íü Ýõ íóòàã þóíààñ ÷ õ¿÷òýé ãýñýí óòãàòàé.

â. Òîîíîò – òºðñºí íóòàã

ã. Òºðñºí íóòãèéí òóõàé ó÷ðààñ

ä. Ãîë ñàíàà: “Ýõ áîëñîí ýõ íóòàã ìèíü” ãýñýí óòãàòàé. ¯õòýë îðøèõ òºðºëõ íóòàã ñàëæ áîëøã¿é îðîí ãýäãèéã,

å. “Íýýðýí” “ëàâ” ãýñýí ¿ãñýýð ºã¿¿ëæ áàéãàà ç¿éëäýý èòãýëòýé áàéãààã èëýðõèéëñýí.

æ. ¯¿ðýý îðõèí íèññýí øóâóó øèã òºðñºí íóòãàà ìàðòàæ îðõèñîí àìüòàí áèëýý áè. ã. ì.

ç. Ýõ íóòàãòàà áèé, ìèíèé ñ¿íñ. è. 1 ä¿ãýýð äýâòýð ê. 4 ä¿ãýýð ñóðàã÷

Äàñãàë 17 à. Ñàéí ìàë÷íû òóõàéá. Àæèë ¿éëñ íü òýãø ìàë÷èí õ¿í æàðãàëòàé. â. Àæèë ñàéòûí ñààëü ñ¿¿ àðâèí, àìüäðàë áàÿñãàëàíòàé.

Äàñãàë 18 Õîðâîî äýýð îëîí ç¿éëèéí õ¿ì¿¿ñ áèé. Òóõàéëáàë: Ààø çàí ýãýë æèðèéí,

Äàñãàëûí õàðèó


32

ñýòãýë õºäºëæ ¿éìðýõ íü àìàðõàí, õºíãºìñºã õ¿í ÿìàãò õóâèðàìòãàé.

Уäààõ íü çàí ÷àíàðûí õóâüä àìàðã¿é äóó öººíòýé,òºëºâ äàðóó ìàø áîëãîîìæòîé, ñýòãýëýý áàðüæ õ¿ñëýý óäèðäàæ ÷àäàõã¿é õ¿ì¿¿ñ áºëãºº.

Ò¿¿íèé óäààõ íü õîðâîîãèéí ýëäýâ ìóóãààñ ¿ðãýëæ àíãèä õ¿ì¿¿ñ áàéäàã áîëîé. (èéì ìàÿãèéí ýõëýë áàéæ áîëíî. ×è ººðèéíõººðºº ÷ áè÷èæ áîëíî)

Òóõàéëáàë : .................... (ãîë õýñýã) Òºãñãºë : Ýäãýýðýýñ õàìãèéí ñàéí íü ..............................(ä¿ãíýëò) (Õ¿í õ¿íèé áîäîë ººð áàéæ áîëíî)

Äàñãàë 20

à. Ýõëýë: “Ààâûí õóóðûí äýã èõ ë íàðèéí áàéñàí þì.” ãýäýã íü ó÷èð íü: Õóóð õºãæèì ç¿ãýýð íýã õºãæèì áèø ãýäãèéã ºã¿¿ëýõ øàëòãààí

á. – Òýðã¿¿íäýý ìîðüòîé ìîðèí õóóð - Уóë òàë öýíõýðò¿¿ëýõ ìîðèí õóóð - Уñ áóëàã óíäàðãàõ ìîðèí õóóð - ªâñ íîãîî ñóãñðóóëàõ ìîðèí õóóð - Ìîðèí õóóðûí ýãøèã - Àäóóí ñ¿ðãèéí ààø çàñàõ ìîðèí õóóð - Çàìûí íóãà÷ààã çàñàõ ìîðèí õóóð - Çàíãèéí ìóðóéã çàëðóóëàõ ìîðèí õóóð

ã. 1 ä¿ãýýð õàðèó ä. * Ìîðèí õóóð ãýäýã ìîíãîëûí òàë íóòãèéí óÿíãà. * Ìîðèí õóóðûí àÿëãóóíä çàìûí áàðòàà àðèëæ, çàí ààø çººëºðäºã.


33

Ãàðöûí òåñò

1. Àíêåòèéã íºõºæ áè÷ýýðýé

Îâîã: ............................. яñ ¿íäýñ ...................................

Ýöýã (ýõ)- èéí íýð .............. íýð ......................

Òºðñºí îí, æèë: ............................... Ãýð á¿ëèéí áàéäàë ........................

Òºðñºí íóòàã:

Òºãññºí ñóðãóóëü áîëîâñðîë:

Ýçýìøñýí ìýðãýæèë, ìýðãýøèë:

Àæèë ýðõëýëò:

Àìæèëò á¿òýýë, ãàâúяà øàãíàë:


3�

2. Á¿ðýí äóíä áîëîâñðîë ýзýìøñýí ãýð÷èëãýý àâàõ åðºíõèé ìýäëýãèéí øàëãàëòàä îðîõ õ¿ñýëò ãàðãàñàí ºðãºäºë áè÷ýýðýé. ¯¿íèé òóëä:

Õ¿ñýëò ãàðãàõ ñóðãóóëèéí àëáàí ёñíû õàÿãèéã ìýäýõ (Æèøýý íü, “62” áèø Ñîíãèíî õàéðõàí ä¿¿ðãèéí 12 æèëèéí 62 äóãààð äóíä ñóðãóóëü ãýõ ìýò)

Ä¿éöñýí õºòºëáºðèéí ñóðãàëòàä ÿàãààä ñóðàõ áîëñîí øàëòãààí, ñóðàëöñàí æèë, àìæèëòòàé ñóðàëöàæ Àëáàí áóñ áîëîâñðîëûí Ãýãýýðýë òºâººð òîîöóóëñàí áàéäàë

Åðºíõèé ìýäëýãèéí øàëãàëòûã ÿìàð õè÷ýýëýýð ºãºõ, øàëãàëòûí òàëààð õ¿ëýýõ õàðèóöëàãà ( õ¿íäýòãýõ øàëòãààíã¿éãýýð õîæèìäîõ, òàñëàõ, õ¿íäýýð ºâ÷èëñºí òîõèîëäîëä ìýäýãäýõ)

3. “Бяëдууч хүíèé хэëэíд áаë, сэòãэëд íь хîð áаéдаã (Ì.В.Лîìîíîñîâ)” ìýðãýí ¿ãèéí ñàíààã áàÿæóóëàí ýñýý áè÷ýýðýé. Эñýýãýý áè÷èæ äóóñààä äàðààõ øàëãóóðààð ººðèéãºº ¿íýëýýðýé

НЭГ. Эñýýíèé á¿òýö

- Ýñýýíèé íýð àãóóëãàòàà òîõèðñîí ýñýõ - Îðøèë òàéëáàð áàðèìò áàéãàà ýñýõ- ¯íäñýí õýñãèéí àãóóëãà - Òºãñãºë áóþó çîõèîã÷èéí ñàíàà, ä¿ãíýëò

ÕÎ¨Р. Эñýýíèé àãóóëãà

- Ýñýý áè÷èã÷èéí áàéð ñóóðü (ºâºðìºö ñàíàà)- Àãóóëãûí õ¿ðýý (ñýäâèéí öàð õ¿ðýý, ñóðãàìæ, à÷ õîëáîãäîë)- Õýðýãëýý (áàðèìò íîòîëãîî, óíøèã÷äàä ¿ëäýõ ãîë ñàíàà)

ГÓРÀВ. Эñýý áè÷ëýã

- Íàéðóóëãà, íàéðóóëãûí áà íàéðóóëãûí áóñ àëäàà- Áè÷ãèéí ñîёë (áè÷ãèéí ãàðãàö, äîãîë ìºð, öýã òýìäýã)

•

•

•

Òàíû áè÷ñýí ýñýýíèé çàðèì ¿ã, ºã¿¿ëáýð íàéðóóëãûí áà íàéðóóëãûí áóñ àëäààòàé àãóóëãûí õóâüä òºëºâëºãººíººñ ãàæñàí áàéâàë ñýòãýëýýð óíàõ õýðýãã¿é. Áèä ãàíòèã ÷óëóóí äýýð ¿ñýã ñèéëæ áàéãàà áèø, çàñ÷èõíà.Òîìàñ Ýäèñîíä øàâü íü:- Áèä ÷èéäýí õèéõ ãýýä 200 óäàà á¿òýëã¿éòýæ àëäëàà ãýõýä- ¯ã¿é, ÿàëàà ãýæ, õàðèí ÷ áèä ÷èéäýí õèéæ áîëîõã¿é 200 àðãûã íýýãýýä áàéíà ãýæýý. Ýíý þó ãýñýí ¿ã âý, áîäîîðîé.


3�

3. Дàðààõ øèëäýã ýñýýí¿¿äèéã óíøààä, ººðèéíõºº áè÷ñýíòýé õàðúöóóëààðàé

Ìèíèé ÷óëóó

Уäààí çîëãîîã¿é íóòãèéí ìèíü ºíãº ñýòãýëä äîòíî áîëîîä ÷ òýð ¿¿, óëáàð õàÿàò íîìèí òýíãýðò õºâºëçºí í¿¿õ ñýìæèí ¿¿ëñèéã äàãààä ÷ òýð ¿¿ öýýæèíä ìèíü áîäðîë õóðàëäàí áîäëîãîøðîë òºðæ í¿äíýý äóðñàìæ õºâºðíº.

Áîëîð õÿðóó óíàñàí íü óðãàõ íàðàíä ñîëîíãîðîí ýðäýíý ìýò ãÿëòãàíàæ øèíý ºäðèéí ºíãèéã çààæ, ìàðãàä íîãîîí íóãûã ÷èìýí ãîёí ¿çýãäýíý.

Ñýð¿¿ àðàé ë îðîîã¿é çóíû ñ¿¿ë ñàðûí õºäºº íóòãèéí áîäèò ¿çýñãýëýí õ¿íèé ñýòãýë õºäºëãºæ, îõèä õ¿¿õí¿¿äèéí àòààðõàë òºð¿¿ëíýì.

Áóóðàë õàíãàéí áýëä áóóæ ñóóñàí òàíàí ãýð¿¿ä, ìàëûí áóóö, ÷óëóóí õîðîî á¿ãä ë òàíèë äîòíî. Æèë æèëèéí ýíý ë öàãààð ºòºë áîëñîí èæèé ààâäàà çîëãîõîîð èðýýä áóöàõäàà ìýäýý îðñîí öàãààñàà ë àëãàíûõàà õýýãýýð òýìò÷èæ ºññºí íóòãèéí ÷óëóóãàà ýðãýæ áàñ íýã î÷äîãñîí.

Íóòãèéí ìèíü ÷óëóó ººð ººðèéí ºíãºòýé, ººð ººðèéí ä¿ðñòýé. Áàë÷èð ãàðààðàà õîðìîéëæ ÿâñàí ìèíèé ÷óëóó íóòãèéí ìèíü àÿëãààð äóóëæ, ºâãºäèéí ìèíü õýëýýð ÿðüäàã.

Áÿöõàí áîðãèîòîé ìºíãºí ãîðõèíû ìèíü ÷óëóó ýýâýð íàðàíä õàëààä àíãèð óóðãààð öàòãàõ ýýæèéí ìèíü çººëºí áóìáàãàð õºõ øèã ýýëòýé, áàñ èë÷òýé áàéõàä õàéðõàí óóëûí ìèíü ÷óëóó ºíäðèéí ñàëõèòàé íºõºðëººä ñýð¿¿ òàòàì õ¿éòýí áàñ çîðèãèéã õóðöëàõ èðòýé áàéäàã.

Òîãëîæ ºññºí ãîëûíõîî õºíäèéä àÿûã ìèíü äàãàæ, öàãòàà àðãàäàæ, öàäèãã¿éòâýë áàñ ìàõàíä ìèíü àìò ìýäð¿¿ëæ, àõìàä øèã àãñàð÷, õ¿¿õýä øèã íºõºðëºæ ÿâñàí ÷óëóóí îëîí íºõºä ìèíü ÷ îí öàãèéí óðñãàëä ýëæ çººëºðñººð, ýðãýýä èðýõýä õ¿ëýýæ ë ñóóäàã þì.

Íóòãèéí ìààíü ÷óëóó õºëä îðîõ òºäèéõºí òîîäîãíîí ã¿éäýã áàéõàä ìèíü òîðãî øèã çººëºí òîñ÷ àâààä, òîîã¿é èõ ýðõë¿¿ëæ íààäóóëñàí ÷ áèå ºñ÷ óõààí ñóóõûí öàãò ºâäãèéã ìèíü ёâîð÷ çîðèã õàòóóæëûí àìòûã ìýäð¿¿ëæ óõààðàë õàéðëàæ ÷ áàéëàà. Àâèðã¿é çàãíàñàí áè ë áóõèìäàæ óóðëàõäàà ýìòýð÷ õàãàðòàë íü ÷óëóóäàæ ÿâñàí áàéõ. Õàðèí òýä íàäààñ õàðèó íýõýæ õýçýý ÷ ãîìäîæ áàéãààã¿é.

Ñýòãýë òàâã¿éòýí, äóðëàë õàéðàíäàà á¿äýð÷ ãóíüæ ÿâàõàä ìèíü ãàøóóí íóëèìñàíä ìèíü íîðæ, ñýòãýëýýðýý íàäòàé øèâíýëäýýä ãîðõèíû çººëºí õîðæèãíîîòîé øºíºæèí õàíü áîëæ ñóóñàí ñàí.


3�

Øàíàëàë çîâëîíã ìèíü ñîíîñæ íèìãýëæ áàéñíààñ áèø äýâýðãýæ íýðìýýñ áîëæ áàéñàíã¿é.

Àíõ àòãàõàä õ¿éòýí ÷, ààæèìäàà àþóëõàé òººíºäºã.

Ýöýã ºâãºäèéí ¿ëãýð òóóæèéã øèâíýí õ¿¿ðíýæ, èðýõ õîé÷èñò áèäíèé ò¿¿õèéã õýí õ¿íýýñ ÷ èë¿¿ øóäàðãà òîî÷èõ öàã öàãèéí õ¿ì¿¿íòýé íºõºðëºí, ýëýãäýæ áàëàðòëàà îí öàãèéã õýëõñýí, öàõèóð áèåò ÷óëóó ÷àìä íóòàã îðíû ºòãºñ áàë÷èð á¿ãä ë ýýëòýé, íàéðòàé áàéäàã.

Ãîëûí õºíäèéä áàãà÷óóäûí íààäãàé áîëîí ºíõºðäºã, õýýðèéí òîãîî òóëæ çàìûí õ¿íòýé öàé îî÷èëäîã, ýõíýð õ¿íèé ãîёëä øèãäýí ãîî ¿çýñãýëýíãèéí ÷èìýã ãýãääýã, õîíü ìàëòàé íºõºðëºí õîðîî õàøààíû òóëãóóð áîëäîã

Ýðèéí õèéìîðü àñààõ öàõèóð áèëýý ÷è Ýõèéí ñýòãýë äýâòýýõ ºíäãºí ñàõèóñ áèëýý ÷è Íÿëõàñûã òîñîí õóðàéëààä, ºòãºñèéã ºëãèéäºí íîéðñóóëíà. Ýðãýõ öàãèéí óëèðààíä ýöýõèéã ìýäýõã¿é íóòàã îëîíäîî ¿íýí÷ ç¿òãýëòýé ÷è.

Ýãýë áèåíä ÷èíü ýðäýíý äàëäëàãäñàí ýñýõèéã áè ìýäýõã¿é ÷, òîãëîæ ºññºí äîòíî ÷àìòàé äîòíî òàíèëöñàíààñ õîéø ¿íýòýé ÷ áàé, ¿íýã¿é ÷ áàé ÷è áîë ìèíèé ýðäýíýñèéí ÷óëóó.

Øèíý Ìîíãîë ñóðãóóëèéí12-1 àíãè, Áàòìºíõèéí Áàéãàëìàà

Àðä÷èëàë áà ò¿¿íèé ìºí ÷àíàð

“Õ¿ì¿¿íëýã àðä÷èëñàí íèéãýì áàéãóóëàõààð çîðüæ áóé ºíºº ¿åä” õýìýýí ìàíàé òºð çàñãèéí óäèðäëàãóóäààñ àâõóóëààä çàõûí ÷àâãàíö õ¿ðòýë áàðàã õýëòýé àìòàé á¿ãä ë ÿðüöãààõ áîëëîî. Òýãâýë àðä÷èëàë ãýæ þó þì áý? ãýñýí àñóóëò ç¿é ёñîîð óðãàí ãàð÷ èðæ áàéíà. Ýíý òàëààð ìýäýýæ òîãòñîí õàòóó òîäîðõîéëîëò áàéõã¿é áºãººä õ¿í á¿ð ë ººð ººðèéíõººðºº îéëãîæ òàéëáàðëàæ áàéíà. Ãýõäýý õ¿ì¿¿ñèéí äóíä àðä÷èëëûí òóõàé åðºíõèé îéëãîëò òºëºâøñºí áàéõ íü ÷óõàë.

“Àðä÷èëàë íü àðä ò¿ìíèé ººðñäèéíõ íü óäèðäñàí, àðä ò¿ìíèé òºëºº çàñãèéí ãàçàð þì” ãýæ ÀÍУ-ûí íýðò óëñ òºð÷, èõ ñýòãýã÷ Àáðàì Ëèíêîëüí õýëñýí áàéäàã áèëýý.

Òîâ÷õîíäîî, àðä÷èëàë ãýäýã áîë àðä ò¿ìíèé ãàðò á¿õ ýðõ ìýäýë áàéæ, ò¿¿íèéãýý èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷äººðºº äàìæóóëàí ýäëýõèéã õýëíý ãýâýë íýã èõ áóðóóäàõã¿é áàéõ.


3�

¯íýíèéã õýëýõýä ìîíãîë÷óóä áèäíèé èõýíõ íü àðä÷èëàë ãýäãèéã þó ÷ õèéñýí õàìààã¿é, õÿçãààðã¿é èõ ýðõ ÷ºëººòýé, áàÿí ÷èíýýëýã åðòºíö, äèâààæèí ìýòýýð îéëãîæ áàéñàí ø¿¿ äýý.

Òèéìäýý ÷ îäîîãèéí çàðèì õ¿ì¿¿ñ ºíººõ “àðä÷èëñàí õ¿÷íèéõýí”-ýýñ ÿìàð íýãýí þì íýõýæ, ò¿¿íèéã íü ºãºõã¿é áàéãàà áîëîõîîð ãîìîðõîæ, ýöýñò íü àðãàà áàðàõäàà õàðààæ ç¿õýæ ñóóíà.

Àðä÷èëëûã áýëýí çýëýí õîîë õ¿íñ, òîðãî äààëèìáà, áàéð îðîí ñóóö, ãîё ãàíãàí ìàøèíòàé ç¿éðëýæ ÿàõèí áîëíî.

Àðä÷èëàë íü ººðºº ÿìàð ÷ áàòàëãàà ºãäºãã¿é þì. Õàðèí äýãæèí äýýøëýõ ýñâýë àçàà òóðøààä àëäàõ áîëîìæèéã ë îëãîäîã. Òîìàñ Æåôôåðñîíû ñîä áºãººä õàòóóõàí õýëñíýýð “àðä÷èëàë íü àç æàðãàëûí òºëºº òýìöýæ àìü çóóõ ýðõ ÷ºëººãºº ýäëýõ íàéäâàð þì”. Õàðèí òîòàëèòàð äýãëýìä õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàë á¿ðýí áàòàëãààòàé áàéäàã ó÷ðààñ çàðèì õ¿ì¿¿ñ “äýýð ¿åä ÷ àìüäàðàë ñàéõàí áàéæ äýý” ãýæ õýýâ íýã õàëàãëàí ñóóõ þì. Ãýâ÷ òýð ¿åä õ¿ì¿¿ñ ººðñäºä íü òºðºõººñ íü çàÿàñàí ¿ã õýëýõ, ñàíàë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ, ñ¿ñýã áèøðýëòýé áàéõ çýðýã ñàëøã¿é ýðõ¿¿äýý ýäýëæ ÷àäàõã¿é áàéñàí ø¿¿ äýý.

Иéìýýñ àðä÷èëàë íü èòãýë íàéäâàð, õ¿÷ýý ñîðèõ õîёðûí àëü àëü íü þì. Ýðõ ÷ºëººòýé õ¿ì¿¿ñ õàìòðàí ç¿òãýæ, õóâèéí ýðõ ÷ºëºº, ýäèéí çàñãèéí áîëîìæ, íèéãìèéí øóäàðãà ёñ òîãòîîõ õ¿ñýë ýðìýëçëýý õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä ººðºº ººðñäèéãºº óäèðäàí ÷èãë¿¿ëæ ÷àäàõ þì ãýäýã èòãýë íàéäâàðûã àðä÷èëàë ºãäºã þì. Àðä÷èëñàí ¿éëñ àìæèëòòàé ºðíºõ ýñýõ íü çºâõºí àðä èðãýäýýñ ººðñäººñ íü øàëòãààëàõààñ áóñ ººð õýíýýñ ÷ øàëòãààëàõã¿é.

Ìîíãîë÷óóä áèäíèé õóâüä 1990 îíû õóâüñãàë íü àñàð ºðãºí áîëîëöîîã íýýæ ºãñºí þì. Áîëîëöîî ãýäýã áîë òýð àÿàðàà ýðõ ÷ºëºº áèëýý. Òýðõ¿¿ ¿¿ëýí ÷ºëººíèé íàðàí ìýò ýðõ ÷ºëººãºº á¿ðýí ýçýìøèæ àøèãëàí, ººäëºí äýãæäýã öàã íü îäîî ë ìºí. Ýñ òýãâýýñ áèä ýãíýíãò õîæèãäîæ ìýäíý. ßàãààä ãýâýë ýíýõ¿¿ åðòºíö äýýð ¿¿ðäèéí þì ãýæ íýãýýõýí ÷ ¿ã¿é áºãººä åðòºíö ººðºº ÷ áàéíãàà ººð÷ëºãäºí õóâüñàæ áàéäàã æàìòàé áèëýý.

Áèä ýíýõ¿¿ ýðõ ÷ºëººãºº ¿¿ðäèéí ìýò ñàíàæ ýíä¿¿ð÷ îñîëäîæ ÿâàà áîë äýíä¿¿ ýìãýíýëòýé, áàñ õººðõèéëºëòýé õýðýã áîëíî.

¯¿íýýñ ãàäíà òóéëûí ýðõ ÷ºëºº ãýæ áàéäàãã¿é áîëîõûã ÷ îéëãîâîë çîõèíî. Ýðõèéã äàãààä ¿¿ðýã ãàð÷ èðäýã íü æàì õîéíî õ¿í õýäèé÷èíýý èõ ýðõ ýäýëíý òºäèé÷èíýý èõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý ãýñýí ¿ã þì.

Ýðõýý ýäëýõýý ýäýë÷èõýýä, õ¿ëýýõ õàðèóöëàãààñàà çóãàòàõ, ýñâýë áóñäàä ÷èõýõ íü àðä÷èëñàí íèéãìèéí èðãýäèéí ёñ ñóðòàõóóíä íèéöýõã¿é àñóóäàë ìºí áºãººä òèéì èðãýäòýé íèéãýì ººðºº àðä÷èëñàí áèø þì.


3�

Àðä÷èëàë íü õ¿ì¿¿ñýýñ ºíäºð áîëîâñðîë, óëñ òºðèéí èäýâõòýé îðîëöîî, ø¿¿ìæëýëò ñýòãýëãýý, ºíäºð õàðèóöëàãà, ÷àíä õàòóó ñàõèëãà áàòûã øààðääàã þì áèëýý.

Åðººñ ýðõ ÷ºëºº ãýã÷èéã íü áóðõàí á¿òýýääýãã¿é, òýð òóñìàà õýí íýãýí áèäýíä áýëýãëýýã¿é þì. Òýðõ¿¿ ýðõ ÷ºëººã áèä ýõèéí õýâëèéãýýñ óíàõäàà àâ÷ òºðñºí áºëãºº.

Ýðõ ÷ºëºº, ÿëàíãóÿà îþóí ñàíààíû ýðõ ÷ºëºº áèäýíä óñ àãààð ìýò õýðýãòýé. Ãýäýñíèé ºëñãºëºí íü îþóí ñàíààíû ºëñãºëºíãèéí õàæóóä äýíä¿¿ º÷¿¿õýí ç¿éë áèø ãýæ ¿¿.

“Àðä÷èëàëûí àìèí ñ¿íñ áîëîõ ýðõ ÷ºëºº íü óãòàà õóâü õ¿í õèéãýýä íèéãìèéí àëü àëèíûõ íü á¿òýýë÷ ÷àíàð, õºãæèë äýâøëèéí ãîë ýõ ñóðâàëæ áàéäàã” ãýæ XIY äàëàé ëàì Äàíçàíæàìö ºã¿¿ëñýí áàéäàã.

Òèéìýý, ¿íýõýýð õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëºº ãýý÷ã¿éãýýð óëñ îðîí ººäëºí äýãæèõ íü á¿¿ õýë õàðèí ÷ óëàì õîéøîî õàðàéëãàí ÿâñààð ýöýñòýý õàðàíõóé àíãàë ðóó óíàäàãèéã ìàíàé 70 æèëèéí ò¿¿õ áýëõíýý ºã¿¿ëíýì.

Õàðèí ýðõ ÷ºëºº íü áàéñààð áàéòàë óðóóäàí äîðîéòîæ áàéãàà áîë òóõàéí õóâü õ¿í, íèéãìèéí ººðèéíõ íü õîõü áîëíî. Ýíý òóõàé Íîáåëèéí øàãíàëò îðîñ óãñààòàé ÿðóó íàéðàã÷ Иîñåô Áðîäñêèé “Ýðõ ÷ºëººò õ¿í àëäàæ äîðîéòâîë ººðººñºº ººð õýíèéã ÷ áóðóóòãàõ ýðõã¿é” ãýæ õýëñýí áàéäàã.

Õàðã¿é öàãààí, öàãààíã¿é õàð áàéäàãã¿éí àäèë àðä÷èëàëä ÷ áàñ ñóë òàëóóä öººíã¿é áèé áºãººä ò¿¿íèéã õóóëü ýðõ ç¿éí àðãààð çîõèöóóëàõ øààðäëàãàòàé áîëîâ óó. Ìèíèé ýíý ñàíààí äýýð Òîìàñ Æåôôåðñîíû “Àðä÷èëàë íü õàìãèéí òºãñ òºãºëäºð òîãòîëöîî áèø áîëîâ÷ õ¿í òºðºëõòºí îäîî áîëòîë èë¿¿ ñàéõíûã îëæ ÷àäààã¿é ë áàéíà” ãýäýã ¿ãèéã íýììýýð ñàíàãäàíà.

93 äóãààð ñóðãóóëь, 9à àíãèéí ñóðàã÷ Ò¿âøèíòºãñèéí

Áàÿðöýöýã


3�

Íîì ç¿é

1. Ï¿ðýâ-Î÷èð Á. íàð, Ìîíãîë õýë-9, УÁ., 2007

2. Цýíäñ¿ðýí ª. íàð, Ìîíãîë õýë-8, УÁ., 2007

3. Áàçàððàã÷àà Ì. íàð Ìîíãîë õýë-6, УÁ., 2006

4. ªíºðáàÿí Ц. íàð Ìîíãîë õýë-7, УÁ., 2007

5. ßâóóõóëàí ß. Ò¿¿âýð çîõèîë, УÁ.,

6. Ýðäýíèéí Ñàí Ñóáàøèä УÁ., 1992

7. Áàòòîãòîõ Ä. íàð, Ýëäýâ ýñýý, УÁ., 2007

8. Ëîäîéäàìáà ×. Òóíãàëàã Òàìèð- ðîìàí, УÁ., 1973

9. Ìîíãîë óëñûí óãñààòíû ç¿é, УÁ., 1982


�0

ÒÝÌÄÝÃËÝË

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

Documents

Usuhuus Sursan Vndesnii Hel-2 BDB