-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
1/34
UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIANOMOR 25 TAHUN 1992
TENTANGPERKOPERASIAN
DENGAN RAHMAT TUHAN YANG MAHA ESA
Presiden Rep !"i# Ind$nesi%&
Meni'!%n()%* !%+,% K$per%si& !%i# se!%(%i (er%#%n e#$n$'i
r%# %. '% p n se!%(%i !%d%n
s%+% !erper%n ser.% n. # 'e, / d#%n '%s %r%#%. %n( '%/ &
%di" d%n '%#' r !er"%nd%s#%n P%n0%si"% d%n Und%n(-Und%n( D%s%r 19 5
d%"%' .%.%pere#$n$'i%n n%si$n%" %n( dis s n se!%(%i s%+% !ers%'%
!erd%s%r %.%s %s%s#e#e" %r(%%n d%n de'$#r%si e#$n$'i
!* !%+,% K$per%si per" "e!i+ 'e'!%n( n dirin % d%n di!%n( n
'en/%di # %. d%n'%ndiri !erd%s%r#%n prinsip K$per%si se+in((% '%'p
!erper%n se!%(%is$#$( r pere#$n$'i%n n%si$n%"
0* !%+,% pe'!%n( n%n K$per%si 'er p%#%n . (%s d%n .%n(( n( /%,%!
Pe'erin.%+d%n se" r + r%# %.
d* !%+,% n. # 'e, / d#%n +%"-+%" .erse! . d%n 'en e"%r%s#%n
den(%nper#e'!%n(%n #e%d%%n& per" 'en(%. r #e'!%"i #e.en. %n
.en.%n( per#$per%si%nd%"%' s %. Und%n(- nd%n( se!%(%i pen((%n.i
Und%n(- nd%n( N$'$r 12 T%+ n1934 .en.%n( P$#$#-p$#$#
Per#$per%si%n
Men(in(%.)
P%s%" 5 % %. 16& P%s%" 27 % %. 16& d%n P%s%" 88
Und%n(-Und%n( D%s%r 19 5
Den(%n perse. / %nDE AN PER AKILAN RAKYAT REPUBLIK INDONESIA
MEMUTUSKAN)
Mene.%p#%n)UNDANG-UNDANG TENTANG PERKOPERASIAN*
BAB IKETENTUAN UMUM
P%s%" 1
D%"%' Und%n(- nd%n( ini %n( di'%#s d den(%n)1* K$per%si %d%"%+
!%d%n s%+% %n( !er%n(($.%#%n $r%n(-se$r%n( %.% !%d%n
+ # ' K$per%si den(%n 'e"%nd%s#%n #e(i%.%nn % !erd%s%r#%n
prinsip K$per%sise#%"i( s se!%(%i (er%#%n e#$n$'i r%# %. %n(
!erd%s%r %.%s %s%s #e#e" %r(%%n*
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
2/34
2* Per#$per%si%n %d%"%+ se(%"% ses %. %n( 'en %n(# . #e+id p%n
K$per%si*
8* K$per%si Pri'er %d%"%+ K$per%si %n( didiri#%n $"e+ d%n
!er%n(($.%#%n $r%n(-se$r%n(*
* K$per%si Se# nder %d%"%+ K$per%si %n( didiri#%n $"e+ d%n
!er%n(($.%#%nK$per%si*
5* Ger%#%n K$per%si %d%"%+ #ese" r +%n $r(%nis%si K$per%si d%n
#e(i%.%nper#$per%si%n %n( !ersi:%. .erp%d 'en / .er0%p%in %
0i.%-0i.% !ers%'%K$per%si*
BAB IILANDASAN& ASAS& DAN TU;UAN
B%(i%n Per.%'%L%nd%s%n d%n As%s
P%s%" 2
K$per%si !er"%nd%s#%n P%n0%si"% d%n Und%n(-Und%n( D%s%r 19 5
ser.% !erd%s%r %.%s%s%s #e#e" %r(%%n*
B%(i%n Ked %T / %n
P%s%" 8
K$per%si !er. / %n 'e'%/ #%n #ese/%+.er%%n %n(($.% p%d% #+ s sn
% d%n '%s %r%#%.p%d% ' 'n % ser.% i# . 'e'!%n( n .%.%n%n
pere#$n$'i%n n%si$n%" d%"%' r%n(#%'e, / d#%n '%s %r%#%. %n( '%/
& %di"& d%n '%#' r !er"%nd%s#%n P%n0%si"% d%nUnd%n(-Und%n(
D%s%r 19 5*
BAB III
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
3/34
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
4/34
An((%r%n D%s%r se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 4 % %. 16 'e' %.
se# r%n(-# r%n(n %)%*d%:.%r n%'% pendiri!*n%'% d%n .e'p%. #ed d
#%n0*'%#s d d%n . / %n ser.% !id%n( s%+%d*#e.en. %n 'en(en%i
#e%n(($.%%ne*#e.en. %n 'en(en%i R%p%. An(($.%:*#e.en. %n 'en(en%i
pen(e"$"%%n(*#e.en. %n 'en(en%i per'$d%"%n+*#e.en. %n 'en(en%i
/%n(#% ,%#. !erdirin %i*#e.en. %n 'en(en%i pe'!%(i%n sis% +%si"
s%+%
/*#e.en. %n 'en(en%i s%n#si*
B%(i%n Ked %S.%. s B%d%n H # '
P%s%" 9
K$per%si 'e'per$"e+ s.%. s !%d%n + # ' se.e"%+ %#.% pendiri%nn %
dis%+#%n $"e+Pe'erin.%+*
P%s%" 17
16 Un. # 'end%p%.#%n pen(es%+%n se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%"
9& p%r%pendiri 'en(%/ #%n per'in.%%n .er. "is diser.%i %#.%
pendiri%n K$per%si*
26 Pen(es%+%n %#.% pendiri%n di!eri#%n d%"%' /%n(#% ,%#. p%"in(
"%'% 8 .i(%6
! "%n se.e"%+ di.eri'%n % per'in.%%n pen(es%+%n*
86 Pen(es%+%n %#.% pendiri%n di ' '#%n d%"%' Beri.% Ne(%r% Rep
!"i# Ind$nesi%*
P%s%" 11
16 D%"%' +%" per'in.%%n pen(es%+%n %#.% pendiri%n di.$"%#&
%"%s%n pen$"%#%ndi!eri.%+ #%n #ep%d% p%r% pendiri se0%r% .er. "is
d%"%'* ,%#. p%"in( "%'!%. 8.i(%6 ! "%n se.e"%+ di.eri'%n %
per'in.%%n*
26 Ter+%d%p pen$"%#%n pen(es%+%n %#.% pendiri%n p%r% pendiri
d%p%. 'en(%/ #%nper'in.%%n "%n( d%"%' ,%#. p%"in( "%'% 1 s%. 6 !
"%n se/%# di.eri'%n %pen$"%#%n*
86 Kep . s%n .er+%d%p pen(%/ %n per'in.%%n "%n( di!eri#%n d%"%'
/%n(#% ,%#.p%"in( "%'% 1 s%. 6 ! "%n se/%# di.eri'%n % pen(%/ %n
per'in.%%n "%n(*
P%s%" 12
16 Per !%+%n An((%r%n D%s%r di"%# #%n $"e+ R%p%. An((p.%*
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
5/34
26 Ter+%d%p per !%+%n An((%r%n D%s%r %n( 'en %n(# .
pen((%!n(%n&
pe'!%(i%n& d%n per !%+%n !id%n( s%+% K$per%si di'in.%#%n
pen(es%+%n#ep%d% Pe'erin.%+*
P%s%" 18
Ke.en. %n 'en(en%i pers %r%.%n d%n .%.% 0%r% pen(es%+%n %.%
pen$"%#%n pen(es%+%n%#.% pendiri%n& d%n per !%+%n An((%r%n
D%s%r se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 9&P%s%" 17& P%s%"
11& d%n P%s%" 12 di%. r "e!i+ "%n/ . den(%n Per%. r%n
Pe'erin.%+*
P%s%" 1
16 Un. # #eper" %n pen(e'!%n(%n d%n?%.% e:isiensi s%+%& s%.
K$per%si %.%"e!i+ d%p%.)%*'en((%! n(#%n diri 'en/%di s%. den(%n
K$per%si "%in& %.%!*!ers%'% K$per%si "%in 'e"e! r#%n diri
den(%n 'e'!en. # K$per%si !%r *
26 Pen((%! n(%n %.% pe"e! r%n di"%# #%n den(%n perse. / %n R%p%.
An(($.%'%sin(-'%sin( K$per%si*
B%(i%n Ke.i(%Ben. # d%n ;enis
P%s%" 15
K$per%si d%p%. !er!en. # K$per%si Pri'er %.% K$per%si Se#
nder*
P%s%" 13
;enis K$per%si did%s%r#%n p%d% #es%'%%n #e(i%.%n d%n #epen.in(%n
e#$n$'i%n(($.%n %*
BAB =KEANGGOTAAN
P%s%" 14
16 An(($.% K$per%si %d%"%+ pe'i"i# d%n se#%"i( s pen(( n% /%s%
K$per%si*
26 Ke%n(($.%%n K$per%si di0%.%. d%"%' ! # d%:.%r %n(($.%*
P%s%" 1>
16 Y%n( d%p%. 'en/%di %n(($.% K$per%si i%"%+ se.i%p ,%r(% ne(%r%
Ind$nesi% %n('%'p 'e"%# #%n .ind%#%n + # ' %.% K$per%si %n( 'e'en
+i pers %r%.%nse!%(%i'%n% di.e.%p#%n d%"%' An((%r%n D%s%r*
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
6/34
26 K$per%si d%p%. 'e'i"i#i %n(($.% " %r !i%s% %n( pers
%r%.%n& +%#& d%n #e,%/i!%n#e%n(($.%%nn % di.e.%p#%n d%"%'
An((%r%n D%s%r*
P%s%" 19
16 Ke%n(($.%%n K$per%si did%s%r#%n p%d% #es%'%%n #epen.in(%n
e#$n$'i d%"%'"in(# p s%+% K$per%si*
26 Ke%n(($.%%n K$per%si d%p%. diper$"e+ %.% di%#+iri se.e"%+ s
%r%. se!%(%i'%n%di%. r d%"%' An((%r%n D%s%r dipen +i*
86 Ke%n(($.%%n K$per%si .id%# d%p%. dipind%+.%n(%n#%n*
6 Se.i%p %n(($.% 'e'p n%i #e,%/i!%n d%n +%# %n( s%'% .er+%d%p
K$per%sise!%(%i'%n% di%. r d%"%' An((%r%n D%s%r*
P%s%" 27
16 Se.i%p %n(($.% 'e'pn %i #e,%/i!%n)%* 'e'%. +i An((%r%n D%s%r
d%n An((%r%n R '%+ T%n((% ser.% #ep . s%n
%n( .e"%+ disep%#%.i d%"%' R%p%. An(($.%!* !erp%r.isip%si d%"%'
#e(i%.%n s%+% %n( dise"en((%r%#%n $"e+ K$per%si0* 'en(e'!%n(#%n d%n
'e'e"i+%r% #e!ers%'%%n !erd%s%r %.%s %s%s
#e#e" %r(%%n*
26 Se.i%p %n(($.% 'e'p n %i +%#)%* 'en(+%diri& 'en %.%#%n
pend%p%.& d%n 'e'!eri#%n s %r% d%"%' R%p%.
An(($.%
!* 'e'i"i+ d%n?%.% dipi"i+ 'en/%di %n(($.% Pen( r s %.%
Pen(%,%s0* 'e'in.% di%d%#%n R%p%. An(($.% 'en r . #e.en.%n d%"%'
An((%r%nD%s%r
d* 'en(e' #%#%n pend%p%. %.% s%r%n #ep%d% Pen( r s di" %r R%p%.
An(($.% !%i# di'in.% '% p n .id%# di'in.%
e* 'e'%n:%%.#%n K$per%si d%n 'end%p%. pe"% %n%n %n( s%'%
%n.%r%ses%'% %n(($.%
:* 'end%p%.#%n #e.er%n(%n 'en(en%i per#e'!%n(%n K$per%si 'en r
.#e.en. %n d%"%' An((%r%n D%s%r*
BAB =IPERANGKAT ORGANISASI
B%(i%n Per.%'%U' '
P%s%" 21
Per%n(#%. $r(%nis%si K$per%si .erdiri d%ri)%*R%p%. An(($.%!*Pen(
r s
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
7/34
0*Pen(%,%s*
B%(i%n Ked %R%p%. An(($.%
P%s%" 22
16 R%p%. An(($.% 'er p%#%n pe'e(%n( #e# %s%%n .er.in((i d%"%'
K$per%si*
26 R%p%. An(($.% di+%diri $"e+ %n(($.% %n( pe"%#s%n%%nn % di%. r
d%"%' An((%r%nD%s%r*
P%s%" 28
R%p%. An(($.% 'ene.%p#%n)%* An((%r%n D%s%r!* #e!i/%#s%n%%n ' '
di!id%n( $r(%nis%si '%n%/e'en& d%n s%+% K$per%si0*
pe'i"i+%n& pen(%n(#%.%n& pe'!er+en.i%n Pen( r s d%n
Pen(%,%sd* ren0%n% #er/%& ren0%n% %n((%r%n pend%p%.%n d%n
!e"%n/% K$per%si& ser.%
pen(es%+%n "%p$r%n #e %n(%ne* pen(es%+%n per.%n(( n(/%,%!%n Pen(
r s d%"%' pe"%#s%n%%n . (%sn %:* pe'!%(i%n sis% +%si" s%+%(*
pen((%! n(%n& pe"e! r%n& pe'!%(i%n& d%n pe'! !%r%n
K$per%si*
P%s%" 2
16 Kep . s%n R%p%. An(($.% di%'!i" !erd%s%r#%n ' s %,%r%+ n. #
'en0%p%i' :%#%.*
26 Ap%!i"% .id%# diper$"e+ #ep . s%n den(%n 0%r% ' s %,%r%+&
'%#% pen(%'!i"%n#ep . s%n di"%# #%n !erd%s%r#%n s %r% .er!%n
%#*
86 D%"%' +%" di"%# #%n pe' n( .%n s %r%& se.i%p %n(($.%
'e'pn %i +%# s%.s %r%*
6 H%# s %r% d%"%' K$per%si Se# nder d%p%. di%. r d%"%' An((%r%n
D%s%r den(%n'e'per.i'!%n(#%n / '"%+ %n(($.% d%n /%s% s%+%
K$per%si-%n(($.% se0%r%!eri'!%n(*
P%s%" 25
R%p%. An(($.% !er+%# 'e'in.% #e.er%n(%n d%n per.%n(( n(/%,%!%n
Pen( r s d%nPen(%,%s 'en(en%i pen(e"$"%%n K$per%si*
P%s%" 23
16 R%p%. An(($.% di"%# #%n p%"in( sedi#i. se#%"i d%"%' 1 s%. 6
.%+ n*26 R%p%. An(($.% n. # 'en(es%+#%n per.%n(( n(/%,%!%n Pen( r
s
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
8/34
dise"en((%r%#%n p%"in( "%'!%. 3 en%'6 ! "%n se.e"%+ .%+ n ! #
"%'p% *
P%s%" 24
16 Se"%in R%p%. An(($.% se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 23&
K$per%si d%p%.'e"%# #%n R%p%. An(($.% L %r Bi%s% %p%!i"% #e%d%%n
'en(+%r s#%n %d%n %#ep . s%n se(er% %n( ,e,en%n(n %%d% p%d% R%p%.
An(($.%*
26 R%p%. An(($.% L %r Bi%s% d%p%. di%d%#%n %.%s per'in.%%n se/
'"%+ %n(($.%K$per%si %.% %.%s #ep . s%n Pen( r s %n( pe"%#s%n%%nn %
di%. r d%"%'
An((%r%n D%s%r*
86 R%p%. An(($.% L %r Bi%s% 'e'p n %i ,e,en%n( %n( s%'% den(%n
,e,en%n(R%p%. An(($.% se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 28
P%s%" 2>
Pers %r%.%n& .%.% 0%r%& d%n .e'p%. pen e"en((%r%%n R%p%.
An(($.% d%n R%p%. An(($.%L %r Bi%s% di%. r d%"%' An((%r%n
D%s%r*
B%(i%n Ke.i(%Pen( r s
P%s%" 29
16 Pen( r s dipi"i+ d%ri d%n $"e+ %n(($.% K$per%si d%"%' R%p%.
An(($.%*26 Pen( r s 'er p%#%n pe'e(%n( # %s% R%p%. An(($.%*86 Un. #
per.%'% #%"i& s s n%n d%n n%'% %n(($.% Pen( r s di0%n. '#%n
d%"%'
%#.% pendiri%n*6 M%s% /%!%.%n Pen( r s p%"in( "%'% 5 "i'%6 .%+
n*56 Pers %r%.%n n.# d%p%. dipi"i+ d%n di%n(#%. 'en/%di %n(($.%
Pen( r s
di.e.%p#%n d%"%' An((%r%n D%s%r*
P%s%" 87
16 Pen( r s !er. (%s)%* 'en(e"$"% K$per%si d%n s%+%n %!* 'en(%/
#%n r%n0%n(%n ren0%n% #er/% ser.% r%n0%n(%n ren0%n% %n((%r%n
pend%p%.%n d%n !e"%n/% K$per%si0* 'en e"en((%r%#%n R%p%.
An(($.%d* 'en(%/ #%n "%p$r%n #e %n(%n d%n per.%n(( n(/%,%!%n
pe"%#s%n%%n
. (%se* 'en e"en((%r%#%n pe'! # %n #e %n(%n d%n in@en.%ris
se0%r% .er.i!:* 'e'e"i+%r% d%:.%r ! # %n(($.% d%n pen( r s*
26 Pen( r s !er,en%n()%* 'e,%#i"i K$per%si di d%"%' d%n di " %r
pen(%di"%n!* 'e' . s#%n peneri'%%n d%n pen$"%#%n %n(($.% !%r
ser.%
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
9/34
pe'!er+en.i%n %n(($.% ses %i den(%n #e.en. %n d%"%' An((%r%n
D%s%r0* 'e"%# #%n .ind%#%n d%n p% % !%(i #epen.in(%n d%n
#e'%n:%%.%n
K$per%si ses %i den(%n .%n(( n( /%,%!n % d%n #ep . s%n R%p%.
An(($.%*
P%s%" 81
Pen( r s !er.%n(( n( /%,%! 'en(en%i se(%"% #e(i%.%n pen(e"$"%%n
K$per%si d%ns%+%n % #ep%d% R%p%. An(($.% %.% R%p%. An(($.% L %r
Bi%s%*
P%s%" 82
16 Pen( r s K$per%si d%p%. 'en(%n(#%. Pen(e"$"% %n( di!eri
,e,en%n( d%n# %s% n. # 'en(e"$"% s%+%*
26 D%"%' +%" Pen( r s K$per%si !er'%#s d n. # 'en(%n(#%.
Pen(e"$"%& '%#%ren0%n% pen(%n(#%.%n .erse! . di%/ #%n #ep%d%
R%p%. An(($.% n. # 'end%p%.perse. / %n*
86 Pen(e"$"% !er.%n(( n( /%,%! #ep%d% Pen( r s*
6 Pen(e"$"%%n s%+% $"e+ Pen(e"$"% .id%# 'en( r%n(i .%n(( n(
/%,%! Pen( r sse!%(%i'%n% di.en. #%n d%"%' P%s%" 81*
P%s%" 88
H ! n(%n %n.%r% Pen(e"$"% s%+% se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%"
82 den(%nPen( r s K$per%si 'er p%#%n + ! n(%n #er/% %.%s d%s%r
peri#%.%n*
P%s%" 8
16 Pen( r s& !%i# !ers%'%-s%'%& '% p n
sendiri-sendiri& 'en%n(( n( #er (i%n%n( dideri.% K$per%si&
#%ren% .ind%#%n %n( di"%# #%n den(%n #esen(%/%%n %.%#e"%"%i%nn
%*
26 Dis%'pin( pen((%n.i%n #er (i%n .erse! .& %p%!i"% .ind%#%n
i. di"%# #%n den(%n#esen(%/%%n& .id%# 'en . p #e' n(#in%n !%(i
pen n. . ' ' n. # 'e"%# #%npen n. .%n*
P%s%" 85
Se.e"%+ .%+ n ! # K$per%si di. . p& p%"in( "%'!%. 1 s%. 6 !
"%n se!e" 'dise"en((%r%#%n r%p%. %n(($.% .%+ n%n& Pen( r s 'en
s n "%p$r%n .%+ n%n %n('e' %. se# r%n(-# r%n(n %)
%* per+i. n(%n .%+ n%n %n( .erdiri d%ri ner%0% %#+ir .%+ n ! #
%n( !%r "%'p%d%n per+i. n(%n +%si" s%+% d%ri .%+ n %n( !ers%n(# .%n
ser.% pen/e"%s%n %.%sd$# 'en .erse! .
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
10/34
!* #e%d%%n d%n s%+% K$per%si ser.% +%si" s%+% %n( d%p%.
di0%p%i*
P%s%" 83
16 L%p$r%n .%+ n%n se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 85 di.%nd%-
.%n(%ni $"e+se' % %n(($.% Pen( r s*
26 Ap%!i"% s%"%+ se$r%n( %n(($.% Pen( r s .id%# 'en%nd%.%n(%ni
"%p$r%n .%+ n%n.erse! .& %n(($.% %n( !ers%n(# .%n 'en/e"%s#%n
%"%s%nn % se0%r% .er. "is*
P%s%" 84
Perse. / %n .er+%d%p "%p$r%n .%+ n%n& .er'%s # pen(es%+%n
per+i. n(%n .%+ n%n&'er p%#%n peneri'%%n per.%n(( n(/%,%!%n
Pen( r s $"e+ R%p%. An(($.%*
B%(i%n Kee'p%.Pen(%,%s
P%s%" 8>
16 Pen(%,%s dipi"i+ d%ri d%n $"e+ %n(($.% K$per%si d%"%' R%p%.
An(($.%*
26 Pen(%,%s !er.%n(( n( /%,%! #ep%d% R%p%. An(($.%*
86 Pers %r%.%n n. # d%p%. dipi"i+ d%n di%n(#%. se!%(%i %n(($.%
Pen(%,%sdi.e.%p#%n d%"%' An((%r%n D%s%r*
P%s%" 89
16 Pen(%,%s !er. (%s)%* 'e"%# #%n pen(%,%s%n .er+%d%p
pe"%#s%n%%n #e!i/%#s%n%%n d%npen(e"$"%%n K$per%si
!* 'e'! %. "%p$r%n .er. "is .en.%n( +%si" pen(%,%s%nn %*
26 Pen(%,%s !er,en%n()%*'ene"i.i 0%.%.%n %n( %d% p%d%
K$per%si!*'end%p%.#%n se(%"% #e.er%n(%n %n( diper" #%n*
86 Pen(%,%s +%r s 'er%+%si%#%n +%si" pen(%,%s%nn % .er+%d%p
pi+%# #e.i(%*
P%s%" 7
K$per%si d%p%. 'e'in.% /%s% % di. #ep%d% %# n.%n p !"i#*
BAB =IIMODAL
P%s%" 1
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
11/34
16 M$d%" K$per%si .erdiri d%ri '$d%" sendiri d%n '$d%"
pin/%'%n*
26 M$d%" sendiri d%p%. !er%s%" d%ri)%*si'p%n%n p$#$#!*si'p%n%n
,%/i!0*d%n% 0%d%n(%nd*+i!%+*
86 M$d%" pin/%'%n d%p%. !er%s%" d%ri)%*%n(($.%!*K$per%si "%inn %
d%n?%.% %n(($.%n%0*!%n# d%n "e'!%(% #e %n(%n "%inn %d*pener!i.%n
$!"i(%si d%n s r%. + .%n( "%inn %e*s '!er "%in %n( s%+*
P%s%" 2
16 Se"%in '$d%" se!%(%i di'%#s d d%"%' P%s%" 1& K$per%si
d%p%. p "% 'e"%# #%npe' p #%n '$d%" %n( !er%s%" d%ri '$d%" pen
er.%%n*
26 Ke.en. %n 'en(en%i pe'p #%n '$d%" %n( !er%s%" d%ri '$d%" pen
er.%%ndi%. r "e!i+ "%n/ . den(%n Per%. r%n Pe'erin.%+*
BAB =IIILAPANGAN USAHA
P%s%" 8
16 Us%+% K$per%si %d%"%+ s%+% %n( !er#%i.%n "%n(s n( den(%n
#epen.in(%n%n(($.% n. # 'enin(#%.#%n s%+% d%n #ese/%+.er%%n
%n(($.%*
26 Ke"e!i+%n #e'%'p %n pe"% %n%n K$per%si d%p%. di( n%#%n n. #
'e'en +i#e! . +%n '%s %r%#%. %n( ! #%n %n(($.% K$per%si*
86 K$per%si 'en/%"%n#%n #e(i%.%n s%+% d%n !erper%n .%'% di
se(%"% !id%n(#e+id p%n e#$n$'i r%# %.*
P%s%"
16 K$per%si d%p%. 'en(+i'p n d%n% d%n 'en%" r#%nn% 'e"%" i
#e(i%.%n s%+%si'p%n pin/%' d%ri d%n n. #)%*%n(($.% K$per%si %n(
!ers%n(# .%n!*K$per%si "%in d%n?%.% %n(($.%n%*
26 Ke(i%.%n s%+% si'p%n pin/%' d%p%. di"%#s%n%#%n se!%(%i s%"%+
s%. %.% s%. -s%. n % #e(i%.%n s%+% K$per%si*
86 Pe"%#s%n%%n #e(i%.%n s%+% si'p%n pin/%' $"e+ K$per%si di%. r
"e!i+ "%n/ .
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
12/34
den(%n Per%. r%n Pe'erin.%+*
BAB ISISA HASIL USAHA
P%s%" 5
16 Sis% H%si" Us%+% K$per%si 'er p%#%n pend%p%.%n K$per%si %n(
diper$"e+d%"%' s%. .%+ n ! # di# r%n(i den(%n !i% %& pen s
.%n& d%n #e,%/i!%n"%inn % .er'%s # p%/%# d%"%' .%+ n ! # %n(
!ers%n(# .%n*
26 Sis% H%si" Us%+% se.e"%+ di# r%n(i d%n% 0%d%n(%n&
di!%(i#%n #ep%d% %n(($.%s.%ndin( den(%n /%s% s%+% %n( di"%# #%n
$"e+& '%sin(-'%sin( %n(($.% den(%nK$per%si& ser.% di( n%#%n
n. # #eper" %n pendidi#%n per#$per%si%n d%n#eper" %n "%in d%ri
K$per%si& ses %i den(%n #ep . s%n R%p%. An(($.%*
86 Bes%rn % pe' p #%n d%n% 0%d%n(%n di.e.%p#%n d%"%' R%p%.
An(($.%*
BAB PEMBUBARAN KOPERASI
B%(i%n Per.%'%%r% Pe'! !%r%n K$per%si
P%s%" 3
Pe'! !%r%n K$per%si d%p%. di"%# #%n !erd%s%r#%n)%*#ep . s%n
R%p%. An(($.%& %.%
!*#ep . s%n Pe'erin.%+*
P%s%" 4
16 Kep . s%n pe'! !%r%n $"e+ Pe'erin.%+ se!%(%i'%n% di'%#s d
d%"%' P%s%" 3+ r : ! di"%# #%n %p%!i"%)%* .erd%p%. ! #.i !%+,%
K$per%si %n( !ers%n(# .%n .id%# 'e'en +i
#e.en. %n Und%n(- nd%n( ini!* #0(i%.%nn % !er.en.%n(%n den(%n
#e.er.i!%n ' ' d%n?%.% #es si"%%n0* #e"%n(s n(%n +id pn% .id%#
d%p%. "%(i di+%r%p#%n*
26 Kep . s%n pe'! !%r%n K$per%si $"e+ Pe'erin.%+ di#e" %r#%n
d%"%' ,%#. p%"in("%'!%. e'p%.6 ! "%n .er+i. n( se/%# .%n((%"
di.eri'%n % s r%. pe'!eri.%+ %nren0%n% pe'! !%r%n .erse! . $"e+
K$per%si %n( !ers%n(# .%n*
86 D%"%' /%n(#% ,%#. p%"in( "%'!%. 2 d %6 ! "%n se/%# .%n((%"
peneri'%%npe'!eri.%+ %n& K$per%si %n( !ers%n(# .%n !er+%#
'en(%/ #%n #e!er%.%n*
6 Kep . s%n Pe'erin.%+ 'en(en%i di.eri'% %.% di.$"%#n %
#e!er%.%n %.%s ren0%n%pe'! !%r%n di!eri#%n p%"in( "%'!%. 1 s%. 6 !
"%n se/%# .%n((%" di.eri'%n %
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
13/34
pe' %.%%n #e!er%.%n .erse! .*
P%s%" >
Ke.en. %n 'en(en%i pe'! !%r%n K$per%si $"e+ Pe'erin.%+ d%n .%.%
0%r% pen(%/ %n#e!er%.%n se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 4&
di%. r "e!i+ "%n/ . den(%n Per%. r%nPe'erin.%+*
P%s%" 9
16 Kep . s%n pe'! !%r%n K$per%si $"e+ R%p%. An(($.% di!eri.%+
#%n se0%r%.er. "is $"e+ K %s% R%p%. An(($.% #ep%d%)%*se' %
#redi.$r!*Pe'erin.%+*
26 Pe'!eri.%+ %n #ep%d% se' % #redi.$r di"%# #%n $"e+
Pe'erin.%+& d%"%' +%"pe'! !%r%n .erse! . !er"%n(s n(
!erd%s%r#%n #ep . s%n Pe'erin.%+*
86 Se"%'% pe'!eri.%+ %n pe'! !%r%n K$per%si !e" ' di.eri'% $"e+
#redi.$r& '%#%pe'! !%r%n K$per%si !e" ' !er"%# !%(in %*
P%s%" 57
D%"%' pe'!eri.%+ %n se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 9 dise!
.#%n)%* n%'% d%n %"%'%. Pen e"es%i& d%n!* #e.en. %n !%+,% se' %
#redi.$r d%p%. 'en(%/ #%n .%(i+%n d%"%' /%n(#% ,%#. 8
.i(%6 ! "%n ses d%+ .%n((%" di.eri'%n % s r%. pe'!eri.%+ %n pe'!
!%r%n*
B%(i%n Ked %Pen e"es%i%n
P%s%" 51
Un. # #epen.in(%n #redi.$r d%n p%r% %n(($.% K$per%si&
.er+%d%p pe'! !%r%n K$per%sidi"%# #%n pen e"es%i%n pe'! !%r%n %n(
se"%n/ .n % dise! . pen e"es%i%n*
P%s%" 52
16 Pen e"es%i%n di"%# #%n $"e+ pen e.es%i pe'! !%r%n %n( se"%n/
.n % dise! .Pen e"es%i*
26 Un. # pen e"es%i%n !erd%s%r#%n #ep . s%n R%p%. An(($.%&
Pen e"es%i di. n/ #$"e+ R%p%. An(($.%*
86 Un. # pen e"es%i%n !erd%s%r#%n #ep . s%n Pe'erin.%+& Pen
e"es%i di. n/ # $"e+Pe'erin.%+*
6 Se"%'% d%"%' pr$ses pen e"es%i%n& K$per%si .erse! . .e.%p
%d% den(%n se! .%nCK$per%si d%"%' pen e"es%i%nC*
P%s%" 58
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
14/34
16 Pen e"es%i%n se(er% di"%#s%n%#%n se.e"%+ di#e" %r#%n #ep .
s%n pe'! !%r%n
K$per%si*26 Pen e"es%i !er.%n(( n( /%,%! #ep%d% K %s% R%p%.
An(($.% d%"%' +%"
Pen e"es%i di. n/ # $"e+ R%p%. An(($.% d%n #ep%d% Pe'erin.%+
d%"%' +%"Pen e"es%i di. n/ # $"e+ Pe'erin.%+*
P%s%" 5
Pen e"es%i 'e'p n %i +%#& ,e,en%n(& d%n #e,%/i!%n
se!%(%i !eri# .)%* 'e"%# #%n se(%"% per!%.%n + # ' n. # d%n %.%s
n%'% CK$per%si d%"%'
pen e"es%i%nC!* 'en( 'p "#%n se(%"% #e.er%n(%n %n( diper" #%n0*
'e'%n((i" Pen( r s& %n(($.% d%n !e#%s %n(($.% .er.en. %n(
diper" #%n& !%i#
sendiri-sendiri '% p n !ers%'%-s%'%d* 'e'per$"e+&
'e'eri#s%& d%n 'en(( n%#%n se(%"% 0%.%.%n d%n %rsip K$per%sie*
'ene.%p#%n d%n 'e"%#s%n%#%n se(%"% #e,%/i!%n pe'!% %r%n %n( did%+ "
#%n
d%ri pe'!% %r%n + .%n( "%inn %:* 'en(( n%#%n sis% #e#% %%n
K$per%si n.# 'en e"es%i#%n sis% #e,%/i!%n
K$per%si(* 'e'!%(i#%n sis% +%si" pen e"es%i%n #ep%d% %n(($.%+*
'e'! %. !eri.% %0%r% pen e"es%i%n*
P%s%" 55
D%"%' +%" .er/%di pe'! !%r%n K$per%si& %n(($.% +%n % 'en%n((
n( #er (i%n se!%.%ssi'p%n%n p$#$#& si'p%n%n ,%/i! d%n '$d%" pen
er.%%n %n( di'i"i#in %*
B%(i%n Ke.i(%H%p sn % S.%. s B%d%n H # '
P%s%" 53
16 Pe'erin.%+ 'en( ' '#%n pe'! !%r%n K$per%si d%"%' Beri.%
Ne(%r% Rep !"i#Ind$nesi%*
26 S.%. s !%d%n + # ' K$per%si +%p s se/%# .%n((%" pen( ' '%n
pe'! !%r%nK$per%si .erse! . d%"%' Beri.% Ne(%r% Rep !"i#
Ind$nesi%*
BAB ILEMBAGA GERAKAN KOPERASI
P%s%" 54 16 K$per%si se0%r% !ers%'%-s%'% 'endiri#%n s%.
$r(%nis%si . n((%" %n(
!er: n(si se!%(%i ,%d%+ n. # 'e'per/ %n(#%n #epen.in(%n d%n
!er.ind%#se!%(%i pe'!%,% %spir%si K$per%si*
26 Or(%nis%si ini !er%s%s#%n P%n0%si"%*
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
15/34
86 N%'%& . / %n& s s n%n& d%n .%.% #er/% $r(%nis%si
di%. r d%"%' An((%r%n D%s%r $r(%nis%si %n( !ers%n(# .%n*
P%s%" 5>
16 Or(%nis%si .erse! . 'e"%# #%n #e(i%.%n)%* 'e'per/ %n(#%n d%n
'en %" r#%n %spir%si K$per%si!* 'enin(#%.#%n #es%d%r%n !er#$per%si
di #%"%n(%n '%s %r%#%.0* 'e"%# #%n pendidi#%n per#$per%si%n !%(i
%n(($.% d%n '%s%r%#%.d* 'en(e'!%n(#%n #er/%s%'% %n.%r#$per%si d%n
%n.%r% K$per%si den(%n
!%d%n s%+% "%in& !%i# p%d% .in(#%. n%si$n%" '% p n
in.ern%si$n%"*
26 Un. # 'e"%#s%n%#%n #e(i%.%n .erse! .& K$per%si se0%r%
!ers%'%-s%'%&'en(+i'p n d%n% K$per%si*
P%s%" 59
Or(%nis%si %n( di!en. # se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 54 % %.
16dis%+#%n $"e+Pe'erin.%+*
BAB IIPEMBINAAN
P%s%" 37
16 Pe'erin.%+ 'en0ip.%#%n d%n 'en(e'!%n(#%n i#"i' d%n #$ndisi
%n( 'end$r$n(per. '! +%n ser.% per'%s %r%#%.%n K$per%si*
26 Pe'erin.%+ 'e'!eri#%n !i'!in(%n& #e' d%+%n& d%n
per"ind n(%n #ep%d%K$per%si*
P%s%" 31
D%"%' p% % 'en0ip.%#%n d%n 'en(e'!%n(#%n i#"i' d%n #$ndisi %n(
'end$r$n(per. '! +%n d%n pe'%s %r%#%.%n K$per%si& Pe'erin.%+)%*
'e'!eri#%n #ese'p%.%n s%+% %n( se" %s-" %sn % #ep%d% K$per%si
!* 'enin(#%.#%n d%n 'e'%n.%p#%n #e'%'p%n K$per%si %(%r 'en/%di
K$per%si%n( se+%.& .%n(( +& d%n '%ndiri
0* 'en( p% %#%n .%.% + ! n(%n s%+% %n( s%"in( 'en( n. n(#%n
%n.%r% K$per%siden(%n !%d%n s%+% "%inn %
d* 'e'!d%%#%n K$per%si d%"%' '%s %r%#%.*
P%s%" 32
D%"%' r%n(#% 'e'!eri#%n !i'!in(%n d%n #e' d%+%n #ep%d%
K$per%si& Pe'erin.%+)
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
16/34
%* 'e'!i'!in( s%+% K$per%si %n( ses" %i den(%n #epen.in(%n
e#$n$'i%n(($.%n %
!* 'end$r$n(& 'en(e'!%n(#%n& d%n 'e'!%n. pe"%#s%n%%n
pendidi#%n& pe"%.i+%n&pen " +%n& d%n pene"i.i%n
per#$per%si%n
0* 'e'!eri#%n #e' d%+%n n. # 'e'per#$#$+ per'$d%"%n K$per%si
ser.%'en(e'!%n(#%n "e'!%(% #e %n(%n K$per%si
d* 'e'!%n. pen(e'!%n(%n /%rin(%n s%+% K$per%si d%n #er/% s%'%
%n( s%"in('en( n. n(#%n %n.%r#$per%si
e* 'e'!eri#%n !%n. %n #$ns ".%nsi ( n% 'e'e0%+#%n per'%s%"%+%n
%n( di+%d%pi$"e+ K$per%si den(%n .e.%p 'e'per+%.i#%n An((%r%n D%s%r
d%n prinsip K$per%si*
P%s%" 38
16 D%"%' r%n(#% pe'!eri%n per"ind n(%n #ep%d% K$per%si&
Pe'erin.%+ d%p%.)%* 'ene.%p#%n !id%n( #e(i%.%n e#$n$'i %n( +%n %
!$"e+ di- s%+%#%n $"e+
K$per%si!* 'ene.%p#%n !id%n( #e(i%.%n e#$n$'i di s %. ,i"% %+
%n( .e"%+ !er+%si"
di s%+%#%n $"e+ K$per%si n. # .id%# di s%+%#%n $"e+ !%d%n
s%+%"%inn %*
26 Pers%r%.%n d%n .%.% 0%r% pe"%#s%n%%n se!%(%i'%n% di'%#s d
d%"%' % %. 16di%. r "e!i+ "%n/ . den(%n Per%. r%n Pe'erin.%+*
P%s%" 3
Pe'!in%%n se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%' P%s%" 37& P%s%" 31&
P%s%" 32& d%n P%s%" 38di"%# #%n den(%n 'e'per+%.i#%n #e%d%%n
d%n #epen.in(%n e#$n$'i n%si$n%"& ser.%
pe'er%.%%n #ese'p%.%n !er s%+% d%n #ese'p%.%n #er/%*
BAB IIIKETENTUAN PERALIHAN
P%s%" 35
K$per%si %n( .e"%+ 'e'i"i#i s.%. s !%d%n + # ' p%d% s%%. Und%n(-
nd%n( ini !er"%# &din %.%#%n .e"%+ 'e'per$"e+ s.%. s !%d%n + #
' !erd%s%r#%n Und%n(- nd%n( ini*
BAB I=
KETENTUAN PENUTUP
P%s%" 33
16 Den(%n !er"%# n % Und%n(- nd%n( ini& '%#% Und%n(- nd%n(
N$'$r 12 T%+ n1934 .en.%n( P$#$#-p$#$# Per#$per%si%n Le'!%r%n
Ne(%r% T%+ n 1934 N$'$r 28& T%'!%+%n Le'!%r%n Ne(%r% T%+ n 1934
N$'$r 2>826 din %.%#%n .id%#!er"%# "%(i*
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
17/34
26 Per%. r%n pe"%#s%n%%n Und%n(- nd%n( N$'$r 12 T%+ n 1934
.en.%n( P$#$#-p$#$# Per#$per%si%n Le'!%r%n Ne(%r% T%+ n 1934 N$'$r
28& T%'!%+%nLe'!%r%n Ne(%r% T%+ n 1934 N$'$r 2>826 din
%.%#%n '%si+ .e.%p !er"%#sep%n/%n( .id%# !er.en.%n(%n den(%n %.%
!e" ' di(%n.i !erd%s%r#%n Und%n(-nd%n( ini*
P%s%" 34
Und%n(- nd%n( ini ' "%i !er"%# se/%# .%n((%" di nd%n(#%n*
A(%r se.i%p $r%n( 'en(e.%+ in %& 'e'erin.%+#%n pen( nd%n(%n
Und%n(-nd%n( ini den(%n pene'p%.%nn % d%"%' Le'!%r%n Ne(%r% Rep
!"i# Ind$nesi%*
Dis%+#%n di ;%#%r.%p%d% .%n((%" 21 O#.$!er 1992
PRESIDEN REPUBLIK INDONESIA
..d*
SOEHARTO
Di nd%n(#%n di ;%#%r.%p%d% .%n((%" 21 O#.$!er
1992MENTERI?SEKRETARIS NEGARA
REPUBLIK INDONESIA
..d*
MOERDIONO
PEN;ELASAN ATAS
UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIANOMOR 25 TAHUN 1992
TENTANGPERKOPERASIAN
I*UMUM
Und%n(-Und%n( D%s%r 19 5 #+ s sn % P%s%" 88 % %. 16 'en %.%#%n
!%+,%pere#$n$'i%n Ind$nesi% dis s n se!%(%i s%+% !ers%'% !erd%s%r
%.%s %s%s#e#e" %r(%%n* Se"%n/ .n % pen/e"%s%n P%s%" 88 %n.%r% "%in
'en %.%#%n !%+,%#e'%#' r%n '%s %r%#%."%+ %n( di .%'%#%n ! #%n
#e'%#' r%n $r%n(-se$r%n(d%n !%n( n per s%+%%n %n( ses %i den(%n i.
i%"%+ #$per%si* Pen/e"%s%n P%s%"88 'ene'p%.#%n K$per%si !%i# d%"%'
#ed d #%n se!%(%i s$#$( rpere#$n$'i%n n%si$n%" '% p n se!%(%i
!%(i%n in.e(r%" .%.% pere#$n$'i%n
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
18/34
n%si$n%"*Den(%n 'e'per+%.i#%n #ed d #%n K$per%si seper.i .erse!
. di %.%s '%#% per%nK$per%si s%n(%."%+ pen.in( d%"%' 'en '! +#%n
d%n 'en(e'!%n(#%n p$.ensie#$n$'i r%# %. ser.% d%"%' 'e, / d#%n
#e+id p%n de'$#r%si e#$n$'i %n('e'p n %i 0iri-0iri de'$#r%.is&
#e!ers%'%%n& #e#e" %r(%%n& d%n #e.er! #%%n*D%"%' #e+id p%n
e#$n$'i seper.i i. K$per%si se+%r sn % 'e'i"i#i r %n( (er%#d%n
#ese'p%.%n s%+% %n( " %s %n( 'en %n(# . #epen.in(%n #e+id
p%ne#$n$'i r%# %.* Te.%pi d%"%' per#e'!%n(%n e#$n$'i %n( !er/%"%n
de'i#i%n0ep%.& per. '! +%n K$per%si se"%'% ini !e" ' sepen +n %
'en%'p%##%n , / dd%n per%nn % se!%(%i'%n% di'%#s d d%"%'
Und%n(-Und%n( D%s%r 19 5*De'i#i%n p "% per%. r%n per nd%n(- nd%n(%n
%n( %d% '%si+ !e" 'sepen +n % 'en%'p n( +%" %n( diper" #%n n. # 'en
n/%n( .er"%#s%n%n %K$per%si !%i# se!%(%i !%d%n s%+% '% p n se!%(%i
(er%#%n e#$n$'i r%# %.*O"e+ #%ren% i. & n. # 'en e"%r%s#%n
den(%n per#e'!%n(%n "in(# n(%n %n(din%'is per" %d%n % "%nd%s%n + #
' !%r %n( '%'p 'end$r$n( K$per%si%(%r d%p%. . '! + d%n !er#e'!%n(
'en/%di "e!i+ # %. d%n '%ndiri*Pe'!%n( n%n K$per%si per" di%r%+#%n
se+in((% se'%#in !erper%n d%"%'pere#$n$'i%n n%si$n%"*
Pen(e'!%n(%nn% di%r%+#%n %(%r K$per%si !en%r-!en%r 'ener%p#%n
prinsip K$per%si d%n #%id%+ s%+% e#$n$'i* Den(%n de'i#i%nK$per%si
%#%n 'er p%#%n $r(%nis%si e#$n$'i %n( '%n.%p& de'$#r%.is&
$.$n$'&p%r.isip%.i:& d%n !er,%.%# s$si%"* Pe'!in%%n
K$per%si p%d% d%s%rn %di'%#s d#%n n. # 'end$r$n( %(%r K$per%si
'en/%"%n#%n #e(i%.%n s%+% d%n!erper%n .%'% d%"%' #e+id p%n e#$n$'i
r%# %.*Und%n(- nd%n( ini 'ene(%s#%n !%+,% pe'!eri%n s.%. s !%d%n +
# ' K$per%si&pen(es%+%n per !%+%n An((%r%n D%s%r& d%n
pe'!in%%n K$per%si 'er p%#%n,e,en%n( d%n .%n(( n( /%,%! Pe'erin.%+*
D%"%' pe"%#s%n%%nn %& Pe'erin.%+d%p%. 'e"i'p%+#%n ,e,en%n(
.erse! . #ep%d% Men.eri %n( 'e'!id%n(iK$per%si* N%' n de'i#i%n +%"
ini .id%# !er%r.i !%+,% Pe'erin.%+ 'en0%'p ri
r s%n in.ern%" $r(%nis%si K$per%si d%n .e.%p 'e'per+%.i#%n
prinsip #e'%ndiri%nK$per%si*Pe'erin.%+& !%i# di p s%. '% p n di
d%er%+& 'en0ip.%#%n d%n 'en(e'!%n(#%ni#"i' ser.% #$ndisi %n(
'end$r$n( per. '! +%n d%n pe'%s %r%#%.%n K$per%si*De'i#i%n / (%
Pe'erin.%+ 'e'!eri#%n !i'!in(%n& #e' d%+%n& d%n per"ind
n(%n#ep%d% K$per%si* Se"%n/ .n % Pe'erin.%+ d%p%. 'ene.%p#%n !id%n(
#e(i%.%ne#$n$'i %n( +%n % d%p%. di s%+%#%n $"e+ K$per%si* Se"%in i.
Pe'erin.%+ / (%d%p%. 'ene.%p#%n !id%n( #e(i%.%n e#$n$'i di s %.
,i"% %+ .er.en. %n( .e"%+!er+%si" di s%+%#%n $"e+ K$per%si n. #
.id%# di s%+%#%n $"e+ !%d%n s%+%"%inn%* H%" .erse! . di"%# #%n
den(%n 'e'per+%.i#%n #epen.in(%n e#$n$'in%si$n%" d%n per, / d%n
pe'er%.%%n #ese'p%.%n !er s%+%*Und%n(- nd%n( ini / (% 'e'!eri#%n
#ese'p%.%n !%(i K$per%si n. #'e'per# %. per'$d%"%n 'e"%" i
pen(er%+%n '$d%" pen er.%%n !%i# d%ri %n(($.%'% p n d%ri ! #%n
%n(($.%* Den(%n #e' n(#in%n ini& K$per%si d%p%. "e!i+'en(+i'p n
d%n% n. # pen(e'!%n(%n s%+%n %* Se/%"%n den(%n i. d%"%'Und%n(-
nd%n( ini di.%n%'#%n pe'i#ir%n #e %r%+ pen(e'!%n(%n
pen(e"$"%%nK$per%si se0%r% pr$:esi$n%"*Berd%s%r#%n +%" .erse! . di
%.%s& Und%n(- nd%n( ini dis s n den(%n '%#s dn. # 'e'per/e"%s
d%n 'e'per.e(%s /%.i diri& . / %n& #ed d #%n&
per%n&
'%n%/e'en& #e s%+%%n& d%n per'$d%"%n K$per%si ser.%
pe'!in%%n K$per%si&
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
19/34
se+in((% d%p%. "e!i+ 'en/%'in .er, / dn % #e+id p%n K$per%si
se!%(%i'%n%di%'%n%.#%n $"e+ P%s%" 88 Und%n(-Und%n( D%s%r 19 5*
II* PASAL DEMI PASALP%s%" 1
An(#% 1# p /e"%s
An(#% 2Y%n( di'%#s d den(%n #e+id p%n K$per%si %d%"%+ %spe# %n(
er%.!er#%i.%n den(%n pe'!%n( n%n K$per%si& seper.i 'is%"n %
:%"s%:%+&ide$"$(i& $r(%nis%si& '%n%/e'en& s%+%&
pendidi#%n& pe'!in%%n&d%n se!%(%in %*
An(#% 8# p /e"%s
An(#% # p /e"%s
An(#% 5# p /e"%s
P%s%" 2# p /e"%s
P%s%" 8# p /e"%s
P%s%" # p /e"%s
P%s%" 5Prinsip K$per%si 'er p%#%n s%. #es%. %n d%n .id%# d%p%.
dipis%+#%nd%"%' #e+id p%n !er#$per%si* Den(%n 'e"%#s%n%#%n #ese" r
+%n prinsip
.erse! . K$per%si 'e, / d#%n dirin % se!%(%i !%d%n s%+% se#%"i(
sse!%(%i (er%#%n e#$n$'i r%# %. %n( !er,%.%# s$si%"*
A %. 16Prinsip K$per%si ini 'er p%#%n esensi d%ri d%s%r #er/%
K$per%sise!%(%i !%d%n s%+% d%n 'er p%#%n 0iri #+%s d%n /%.i diri
K$per%si%n( 'e'!ed%#%nn % d%ri !%d%n s%+% "%in*
H r : %Si:%. #es #%re"%%n d%"%' #e%n(($.%%n K$per%si'en(%nd n(
'%#n% !%+,% 'en/%di %n(($.% K$per%si .id%#!$"e+ dip%#s%#%n $"e+
si%p%p n* Si:%. #es #%re"%%n / (%'en(%nd n( '%#n% !%+,% se$r%n(
%n(($.% d%p%.'en( nd r#%n diri d%ri K$per%sin % ses %i den(%n s
%r%.%n( di.en. #%n d%"%' An((%r%n D%s%r K$per%si* Sed%n(#%nsi:%.
.er! #% 'e'i"i#i %r.i !%+,% d%"%' #e%n(($.%%n .id%#di"%# #%n
pe'!%.%s%n %.% dis#ri'in%si d%"%' !en. #%p%p n*
H r : !Prinsip de'$#r%si 'en n/ ##%n !%+,% pen(e"$"%%n
K$per%si
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
20/34
di"%# #%n %"%s #e+end%# d%n #ep . s%n p%r% %n(($.%* P%r%%n(($.%
i. "%+ %n( 'e'e(%n( d%n 'e"%#s%n%#%n#e# %s%%n .er.in((i d%"%'
K$per%si*
H r : 0Pe'!%(i%n sis% +%si" s%+% #ep%d% %n(($.% di"%# #%n
.id%#se'%.%-'%.% !erd%s%r#%n '$d%" %n( di'i"i#i sese$r%n(d%"%'
K$per%si .e.%pi / (% !erd%s%r#%n peri'!%n(%n /%s%s%+% %n(($.%
.er+%d%p K$per%si* Ke.en. %n %n( de'i#i%nini 'er p%#%n per, / d%n
ni"%i #e#e" %r(%%n d%n #e%di"%n*
H r : dM$d%" d%"%' K$per%si p%d% d%s%rn % diper( n%#%n n.
##e'%n:%%.%n %n(($.% d%n ! #%n n. # se#ed%r 'en0%ri#e n. n(%n* O"e+
#%ren% i. !%"%s /%s% .er+%d%p '$d%" %n(di!eri#%n #ep%d% p%r%
%n(($.% / (% .er!%.%s& d%n .id%#did%s%r#%n se'%.%-'%.% %"%s
!es%rn% '$d%" %n(di!eri#%n* Y%n( di'%#s d den(%n .er!%.%s %d%"%+
,%/%r d%"%' %r.i .id%# 'e"e!i+i s # ! n(% %n( !er"%# di p%s%r*
H r : eKe'%ndiri%n 'en(%nd n( pen(er.i%n d%p%. !erdiri
sendiri&.%np% !er(%n. n( p%d% pi+%# "%in %n( di"%nd%si
$"e+#eper0%%%n #ep%d% per.i'!%n(%n& #ep . s%n& #e'%'p
%n&d%n s%+% sendiri* D%"%' #e'%ndiri%n .er#%nd n( p
"%pen(er.i%n #e!e!%s%n %n( !er.%n(( n( /%,%!&$.$n$'i&s,%d%
%&!er%ni 'e'per.%n(( n(/%,%!#%nper! %.%n sendiri& d%n
#e+end%# n. # 'en(e"$"% diri sendiri*
A %. 26Dis%'pin( #e"i'% prinsip se!%(%i'%n% di'%#s d
d%"%' A%. 16& n. # pen(e'!%n(%n dirin % #$per%si / (%
'e"%#s%n%#%n d % prinsip K$per%si %n( "%in %i.
pendidi#%nper#$per%si%n d%n #er/% s%'% %n.%r #$per%si*Pen
e"en((%r%%n pendidi#%n per#$per%si%n d%n #er/% s%'% %n.%r #$per%si
'er p%#%n prinsip K$per%si %n( pen.in( d%"%''enin(#%.#%n #e'%'p
%n& 'e'per" %s ,%,%s%n %n(($.%& d%n'e'per# %. s$"id%ri.%s
d%"%' 'e, / d#%n . / %n K$per%si* Ker/%s%'% di'%#s d d%p%. di"%#
#%n %n.%r #$per%si di .in(#%. "$#%"&re(i$n%"& n%si$n%"&
d%n in.ern%si$n%"*
P%s%" 3 A %. 16
Pers %r%.%n ini di'%#s d#%n n. # 'en/%(% #e"% %#%n s%+% d%n#e+id
p%n K$per%si* Or%n(-se$r%n( pe'!en. # K$per%si %d%"%+'ere#% %n(
'e'en +i pers %r%.%n #e%n(($.%%n d%n 'e'p n %i#epen.in(%n e#$n$'i
%n( s%'%*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 4 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
21/34
Y%n( di'%#s d den(%n .e'p%. #ed d #%n %d%"%+ %"%'%. .e.%p#%n.$r
K$per%si*
P%s%" >H r : %
# p /e"%sH r : !
# p /e"%sH r : 0
# p /e"%sH r : d
# p /e"%sH r : e
# p /e"%sH r : :
# p /e"%sH r : (
# p /e"%sH r : +
;%n(#% ,%#. !erdirin % K$per%si d%p%. di.e.%p#%n .er!%.%sd%"%'
/%n(#% ,%#. .er.en. %.% .id%# .er!%.%s ses %i den(%n. / %nn %*
H r : i# p /e"%s
H r : /S%n#si d%"%' #e.en. %n ini %d%"%+ s%n#si %n( di%. r
se0%r% in.ern$"e+ '%sin(-'%sin( K$per%si& %n( di#en%#%n
.er+%d%p Pen( r s&Pen(%,%s& d%n %n(($.% %n( 'e"%n((%r
#e.en. %n An((%r%n D%s%r*
P%s%" 9
# p /e"%sP%s%" 17 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%s A %. 86
# p /e"%sP%s%" 11
A %. 16# p /e"%s
A %. 26# p /e"%s
A %. 86# p /e"%s
P%s%" 12 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
Den(%n #e.en. %n ini di'%#s d#%n +%n % per !%+%n %n(
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
22/34
'end%s%r %n( per" di'in.%#%n pen(es%+%n Pe'erin.%+&%i. %n(
'en %n(# . pen((%! n(%n& pe'!%(i%n& d%nper !%+%n !id%n(
s%+%* Pen(es%+%n %n( di'%#s d d%"%'+%" pen((%! n(%n d%n per !%+%n
!id%n( s%+% 'er p%#%npen(es%+%n per !%+%n An((%r%n D%s%r& d%n
d%"%' +%"pe'!%(i%n 'er p%#%n pen(es%+%n per !%+%n An((%r%nD%s%r d%n
%.% pen(es%+%n !%d%n + # ' !%r * Pen(es%+%nper !%+%n !id%n( s%+%
K$per%si %n( di'%#s d d%"%'#e.en. %n ini .id%# 'en( r%n(i
#ese'p%.%n K$per%si n. #!er s%+% di se(%"% !id%n( e#$n$'i*
P%s%" 18# p /e"%s
P%s%" 1 A %. 16Pen((%! n(%n %.% %n( di#en%" den(%n is.i"%+
%'%"(%'%si&
d%n pe"e! r%n +%n % d%p%. di"%# #%n %p%!i"% did%s%r#%n
%.%sper.i'!%n(%n pen(e'!%n(%n d%n?%.% e:isiensi s%+%pen(e"$"%%n
K$per%si ses %i den(%n #epen.in(%n %n(($.%*D%"%' +%" pen((%! n(%n
d%n pe"e! r%n %n( 'e'er" #%npen(es%+%n An((%r%n D%s%r %.% !%d%n + #
' !%rdi"%# #%n ses %i den(%n #e.en. %n %n( di%. r d%"%'Und%n(-
nd%n( ini*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 15Pen(er.i%n K$per%si Se# nder 'e"ip .i se' %
K$per%si %n( didiri#%n $"e+ d%n !er%n(($.%#%n K$per%si Pri'er
d%n?%.% K$per%si Se# nder* Berd%s%r#%n #es%'%%n #epen.in(%n
d%n . / %n e:isiensi& K$per%si Se# nder d%p%. didiri#%n
$"e+K$per%si se/enis '% p n !er!%(%i /enis %.% .in(#%.%n* D%"%'
+%"K$per%si 'endiri#%n K$per%si Se# nder d%"%' !er!%(%i
.in(#%.%n&seper.i %n( se"%'% ini di#en%" se!%(%i P s%.& G%!
n(%n& d%nInd #& '%#% / '"%+ .in(#%.%n '% p n pen%'%%nn %
di%. r sendiri$"e+ K$per%si %n( !ers%n(# .%n*
P%s%" 13D%s%r n. # 'enen. #%n /enis K$per%si %d%"%+ #es%'%%n
%#.i@i.%s&
#epen.in(%n d%n #e! . +%n e#$n$'i %n(($.%n %& seper.i %n.%r%
"%inK$per%si Si'p%n Pin/%'& K$per%si K$ns 'en& K$per%si
Pr$d sen&K$per%si Pe'%s%r%n& d%n K$per%si ;%s%* K+ s s
K$per%si %n(di!en. # $"e+ ($"$n(%n : n(si$n%" seper.i pe(%,%i
ne(eri& %n(($.%
ABRI& #%r %,%n d%n se!%(%in %& ! #%n 'er p%#%n /enis
K$per%si.ersendiri*
P%s%" 14 A %. 16
Se!%(%i pe'i"i# d%n pen(( n% /%s% K$per%si& %n(($.%
!erp%r.isip%si%#.i: d%"%' #e(i%.%n K$per%si* Se#%"ip n
de'i#i%n& sep%n/%n( .id%#'er (i#%n #epen.in(%nn %& K$per%si
d%p%. p "% 'e'!eri#%n
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
23/34
pe"% %n%n #ep%d% ! #%n %n(($.% ses %i den(%n si:%. #e(i%.%ns%+%n
%& den(%n '%#s d n. # 'en%ri# %n( ! #%n %n(($.%'en/%di %n(($.%
K$per%si*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 1> A %. 16
Y%n( d%p%. 'en/%di %n(($.% K$per%si Pri'er %d%"%+
$r%n(-se$r%n(%n( .e"%+ '%'p 'e"%# #%n .ind%#%n + # ' d%n 'e'en
+ipers %r%.%n %n( di.e.%p#%n $"e+ K$per%si %n( !ers%n(# .%n* H%"ini
di'%#s d#%n se!%(%i #$nse# ensi K$per%si se!%(%i !%d%n+ # '* N%' n
de'i#i%n #+ s s !%(i pe"%/%r& sis,% d%n?%.% %n(dipers%'%#%n d%n
di%n((%p !e" ' '%'p 'e"%# #%n .ind%#%n+ # ' d%p%. 'e'!en. #
K$per%si& .e.%pi K$per%si .erse! . .id%#dis%+#%n se!%(%i !%d%n
+ # ' d%n s.%. sn % +%n % K$per%si.er0%.%.*
A %. 26D%"%' +%" .erd%p%. $r%n( %n( in(in 'end%p%. pe"% %n%n
d%n'en/%di %n(($.% K$per%si& n%' n .id%# sepen +n % d%p%.'e'en
+i pers %r%.%n se!%(%i'%n% di.e.%p#%n d%"%' An((%r%nD%s%r&
'ere#% d%p%. di.eri'% se!%(%i %n(($.% " %r !i%s%* Ke.en. %nini
'e'!eri pe" %n( !%(i pend d # Ind$nesi% ! #%n ,%r(% ne(%r%d%p%.
'en/%di %n(($.% " %r !i%s% d%ri s %. K$per%si sep%n/%n('e'en +i
#e.en. %n per%. r%n per nd%n(- nd%n(%n %n( !er"%# *
P%s%" 19 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%s A %. 86Ke%n(($.%%n K$per%si p%d% d%s%rn % .id%#
d%p%.dipind%+.%n(%n#%n #%ren% pers %r%.%n n. # 'en/%di
%n(($.%K$per%si %d%"%+ #epen.in(%n e#$n$'i %n( 'e"e#%. p%d%
%n(($.%%n( !ers%n(# .%n* D%"%' +%" %n(($.% K$per%si 'enin((%" d
ni%&#e%n(($.%%nn % d%p%. di.er s#%n $"e+ %+"i ,%ris %n( 'e'en
+is %r%. d%"%' An((%r%n D%s%r*H%" ini di'%#s d#%n n. # 'e'e"i+%r%
#epen.in(%n %+"i ,%ris d%n'e'per' d%+ pr$ses 'ere#% n. # 'en/%di
%n(($.%*
A %. 6# p /e"%s
P%s%" 27 A %. 16
Se!%(%i #$nse# ensi sese$r%n( 'en/%di %n(($.% K$per%si&
'%#%%n(($.% 'e'p n %i #e,%/i!%n %n( +%r s dipen +i& %i. 'e'%.
+i#e.en. %n %n( %d% d%"%' An((%r%n D%s%r d%n An((%r%n R '%+T%n((%
ser.% #ep . s%n %n( .e"%+ disep%#%.i d%"%' R%p%. An(($.%*Men(in(%.
%n(($.% %d%"%+ pe'i"i# d%n pen(( n% /%s% s%n(%.!er#epen.in(%n d%"%'
s%+% %n( di/%"%n#%n $"e+ K$per%si& '%#%
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
24/34
p%r.isip%si %n(($.% !er%r.i p "% n. # 'en(e'!%n(#%n
s%+%K$per%si* H%" i. se/%"%n p "% den(%n +%# %n(($.%
n.#'e'%n:%%.#%n d%n 'end%p%. pe"% %n%n d%ri K$per%sin%* An(($.%'er
p%#%n :%#.$r penen. d%"%' #e+id p%n K$per%si& $"e+ #%ren%i.
pen.in( !%(i %n(($.% n. # 'en(e'!%n(#%n d%n
'e'e"i+%r%#e!ers%'%%n*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 21# p /e"%s
P%s%" 22 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%sP%s%" 28
# p /e"%sP%s%" 2
A %. 16# p /e"%s
A %. 26# p /e"%s
A %. 86Pe' n( .%n s %r% %n( di'%#s d % %. ini di"%# #%n +%n %
$"e++%dir*
A %. 6Y%n( di'%#s d den(%n 'e'per.i'!%n(#%n / '"%+ %n(($.% d%n
/%s%s%+% K$per%si-%n(($.% se0%r% !eri'!%n( %d%"%+ penen. %n +%#
s %r% di"%# #%n s.%ndin( den(%n / '"%+ %n(($.% se.i%p
K$per%si-%n(($.% d%n !es%r #e0i"n % /%s% s%+% K$per%si-%n(($.%
.er+%d%pK$per%si Se# ndern %*
P%s%" 25# p /e"%s
P%s%" 23 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
B%.%s ,%#. pen e"en((%r%%n R%p%. An(($.% d%"%' % %. ini
%i.p%"in( "%'!%. 3 en%'6 ! "%n se.e"%+ .%+ n ! # "%'p% & n%'
nde'i#i%n d%"%' pe"%#s%n%%nn % di s%+%#%n se0ep%.n %*
P%s%" 24 A %. 16
R%p%. An(($.% L %r Bi%s% di%d%#%n %p%!i"% s%n(%. diper" #%n
d%n.id%# !is% 'en n(( dise"en((%r%#%nn % R%p%. An(($.%*
A %. 26R%p%. An(($.% L %r Bi%s% $"e+ %n(($.% d%p%. di"%# #%n
#%ren%!er!%(%i %"%s%n& .er .%'% %p%!i"% %n(($.% 'eni"%i !%+,%
Pen( r s.e"%+ 'e"%# #%n #e(i%.%n %n( !er.en.%n(%n den(%n
#epen.in(%n
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
25/34
K$per%si d%n 'eni'! "#%n #er (i%n .er+%d%p K$per%si*
;i#%per'in.%%n .erse! . .e"%+ di"%# #%n ses %i den(%n #e.en. %n
An((%r%n D%s%r& '%#% Pen( r s +%r s 'e'en +in %* R%p%.
An(($.% L %r Bi%s% %.%s #ep . s%n Pen( r s di"%#s%n%#%n n.
##epen.in(%n pen(e'!%n(%n K$per%si*
A %. 86# p /e"%s
P%s%" 2># p /e"%s
P%s%" 29 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%s A %. 86
# p /e"%s A %. 6
An(($.% Pen( r s %n( .e"%+ +%!is '%s% /%!%.%nn % d%p%.
dipi"i+#e'!%"i*
A %. 56# p /e"%s
P%s%" 87 A %. 16
D%"%' 'en(e"$"% K$per%si& Pen( r s se"%# # %s% R%p%.
An(($.%'e"%# #%n #e(i%.%n se'%.%-'%.% n. # #epen.in(%n d%n
#e'%n:%%.%nK$per%si !eser.% %n(($.%n % ses %i den(%n #ep . s%n
R%p%. An(($.%*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 81# p /e"%sP%s%" 82
A %. 16Ke.en. %n ini di'%#s d#%n n. # 'e, / d#%n
pr$:esi$n%"is'ed%"%' pen(e"$"%%n s%+% K$per%si* K%ren%n %& Pen(
r s d%p%.'en(%n(#%. .en%(% Pen(e"$"% %n( %+"i n. # 'en(e"$"%
s%+%K$per%si %n( !ers%n(# .%n* Pen(( n%%n is.i"%+ Pen(e"$"%di'%#s
d#%n n. # d%p%. 'en0%# p pen(er.i%n %n( "e!i+ " %s d%n'e'!eri
%".ern%.i: !%(i K$per%si* Den(%n de'i#i%n ses %i#epen.in(%nn %
K$per%si d%p%. 'en(%n(#%. Pen(e"$"% se!%(%i'%n%/er %.% dire#si*
M%#s d d%ri #%.% di!eri ,e,en%n( d%n # %s%%d%"%+ pe"i'p%+%n
,e,en%n( d%n # %s% %n( di'i"i#i $"e+Pen( r s* Den(%n de'i#i%n Pen(
r s .id%# "%(i 'e"%#s%n%#%nsendiri ,e,en%n( d%n # %s% %n( .e"%+
di"i'p%+#%n #ep%d%Pen(e"$"% d%n . (%s Pen( r s !er%"i+ 'en/%di
'en(%,%sipe"%#s%n%%n ,e,en%n( d%n # %s% %n( di"%# #%n
Pen(e"$"%*
Ad%p n !es%rn % ,e,en%n( d%n # %s% %n( di"i'p%+#%ndi.en. #%n ses
%i den(%n #epen.in(%n K$per%si*
A %. 26
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
26/34
Y%n( di'in.%#%n perse. / %n %d%"%+ ren0%n% pen(%n(#%.%npen(e"$"%
s%+%* Pe'i"i+%n d%n pen(%n(#%.%n pen(e"$"% s%+%di"%#s%n%#%n $"e+
Pen( r s*
A %. 86# p /e"%s
A %. 6# p /e"%s
P%s%" 88H ! n(%n #er/% %n.%r% Pen(e"$"% den(%n Pen( r s K$per%si
. nd # p%d%#e.en. %n + # ' peri#%.%n p%d% ' 'n %* Den(%n de'i#i%n
Pen(e"$"%!er.%n(( n( /%,%! sepen +n% #ep%d% Pen( r s* Se"%n/ .n%+ !
n(%n*#er/% .erse! . ses %i den(%n %n( diper/%n/i#%n di"%# #%nse0%r%
#$n.r%#. %"*
P%s%" 8 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%sP%s%" 85
# p /e"%sP%s%" 3
A %. 16# p /e"%s
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 84Peneri'%%n per.%n(( n(/%,%!%n Pen( r s $"e+ R%p%.
An(($.% !er%r.i'e'!e!%s#%n Pen( r s d%ri .%n(( n( /%,%!n % p%d% .%+
n ! # %n(
!ers%n(# .%n*P%s%" 8>D%"%' +%" K$per%si 'en(%n(#%.
Pen(e"$"%& Pen(%,%s d%p%. di%d%#%nse0%r% .e.%p %.% di%d%#%n
p%d% ,%#. diper" #%n ses %i den(%n#ep . s%n R%p%. An(($.%* H%" ini
.id%# 'en( r%n(i %r.i Pen(%,%s se!%(%iper%n(#%. $r(%nis%si d%n
'e'!eri #ese'p%.%n #ep%d% K$per%si n. #'e'i"i+ Pen(%,%s se0%r%
.e.%p %.% p%d% ,%#. diper" #%n ses %i den(%n#eper" %nn %* Pen(%,%s
%n( di%d%#%n p%d% ,%#. diper" #%n .erse! .'e"%# #%n pen(%,%s%n ses
%i den(%n pen (%s%n %n( di!eri#%n $"e+R%p%. An(($.%*
P%s%" 89 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%s A %. 86
# p /e"%sP%s%" 7
D%"%' r%n(#% penin(#%.%n e:isiensi& pen(e"$"%%n %n( !ersi:%.
.er! #%&d%n 'e"ind n(i pi+%# %n( !er#epen.in(%n& K$per%si
d%p%. 'e'in.% /%s%
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
27/34
% di. #ep%d% %# n.%n p !"i#* Den(%n #e.en. %n ini Pen( r s
d%p%.'e'in.% /%s% % di. #ep%d% %# n.%n p !"i#& d%n .id%# 'en .
p #e' n(#in%nper'in.%%n .erse! . di"%# #%n $"e+ Pen(%,%s* Un. #
.er"%#s%n%n % % di.se!%(%i'%n% 'es.in %& R%p%. An(($.% d%p%.
'ene.%p#%n n. # i. & Y%n(di'%#s d den(%n /%s% % di. %d%"%+ %
di. .er+%d%p* "%p$r%n #e %n(%n d%n% di. "%inn % ses %i #eper" %n
K$per%si* Dis%'pin( i. K$per%si d%p%.'e'in.% /%s% "%inn % d%ri %#
n.%n p !"i# %n.%r% "%in #$ns ".%nsi d%npe"%.i+%n*
P%s%" 1 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
Y%n( di'%#s d den(%n '$d%" sendiri %d%"%+ '$d%" %n('en%n(( n(
resi#$ %.% dise! . '$d%" e# i.i*
H r : %Si'p%n%n p$#$# %d%"%+ se/ '"%+ %n( %n( s%'%!%n %#n % %n(
,%/i! di!% %r#%n $"e+ %n(($.% #ep%d%K$per%si p%d% s%%. '%s #
'en/%di %n(($.%* Si'p%n%n p$#$#.id%# d%p%. di%'!i" #e'!%"i se"%'%
%n( !ers%n(# .%n '%si+'en/%di %n(($.%*
H r : !Si'p%n%n ,%/i! %d%"%+ / '"%+ si'p%n%n .er.en. %n(
.id%#+%r s s%'% %n( ,%/i! di!%%r $"e+ %n(($.% #ep%d%K$per%si d%"%'
,%#. d%n #ese'p%.%n .er.en. * Si'p%n%n,%/i! .id%# d%p%. di%'!i"
#e'!%"i se"%'% %n( !ers%n(# .%n'%si+ 'en/%di %n(($.%*
H r : 0
D%n% 0%d%n(%n %d%"%+ se/ '"%+ %n( %n( diper$"e+ d%ripen isi+%n
sis% +%si" s%+%& %n( di'%#s d#%n n. #'e' p # '$d%" sendiri d%n
n. # 'en . p #er (i%nK$per%si !i"% diper" #%n*
H r : d# p /e"%s
A %. 86Un. # pen(e'!%n(%n s%+%n % K$per%si d%p%. 'en((
n%#%n'$d%" pin/%'%n den(%n 'e'per+%.i#%n #e"% %#%n d%n#e"%n(s n(%n
s%+%n %*
H r : %Pin/%'%n %n( diper$"e+ d%ri %n(($.%& .er'%s #
0%"$n%n(($.% %n( 'e'en +i s %r%.*
H r : !Pin/%'%n d%ri K$per%si "%inn % d%n?%.% %n(($.%n %
did%s%riden(%n per/%n/i%n #er/% s%'% %n.%r#$per%si*
H r : 0Pin/%'%n d%ri !%n# d%n "e'!%(% #e %n(%n "%inn % di"%#
#%n!erd%s%r#%n #e.en. %n per%. r%n per nd%n(- nd%n(%n %n(
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
28/34
!er"%# *H r : d
Pener!i.%n $!"i(%si d%n s r%. + .%n( "%inn % di"%#
#%n!erd%s%r#%n #e.en. %n per%. r%n per nd%n(- nd%n(%n %n(!er"%#
*
H r : eS '!er "%in %n( s%+ %d%"%+ pin/%'%n d%ri ! #%n
%n(($.%
%n( di"%# #%n .id%# 'e"%" i pen%,%r%n se0%r% ' '*P%s%" 2
A %. 16Pe' p #%n '$d%" d%ri '$d%" pen er.%%n& !%i# %n( !ers
'!er d%riPe'erin.%+ '% p n d%ri '%s %r%#%. di"%#s%n%#%n d%"%'
r%n(#%'e'per# %. #e(i%.%n s%+% K$per%si .er .%'% %n( !er!en.
#in@es.%si* M$d%" pen er.%%n i# . 'en%n(( n( resi#$* Pe'i"i#
'$d%"pen er.%%n .id%# 'e'p n %i +%# s %r% d%"%' R%p%. An(($.%
d%nd%"%' 'enen. #%n #e!i/%#s%n%%n K$per%si se0%r% #ese" r +%n*N%' n
de'i#i%n& pe'i"i# '$d%" pener.%%n d%p%. dii# .ser.%#%nd%"%'
pen(e"$"%%n d%n pen(%,%s%n s%+% in@es.%si %n( did # n($"e+ '$d%"
pen er.%%nn % ses %i den(%n per/%n/i%n*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 8 A %. 16
Us%+% K$per%si .er .%'% di%r%+#%n p%d% !id%n( s%+% %n(!er#%i.%n
"%n(s n( den(%n #epen.in(%n %n(($.% !%i# n. #'en n/%n( s%+% '% p n
#ese/%+.er%%nn %* D%"%' + ! n(%n ini'%#% pen(e"$"%%n s%+% K$per%si
+%r s di"%# #%n se0%r% pr$d #.i:&e:e#.i:& d%n e:isien d%"%'
%r.i K$per%si +%r s 'e'pn %i
#e'%'p %n 'e, / d#%n pe"% %n%n s%+% %n( d%p%.'enin(#%.#%n ni"%i
.%'!%+ d%n '%n:%%. %n( se!es%r-!es%rn %p%d% %n(($.% den(%n .e.%p
'e'per.i'!%n(#%n n. # 'e'per$"e+sis% +%si" s%+% %n( ,%/%r* Un. #
'en0%p%i #e'%'p %n s%+%seper.i .erse! . di %.%s& '%#% K$per%si
d%p%. !er s%+% se0%r%" ,es !%i# #e + " '% p n #e +i"ir ser.%
!er!%(%i /enis s%+%"%inn % %n( .er#%i.* Ad%p n 'en(en%i pe"%#s%n%%n
s%+%K$per%si& d%p%. di"%# #%n di'%n% s%/%& !%i# di d%"%' '%
p n di " %r ne(eri& den(%n 'e'per.i'!%n(#%n #e"% %#%n s%+%n
%*
A %. 26Y%n( di'%#s d den(%n #e"e!i+%n #e'%'p %n s%+%
K$per%si%d%"%+ #e"e!i+%n #%p%si.%s d%n% d%n d%% %n( di'i"i#i
$"e+K$per%si n. # 'e"% %ni %n(($.%n %* Ke"e!i+%n #%p%si.%s .erse!
.$"e+ K$per%si d%p%. di'%n:%%.#%n n. # !er s%+% den(%n ! #%n%n(($.%
den(%n . / %n n. # 'en($p.i'%"#%n s#%"% e#$n$'i d%"%'%r.i
'e'per!es%r @$" 'e s%+% d%n 'ene#%n !i% % per ni. %n('e'!eri#%n
'%n:%%. se!es%r-!es%rn% #ep%d% %n(($.%n % ser.%n. # 'e'%s %r%#%.#%n
K$per%si*
A %. 86 A(%r K$per%si d%p%. 'e, / d#%n : n(si d%n per%n seper.i
%n(
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
29/34
di'%#s d d%"%' P%s%" & '%#% K$per%si 'e"%#s%n%#%n s%+%
dise(%"% !id%n( #e+id p%n e#$n$'i d%n !erper%n .%'% d%"%'#e+id p%n
e#$n$'i r%# %.* Y%n( di'%#s d den(%n #e+id p%ne#$n$'i r%# %. %d%"%+
se' % #e(i%.%n e#$n$'i %n( di"%#s%n%#%nd%n 'en %n(# . #epen.in(%n
$r%n( !%n %#*
P%s%" A %. 16
Ses %i den(%n #e.en. %n d%"%' Und%n(- nd%n( %n( 'en(%. r .en.%n(
per!%n#%n& s%+% si'p%n pin/%' .erse! . di%. r se0%r%#+ s s
d%"%' Und%n(- nd%n( ini* Pen(er.i%n %n(($.% K$per%sise!%(%i'%n%
di'%#s d d%"%' + r : % % %. ini .er'%s # 0%"$n%n(($.% %n( 'e'en +i
s %r%.* Sed%n(#%n #e.en. %n d%"%' + r : ! !er"%# sep%n/%n(
di"%nd%si den(%n per/%n/i%n #er/% s%'%%n.%r#$per%si %n( !ers%n(#
.%n*
A %. 26# p /e"%s
A %. 86# p /e"%s
P%s%" 5 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
Pene.%p%n !es%rn % pe'!%(i%n #ep%d% p%r% %n(($.% d%n /enisser.%
!es%rn % #eper" %n "%in& di.e.%p#%n $"e+ R%p%. An(($.%*Y%n(
di'%#s d den(%n /%s% s%+% %d%"%+ .r%ns%#si s%+% d%np%r.isip%si
'$d%"*
A %. 86# p /e"%s
P%s%" 3# p /e"%sP%s%" 4
A %. 16Kep . s%n pe'! !%r%n #%ren% %"%s%n #e(i%.%n
K$per%si!er.en.%n(%n den(%n #e.er.i!%n ' ' d%n? %.% #es si"%%n
d%"%'#e.en. %n ini di"%# #%n %p%!i"% .e"%+ di! #.i#%n den(%n #ep .
s%npen(%di"%n* Kep . s%n pe'! !%r%n #%ren% %"%s%n #e"%n(s n(%n+id
pn % .id%# d%p%. "%(i di+%r%p#%n& %n.%r% "%in #%ren% din
%.%#%np%i"i.*
A %. 26# p /e"%s
A %. 86# p /e"%s
A %. 6# p /e"%s
P%s%" ># p /e"%s
P%s%" 9 A %. 16
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
30/34
Y%n( di'%#s d den(%n K %s% R%p%. An(($.% d%"%' % %. ini
%d%"%+'ere#% %n( di. n/ # d%n di!eri # %s% ser.% .%n(( n( /%,%!
$"e+R%p%. An(($.% n. # 'e"%#s%n%#%n . (%s %n( !er#%i.%n den(%npe'!
!%r%n K$per%si*
A %. 26# p /e"%s
A %. 86Ke.en. %n ini di'%#s d#%n n. # 'e'!eri#%n per"ind n(%n
#ep%d%pi+%# #redi.$r %n( !e" ' 'en(e.%+ i pe'! !%r%n K$per%si.erse!
.*
P%s%" 57# p /e"%s
P%s%" 51# p /e"%s
P%s%" 52 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%s A %. 86
# p /e"%s A %. 6
Ke.en. %n ini 'ene(%s#%n !%+,% CK$per%si d%"%' pen
e"es%i%nC&+%# d%n #e,%/i!%nn % '%si+ .e.%p %d% n. # 'en
e"es%i#%n se" r +r s%nn %*
P%s%" 58 A %. 16
Y%n( di'%#s d den(%n #ep . s%n pe'! !%r%n K$per%si %d%"%+
!%i# $"e+ #ep . s%n R%p%. An(($.% '% p n $"e+ #ep .
s%nPe'erin.%+* A %. 26
# p /e"%s
P%s%" 5H r : %
# p /e"%sH r : !
# p /e"%sH r : 0
Y%n( di'%#s d den(%n !e#%s %n(($.% .er.en. 'is%"n % 'ere#%%n(
#e" %r d%ri #e%n(($.%%n K$per%si %n( '%si+ 'e'p n %i#e,%/i!%n
'en%n(( n( ses %i den(%n #e.en. %n An((%r%nD%s%rn %*
H r : d# p /e"%s
H r : e# p /e"%s
H r : :
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
31/34
# p /e"%sH r : (
# p /e"%sH r : +
# p /e"%sP%s%" 55
Ke.en. %n ini 'er p%#%n pene(%s%n !%+,% %n(($.% +%n % 'en%n((
n(#er (i%n .er!%.%s p%d% si'p%n%n p$#$# d%n si'p%n%n ,%/i! ser.%
'$d%"pen er.%%nn %* Sed%n(#%n %n( 'er p%#%n '$d%" pin/%'%n K$per%si
d%ri%n(($.% .id%# .er'%s # d%"%' #e.en. %n .erse! .*
P%s%" 53 A %. 16
# p /e"%s A %. 26
# p /e"%sP%s%" 54
A %. 16Or(%nis%si .erse! . ! #%n 'er p%#%n !%d%n s%+% d%n
#%ren%n %.id%# 'e"%# #%n #e(i%.%n s%+% e#$n$'i se0%r% "%n(s n(*
P%d%s%%. di nd%n(#%nn % Und%n(- nd%n( ini& $r(%nis%si ini
%n(!ern%'% De,%n K$per%si Ind$nesi% DEKOPIN6 se"%n/ .n % +%r s'en
es %i#%n den(%n #e.en. %n Und%n(- nd%n( ini* T / %n d%n#e(i%.%n
$r(%nis%si .erse! . +%r s ses %i d%n se"%r%s den(%n /i,%d%n
se'%n(%. %n( .er#%nd n( d%"%' Und%n(- nd%n( ini*
A %. 26# p /e"%s
A %. 86 An((%r%n D%s%r $r(%nis%si %n( !ers%n(# .%n&
se# r%n(-# r%n(n % 'e' %. )%*n%'% $r(%nis%si!*. / %n
$r(%nis%si0*s s n%n $r(%nis%sid*#e.en. %n 'en(en%i #epen( r s%n d%n
'%s% /%!%.%nn %e*#e.en. %n 'en(en%i .%.% #er/% $r(%nis%si:*#e.en.
%n 'en(en%i R%p%. An(($.% d%n r%p%. "%inn %(*#e.en. %n 'en(en%i +%#
d%n #e,%/i!%n %n(($.%+*#e.en. %n 'en(en%i s '!er d%n pen(e"$"%%n #e
%n(%ni*#e.en. %n 'en(en%i per !%+%n An((%r%n D%s%r d%n pe'!
!%r%n
/*#e.en. %n 'en(en%i s%n#si $r(%nis%si*P%s%" 5>
A %. 16H r : %
# p /e"%sH r : !
Up% % n. # 'enin(#%.#%n #es%d%r%n !er#$per%si di#%"%n(%n '%s
%r%#%.& di"%# #%n %n.%r% "%in 'e"%" i #e(i%.%npener%n(%n&
pen %'p%i%n in:$r'%si& pener!i.%n& d%npe'!in%%n #e"$'p$#
s%+% d%"%' '%s %r%#%. n. #
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
32/34
di%r%+#%n 'en/%di K$per%si*H r : 0
# p /e"%sH r : d
Un. # 'en(e'!%n(#%n #er/% s%'%%n.%r#$per%si d%n %n.%r% K$per%si
den(%n !%d%n s%+%"%inn %& $r(%nis%si ini 'end$r$n( per. '! +%n
d%nper#e'!%n(%n /%rin(%n #e"e'!%(%%n d%n s%+% K$per%si!%i# di
.in(#%. re(i$n%"& n%si$n%"& '% p n in.ern%si$n%"*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 59*# p /e"%s
P%s%" 37Den(%n #e.en. %n ini& Pe'erin.%+ 'e'i"i#i "%nd%s%n
%n( /e"%s d%n # %.n. # 'e"%#s%n%#%n per%n%nn % d%"%' 'ene.%p#%n
#e!i/%#s%n%%npe'!in%%n %n( diper" #%n ( n% 'end$r$n( per. '!
+%n&per#e'!%n(%n& d%n pe'%s %r%#%.%n K$per%si* Ses %i
den(%n prinsip#e'%ndiri%n& pe'!in%%n .erse! . di"%#s%n%#%n
.%np% 'en0%'p ri r s%nin.ern%" $r(%nis%si K$per%si*Pen '! +%n&
pen(e'!%n(%n& d%n pe'%s %r%#%.%n K$per%si 'er p%#%np% % %n(
di"%# #%n $"e+ Pe'erin.%+ %(%r '%s %r%#%. " %s 'e'%+%'i(%(%s%n
K$per%si se+in((% den(%n pen + #es%d%r%n 'endiri#%n d%n'e'%n:%%.#%n
K$per%si ( n% 'e'en +i #epen.in(%n e#$n$'i d%ns$si%"n %* Pe'!eri%n
!i'!in(%n& #e' d%+%n& d%n per"ind n(%n $"e+Pe'erin.%+ 'er
p%#%n p% % pen(e'!%n(%n K$per%si %n( di"%#s%n%#%n'e"%" i pene.%p%n
#e!i/%#s%n%%n& pen edi%%n :%si"i.%s& d%n #$ns ".%nsi%n(
diper" #%n %(%r K$per%si '%'p 'e"%#s%n%#%n : n(si d%n per%nn %
ser.% d%p%. 'en0%p%i . / %nn %* Den(%n de'i#i%n 'en/%di
#e,%/i!%n d%rise" r + %p%r%. r Pe'erin.%+& !%i# di p s%. '% p n
di d%er%+ n. #'e"%# #%n p%% d%"%' 'end$r$n( per. '! +%n&
per#e'!%n(%n& d%npe'%s %r%#%.%n K$per%si*
P%s%" 31H r : %
# p /e"%sH r : !
# p /e"%sH r : 0
T%.% + ! n(%n s%+% %n( ser%si d%n s%"in( 'en( n. n(#%n
%n.%r%K$per%si den(%n !%d%n s%+% "%inn % 'er p%#%n :%#.$r
%n(pen.in( d%"%' r%n(#% 'e, / d#%n sis.e' pere#$n$'i%n n%si$n%"%n(
!erd%s%r#%n de'$#r%si e#$n$'i* D%"%' + ! n(%n ini #er/%s%'% .erse!
. +%r s"%+ 'er p%#%n + ! n(%n %n( s%"in('e'! . +#%n d%n 'en( n.
n(#%n*
H r : dMe'! d% %#%n K$per%si %d%"%+ 'e'%s%r%#%.#%n /i,% d%n
se'%n(%.K$per%si*
P%s%" 32
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
33/34
H r : %# p /e"%s
H r : !# p /e"%s
H r : 0Ke.en. %n ini 'e'per.e(%s #$'i.'en Pe'erin.%+& d%"%'
p%%'e'per#$#$+ per'$d%"%n K$per%si ser.% 'en(e'!%n(#%n"e'!%(% #e
%n(%n K$per%si& 'en(in(%. !%+,% per'$d%"%n'er p%#%n s%"%+ s%. s
'!er #e# %.%n !%(i pen(e'!%n(%n s%+%K$per%si* D%"%' pe"%#s%n%%nn %
%n.%r% "%in di"%# #%n den(%n'en(e'!%n(#%n pen er.%%n '$d%"&
!%i# d%ri Pe'erin.%+ '% p n'%s %r%#%.& ser.% 'e'!eri#%n #e'
d%+%n pers%r%.%n d%npr$sed r n. # 'end%p%.#%n #redi.* Pe'erin.%+ /
(% 'e'!eri#%n!i'!in(%n d%n #e' d%+%n n. # 'en(e'!%n(#%n "e'!%(%#e
%n(%n %n( !er!%d%n + # ' K$per%si*
H r : dPen(e'!%n(%n /%rin(%n s%+% K$per%si %n( # %. d%n #er/%
s%'%%n.%r#$per%si %n( er%. d%n s%"in( 'en( n. n(#%n 'er p%#%n:%#.$r
pen.in( d%"%' 'en '! +#%n p$.ensi '%sin(-'%sin(K$per%si d%n #ese" r
+%n K$per%si*
H r : e# p /e"%s
P%s%" 38 A %. 16
H r : %Ke.en. %n ini den(%n .e(%s 'en0er'in#%n #$'i.'en
Pe'erin.%+ d%"%' p%% 'e'per# %. per. '! +%n d%n
per#e'!%n(%n K$per%si se!%(%i s %. !%n( n per s%+%%n
%n(di%'%n%.#%n d%"%' Und%n(-Und%n( D%s%r 19 5* D%"%' r%n(#%#$'i.'en
ini Pe'erin.%+ d%p%. 'ene.%p#%n !id%n( e#$n$'i.er.en. & .er
.%'% %n( s%n(%. er%. + ! n(%nn % den(%n #e(i%.%ne#$n$'i r%# %.&
%n( +%n % !$"e+ di s%+%#%n $"e+ K$per%si*Pe"%#s%n%%n #e.en. %n ini
!ersi:%. din%'is den(%n 'e'per+%.i#%n%spe# #esei'!%n(%n .er+%d%p
#e%d%%n d%n #epen.in(%n e#$n$'in%si$n%" ser.% %spe# pe'er%.%%n !er
s%+%*H r : !
Ke.en. %n ini di'%#s d#%n n. # 'e"ind n(i #e"%n(s n(%n+id p s%+%
K$per%si*
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 3# p /e"%s
P%s%" 35# p /e"%s
P%s%" 33 A %. 16
# p /e"%s
-
8/15/2019 UU No. 25 Tahun 1992.doc
34/34
A %. 26# p /e"%s
P%s%" 34# p /e"%s
--------------------------------
ATATAN
K .ip%n)LEMBARAN NEGARA DAN TAMBAHAN LEMBARAN NEGARA TAHUN
1992
S '!er)LN 1992?113 TLN NO* 8572
