UZUNKÖPRÜ TARIMSAL SANAYİ PROJESİ ARAŞTIRMA KONFERANSLARI

MERİÇ NEHRİ TAŞKINLARININ UZUNKÖPRÜ EKONOMİSİNE ZARARLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Araştırma Görevlisi: MEHTAP GÜNEŞ

MERİÇ NEHRİ COĞRAFİ KONUMU

• Meriç Nehri komşu ülkeler ile hem sınır olan hem de sınır aşan bir nehirdir. Bundan dolayı Nehir suyunun kontrol altında tutulması oldukça zordur. Bunun yanı sıra bu nehri dolduran Meriç Havzasının üçte ikisi sınır ötesinde olup, sadece üçte biri Türkiye sınırları içerisindedir. Ancak Sınır ötesinden toplanan suyun tamamı Türkiye topraklarından geçmektedir. İklim Şartları, Coğrafi Konum ve Baraj İşletmesi nedeniyle taşkınlar yaşanmaktadır. Yaşanan taşkınlardan, Türkiye, Bulgaristan ve Yunanistan farklı oranlarda etkilenmektedir.

TAŞKINLARIN ETKİSİNİ AZALTMAK İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR

• Taşkınların etkilerinin azaltılması için Uluslararası boyutlarda resmi görüşmeler yapılmış ve gerekli tedbirler alınmıştır ve alınmaya da devam edecektir. Hava Sahalarının kontrolü sayesinde, Meriç Nehrine dolabilecek sular tahmin edilmekte ve taşkınlara engel olunmaya çalışılmaktadır.• Türkiye tarafında da Meriç Nehrinin taşkın etkisini azaltmak için barajlar, taşkın koruma tesisleri, taşkın amaçlı regülatörler, erozyon ve rusubat kontrol tesisleri kurulmaktadır. Meriç Nehrinin Verimli sularından faydalanmak için sulama kanalları yapılmaktadır. Bu şekilde Ülkemize giren Meriç Nehri suyunun olumsuz etkilerini olumlu hale dönüştürülmesi hedeflenmektedir.

DÜNYADAKİ NEHİR İLE İLGİLİ BAZI TERİMLER

• Havza; bir nehir ya da göl havzası, nehrin kaynağı ve sonlandığı yer arasında kalan ve nehre su veren tüm alanı kapsamaktadır.

• Barajlar; 5000 yıldır sellerden korunmak, ırmakların yönünü değiştirmek, su depolamak ve araziyi sulamak gibi, su denetleme yöntemlerine ilişkin olarak kullanıla gelmiştir. Bugün de barajlar, yüzyıllardan yüklendikleri bu işlevleri yerine getirirler

• Sedde; Bir su yapısıdır, barajdan küçük, nehir üstündeki su durdurma yapılarına denir. Arazideki mevcut topraktan yapılır, bazen de toprak uygun değilse takviye yapılabilir.

YAZ SEDDESİ

• Tarım bölgelerinde kullanılan sedde şekli aşağıdaki gibidir. Sedde genişliği 4-5 metre ye kadar genişletilebilmektedir. Üzerinden araçlar geçebilecek şekilde düzenlenir.

KIŞ SEDDESİ

• Bazı bölgelerde yazlık ve kışlık seddeler birlikte kullanılırken bazı yerlerde sadece yazlık sedde veya sadece kışlık sedde kullanılmaktadır. Arazinin durumuna ve yerleşim bölgesine yakınlığına göre değişiklik göstermektedir.

• Arazi bölgelerinde sadece yazlık sedde kullanılırken, Yerleşim Bölgelerinde Hem yazlık hemde Kışlık Sedde kullanılmaktadır.• Hem kışlık hemde yazlık sedde kullanıldığında fazla arazi kaybı olduğundan yerleşim bölgesi olmayan yerlerde tercih edilmemektedir. Daha fazla arazi ekilebilmesi amacıyla sadece yazlık seddeler kullanılmaktadır.

Uluslar arası havza bölgeleri ise batıda ve doğuda olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır:

1-Suriye, Irak,İran,Gürcistan ve Ermenistan’ a dökülen havzalar: Asi, Fırat, Dicle, Aras, Çoruh

2-Yunanistan’ a dökülen havzalar: Meriç-Ergene

EDİRNE’ DEKİ NEHİRLER • Meriç Nehri • Tunca Nehri • Arda Nehri • Ergene Nehri

MERİÇ NEHRİ SINIR ÖTESİ BAĞLANTILARI • 490 km uzunluğunda olan Meriç Nehri,

Bulgaristan'da 2400 m yükseklikten doğarak akışa geçer. Bulgaristan’dan çıktıktan sonra yaklaşık 15 km Yunanistan-Türkiye sınırı çizen Meriç Nehri ana kolu daha sonra Türkiye’ ye girer. Yaklaşık 13 km boyunca Türkiye’ de aktıktan sonra yeniden Yunanistan-Türkiye sınırını oluşturarak akmaya devam eder.

Meriç Nehri HavzasıAlan Ülke Paylaşım

52.600 km²Bulgaristan 34.067 km² 65%

Yunanistan 3.685 km² 7%

Türkiye 14.850 km² 28% Meriç Nehri Havzası Alanının Kıyıdaş Ülkeler Arasındaki Dağılımı

EDİRNE UZUNKÖPRÜ COĞRAFİ HARİTASIUzunköprü ilçesi Ergene Ovası üzerinde yer almaktadır. Yerleşmenin içinden Ergene Nehri geçmektedir. Güneye doğru yükseltisi artan az meyilli bir topoğrafyası vardır. İlçe toprakları, Meriç ve Ergene ırmaklarının suladığı geniş düzlükler, geniş vadiler, verimli ovalardan oluşur.

ÇELTİK ÜRETİMİ

Ekim Zamanı ve SıklığıMayıs ayının ilk yarısı içinde ekim bitirilmelidir.

Hasat Zamanı ve YöntemiÇeltikte salkımların % 80 inin saman sarısını aldığı ve salkımın diptarafındaki taneler sarı olum dönemine girdiği zaman ,çiçeklenmeden 42-49 gün sonra en uygun hasat zamanıdır.

• Çeltik ilk çimlenme döneminde bol su ister. Hasat döneminde kuraklık gerekir.

• Yurdumuzun sıcaklık şartları çeltik tarımına elverişlidir. Fakat su sorunu vardır. Bu sebeple tarımı akarsu kenarlarında gelişmiştir.

YILLARA GÖRE UZUNKÖPRÜ İLÇESİNDE EKİLEN ÇELTİK ARAZİLERİ

YILLAR EKİLEN ARAZİ ( da)2011 73.2102010 66.8112009 42.9802008 38.9252007 65.5112006 73.330

2007 yılında yaşanan taşkınlardan sonra ekilebilen arazi 65.511 da iken 2008 yılında neredeyse %50 lik azalışla 38.925 da araziye inmiştir, hatta bunun uzantısı olarak 2009 yılında da ekilebilecek olan araziler ekilememiştir.

SON 5 YILDA EKİLEBİLECEK İKEN EKİLEMEYEN ÇELTİK ARAZİSİ

YILLAREkilemeyen Arazi (da)

2011 1202010 6.5192009 30.3502008 34.4052007 7.819

TOPLAM 79.213

Son 5 yıl içinde toplamda 79.213 da arazi ekilememiştir. Bunun nedenleri, çok çeşitli olmakla beraber, başta Ergene kirliliği olmak üzere, Meriç Nehri taşkınları, sulama aksaklıkları vs. şeklinde birçok sebep söylenebilir.

SON 5 YILDA EKİLEMEYEN ÇELTİK ARAZİLERİNİN EKONOMİK BOYUTU

YILLAR Ekilemeyen Arazi (da) Maddi Kayıp ( da* 250 TL)2011 120 30.000 TL 2010 6.519 1.629.750 TL 2009 30.350 7.587.500 TL 2008 34.405 8.601.250 TL 2007 7.819 1.954.750 TL

TOPLAM 79.213 19.803.250 TL

Suyun temiz olması ve tarlanın çiftçinin olması şartıyla normalde ekilemeyen bu arazilere çeltik ekilseydi 1 da arazide ortalama 350 TL kazanç elde edeceklerdi ancak çiftçinin araziyi boş bırakmamak için ayçiçeği ektiğini düşünürsek 1 da arazide 100 TL kazanç elde edebilecektir. Dolayısı ile 1 da arazide 250 TL zarar etmiş olacaktır. Yukarıdaki tabloda ise çeltik ekilemeyen arazilerin ayçiçeği ekildiği varsayılarak hesaplanmış zarar yer almaktadır. Eğer Ayçiçeği de ekilmemiş olsa bu maddi zarar daha da fazla olacaktır.

YAPILMASI GEREKENLER

• Türkiye’ nin tarım ülkesi olması nedeniyle, toprakları da tarıma elverişliyken niçin bu topraklardan maksimim verimi alamamaktayız?

Bunun için neler yapılmalıdır;• Taşkınların kontrol altına alınması,• Taşkınların arazilere vermiş olduğu zararların ortadan kaldırılması, • Ergene Nehrinin Sulama yapması için gerekli iletim kanallarının yapılması,• Ergene Nehri Temizliğini muhafaza etmesi için sanayi atıklarının

temizlenmesi gerekmektedir.• Taşkın zararlarının önüne geçmek için ağaçlandırma çalışmaları

çerçevesinde Edirne’de, 2003-2010 yılları arasında 214.020 dekar arazide çalışma yapılarak 10.730.000 adet fidan dikilmiştir. Dikilmeye de devam edilmelidir.

• Çeltik ekimi için en geç nisan ayı başında arazi üzerindeki kum birikintilerin kaldırılması ve bu konudaki Resmi kurumun çiftçilere bildirilmesi gerekmektedir.

• Taşkın Doğal Afettir. Zarar masraflarının çiftçi tarafından karşılanmasının beklenmesi oldukça haksızlıktır.

MERİÇ NEHRİ BOYUNDAKİ UZUNKÖPRÜ KM UZUNLUĞU

•Türkiye sınırlarında toplamda yaklaşık 185 km uzunluğu olan Meriç Nehri Boyundaki Uzunköprü km boyu 20 km’ dir. Ekilebilecek araziler ise bu 20 km boyundaki ovalardır. Bu araziler Meriç Nehrinin verimli suyundan direkt faydalanabilecek arazilerdir.

• Bu arazilerde en çok su ihtiyacı fazla olmasından dolayı çeltik ekimi yapılmaktadır. Çeltik ekiminin olmadığı zamanlarda ise Ayçiçeği veya Buğday ekimi de yapılabilmektedir. Ancak En çok gelir getiren ekin Çeltik olduğundan tercih sebebi olmaktadır.

UZUNKÖPRÜ'YE BAĞLI MERİÇ KIYISINDAKİ KÖYLERİN EKİLEN ÇELTİK ARAZİLERİ ( Dekar)

YILLAR Çakmak Çalı Eskiköy Gemici Hamitli

Kiremitçi Salih Kurdu Kurttepe

Şaçlı Müsellim Sığıralı TOPLAM ( da)

2011 4.417,0 2,6 2.325,0 2.534,5 691,5 1.999,0 1.790,0 18,5 635,5 2.244,5 16.658,1

2010 3.706,0 0,0 2.668,0 2.443,0 706,0 1.894,0 1.737,0 206,0 775,0 2.022,0 16.157,0

2009 3.642,3 0,0 3.596,3 2.140,7 576,1 1.931,7 0,0 101,7 0,0 1.733,9 13.722,7

2008 3.413,2 0,0 3.300,2 231,9 612,4 1.427,6 0,0 188,9 0,0 1.538,7 10.712,9

2007 3.521,0 0,0 3.294,0 1.971,0 449,0 1.530,0 2.043,0 37,0 1.009,0 1.429,0 15.283,0

2006 2.764,0 0,0 3.462,0 2.072,0 806,0 1.555,0 1.988,0 3,0 713,0 4.008,0 17.371,0

2005 2.971,0 0,0 2.954,0 2.360,0 668,0 175,0 1.835,0 0,0 705,0 1.687,0 13.355,0

UZUNKÖPRÜ İLÇESİ MERİÇ KENARINDAKİ KÖYLERDE ÇELTİK EKİLEMEYEN ARAZİLERİ

YILLAR Ekilemeyen Arazi (da)2005 4.016,02007 2.088,02008 6.658,12009 3.648,32010 1.214,02011 712,9

TOPLAM 18.337,3

Meriç Nehri kıyısındaki Uzunköprü İlçesi son 6 yılda yapılan değerlendirmeye göre toplamda 18.337, 3 da arazi taşkınlar ve tarlanın verimli olmayışı nedeniyle çeltik ekilememiştir. 4.584.325 TL ekim kaybı yaşanmıştır.

TAŞKIN SONRASINDA TÜRKİYE VEYA YUNANİSTAN TOPRAKLARINDAN KOPMUŞ OLAN

MİNİK BİR ADACIK.

Taşkınlar nedeniyle , hem Türkiye hem de Yunanistan topraklarından kopan parçalar nehir üzerine adacıklar oluşturmaktadır. Bu durum her iki ülke için de toprak kaybı anlamına gelmektedir.

DSİ 11. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ KİRİŞHANE BİLGİLERİ MERİÇ HAVZASI AYLIK MAKSİMUM DEBİLERİ TABLOSU

YILLAR

EKIM KASIM ARALIK OCAK SUBAT MART NISAN MAYIS HAZIRAN TEMMUZ AGUSTOS EYLUL Y.PİK

1965 290 340 490 1000 1150 2200 780 2000 440 155 250 250 22001966 180 110 390 810 630 430 730 920 580 350 230 330 9201986 37,6 94,8 101,6 91,4 609 518 195 125,6 195 262 129,2 131 6091987 208 229 256 265 274 277 598 492 195 158 118,6 274 5981988 217 274 374 211 330 609 315 245 260 217 219 73 6091989 175 290 270 240 175 570 220 250 270 160 250 240 5701990 270 260 300 240 310 200 300 320 260 155 48 95 3201991 155 69 390 220 970 290 250 420 260 185 160 160 9701992 290 280 300 270 210 100 230 150 175 155 46 81 3001993 190 150 170 250 240 250 220 360 120 19 47 140 3601994 74 290 170 135 195 155 250 98 68 43 17 35 2901995 145 210 380 630 410 380 500 290 210 110 71 95 6301996 155 260 260 360 910 560 490 380 160 98 120 170 9101997 145 330 1025 510 150 420 560 450 125 66 92 135 10251998 170 280 440 630 1030 430 290 770 352 207 116 201 10301999 212 508 665 448 823 618 535 373 295 148 212 162 8232000 205 234 293 262 378 306 284 363 197 108 166 172 3782001 165 164 137 159 210 165 215 215 103 59,9 62,3 138 2152002 152 130 192 192 159 570 188 138 102 234 195 217 5702003 345 365 585 785 873 357 357 477 570 468 122 134 8732004 108 202 878 613 559 258 186 148 328 186 149 181 8782005 117 225 536 795 1190 1158 511 276 374 457 778 411 11902006 389 478 584 957 794 1791 656 358 261 438 211 272 17912007 268 314 290 248 240 669 393 556 641 130 259 157 6692008 244 1497 662 441 349 318 516 318 187 181 108 201 14972009 151 140 165 268 336 371 377 303 138 169 87,9 228 3772010 210 235 660 479 1713 842 474 394 275 448 354 290 1713 Aylık Max 389 1497 1025 1000 1713 2200 780 2000 641 468 778 411 2200* Ölçümler Su Yılı olarak yapılır. Su Yılı Bir önceki yılın Ekim Ayından başlanır. O Su Yılının Eylül ayı sonunda biter.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ• Maksimum Debiler incelendiğinde 1965 yılından beri, 1997, 1998,

2005, 2006, 2008 ve 2010 yıllarında debiler oldukça yükselmiştir. Son yıllarda taşkın riskleri daha fazla artmıştır. Buna göre alınacak tedbirlerin önemi daha fazla arttırılmalıdır.

• DSİ’ nin son yıllarda yapmış olduğu yatırımlara rağmen taşkınlar tam olarak önlenememiştir. Bu sorunun önüne geçebilmek için ani oluşan su yoğunluğunu dağıtabilecek alanlar hazır olmalıdır.

• Seddelerin patlamaması için kapaklı olması, çakmak barajının kullanılması, ve Meriç suyunun Tunca’ ya ve Ergeneye İletim kanalları ile aktarılması, Ani olarak yükselen su debisini kontrol altına almada etkili bir çözüm olabilecektir. Aynı zamanda sulamanın fazlalaşması ile daha fazla arazi ekim için elverişli hale getirilmiş olacaktır.

TAŞKINLARIN YOĞUN OLARAK OLDUĞU DÖNEMLER• Meriç havzasındaki debi

yükseklikleri incelendiğinde taşkınların, Kasım, Aralık, Şubat ve Mart aylarında gerçekleşmiş olduğu görülmektedir. Çeltik Üretimi için Mayıs ayının ilk yarısında ekim bitirilmelidir. Çeltik Hasadı ise 15 Eylül-30 Ekim tarihleri arasında bitirilmelidir. Dolayısıyla taşkınların olduğu aylarda arazilerde çeltik olmaması büyük tarım kaybına sebebiyet vermemiştir. • Ancak çiftçilerin ekinlerini ekebilmesi için taşkın sonrasında arazilere dolan Nehir kumunun çok hızlı bir şekilde Resmi Kurumlar tarafından toplanması gerekmektedir

TAŞKIN ÖNLEME ÇALIŞMALARIErken Uyarı Sistemi• Taşkın tahmin sistemi kurulması ve ilgili Bulgar ve Türk kurumları arasında veri

değişim uygulamalarının uyumlu hale getirilmesi, bilginin anlık dağılımı ve erken uyarı dolayısıyla da her iki taraftaki taşkın riskinin azaltılması için hayati önem arz etmektedir.

• Proje 30 Ekim 2008 Tarihinde başlayıp teknik yardım bileşeni 30 Nisan 2010 tarihinde sonuçlandı.

· Türkiye, 191 tane istasyon ile Bulgaristan’ daki yağış ve akış seviyelerini takip etmektedir. Ayrıca Türkiye’ de 4 tane istasyon takibi yapılmaktadır.

Türkiye-Bulgaristan Sınır Ötesi İşbirliği Bölgesinde Taşkın Tahmini için Kapasite Geliştirilmesi ve Taşkın Kontrolü Projesi TR0602.15

PROJENİN BÜTÇESİ

AB (Avro) TR (Avro) TOPLAM (Avro)

Teknik Yardım 580.000 - 580.000

Malzeme Temini 75.000 25.000 100.000

İnşaat 3.412.500 1.137.500 4.550.000

Kontrollük Hizmetleri 150.000 50.000 200.000

TOPLAM 4.217.500 1.212.500 5.430.000

Bu kadar büyük bir bütçe Meriç Suyunun kontrolü için harcanmıştır. Şu anda bu proje aktif olarak kullanılmaktadır. Böylelikle yetkililerin bu konuya vermiş oldukları önemde burada açıkça görünmektedir.

SEDDELERİN İYİLEŞTİRİLMESİ ÇALIŞMALARI

• Mevcut 66 km uzunluğundaki seddenin güçlenmesi eteklerine topuk yapılarak sızma boyunun uzatılması ve yazlık seddelerde teşkil edilecek kapaklı yapılarda kışın ovaya su girişinin serbest bırakılması gerçekleştirilecek . Bu proje 2013 yılı sonunda tamamlanacaktır. ( DSİ )

TEŞEKKÜR EDERİM