Auspice J EHO VA !

D Is P LITATI 0 N £ M. V ' "

V . v -

• : C :E ' ’s IL

LU ’M .A.P HTsiC A My

Ex indulgentia Ampl. Facult.Phil.Iri Reg. Acad. Aboensi.

. sub PRAEsIDIO ...

Viri Celeberrimi

Dn. PETRI HAHN.scient. Natur. ProsesT. Ordinarii,siBibTioth.Reg. Praeceptoris & Promor,

quovis officio aeternum suspiciends,'- Publico bonorum examinimadesioJ. J, _i.t-i*” ** y. • s • ' ' *> ♦ ‘* * ‘.s• «-!submittit .. ;

CAR OLUs $ 912 39* ®/Nylandus.

. In Auditorio (JMajoridie 10 Maji, Anni' 1702./

Impr» a pu d Jo.Wal.

sACR£ RHGLE MAJEsTATIs'• summ* Fidei Viro,In CHKpTO Patrscs

Domino Reverendissimo

DN; J O II ANNIGe ZE lio.

s. Theologiae DOCTOR IConlummanssimo.

lllustris Aboensis Diceceisios'EPIsCOPO Eminentissimo,• Regiae ibid: Academiae> PRO- CANCELLARIO Per-

• Magnifico. ‘

Consistorii Eccles; PRAEsIDIGravissimo.

DOMINO & PATRONOsuo summoPACEM & OMNIGENAM

FELICITATEM !

Jum exemplorum multitudo i*; nimo , meo injungat, & inse-

* licem haud raro exitum mane-'i re audaces, neque tamen (em-

per prospero eventu eosdem destitui, a-liter esse non potest, qvin inter metum& fiduciam verser, dum aditum ad Re-verendiss. Patrem exilibus hisce pa-gellis humillime affectare audeo: qvip-

•pe qvae audaciam meam duplici nomi-ne prodit; siqvidem Reverend: Pater:Vestram excubiis & laboribus pro gre-ge Christi intentam, interpellant & Re-ver; Vestra Paternitatis nomen si-bi indignis praesigi amant: Verum in-signis Reverend: Patern: sama ex sa-vore in Clientulos resultans, me illo-rum , insimum provocat, atqve tantumfiduciae 'iubm ini strat, ut exilem inge-nii soetum,cujus tenuitatis interpres exi-

stit calamus, ad pedes Rjsverend: Pa-tris: deponere non dubitem. Iraqve et-iam non vereor humilima voce precari,ne benignus Rever: Pat: aspectus, hoccogitationum mearum specimen ututsimplex, refugiar, neve me indigentem& aequitate fortunae non semper gau-dentem, Patrocinium & tutamen desici-at: qvoniam aurem tante Rever: Vest.Pater: beneficio, digne celebrando,im-parem me agnosco, ideo AltissimumNumen calidissuspiriis assidue veneror,ut Rev: pat: divini sui nominis gloriae,Ecclesiae Christianae insigo! incremen-to, Musarum indigentium sulcimini,qvam diutissime superesse sinat! Qyosssecundum animum opto, dum vivo.

Reverendiss: Vestra Pater-: NITATIs., • vi’

HumiliMut diem

Carol.

Nobtlifflmo . & Consisltinsimo DominoDn. Da N I ELI QtamatijFodinarum m ecallicarQ perFinlandiam

Judici aeqvissimo,Domino stMascenati.r ;; v suo propensissimo. •}- ii

Nobilitate & longa militia nautica expe-rientia Percelebri Viro, .

Dn.: J O H A N N I Corning/In Regia Classe locum Capitanei renenti,ut Assini optimo , ita Benefactori luo

; ! quovis honore colendo, ;

Nominibus Vestris." Everget* MagniAcademicum sio ece. exercitium ditare, mejubent innumera beneficia ejvtbus d votis

ajsicstu* sut/>\ %dque eo 'animo & lunsiliu a me

fastum e}}, ut gratam eorum memoriam (£.

alerem (si testatiorem sacerem; Qyod quia di-gniori framio de[htuor, intuitu benevolo dignari mtque NobilttiVtst: obsirvatorem vesirosavore jugiter beare velitis, perojsitiose rogo,qui pro sa/ute vcsira DEUM T.CX; M: ajsiduit

precibus sio!licitabomansurus ad vitalis vinculi d jsiolutionem.

Vest Nobiiit:Obsertsantistimus

Ausi, (si Resp.

speBatissimo (s Prudenti[simo Virol>. ER1CO €01230*®/Vectigalis Maritimi in hacte 1-nus Praesecto accuratissimo. Parenti (siout in ultima aetate jam constituto ira in-

dulgenrissimo, qvovis siliali cultuaeternum venerando.

spe3at £ Virtutis & FideiDm. LAURENTIO €01230*®/Dicti Vectigalis Telonario sidelissimo

Fratri suo Germano, ut benesico,ita plurimum honorando.

Tuam Carissime Parens habi-tam adolescentit met curam, (i (liensioinvolverem DEO fastidiosus, libi impi-

us atqve mei officii debiti immemor diderer ;

£>Voniam ipse,Parem Optime , Vita autorVitaqve instrußor suißi, sidelis in literis Pra-teptor atqVe Praceptorum. sidelium Nutritiusexuti(li, donecübi, effocietat i Academica de-•vovere placuit: Ex quo tempore, auxihatricesmanus non omnino desideraVi, cum bae aut in-(assicienti beneficiorum commemoratione grati-

■■ ReDerendo (s DoXi/simo - s

Dn.CHRIsT. P LENIO,Ecclesiae Tenalensis sacellano meritss-simo, Nutritio suo benignissimo, Fau-

tori debita reverentia .

colendo.

Pietate ($ morum tenustate integerrimoDn. ERIGO ERIGI

Arendatori perindustrio , fratri sqoperdilecto.

tudinem conjungo,benesicia scilicet tua , Cari sT;Parens, filtalt pietate agnosiere £T agnita lau-dare atque illorum magnitudinem inpropatuloexponere, gestto: Cum peropro tempori* sa-tuitatumratione digneilla rependere nequeam,

qua Parentis (s Praceptoris merita postulant ,retributor sufficiens erit Numen. Egoiero ne ingratitudinis arguar , tenellas hasingenii primitias offero, qvas bom considere (steslem grati animi reputare velis, simulqvesilium Te post DEUM colentem savore con/Detojugiser amplestaris, obnixe rogo.

lnsuperRever:D(i. Nutritie, tua in m lar-giter collatu benesicia, quibus per trium anno-rum decursitm, intra teBa pnVata asseBus surn ,

prolixe retenscre mihi incumberet, ntst angu-sta temporii £s pagells, promititudmem animiimpediret. Nihilo minus Tibi Dn, Nutr;si-dem do & Tobts Fratres perdiiecti , mea

officia pro meritis sore parattssima. Inierim tn

debitiobseqvii pignus ,baccc (ludiorum primor-dia modesie nobis dedico, orans,m eorumdem te-

nuitatem expendatis. Ego vicisjim ad DsLIMcalida mittam nota,pro Te, Parens Canssi-me, jam admodum sine, seniumque concomi-tantibus morbis diu ( proh dolor ) presjo, de Vi-

rium animi &corporis noVa restitutionc, /.mul-qVe temporali &sterna benediBione, cujus (s

Vos caeteri benefactores participes satu]animitus VoVet, qVi ad extrema usqve satamanebit.

Canssimi Dn. Patris. nec mn ,

Reverend. Dn. Nutr:£T

Dilecti Dominor. Fratrum.Filius obst'sient/(simus &ad quadis

officia parati(simusC. se

Austori Disleriationis‘bujus':elc/gantis & eruditi s "

PrAEsT ANTIssIMO ac Modestissimo,Dn. Car o!

l: o?& x s. 3 tt ©/

Amico & Conterraneo luo per-dilecto»:

••. X.s ’* T'

Dissicultates Mutarum pertinaciter'' & feliciter eluctanti,

T/hos*a m HPAirr (xic Qitsis i?.,. ’. "•

~, ’ .. .' (• ' «■■■;•■• « ' ■ •' V?P • ■•-.. • ~ J i'/ - VTctlsiV ,• ;■

-. stjKvJsos V??,» 1cicrt voiirt :

„ i, 7 r. t /

Kv'%.* r 'n-r*jq*i whxa ast .TXTCV ,m*sJl ♦.'»•■ ' ■->’

«9 a s-. * ■ ■. ’ ■ -»* 1 i? / *'■''• ' • <k

, ■ ' t . ; . no* i.•.»;, .’■

.r ■* jl s -

Active J' osicta 0«s n micisii |i t. % 1 1 ' ■ ; J li, ■ *i/

ti stsciti t*v * •Hoc schediasmate L. M(s.'iw- • accinebat

'D.AVID gUsKs),

Ad Juvenem,stnguiari mode/lia ts doctrina

consrtcuuni-i ,

Dn. C a r o l u mJs & s.3 n <s/

philosophis studiosum soler-tissimum,

De LUNA u*e/P%s disserentem,Hpes<payi]tn;i

CRescir, decrelcit, nativo lumi-ne casla

: Cyr a, & inflabilem curritin_

: orbe viam»Decrescat nunquam» feci ardeae

‘

, laus tua lemper!5 Decursus vitae sit stabilisque

r'* v.iwvaiia s.

* J *

precor /

LALIR : 7AMMELIN.

PROOEMIUM.puditorum dogmata 'accura*

; ta mentis meditatione per‘ - volventi multa occurrunt

*' qua ingenium ad sui)limi*

j ora (ludia non'smaturum

l informant,>informando(jveignorantia suliginem d/spellunt. id ipse ex-pertus sum, ubi manum operi huic arduo ad-moturus, anxius de formula prasationis diutogitaVi,donec monitum socratis ad Dtsctpu/os,Philosophi sui seculi haud insimi, mihi in me-mortam incidit, quo illos ad speculum aman-dator,, forma elegantiam , Vel morum decoreconfirmandam, vel deformitatis noxam virtu-tum fulgore penitus expungendam, contempla-ri jussit. sapientisisimus hujus universtOpisex DEUs, ad speculum mundi mortales re-mittit, tn quo(ssap’entiam sTpotentiam, cujusmagnitudinem nemo hominum satis admira-tipotesl,cum ex terre sirtbu»,, tum coeleshbtis re-bus elucet, in quo Majestatis &gloria essigiemexpressit, qua mente bumnna,posl lamentabileintegritatis jactura,merte, ad laudes (nas m-VitaVit, ut rerum in mundo existentium ordi-nationem (s nexum, quoVelut mutuo coharent,

2

tontemplati, bonitatem Creatoris pervolverent ,

a(sida a (s(VaVissima voce decantarent, grates-que pro ipsarum die nosteque prasiito sibt mi-tusteria humilimas deserrent. Hanc diVmamin opere divino (apientiam celebrandam nobisinculcat DEI spiritus, ubi per Psattem Regiumbae prosert Verba4

, psal. 19. Cocti enarrantgloriam DEI & opera manuum ejus an-nuntiat firmamentum. t$ Psal. g. JehovaDominenoster, quam admirabile est no-men tuum in universa serra, quoniamelevata est magnificentia tua super Coe-los, Quoniam vidtbo Caelos tuos operadigitorum tuorum, Lunam & stellas *

quas tu fundasti merito, cui silius succi-nit mtelligentia Ccelos statuisti. Hoc t(i,insigne sapientix tux frecimen in eorum sa-brica ed.dtsti. Jngens equidem admiratio* imo

Veneratio, animos mstrot toties cum DbitPatribus non potest non subire, quoties operamanuum DEI menti subjicimus, qua nobis sa-pienttam Opisicis m speculo reprssentant, bo-nitatem communicant atque nos ad laudes e •

Jus sempiternas , qui cunsla nobis largitus esi,revocanti Nam si terram, quam pedibus eal-

3eamus, intueamur; quot gemm.a , Iapides (3metalla in ptsctrihus recondit suti? quot in suogremio Pana viventium genera sovit? si ae•

rem, qui arca nos, qui innumerarum alnumsuapibus resonat cantilenis. st denique coe-lum, quod supra nos esl, asptctmtu, ardentibus(3 pendulus ornaturfacibus, quarum beneficio,dies noslem, nox diem

, tslas byemem (5 hj-tms fflatem, frigus calorem ss calor frigus,perpetua (sineoncussa naturs. lege alterni* ex-aptat Picibus. Tam stupenda D sI opera, tam*que stupenda operis Vires ubique proslant, uti>el nos invitos in admirationem sui arripi-ant, cum itaque DEUs, tam in libroseriptura ,

qua natura, praapiat,ut mens hominis cxlesil-um corporu contemplatione sit occupata, aliquidconceptuum de Luna, ingenii Vires ut ut exilespericlitaturus,in lucem publicam producere con-stit ui, (3 licet sublimitate sua omnem ingeniiaciem longe superet, tamen Eruditorum Ve sti-gia secutus, illius naturam, asscshones (3 es*stBus lePi siruttnio expendendo, immtnsam edi-tisimi /apientiam (3 potentiam agnoseere di-sco. Interim supremu Numen precibus /olhctto,ut tnslttutosaedes(uccessus largiri dignetur,

CAPUT I.$. I-

k justo diutius in limineo-peris sisscepn haerere vide-amur, Voce praetenti Ma-teriae praefixam, sub exa-men statim revocare prae-stat; quae, licet non multis

irretita sit dissicultatibus, ratione tameninstituti idipsuro postulare & regulaEruditorum demonstrante, eam enucle-are conabimur. Volunt quidam LunamNatales debere vocabulo lucere, qvodsola nocte lucem nobis subministret_>Graeci % Zehwv a jubare & splendore'derivant; item a lavare, purgare,desindere dicunt, qvandoqve humo-res purgat, ut habet Plim lib. 2. cap. 98«Hinc nonnulli vocem hanc a latino idi»ornate deducunt, qvo humectando la-vat, respiciunt namqve naturam Lunae»quae est Planeta nimis humidus, humo-remque in plantis & animantibus ple-no circulo refulgens, adauget.- Quod &

ipsa experientia probat, de scetu qvovis

5in novilnnio progenito, qui longe imbe-cillior estparru in plenilunio edito,- namvis calidi innati, in infantib? nupernatis,major est humidoradicali, quae principiasunt conservariva vitae, dum eundem(ervant gradsi; Verum in novilunio prae-valet calidum innatum, ubi Luna instu-xum silum in infantes non rite derivat,,& humores scecundiores reddit. Obid etiam infantes ablactari in plenilunioa nutricibus solent, quia tum copiosio-ribus gaudentes humoribus , maternolacte carere possunt. sed ad rem rever-tar. Licet jam adhibitae derivationessuo polleant valore, Hebraeis tamen isila, pro genuina agnoscitur, quae a ra-dice psr pernoctare & divertere dedu-citur; siquidem DEUs Lunam mode-ratricem Noctis constituir, ceu voces:nW>n ut prst/sctnostr.propne in-nuunt; Graecis placuit nw a H2D nu-merare,quia curluveloci successivernen-les efficit, illorumqj numerandorum estmensura, nobisq; fluxum temporis in-dicar. Quo nomine Lunam etiam cir-

6culum manaticum Veteres appellarunt.Unde ArabibusKallendarium Almanachaudit, quae vox apud nos hodie retine-tur, & originem suam trahit a radrHebr& Arab. sttD. Etymon hoc hebraeum,prout 3 summo Auctore Phylleo Lunaeimponitur, ita de communi saniorumconsensu, nobis maxime arridet. Ver-nacula nostra lingva OJldtTC vocitatur,cujus vocis diuturnam usurparionemssestarur Celsius in Comp. Ecdesie.^.

§. llnominis impositionem 9AV1 ob variam luminis mutationem, ag«

Bioscit Luna, quippe quae, modo plena,modo semiplena, modo praetumida, mo-do in cornua curvata, apparens, complures adspectarores in admirationem silirapuitr Hinc veteres illam pro Dea ha»seuerunt, & Noctilucae nomine in collePalatino eo uerunt.Teste Varrone lib.IV-Graeci ipsi solemni religione Templaaedificarunt, & victimas obtulerunt.Athenienses smguiis mensibus in novi-

Junio ei sacrificabant, übi ditiores egen-tibus ccenam pararunt, quam vocaruntHecaten. Olim quoqueLuna Praeses bel-lorum putabatur, unde quoque victo-res arma captivis detracta, in venera-tionem Lunae cremarunt: ob id etiamnullum deliquium sine castrorsi tumultupaslaest. V ixgiWoTergemina Dea dicitur»quae nomine triplici, Dianae, Proserpinae&Lunae,colitur, vel ob triplicem faciem,qua communirer nobis conspiciendamse praebet, ut ex antecedentibus pater,vel forte quod Triviis praeesse putare-tur, übi &ei sacrificabant hinc Virg.lib, 4. AEneid. Tergemmamque Hecaten, triaVirginis ora Dianae. Cur Lucinam ap-pellarunt, confirmat Virgilius Eclog. 4.sine ver su: Ci r

Casta satie Lucinae tuus jamregnat Apollo,Euripides in Phaen eam (Ais siliamvocat, dicens* »■:%>&*% kihili vrki**: eoforte nomine salutata* quod solis lumineillustretur» Poetae enim eamsororem phahiappellant vid, Ovid. Metam, s. de Dia-nae in: Felem mutatione. Ut reliqua no*

8mina, a locis ubi colebatur, desumta, si»lentio premam. Dicitur eriam ab insulaDelo, Delia,

& ab ejus monte Cyntho,Cynthia. AEquiyocario hujus vocis utsere nulla, nullam nobis hic efficit mo-ram» <njvovCu.u(, considerara, nuttu humo-rumcjue Domina, item Planetarum insima j,

audire soler.CAPUT ir.

$. I.

Inser tot Eruditorum diverlas, qvae deCorpore Lunari soventur, opiniones,mihi idipsum descripturo, arctiores

ingenii vires videntur, quam ut suffi-cienti scrutinio veritatem rei investiga-»re queant. Nihilominus ab instituto haudalienum ducimus, si priusquam pedemad ipsam definitionem realem promo-vemus, Causa perpendatur, qua Phiioso-phi,non sine honoris titulo nominandi,in divortia sententiarum adducti sunt,Hanc eqvidem ipsis praebuit lucis &

tenebrarum viciflicudo in corpore hocsidereo admiranda» quo modo lucidum»

9modo obscurum, visu observarunt; quaecoloris varietas opinionem, videlicet,substantiam Lunae a reliquis steliis fixisalienam esse, genuit. De Luna Franci-scus Patricius colligit ; illam neque luce, ne-que radiatione, neque (cintillatione neque lu-mine, neque colore cum aliis convenire* Abillo quoque Philosophi allegantur, quiPlanetamhunc esse terram quanda, nonmodo imaginati sunt, verum pro cer-ro firmoque habuerunt. Hujus mon-strosae sententiae suerunt nonnulli alii, quiin hoc sidere habitatores, animantiabruta,nostra quindecies magnitudinesu-perantia & plantas nostrates longe pul-crirudine excedentes asserunt. Verumejusmodi opiniones argumentis innixaeinfirmis, in sacram impingunt paginam,quae non msi unam e Deo Terram de-mentarem conditam esse expresse com-probat. Jam vero promissi memores,LunaeDefinitionem codici sacro congru-am adhibemus talem: Luna e(i corpus si.dereum ex luce primigenia, quarta die crea-tionit asummo Opisice productum, lucidum,

10

globssum , perpetuo Mobile, ut anni temporain Conditorit laudem & inseriorum Jalutemdislmgveret. In datae definitionis evo-lurione secundum regulam Logicorttm,Genus & disserentia nobis pensirandaveniunt, illud praetentis materiae Essen-tiam remore, haec proxime, examinan-dam nobis exhibet

$. n.saenus 'definitionis constituitur, Cor»

pus sidereum, quod inter partes ho-jus mundi praecipuas collocatur; •jamsingulae Mundi, partes, seu .omnia cor-pora si Deo T. Q., M. creata in triplicidisserentia nobis;secundum nutumlani-orum ,’Phuophorum. sistuntur, & suntve! lucida,’ veldiaphana, vel opaca, quaevel i lucem ex (e emittunt, vei :in se_»tranimittunt, vel extra se remittuntoNobis cum sermo sit de corporibus cce-lestibus e classe praenominatorum cor-porum excludere illa minus sas est, si-quidem sol & Cellae fixae in numero cor?porum lucidorum'ab .omnibus Physicis

11

collocentur. Verum de Planetis sen stel-sis erraticis, ob motum sio dictis, quemcurn lixis non habent communem, am-bigunt perpiurimi, quia dictaminescri-ptura s. recedere volunt, colligendo il-los esse corpora opaca ex phasibus,quas subinde mutant, quam assertionemPetrus Gallendus de varietate & ma»gnir. siderum beneficio teiescopii inve-stigando roborat; nec desunt Philo-sophi, qui in eandem cum ipso eunt sen-tentiam, Amulae varietate opinionum,quas supra hanc rem sovent, quemlibetin admirationem trahunt,quarum recen-sio non minus prolixa,qnam sastidi-osa nobis sorer. Nos autem, dici-mus: Lnnam esse Corpus lucidum, cujusduo suntrequisita, i, ut ipsi Luxranqvamqualitas inhaereat 2. ut densirare gaudeat;priore a corporibus opacis subiunaribusdissert, quae non tam luce propria, quamsumine solis mutuaritio illuminat: Poste-riori, a reliquis Coeli, praeter stellas, par-tibus, qule non iuot lucidae, dfleernitur;Est itaque Luna corpus lucidum, quia

12in se lucem habet,& partes ejus suntcon-densarae & compactae, ut lumen ex see-mirtanr,qvod maxime a sole mutuatiriuhabet, & dicitur lumen emitti, quippeqvod est quasi repraesentatio lucis,in cor-pore perlpicuo se dissundens.Lux autemest qualitas permanens, extra silum sub-jectum nunquam existens, est tamencaula tum luminis, tum radiorum, &

habet siiam sedem lux in Luna, & cae-ceris astris, non autem lumen & radii 9a quibus aer illuminatus est.

$. III.postulanse methodi receptae ratione,* e vestigio disserentiam apponimus,quae licet in data definitione operosamrequirit causarum perlustrationem, ta-men ut sententiae nostrae de corpore_slunari modo allatae plus lucis soenere-mur,considerationi materiae Lunae so-lummodo intenti, reliqvas causasprae-terimus; hanc cum orthodoxis Theo-logis lucem primigeniam facimus, quaLuna cum caeceris stellis communem

13

materiam agnosdt,* Quaeque, dictitantenobis sacra pagina,opus creationis pri-mi diei fuit, adeoque terminus creatio-nis, qui b numero accidentium exu-lat; si jam lubstantia erat, utique &

incorruptibilis permansir. Er licet pri-mi diei opus imperfectum suisle intel-ligirur, perfectionem tamen accepisse_»nobis consiat; Nam una die, quod Deuscondidit, altera non desiruxit, sed debi-ta perfectione firmavit; & quoniam sta-tuimus subsiantiam illam lucidam essemateriam asirorum proximam, qvaraDeus in diei & noctis discrimen condi-dit , illius etiam existentiam probarenobis ulterius incumbit, dicendo; sub-siantiam hanc lucidam non esse delu-ctari), quia bona fuit, id testatur spiri-tus ipse DEI his verbis: Quacunque Deussecit , bona suerunt. Gen. i. iis qve medianti-bus, totum hoc univerlum tandem con-stituil. Lux ‘ergo primigenia, ita dicta,quia erat materia ex qua posimodu caete-rassiellasDEUscreavit,non abolita esi,sedconservata, quae quarto die ad corpora

14CoelestiadistnbutaessiubiMosesdtjislCashsasta ejje heminariamagna solem (3,Lunam ,

hanc ab illo non privatione,(ed gradutantum lucis distinctam. Ante quar-tum diem hanc lucem perfectam seucompletam suisse, veritati minime cen~sentaneum est, atqve exinde probari pot-ests nam multa alia opera primi dieiimperfecta erant, urpore aqua terraepermista, quae tanquam imperfectumquoddam opus a DEO tandem distin-guebatur, terra inanis & vacua orna-batur germinibus & animantibus variis*quadistinctione & quo ornamento haeccreata opera non indiguissent, nisi im-perfecta suissenr. Verum quod lux haecad astra distnbuta sit, paret, quando sicreceniio praecipuarum Mundi specie-rum: non ad Angelos reserri potest,quia Materia suit visibiiis, st Angelisunt spiritus invisibiles st immateriales.Neqve ad Elementa, quippe quae nonsunt ejusdem lucis naturae; nam si i-gnis praetenderetur dementaris, in eodisserret hic ab illa, quod Ignis lux non

15eodem modo lucear, nec -diem a noctediscrirniner; neque-relatio ulla ad plan-tas, ,metalla aut \ animantia , donec le-gem natur® (eqvuntur , fieri potest.Ergo ad Hellas , quae ;corpora 7 lucidasunt, referenda est; Concludimus iracsbae, Deum pro sapientissimo suo consi-do-& ; omnipotentiae laude , tanquam»,materia adicorporum -Goelessiura pro-ductionem postmodum usum sussk_».Delirant nonnulli, qui lucem , diam pri-mo die conditam , a corpore luminosodistinguunt,&3 per illam, simpliceen in-telliguot .qualitatem, quae in sole, Lu-na si reliquis sellis, tanquam.yssis col-lecta est, ideo quod sacra pagina ; opusprimi 7 diei lucem -appellat,0 quartis eu-tem luminare; cum lux eorum, non .alominoso. corpore, sed a luminari dissin-gostor, snsuper bae 'ratiopeassissuki ,

conantur evincere, lucem KancisimpU-‘cem, sibique relictam qualitatem fuisse,non vero , stibstantiarn -lucidam , quoddiem, illam DEUs v. 4. appeller: übi di-kscrimen inter Causam & effectum non

16

observant. Caeterum omissis de re arduaprolixis litibus, cum hilce constet, nosLunae aeqve ac caeceris stellis lumen_»innatum attribuisse ausos, susius de hoc,nec non rautacitio nosmet agere oportet.

$. IV.

De Existentia nativae lucis, quam cumsummae l dignitatis Theologis, rura

Physicis Lunae adsignavimus, acriterconcertant ‘Eruditi, qui corpus lunareopacum'faciunt, arqve ex. Elementisquatuorcompositum, quae lententia suissussulta rationibus, nisi contrariareturVerbo DEI & certis indiciis,quibus haecnativa lux Lunae inesse colligitur, a no-bis plane non rejiceretur.- Et licet ne-mo saniorum Philosophorura sit, qui

■ totum hoc lumen, quantumcunque : est,Lunae ranquam proprium & congeni-tum adscribat, propter ejus incremen-tum & decrementum , Phasiumquej»vicistituding,qva modo plena,mododimi-diata, modo'salcata,apparer, nos tamen,nutum TheologorG lecuti, aliqvid lucis

•/

innatae ipsi tribuere audemus, Ttabilierctdo hanc affectionem documentis»‘tam e*s. scriptura, quam deliquio Lunae, pe-titis;sin-amtcedentibus diximus:DEUM,Lucem, primi dici opus; omnibus'stellisquarto die propornonate impressisse; i-taqve jam, DEUM ■tuhani' i m mediacreasie *negamus, cum scriptura sacralucem-faciat"materiam• simul si cauiam& effectum illius *Yte*o, quod hic quin-quies ! non nisi * 'de' astro e. g. sole »

Luna, !&c. ut videre r est Psasi 74. v. 16.idem '»'ip(iirn?i« testatur TheodorerusQuaesti in Gen. p. 4. Dominus ;DEUstum'ex his, quae surit creare solet. Namcoelum & Elementa ex nihilo - tecisct&?caetera corpora aex aliquo; itaque notae

: absqj materiaLuna creata (ed aex Tubstantia illa ! lucida , quae ‘ ance : stella-rum ? creationem , in supersicie abysti#tanquamsinjmedio diaphano , divinitusaCcensa', miraculose & . termi-'nata , molem illam primigeniam cumilbysso • tota,2 ante ; divisionera* aquarum»

18secit illustrem, jubenteCreatore Verbo,'ceu Basilius haec nobis 'dictitat. , Hinc,ad dictamen scripturae dicimus,- stellasquasi lychnos| sucisprimigeniae, t itemsydera lucis.m Ezech. 32. v. 8• ■ Pia!- i 148.v. 3.'unde,pater, quod Luna tion sit sim-piiciter opaca, omni luce penitus desti*tuta ; siquidera his locis mentionem stel-larum in generefaciens, illam haud exci-pit, uti • vel r inde; inanisestum % est, qvodvocet illam luminare magnum, hoc est,corpus luminosum, in (e lucidum si il-luminandi habens actum, imolumen pri-migeniumintrinsecum, licet sole minus.Adhaec| Luna, cum Ecclipsin < patitur,,hoc, modo suam nativam prodit lucemobscuraticme insestata, quandoque nigra,interdum rusa, nonnunquam colotae? a*tro & rubido mixta, apparet, quod noncontingerer nisi proprio lumine gaude-ret, in apricum duxerunt-Reinhold.?inschol: superPoss. Plan. Purb.Lib. 19. Pan'cosiquam coloni diversitare nativae lucis& umbrae terrenae concurlus arqj mixtio

19ob oculos spectantrum sistit. Porro necrnirum est, si Lunae lux neque in novilu-nio,aut post illud,in illo gradu appareatsecundum partem a sole aversam & nosrespicientem, quam alias m plenilunio;siquidem interdiu nimio (olis (plendoreoculis subducitur, noctu vero, partes e*jus non illuminatae superanrur illumi*nararum fulgore. De stelhs eqvidemcaeteris non est dubium, quin omnesnativam habeant lucem, cujus demen»sum certum (orsirae sunt singulae in ere»arione, quo aliae pallido, aliae livido 9aliae rubido, aliae nitido, fulgore mi-cant, prout Div. Paulus loquitarex quo dicto etiam patet,Lunam habereclaritatem, qua nativum forte lumenhrmuis spiritus sanctus, quod in ecli-psibus obscurius notatur, & juxtaLunaecorniculatae cornua per reliqvum cor-pus dissunditur, quamvis & hoc oppu-gnatores sententiae, mutuathium dicant,&in vilura nostrum incidens, proptermagnitudinem terrae, ejusque supersio*

20dei inaeqvalitatem, quaLunam superes.Verum hoc argumentum vacillat & ti*tubar,cum radu (olar&s ad imagines ter-rae, magis obliqve dissundi,quam resle-ctiones iliorum discum Lunae attingerepoffenr, quod e sitn terrae soli e diame-tro objectae collectu facile est,

§. V.

Et haec de s luce • innata dicta; sunto,_

/ jamulterius.pedem;promoturis no-bis considerandurr. mutua-tinum, , quo Lunam a sole illuminatamcaetera illuminare,omnes pleno ore as-firmant. Illam, non. minus; quam reli-qua astra,proprio lumine fulgere,hacte-nus tasseverare /conati sumus, quae • lu-cendi potentia,ste!lisfixis,prae Luna, abipso DEO im gradu superiori inplantatacst, adeo ut illarum lux femper. vegetior,omni quoque tempore notetur. Qua-rum e nativa luce prorumpens micatio,ex scintillatione ;colligitur, quae exindesit, quod earum lux purissima, vssus sa-

1® • **-***■ ■ / —i' .—. .

21

dem perstringat, atque pupillam seu Fo-ramen, per quod radii lucis subeunt o-cuium, contrahat ; hinc motum illumtremulum scintillationis imprimit, adeout sol & stellae fluctuare videantur. Pro-ut stellis fixis peculiare est scintillare, itapraeter Planetas lumen a sole mutuan-tium non recipiunt, nimiam propterdi-stantiam, quas inter solem & illastur. Er licet solis splendor, subjecturastellatum in quo, seu coelum rocura il-luminat, subjectum tamen quod seu cor-pus sidereum radios solares non recipit,sed in occursu ab urraque parte ema-nantis luminis solis radii cestant- Obi-ter notandum,quod lumen solis in insi-nitum se haud dissundit,etiamsi coelumsit corpus pellucidum & lumen trans-mittat ; virtus namque solaris finita &

aliarum stellatum, infinitum aliquodnon producit. sed ad propositum re-vertar: stellae itaque fixae* ob aequalita-tem , quam in siru .& progressu semperservant,sic dictae,aPlanetis distinguunturscintillatione, qu* mbil altud lum-

22sideret, k mhU rtMoti/simi apparent tresiwr:Interim nos non fugit, superiores Pla-netas, ur saturnum & Jovern,quandoqvescinnllare visos, propter ingens a terra in-tervallsi, unde etiasproremonssimis interPlanetas habentur* secundum recentemsimonis Mariiobservationemqnae mteralia nova circa stellas, armatis ohservata oculis, scintillationem hanc pan-dit. Caeterum Lunae Planetarum in-simae,tutius lumen mutuatinum adicri-bere, ratio simutac experientia nos ju-bet, siquidem Lunae & Terrae mutuamillustrationem, quae per reflectionemradiorum soHs sit, variae Lunae Phasesindicant, ut principale lumen a sole esse,facile colligatur, quippe quod varieturaccessu Lunae ad solem & recessu ejus-dem a sole. Quomodo aurem haec mu-tua illustratio sir, & quae sit caula va-riarum phasium, Astrologi satas super-que demonstranr. Nos saltem dicimus,potentiam recipiendi lumen a sole mu-tuatum & a Terra reflectente radios,transmissum, corpori Lunari a DEO in-

23

ditam . esse’, cujos imateria .. pardtn itacondensata videtur, ut radios hos de-biles minus transmittat, nec transmit-tere potest, quamvis interdum e diame-tro soli obvertitur, quia ita a summo O-pisice condita'creditur.,suo' verum lu-mine inter iPlanetas; praevalet, übi pro-pria debilis.& tenuis lux a sole adju-vatur,^quo, factoallustrata tenebras no-ctis dispeslere potis hinc enim sa»eris literis lumen magnum salutatur, nonler. populari, ut quidam volunt, iedyerissime: nam magnumest, licet alia hocmajora.’ Deinde retpective; cum infinitaastra sineLuna minora, quae naturali notissatim acie -sunt 1 notabilia. Jam adAsse-ctiones Lunae,-tum apparentes tum rea-ies, paucis demonstrandas, pedem pro-movemus.' .

CAPUT. IU,5- I.

simplicem hactenus habitum sermo'nem de Mareria-Lunae, consideratio-

,V , formae excipit, quae in Luna duplex

24slatur, atque est substantiaiis vei acciden-talis. Illam,naturam quandamnominam?, quae pnncipisi est affectrionu& effectionu.aCrearorejpsi induit,cujusope-se movet, lumen dissundit atq? in in-seriora operatur.Causam hanc internama pcstenori formam quandam esse colli»gimus, cum in hoc universo;rerum exi-stenrium formas exacte cognclcere im-possibile sic.Hic nobis contradicunt com-plures Phiiosophi, qui omnium forma-rum rationem perfectam habere sidiperlvadenr, cum tamen mvestigando ve-ritatem in meridiana luce hallucinen-tur, seu illi qui Corporibus ccelestibusformam adlcribunt adsistentem intel-ligentiam , cujus mentionem ne mi-nimus quidem apex sacrae paginae sa-cit. Verum conlultius videtur, rem perqualitates exponere, quarum beneficiooperationes edunt, & a se invicem di-stingvuntur, ubi forma substantialis latet.Forma Lunae accidentalis (eu figura estrotunditas globo(a,qua omnes Planetasgaudere,visu deprehendimus, quoniam

25sili, stellis fixis longe propinquiores,figu-raro sphaericam ob oculos repraesen-tant, hae veto non item, nimiam eTerris intercapedinem, qua oculos spe»ctantium ludunt, & supersiciei planaespeciem cuivis praebent, ratio haec;quia, lineae omnes, ab oculo ad corporissphaerici longe remoti supersiciem edu-ctae,aequales lineae a perpendiculari cen-tro visus, in. centrum corporis globosiductae apparent.; Et quamvis de stellisfixis nonnulli dubitant, tamen de Lunares est perspicua, cujus figura rotundam'facimus, quam crebra. ejusdem facieivariatio exacte testatur,qvae pro vario ad ;solem adspecto,diversas induit figuras,& quam partem radii solares illustrans,ilia lumen ad nos dissundit forma sphae-rica, si ve Lunae corpus sit plenum, sivein incrementoj| & decremento. constitu-tum,non tamen unoaeodemq; modo ocu-los spectantium subiti medietatesolem oppositum rdpiciens undique nonilluminatur,quo sit,ut nobis cantu patear,quantum visionis linea abCcindiu. Atque

26haec affectio Lunae vera eqnidern nonest, sed apparens; nam Lunae lux ere-Icit & decresar, non sui, sed nostri re-specto.

$. 11.

; A ssectioneCorporis lunaris apparente,ut caeteras omittam, sio breviter de- ;

lineata, transitum facimus ad Assectio-,nes Reales,quae tam positive. quam pri-vative nobis considerandae veniunt, utveritas circa lubstanliam Planetae hujusinvestigahda majore radiet luce. Pri-mum itaque nobis sacessit negotium diC-cursus de maculis in facie corporis lu-naris apparentibus, qvae.vel uno eodemmodo se habent, vel subitae mutationiobnoxiae tonsillae perennes & nulli nonaevo cognitae, bae vero temporaneae,, cu-jusmodi sunt minutiores innumerae, qvaein parte Lunae modo plenae, ope, telesco*pii deprehenduntur;.interim de Illis totvaria variorum habentur Judicia, quaeanimum.legentis in diverlas trahunt par-tes, quisauscum judicii sui praecipitari*

27tia passim osten(!iitis;PUisarchns de hacre in erudito de facie in Lunae orbe opu-sculo prolixe disquirit, übi non modosigmenta Poetica & aliorum sallas opi-niones cumulat, verum etiam suam debae re sententiam in Inceni producit, sa-ciemque Lunae his indicar verbis: sicutnostra terra sinm habet quosdam magnos; it»ttnsemus Lunam quoque prosunditatibus O'rupturis magnis tsse apertam, aquam(s aeremealtgtnosam continentibus. Quam sententi-am ratam tenuerunt Recentiores Phi-lo(ophi,qui praemunitis oculis, insignemin supersicie lunari partium diversitatern ;deprehenderunt,: quae colorem luminisimparem representans, claritatem &

obsesiritatem in facie Luriae splendentipassim. prodidit. 1 Ex quo vario macu-larum aspectii, nonnulli rationis dicta-’men secuti, conclusersint; Maculas anti-quas, quae figuram, sisium, colorem fem-per eundem servant,"esse montium, val-lium: & nemorum terrae hujus imagi- ;nes,,quas Luna in facie sua tanquarain soeculo expressas,ad nos reflectite.

28Verum adlasas hactenus macularumrationes non magni facimus; siquidemluminare terrenum in rerumdari asseverare videntur, cum tamenCodex sacer unicam Terram a DEOT. O M. semel conditam esse nobis di-ctitat, perque illius divinam potentiam,tenebras a luce distinctas innuit. Id-circo quae e diametro cum verbo DEIpugnant, illa veritati naturae minuscongrua esse agnolcimus. Dantur por-ro plurimae de hac re dissidentes sen-tentiae, qvas suis relinquimus auctori-bus; inserirn nos dicimus: Maculas hasoriri ex inaequali lunaris globi densira-te, cum lunae corpus partum densum,partim rarum sit, sequitur necessario ,

ut materia rarior in facie Lunae ma-culas repraesentet, quas. Vulgus instarfaciei pingit & singit, atque hinc par-tes densiores magis, rariores minus, lu-cere marsisestum est; quippe cum ma-teria densa plus luminis reflectere &

ejaculari potis sit, quam minus densa,

quia haec lumen imbibit, illa autem sor-tiusreflectit.* Maculae itaque Lunae a-liud nihil sunt, quam rariores corporislunaris partes an r quibus lumen olsscu-riiis cernitur , qvam in reliquis.. Hic"seal, .nobis instat, dicendo: si Lun£ sub*:stantia parrim rara, parrim densa esser,. 1

tum innovsllunio lumen solis' partes ra-riores transmitteret & pone appareret*Verum ne vestigium quidem"lucis inilla eo tempore notatur. Adhaec respon*-detur:, causa quo minusillaplum lumen?totum corpus penetrer, & in parte. op-posita ■se t nobis conspiciendsim'praeberiest corporis vasts prosunditas,, partium-que quoad denficarem& raritatem con-suta inaequalitas, idque vel inde liquet,quod radii solares, rariores Lunae par-tes aliquo usque penetrent, dum ab oc-currente’ densiore 'rf parte 5 repellantur.Hisce jam contenti, Caiisam hic ulteriusnon inqvirirnus; cum taediose verborumstrepitu res evidentior non evadit, cujusnatura ‘DEO; optime . nota est. r

~

‘'

: P*.

30& m

Censiderationem morus Lunaris prae-mittendam esse Eclipsi Lunari hic

operae pretium duximus, quo eausa ob-scurationis facilius innotescerer, Du-plicem equidem Lunae adscribrmus mo-tum, Naturalem & Proprium;Prior ipsi-cum caererts stellis communis est, dici-turque in genere passio propria, qua abinterno principio in caelo localiter & li-bere moveturab ortu in occasum; Poste-rior, quo annum Lunarem, vulgo men-sem, absolvit, 6c dicitur illud tempus, in-tra quodCeeli ambitum percurrit; tuncmotu velocissimo inter planetas emetiturLuna 17 diebus omne spatium Zodiaci,secundum ejus longitudinem & latitu-dinem; atque sit etiam hic morus ab or-eu adoccasum. cum tamen singulis die-bus ortus puncta mutat per universumorbem; ira ut post Vicesimumseptimumdiem in eodem puncto demum oriatur,tmde ante (eprem dies cursum occoepitcontinuare; unde apparenter ab occa-to in ortum retrogredi videtur, quodra-

31meri revera fieri nonnulli existlmans,quiduplicem Cinisis corporis motum faciuntlalterum a primo mobili venientem, quoab ortur in occaCum sertur." Alterutradicunt esse proprium, quo ,ab occatuin ortum curium tendit. Quod sigmen-tum summa absurdirate vult innuere; in»uno eoderoque corpore simplici, eodemtempore duos motus.& quidem con-trarios dari, cura Coelum omnis con-crariesatis sit expers. secundum La-

| titudinem Zodiaci movetur Luna aequeac caeteri Planetae, excepto sole, rece-dendo ab Ecliptica, & jam in Zodiacoad partem septentrionalem jam meri-dionalem pergit. Causam hujus motus»excepto DEO , non extra sed in Lunadari absque omni dubio statuimus, cumenim omnes stellae ea propensione aDEO in Creatione iiistructae sinr, ut senaturaliter moveant; Quapropter sacrapagina sermonemillarum morus passitnfacit ceu patet Esai. 33. v. sol DEIsu"decem gradibus dicitur retrogrestus,jteenranqua sponlus e tha.amo luo pro*

dire dicitur Psal. 19. v. 6. 7. Oe Lunaepotu narrat Eiajas capij v.ib prolixio-res in affectione posiriva exponenda nonerimus, ut & paucis privativam pertin-gere liceat. V * .■■■■.-•&s :r ", §. IV. .

, ~Mortalibus equidem constar ex hi Ae-

na . Creationis a Mose AmanuensiDEI in sacro codice tradita, duo Lumi-paria ‘magna DEUM unitrinum eum tinsinemcondidrsse, ut tenebras depellerent»Verum quis non novit , quod & ipsis

i phlcurariones & desectus accidant qnaeuno nomine Eclipses dicuntur j & aliudnihil sssnt,; quam Luminis solis vel Lu-nae oblectatio vel privatio in terris ob»

; servata. solis Ecl ipsis apparens saltemess; quippe cujus facies lucidissima nun-quam ■ obscuratur respecto sui, sed no-,stri, si quando lumen ipsiusLuna suo in-terventu nobis sussuratus dequa hic non -est nobis sermo, sed de Lunari, cujusproprietas omnibusreceptanesic offenditur. Eclipsu Lutu eji desectusluminis Jolaris in Luna , Jit inUrpostu

; J'

terne e dhtnetrali armorum Jmunariutnop-ppsitione. , In data definitione liquido dis-palescit, etiam Eclipses Lunares con-sisiere in privatione luminis mutuant».Lumen enim Limae nativum, per se ob-scurius, terras illustrare nequit, nisi a (ole

mutuatum quoque accedat, atqne adhaec inseriora. denuo aliquid :Luminisreflectar: Verum cum Luna incurrit iaumbram terrae, sira indiametraliopposi-tipne ad solem, ob minorem. sisi quan-titatem, tenebris hemisphaerium Terraea sole aversum obruitur: Nam .Terraecorpus solidum & opacum, radios sola-res transmittere nescium, umbram pro-jicit connoidalem, cujus apex extremusetiam extra palarium Mercurii se por-rigit; aeque hanc umbram' sio! in apageoconstitutus, seu a Terra remotior, am-pliorem efficit, & Luna simul in perigeocircelli sui, & Terris vicinior existens,majori umbra occupatur, & Contra;’Remotio enim solis jumbram terrae ex-tendit, propinquitas attenuat. Luna Ter-rae propinqua,in crassierem Hiabitur um-bram, remotior in tenuiorem, hinc pro*.

34stuit divisio Edipsis inTotalem & Par-tialem; Totalisest, enm Luna omni ca-rens Latitudine in Ecliptica vel pro-pe eam consistens, soli opponitur & to»ta obscuratur, umbram Terrae ingressa.Eaque contingit vel cum mora, vel sinemora , pro umbrae latitudine. Ecli-psis particularis est, cum Luna aliquamhabens latitudinem, non rota, (ed aliqvaejus pars desicit. Hujus Edipsis omnesstellae & planetae luperiores sunt im-munes , propter distantiam a Terra ,

quam umbra in mucronem sastigiata,aequare non porest.

CAPUT IIIL5. i. '

Hacten? affectiones Lunae,tum appa-rentes, tu veras exposuim9,sequitur

» Essectus, quem Luna habet vel perse, ve! per accidens, Priori producit illaTempus lunare, qnod motu suo definit,vocaturq; annus Lunaris,qui vel simpli-citer, vel composire cdnsideratur: Insimplici Mensis a raensione diciturin coroposuo 12 raenses (ynodicos con-

' J

riner, qui hoc ordine recensemur. Jan.Febr.Marr. Apr. Maj.Jun.Jul. Aug.sepr.Octobr.Novernb. Deccrnb.ln derivatio-ne harum vocum praeit nobis Vendelin’hoc modo. Januarius dicitur a Jano Ita-liaeRege, cui prim? hic mensis consecta-tus fuit,Aliis quod quasi Janua sit, perquam annum ingredimur. Februarius'a.Februo, vel sebruando: unde Februare idest purgare,expiare. Marti’ a Marte.Ma j9,unde dicitur obscure liquet, potest tamenderivari a frondib9,quas 93iaijen germa-,nice appellamus. unius a unioribus. Ju-:lius a Julio Caelare, dictus est olim Quin-tilis. Augustus ab Augusto Caelare; olimsextilis. septembera 7 dictus; quia septi-mus est a Martio: cui syllaba ber adjici-tur & sic Octob. Noy. Decemb. quia estdecimus a Martio, jam transitum faci-mus ad influxum Lunae, quo in his in-serioribus agit. > h ; ;

• “•*“*\X* TTI§. II- '

Priusquam in consideratione EssectusLunae peraccidens (eu influxum de-

scendimus,consultum duximus, ut du-

36bium, circa Corporum coelestium acti-vitatem, quam in haec inseriora exerunt,ex illorum salsa opinione exortum, ani-mo excuriamus, qui stellis, excepta illu-minandi facultate, omnem agendi vimin haec sublunaria denegant, & illas or-natus tantum grana in Caelo collocatasesse, constanter asieverant. Quam asse-ctionem ceu salsam, argumentis a ratio*re & Experientia petitis reselli posse spe-ramus,dicendo; Quemadmodum (apien-tissimus naturae Auctor nihil in rerumnatura otiosum condidit; ita nec exissi-mandum est facile haec splendidissimaccelestia corpora facta suisse;sed potius concludendum, singnlis suaspeculiares inditas esse vires, quibus va-rios in hisce sublunanb? effectus cierent,mutationes inserrent, & haec interioradiversimode assicerent; quippe forma,quam singulae stellae inter inanimara_»ncbilissimam acceperunt, principium o-perandi est, cujus imperio peculiareseffectus edunt. Adhaec, si Experienti-am contulimus, testimonia ad rem sir-

37mandam haud r spernenda subministra-hir. Qyis enim • insicias ire audet?' so-lem sua luee esficaciter calorem in inseri:oribus excitare ;'"qui: illa sovet & soven-do iri operationibus adjuvat, disponicatque : promovet: Insuper Vapores ex-trahendo & resolvendo corpora4 multaex Occare,1 humana curem denigrare &c.Reliquarum' stellarum operationes, qct-bus illae suo congressu, ortu & recessu,

certo aspectu in his terrebis rebusu- *s 'ef* * \

‘

» *■*. .r*u } ' n/** •*«" ri-r%*T* r* sr • > r*omnium admiratione agunt, prolixam*postularent recensionem: Verum bre-vitans ; studiosi, his praemissis, saltem deInfluxu Lunae nonnulla producemus, V *

$• • 111.* m

T unam circa haec inseriora “'operati-*■*“’vam exercere virtutem, janrdudumexperientia evictus ? est. ; Quomodo au-tem ejus concoctus siat, hic Jporro vi-dendum.' Exerit itaque luum' influxum 1

in sublunanbus, tam ut univecta-'•"V mia ■ vs*. ,V>

,-

« ,>i **lO. 3itiiisUllis,s quam particularis;'priori modo,ex.se simul indisserenter & indeterminate}--ad plures effectus concurrit,& hoc rho*

38do, ad aliquam speciem certam deter-minata non essi posteriori modo, proxi-me & determinare certum effectum pro-ducit. Atque sio dupliciter ad ploreseffectus concurrere intelligimus: Vel uclola & prima Universalis caula, quae adomnia effecta concurrit, vel ut particu-laris ad multa tantum instuit, & hac ra-tione astra recte Causae universales dicipossunr,arqj, tunc non ablolute, in respe-cto ad DEUM, qui ut Causa univerlalisad omniaconcurrit, sed respective, ratio-ne sublunariura particulariter & termi-native agentiu, caulae univerlales appel-lantur, nec tameu ira universales caulaestatuuntur, ut cum omnibus sublunari-bas particulariter singulorum effecta eli-ciendo concurrant. Ignis namque sineinfluxu ccelesti calesacere potest, & pul-verem pyrium sibi admotum accendere^interim cooperationem tantum steMarum inse-riora agnoscunt, ceu plantae germinante», quaecalore solis soventur & adjuvantur ut vim ve-getativam exercere incipiant. Obiter notan-dum, quod aslra duplicem efficiant motatio-

39■slem, accidentalem sc. sT substamialemj illa il-luminationem & slterationem, hic generatio-nem «sc corruptionem involvit. Verum Lunae,prout astrorum insio*®, vis agendi in inseriorapecularis adscribitur; illa qvjppe crescente, cre-stere dicuntur medulla: in osllbus, cerebellain capitibus, in corporibus humores;Luna au?rem decrelcente, islhsc diminuuntur, & nonlevi assiciuntur detrimento. Insuper ligna inplenilunio decisa carie laeduntur, & ad aedisi-cia extruenda minus aptiora sunt; noviluniovei6, arbores dejectae cariem non facile sen-tiunt, Influxum Lunae etiam agricolas norunt,qui ejus aetatem ia leguminibus obscrvantstempore interlunii gallinis ova supponere ve-rat experientia; quod si sit, vel non excludun-tur pulli, vel imbecilliores siunt. Gbservatio»nes quoque frequentes docent, Lunam in ho-minibus peculiarem habere influxum ; quippequos in Lumine luo dormientes cstharns ve-xat & gravedine capitis, nec non epilepsia Ia*borantibus dolorem adauget. Hydropicis ple-rumque mortem accellerat, Lunam quoqueefficere astom Oceanistriptapassim restamur, Tor itaque experimen-torum sukris stabiliter sententia vulgo rece»pta, quae Lunae pr* citeris stellis vim burae-ctandi singularem adseribit, tr illam resellerevix quis san* mentis attentes Nam humores

in corporibus crasTos & frigore qua si scosisbl-ctosvi caloris resolvit, qui resoluti sc tenuio-

re facti, i»c cresc un t mole &pe co o a magismagisque diffluunt; effectus itaque Lunat aeci*dentarius est Jiumectarip, quae pro subjecti con-(situtione calefacientis imperio succumbit. Decalore,solis, non est dubium , quin 'etiam.- atqueac Luna omne frigore concre tum dissolyati dis*crimen tamen in hoc ; codsistit, quod humor li-quefactus ab abundante, calore solis absumatur,sed a mediocriLuna: soveatur,& sic exaccidentiLuna humecta!, modicei & sol desiccar. Demumvarietatem tempestatum exPhasibus seu colori*bus; Lunae, quos subinde mutat , velat ex cenoquodam Prognostico vulgus conjicere solct.siquandosplendens exorta; puro nitore, suisit, se-renitatem portendit; si rubicunda,Ventos, si ni»gra, pluvias fieri pronuntiat. hinc versiculus o»

mni u m ore t it s habetur. Pallida Luna plui t,rubicunda siat, lba{erepat. Quorum colorumvariarum Causam nobis varia nubium dispositiosuppeditat. Veru cum instiruto prolixitasnon convenit, obnixe rogo, utBenevol.Lect. hasmeditationes,vitio brevitatis atque levitatis la-borantes, soliti savorissura palliare velit. Jam de* consilio gloriam DEO Uriitrinosi

dicentes, claudimns allegatione ver-/s ■■■y4y% ij' ; i borum Ps. l ]6. v. 7. Ijiigys

Benedicite ei, qui secit lumtnaria magna,si Jguoniam in «ternum tjut miserieordia,

Ingenio Virtutumque cultura EximieDnt. CARO LE sisi.®/Dtssertationis hujus Author? Amiae, iit

■ probarissime, ira singulariterdilecte.

Qvidreseram a[sida as curas?quid mille Ia*'•' * ■ ' ■ r: '

• bores ? •

sppamsy potis sueras insomnes ducere meles,Maohiis palera [ludiis operate Minerva ? ’Cohscid testatur coeptorum-Hecate tua sota /.

( si reliquos sugeret) tecum qPidsoltis agebas,Cuncta qPiete alta qvando Jopita slerent ,

Miratus facies Lunam mutare triformem,st modo, di/labant qPx cornua bina , coire,

Mox meditata manuproperas c omittere charta,Ei rutilo sditam Phoebo /accedere Lunam ‘

Picridum in medio, media, locas agmine, luce,illa -resert grates,jubet has tibi nectere laurum.

' Gratulabundus qp'od y de-v-,-r ‘ buit, facere studuit

DAK PETREJUs.Ad - eundem :

Concinnis pariter verbis depromere vellem '. stapis Amice tibi candida Pota"animi,

si modo (i': faciles -sisiant in Pota Cumana■ lAureqve sisonitum captat Apollo precum,

Dumisictam mentis /incera. Pote, revelat „

i© Et renuis (dum (sibra tpse sophis 'hTe comitem prabes , trisies /üblpeßoreFersans

JEsita, qvos virtus Viribus : tp/a. sisis’Rtsrsmt, Varias mm in partes dividit tUa,

. Vires ingenii, cunciaque rite locat, s

disummii Numen nunc,vota precantia mittarOpe ! leVare suos tempore 1 qVoqVe velit..

Hoc voveo,optati- dei commoda longa laboris.\

: Donec Vitalis munia lucis agis. ,; ;

Per. secsmassir.l/.yAyj.wUTty l

Pandere ' dum (at agis , (olidis rationibus*■ -■ : •

' £ding/'r sicesiduM /oboles jam Patriaque decus '

£>VidLuna lux qVidfacies, qvidmotus & ille■' Pha/es tergemina, quid, (ibi cuncia velint

Altera.:Luna Vetui doßa Tu mente corudasClarior en Luna quum bene,plena micat.Gratulor ergo tibi ex animo conamina tantas

, Omnibus (s votis ■ mitia sata precor. ;

sit Fereximium‘ Dn, Responctentem (si- st it' .* V -4 ■ . JJ i - i. 'V *Patriotam honorare votuit ss.

!V-V-v V.3 *-, H .*s> -At-, u \ ** X•< ■ ■ .cA ;

OH/lRTlNlls:COLLI/INDER..;>

'• ' He/sings, Nyland. ■

In eundem-*:111 L12 n/e lucem pingis» Praeceptor

amande,sic tua fulgebit gloriaclara diu/

Latus apposuttiJMATTH. L. WILsTADIUs.

sincerum (s. intra claustra pefloris diu deli"tesentem in le affectum,Prcaptor peraman ■

'de'%prolixiori calamo te stare minus e re ducorcum nemo Te Vera /apient ia semita insicere,certior sit id ipsum comprobat prastns ma-teria, qvarn licet '/oblimem suscepisti desen-dendam, qva cjvidem industria tua documen-tum adeo esl certum, ut certius nec parentumqvidem Vota , nec cognatorum (pes pojctre po-tuisini qvonm desidelia felix jam prope sa-tiabit eventus. . DEUM itaqve .Ter. Opi: Max:precibus /allicito, Velit tua,sdeli(sime Praeceptor,inchoata (ludia m poslerum secundare, ut tan-dem exantlati juventutis labores , seneHutijucunda pariant pramia.

'lta PraeceptoriTuo persidelilargiori animo qvam calamo

congratulari Voluit.Christianus Pacchaienios,

.C.F, Njlandut,