VADEMECUM TŁUMACZA

Departament Języka Polskiego

Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych

Komisja Europejska

2016

VADEMECUM TŁUMACZA Wskazówki redakcyjne dla tłumaczy

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 2

SPIS TREŚCI

WSTĘP ................................................................................................................................................................. 7

1. JĘZYK POLSKI W PRACY TŁUMACZA .............................................................................................. 8

1.1. GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI? .................................................................................................. 8

1.2. ZASADY ORTOGRAFII ................................................................................................................. 8

1.2.1. Wielkie i małe litery ........................................................................................................... 8

Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoły, umowy ................. 8 1.2.1.1.

Akty prawne UE ....................................................................................... 10 1.2.1.2.

Konstytucja ............................................................................................... 10 1.2.1.3.

Krajowe akty prawne ............................................................................... 10 1.2.1.4.

Wspólnoty, instytucje, organy, komitety, urzędy, władze ....................... 11 1.2.1.5.

Plany, programy, pakty, działania, strategie ............................................ 12 1.2.1.6.

Cele, instrumenty, fundusze ..................................................................... 13 1.2.1.7.

Konferencje i fora ..................................................................................... 13 1.2.1.8.

Rok, dzień ................................................................................................. 15 1.2.1.9.

Komunikaty, sprawozdania, białe i zielone księgi, dokumenty robocze . 15 1.2.1.10.

Nazwy publikatorów ................................................................................ 15 1.2.1.11.

Obszary, przestrzenie, unie ...................................................................... 15 1.2.1.12.

Nagrody .................................................................................................... 16 1.2.1.13.

Przykłady użycia małych liter .................................................................. 16 1.2.1.14.

1.2.2. Inne reguły ortograficzne ............................................................................................. 17

Odmiana nazwisk obcych + odmiana imion ............................................ 17 1.2.2.1.

Odmiana nazw zakończonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex).................. 18 1.2.2.2.

Transkrypcja nazwisk i nazw bułgarskich ............................................... 18 1.2.2.3.

1.2.3. Wyrażenia w języku obcym w polskim tekście .................................................... 20

1.3. ZASADY INTERPUNKCJI .......................................................................................................... 21

1.3.1. Uwagi ogólne ..................................................................................................................... 21

1.3.2. Użycie przecinka – wybrane zasady szczegółowe .............................................. 21

Nie stawiamy przecinka ........................................................................... 21 1.3.2.1.

Stawiamy przecinek ................................................................................. 25 1.3.2.2.

Stawiamy lub nie ...................................................................................... 30 1.3.2.3.

1.3.3. Inne znaki interpunkcyjne............................................................................................ 33

Kropka ...................................................................................................... 33 1.3.3.1.

Dwukropek ............................................................................................... 34 1.3.3.2.


Średnik ..................................................................................................... 35 1.3.3.3.

Cudzysłów ................................................................................................ 35 1.3.3.4.

Myślnik, półpauza, łącznik ....................................................................... 36 1.3.3.5.

Wielokropek ............................................................................................. 38 1.3.3.6.

Ukośnik prawy ......................................................................................... 39 1.3.3.7.

Znak zapytania ......................................................................................... 39 1.3.3.8.

Podział wyrazów w tabeli ........................................................................ 39 1.3.3.9.

1.4. PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE .................................................................... 40

1.4.1. Wstęp .................................................................................................................................... 40

1.4.2. Kolejność podawania znanych i nowych informacji .......................................... 40

1.4.3. Sformułowania idiomatyczne i przenośne............................................................. 41

1.4.4. Strona bierna ..................................................................................................................... 41

1.4.5. Liczba pojedyncza i mnoga .......................................................................................... 42

1.4.6. Zgodność przypadku w związkach rządu ............................................................... 43

1.4.7. Nominalizacja .................................................................................................................... 44

1.4.8. Logika spójników ............................................................................................................. 44

and/or a różnica między lub i albo ........................................................... 44 1.4.8.1.

lub i ani w wyrażeniach z przeczeniem .................................................... 45 1.4.8.2.

1.4.9. Przyimek for wyrażający cel ........................................................................................ 45

1.4.10. Spójnik however na początku zdania ........................................................................ 45

1.4.11. Następstwo czasów ......................................................................................................... 46

1.4.12. Wykonawca czynności ................................................................................................... 46

1.4.13. Podmiot złożony a forma orzeczenia ....................................................................... 47

1.4.14. Posiedzenia Rady Europejskiej .................................................................................. 49

1.4.15. dwa lub więcej ................................................................................................................... 49

1.4.16. may not ................................................................................................................................ 49

1.4.17. Żeńskie formy nazw funkcji i urzędów .................................................................... 49

1.4.18. Miejsce zaimka który ...................................................................................................... 50

1.4.19. Miejsce spójników bowiem, natomiast i zaś ........................................................... 50

1.4.20. Spójnik zatem .................................................................................................................... 50

1.4.21. Inne problematyczne słowa i wyrażenia ................................................................ 51

strengthen ................................................................................................. 51 1.4.21.1.

ensure that ................................................................................................ 52 1.4.21.2.


relevant ..................................................................................................... 52 1.4.21.3.

na rzecz, w zakresie, w celu, w dziedzinie, w przypadku, w ramach, w 1.4.21.4.

kontekście .................................................................................................................. 53

it is appropriate ......................................................................................... 55 1.4.21.5.

1.5. INNE ZASADY .............................................................................................................................. 56

1.5.1. Skróty i skrótowce ........................................................................................................... 56

Skrótowce angielskie czy polskie? ........................................................... 56 1.5.1.1.

Skróty i skrótowce – użycie i gramatyka ................................................. 56 1.5.1.2.

Skrótowce instytucji i organów Unii ........................................................ 57 1.5.1.3.

Odpowiednik angielskiego wyrazu see .................................................... 57 1.5.1.4.

1.5.2. Liczby i daty ....................................................................................................................... 57

Pisownia liczb .......................................................................................... 57 1.5.2.1.

Pisownia dat ............................................................................................. 58 1.5.2.2.

Zapis walut ............................................................................................... 58 1.5.2.3.

1.5.3. Symbole ............................................................................................................................... 59

1.5.4. Adresy i listy ...................................................................................................................... 59

Tłumaczenie adresów ............................................................................... 59 1.5.4.1.

Adres przedstawiciela RP ......................................................................... 60 1.5.4.2.

Adresy elektroniczne ................................................................................ 61 1.5.4.3.

Listy .......................................................................................................... 61 1.5.4.4.

Numery telefonów .................................................................................... 61 1.5.4.5.

1.5.5. Nazwy geograficzne ........................................................................................................ 62

Nazwy państw .......................................................................................... 62 1.5.5.1.

Kolejność alfabetyczna wymieniania państw i języków .......................... 63 1.5.5.2.

Nazwy miejscowości i ich spolszczanie ................................................... 63 1.5.5.3.

Nazwy miejscowości pojawiające się w tekście oryginalnym w języku 1.5.5.4.

innym niż miejscowy ................................................................................................... 64

Nazwy kategorii jednostek terytorialnych ................................................ 65 1.5.5.5.

Nazwy własne jednostek terytorialnych ................................................... 65 1.5.5.6.

Klasyfikacja NUTS a nazwy własne jednostek terytorialnych ................ 65 1.5.5.7.

1.5.6. Użycie kursywy ................................................................................................................. 66

1.5.7. Czego nie należy tłumaczyć? ....................................................................................... 67

2. SPECYFIKA TŁUMACZENIA AKTÓW PRAWNYCH UE ........................................................... 68

2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO ......................................................................................... 68

2.1.1. Rodzaje aktów prawnych i ich podział .................................................................... 68


Rodzaje aktów prawnych ......................................................................... 68 2.1.1.1.

Numeracja aktów prawnych ..................................................................... 68 2.1.1.2.

Oznaczenia dokumentów ......................................................................... 70 2.1.1.3.

Struktura aktu prawnego .......................................................................... 70 2.1.1.4.

2.1.2. Zmiany aktów prawnych .............................................................................................. 83

Zmiana, zastąpienie, dodanie, skreślenie, uchylenie, zmiana numeracji . 83 2.1.2.1.

Sprostowania i odesłania do sprostowanych aktów ................................. 89 2.1.2.2.

Przekształcenie, ujednolicenie, konsolidacja ........................................... 90 2.1.2.3.

Amended proposal .................................................................................... 91 2.1.2.4.

Tytuły aktów zmieniających .................................................................... 91 2.1.2.5.

Zmiany niemające wpływu na polski tekst .............................................. 92 2.1.2.6.

2.1.3. Odesłania w tekście ......................................................................................................... 92

Odesłanie a odniesienie ............................................................................ 92 2.1.3.1.

Odesłania wewnętrzne i zewnętrzne ........................................................ 93 2.1.3.2.

Odesłania do Dziennika Urzędowego ...................................................... 93 2.1.3.3.

Odesłania do części aktów prawnych ....................................................... 95 2.1.3.4.

„Zwany dalej” .......................................................................................... 97 2.1.3.5.

Definicje w aktach prawnych ................................................................... 97 2.1.3.6.

Spójność formalna i materialna ................................................................ 98 2.1.3.7.

2.2. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE ........................................................................... 99

2.2.1. Repeal vs. Delete .............................................................................................................. 99

2.2.2. Legislation........................................................................................................................... 99

2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect ....................................................100

2.2.4. Transpose vs. implement ............................................................................................100

2.2.5. Established in vs. nationality .....................................................................................102

2.2.6. na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem, w drodze rozporządzenia,

zgodnie z rozporządzeniem itp. ...................................................................................................102

2.2.7. Przepisy vs. postanowienia ........................................................................................104

2.2.8. Umowa o coś czy o czymś ...........................................................................................104

2.2.9. Without prejudice ..........................................................................................................105

2.2.10. If appropriate...................................................................................................................105

2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission ............................................105

2.2.12. Export & import ..............................................................................................................106

2.2.13. Legislative .........................................................................................................................106


2.2.14. Shall .....................................................................................................................................106

2.2.15. provide for ........................................................................................................................108

2.2.16. Unless .................................................................................................................................108

3. MATERIAŁY I POMOCE ....................................................................................................................109

3.1. GDZIE ZNALEŹĆ AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY? .........................................109

3.1.1. EUR-Lex .............................................................................................................................109

Podstawowe informacje ......................................................................... 109 3.1.1.1.

Wybrane dokumenty .............................................................................. 110 3.1.1.2.

Formex ................................................................................................... 111 3.1.1.3.

3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczególnych instytucji .............................................111

3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczególnych instytucjach ...............................112

3.2. GDZIE ZNALEŹĆ POTRZEBNĄ TERMINOLOGIĘ? ........................................................112


WSTĘP

Celem niniejszego opracowania jest zebranie w formie przewodnika szeregu istotnych

zasad, wskazówek i zaleceń dla tłumaczy przygotowujących tłumaczenia na język polski

w Komisji Europejskiej.

Niniejszy informator jest wynikiem naszego kilkuletniego dorobku, zdobytych

doświadczeń, wewnętrznych ustaleń oraz konsultacji z ekspertami w dziedzinie

poprawnej polszczyzny, prawa krajowego i unijnego.

Adresatami vademecum są przede wszystkim tłumacze etatowi Komisji Europejskiej i

zewnętrzni dostawcy tłumaczeń. Informator może być także przydatnym źródłem

informacji dla osób przygotowujących w języku polskim opracowania, dokumenty i inne

teksty dotyczące problematyki prawa unijnego, jak też osób odpowiedzialnych za

ostateczny kształt tekstu.

Vademecum zostało przygotowane na podstawie wielu dostępnych źródeł, w tym

materiałów sporządzonych przez inne komórki w obrębie Komisji (Urząd Publikacji,

Służba Prawna) i poza nią (UKIE). Zawiera również wybrane materiały uzyskane

podczas szkoleń przeprowadzonych przez Radę Języka Polskiego oraz przyjęte

wewnętrznie ustalenia.

Większość zasad opisanych w niniejszym vademecum dotyczy aktów prawnych i innych

dokumentów publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (m.in.

wniosków legislacyjnych, rozporządzeń, dyrektyw, decyzji, sprawozdań i komunikatów,

jak również ich części i załączników do nich). Stosowanie opisanych zasad, a zwłaszcza

językowych i terminologicznych, zalecane jest również w innego rodzaju tekstach, z

uwzględnieniem specyfiki poszczególnych form (listy urzędowe, strony internetowe,

komunikaty prasowe).

Mamy nadzieję, że vademecum okaże się skutecznym narzędziem zapewnienia

spójności, poprawności językowej i terminologicznej, podnosząc tym samym jakość

tekstów w języku polskim sporządzonych w Komisji. Nie bez znaczenia jest przy tym

aspekt praktyczny niniejszego opracowania, tj. korzyści, jakie płyną z uporządkowania

w przejrzystą całość ogółu informacji, które powinien znać każdy tłumacz przekładający

na język polski dokumenty unijne.

Zebrane wiadomości podzielone zostały na działy tematyczne zebrane w trzech

zasadniczych rozdziałach traktujących o wybranych aspektach językowych, kwestiach

wynikających ze szczególnej natury unijnych aktów prawnych i w końcu –

najważniejszych informacjach na temat dostępnych baz danych.

Vademecum ma uprościć dostęp do instrukcji i ustaleń dzięki zgromadzeniu ich w

jednym miejscu. Zmiany i uzupełnienia na tym etapie są jednak nieuniknione, dlatego

też vademecum będzie co jakiś czas aktualizowane.

Zespół redakcyjny życzy wszystkim odbiorcom miłej lektury.


1. JĘZYK POLSKI W PRACY TŁUMACZA

1.1. GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI?

Dla etatowych tłumaczy DGT oraz zleceniobiorców zewnętrznych wykonujących

tłumaczenia dla KE podstawą do podejmowania decyzji w kwestiach językowych i

redakcyjnych jest niniejsze vademecum. Ma ono pierwszeństwo przed pozostałymi

źródłami.

W kwestiach, które nie zostały omówione w niniejszym opracowaniu, można posiłkować

się wieloma innymi źródłami. Poniżej podajemy podstawowe z nich:

Słowniki:

Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN

Uniwersalny słownik języka polskiego PWN

Słownik dobrego stylu PWN

Źródła internetowe:

Zasady pisowni PWN: http://sjp.pwn.pl/zasady

Poradnia PWN: http://sjp.pwn.pl/poradnia

Materiały własne:

Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny

Termblog

1.2. ZASADY ORTOGRAFII

Wielkie i małe litery 1.2.1.

Jedną z trudności, jakie napotyka tłumacz dokonujący przekładu na język polski tekstu z

języka obcego, w którym zasady stosowania wielkich liter odbiegają od zasad

stosowanych w języku polskim, jest poprawne używanie wielkich i małych liter.

Zwłaszcza w tłumaczeniach z języka angielskiego, w którym wielkie litery stosowane są

znacznie bardziej powszechnie niż w języku polskim, należy unikać interferencji i nie

nadużywać wielkich liter, stosując się do zasad obowiązujących w języku polskim.

W niniejszym rozdziale zebrano najważniejsze z tych zasad wraz z przykładami często

występującymi w tekstach tłumaczonych dla instytucji europejskich.

Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoły, umowy 1.2.1.1.

Zasada ogólna: w przypadku oficjalnej nazwy (pełnego tytułu) dokumentu, tylko

pierwszy wyraz należy pisać wielką literą, przy czym nazwy własne występujące w

tytule zachowują wielkie litery, zatem:

http://usjp.pwn.pl/

http://sjp.pwn.pl/zasady

http://sjp.pwn.pl/poradnia

http://publications.europa.eu/code/pl/pl-000500.htm

https://myintracomm-collab.ec.europa.eu/networks/termblog/termblog/default.aspx


Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o

funkcjonowaniu Unii Europejskiej; wielką literę należy także stosować w przypadku

nazw skróconych tych dokumentów, zatem: Traktat WE, Traktat UE, Traktat TFUE,

Traktat (w tym ostatnim przypadku autor tekstu odwołuje się de facto do Traktatu o

funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ale nie należy tego doprecyzowywać), Traktaty

(jeżeli chodzi o TFUE i TUE), Traktat z Lizbony;

Traktat o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej;

Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym; wielką literę należy także

stosować w przypadku nazwy skróconej tego dokumentu, czyli: Porozumienie EOG;

Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i

Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i

należytego zarządzania finansami;

Umowa o handlu między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej

strony, a Kolumbią i Peru, z drugiej strony;

Pakt na rzecz stabilności i wzrostu; ale: pakt stabilności i wzrostu – to nazwa

obiegowa, a w każdym razie niepełna.

W przypadku nazw zwyczajowych i skróconych aktów prawnych wszystkie człony

należy pisać małą literą – tu właśnie mała litera wskazuje na to, że mamy do czynienia z

nieoficjalną nazwą, zatem:

traktat amsterdamski, traktat nicejski, traktat rzymski, traktat lizboński, traktaty

rzymskie, traktaty założycielskie, ALE: Traktat z Lizbony;

traktat akcesyjny;

traktat konstytucyjny – nazwa rodzaju aktu, a nie nazwa własna;

konwencja paryska, konwencja brukselska, konwencja genewska (to nazwy

zwyczajowe), konwencja o ochronie praw człowieka (niepełny tytuł) itp.;

protokół z Palermo, protokół z Kioto;

Uwaga!

Należy za każdym razem sprawdzać, czy mamy do czynienia z oficjalną pełną nazwą

(tytułem) dokumentu; szczególnej ostrożności wymagają nazwy z przymiotnikiem

(np. europejski) na początku oraz nazwy długie, wyglądające jak oficjalne, a nie

zawsze takimi będące, np:

europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności –

przymiotnik „europejska” nie jest częścią tytułu konwencji, ale:

Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego


Akty prawne UE 1.2.1.2.

Tytuły aktów prawnych Unii należy pisać małą literą, zatem: rozporządzenie,

dyrektywa, decyzja, zalecenie itp., niezależnie od tego, czy występują w wyrażeniu, z

podaniem pełnego tytułu, czy z numerem porządkowym, np.:

Na posiedzeniu rozpatrywano zmianę rozporządzenia Komisji (WE) nr 125/2006 z

dnia 24 stycznia 2006 r. ustanawiającego wartości jednostkowe w celu określenia

wartości celnej niektórych łatwo psujących się towarów;

zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem […].

Konstytucja 1.2.1.3.

Należy stosować te same zasady, które zostały omówione wyżej. W przypadku

oficjalnych, pełnych tytułów pierwszy wyraz należy pisać od wielkiej litery; nazwy

zwyczajowe – małymi literami. Zatem:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej;

konstytucja europejska (ponieważ nie jest to tytuł dokumentu);

artykuł 53 konstytucji portugalskiej stanowi... (podobnie).

Krajowe akty prawne 1.2.1.4.

W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej tytuły aktów prawnych zapisuje się

małymi literami, np.:

„Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do

ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz.U. z 2002, Nr

175, poz. 1440, z późn. zm.) zarządza się, co następuje.”

W związku z tym przy przytaczaniu tytułów polskich ustaw, rozporządzeń itp. zaleca się

stosowanie małej litery.

Na osobną uwagę zasługuje pisownia tytułów złożonych typu: ustawa – Prawo bankowe.

W takich przypadkach słowo „Prawo”, „Kodeks” lub „Ordynacja” należy napisać wielką

literą, gdyż właśnie od niego rozpoczyna się nazwa własna ustawy, a zatem:

W tekście umowy, konwencji itp. jednowyrazowy skrót jej nazwy piszemy wielką

literą – np. w przypadku zwrotów takich, jak dalej zwana „Umową”/„Konwencją”

(zwykle w chwili definiowania), w niniejszej Umowie/Konwencji. Użycie wielkiej

litery w akcie dotyczącym podpisania umowy czy konwencji jest możliwe, jeżeli

istnieje ryzyko pomyłki w związku z inną umową bądź konwencją przytaczaną w

tekście tego aktu.


ustawa – Prawo spółdzielcze, tekst ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym przyjęty

przez Sejm RP w dniu 27 lipca 2005 r.

ustawa – Kodeks pracy, ustawa – Kodeks cywilny, ustawa – Kodeks spółek

handlowych;

ustawa – Ordynacja podatkowa

W tytułach aktów określanych jako karty także tylko pierwszy wyraz należy pisać wielką

literą, np. Karta nauczyciela, Karta górnika.

W przypadku tłumaczenia nazw aktów prawnych innych państw należy je pisać małą

literą, a więc: niemiecka ustawa o kształceniu nr... z dnia...– nie jest to bowiem

rzeczywisty tytuł, ale tłumaczenie; nazwa ustawy jest opisowa.

W odesłaniu do aktów opublikowanych w polskim Dzienniku Ustaw po 1.1.2012 nie

podaje się numeru (Nr) Dziennika Ustaw, co ma związek z jego wydawaniem od tego

dnia w formie elektronicznej. Odesłania do aktów przyjętych po 1.1.2012 należy więc

zapisywać następująco:

Dz.U. z 2014, poz. 143

Akty opublikowane przed 1.1.2012 powoływane są zgodnie z dotychczasowymi

zasadami, czyli z podaniem numeru (należy zwrócić uwagę na fakt, że w tym przypadku

skrót „Nr” piszemy wielką literą):

Dz.U. z 2011, Nr 117, poz. 676

Wspólnoty, instytucje, organy, komitety, urzędy, władze 1.2.1.5.

Wszystkie człony oficjalnych nazw własnych instytucji i organów (z wyjątkiem

występujących wewnątrz nich przyimków, spójników i określeń typu: do spraw, imienia,

pod wezwaniem, na rzecz, z wyjątkiem, w ramach, w dziedzinie, w zakresie, numer, nr itp.)

należy pisać wielkimi literami.

Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska

Wspólnota Energii Atomowej, Europejski Obszar Gospodarczy;

Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy, Rada

Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny,

Europejski Komitet Regionów, Europejska Służba Działań Zewnętrznych; w tych

znaczeniach także jednoczłonowe nazwy skrócone tych instytucji należy pisać wielką

literą, czyli: Parlament, Trybunał, Rada, Komisja;

Sekretariat Generalny Rady (organ administracyjny);

Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych (skład Rady);

nazwy komitetów, np.: Komitet Stałych Przedstawicieli, Stały Komitet ds. Rolnictwa

Ekologicznego; Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, Komitet Ochrony

Socjalnej;


nazwy poszczególnych dyrekcji generalnych Komisji i nazwy jednostek

organizacyjnych, zatem: Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności,

Dyrekcja C – Młodzież i Sport;

nazwy komisji Parlamentu Europejskiego, np.: Komisja Budżetowa, Komisja Kontroli

Budżetowej, Komisja Spraw Zagranicznych itp.;

nazwy urzędów: Urząd Publikacji, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć

Finansowych;

nazwy organów: Przewodniczący Komisji Europejskiej, Przewodniczący Parlamentu

Europejskiego, Wysoki Przedstawiciel do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i

Bezpieczeństwa; Sekretarz Generalny, Komisarz UE ds. Agendy Cyfrowej. Nazwy te

należy pisać wielkimi literami, jeżeli występują w tekście właśnie w znaczeniu nazwy

organu (por. pisownia małą literą stanowisk w znaczeniu funkcji i osób, podrozdział

1.2.1.14), np.: Rozporządzenie w tej sprawie wydaje Komisarz ds. Zdrowia i

Bezpieczeństwa Żywności; XXX należy do kompetencji Sekretarza Generalnego;

nazwy wspólnych przedsięwzięć (dawniej: przedsiębiorstw) powołanych na

podstawie art. 187 Traktatu TFUE: Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Bioprzemysłu,

Wspólne Przedsięwzięcie „Czyste Niebo 2”;

jeśli desygnatem danej – znów oficjalnej, nie obiegowej – nazwy jest struktura trwała,

komórka organizacyjna (rodzaj instytucji) czy zinstytucjonalizowana działalność

(choć tu szczególnie trudno o wytyczenie granicy), wówczas także należy pisać

wszystkie człony od wielkiej litery, np.: Transatlantycki Dialog Legislatorów, Łódzka

Specjalna Strefa Ekonomiczna, Zautomatyzowany System Biblioteczny Komisji.

Plany, programy, pakty, działania, strategie 1.2.1.6.

Jeżeli nazwa programu stanowi samodzielną całość składniową, mogącą funkcjonować

niezależnie od słowa program, zapisujemy ją w cudzysłowie, pierwszy wyraz wielką

literą; wyraz program (wraz z ewentualnymi przydawkami) nie jest wtedy uważany za

część nazwy programu, pozostaje przed cudzysłowem i jest zapisywany małą literą.

Przykład:

program „Horyzont 2020”, program „Kreatywna Europa”

Jeżeli w nazwie programu słowo program wchodzi w związki zgody lub rządu z innymi

elementami tytułu (zapis bez cudzysłowu), wyraz program stanowi część jego nazwy i

nazwa programu jest zapisywana wielką literą.

Przykłady:

Program działań na rzecz środowiska i klimatu,

Europejski program w dziedzinie migracji.

Analogiczne zasady można stosować w przypadku planów, paktów, działań, procesów,

mechanizmów, agend, strategii itp.:


Narodowy plan rozwoju;

Plan działania w zakresie energii do roku 2050;

Europejska agenda cyfrowa

agenda lizbońska, proces boloński, agenda cyfrowa, strategia leśna – ponieważ są to

nazwy obiegowe, należy pisać je małymi literami.

Jeżeli od słowa „strategia” rozpoczyna się pełna nazwa dokumentu, należy stosować

zasadę zapisu pierwszego słowa tytułu od wielkiej litery np:

Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy.

Cele, instrumenty, fundusze 1.2.1.7.

Jeżeli nazwa celu w ramach funduszy unijnych stanowi samodzielną całość składniową,

zapisuje się ją w cudzysłowie wielką literą, np.:

cel „Wzmacnianie konkurencyjności MŚP", cel „Wspieranie przejścia na gospodarkę

niskoemisyjną we wszystkich sektorach”;

W przypadku instrumentów i funduszy europejskich wszystkie człony należy pisać

wielkimi literami, zatem:

Europejski Instrument Sąsiedztwa;

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego;

Konferencje i fora 1.2.1.8.

Trzeba dokonać tutaj rozróżnienia na nazwy spotkań i nazwy zrzeszeń, instytucji

(dodatkowo na nazwy oficjalne i obiegowe). Jeśli chodzi o nazwę stałej instytucji

prowadzącej jakieś prace, wszystkie człony należy zapisać wielką literą, np.:

Uczestnicy Konferencji Szefów Policji Stolic Państw Nadbałtyckich spotykają się raz w roku […]; Konferencja Międzyrządowa,

ale w przypadku gdy chodzi o nazwę jednorazowego spotkania, zasadny jest zapis tylko

pierwszego wyrazu od wielkiej litery, zatem:

Konferencja na temat informatyzacji państwa, Konferencja w sprawie zwalczania terroryzmu.

UWAGA!

fundusze strukturalne – liczba mnoga wskazuje na wiele desygnatów;

instrument „Łącząc Europę” (nazwa „Łącząc Europę” stanowi samodzielną całość

składniową).


Jeżeli mowa jest o konferencji jako jednorazowym spotkaniu, używamy przyimka „na”

(np. rozmowy prowadzone na Konferencji w sprawie Iraku), natomiast jeżeli chodzi o

instytucję – wyrażeń typu „w ramach” (np. rozmowy/prace prowadzone w ramach

Konferencji Międzyrządowej).

Słowo „forum” występuje w różnych znaczeniach i to właśnie od znaczenia zależy

pisownia poszczególnych członów wchodzących w skład całego wyrażenia.

Kiedy „forum” użyte jest w znaczeniu organizacji, należy kierować się zasadami pisowni

nazw organizacji i w przypadku pełnej nazwy każdy człon zapisać wielką literą, np.:

Forum Wysp Pacyfiku jest regionalną organizacją międzynarodową, do której należy m.in. Australia i Nowa Zelandia;

Forum Związków Zawodowych jest ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową działającą na terenie Rzeczpospolitej.

„Forum” może także oznaczać cyklicznie organizowane spotkania, będące formą

zinstytucjonalizowanej współpracy. Wówczas należy stosować takie same zasady

pisowni, jak w przypadku konferencji, a zatem:

Światowe Forum Społeczne jest spotkaniem alternatywnym wobec Światowego Forum Ekonomicznego, odbywającego się co roku w Davos.

Natomiast jeżeli „forum” oznacza jednorazowe spotkanie poświęcone określonej

tematyce, wówczas tylko pierwszy człon pełnej nazwy należy zapisać wielką literą, czyli:

W dniach 27–31 października 2007 r. odbyło się Ogólnoświatowe forum innowacyjnych nauczycieli.

„Forum” może być także użyte w znaczeniu komitetu lub innej grupy osób zajmującej się

określonym zagadnieniem. Wówczas należy stosować takie zasady, jak w przypadku

komitetów, czyli jeżeli forum ma charakter stały, jego pełną nazwę należy pisać wielkimi

literami, a jeżeli doraźny – małymi literami, np.:

Forum Doradcze jest organem doradczym dyrektora wykonawczego.

Komisja zwołała forum doradcze złożone ze specjalistów państw członkowskich.

Zapisując nazwy forów, np. internetowych, na których prowadzone są dyskusje,

zazwyczaj na określony temat, należy stosować takie zasady, jak w przypadku tytułów,

np.:

forum „Polacy w Luksemburgu”,

forum „Niepełnosprawni” – tutaj słowo „forum” jest określeniem gatunkującym, dlatego należy zapisać je małą literą,

ale:

Forum dyskusyjne prokuratorów RP, Forum podróżnych i podróżników – w tych przypadkach słowo „forum” należy do tytułu i należy zapisać je wielką literą.


Rok, dzień 1.2.1.9.

Wielkimi literami należy zapisywać także nazwy przedsięwzięć zawierające w sobie

słowo „rok” lub „dzień”, np.:

Rok Języka Polskiego;

Europejski Rok Języków;

Europejski Dzień Humanitarny;

Europejskie Dni Dziedzictwa.

Komunikaty, sprawozdania, białe i zielone księgi, dokumenty robocze 1.2.1.10.

Tytuły komunikatów, sprawozdań, białych i zielonych ksiąg oraz dokumentów

roboczych zapisujemy na takich samych zasadach jak tytuły unijnych aktów prawnych,

czyli od małej litery:

biała księga w sprawie europejskiej polityki komunikacyjnej;

sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie działalności

Unii Europejskiej w 2008 r. w zakresie zaciągania i udzielania pożyczek.

Jeżeli słowo „komunikat” czy też „biała księga” nie stanowią składniowo części tytułu,

sam tytuł zapisujemy od wielkiej litery:

biała księga „Polityka w dziedzinie usług finansowych na lata 2005–2010”

komunikat Komisji „Szczegółowe wytyczne dotyczące składanych do właściwych

organów wniosków o zezwolenie na badanie kliniczne produktów leczniczych

stosowanych u ludzi, zgłaszania znacznych zmian oraz oświadczenia o zakończeniu

badania (»CT-1«)”.

Nazwy publikatorów 1.2.1.11.

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej;

Suplement EOG.

Obszary, przestrzenie, unie 1.2.1.12.

Słowa „obszar”, „przestrzeń” i „unia” to obiegowe nazwy idei, etapów działania,

procesów itp., dlatego należy je pisać małymi literami, zatem:

europejska przestrzeń badawcza/europejski obszar badawczy;

przestrzeń wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

obszar eurośródziemnomorski;

unia gospodarcza i walutowa (to obszar ekonomiczny, a nie geograficzny, dlatego

zasadny jest zapis małymi literami), podobnie: strefa euro, jednolity obszar płatności

w euro;


unia celna;

wyjątek stanowi Europejski Obszar Gospodarczy, w przypadku którego wszystkie

człony piszemy wielkimi literami (jak Europejska Wspólnota Gospodarcza).

Nagrody 1.2.1.13.

Jednowyrazowe nazwy nagród piszemy wielką literą, np. Nobel czy Pulitzer.

W przypadku nazwy wielowyrazowej zapis zależy od dalszych członów tej nazwy:

wielką literą piszemy nazwy nagród, których drugi człon występuje w dopełniaczu

(Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera) lub ma bliższe określenie przymiotnikowe

(Pokojowa Nagroda Nobla);

jeśli wyraz „nagroda”, który występuje przed nazwą, jest wyrazem pospolitym, a

sama nazwa występuje w mianowniku, wtedy piszemy go małą literą, np. nagroda

Złota Palma, nagroda Natura 2000.

Przykłady użycia małych liter 1.2.1.14.

Zasada ogólna mówiąca, że przywoływany tytuł, cytat bądź termin z opublikowanego

aktu prawnego musi mieć brzmienie zgodne z tym, co opublikowano w Dz.U., nie

dotyczy poprawiania błędnie zastosowanych wielkich liter.

Np. przywołując opublikowany tytuł: rozporządzenie (WE) nr 1987/2006 Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie utworzenia, funkcjonowania i

użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II), możemy

poprawić pisownię nazwy systemu na (…) systemu informacyjnego Schengen drugiej

generacji.

Wyrażenie państwa członkowskie pisze się małymi literami. W cytatach należy

stosować również małe litery. Warto jednak pamiętać, że państwa członkowskie w

umowach i traktatach, których są stroną, są zapisywane wielkimi literami (Państwa

Członkowskie) celowo, zgodnie z zasadą dotyczącą pisowni nazw stron umowy.

Użycie wielkiej litery w traktatach europejskich jest celowe i nie należy go traktować

jako użycia błędnego, wymagającego poprawienia.

Małą literą należy pisać wszystkie człony nazw komórek organizacyjnych –

niezależnie od szczebla – jeżeli mają one charakter doraźny, tymczasowy (oczywiście

z wyjątkiem nazw geograficznych, nazwisk itp.), np.:

grupa ad hoc ds. migracyjnych;

grupa ad hoc ds. przestępczości nieletnich we Francji.

Liczba mnoga, jeśli wskazuje na kilka desygnatów, zwłaszcza przy nazwach

dokumentów czy wydarzeń (jak traktaty rzymskie) – z reguły przesądza o zapisie

małymi literami, np.:

dyrekcje generalne KE, komisje PE (por. jednak Polskie Koleje Państwowe – tu

desygnat jest jeden);


nazwa gatunkująca może nie wchodzić w skład nazwy własnej – wtedy pisze się ją

małymi literami (np. systemowy program operacyjny „Wzrost konkurencyjności i

gospodarki”).

Słowo internet zapisujemy umownie małą literą.

Słowo „załącznik” należy także pisać małą literą, nawet jeżeli jest to jedyny załącznik

do umowy lub dokumentu.

Polityka to nazwa idei, nie dokumentów, więc właściwy jest zapis małymi literami:

wspólna polityka transportowa, polityka azylowa, polityka edukacyjna, polityka

gospodarcza, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, europejska polityka

bezpieczeństwa i obrony, wspólna polityka rolna.

Tytuły rozdziałów i innych części dokumentu występujące w tekście należy pisać od

małych liter (w części 1, w rozdziale 2).

Nazwy funkcji, stanowisk piszemy również od małych liter, np.: przewodniczący,

wiceprzewodniczący, specjalny wysłannik, komisarz, minister, sekretarz generalny,

sekretarz, dyrektor zarządzający. Pisownia zależna jest jednak od kontekstu – jeżeli

określenie „Komisarz UE ds. Konkurencji” występuje w tekście w znaczeniu nazwy

organu, właściwy jest zapis wielkimi literami, ale gdy określenie „komisarz UE ds.

konkurencji” pojawia się w znaczeniu nazwy osoby lub funkcji, często w połączeniu z

nazwiskiem, należy zapisać je małymi literami. Oto dalsze przykłady:

Oprócz ministra gospodarki konferencję otworzy komisarz Unii Europejskiej

do spraw handlu, Cecilia Malström;

Polska komisarz Elżbieta Bieńkowska chciałaby ograniczenia procedur i

formalności dotyczących zakładania przedsiębiorstw (w tym przykładzie także

gdyby nie było nazwiska, należałoby napisać komisarz, gdyż chodzi o osobę,

nie organ, wskazuje na to czasownik, por. też przykład następny);

Spotkaniu przewodniczył sekretarz generalny.

W spotkaniu wzięła udział wysoka przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych

i polityki bezpieczeństwa Federica Mogherini.

W praktyce rozróżnienie między nazwą urzędu czy organu (pisaną wielką literą) a

nazwą stanowiska czy funkcji (pisaną małą literą) jest zazwyczaj możliwe dzięki

wystąpieniu albo niewystąpieniu nazwiska osoby sprawującej daną funkcję

(przykłady zapisu tych określeń użytych w znaczeniu nazw organów podano w

podrozdziale 2.1.1.5).

Inne reguły ortograficzne 1.2.2.

Odmiana nazwisk obcych + odmiana imion 1.2.2.1.

Ogólne zalecenie dotyczące odmiany nazwisk zawarte w Słowniku Ortograficznym

Języka Polskiego jest takie: jeśli tylko można przyporządkować nazwisko jakiemuś

wzorcowi odmiany, należy je odmieniać (wraz z imieniem!).


Wybór właściwego wzorca odmiany zależy przede wszystkim od: 1) płci danej osoby, 2)

jej narodowości, 3) zakończenia nazwiska (może chodzić albo o zakończenie fonetycznej

formy nazwiska, albo o zakończenie tematu).

ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK ŻEŃSKICH

Odmieniają się tylko nazwiska kobiet zakończone na -a:

Nazwiska o zakończeniu -owa, -ewa odmieniają się tak jak przymiotniki, np.:

Bogolubowa, DCMs. Bogolubowej, BN. Bogolubową;

Paduczewa, DCMs. Paduczewej, BN. Paduczewą.

ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK MĘSKICH

Należy stosować szczegółowe zasady odmiany obcych nazwisk męskich zawarte w

Słowniku ortograficznym języka polskiego.

Odmiana nazw zakończonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex) 1.2.2.2.

Zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego z 8 grudnia 2008 r. (http://www.rjp.pan.pl/)

nazwy zakończone na -x, jak EUR-Lex, N-Lex itp., można w przypadkach zależnych

zapisywać na dwa sposoby: z „x” lub „ks”. Zaleca się stosowanie formy EUR-Lex, EUR-

Lexu, EUR-Lexie, N-Lex, N-Lexu, N-Lexie.

Transkrypcja nazwisk i nazw bułgarskich 1.2.2.3.

Transkrypcja to zapisanie tekstu mówionego na podstawie ścisłej odpowiedniości

głosek i znaków pisma.

Wyrazy bułgarskie transkrybujemy podobnie jak wyrazy rosyjskie. Różnice są

następujące:

Literę е po spółgłoskach i na początku wyrazu zapisujemy jako e, np. месец — mesec,

език — ezik.

Literę щ oddaje się przez szt: Копривщица — Kopriwsztica, срещам — sresztam

Literę л oddajemy:

przez ł przed spółgłoskami i samogłoskami о, а, у oraz w wygłosie, np. лак —

łak, бял — bjał,

przez l przed е, и, я, ю, np. хляб — chljab, лев — lew.

Literę ъ zapisujemy jako y, np. мъж — myż, Търново — Tyrnowo. Nie uwzględniamy

ъ występującego na końcu wyrazów w dawnej pisowni.

W związku z tym poprawna polska transkrypcja nazwiska bułgarskiej komisarz (buł.

Кристалина Георгиева) wygląda następująco: Kristalina Georgijewa. W przypadku

http://www.rjp.pan.pl/


podpisów w aktach prawnych stosuje się taką transkrypcję, jak w języku angielskim,

czyli: Kristalina GEORGIEVA.

Litery alfabetu

bułgarskiego

Transkrypcja

А а A a

Б б B b

В в W w

Г г G g

Д д D d

К к K k

Л л Ł, L ł, l

М м M m

Н н N n

О о O o

П п P p

Р р R r

С с S s

Т т T t

У у U u

Е е E e

Ж ж Ż ż


З з Z z

И и I i

Й й J j

Ф ф F f

Х х Ch ch

Ц ц C c

Ч ч Cz cz

Ш ш Sz sz

Щ щ Szt szt

Ъ ъ Y y

Ю ю Ju ju

Я я Ja ja

Podstawowe informacje o transkrypcji innych alfabetów można znaleźć w Wielkim

słowniku ortograficznym PWN.

Wyrażenia w języku obcym w polskim tekście 1.2.3.

Jeżeli w polskim tekście chcemy zostawić do celów informacyjnych w nawiasie jakieś

wyrażenie w języku obcym, należy zrobić to następująco:

technologie ICT (ang. information and communication technologies), czyli podając w

skrócie język oryginału (np. ang./fr./hiszp./łac./niem./wł.) oraz stosując kursywę na

tekście w języku obcym. Kursywy nie stosujemy, jeżeli podajemy nazwę własną w

języku obcym – np. Instrument Wspierania Systemu Rządów (ang. Governance

Facility).


1.3. ZASADY INTERPUNKCJI

Uwagi ogólne 1.3.1.

Polskie zasady interpunkcji różnią się znacznie od reguł stosowanych na przykład w

języku angielskim czy francuskim, szczególnie jeśli chodzi o funkcję przecinka. Stawiając

przecinki, nie powinniśmy więc wzorować się na oryginale, lecz na budowie i cechach

polskiego zdania, które jest wynikiem tłumaczenia.

Polskie zasady interpunkcji są ściśle określone – pominięcie lub niewłaściwe użycie

znaku interpunkcyjnego jest najczęściej błędem językowym.

Użycie przecinka – wybrane zasady szczegółowe 1.3.2.

Użycie przecinka w języku polskim zależy przede wszystkim od konstrukcji

gramatycznej zdania (składni), a nie od jego długości, przestankowania oddechowego

itp. Jego podstawową funkcją jest oddzielanie członów wypowiedzenia. Należy pamiętać

przy tym o zasadzie nierozdzielania wyrazów tworzących związek składniowy

(podmiotu od orzeczenia, przydawki, dopełnienia czy okolicznika od określanych przez

nie wyrazów).

Nie stawiamy przecinka 1.3.2.1.

NIE ROZDZIELAMY przecinkiem zdań złożonych współrzędnie, które połączone są

spójnikami łącznymi, rozłącznymi i wyłączającymi:

i, bądź, tudzież, oraz, albo, lub, ni, ani, czy, zarazem, a (=i)

Jeśli spójnik czy wprowadza zdanie podrzędne, przecinek stawiamy:

Nie powiedział (czego?), czy na pewno przyjdzie.

Zapytał (o co?), czy będziemy gotowi przed południem.

UWAGA!

Jeśli ww. spójniki powtarzają się i pełnią tę samą funkcję, przecinek stawiamy.

Do wykonania tego zadania potrzebujemy i czasu, i ludzi.

Zdarza się, że w zdaniu pojawia się ponownie ten sam spójnik, ale pełni on inną

funkcję. W takim przypadku przecinka przed nim nie stawiamy.

Komisja zmieniła warunki transportu koni i świń i wprowadziła nowe zasady żywienia kóz.


Dodatkowe zasady szczegółowe:

a) inaczej niż w języku angielskim i francuskim przecinkiem nie oddzielamy

pojedynczych okoliczników miejsca, czasu, częstotliwości itp.:

On 9 September 2002, the Commission decided to close the procedure.

W dniu 9 września 2002 r. Komisja podjęła decyzję o zamknięciu postępowania.

Dans le cadre de ce programme, le Canada collabore avec les membres de la CE …

W ramach tego programu Kanada współpracuje z członkami Wspólnoty Europejskiej...

Every five years, the citizens elect their representatives to the European Parliament.

Co pięć lat obywatele wybierają swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego.

Le Conseil européen a tenu à Tampere, les 15 et 16 octobre 1999, une réunion spéciale.

W dniach 15–16 października 1999 w Tampere odbyło się specjalne posiedzenie Rady Europejskiej.

b) nie stawiamy przecinka po rozpoczynających zdanie wyrażeniach odnoszących

się do wcześniejszych wypowiedzi, takich jak:

niezależnie od tego, stąd, w takim przypadku, mimo to, dzięki temu, w tym celu, w ten sposób, z tego powodu, na tej podstawie, pod tym względem, na podstawie powyższych faktów, w tym kontekście, w tej sytuacji, wobec powyższych okoliczności, w związku z tym, w związku z powyższym, w świetle powyższych ustaleń itp.

Consequently, the arrangements shall be limited to products originating in EFTA States.

W związku z tym powyższe ustalenia ogranicza się do produktów pochodzących z państw EFTA.

Jeśli jednak dwa okoliczniki tego samego typu (miejsca, czasu itp.) stoją w zdaniu

obok siebie, oddzielamy je przecinkiem wówczas, gdy drugi z nich jest

dokładniejszym określeniem pierwszego (zawęża jego zakres):

W 2004 r., bezpośrednio przed przystąpieniem do UE, intensywność pomocy znacznie się zmniejszyła.

ale:

Bezpośrednio przed przystąpieniem do UE w 2004 r. intensywność pomocy znacznie się zmniejszyła.

Szczyt odbył się na południu Finlandii, w Tampere.

ale:

Szczyt odbył się w Tampere na południu Finlandii.


Dans ce cas, la Commission entreprendra une analyse indépendante.

W takim przypadku Komisja przeprowadza niezależną analizę.

Thus, the Commission is of the opinion that…

Stąd Komisja jest zdania, że…

c) nie stawiamy przecinka po wyrazach i wyrażeniach wprowadzających typu:

jednak, jednakże, niemniej jednak, w efekcie, w rezultacie, dlatego, dlatego też, a zatem, toteż, w praktyce, z reguły, w zasadzie, zasadniczo, przede wszystkim, na ogół, dodatkowo, podobnie, tym samym, z drugiej strony, w szczególności, ponadto, wreszcie, jednocześnie, prawdopodobnie, w pewnym stopniu, toteż:

Furthermore, in the early stages growth tends to strengthen first in urban areas.

Ponadto tendencje wzrostowe pojawiają się początkowo raczej na obszarach miejskich.

As a result, BE’s position has become very strong.

W rezultacie spółka BE uzyskała bardzo silną pozycję.

Néanmoins, la Commission a considéré …

Niemniej jednak Komisja uznała…/ Komisja uznała niemniej jednak ...

In principle, everyone has to register his vehicle in the Member State in which…

W praktyce każdy musi zarejestrować swój pojazd w państwie członkowskim, w którym…

In particular, this institution is not empowered to certify expenditure.

W szczególności instytucja ta nie ma uprawnień do poświadczania wydatków.

Bardzo często jednak te same wyrażenia występują w środku zdania, wprowadzając zdanie podrzędne albo wtrącenia, i wtedy oczywiście poprzedzamy je przecinkiem:

Spółka BE uzyskała bardzo silna pozycję, w rezultacie mogła stosować ceny dumpingowe.

Rozwiązanie to ma wiele wad, przede wszystkim jest bardzo kosztowne.

Często wtrącenia i dopowiedzenia wprowadzane są przez połączenia spójników z przysłówkami i zaimkami. Poprzedzamy je przecinkiem:

i to, albo raczej, lub raczej, czy raczej, albo lepiej, ani też, ani nawet, czy może

Stawiamy też przecinek po wyrażeniach będących równoważnikami zdań:

co więcej, co gorsza, co ważne, ściślej, innymi słowy:

In other words, the European Council determines the shape it wants the EU to have.

Innymi słowy, Rada Europejska określa kształt, jaki pragnie nadać Unii Europejskiej.

Moreover, the company has been exempted from paying the income tax.

Co więcej, przedsiębiorstwo zwolniono z podatku dochodowego.


Po ogółem i w sumie na początku zdania zasadniczo nie stawia się przecinka. Można to zrobić tylko w przypadku, gdy wyrażenia te oznaczają tyle co „podsumowując” i odnoszą się do wcześniej wyliczanych elementów:

Ogółem sytuacja przedsiębiorstwa jest korzystna.

Ogółem wydatki za rok 2004 wynoszą.

lub

Ogółem, wydatki za rok 2004 wynoszą.

d) zasadniczo nie stawiamy przecinka po rozpoczynających zdanie wyrażeniach

typu:

zgodnie z..., bez względu na..., niezależnie od..., w świetle.., stosownie do..., w odniesieniu do..., w związku z..., w odróżnieniu od…, wobec…, w nawiązaniu do..., w oparciu o..., na podstawie..., na mocy..., w następstwie..., w wyniku..., w przypadku…, ze względu na..., na zasadzie odstępstwa od... itp.,

Pursuant to Art. 3 (2) of the EC Treaty, the Commission presented a proposal for a Council decision.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 Traktatu WE Komisja przedstawiła wniosek dotyczący decyzji Rady.

Further to the arrangements made in Nice, the EU and Canada have begun regular consultations.

W wyniku ustaleń dokonanych w Nicei UE i Kanada rozpoczęły regularne konsultacje.

By derogation / By way of derogation from Article 8(4), the quantity released into free circulation...

Na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 4 ilości wprowadzane do swobodnego obrotu...

Under the system set up in Directive 92/53/EEC, a Member State may not refuse to….

Na mocy dyrektywy 92/53/EWG państwo członkowskie nie może odmówić...

Jeśli wyrażenia te mają inną pozycję w zdaniu, oddzielamy je przecinkami (lub myślnikami), w przypadku gdy same stanowią wtrącenie lub dopowiedzenie:

Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy.

ale:

Program jest realizowany, zgodnie z warunkami umowy, we współpracy z partnerami społecznymi.

Program jest realizowany – zgodnie z warunkami umowy – we współpracy z partnerami społecznymi.

Program jest realizowany we współpracy z partnerami społecznymi, zgodnie z warunkami umowy.

e) nie stawiamy przecinka ani przed, ani po wyrażeniach rozpoczynających się od w

celu… Choć wydaje się to oczywiste, jest to błąd nagminnie popełniany w

tłumaczeniach z angielskiego.


In order to implement the Directive, Member States shall adopt appropriate provisions...

W celu wdrożenia niniejszej dyrektywy państwa członkowskie przyjmują odpowiednie przepisy…

nie poprzedzamy przecinkiem skrótów itp., itd., ponieważ zaczynają się od spójnika „i”.

The track must be as clean and dry as possible (e.g. free of gravel, leaves, snow, etc.).

Droga musi być możliwie jak najczystsza i sucha (tzn. bez żwiru, liści, śniegu itd.).

f) nie rozdzielamy przecinkiem dwóch spójników, spójnika i zaimka względnego,

zaimka względnego i spójnika.

a że, a choć, a gdy, a jeśli, a kiedy, a mianowicie, a ponieważ, a więc, i choć, który jeśli, że aby, że gdy, że jeśli

Jeśli jednak chcemy podkreślić zdanie wtrącone, wydzielamy je dwoma przecinkami lub myślnikami.

Powiedział, że – jeśli nic mu nie przeszkodzi – przyjedzie jutro rano.

Przyjechałem przed chwilą i, choć jestem zmęczony, mam ochotę natychmiast wybrać się na zwiedzanie miasta.

g) konstrukcje, w których zaimki podobne do względnych nie są oddzielane

przecinkiem:

Zrobiłby dla niej nie wiadomo co.

Możemy obejrzeć ten film gdzie indziej.

Nie wiem gdzie.

Czasem o pozycji przecinka decyduje akcent logiczny:

Nie wiadomo kiedy, przyszedł Wacek.

lub

Nie wiadomo, kiedy przyszedł Wacek.

Stawiamy przecinek 1.3.2.2.

ROZDZIELAMY przecinkiem wszystkie pozostałe typy zdań złożonych, tj.:

wszystkie zdania podrzędnie złożone;

zdania współrzędne połączone bezspójnikowo;

Jeśli zasady interpunkcyjne zostawiają nam wybór, nie stawiamy

przecinków.


zdania współrzędne połączone spójnikami przeciwstawnymi (a, ale, lecz, jednak,

jednakże, zaś, wszakże, owszem, natomiast, tylko, tylko że, jedynie, przecież, raczej,

tymczasem, za to);

zdania współrzędne połączone spójnikami wynikowymi (więc, dlatego, toteż, to,

zatem, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, tedy, przeto);

zdania współrzędne połączone spójnikami wyjaśniającymi (czyli, to jest, to znaczy,

innymi słowy).


Wyrazy, przed którymi stawiamy przecinek:

a

(a także w połączeniach:

a gdy, a jeśli, a kiedy, a

mianowicie, a ponieważ,

a że, a więc, a choć)

aby

acz

aczkolwiek

albowiem

ale

bo

bowiem

by

byle

byleby

chociaż

chociażby

choć

choćby

chyba że (żeby)

czyli

dlatego (że, iż)

dopiero gdy (jak, kiedy)

dopóki

gdy


potem gdy, teraz gdy,

wtedy gdy, z chwilą gdy)

gdyby

gdyż

gdzie

i (= więc, toteż)

ile

ilekroć

im

inaczej

innymi słowy

iż

jako że

jednak

jednakże

jeśli

jeśliby

jeżeli

jeżeliby

lecz

ledwie

ledwo

mimo to

mimo że (iż)

natomiast

nim

o ile

po czym

podczas gdy

pomimo to

pomimo że

ponieważ

póki

przeto

skoro

skutkiem tego (czego)

tedy

to jest

to znaczy

toteż

tyle że

tylko że (iż)

tym bardziej że

tymczasem

w miarę jak

w razie gdyby

więc

właśnie gdy (jak, kiedy)

wprzód nim

wszakże

wtedy

za to

zaledwie

zanim

zaś

zwłaszcza gdy (kiedy)

zwłaszcza że (iż)

że


że aby, że aż, że gdy, że

jeśli)

żeby


Dodatkowe zasady szczegółowe:

a) spójniki wprowadzające zdania składowe bywają rozbudowane (spójniki

zespolone):

chyba że, chyba żeby, ile że, jak gdyby, jako że, mimo że, pomimo to, pomimo że,

tylko że, tym bardziej że, właśnie gdy, właśnie jak, właśnie kiedy, podczas gdy,

pod warunkiem że, w zależności od którego, w przypadku gdy, wówczas gdy,

wyłącznie jeśli, tak aby, w konsekwencji czego, zwłaszcza gdy, zwłaszcza jeśli,

zwłaszcza kiedy, zwłaszcza że

Złożenia zawierające że, gdy, jak i aby można niekiedy rozdzielić, ale tylko wtedy, gdy akcent znaczeniowy w zdaniu pada na element stojący przed spójnikiem:

Jest to możliwe, pod warunkiem że wszystkie strony wyrażą na to zgodę.

ale:

Jest to możliwe jedynie pod warunkiem, że wszystkie strony wyrażą na to zgodę.

Dokument sformułowano jasno, tak aby żadna ze stron nie miała wątpliwości.

ale:

Dokument sformułowano tak, aby żadna ze stron nie miała wątpliwości.

Najczęściej spotykane połączenia tego typu:

dlatego iż, dlatego że, dopiero gdy, podobnie jak, potem gdy, tak aby, tak by, tak

iż, tak jak, tak jakby, tak że, tak żeby, taki jak, taki sam jak, tam gdzie, tam skąd,

ten sam co, teraz gdy, to co, tym bardziej iż, tym bardziej że, w miarę jak, wtedy

gdy, z chwilą gdy

b) zdania wtrącone nie tylko poprzedzamy, ale też zamykamy przecinkiem:

Państwo członkowskie, które wydało zezwolenie, jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku.

Przecinek stawiamy przed całym członem, a nie między jego elementami:

Warunki umowy obowiązują do 31 grudnia, chyba że strony postanowią inaczej.

Alkohol nie jest wrogiem człowieka, pod warunkiem że człowiek sam go takim nie uczyni.

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o azyl posiada ważną wizę, zastosowanie mają przepisy, na podstawie których wydano taką wizę.

Uwaga!

Konstrukcja „tylko jeśli” jest niepoprawna (kalka z ang. only if). Prawidłowe

formy to: „tylko wtedy, gdy”, „wyłącznie wówczas, gdy” itp.


Czasy, kiedy decyzje podejmowano jednogłośnie, dawno minęły.

Informację o tym, że produkt działa niewłaściwie, należy przekazać przed upływem gwarancji.

c) Wyrażenia wprowadzające wyjaśnienia i wyliczenia:

czyli..., to jest..., to znaczy...

d) Wyrażenia uwypuklające treści zawarte w członie poprzednim:

na przykład, chyba, przynajmniej, zwłaszcza, prawdopodobnie, ewentualnie, nawet, raczej.

e) Wyrazy i wyrażenia oznaczające stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi:

bez wątpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrót, naturalnie, niestety, niewątpliwie, niezawodnie, oczywiście, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzeczywiście, rzecz jasna, zapewne.

f) Wyrazy poza zdaniem:

słowem, ściśle, ściślej, ściśle mówiąc, innymi słowy, krótko, inaczej.

g) zdania składowe wprowadzane przez imiesłowy zakończone na -ąc, -łszy lub -

wszy

Według nowych zasad interpunkcji przecinkiem oddzielamy wszystkie, nawet najkrótsze zdania składowe wprowadzane przez imiesłowy zakończone na -ąc, -łszy lub -wszy. Jeśli jest to zdanie wtrącone, obejmujemy je przecinkami z obu stron:

Czyniąc tak, nadawcy zakłócali konkurencję na rynku mediów.

Instytucja kredytowa zamierza, począwszy od przyszłego roku, zmienić warunki poręczeń.

Jeśli przed imiesłowem stoi spójnik, przed którym normalnie także stawia się przecinek, pozostawiamy tylko przecinek przed tym spójnikiem:

Zamknięto postępowanie, mimo że uwzględniając dotychczasowe wyniki, istniało podejrzenie naruszenia przepisów.

ale:

Zważywszy, że istniało podejrzenie naruszenia przepisów, należało kontynuować postępowanie.

Wyjątki stanowią przypadki, w których omawiany typ równoważnika stoi bezpośrednio po zaimku lub spójniku, np.:

Uwaga!

Jeśli wyrażeń tych nie da się opuścić bez szkody dla zdania (tzn. nie pełnią one

funkcji dopowiedzenia), przecinka nie stawiamy.

Zgłoszenia przesłane na przykład pocztą elektroniczną muszą być wzięte pod uwagę.


Znam ucznia, który nie zastanawiając się długo, podałby sposób rozwiązania tego zadania).

Mówiłem o osobie, która trenując codziennie, osiągnęła doskonałe rezultaty.

Szedł i machając rękami, coś do siebie mówił.

h) typowe dla tekstów prawnych wyrażenie z zastrzeżeniem... ma charakter

wtrącenia i zawsze oddzielamy je przecinkami.

i) wyliczenia

Wyliczenia i wyszczególnienia wprowadzone przez wyraz jak zawsze poprzedza przecinek.

Tłumaczymy takie akty prawne, jak: decyzje, dyrektywy, rozporządzenia.

Stawiamy lub nie 1.3.2.3.

Jednym z trudniejszych przypadków są wyrażenia przydawkowe po rzeczowniku,

wprowadzane przez imiesłowy typu -ący, -any, -ony, -ty. Generalnie zasada jest taka,

że przecinkiem oddzielamy wyrażenia stanowiące dopowiedzenie, dodatkową

informację na temat już określonego rzeczownika. Nie stawiamy przecinka, jeśli

wyrażenie określa rzeczownik wcześniej nieokreślony (zawęża jego zakres). Różnicę

widać na takim przykładzie:

Dotyczy to wszystkich państw EFTA, będących stronami umowy.

Dotyczy to wszystkich państw EFTA będących stronami umowy.

W pierwszym zdaniu mowa o wszystkich państwach EFTA, a zarazem wszystkie te państwa są stronami umowy. W drugim zdaniu mowa o tych spośród państw EFTA, które są stronami umowy. Inne przykłady:

Takim państwem jest również Turcja, kandydująca do UE.

Określenie „kandydująca do UE” jest informacją dodatkową, bo rzeczownik określony jest już przez samą nazwę, ale:

Środki te przeznaczone są dla państw kandydujących do UE.

albo:

Unia prowadzi politykę równych szans, opartą na poszanowaniu praw jednostki

Uwaga!

W polskich tekstach prawnych wyrażenie to rzadko stawia się na początku

zdania, na co wskazywałby oryginał angielski:

Subject to Article 5, every individual is entitled to access to information.

Każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo dostępu do informacji.

Subject to paragraph 3, guarantee agreements are liable to interest.

Wykonanie umów poręczenia podlega oprocentowaniu, z zastrzeżeniem ust. 3.


ale:

Unia prowadzi politykę opartą na poszanowaniu praw jednostki.

Wyrażenia porównawcze

Nie stawiamy przecinka przed członem porównawczym wprowadzonym przez wyrazy jak, jakby, jako, niż, niby, niby to, niczym, ni to, niż, podobnie – chyba że mają wyraźnie charakter dopowiedzenia.

Zrobisz to lepiej niż ja.

Jest głuchy jak pień.

Przecinek stawia się, gdy człon taki stanowi zdanie podrzędne w zdaniu złożonym.

Jest wyższy niż Piotr.

ale:

Jest wyższy, niż myślałem.

W porównaniach paralelnych (tak, jak; taki, jaki; tyle, co; ten, co; zarówno, jak i; równie, jak) przecinek można postawić, chyba że składniki porównania nie przeciwstawiają się sobie wyraźnie lub jeśli chcemy porównanie osłabić.

Mam tyle samo pracy, co w zeszłym tygodniu.

Wyrazem dosyć kłopotliwym pod względem interpunkcji jest jak

Najważniejsze zasady:

Nie stawiamy przecinka, jeśli wyrażenie wprowadzone tym wyrazem nie jest

formą zdaniową, czyli – w uproszczeniu – nie zawiera czasownika:

So far, no irregularities have been observed.

Jak do tej pory nie zaobserwowano żadnych nieprawidłowości.

In such cases, the State should act as a private investor.

W takich przypadkach państwo powinno zachowywać się jak inwestor prywatny.

Wyrażenie takie może mieć jednak charakter wtrącenia i wtedy przecinek (przecinki) są niezbędne:

Uwaga!

Należy odróżnić porównania paralelne, w których stawiamy przecinek

(wymienione powyżej), od porównań, które nie mają wyraźnego charakteru

paralelnego i w przypadku których nie stawiamy przecinka: tak samo... jak; ten

sam... co; taki... jak:

Jednostki te wchodzą w skład tej samej grupy przedsiębiorstw co operatorzy statków powietrznych.


Państwa o niskiej gęstości zaludnienia, jak Finlandia czy Szwecja, korzystają ze specjalnych funduszy pomocowych.

Jeśli jak wprowadza zdanie składowe, zawsze oddzielamy je przecinkiem

(przecinkami):

Jak widać, nie udało się jak dotychczas osiągnąć większości celów strategii lizbońskiej.

Wyrażenia taki jak nie oddziela się przecinkiem, chyba że wprowadzamy

wyliczenie – wtedy stawiamy przecinek przed taki:

Instytucje takie jak Komitet Ekonomiczno-Społeczny pełnią przede wszystkim funkcję konsultacyjną.

Są też instytucje pełniące funkcję konsultacyjną, takie jak Komitet Regionów czy Komitet Ekonomiczno-Społeczny.

tak… jak…, zarówno… jak i…

W wyrażeniach tego typu przecinek stawiamy zawsze przed jak:

Wnioski można przesyłać zarówno w formie drukowanej, jak i elektronicznej.

Dotacje na ten cel udzielane są tak przez Komisję, jak władze centralne i regionalne.

Po według…, zdaniem…, w opinii…

Według…, zdaniem…, w opinii…, zgodnie z… nie potrzeba oddzielać przecinkiem, ale można to zrobić, żeby podkreślić wtrącony (zewnętrzny) charakter tych wyrażeń.

In Commission’s opinion, such support was not fully justified.

Zdaniem Komisji tego rodzaju wsparcie nie było w pełni uzasadnione.

lub rzadziej:

Zdaniem Komisji, tego rodzaju wsparcie nie było w pełni uzasadnione.

Wyrażenia po pierwsze…, po drugie…

Są trzy możliwości: bez żadnego znaku interpunkcyjnego, z przecinkiem lub z dwukropkiem. Najlepiej kierować się wyczuciem. Nie oddzielamy, jeśli wyrażenie jest bardziej wskazaniem hierarchii ważności niż zapowiedzią wyliczenia i znaczy tyle co „przede wszystkim”:

Po pierwsze nie należy traktować Trybunału Sprawiedliwości jako instytucji zastępującej sądy krajowe.

Z kolei dwukropek jest dobrym rozwiązaniem, kiedy elementy wyliczane są długie i same w sobie zawierają przecinki. W pozostałych przypadkach najlepiej postawić przecinek.

Uwaga!

Jeżeli elementów wyliczanych w ten sposób jest więcej niż dwa, powinniśmy

poprzedzić je dwukropkiem.


Wyrażenie na przykład…

Ma ono najczęściej charakter wtrącenia, i jeśli stoi w środku zdania, oddzielamy je z obu stron przecinkami; nie stawiamy jednak przecinka po wyrazie przykład:

Products intended for children, for example, markers are usually non-toxic.

Produkty przeznaczone dla dzieci, na przykład zakreślacze, nie są zazwyczaj toksyczne.

Jeśli nie jest to wtrącenie, przecinków nie stawiamy wcale. Różnica między wyrażeniem wtrąconym a niewtrąconym bywa ważna:

Produkty sprowadzane, na przykład z Chin, podlegają odrębnej procedurze celnej.

Produkty sprowadzane na przykład z Chin podlegają odrębnej procedurze celnej.

Pierwsze zdanie jest nielogiczne, bo wynika z niego, że odrębna procedura celna dotyczy wszystkich sprowadzanych produktów. Drugie jest logiczne, gdyż oznacza, że odrębna procedura dotyczy produktów sprowadzanych tylko z określonych państw.

Formułki grzecznościowe w listach

Zwrot grzecznościowy we wstępie do listu, np. Szanowny Panie, zamykamy wykrzyknikiem lub przecinkiem. Po przecinku treść listu należy zacząć od małej litery.

Po formułkach zamykających, np. Z wyrazami szacunku itp., nie stawiamy żadnego znaku interpunkcyjnego.

Inne znaki interpunkcyjne 1.3.3.

Kropka 1.3.3.1.

Kropką zamykamy wypowiedzenie, tzn. zdanie lub jego równoważnik.

Kropka po cyfrach arabskich oznacza, że mamy do czynienia z liczebnikiem

porządkowym.

w 2. (drugiej) osobie

5. (Piąty) Pułk Strzelców

12. (Dwunasty) Konkurs Młodych Talentów

Jeśli z kontekstu jednoznacznie wynika, że został użyty liczebnik porządkowy, kropkę

pomijamy:

Basia chodzi do 5 klasy.

Zapisz to w 3 kolumnie.


Nie stawiamy też kropki przy zapisywaniu godzin, jeśli słowo „godzina” zostało użyte.

w godz. 15–17

Nie stawiamy kropki po tytułach.

Zbieg kropki i symbolu przypisu: odnośnik do przypisu na końcu zdania umieszcza się

przed kropką. Jeżeli zdanie kończy się skrótem zamkniętym kropką (np. r.), odnośnik do

przypisu stawia się po skrócie, a następnie zamyka się całe zdanie jeszcze raz kropką.

Przykład:

Badania przeprowadzono w 2007 r.1.

Dwukropek 1.3.3.2.

Dwukropka używamy przed cytatem, wyliczeniem poprzedzonym zdaniem

wprowadzającym wyliczenie i złożonym z więcej niż dwóch elementów, ale można także

poprzedzić w ten sposób zdanie będące uzasadnieniem poprzedniej myśli:

Takie praktyki stanowią zakłócenie konkurencji: przynoszą one korzyść wybranej grupie podmiotów.

Gdy cytat składa się z dwóch lub większej liczby zdań, zaczynamy go wielką literą, jeśli

jest krótszy – możemy rozpocząć literą małą.

Dwukropka nie używa się po nagłówkach, przed wykresami ani tabelami.

W przypadku gdy w tekście oryginału pojawia się dwukropek po nagłówku, zalecane

jest jego usunięcie i rozpoczęcie pierwszego zdania w danym punkcie od wielkiej litery.

W wyjątkowych przypadkach, gdy wypowiedź następująca po dwukropku rzeczywiście

stanowi kontynuację wypowiedzi rozpoczętej w nagłówku, można dwukropek

pozostawić i kontynuować zdanie z małej litery.

W przypadku zdania wprowadzającego wyliczenie po dwukropku postępujemy zgodnie

z poniższym wzorem:

Uwaga!

Nie stawiamy kropki po cyfrze oznaczającej datę, jeśli miesiąc zapisano słownie.

5 maja, 16 kwietnia.

Na końcu przypisu stawiamy kropkę, chyba że przypis kończy się linkiem – wówczas

kropki nie stawiamy.


w przypadku wyliczenia, na które składają się zdania z orzeczeniem, zaczynamy je od

wielkiej litery a na końcu każdego wyliczenia stawiamy kropkę:

1. Zdanie z orzeczeniem. [kropka]



w przypadku wyliczenia, na które składają się równoważniki zdań, zaczynamy je od

małej litery a na końcu każdego wyliczenia stawiamy średnik, przecinek albo nic:

1. równoważnik zdania [średnik, przecinek lub nic]

2. równoważnik zdania [średnik, przecinek lub nic]

3. równoważnik zdania [na końcu całego wyliczenia kropka]

W przypadku równoważników zdań dopuszczalne jest także użycie wielkich liter. Takie

rozwiązanie wymaga zakończenia każdego elementu wyliczenia kropką.

Na końcu ostatniego punktu w wyliczeniach stawiamy kropkę.

Średnik 1.3.3.3.

Średnik wydziela części wypowiedzi mocniej niż przecinek, ale słabiej niż kropka.

Używamy go niekiedy w zdaniach zawierających rozbudowane wyliczenia, w których

użyto też wielokrotnie przecinków, np.

Członkostwo w międzynarodowej komisji zostało przyznane, jak następuje: Francja, 4;

Niemcy, 5; Włochy, 3; Zjednoczone Królestwo, 1; Stany Zjednoczone, 7.

Cudzysłów 1.3.3.4.

Podstawowym cudzysłowem jest „ ”. Jeśli wprowadzamy dodatkowy cudzysłów

wewnętrzny (cytat w cytacie), używamy tzw. cudzysłowu niemieckiego: » «. Jeżeli

dodatkowo potrzebny jest jeszcze jeden poziom, używamy cudzysłowu brytyjskiego.

Poziom 1

(cytat główny)

„…” (Alt 0132/Alt 0148)

Poziom 2

(cytat w cytacie)

»…« (Alt 0187/Alt 0171)

Poziom 3

(cytat w cytacie

w cytacie)

‘…’

(Alt 0145/Alt 0146)

Nie ujmujemy w cudzysłów wyrażeń obcego pochodzenia – piszemy je kursywą.


Kropkę stawiamy zawsze po cudzysłowie.

Powiedział: „Mam tego dość”.

Inne znaki emotywne (znak zapytania, wykrzyknik, wielokropek) stawiamy albo przed

zamykającym cudzysłowem – jeśli odnoszą się do treści w jego obrębie, albo po nim –

jeśli odnoszą się do całego zdania.

Zapytał: „Masz na to czas?”.

Czy pamiętasz skąd pochodzi cytat: „Ogary poszły w las”?

Myślnik, półpauza, łącznik 1.3.3.5.

Rozróżniamy trzy znaki graficzne, które stosuje się w celu wyrażenia funkcji myślnika,

półpauzy lub łącznika.

Uwaga! W aktach zmieniających obowiązują nieco inne zasady:

W aktach zmieniających nie obowiązuje zasada, że wewnątrz cudzysłowu

umieszcza się wyłącznie znaki emotywne (znaki zapytania, wykrzykniki,

wielokropki), pozostałe zaś przenosi się poza cudzysłów. Jeśli np. informuje się o

dodaniu nowego tiret, to wewnątrz cudzysłowu będzie się musiał znaleźć

przecinek. Natomiast po cudzysłowie stosujemy interpunkcję obowiązującą w

danym kontekście.

Ten zapis uznajemy za poprawny:

W pkt 12 (decyzja Komisji 92/486/EWG) w części 1.2 dodaje się tiret w brzmieniu: „decyzją Komisji 2005/67/WE z dnia 28 stycznia 2005 r. (Dz.U. L 27 z 29.1.2005, s. 55).”.

Ważną rolę odgrywa tu potrzeba konsekwencji. O ile z kropką przed cudzysłowem,

zamiast po, można by się jakoś pogodzić, o tyle zdanie zakończone przecinkiem lub

średnikiem byłoby rażące. Z tego względu pamiętamy w tych przypadkach o

postawieniu kropki po cudzysłowie.

„- decyzja Komisji 2005/67/WE,

- decyzja Rady 2004/55/WE,”.

Ta sama reguła dotyczy tiret.

Zob. również Interpunkcja w aktach zmieniających w pkt 2.1.2.1.


Znak graficzny Symbol Opis Skrót klawiszowy (Word) Skrót klawiszowy (Studio)

Pauza — Szerokość litery M

Ctrl+Alt+- (klawisz minusa na klawiaturze

alfanumerycznej)

Ctrl+Alt+- (klawisz minusa na klawiaturze alfanumerycznej) / dostępny w menu "QuickInsert"

Pauza średnia

– Szerokość mniej więcej litery N

Ctrl+- (klawisz minusa na klawiaturze

alfanumerycznej)

Ctrl+- (klawisz minusa na klawiaturze alfanumerycznej) / dostępny w menu "QuickInsert"

Dywiz -

Szerokość równa jednej czwartej litery M

Znajduje się na klawiaturze pomiędzy klawiszem „0” a

klawiszem znaku równości / znajduje się na klawiaturze

numerycznej / Alt+0173

Znajduje się na klawiaturze pomiędzy klawiszem „0” a

klawiszem znaku równości / znajduje się na klawiaturze numerycznej / dostępny w

menu "QuickInsert" / Alt+0173

W naszych tekstach wykorzystujemy jednak tylko dwa z nich: pauzę średnią (w funkcji

myślnika i półpauzy) oraz dywiz (w funkcji łącznika).

Myślnik (pauza średnia)

Niektóre zastosowania myślnika:

wprowadza człon uogólniający lub podsumowujący

Meksyk, Dominikana, Reunion – wszystkie te miejsca chcę odwiedzić w czasie wakacji.

pozwala uniknąć powtórzeń, zastępując człon pominięty

Pan Iksiński otrzymał 20 % głosów, pan Igrek – 5 %.

zastępuje to jest, to są przed zaimkiem to

Nowa książka tego autora – to absolutny bestseller.

w bardzo rozbudowanych zdaniach służy jako sposób nawiązania do

przerwanej myśli:

Aby umożliwić działania pozwalające beneficjentom dostosować się do społeczeństwa państwa członkowskiego pod względem społeczno-kulturowym oraz uznawać wartości zawarte w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej – należy podjąć odpowiednie środki prawne.

służy do mocniejszego wydzielenia części zdania lub klarowniejszego zapisu

(zwłaszcza jeśli występuje zbyt duże nagromadzenie przecinków)

Pojedziemy nad morze, jeśli Marta – która zajmuje się teraz ważnym projektem – dostanie urlop.

Jeśli myślnik zbiega się z innym znakiem interpunkcyjnym:

a) przecinek przed myślnikiem pomijamy;

b) kropkę, pytajnik, wielokropek i wykrzyknik przed myślnikiem pozostawiamy.

Przed myślnikiem i po nim zawsze stawiamy spację.


Półpauza (pauza średnia)

Używamy jej do wyrażenia relacji „od do”.

program na lata 2007–2013

15–20 %

lekarz przyjmuje w godz. 10–15

a także wtedy, gdy wymieniamy przedział artykułów, np.:

art. 4–6

W przypadku gdy po danym przedziale liczbowym występuje jednostka miary lub inne

określenie (na przykład nazwa miesiąca), tej jednostki czy określenia nie należy

powtarzać, tj. piszemy „5–10 proc.” a nie „5 proc.–10 proc.”.

Ponadto z półpauzą i bez spacji zapisujemy złożenia typu „państwa AKP–UE”, „komitet

UE–Szwajcaria”, „umowa UE–Maroko”.

Łącznik (dywiz)

Łącznik łączy się ze znakiem literowym bezpośrednio (bez spacji). Zasadniczo jest

znakiem międzywyrazowym.

czarno-biały

Pawlikowska-Jasnorzewska

10-dniowy

Warszawa 00-930

trzecio- i drugorzędni

Łącznik służy również do dodawania końcówki liczby mnogiej do wyrazu w liczbie

pojedynczej:

dokument(-y)

państwo(-a) członkowskie

Wielokropek 1.3.3.6.

Za pomocą wielokropka umieszczonego w nawiasie kwadratowym (czasem okrągłym)

oznaczamy opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu.

Jeżeli wielokropek zbiega się z przecinkiem, średnikiem lub kropką – znaki te

opuszczamy.

Jeżeli zbiega się z pytajnikiem, wykrzyknikiem lub pauzą – znaki te pozostawiamy.

Jeśli wielokropek występuje na końcu zdania, nie stawiamy po nim kropki.


Jeśli wielokropek występuje na początku tekstu, używa się po nim spacji. Jeśli

oznaczamy nim opuszczenie fragmentu tekstu, spację umieszczamy i przed nim, i po

nim.

Należy unikać stosowania wielokropka w celu wyrażenia kontynuacji, w zamian za itd.

Ukośnik prawy 1.3.3.7.

Znaku tego używamy w celu pokazania alternatywy (i/albo), zastąpienia słowa „na” w

wyrażeniach typu km/godz. oraz zapisania ułamków (19/100) i adresów (ul. Reja 5/10.)

Przykłady niepoprawnego użycia:

Zalesie k/Warszawy (popr. Zalesie k. Warszawy),

w/g (wg).

Ukośnik wstawiany między dwoma pojedynczymi wyrazami stosuje się bez spacji.

Natomiast w przypadku gdy ukośnik występuje między dłuższymi członami, należy

przed nim i po nim wstawić spację, np.:

rozporządzenie delegowane / wykonawcze

Znak zapytania 1.3.3.8.

Znak zapytania może zbiegać się z innym znakiem interpunkcyjnym. Zwłaszcza przy

wyliczeniu po znaku zapytania może stanąć znak dzielący (najczęściej przecinek

i średnik), np.:

Przydawki odpowiadają na pytania: jaki?, który?, ile?, czyj?, czego?, z czego?.

Trzeba rzekomo mówić dokąd?, kiedy idzie o kierunek (np. Dokąd idziesz?), a gdzie?, gdy chodzi o miejsce (np. Gdzie jesteś?).

Podział wyrazów w tabeli 1.3.3.9.

Jeżeli polskie tłumaczenie nagłówków tabeli jest dłuższe niż nagłówek w oryginale, w

związku z czym nie mieści się w kolumnie i Word dokonuje (nieprawidłowego)

podziału, nie należy wprowadzać samodzielnie podziału w słowach. Podziały są

wprowadzane w drukarni, a potem (najczęściej) trafiają do korekty w Urzędzie

Publikacji.


1.4. PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE

Wstęp 1.4.1.

Większość błędów stylistycznych w tekstach tłumaczonych to „pozostałości” składni,

frazeologii lub idiomatyki języka oryginału. Stylistycznie prawidłowe tłumaczenie

powinno brzmieć jak tekst napisany od razu po polsku, bez żadnych śladów języka, z

którego dokonywany był przekład. Poniżej omówiono najczęstsze błędy tego rodzaju

pojawiające się w tłumaczeniach oraz przedstawiono wskazówki, jak ich unikać.

Przykłady pochodzą wyłącznie z tłumaczeń z języka angielskiego, ale większość zasad

omówionych w niniejszym rozdziale ma również zastosowanie do tłumaczeń z innych

języków.

Kolejność podawania znanych i nowych informacji 1.4.2.

W języku polskim obowiązuje zasada podawania w zdaniu najpierw informacji znanej,

nawiązującej do tego, co powiedziano poprzednio, a następnie uzupełniania jej

informacją nową. Taki szyk, zwany obiektywnym, ułatwia odbiorcy zrozumienie tekstu.

W języku angielskim zasada ta nie jest przestrzegana z uwagi na obowiązujący sztywny

szyk zdania. Dlatego aby polski przekład brzmiał zrozumiale i naturalnie, często

potrzebna jest zmiana kolejności informacji w stosunku do zdania źródłowego.

W zdaniu przytoczonym poniżej udział państw trzecich jest informacją znaną, była o

nim mowa we wcześniejszej części dokumentu, nowym elementem jest natomiast

informacja o tym, gdzie zapisane są warunki tego udziału. Z tego powodu informację o

tym należy umieścić w drugiej części zdania. Sugestię lepszego stylistycznie przekładu

przedstawiono w ramce:

Agreements or conventions concluded by the European Community shall lay down the conditions and detailed rules for any third-country involvement in providing additional funding to the programme.

Umowy albo konwencje zawarte przez Wspólnotę Europejską przewidują warunki i szczegółowe zasady ewentualnego udziału państw trzecich w uzupełniającym finansowaniu programu

LEPIEJ:

Warunki i szczegółowe zasady ewentualnego udziału państw trzecich w uzupełniającym finansowaniu programu są określone w umowach i konwencjach zawartych przez Wspólnotę Europejską.


Sformułowania idiomatyczne i przenośne 1.4.3.

W języku angielskim dużo częściej niż w polskim spotyka się wyrażenia idiomatyczne i

przenośne. Dosłowny przekład w takich przypadkach prowadzi najczęściej do błędów

stylistycznych, czasami także do niezamierzonego efektu humorystycznego, dlatego

tłumacząc należy najpierw ustalić sens danego idiomu czy danej metafory, a następnie

znaleźć odpowiedni sposób wyrażenia tego sensu po polsku. Oto przykład złego

tłumaczenia:

In conclusion, the Consultation process has opened a treasure chest of ideas and a desire to participate in a project understood by most to be long-term, and based on learning and constant iterative development.

Podsumowując, proces konsultacji otworzył skrzynię skarbów pełną pomysłów i chęci udziału w projekcie rozumianym jako długoterminowy, ciągły i wielokrotnie ulepszany rozwój oparty na uczeniu się.

Autor pisząc treasure chest miał oczywiście na myśli bogactwo i różnorodność

pomysłów, stąd następująca propozycja bardziej optymalnego przekładu:

Podsumowując, proces konsultacji stał się źródłem bardzo wielu różnorodnych pomysłów i zachęcił uczestników do udziału w projekcie, który wielu z nich postrzega jako przedsięwzięcie długoterminowe, oparte na uczeniu się i stałym rozwoju.

Strona bierna 1.4.4.

W polszczyźnie nieuzasadnione użycie strony biernej czyni wypowiedź mniej

zrozumiałą, dlatego jeśli istnieje taka możliwość (tj. jeśli wyjściowe zdanie w stronie

biernej zawiera informacje zarówno o czynności, jak i o jej wykonawcy), lepiej stosować

stronę czynną. Oto przykłady:

Assistance to recover duties, taxes or fines is not covered by this Protocol.

Pomoc w zakresie odzyskiwania ceł, podatków lub grzywien nie jest objęta niniejszym Protokołem.

Niniejszy protokół nie obejmuje pomocy w zakresie odzyskiwania ceł, podatków lub grzywien.

The European Parliament shall be informed by the Commission of committee proceedings on a regular basis.

Parlament Europejski jest regularnie informowany przez Komisję o pracach komitetu.

Komisja regularnie informuje Parlament Europejski o pracach komitetu.


Liczba pojedyncza i mnoga 1.4.5.

W języku polskim niektóre rzeczowniki nie posiadają liczby mnogiej: należy do nich np.

polityka. W angielskich tekstach rzeczowniki te występują często w liczbie mnogiej, tak

jak w poniższych przykładach – można je przełożyć, używając liczby pojedynczej.

This Directive does not affect Member States' prophylactic vaccination policies.

Niniejsza dyrektywa nie narusza polityk państw członkowskich z zakresu szczepień profilaktycznych.

LEPIEJ:

Niniejsza dyrektywa nie wpływa na politykę w dziedzinie szczepień profilaktycznych realizowaną przez poszczególne państwa członkowskie.

compatible with other Community policies

zgodne z innymi politykami Wspólnoty

zgodne z polityką Wspólnoty w innych dziedzinach

Użycie liczby mnogiej nie jest jednak błędem, zwłaszcza jeżeli mowa jest o różnych

politykach prowadzonych przez państwa członkowskie, np.:

Porównanie polityk gospodarczych państw strefy euro

Odwrotnym przykładem jest słowo informacja, którego angielski odpowiednik nie ma

liczby mnogiej. Zdarzają się jednak przypadki, w których z kontekstu wynika, że

prawidłowym odpowiednikiem information byłoby słowo informacje w liczbie mnogiej,

tak jak w poniższym przykładzie:

The employer shall ensure that information on emergency arrangements involving hazardous chemical agents is available. The relevant internal and external accident and emergency services shall have access to this information.

Pracodawca zapewnia dostępność informacji dotyczącej ustaleń o stanie zagrożenia związanym z niebezpiecznymi środkami chemicznymi. Stosowne wewnętrzne i zewnętrzne służby ochronne mają dostęp do tej informacji.

Oto poprawiona wersja:

Pracodawca zapewnia dostępność informacji dotyczących ustaleń o stanie zagrożenia związanym z niebezpiecznymi środkami chemicznymi. Informacje te udostępnia się właściwym wewnętrznym i zewnętrznym służbom ochronnym.


Warto również zwrócić uwagę na tłumaczenia rzeczowników, których ewentualną liczbę

mnogą oznacza się po angielsku przez dodanie nawiasu, np. Member State(s). W

tłumaczeniu na język polski jest to o tyle kłopotliwe, że uzgodnienia liczby wymagają

również inne części zdania (przymiotniki i czasowniki).

Urząd Publikacji w swoim przewodniku proponuje różne rozwiązania tej kwestii

(http://publications.europa.eu/code/pl/pl-4100600.htm), zwracając uwagę, że forma z

lub może być najlepszą opcją.

Czyli zamiast:

W przypadku stwierdzenia, że cel(-e) w zakresie skuteczności działania, zawarty(-e) w planie skuteczności działania, jest/są niezgodne z ogólnounijnymi celami i nie wnosi(-szą) odpowiedniego wkładu w ich realizację, ...

być może lepiej by było napisać:

W przypadku stwierdzenia, że cel lub cele w zakresie skuteczności działania, zawarte w planie skuteczności działania, są niezgodne z ogólnounijnymi celami i nie wnoszą odpowiedniego wkładu w ich realizację, ...

W niektórych przypadkach można się również zastanowić nad użyciem wyłącznie liczby

mnogiej. Przykładowo w nagłówku tabeli: forma Państwo(-a) pochodzenia jest

prawdopodobnie funkcjonalnie równoznaczna z Państwa pochodzenia – sama forma

mnoga nie przesądza o tym, że w danej rubryce należy podać więcej niż jedną nazwę

państwa.

Jeżeli stosujemy połączenie liczby pojedynczej i mnogiej, końcówkę w nawiasie zawsze

zapisujemy z dywizem: jakiego(-ich), akt(-y) (nie: *akt(y)). Należy zwrócić uwagę na

formę końcówki: nie: *w którym(-ch), ale: w którym(-ych),

Zawsze na pierwszym miejscu stawiamy wyraz w liczbie pojedynczej, a po nim wyraz w

liczbie mnogiej: Na wniosek kraju(-ów)…

Zasada ta obowiązuje również wtedy, kiedy forma liczby mnogiej jest formą krótszą niż

forma liczby pojedynczej. W takim wypadku zapisujemy w nawiasie cały wyraz w liczbie

mnogiej, a nawias oddzielamy od słowa w liczbie pojedynczej spacją:

nie: (w dopełniaczu) *nazw(-y), ale: nazwy (nazw)

nie: (w dopełniaczu) *państw(-a), ale: państwa (państw)

Zgodność przypadku w związkach rządu 1.4.6.

W tłumaczonych dokumentach dość często spotyka się wyliczenia podobne do

przytoczonego poniżej:

the safekeeping and management of shares, interests in companies and associations, debentures and other

przechowywanie i zarządzanie akcjami, udziałami w spółkach i stowarzyszeniach, zobowiązaniami i



securities or negotiable instruments innymi papierami wartościowymi

Podane wyżej tłumaczenie jest gramatycznie błędne, ponieważ w języku polskim w

związkach rządu wyraz poboczny musi występować w przypadku narzuconym przez

wyraz centralny, nie można zatem powiedzieć przechowywanie udziałami. Powyższy

przykład jest oczywiście bardziej skomplikowany, i dlatego tłumaczenie musi wiązać się

z większą ingerencją w konstrukcję zdania. Prawidłowo należy napisać:

przechowywanie akcji, udziałów w spółkach i stowarzyszeniach, zobowiązań i innych papierów wartościowych oraz zarządzanie nimi

Nominalizacja 1.4.7.

Konstrukcje zawierające zbyt wiele rzeczowników odczasownikowych sprawiają, że

tekst brzmi nazbyt urzędowo, i utrudniają zrozumienie treści. Pomimo że tendencja do

nominalizacji jest obecnie powszechna w języku urzędowym, czasami lepiej zastąpić

konstrukcje rzeczownikowe zdaniami podrzędnymi. Mimo że są one dłuższe, sprawiają,

że przekaz staje się bardziej czytelny i dynamiczny.

*W celu zarejestrowania się w systemie konieczne jest wypełnienie formularza.

Lepiej:

Aby zarejestrować się w systemie, należy wypełnić formularz.

Logika spójników 1.4.8.

and/or a różnica między lub i albo 1.4.8.1.

W języku polskim przyimek lub oznacza alternatywę łączną, zaś przyimek albo –

alternatywę rozłączną. Zatem zdanie:

Rolnicy mogą uprawiać len lub konopie.

oznacza, że rolnicy mogą uprawiać len, konopie, albo obie te rośliny jednocześnie,

natomiast zdanie:

Rolnicy mogą uprawiać len albo konopie.

znaczy, że uprawiając len, nie można uprawiać konopi, i odwrotnie.

W związku z tym właściwym odpowiednikiem wyrażenia and/or w polszczyźnie jest

samo lub. Nie ma potrzeby stosowania i/lub.

Równocześnie należy pamiętać o tym, że tradycyjny podział na alternatywę rozłączną i

łączną często nie jest już przestrzegany, nawet przez polskiego ustawodawcę, a oba


przyimki stosowane są zamiennie na podobieństwo pary i i oraz, głównie dla potrzeb

stylistycznych.

lub i ani w wyrażeniach z przeczeniem 1.4.8.2.

Kiedy or lub and/or występują po przeczeniu, tak jak w cytowanym tutaj fragmencie,

prawidłowym polskim odpowiednikiem tych spójników jest zazwyczaj ani:

Biocidal products shall not be made available on the market or used unless authorised in accordance with this Regulation.

Produktów biobójczych nie można udostępniać na rynku ani stosować, jeśli nie uzyskały pozwolenia zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

Przyimek for wyrażający cel 1.4.9.

W poniższym przykładzie angielski przyimek for wyraża cel:

For more efficient communication with the citizens, it is necessary to rethink the concept of public consultations..

Dla skuteczniejszej komunikacji z obywatelami należy ponownie zastanowić się nad koncepcją konsultacji społecznych.

W języku polskim wyrażenia dla + rzeczownik (często odczasownikowy) również mogą

oznaczać cel, ale w słownikach podkreśla się, że takie konstrukcje mają charakter

bardzo oficjalny i są charakterystyczne dla tekstów prawnych. Dlatego w zależności od

kontekstu warto czasami użyć innego wyrażenia, np.:

W celu skuteczniejszej komunikacji […]

czy też:

Aby umożliwić skuteczniejszą komunikację […]

Spójnik however na początku zdania 1.4.10.

W języku angielskim często mamy do czynienia ze zdaniami rozpoczynającymi się od

spójnika however. Przykładem może być następujące zdanie:

However, the Hellenic Republic shall have an additional time limit of one year in which to conform to these other provisions.

Jednakże, Republika Grecka uzyska dodatkowy termin jednego roku na przyjęcie tych pozostałych przepisów.

Dla polskiego odbiorcy przekład ten wygląda sztucznie, po pierwsze ze względu na

umieszczenie spójnika w nienaturalnym dla niego miejscu, a po drugie użycie jego mniej

powszechnej formy (dodatkowo popełniono tu błąd interpunkcyjny – za jednakże nie


powinno być przecinka). Dużo lepszym rozwiązaniem użycie słowa jednak

umiejscowionego za orzeczeniem:

Republika Grecka uzyska jednak dodatkowy termin jednego roku na przyjęcie tych pozostałych przepisów.

Następstwo czasów 1.4.11.

W języku angielskim obowiązuje zasada następstwa czasów (sequence of tenses),

zgodnie z którą w wyrażeniach takich, jak przytoczone poniżej, czasownik w zdaniu

podrzędnym musi zgadzać się pod względem czasu gramatycznego z czasownikiem w

zdaniu nadrzędnym. W języku polskim zasada ta nie ma zastosowania. Przytoczone

poniżej oryginalne tłumaczenie jest może poprawne stylistycznie, ale ma inny sens niż

zdanie oryginalne: dla polskiego odbiorcy znaczy ono, że Rada była gotowa zakończyć

izolację Turków na wcześniejszym etapie, ale w chwili wypowiadania oświadczenia

mogła już mieć inne zdanie.

In this context, the Council stated that it was determined to end the isolation of the Turkish Cypriot community.

W tym kontekście Rada oświadczyła, że była zdecydowana zakończyć izolację społeczności Turków cypryjskich.

Prawidłowy polski przekład powinien brzmieć:

W tym kontekście Rada oświadczyła, że jest zdecydowana zakończyć izolację społeczności Turków cypryjskich.

Wykonawca czynności 1.4.12.

Język angielski dopuszcza konstrukcje w rodzaju this communication proposes that czy

the proposal aims to, których dosłowne tłumaczenie na język polski prowadzi do błędów

gramatycznych – w polszczyźnie bowiem komunikat, wniosek czy poprawka nie mogą

być wykonawcami czynności.

The above-mentioned Communication proposes that the Institutions should actively explore how best to remove obsolete and potentially misleading information from the acquis

Cytowany powyżej komunikat proponuje, aby instytucje aktywnie poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji.


Prawidłowo należy użyć formy bezosobowej:

W cytowanym powyżej komunikacie proponuje się, aby instytucje aktywnie poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji.

albo użyć innego czasownika:

Cytowany powyżej komunikat zawiera propozycję, aby instytucje aktywnie poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji.

Podobnie w drugim przykładzie:

The amended proposal aims to adapt the original proposal.

Zmieniony wniosek dąży do dostosowania wniosku początkowego.

Celem zmienionego wniosku jest dostosowanie wniosku początkowego.

Nie ma natomiast przeszkód, by stosować przyjęte w polskim języku prawnym

określenia: „ustawa/ przepis/ rozporządzenie itp. określa/ stanowi/ przewiduje…”.

Podmiot złożony a forma orzeczenia 1.4.13.

Zasadniczo w przypadku podmiotu złożonego (szeregowego) zawsze dopuszczalne jest

użycie orzeczenia w liczbie mnogiej. Szczegółowe przypadki omówiono poniżej.

forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym połączonym spójnikami łącznymi (i,

oraz itp.)

zgodnie z ogólną zasadą orzeczenie przyjmuje liczbę mnogą:

Rada i Komisja podejmują decyzję….

Jest to jedyne poprawne rozwiązanie, kiedy podmioty mają różny rodzaj gramatyczny, i to niezależnie od tego, czy podmiot występuje przed orzeczeniem, czy po nim:

W negocjacjach brały udział Komisja i Parlament.

Komisja i Parlament brały udział w negocjacjach.

orzeczenie w liczbie pojedynczej jest dopuszczalne, jeśli:

wszystkie części podmiotu są rzeczownikami abstrakcyjnymi o tym samym

rodzaju gramatycznym:


Biologia i medycyna interesowały go od lat / Biologia i medycyna interesowała go od lat

Ocena i weryfikacja kryteriów zostanie przeprowadzona we wskazanym wcześniej terminie.

Należy jednak rozważyć, czy zastosowanie liczby pojedynczej nie zmieni znaczenia (w przypadku drugiego z powyższych przykładów można zadać sobie pytanie, czy mamy do czynienia z jedną czynnością „ocena i weryfikacja”, czy z dwiema różnymi czynnościami: „ocena” i „weryfikacja”);

orzeczenie stoi przed podmiotem, a jego składniki mają ten sam rodzaj

gramatyczny:

Zgodę wydała Komisja i Rada.

forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym połączonym spójnikami rozłącznymi

(albo, lub, ani itp.)

Orzeczenie w liczbie pojedynczej lub mnogiej (przy czym częściej używa się w

tym wypadku liczby pojedynczej), gdy składniki podmiotu mają ten sam rodzaj

gramatyczny:

Rada albo Komisja podejmie decyzję = Rada albo Komisja podejmą decyzję

Ani Parlament, ani Komitet Regionów nie wyraził sprzeciwu = Ani Parlament, ani Komitet Regionów nie wyraziły sprzeciwu

Decyzję podejmie Komisja lub Rada [częściej używane] = Decyzję podejmą Komisja lub Rada

Jeżeli każdy ze składników podmiotu ma inny rodzaj, to orzeczenie powinno

być w liczbie mnogiej:

Parlament lub Komisja podejmą decyzję...

Ani rzecznik praw obywatelskich, ani opozycja parlamentarna nie wystąpili przeciwko tej decyzji [nie: nie wystąpił, nie: nie wystąpiła]

Językoznawcy nie są zgodni, jaką formę powinno przyjąć orzeczenie stojące przed podmiotem, jeśli składniki podmiotu mają różny rodzaj gramatyczny. Rozwiązaniem może być przeniesienie orzeczenia za podmiot i użycie liczby mnogiej.

ustalanie rodzaju orzeczenia przy podmiocie szeregowym

jeśli choć jeden ze składników podmiotu oznacza osobę płci męskiej, to używa

się rodzaju męskoosobowego:

Przewodniczący Parlamentu i prezes Trybunału wydali oświadczenie

Szef, jego dwie zastępczynie i asystentka wzięli udział w naradzie

w pozostałych wypadkach używa się rodzaju niemęskoosobowego:

Komisja i Parlament postanowiły…

Komisja i Rada podjęły decyzję…

Komitety i komisje podjęły współpracę…


Posiedzenia Rady Europejskiej 1.4.14.

Za niepoprawne uznano sformułowania Rada Europejska z grudnia, czy też Rada

Europejska z Göteborga.

Zaleca się inne formy, np. grudniowa Rada Europejska, Rada Europejska na grudniowym

posiedzeniu, Rada Europejska obradująca w Göteborgu itp.

dwa lub więcej 1.4.15.

Konstrukcja typu dwa lub więcej jest problematyczna, dlatego lepiej powiedzieć: dwa

(np. systemy prawne) lub większa ich liczba.

Innym rozwiązaniem jest zastosowanie wyrażenia co najmniej, czyli pisanie co najmniej

dwa zamiast dwa lub więcej.

may not 1.4.16.

Należy pamiętać, że angielskie may not oznacza zakaz, a nie dopuszczenie możliwości

niezrobienia czegoś:

Operators may not apply to be registered.

Importerzy mogą nie ubiegać się o rejestrację.

Prawidłowe tłumaczenie to:

Importerzy nie mogą ubiegać się o rejestrację.

Inny przykład, w którym problemem okazało się oddanie po polsku sensu połączenia

czasownika modalnego may z czasem present perfect. W tym wypadku prawidłowe

oddanie znaczenia i zachowanie stylistycznej poprawności wymagało poważniejszej

ingerencji w strukturę zdania:

Expenditure eligible for financing may not have been incurred before the grant application was lodged

Wydatki uprawnione do finansowania nie mogą zostać poniesione przed złożeniem wniosku o przyznanie dotacji

Do sfinansowania nie kwalifikują się wydatki poniesione przed złożeniem wniosku o przyznanie dotacji

Żeńskie formy nazw funkcji i urzędów 1.4.17.

Nazwy funkcji i sprawowanych urzędów mają formy męskie, jeżeli obok nich występuje

nazwisko męskie, lub żeńskie, jeżeli obok nich występuje nazwisko żeńskie. Odmienia

się wówczas elementy przymiotnikowe nazwy stanowiska:


Wiceprzewodnicząca Komisji, Kristalina Georgiewa

Wysoka Przedstawiciel, Federica Mogherini

Dyrektor Generalna, Nadia Calviño

Jeżeli w danym dokumencie nie pojawia się informacja o osobie zajmującej dane

stanowisko, nazwę funkcji należy podać w formie męskiej.

Miejsce zaimka który 1.4.18.

Zaimek który występuje zwykle na pierwszym miejscu w zdaniu podrzędnym i odnosi

się do ostatniego rzeczownika w zdaniu nadrzędnym. Może być poprzedzony tylko

przyimkiem lub jednym z poniższych wyrażeń przyimkowych (połączenia

sfrazeologizowane):

na podstawie którego, w ramach którego, w pobliżu którego, w skład którego, w ciągu

którego, przy pomocy którego, na mocy którego, w braku którego, w razie którego

Miejsce spójników bowiem, natomiast i zaś 1.4.19.

Są to spójniki wyłącznie międzyzdaniowe, używane zwykle po pierwszym lub po

następnych wyrazach przyłączanego zdania składowego:

niepoprawnie: *Unowocześnienie regulacji mogłoby zachęcić do świadczenia usług w innych państwach członkowskich, bowiem stworzyłoby nowe możliwości rynkowe dla unijnych przedsiębiorstw [...].

poprawnie: Unowocześnienie regulacji mogłoby również zachęcić do świadczenia usług w innych państwach członkowskich, stworzyłoby bowiem nowe możliwości rynkowe dla unijnych przedsiębiorstw [...].

niepoprawnie: *Należy wprowadzić wymóg ustanowienia bezpiecznych procedur, zaś produkty należy stosować przy użyciu odpowiednich środków ochrony indywidualnej [...].

poprawnie: Należy wprowadzić wymóg ustanowienia bezpiecznych procedur, produkty zaś należy stosować przy użyciu odpowiednich środków ochrony indywidualnej [...].

Spójnik zatem 1.4.20.

Spójnik zatem oznacza tyle co „więc” i wprowadza zdanie podrzędne wynikowe. Nie

można go łączyć z takimi spójnikami, jak „i”, „oraz” itp.

*Warunek ten spełniono dnia 20 sierpnia 2012 r. i konwencja weszła zatem w życie dnia 20 sierpnia 2013 r.

Warunek ten spełniono dnia 20 sierpnia 2012 r., konwencja weszła zatem w życie dnia 20 sierpnia 2013 r.

Jednocześnie należy zauważyć, że konstrukcja a zatem jest poprawna:

Komitet zidentyfikował pewną liczbę substancji, które mogą powodować reakcje alergiczne, a zatem konieczne będzie ograniczenie ich stosowania.


Inne problematyczne słowa i wyrażenia 1.4.21.

W tej części przedstawiono problemy wynikające stąd, że najbardziej oczywiste polskie

odpowiedniki niektórych słów i wyrażeń obcojęzycznych nie funkcjonują dobrze w

kontekstach, w których pojawiają się one w tłumaczonych dokumentach. Obok

stylistycznie niefortunnych tłumaczeń przedstawiamy propozycje lepszych rozwiązań.

strengthen 1.4.21.1.

strengthen the role of the Parliament wzmocnić rolę Parlamentu

lepiej:

powierzyć ważniejszą rolę Parlamentowi

lub

wzmocnić pozycję Parlamentu

strengthen the human dimension of Europe wzmocnić ludzki wymiar Unii Europejskiej

lepiej: podkreślić / uwypuklić / zaakcentować ludzki wymiar Unii Europejskiej

strengthening the social dialogue wzmocnienie dialogu społecznego

lepiej: ożywianie/ rozwijanie / promowanie dialogu społecznego

strengthening rural development policy wzmocnienie działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

lepiej:


poprawa skuteczności działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

lub

skuteczniejsza realizacja polityki rozwoju obszarów wiejskich

strengthening the conditions for price stability umocnienie warunków stabilności cen

lepiej: tworzenie warunków [lepiej] sprzyjających stabilności cen

ensure that 1.4.21.2.

Jako odpowiednik angielskiego ensure that w znaczeniu „sprawiać, że coś jest pewnym”

stosujemy czasownik zapewniać w połączeniu z rzeczownikiem albo wyrażenie

zapewniać, aby/by:

To this end, Member States shall ensure that a continuous position monitoring system is installed for certain categories of Community vessels.

W tym celu państwa członkowskie zapewniają wprowadzenie systemu stałego monitorowania pozycji określonych kategorii statków wspólnotowych.

Member States shall ensure that prescriptions contain at least the elements set out in the Annex.

Państwa członkowskie zapewniają, aby recepty zawierały co najmniej elementy określone w załączniku.

Należy również pamiętać o tym, że konstrukcja zapewniać, że, choć jest poprawna

gramatycznie, nie jest prawidłowym tłumaczeniem ensure that.

relevant 1.4.21.3.

Proponowane tłumaczenia to: odpowiedni, stosowny, właściwy, dany, istotny, odnośny,

przedmiotowy.

details enabling precise identification of the relevant product or consignment of products

szczegóły umożliwiające precyzyjną identyfikację odnośnych produktów lub partii produktów


lepiej:

wszelkie dane umożliwiające precyzyjną identyfikację odpowiednich produktów lub partii produktów

The European Commission shall notify the former Yugoslav Republic of Macedonia of the relevant amount.

Komisja Europejska notyfikuje przedmiotowe kwoty byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii.

lepiej:

Komisja Europejska powiadamia byłą jugosłowiańską republikę Macedonii o wysokości takiej kwoty.

Czasami stylistyczna poprawność może wymagać zastąpienia tego słowa omówieniem

odpowiednim do kontekstu, tak jak w poniższym przykładzie:

As of 1 January the relevant Polish legislation is no longer in compliance with the provisions of Community law.

od dnia 1 stycznia odpowiednie ustawodawstwo polskie nie jest zgodne z przepisami wspólnotowymi.

lepiej:

Od dnia 1 stycznia polskie przepisy ustawowe w omawianej kwestii nie są zgodne z prawem wspólnotowymi.

na rzecz, w zakresie, w celu, w dziedzinie, w przypadku, w ramach, w 1.4.21.4.kontekście

Użycie wyrażeń na rzecz, w zakresie, w celu itp. często jest podyktowane składnią języka

oryginału i innymi zasadami nominalizacji. Może być to jedyny sposób przełożenia

angielskich przyimków on, for, in, to. Warto jednak pamiętać o innych, prostszych

rozwiązaniach, jak w poniższych przykładach:

standards on measurements normy w zakresie pomiarów


lepiej:

normy pomiarowe / dotyczące pomiarów

safety requirements wymagania w zakresie bezpieczeństwa

lepiej:

wymogi bezpieczeństwa

measures to mitigate the risk środki na rzecz ograniczenia ryzyka

lepiej:

środki ograniczające ryzyko

measures necessary to prevent accidents środki niezbędne w celu zapobiegania wypadkom

lepiej:

niezbędne środki zapobiegania wypadkom

Wyrażenie na rzecz jest często nadużywane z rzeczownikami abstrakcyjnymi.

* demonstracja na rzecz pokoju lepiej: demonstracja poparcia dla pokoju

* usługi na rzecz niepełnosprawnych dobrze: usługi dla niepełnosprawnych

* opowiedzieć się na rzecz czegoś dobrze: opowiedzieć się za czymś


it is appropriate 1.4.21.5.

Wyrażenie it is appropriate występujące w motywach aktu prawnego tłumaczy się z

użyciem czasownika należy. Przykładowo:

It is appropriate to modify the existing limits.

Należy zmienić obecne ograniczenia.

Uwaga!

Podane w niniejszym rozdziale przykłady służą jedynie zilustrowaniu powszechnych

błędów stylistycznych, nie są natomiast obowiązującymi modelami tłumaczenia

wyrażeń podobnych do przytoczonych tutaj.

.


1.5. INNE ZASADY

Skróty i skrótowce 1.5.1.

Skróty to litery lub grupy liter, tworzone w przypadku często używanych i znanych

wyrazów lub połączeń wyrazowych, ale odczytywane jako pełne wyrazy, np. p. (pan), PS

(post scriptum), e.i. (eo ipso — tym samym).

Skrótowce to wyrazy powstałe z pierwszych liter lub grup liter nazwy co najmniej

dwuwyrazowej. Zazwyczaj są to nazwy instytucji, przedsiębiorstw, organizacji, państw.

Odczytuje się je jakby były pełnymi wyrazami, np. PAN (Polska Akademia Nauk), GUGiK

(Główny Urząd Geodezji i Kartografii).

Skrótowce angielskie czy polskie? 1.5.1.1.

Angielskie skrótowce nazw programów, instytucji itp. w tłumaczeniu na język polski z

reguły pozostają w wersji angielskiej, chyba że istnieje uzus stosowania skrótowców

polskich. Przykłady często używanych polskich skrótowców to: WPR (wspólna polityka

rolna), EFR (Europejski Fundusz Rozwoju), EFRR (Europejski Fundusz Rozwoju

Regionalnego).

Skróty i skrótowce – użycie i gramatyka 1.5.1.2.

Przy pierwszym wystąpieniu w tekście należy podać opis w języku polskim (z wyjątkiem

powszechnie znanych skrótów i skrótowców, np. UE), a następnie w nawiasie skrót lub

skrótowiec.

Należy unikać nadmiernego, niepotrzebnego używania skrótów i skrótowców.

W przypadku ich użycia w tekście obowiązują następujące zasady:

jeżeli jest taka możliwość i nie „przedłuża” to treści dokumentu, nie stosuje się

skrótów w ogóle, pisząc całe formy, zwłaszcza w przypadkach gdy polskie skróty nie

są w powszechnym użyciu;

jeżeli polskie skróty nie funkcjonują, a używanie pełnych form wiązałoby się ze

znacznym „wydłużeniem” dokumentu i powstaniem mało czytelnych, długich zdań,

przy pierwszym wystąpieniu należy podać pełną nazwę po polsku, w nawiasie skrót

angielski wraz z jego rozwinięciem lub skrót polski, a później konsekwentnie stosuje

się tylko skrót.

Liczba i rodzaj gramatyczny skrótowca mogą zostać określone w dwojaki sposób:

przez nadanie skrótowcowi liczby i rodzaju wyrazu nadrzędnego po rozwinięciu

skrótu (np. UE była ... w rodzaju żeńskim, ponieważ rozwinięciem skrótu jest Unia

Europejska była ...)

przez nadanie skrótowcowi cech gramatycznych zgodnie z zasadami zależnymi od

jego pisowni i wymowy (np. skróty zakończone spółgłoską w wymowie i pisowni


mają rodzaj męski); szczegółowe zasady na ten temat można znaleźć w Słowniku

poprawnej polszczyzny.

Skrótowce instytucji i organów Unii 1.5.1.3.

Europejski Bank Centralny – EBC

Europejski Bank Inwestycyjny – EBI

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny – EKES

Europejski Trybunał Obrachunkowy – ETO

Europejski Trybunał Sprawiedliwości – ETS

Komisja Europejska – KE

Komitet Regionów – KR

Parlament Europejski – PE

Rada Europejska – brak skrótowca

Rada Unii Europejskiej – brak skrótowca

Odpowiednik angielskiego wyrazu see 1.5.1.4.

Angielski wyraz see (np. see Report on ...) należy tłumaczyć skrótem zob. Jeżeli wyraz

występuje na początku zdania w obrębie tekstu (nie w przypisach), piszemy go w pełnej

formie („Zobacz”). Po skrócie zob. używamy mianownika (np. zob. dyrektywa ... )

Liczby i daty 1.5.2.

Pisownia liczb 1.5.2.1.

Liczby zapisuje się zasadniczo w takiej formie, w jakiej pojawiają się w oryginale, tzn.

liczebniki zapisane cyframi zapisujemy takimi samymi cyframi, a liczebniki w formie

słownej oddajemy formą słowną. Wyjątkiem mogą być niektóre użycia liczebników

porządkowych (np. in the 20th century – w XX wieku).

W liczebnikach pięciocyfrowych i dłuższych cyfry oddzielamy od końca po trzy rzędy

jednostek spacją, nigdy kropką, np. 2 152 260.

W przypadku liczebników czterocyfrowych oddzielamy spacją trzy ostatnie cyfry

jedynie w tekstach przeznaczonych do publikacji w Dzienniku Urzędowym, np.

2 000 EUR. W pozostałych tekstach liczebniki czterocyfrowe zapisujemy bez spacji, tj.

2000 EUR.

Części dziesiętne oddzielamy przecinkiem, np. 230,35.

W tekstach prasowych zaleca się stosowanie skrótów zamiast symboli czy pełnych liczb,

np. 60 proc., 5 st., 600 tys. Zaleca się również stosowanie słownej formy liczebników

poniżej dziesięciu (np. w terminie ośmiu dni, ale: 345 kandydatów).


Pisownia dat 1.5.2.2.

Daty i godziny zapisuje się zwykle w formie liczbowej. Nazwy miesięcy podajemy

zgodnie z oryginałem, jeżeli miesiąc zapisany jest słownie, oddajemy go słownie, np. 1

października 2001 r., jeżeli liczbowo, oddajemy go liczbowo. Daty w Dzienniku

Urzędowym, zapisuje się bez zera, np. Dz.U. L 123 z 2.3.2006, s. 3.

Słowo „dzień” dodajemy przed datami, w których nazwa miesiąca została podana

słownie. Wtedy też po roku dodajemy skrót „r.”.

Powyższe uwagi nie dotyczą tabel.

Warto przypomnieć, że nazwa miesiąca występuje w dopełniaczu, np. ósmy marca, po

ósmym marca, 24–25 maja.

Bywa, że końcowa formuła w umowach międzynarodowych w oryginale jest zapisywana

słownie, co odzwierciedla się w tłumaczeniu, np. sporządzono w Brukseli dnia ósmego

kwietnia roku dwa tysiące siódmego.

Nie oddziela się przecinkiem daty w wyrażeniu: Sporządzono w Brukseli dnia 1 maja

2007 r.; ale w nagłówku dokumentu zapisuje się datę w następującej formie: Bruksela,

dnia 1 maja 2015 r. Wyjątek stanowią komunikaty prasowe, w których datę zapisujemy

bez słowa „dnia”: Bruksela, 1 maja 2015 r.

Zapis walut 1.5.2.3.

Podając w tekście kwotę wyrażoną w jakiejś walucie, w tabelach i w wyliczeniach używa

się trzyliterowych symboli walut, np. 12 EUR, 75 GBP, 100 000 PLN. W pozostałych

przypadkach i w tekstach prasowych stosuje się pełną formę waluty, np. wprowadzenie

euro w Słowenii.

W prawie unijnym skróty nazw walut państw członkowskich odpowiadają kodom ISO

4217; waluty podawane są w kolejności alfabetycznej według skrótów nazw, z

wyjątkiem waluty euro, która jest zawsze na początku:

Państwa członkowskie

EUR euro

BGN lew bułgarski

CZK korona czeska

DKK korona duńska


EEK korona estońska

HRK kuna chorwacka

GBP funt szterling

HUF forint węgierski

LTL lit litewski

LVL łat łotewski

PLN złoty polski

RON lej rumuński

SEK korona szwedzka

W zakresie nazw, symboli i definicji jednostek miar należy korzystać z tekstu dyrektywy

Rady 80/181/EWG (Dz.U. L 39 z 15.2.1980, s. 40).

Symbole 1.5.3.

Przed znakami „%” i „°C” w tekstach, które będą publikowane w Dzienniku Urzędowym

(czyli tekstach legislacyjnych oraz komunikatach i sprawozdaniach Komisji), należy

używać spacji. W pozostałych tekstach wspomniane znaki należy zapisywać zgodnie z

typografią polską, czyli bez spacji, np. 20%, 36°C.

Adresy i listy 1.5.4.

Tłumaczenie adresów 1.5.4.1.

Szczegółowe informacje na temat adresów można znaleźć w Przewodniku redakcyjnym

Urzędu Publikacji:



Zasadniczo w danych adresowych należy przetłumaczyć tylko nazwę państwa oraz dane

do kontaktów, których nie umieszcza się na kopercie: tel., faks, linia bezpośrednia, adres

e-mail.

Przykładowa stopka adresowa w pismach Komisji wygląda tak:

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:31980L0181&qid=1453452962241

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:31980L0181&qid=1453452962241




Commission européenne, 1049 Bruxelles / Europese Commissie, 1049 Brussel – Belgia.

Tel.: XXX. Biuro: XXX. Tel.: linia bezpośrednia XXX. Faks: XXX

Adres przedstawiciela RP 1.5.4.2.

W dokumentach kierowanych do Przedstawicielstwa RP w Brukseli pojawia się często

konieczność wpisania adresu przedstawiciela danego państwa.

Adres polskiego przedstawiciela:

Jego Ekscelencja Marek Prawda

Stały Przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej

Rue Stevin 139

1000 BRUXELLES/BRUSSEL

W przypadku gdy w języku oryginału podawany jest pełny tytuł ambasadora (ang.

Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary), stosujemy następujące tłumaczenie:

Marek Prawda, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny

Uwaga!

W tekstach publikowanych w Dzienniku Urzędowym UE adresy w Brukseli mają

specyficzną formę. Pierwszą część adresu można zapisać albo w dwóch językach,

albo w jednym (najlepiej w języku powszechnie stosowanym w komunikacji

międzynarodowej). Jednakże nazwę ulicy, miasta i państwa należy zapisać po

francusku i flamandzku:

European Commission

Directorate General for Trade

Directorate H Trade Defence,

Rue de la Loi/Wetstraat 200

1049 Bruxelles/Brussel

BELGIQUE/BELGIË

Conseil de l’Union européenne/Raad van de Europese Unie (albo: Council of the European Union)

Rue de la Loi/Wetstraat 175

1048 Bruxelles/Brussel

BELGIQUE/BELGIË


W formułce powitalnej stosujemy wyrażenie: Szanowny Panie Ambasadorze!

W pismach kierowanych do koordynatorów wydziałów, do adresatów w randze Radcy

można się zwracać Szanowna Pani Minister / Szanowny Panie Ministrze (po angielsku

zazwyczaj Dear Sir/Madam).

Adresy elektroniczne 1.5.4.3.

Adresy elektroniczne zapisuje się w następujący sposób:

E-mail: (albo e-mail) z dwukropkiem, np. e-mail: imię[email protected]

W miarę możliwości należy unikać umieszczania kropki wynikającej z interpunkcji

bezpośrednio po adresie e-mail lub adresie internetowym.

Listy 1.5.4.4.

Oficjalne pisma rozpoczyna się zwrotem grzecznościowym, np. „Szanowni Państwo”,

„Szanowny Panie Ministrze”. Po zwrocie grzecznościowym stawiamy wykrzyknik i

wielką literę albo przecinek i małą literę, np.:

Szanowny Panie!

W nawiązaniu do...

Szanowna Pani,

w związku z pismem...

Pisma do ambasadora rozpoczyna się zwrotem „Szanowny Panie Ambasadorze” (ang.

Your Excellency).

Angielskie „Subject:” przed tytułem pisma najlepiej tłumaczyć jako „Przedmiot:” (+

mianownik i wielka litera), np.

Przedmiot: Pomoc państwa...

Pismo należy zakończyć zwrotem zamykającym, najbardziej uniwersalnym jest „Z

poważaniem”. Inne uprzejme zwroty to: „Z wyrazami należnego szacunku”, „Łączę

wyrazy szczerego szacunku”.

Po końcowej formule grzecznościowej nie stawiamy przecinka.

Numery telefonów 1.5.4.5.

Zasady zapisu numerów telefonów określono w Międzyinstytucjonalnym przewodniku

redakcyjnym: http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390300.htm – w tekście

źródłowym często zapisane są błędnie.

mailto:[email protected]



Jeżeli w tekście źródłowym podano numer telefoniczny do Belgii lub Luksemburga bez

międzynarodowego numeru kierunkowego, należy go dodać (odpowiednio: +32 i +352).

Nazwy geograficzne 1.5.5.

Nazwy państw 1.5.5.1.

Każde państwo ma nazwę pełną i skróconą (np. Rzeczpospolita Polska, Polska). W

niektórych przypadkach nazwa pełna jest taka sama jak nazwa skrócona (np. Rumunia,

Republika Południowej Afryki). Podstawową zasadą w tłumaczeniu dokumentów

unijnych jest używanie w tłumaczeniu nazw pełnych, tam gdzie w języku źródłowym

używa się nazw pełnych.

Pełna lista nazw pełnych i skróconych jest publikowana przez Komisję Standaryzacji

Nazw Geograficznych:

http://ksng.gugik.gov.pl/wykaz.php

Podobny wykaz można znaleźć w Przewodniku redakcyjnym Urzędu Publikacji:


Należy przy tym zauważyć, że drugi z podanych wykazów jest zalecany do stosowania

dla tłumaczy, ponieważ zawiera nazewnictwo, które ze względów politycznych ma być

stosowane w aktach prawnych, sprawozdaniach, zaleceniach i komunikatach Komisji

oraz w pismach urzędowych. Przykładowo w miejsce nazw obiegowych Holandia,

Wielka Brytania i Czechy (podanych w wykazie Komisji Standaryzacji Nazw

Geograficznych) stosuje się następujące nazewnictwo:

nazwy pełne: Królestwo Niderlandów, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii

i Irlandii Północnej, Republika Czeska;

nazwy skrócone: Niderlandy, Zjednoczone Królestwo, Republika Czeska.

Warto również zwrócić uwagę na niektóre nazwy państw spoza Unii Europejskiej:

nazwy pełne: była jugosłowiańska republika Macedonii, Związek Myanmar,

Republika Mołdawii;

nazwy skrócone: była jugosłowiańska republika Macedonii lub FYROM (jeżeli w

tekście źródłowym używa się skrótów tego typu), Myanmar, Mołdawia.

Jeżeli w języku źródłowym nazwa skrócona jest taka sama jak nazwa pełna (np. w

języku angielskim the Dominican Republic), o wyborze decyduje kontekst użycia.

Przykładowo: jeżeli nazwa państwa znajduje się w tytule umowy międzynarodowej,

używamy nazwy pełnej; jeżeli państwo jest wymienione w obrębie listy zawierającej

nazwy skrócone, należy użyć nazwy skróconej.

W tekstach kierowanych do ogółu społeczeństwa (komunikaty prasowe, pisma do

obywateli, organizacji i przedsiębiorstw, broszury, poradniki, strony internetowe)

http://ksng.gugik.gov.pl/wykaz.php



można używać nazw obiegowych: Holandia, Wielka Brytania i Czechy (które są również

podawane w materiałach Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jako nazwy

oficjalnie poprawne), z wyjątkiem przypadków, kiedy ich użycie może wprowadzić w

błąd, na przykład:

jeśli w tekście jest mowa o Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Szkocji) (EN Great Britain,

FR Grande-Bretagne) w odróżnieniu od Zjednoczonego Królestwa jako całego państwa

(EN United Kingdom, FR Royaume-Uni), należy zachować to rozróżnienie (szczegółowe

informacje można znaleźć w załączniku do Vademecum, w części dotyczącej

Zjednoczonego Królestwa).

Kolejność alfabetyczna wymieniania państw i języków 1.5.5.2.

Jeżeli w tekście źródłowym pojawia się lista państw w kolejności alfabetycznej w

języku, z którego tłumaczymy, jest to prawdopodobnie błąd, na który należy zwrócić

uwagę dyrekcji zamawiającej.

Państwa członkowskie wymienia się w porządku alfabetycznym opartym na pisowni

ich nazw w językach urzędowych tych państw (porządek protokolarny) – czyli Austria

jest na „Ö”, a Finlandia na „S”. Ta zasada obowiązuje również w przypadku tabel.

Informacje o porządku protokolarnym państw członkowskich Unii Europejskiej i

innych państw oraz ustalone skrótowe symbole państw członkowskich znajdują się w

Przewodniku redakcyjnym Urzędu Publikacji na stronie:

http://publications.europa.eu/code/pl/pl-370100.htm.

W tym samym porządku i z podaniem tych samych skrótów są wymienione państwa

członkowskie w załączniku do Vademecum.

Porządek wymieniania języków jest inny niż w przypadku państw i zależy od wersji

językowej. W publikacjach w języku polskim języki powinny być wymieniane w

porządku alfabetycznym: angielski, bułgarski, chorwacki, czeski, duński, estoński,

fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, litewski, łotewski, maltański,

niderlandzki, niemiecki, polski, portugalski, rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki,

węgierski i włoski.

Teksty w języku angielskim, duńskim i niderlandzkim są autentyczne.

Gdy umowa sporządzona jest również w języku kraju trzeciego, który nie jest

językiem Unii, języki Unii ze względów protokolarnych wymienia się przed tym

językiem:

Niniejszą umowę sporządzono w języku angielskim, francuskim, niemieckim, polskim, włoskim i arabskim.

Nazwy miejscowości i ich spolszczanie 1.5.5.3.

W przypadku tłumaczenia nazw geograficznych, szczególnie nazw miejscowości,

pogodzenia wymagają dwa różne podejścia: z jednej strony dążenie do stosowania w

tłumaczeniach nazw spolszczonych, stanowiących dziedzictwo języka polskiego i

poddających się deklinacji, z drugiej strony stosowanie nazw w języku miejscowym w



celu precyzyjnego i niepozostawiającego wątpliwości określenia miejscowości, do której

odnosi się dany tekst (szczególnie jeśli wprowadza on jakieś uregulowania prawne lub

administracyjne).

Dlatego też decyzja o tym, czy w danym tłumaczeniu nazwa miejscowości ma pojawić się

w brzmieniu spolszczonym, czy też w brzmieniu miejscowym (w języku urzędowym

państwa i regionu, w którym się znajduje), powinna zależeć od typu tekstu. Roboczo

można wyróżnić trzy typy tekstów, w jakich nazwy miejscowości najczęściej pojawiają

się w dokumentach Komisji:

typ 1 – teksty kierowane do szerokiego kręgu odbiorców (komunikaty prasowe,

broszury informacyjne, teksty edukacyjne, strony internetowe);

typ 2 – teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, w którym nazwy

miejscowości pojawiają się w zdaniach lub podobnych wypowiedzeniach, w sytuacji

konieczności odmiany przez przypadki;

typ 3 – teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, głównie załączniki, w

których nazwy miejscowości są wymienione w sposób ciągły w mianowniku (czy to w

akapicie, czy w formie listy lub tabeli).

Do tego podziału odwołują się wykazy miejscowości w załączniku do Vademecum,

umieszczone w częściach dotyczących poszczególnych państw. Zaleca się stosowanie

takich nazw miejscowości, jakie podane są w tych wykazach w odniesieniu do danego

typu tekstu (w odpowiedniej kolumnie tabeli). Wykazy są sformułowane zgodnie z

następującymi zasadami:

W tekstach typu 1 należy zasadniczo stosować nazwy spolszczone. W przypadku

nazw mniej znanych zaleca się, przy pierwszym wystąpieniu nazwy, dodać w

nawiasie nazwę w języku miejscowym, a w dalszym tekście stosować wyłącznie

nazwę polską.

W tekstach typu 2 należy zasadniczo stosować nazwy w języku miejscowym, z

wyjątkiem miejscowości, których polskie nazwy są powszechnie znane (np. Paryż,

Londyn, Monachium, Mediolan).

W tekstach typu 3 należy stosować wyłącznie nazwy w języku miejscowym.

Jeśli nazwa danej miejscowości nie figuruje w wykazie – należy stosować nazwę w

języku miejscowym. Informacje o tym, czy dana nazwa podlega deklinacji w języku

polskim, można znaleźć w Słowniku nazw własnych PWN (J. Grzenia, Słownik nazw

własnych. Ortografia, wymowa, słowotwórstwo i odmiana. Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1998 – oraz wydania późniejsze). W niektórych przypadkach informacje o

odmianie zawarto również w załączniku do Vademecum.

Nazwy miejscowości pojawiające się w tekście oryginalnym w języku innym 1.5.5.4.niż miejscowy

We wszystkich przypadkach należy wystrzegać się umieszczania w polskim tekście

nazw, które nie są ani w języku miejscowym, ani polskim (np. angielskie nazwy


miejscowości z krajów nieangielskojęzycznych, francuskie w krajach

niefrancuskojęzycznych, nazwy niderlandzkie w Walonii i francuskie we Flandrii itp.). Z

tego względu najpowszechniejsze nazwy tego rodzaju są również ujęte w załączniku z

odesłaniem do nazwy w języku miejscowym (Gothenburg EN > Göteborg; Francfort FR >

Frankfurt).

Nazwy kategorii jednostek terytorialnych 1.5.5.5.

Polskie nazwy kategorii jednostek terytorialnych są odrębne dla poszczególnych państw

(nie należy próbować „ujednolicać” nazw kategorii poszczególnych poziomów dla

różnych państw) i są podane w załączniku w częściach poświęconych poszczególnym

państwom. Należy stosować je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstów).

Nazwy własne jednostek terytorialnych 1.5.5.6.

Niektóre nazwy własne jednostek terytorialnych są spolszczane, inne nie. Wszystkie

nazwy jednostek najwyższego rzędu (w języku miejscowym oraz, jeśli istnieją, w języku

polskim) są podane w załącznikach w częściach poświęconych poszczególnym krajom.

Należy stosować je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstów). Załącznik

zawiera również informacje na temat sposobu tłumaczenia nazw jednostek niższych

rzędów.

Klasyfikacja NUTS a nazwy własne jednostek terytorialnych 1.5.5.7.

Klasyfikacja NUTS to trójstopniowa klasyfikacja regionów UE do celów statystycznych

ustanowiona rozporządzeniem (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady.

Rozporządzenie to jest regularnie zmieniane, dlatego aby zapoznać się z jego aktualnym

brzmieniem, należy sprawdzić zakładkę „Dokumenty powiązane” w EUR-Lexie i

odnaleźć ostatnie akty zmieniające (akty zmieniające do tego rozporządzenia zazwyczaj

zastępują poszczególne załączniki w całości).

Aktualna klasyfikacja jest także dostępna na stronie Eurostatu:

http://ec.europa.eu/eurostat/ramon/nomenclatures/index.cfm?TargetUrl=LST_NOM_D

TL&StrNom=NUTS_2013L&StrLanguageCode=EN&IntPcKey=&StrLayoutCode=

Zob. również: załącznik A10 Międzyinstytucjonalnego przewodnika redakcyjnego.

Klasyfikacja NUTS ma również znaczenie w polityce regionalnej UE – regionami w

rozumieniu polityki spójności są regiony NUTS 2.

W większości państw członkowskich niektóre kategorie NUTS pokrywają się z

wewnętrznym podziałem terytorialnym lub administracyjnym państwa, natomiast inne

stworzone są niezależnie od podziału wewnętrznego. Na przykład:

w Polsce województwa stanowią regiony NUTS 2, natomiast regiony NUTS 1

(obejmujące po kilka województw) i NUTS 3 (części województw) są niezależne od

polskiego podziału administracyjnego;

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32003R1059

http://ec.europa.eu/eurostat/ramon/nomenclatures/index.cfm?TargetUrl=LST_NOM_DTL&StrNom=NUTS_2013L&StrLanguageCode=EN&IntPcKey=&StrLayoutCode

http://ec.europa.eu/eurostat/ramon/nomenclatures/index.cfm?TargetUrl=LST_NOM_DTL&StrNom=NUTS_2013L&StrLanguageCode=EN&IntPcKey=&StrLayoutCode



w Niemczech regiony NUTS 1 odpowiadają krajom związkowym, regiony NUTS 2 –

okręgom regencyjnym (Regierungsbezirk), natomiast regiony NUTS 3 – powiatom

(Kreis i kreisfreie Stadt);

w Rumunii regiony NUTS 3 odpowiadają okręgom (judeţ), natomiast jednostki

odpowiadające regionom NUTS 1 i NUTS 2 zostały wprowadzone do wewnętrznego

podziału terytorialnego w wyniku ich wyodrębnienia w NUTS (NUTS 1 =

makroregion (macroregiunea), NUTS 2 = region rozwoju (regiunea de dezvoltare)).

Jak to się ma do spolszczania nazw?

W rozporządzeniach dotyczących klasyfikacji NUTS wszystkie nazwy regionów na

wszystkich poziomach (a także nazwy państw członkowskich) podane są w językach

miejscowych poszczególnych państw (i w ich własnych alfabetach). W takiej też formie

(choć z reguły w transkrypcji w przypadku nazw bułgarskich i greckich) pojawiają się

przeważnie w tłumaczonych tekstach w kontekście NUTS. W takich wypadkach należy

pozostawiać te nazwy w językach miejscowych. Jeśli jednak nazwy jednostek

terytorialnych są podane w języku tekstu oryginalnego (a nawet jeśli podane są w

językach miejscowych poszczególnych krajów, ale tekst nie odnosi się do klasyfikacji

NUTS) – należy stosować nazwy polskie podane w załączniku, zgodnie z powyższymi

informacjami w punkcie „Nazwy własne jednostek terytorialnych”.

Użycie kursywy 1.5.6.

Kursywą w tłumaczeniu oznaczamy:

wyrażenia obcojęzyczne (w tym łacińskie), niebędące nazwami własnymi

wyróżnienia (słów, fragmentów zdania), jeżeli autor tekstu źródłowego wybrał taką

formę wyróżnienia

fakultatywnie: gdy ze względów typograficznych konieczne jest wyróżnienie

nazwy/tytułu, aby uniknąć wątpliwości w interpretacji zdania

dla wyróżnienia tytułów publikacji, jeśli pojawiają się one w tekście (nie jako przypis)

tytuły książek, publikacji, obrazów, rzeźb, utworów muzycznych, filmów itp.

oznaczenia funkcji, np.: f(x)

przedrostki literowe przed nazwą związku chemicznego np. o-dichlorobenzen (w

razie wątpliwości należy użyć kursywy jak w oryginale)

Kursywy nie używamy tam, gdzie w języku źródłowym użyto równocześnie cudzysłowu

i kursywy – cudzysłów jest wystarczającą formą wyróżnienia

Kursywy nie należy w żaden sposób modyfikować tam, gdzie jest ona stałą cechą danego

stylu Legiswrite (np. w stylu Institution qui signe)

Nawiasy obejmujące wyrażenie kursywą składa się pismem prostym.


Czego nie należy tłumaczyć? 1.5.7.

Nie należy tłumaczyć:

klauzuli tajności umieszczonych w języku angielskim lub francuskim na początku

dokumentu, np. limited, restricted, confidential.

wskazówek edycyjnych i innych wyrażeń przeznaczonych do usunięcia z tekstu przed

publikacją, np. conforms with DGT norm, insert date, chyba że uwagi tego typu

skierowane są do faktycznego odbiorcy tekstu; w razie wątpliwości należy

skonsultować tego typu wątpliwości z zamawiającym/autorem tekstu.

w korespondencji itp. usuwamy adnotacje typu To be translated into Polish oraz The

Polish version will follow, które nie mają sensu w tekście przetłumaczonym już na

polski.


2. SPECYFIKA TŁUMACZENIA AKTÓW PRAWNYCH UE

2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO

Rodzaje aktów prawnych i ich podział 2.1.1.

Rodzaje aktów prawnych 2.1.1.1.

W prawie unijnym wyróżnia się następujące rodzaje aktów prawnych:

EN FR PL

decision décision decyzja

implementing decision décision d'execution decyzja wykonawcza

delegated decision décision déléguée decyzja delegowana

directive directive dyrektywa

implementing directive directive d'execution dyrektywa wykonawcza

delegated directive directive déléguée dyrektywa delegowana

opinion avis opinia

recommendation recommandation zalecenie

regulation règlement rozporządzenie

implementing regulation règlement d'execution rozporządzenie

wykonawcze

delegated regulation règlement délégué rozporządzenie

delegowane

Numeracja aktów prawnych 2.1.1.2.

Teksty publikowane w Dzienniku Urzędowym (seria L) otrzymują numer urzędowy

stanowiący część tytułu.

Należy zwrócić uwagę, że sposób numeracji ulegał różnym zmianom. Dlatego przy

cytowaniu tytułów aktów prawnych trzeba pamiętać o ogólnej zasadzie: kiedy


przywołujemy akt prawny, jego tytuł musi mieć brzmienie zgodne z tym, co

opublikowano w Dz.U. UE – bez względu na aktualnie obowiązującą konwencję.

Jedyne dopuszczalne zmiany to zmiany ortograficzne typu małe/wielkie litery (zob.

1.2.1.14. Przykłady użycia małych liter).

Przykładowo numer rozporządzeń zawiera:

skrót „nr” (w przypadku aktów sprzed 2015 r.),

numer porządkowy,

rok,

skrótowe oznaczenie traktatu, na którym akt został oparty (np. UE).

Należy zwrócić uwagę, że w przypadku, gdy dokument jest przyjęty przez dwie

instytucje legislacyjne, miejsce wymienienia tych instytucji może być różne.

Przykładowo:

decyzja nr 2241/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (dwie instytucje

legislacyjne wymieniane są po numerze w aktach opublikowanych przed 1 stycznia

2008 r.)

rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 451/2008 (dwie instytucje

legislacyjne wymieniane są przed numerem w aktach opublikowanych po 1 stycznia

2008 r.)

Stosownie do przywoływanego aktu może zmieniać się kolejność podawania roku,

numeru porządkowego i skrótów.

Podstawową zasadą jest wymienianie nazwy instytucji wydającej dokument

bezpośrednio po rodzaju dokumentu, a przed jego numerem. Przykładem może być

powyższa reguła dotycząca „Parlamentu Europejskiego i Rady”. Ma ona również

zastosowanie do dokumentów wydawanych przez Komitet EOG i inne komitety (np.

wspólne komitety).

Przy numerowaniu aktów legislacyjnych sprzed 2015 r.:

skrótu „nr” używamy, gdy numer porządkowy poprzedza rok, np. (WE) nr 817/97

nie używamy go natomiast, gdy rok poprzedza numer porządkowy, np. 96/257/WE.

Natomiast od 1 stycznia 2015 r. w tytułach nowych aktów publikowanych w serii L

Dziennika Urzędowego rok stawia się zawsze przed numerem aktu, a ponadto nie

stosuje się już skrótu No./nr:

np. Regulation (EU) 2015/1 of the European Parliament and of the Council…

Kolejność pozostałych elementów w wersji polskiej nie ulega zmianie:

rodzaj dokumentu + instytucja lub instytucje + (Traktat) + rok/numer


Powyższy przykład po polsku wygląda więc tak:

rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1…

Pomoc państwa: pomoc państwa oznaczamy np. "C 55/99", a nie "nr C 55/99"

STATE AID C.../… – POMOC PAŃSTWA C …/….

Numerem obowiązującym danego aktu jest numer opublikowany w Dzienniku

Urzędowym. Szczegółowe informacje na temat numeracji aktów prawnych znaleźć

można w „Przewodniku redakcyjnym” wydanym przez Urząd Publikacji.

http://publications.europa.eu/code/pl/pl-000100.htm Oznaczenia dokumentów

Dokumenty opatrzone sygnaturą COM, SEC, CSE, C, to dokumenty przygotowywane

przez Komisję Europejską w ramach procedury legislacyjnej i procesu decyzyjnego:

COM – dokumenty Komisji przeznaczone dla różnych instytucji (projekty aktów

prawnych, komunikaty, sprawozdania itd.),

SWD– wewnętrzne dokumenty związane z procesem decyzyjnym oraz z ogólnym

działaniem poszczególnych działów Komisji (oceny skutków, podsumowania oceny

skutków, dokumenty robocze służb Komisji). Do 2012 r. dokumenty robocze służb

Komisji oznaczano sygnaturą SEC,

CSE – dokumenty Komisji przeznaczone dla Rady Europejskiej,

C – akty prawne przyjęte przez Komisję, na mocy własnych lub delegowanych

kompetencji,

W ramach procedur międzyinstytucjonalnych dokumenty noszą, w zależności od

procedury ich przyjmowania, następujące oznaczenia:

COD – zwykła procedura ustawodawcza

CNS – specjalna procedura ustawodawcza

NLE – procedura dotycząca aktów innych niż ustawodawcze

Oznaczenia dokumentów pozostawiamy w wersji oryginalnej, słowo final będące

elementem oznaczenia, również nie jest tłumaczone (np. COM(2005) 730 final). Do

dokumentów COM, SEC i innych dokumentów już opublikowanych odnosić się należy

zawsze z użyciem sygnatury w jej brzmieniu angielskim/francuskim, niezależnie od

tego, czy na stronie tytułowej sygnatura była tłumaczona, czy też nie.

Między oznaczeniem typu dokumentu a rokiem podawanym w nawiasie nie stawiamy

spacji, natomiast stawiamy ją między nawiasem zamykającym a numerem dokumentu;

jeśli w numerze są zera, należy je usunąć:

COM(2013) 58 final (a nie np. *COM(2013)0058 final)

Struktura aktu prawnego 2.1.1.4.

Akt prawny składa się z następujących części:



1) TYTUŁ

Tytuł zawiera informacje pozwalające zidentyfikować akt prawny, tj.:

rodzaj aktu prawnego: rozporządzenie, dyrektywa, itd.,

nazwę organu wydającego akt: Komisja, Rada, Parlament Europejski,

numer dokumentu,

datę przyjęcia aktu prawnego w formie: […] z dnia D miesiąca RRRR r.,

przedmiot aktu prawnego w całości.

Sposób tłumaczenia sformułowań w tytułach:

EN FR PL

on sur w sprawie

laying down / establishing établissant ustanawiające / określające

/ powołujące

amending modifiant zmieniające

concerning concernant dotyczące

correcting rectifiant w sprawie sprostowania

amending and correcting modifiant et rectifiant w sprawie zmiany i

sprostowania

as regards à l’égard de w odniesieniu do

with regard to en ce qui concerne w odniesieniu do

amended

proposal/modified

proposal

proposition modifiee zmieniony wniosek

specifying déterminant określające

repealing abrogeant uchylające

np.:


Directive […] amending Directive […] on pollution

directive […] modifiant la directive […] portant pollution

dyrektywa […] zmieniająca dyrektywę […] w sprawie zanieczyszczenia

regulation […] laying down detailed rules […]

règlement […] établissant les modalités […]

rozporządzenie […] ustanawiające szczegółowe zasady […]

Commission Decision […] concerning certain interim protection measures […]

décision de la Commission […]concernant certaines mesures de protection

provisoires […]

decyzja Komisji […] dotycząca niektórych tymczasowych środków ochronnych […]

Commission Regulation […] amending Regulation […] as regards the conditions for

authorisation of […]

règlement de la Commission […]modifiant le règlement […]en ce qui concerne les

conditions d’autorisation de […]

rozporządzenie Komisji […] zmieniające rozporządzenie […] w odniesieniu do

warunków zezwolenia na […]

Commission Regulation amending and correcting Regulation […]

règlement de la Commission modifiant et rectifiant le règlement […]

rozporządzenie Komisji w sprawie zmiany i sprostowania rozporządzenia […]

Powyższe zestawienie należy traktować jako ogólny wyznacznik. W niektórych

przypadkach możliwe jest odejście od schematu w celu uzgodnienia formy gramatycznej

Przykładowo:

Directive [...]on attacks against information systems and repealing Council Framework Decision […] zamiast: dyrektywa [...] w sprawie ataków na systemy informatyczne i uchylająca decyzję ramową Rady […] lepiej: dyrektywa [...] dotycząca ataków na systemy informatyczne i uchylająca decyzję ramową Rady […]

EN FR PL

Proposal for

COUNCIL DECISION

proposition de

décision du Conseil

Wniosek

DECYZJA RADY

Uwaga!

W tytule dokumentu w przypadku wniosków lub zaleceń nie pisze się odpowiednio

„Wniosek dotyczący”, „Zalecenie dotyczące”, lecz „Wniosek”, „Zalecenie” i dalej podaje

tytuł dokumentu w mianowniku, tj.:


Recommendation for

COUNCIL DECISION

recommandation de

décision du Conseil

Zalecenie

DECYZJA RADY

Natomiast w tekście stosuje się odpowiednio wyrażenia: „wniosek dotyczący decyzji

Rady” i „zalecenie dotyczące decyzji Rady”.

2) PREAMBUŁA

Preambuła zawiera umocowania, motywy i formułę prawodawczą.

Umocowania znajdują się zwykle na początku preambuły i określają:

podstawy prawne aktu (gdy akt wywodzi się bezpośrednio i jedynie ze stosowania

aktu prawa wtórnego, wystarczy wskazać ten właśnie akt bez podawania traktatu

stanowiącego jego podstawę),

akty wynikające z poprzednich etapów procedury ustawodawczej,

podstawy prawne i wcześniejsze akty związane z procedurą ustawodawczą.

Umocowania przedstawia się w następujący sposób:

Uwaga!

W przypadku konieczności zacytowania tytułu dokumentu nieprzetłumaczonego

na język polski należy postępować w następujący sposób:

jeśli chodzi o tytuł aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w

Dzienniku Urzędowym UE, który nie został przetłumaczony na polski, ale jest

opatrzony numerem referencyjnym (np. adres publikacji albo numer COM(xxx)),

podaje się wyłącznie jego tytuł po polsku (fikcyjny w tłumaczeniu roboczym;

należy najpierw sprawdzić w dostępnych bazach, czy nie został już

przetłumaczony),

jeśli chodzi o tytuł aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w

Dzienniku Urzędowym UE, który nie został przetłumaczony na polski (czyli nie

istnieje oficjalny tytuł) i nie ma żadnych danych, które pozwoliłyby czytelnikowi

wyszukać go po numerze, obok fikcyjnego tytułu polskiego podaje się w

nawiasie również tytuł w języku angielskim lub francuskim,

tytuły zewnętrznych opracowań niedostępnych po polsku (sprawozdania,

ekspertyzy) nie są tłumaczone, a zatem należy je pozostawić w formie

oryginalnej.


EN FR PL

Having regard to […], vu […], uwzględniając […],

Acting in accordance with

a special legislative

procedure,

statuant conformément à

une procédure législative

spéciale,

stanowiąc zgodnie ze

specjalną procedurą

ustawodawczą,

Acting in accordance with

the ordinary legislative

procedure,

statuant conformément à la

procédure législative

ordinaire,

stanowiąc zgodnie ze

zwykłą procedurą

ustawodawczą,

Having consulted the […],

in agreement/conjunction

with […],

après avoir consulté

le/après consultation de

[…],en accord avec […],

po konsultacji z […], w

porozumieniu z […],

Having regard to the

opinion […],

vu l’avis de […], uwzględniając opinię […],

Having published a draft of

this

après publication du projet

du présent

po opublikowaniu projektu

niniejszego

After transmission of the

draft legislative act to the

national Parliaments

après transmission du

projet d’acte législatif aux

parlements nationaux

po przekazaniu projektu

aktu ustawodawczego

parlamentom narodowym

Umocowania w tekście polskim rozpoczynają się małą literą i kończą przecinkiem.

Motywy uzasadniają podstawowe przepisy normatywnej części aktu.

W większości aktów motyw lub motywy poprzedzone są sformułowaniem „a także

mając na uwadze, co następuje”, które użyte jest raz na początku tej części preambuły.

Jeśli dany motyw składa się z kilku elementów, są one wymienione bezpośrednio po

sobie, poprzedzone cyframi arabskimi w nawiasach (dwustronnych) i wspólnie tworzą

jeden akapit. Każdy motyw składa się z niezależnych zdań rozpoczętych wielką literą.

Uwaga!

Mogący tutaj wystąpić zwrot in conjunction należy tłumaczyć jako w związku z (nie

zaś w połączeniu!). Np. Article 133, in conjunction with the first sentence of Article

300(2) tłumaczymy jako art. 133 w związku z art. 300 ust. 2 zdanie pierwsze.


Czasami motywy są dodatkowo wyszczególnione w formie części A, B, C itd. i

poprzedzone nagłówkiem.

Motywy niektórych aktów (umów i porozumień międzynarodowych, zaleceń, rezolucji

itd.) mają inną strukturę. Zwykle poszczególne elementy poprzedzone są wyrażeniami

takimi jak „przypominając”, „w trosce o”, „uznając”.

Jeśli w preambule występuje jeden motyw, jest on zakończony przecinkiem. Jeśli

motywów jest więcej, są one zakończone kropką, z wyjątkiem ostatniego, po którym

następuje przecinek.

W odwołaniach do motywów nie używa się nawiasów, np.: w motywie 3.

Formuła prawodawcza ma następującą formę:

EN FR PL

has adopted this

Regulation/Directive

a arrêté le présent

règlement/la présente

directive

przyjmuje niniejsze/-ą

rozporządzenie/dyrektywę

Po tym wyrażeniu stawiamy dwukropek.

W motywach wchodzących w skład preambuły stosujemy różne czasy, tzn. nie

obowiązuje zasada używania w wersji polskiej czasowników w czasie teraźniejszym, jak

w części normatywnej (patrz poniżej). Angielskie zwroty „should”, „should therefore”

tłumaczy się odpowiednio jako „należy”, „należy zatem”.

3) CZĘŚĆ NORMATYWNA AKTU PRAWNEGO

W części normatywnej stosuje się podział w kolejności hierarchicznie malejącej

obowiązujący w polskim ustawodawstwie:

Artykuł oznacza się cyfrą arabską, z zachowaniem ciągłości numeracji artykułów w

obrębie całego aktu prawnego (bez względu na to, czy artykuły pogrupowano w

wyższe jednostki systematyzacyjne, tj. rozdziały, działy, tytuły, księgi, części itp.). Jeśli

artykuły dodawane są w części normatywnej już przyjętego aktu, oznacza się je tym

samym numerem co poprzedzający je artykuł i odpowiednio małą literą a, b, c itd.

Przykładowo, artykuły dodane po artykule 1 otrzymują oznaczenia: „Artykuł 1a”,

„Artykuł 1b” itd. W traktatach do nowych artykułów dodaje się (wielkie) litery A, B, C

ze spacją, np. „Artykuł 43 A”, „Artykuł 43 B” (patrz: Traktat o Unii Europejskiej). W

przypadku gdy akt zawiera jeden (jedyny) artykuł, nie jest on numerowany, a

odnosząc się do niego w tekście, słowo „artykuł” (ang. Sole Article) pisze się w całości,

np.: w niniejszym artykule.

Ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką, z zachowaniem ciągłości numeracji w

obrębie danego artykułu. Ustępy stanowią pełny podział artykułu (artykuł nie może


być podzielony na ustępy i część nienależącą do żadnego ustępu) – w przeciwieństwie

do punktów, które są wyliczeniem następującym po formule wprowadzającej.

Akapit w obrębie artykułu lub ustępu jest nienumerowany i zaczyna się od nowego

wiersza1.

Punkt oznacza się cyfrą arabską z nawiasem z prawej strony (w innych językach

może to być nawias dwustronny, należy wówczas w tłumaczeniu usunąć lewy

nawias*). Punkty są charakterystyczną formą podziału artykułów zawierających

definicje oraz artykułów wyliczających zmiany w akcie prawnym. Jako punkty

określane są również podstawowe jednostki redakcyjne w takich dokumentach, jak

komunikaty, uzasadnione opinie itp. W takich przypadkach zapisywane są tak jak

ustępy w aktach normatywnych. To samo dotyczy zasadniczo podstawowych

jednostek redakcyjnych w załącznikach (nie powinno się ich nazywać ustępami).

Litery (wyliczenie w obrębie punktów) oznacza się małymi literami alfabetu

łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu (ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś,

ż, ź), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej w obrębie

punktu. W innych językach nawias przy literach może być dwustronny: (a). W

polskiej wersji usuwamy lewy nawias*. Każdą literę kończy się średnikiem, a ostatnią

– kropką, chyba że wyliczenie jest częścią innego wyliczenia literowego (podział

zagłębiony). W takim wypadku ostatnią literę kończy się średnikiem.

Każde tiret kończy się przecinkiem, a ostatnie średnikiem albo kropką, w zależności

od tego, czy wyliczenie to stanowi część ustępu, czy też znajduje się w obrębie

wyliczenia punktowego lub literowego. Odwołanie się w tekście aktu prawnego do

danego tiret ma formę „w tiret pierwszym, w zdaniu pierwszym” – nie: „w pierwszym

tiret”.

Podpunkty (i), (ii), (iii) piszemy z dwoma nawiasami, żeby uniknąć pomylenia

podpunktu (i) z literą i).

* Uwaga techniczna – jeżeli usunięcie lewego nawiasu jest niemożliwe ze względu na

styl wyliczenia, należy skorzystać z polecenia menu LegisWrite – Convert List. Polecenie

to zmienia styl List number na styl Point.

1 Angielskie określenie „paragraph 2” oznacza „ustęp 2” (w prawie pierwotnym pełnym wyrazem, w prawie

pochodnym – w skrócie „ust. 2”), a „second paragraph” to „ akapit drugi” (druga w kolejności część artykułu,

niemająca oznaczenia). Zawsze jednak wskazane jest sprawdzenie struktury aktu, którego dotyczy odniesienie.

Uwaga!

Bardzo istotną jednostką redakcyjną części normatywnej aktu prawnego UE jest

również pojedyncze zdanie. Ze względu na specyfikę aktów prawnych UE wynikającą

z ich wielojęzyczności i równości poszczególnych wersji językowych, tłumacząc

przepisy w części normatywnej nie wolno dzielić zdań. Należy pilnować, aby

każdemu zdaniu w wersji źródłowej odpowiadało dokładnie jedno zdanie w wersji

polskiej.


Akt prawny – części, oznaczenie i interpunkcja

NAZWA

OZNACZENI

E

ODNIESIENIA W

TEKŚCIE

ZAKOŃCZONY

KOLEJNE OSTATNIE

PREAMBUŁA

Umocowanie

(„uwzględniając”)

przecinek przecinek

motywy

wersja

numerowana

(1)

motyw 1 kropka przecinek

motywy

wersja

nienumerowana

motyw pierwszy średnik przecinek

CZĘŚĆ NORMATYWNA

Artykuł Artykuł 1 art.1*

Ustęp 1. ust.1 kropka kropka

Akapit akapit pierwszy kropka kropka

Punkt 1) pkt 1 średnik kropka

Uwaga!

Należy zachować ostrożność w tłumaczeniu ang. słowa „paragraph”. W

rozporządzeniach, dyrektywach i decyzjach są to „ustępy” lub „akapity” (zależnie od

tego, czy są numerowane liczbą arabską [ustępy], czy nie [akapity]), ale na przykład

w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, „paragraph” w wyroku/orzeczeniu jest

„punktem”.


Litera a), b)

lit. a)

średnik średnik/kropk

a

Podpunkt (i), (ii) ppkt (i) średnik średnik/kropk

a

Tiret

- tiret pierwsze przecinek

średnik/kropk

a

Subtiret - subtiret pierwsze przecinek

średnik/kropk

a

INNE PODZIAŁY

Część Część I część I

Tytuł Tytuł I tytuł I

Rozdział Rozdział 1 rozdział 1

Sekcja Sekcja 1 sekcja 1

DODATKI

Załącznik

Załącznik I załącznik I

załącznik piszemy

zawsze małą literą,

nawet jeśli jest

jedyny

Dodatek Dodatek I dodatek I


Kolumna - kolumna

Wiersz - wiersz

* W prawie pierwotnym nie stosuje się skrótów jednostek redakcyjnych, czyli obowiązuje

zapis np.: w artykule 1 ustęp 3; zapis taki występuje również w niektórych umowach i

konwencjach międzynarodowych opublikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej –

w przypadku zmian istniejących umów należy pozostać przy formie zapisu stosowanej w

pierwotnym tekście; w przypadku nowych umów międzynarodowych obowiązują zasady

skracania podane w powyższej tabeli.

Najważniejsze części aktu prawnego

EN FR PL

preamble préambule preambuła

citations visas umocowania

recitals considérants motywy

enacting terms, body dispositif część normatywna

part part część

title titre tytuł

chapter chapitre rozdział

section section sekcja

article article artykuł (art.)

paragraph paragraphe/point/alinéa ustęp (ust.)

subparagraph alinéa akapit

subparagraph/point* alinéa/point/sousparagraph

e

punkt (pkt)*

point point litera (lit.)**


point point podpunkt (ppkt)***

indent tiret tiret

Annex annexe załącznik

Appendix appendice dodatek

* Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona cyfrą arabską,

** Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona małą literą,

*** Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona małą cyfrą rzymską w nawiasie.

W odniesieniu do przytaczania definicji w aktach prawnych obowiązuje uzgodnienie

liczby czasownika „oznaczać” z liczbą rzeczownika, którego dotyczy definicja, np.:

‘‘Customs office” means any office at which all or some of the formalities laid down by customs rules may be completed.

„Urząd celny” oznacza każdy urząd, w którym mogą zostać dokonane, w całości lub w części, formalności przewidziane przepisami celnymi.

‘‘Customs authorities’’ means the authorities responsible inter alia for applying customs rules.

„Organy celne” oznaczają organy uprawnione między innymi do stosowania przepisów prawa celnego.

Zwroty stosowane w części normatywnej aktu oznaczają, co następuje:

EN FR PL

entry into force entrée en vigueur wejście w życie

validity validité obowiązywanie

(obowiązuje = jest w mocy)

application l’application stosowanie

(decision) takes

effect/becomes effective

(la décision) prend effet (decyzja) staje się

skuteczna


Przepisy końcowe

W przepisach końcowych pojawia się często formuła dotycząca wejścia w życie. Należy

ją tłumaczyć zgodnie z poniższymi przykładami:

This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the third day following its publication in the Official Journal of the European Union.

Le/La présent(e) [règlement/directive/décision] entre en vigueur le troisième jour suivant celui de sa publication au Journal officiel de l'Union européenne.

Niniejsze [rozporządzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w życie trzeciego dnia po [jego/jej] opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on 1 November 2012.

Le/La présent(e) [règlement/directive/décision] entre en vigueur le 1 novembre 2012.

Niniejsze [rozporządzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w życie z dniem 1 listopada 2012 r.

This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the day following that of its publication in the Official Journal of the European Union.

Le/La présent(e) [règlement/directive/décision] entre en vigueur le jour suivant celui de sa publication au Journal officiel de l'Union européenne.

Niniejsze [rozporządzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w życie następnego dnia po [jego/jej] opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

This decision enters into force on the first day of the month following its publication ...

La présente decision entre en vigueur le premier jour du mois suivant celui de sa publication ...

Niniejsza decyzja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po jej opublikowaniu ...

This decision shall apply with effect from ...

La présente decision est applicable à partir/compter du ...

Niniejszą decyzję stosuje się ze skutkiem od dnia ...

Formułę shall expire, jeżeli dotyczy ona całego aktu prawnego tłumaczy się traci moc:

This Regulation shall expire on ...

Le présent règlement expire le ...

Niniejsze rozporządzenie traci moc z dniem ...

Uwaga!

W przypadku aktów autorytatywnych (dyrektywy, rozporządzenia, ustawy itp.)

mówi się o przepisach, a w przypadku umów zawieranych między równorzędnymi

stronami (np. traktaty) o postanowieniach.


4) ZAŁĄCZNIK A ANEKS

Angielski termin „Annex” i francuski „annexe” tłumaczy się jako „załącznik”, gdy

dokument ten ma charakter uzupełniający, jest wydany jednocześnie z dokumentem

głównym i z nim ściśle związany (przepisy lub dane techniczne, które ze względów

praktycznych nie znajdują się w części normatywnej i które zwykle przedstawiane są w

formie wykazu lub tabeli). Unijne akty prawne zawierają załączniki.

Numeracja i struktura załączników w aktach unijnych nie ma charakteru stałego.

Opisane powyżej formy podziału na części, sekcje, punkty są jednak orientacyjnym

wyznacznikiem podziału załączników. Co do zasady jednostki redakcyjne załącznika

numerowane liczbami arabskimi i niemające własnej nazwy nazywa się punktami, a

jednostki redakcyjne numerowane małymi literami nazywa się literami.

W tłumaczeniu numeracji obowiązują takie same zasady, jak w przypadku części

normatywnej – czyli punkty i litery są zapisywane z jednym nawiasem, np.:

ZAŁĄCZNIK II

1) […]

a) […]

b) […]

2) […]

Wyjątek: zachowujemy dokładnie sposób numeracji w różnego rodzaju formularzach

albo w tzw. dokumentach wrażliwych, gdzie numeracja może mieć znaczenie –

statystyka, międzynarodowe standardy rachunkowości.

Odwołując się do poszczególnych jednostek redakcyjnych załączników należy przede

wszystkim stosować nomenklaturę użytą w danym akcie prawnym. Przykładowo:

jeżeli załącznik ma część A zatytułowaną część A, należy się do niej odwoływać w taki

właśnie w taki sposób (przykładowo in Annex(A) tłumaczy się w załączniku część A)

jeżeli w obrębie danego aktu prawnego został przyjęty już sposób odwołania się do

jednostek redakcyjnych załącznika (np. w części normatywnej są odwołania do

załącznika pkt IV), analogiczne sposoby odwołania należy przyjmować w

późniejszych odwołaniach do danego przepisu.

Annex tłumaczy się „aneks”, gdy jest to dokument zmieniający postanowienia

porozumienia lub umowy (np. aneks do umowy).


Zmiany aktów prawnych 2.1.2.

Zmiana, zastąpienie, dodanie, skreślenie, uchylenie, zmiana numeracji 2.1.2.1.

Zmiana

W przypadku wprowadzania zmian stosuje się następujące wyrażenia:

EN FR PL

Regulation [...] is hereby

amended as follows:

(1) In Article 3 (1), the

terms „[...]” shall be deleted

(2) In Article 4 (2), the first

subparagraph shall be

replaced by the following:

„[...]”

Regulation [...] is hereby

corrected as follows:

Le règlement [...] est modifié

comme suit [ainsi que suit]:

1) A l’article 3 paragraphe

1, les termes „[...]” sont

supprimés.

2) A l’article 4 paragraphe

2, le premier alinéa est

remplacé par le texte

suivant [figurant ci-après]:

„[...]”

Le règlement [...] est corigé

comme suit [ainsi que suit]:

W rozporządzeniu

wprowadza się następujące

zmiany:

1) w art. 3 ust. 1 skreśla się

wyrazy „[…]”;

2) art. 4 ust. 2 akapit

pierwszy otrzymuje

brzmienie: „[…]”*.

W rozporządzeniu

wprowadza się następujące

sprostowania:

* Jeżeli cała jednostka redakcyjna otrzymuje nowe brzmienie, odesłanie do tej jednostki

występuje na początku zdania w mianowniku.

Jeśli zmian jest wiele i są one umieszczone w kilku artykułach, w pierwszym artykule

należy posłużyć się następującym wyrażeniem:

EN FR PL

Uwaga!

Załączone dokumenty oznaczają uzupełnienie znajdujące się w załączniku, a

dołączone dokumenty – dołączony inny akt prawny (np. umowa międzynarodowa

dołączona do rozporządzenia).


Regulation (Decision, etc.) ...

shall be amended in

accordance with the

following Articles [in

accordance with this

Regulation].

Le réglement (La décision,

etc.) [...] est modifié

conformément aux articles

qui suivent [conformement

au présent règlement].

W rozporządzeniu (decyzji,

itp.) wprowadza się zmiany,

zgodnie z następującymi

artykułami [zgodnie z

niniejszym

rozporządzeniem].

Jeśli w dokumencie dotyczącym zmiany aktu prawnego pojawia się konstrukcja „replace

[…] by […]”, zaleca się stosowanie formy „wyrażenie/słowo/słowa […] zastępuje się

wyrażeniem/słowem/słowami […]”.

W przypadku zmian niemających wpływu na polski tekst należy postępować zgodnie z

opisem w pkt 2.1.2.6.

Zastąpienie

W przypadku zastąpienia stosuje się następujące wyrażenia:

EN FR PL

Article 3 of Regulation […]

shall be replaced by the

following:

„Article 3

[…]”

L’article 3 du règlement [...]

est remplacé par le texte

suivant:

„Article 3

[…]”

art. 3 rozporządzenia […]

otrzymuje brzmienie:

„Artykuł 3*

[…]”

In [...], the word/term

(phrase) „[...]” shall be

replaced by (the following):

„[...]”

A [...], le mot/terme (le

membre de phrase) „[...]” est

remplacé par (ce qui suit):

„[...]”

w […] słowo (słowa) „[…]”

zastępuje się

słowem(słowami)** „[…]”

In [...], the date [...] shall be

replaced by that of [...]

A [...], la date du [...] est

remplacé par celle du [...]

w […] datę […] zastępuje się

datą […]

Annex II of the Regulation

[...] shall be replaced by the

text appearing in the Annex

to this Regulation

L’annexe II du règlement [...]

est remplacée par le texte

français figurant à l’annexe

du présent règlement

załącznik II do

rozporządzenia […]

zastępuje się tekstem

znajdującym się w

załączniku do niniejszego

rozporządzenia

* „Artykuł” zapisujemy kursywą, ale sam cudzysłów zapisujemy czcionką prostą.


** Zastępując określone wyrazy innymi wyrazami w całym zmienianym akcie, dodaje się

wyrażenie „z zachowaniem odpowiedniej formy gramatycznej”.

Dodanie

W przypadku dodania stosuje się następujące wyrażenia:

EN FR PL

The following Article 10a

shall be inserted in

Regulation [...]:

„Article 10 a

[…]”

L’article 10 bis suivant est

inséré dans le règlement [...]:

„Article 10 bis

[…]”

W rozporządzeniu […]

dodaje się art. 10a w

brzmieniu:

„Artykuł 10a

[…]”

The following paragraph 3

shall be added to Article 25

of Regulation [...]:

„3. […]”

A l’article 25 du règlement

[...], le paragraphe 3 suivant

est ajouté:

„3. […]”

W art. 25 rozporządzenia

[…] dodaje się ust. 3 w

brzmieniu:

„3. […]”

The certificate annexed to

this Regulation shall be

added as Annex

Le certificat annexé au

présent règlement est ajouté

en tant qu’annexe

Świadectwo załączone do

niniejszego rozporządzenia

dodaje się jako załącznik

shall be inserted est inséré dodaje się*

shall be added est ajouté dodaje się*

* W tłumaczeniu na język polski nie rozróżnia się terminów insertion (czyli dodania jednostki

redakcyjnej pod koniec wyższej jednostki) oraz addition/adjonction (czyli wprowadzenia

jednostki redakcyjnej pomiędzy istniejące jednostki).

Uwaga!

Jeśli nowy tekst odsyła do aktu opublikowanego w Dzienniku Urzędowym,

oznaczenie przypisu przybiera formę * i umieszczane jest bezpośrednio pod nowym

tekstem, przed ostatnim cudzysłowem:

Dz.U. (L/C)... z ........, s. ... .”.

).


W przypadku dodania artykułów, ustępów lub innych numerowanych części

składowych w części normatywnej już przyjętego aktu numeracja następujących po nich

postanowień (ze względu na odniesienia do nich, które mogą być zawarte w innych

aktach) pozostaje niezmieniona. Wówczas oznaczane są one tym samym numerem co

poprzedzający je artykuł i odpowiednio małą literą a, b, c, d, e, f, itd., np. artykuł

dodawany po art. 1 a przed art. 2 otrzymuje numer art. 1a, litera dodawana między lit. a)

a lit. b) odpowiednio lit. a)a itd.

Skreślenie/uchylenie/utrata mocy

W przypadku skreślenia/uchylenia/utraty mocy stosuje się następujące wyrażenia:

EN FR PL

The second sentence of

Article 3 of Regulation [...]

shall be deleted.

A l’article 3 du règlement

[...], la deuxième phrase est

supprimée.

W art. 3 rozporządzenia […]

skreśla się zdanie drugie.

Regulation [...] shall be

repealed.

Le règlement [...] est abrogé. Rozporządzenie […] traci

moc.

Uwaga!

W niektórych językach (np. we francuskim, hiszpańskim, włoskim) zamiast liter

używa się oznaczeń w systemie „bis, ter, quater itd.”, gdzie „bis” odpowiada „a”,

„ter” – „b”, „quater” – „c”, itd.:

bis (2) nonies (9) sexdecies (16)

ter (3) decies (10) septdecies (17)

quater (4) undecies (11) octodecies (18)

quinquies (5) duodecies (12) novodecies (19)

sexies (6) terdecies (13) vicies (20)

septies (7) quaterdecies (14)

octies (8) quindecies (15)


Article 3 shall be repealed. L’article 3 est abrogé. Uchyla się art. 3.

is no longer valid as

of/ceases to have effect

n’est plus valable traci moc z dniem – dotyczy

tylko ograniczeń czasowych

obowiązywania aktu

Zmiana numeracji

W przypadku zmiany numeracji stosuje się następujące wyrażenia:

EN FR PL

The Annex shall become

Annex I and the following

point shall be added to

paragraph 1: „[...]”

L’annexe devient annexe I et

le point suivant est ajouté au

paragraphe 1: „[...]”

Niniejszy załącznik

otrzymuje oznaczenie I, a w

ust. 1 dodaje się pkt 1 w

brzmieniu: „[...]”

The former subparagraph

(f) shall become (g).

L’ancien point f) devient

point g).

Dotychczasowa lit. f)

otrzymuje oznaczenie lit. g).

OZNACZENIA JEDNOSTEK ZMIENIANYCH

1. Kiedy zmiana dotyczy niższej jednostki redakcyjnej niż artykuł, oznaczanej

graficznie [np. ustępu, punktu (oznaczanych cyframi), litery czy tiret], nowy tekst

zaczyna się cudzysłowem otwierającym, po którym następuje to oznaczenie (numer

ustępu lub punktu, litera, tiret itd.):

W rozporządzeniu (WE) nr 409/2009 wprowadza się następujące zmiany:

1) art. 3 lit. g) otrzymuje brzmienie:

„g) »stan przetworzenia« oznacza sposób, w jaki ryba jest przechowywana (świeża, świeża solona oraz mrożona).”;

2. Nawet jeśli zmieniany jest tylko pierwszy akapit w ustępie, w nowym tekście również

podaje się numer tego ustępu:

3) art. 28 ust. 1 akapit pierwszy otrzymuje brzmienie:

„1. Do każdego wniosku lub inicjatywy przedkładanej władzy prawodawczej przez Komisję ]...]”;

3. Jeśli zmieniana jest tylko część jednostki redakcyjnej, nie cytuje się oznaczenia tej

jednostki, nawet jeśli przedmiotem zmiany jest pierwsze zdanie numerowanej (czy

inaczej oznaczonej) jednostki:

c) ust. 4 zdanie pierwsze otrzymuje brzmienie:


„W przypadku gdy poważne naruszenie przepisów [...].”.

4. Jeśli zmieniany jest załącznik, używa się jednej z poniższych formuł wprowadzających:

W załączniku […] wprowadza się następujące zmiany:

lub jeśli zmiany są wymienione w załączniku:

W załączniku III do rozporządzenia (WE) nr 2074/2005 wprowadza się zmiany zgodnie z załącznikiem do niniejszego rozporządzenia.

Jeśli zostaje zastąpiony cały załącznik, używa się następującej formuły:

Załącznik do rozporządzenia (UE) nr 7/2010 zastępuje się tekstem znajdującym się w załączniku do niniejszego rozporządzenia.

W tym ostatnim przypadku nowy tekst załącznika zostanie przedstawiony

w następującej formie:

ZAŁĄCZNIK „ZAŁĄCZNIK …………………………”

INTERPUNKCJA W AKTACH ZMIENIAJĄCYCH

Odmiennie niż w jakichkolwiek innych polskich publikacjach, interpunkcję tekstu

zmienianego zachowuje się do ostatniego znaku interpunkcyjnego (czyli umieszcza się

przed cudzysłowem zamykającym kropkę, przecinek czy średnik – czego nie

zrobilibyśmy w innych tekstach). Po cudzysłowie umieszcza się znak interpunkcyjny

przynależny do „interpunkcji zewnętrznej”.

Standardowe zasady dotyczące zapisu przepisów zmieniających:

kolejne zmiany wprowadzane są w punktach;

tekst po punkcie rozpoczyna się od małej litery;

każdy z punktów kończy się średnikiem, ostatni kończy się kropką;

wstawiany tekst umieszcza się w cudzysłowie, interpunkcja wewnątrz

cudzysłowu jest zupełnie niezależna od interpunkcji poza cudzysłowem;

formuła wprowadzająca zmiany to „w rozporządzeniu xxx wprowadza się

następujące zmiany”, ale formuła wprowadzająca w poszczególnych punktach

to „otrzymuje brzmienie”.

Uwaga!

Bez kropki po cudzysłowie zamykającym, bo nie ma zdania wprowadzającego

(otwierającego wypowiedzenie).


Przykład:

W rozporządzeniu xx/xxxx wprowadza się następujące zmiany:

1) art. 2 ust. 2 lit. a) otrzymuje brzmienie:

„a) […];”;

2) art. 3 ust. 3 otrzymuje brzmienie:

„3. Sekretarz Generalny […].”;

3) art. 4 ust. 5 otrzymuje brzmienie:

„5. [...].".

Jeżeli celem punktu jest zmiana w tabeli, na końcu takiego punktu nie umieszcza się

kropki ani średnika. Cudzysłów zamykający umieszcza się w ostatnim wierszu ostatniej

kolumny, w którym jest tekst (który nie jest pusty), np.:

2) w części 2 pozycję dotyczącą ZZZ zastępuje się następującymi wierszami:

„ZZ

ZZZ1 B B XXX A XXX XXX”

ZZZ2 XXX XXX XXX

ZZZ3 XXX XXX XXX

Sprostowania i odesłania do sprostowanych aktów 2.1.2.2.

Sprostowania to zmiany wprowadzone przed przyjęciem aktu (fr. „corrigendums”) lub

po jego przyjęciu (fr. „rectificatifs”). Sprostowanie wymaga dokładnego określenia aktu,

którego dotyczy.

Pojawiające się w związku ze sprostowaniami wyrażenia „as corrected by” i „corrected

version” należy tłumaczyć odpowiednio jako „sprostowana(-e) w” (Dz.U.…..) oraz

„wersja sprostowana”.

Rodzaje sprostowań:

sprostowania do dokumentów COM – wniosków ustawodawczych, komunikatów

Komisji (dokumentów prawnie niewiążących) – mają nietypową formę, na stronie

tytułowej pojawia się tekst po francusku Annule et remplace ....; tekstu tego nie należy

tłumaczyć, zostaje zawsze po francusku, niezależnie od języka oryginału.

Sprostowanie polega na wprowadzeniu zmian wynikających z oryginału bez

zaznaczania ich w trybie rejestracji zmian;

sprostowania klasyczne do rozporządzeń, dyrektyw i decyzji; używa się w nich

formuły zamiast ... powinno być ... (ang. for ... read ...)

akty prostujące – decyzje, rozporządzenia, dyrektywy w sprawie sprostowania;

dotyczą poważnych błędów i mają formę taką samą jak decyzje, rozporządzenia i


dyrektywy; mogą dotyczyć innej wersji językowej, wówczas w języku polskim

umieszcza się informację: Nie dotyczy polskiej wersji językowej.

sprostowania „ukryte” w rozporządzeniach, decyzjach i dyrektywach zmieniających;

zazwyczaj tytuł takich aktów zawiera słowa amending and correcting (= w sprawie

zmiany i sprostowania).

Odesłania do sprostowanych aktów

Obowiązuje zasada, zgodnie z którą należy pominąć w wersji polskiej informacje o

sprostowaniach do dokumentów opublikowanych przed dniem 1 maja 2004 r. –

sprostowania te nigdy nie ukazały się po polsku i zostały uwzględnione w odpowiednich

aktach prawnych. Przetłumaczyć należy natomiast informacje o innych sprostowaniach

(a więc do późniejszych dokumentów).

Przekształcenie, ujednolicenie, konsolidacja 2.1.2.3.

Przekształcenie (ang. recast, fr. refonte)

Przekształcenie oznacza nowy samodzielny akt prawny, równocześnie uchylający

wszystkie akty, które znowelizował.

Umożliwia ono wprowadzenie następujących rodzajów zmian:

zmian terminologicznych wynikających z nieprawidłowego użycia lub użycia

niespójnego z obowiązującymi ustaleniami,

zmian terminologicznych wynikających z uspójnienia dwóch (lub większej liczby)

oddzielnych aktów łączonych w jeden.

Zaleca się wprowadzanie wszystkich ulepszeń uznanych za niezbędne, nawet jeśli

oznaczałoby to tłumaczenie na nowo całych partii tekstu.

Wzory sformułowań używanych w przekształceniach aktów prawnych (dyrektyw,

rozporządzeń i decyzji) zostały przygotowane przez Służbę Prawną i są dostępne

wewnętrznie lub na stronie internetowej przeznaczonej dla tłumaczy zewnętrznych.

Ujednolicenie (ang. codification, fr. codification)

Ujednolicenie oznacza połączenie większego zespołu przepisów prawnych (aktu i aktów

zmieniających) w jednolity, systematyczny zbiór w drodze przyjęcia nowego aktu

prawnego bez wprowadzania zmian merytorycznych.

Konsolidacja (ang. consolidation, fr. consolidation)

Konsolidacja jest nieformalnym odpowiednikiem ujednolicenia. Konsolidacja jest

przedsięwzięciem redakcyjnym i – jako że nie podlega odpowiednim procedurom

legislacyjnym, jej efekt nie jest prawnie wiążący – istnieje tylko dla celów

informacyjnych.


Amended proposal 2.1.2.4.

Wyrażenia „amended proposal” i „modified proposal” są synonimami i oznaczają

„zmieniony wniosek” (fr. „proposition modifiee”).

Tytuły aktów zmieniających 2.1.2.5.

Akt, którego jedynym celem jest zmiana innego aktu, powinien zawierać w tytule wyraz

„zmieniający” (nie należy używać określeń takich, jak „uzupełniający”, ponieważ

oznaczają one jedynie jedną z form czynności prawnej, jaką jest „zmiana”).

Jeśli zgodnie z wyraźnymi przepisami akt zmieniający wydawany jest przez inną

instytucję niż ta, która wydała dokument podstawowy, tytuł powinien zawierać nazwę

tej ostatniej. Np. „rozporządzenie […] Parlamentu Europejskiego i Rady […] zmieniające

rozporządzenie […] Rady”.

Należy przy tym zwracać uwagę na sposób konstruowania długich i skomplikowanych

tytułów aktów nowych, które również zmieniają wcześniejsze akty prawne. Przykładem

nieudanego tłumaczenia może być tytuł nowego rozporządzenia REACH:

Regulation of the European Parliament and of the Council concerning the Registration,

Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH), establishing a

European Chemicals Agency, amending Directive 1999/45/EC of the European

Parliament and of the Council and repealing Council Regulation (EEC) No 793/93 and

Commission Regulation (EC) No 1488/94 as well as Council Directive 76/769/EEC and

Commission Directives 91/155/EEC, 93/67/EEC, 93/105/EC and 2000/21/EC

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny,

udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH),

utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr

793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady

76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i

2000/21/WE

Problemem jest tutaj kwestia niezręcznego wyliczenia: w sprawie czegoś, czegoś,

zmieniające coś i uchylające coś. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem byłoby: w sprawie

czegoś oraz czegoś, zmieniające coś oraz uchylające coś – prowadzące do dwóch

oddzielnych wyliczeń o oddzielnej składni. Czyli tytuł powinien brzmieć:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny,

udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) oraz

utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr

793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady

76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i

2000/21/WE.


Zmiany niemające wpływu na polski tekst 2.1.2.6.

W przypadkach, w których akt zmieniający wprowadza zmianę niemającą żadnego

wpływu na treść polskiego tłumaczenia, należy postępować w sposób zilustrowany na

poniższych przykładach:

Przykład 1:

W przypadku gdy tłumaczony jest dokument wprowadzający zmianę do istniejącego

dokumentu, a w polskim tłumaczeniu poprzedniej wersji tekstu znajduje się już

poprawna wersja terminu/wyrażenia (np. ponieważ tłumacz dobrze przetłumaczył

błędny oryginał):

motywy powinny być jednakowe we wszystkich wersjach językowych, więc na

własną rękę nie należy niczego dodawać ani wykreślać w motywie dotyczącym zmian

niemających wpływu na tekst polski. To DG redagująca tekst powinna w konsultacji z

DGT sprawdzić wcześniej, które wersje trzeba zmienić lub sprostować, i umieścić

odpowiednią informację w motywach (łatwym rozwiązaniem byłoby umieszczenie w

motywach ogólnej informacji, że dana zmiana / poprawka dotyczy tylko niektórych

wersji językowych). Praktyka jest niestety inna i w tego rodzaju aktach często

motywy nic nie mówią na temat braku poprawności niektórych wersji.

cały tekst artykułu i punktu zawierającego zmianę należy zastąpić poniższym

tekstem:

[Nie dotyczy polskiej wersji językowej.]

Jest to oczywiście sytuacja wyjątkowa a dodatki w nawiasach kwadratowych muszą być

zawsze ustalane ze Służbą Prawną, gdyż wszystkie zmiany tekstu muszą być

rejestrowane. Powinno się wówczas powiadomić o takim dodatku również osobę

zamawiającą tłumaczenie i osobę odpowiedzialną za dany tekst w danej DG.

Przykład 2:

(e) The term „dangerous” shall be replaced by the term „hazardous”;

Jako że w polskiej wersji językowej termin „dangerous” jest tłumaczony tak samo jak

„hazardous”, stosuje się zapis:

e) [Nie dotyczy polskiej wersji językowej].

Odesłania w tekście 2.1.3.

Odesłanie a odniesienie 2.1.3.1.

„Odesłanie” w akcie prawnym to inaczej „przepis odsyłający”. Służy on zapewnieniu

skrótowości lub spójności i odsyła do innego, również obowiązującego, przepisu.

„Odniesienie” jest natomiast pojęciem ogólnym. W przypadku transponowania dyrektyw

„odniesienie” w tekście ustawy (w formie przypisu) wskazuje, jaka dyrektywa została w


tej ustawie transponowana do prawa krajowego. Ta ustawa pozostaje jednak

samodzielnym aktem prawnym i dyrektywa zasadniczo ani jej nie uzupełnia, ani nie

obowiązuje równolegle. Zatem w kontekście prawodawstwa krajowego należy mówić o

„odniesieniach” do dyrektywy zawartych w prawie krajowym.

Odesłania wewnętrzne i zewnętrzne 2.1.3.2.

Odesłanie wewnętrzne wskazuje na inny przepis zawarty w tym samym akcie prawnym.

Odesłanie zewnętrzne wskazuje na inny akt prawa unijnego lub innego.

Muszą one być precyzyjne i umożliwiać adresatowi łatwe dotarcie do wskazanego

tekstu.

Przykład odesłania wewnętrznego:

„1. Zagrożenia środowiska preparatami ocenia się za pomocą jednego lub kilku sposobów podanych poniżej: a) za pomocą metody konwencjonalnej opisanej w załączniku III […]”

„Procedura kontroli określona w art. 15 ma zastosowanie do […]”.

Przykład odesłania zewnętrznego:

„b) przez określenia niebezpiecznych dla środowiska właściwości preparatu, koniecznych dla dokonania właściwej klasyfikacji zgodnie z kryteriami wymienionymi w załączniku VI do dyrektywy 67/548/EWG.”

Odesłania do Dziennika Urzędowego 2.1.3.3.

Odesłanie do Dziennika Urzędowego może mieć formę pełną, skróconą albo formę

skrótu.

Wersję pełną, tj. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, stosuje się:

w tekście;

w formułach dotyczących wejścia w życie aktów;

w sprostowaniach dotyczących danego Dziennika Urzędowego (patrz również

„wersja skrócona”).

Wersja skrócona – Dziennik Urzędowy – stosowana jest:

w przypisach:

Zob. s. … niniejszego Dziennika Urzędowego.

Dotychczas nieopublikowane (nieopublikowana) w Dzienniku Urzędowym.

Uwaga!

Angielskie słowo „reference” nie zawsze oznacza „odesłanie”, zależnie od powyższego

kontekstu może ono oznaczać również „odniesienie”.


w tekstach mniej oficjalnych.

Natomiast skrót, tj. Dz.U. L, Dz.U. C, Dz.U. C ... A, Dz.U. C ... E stosuje się:

we wszystkich innych przypisach:

(1)Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 1.

Dz.U. C 48 A z 24.2.2005.

w tabelach:

Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 4.

W przypadku aktów sprzed 31 stycznia 2003 r. (włącznie) podaje się odesłanie do

Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich.

Wewnątrz tekstu powinno unikać się używania następującego zapisu: (Dz.U. L 230 z

28.8.2002, s. 7).

Odesłanie do Zbioru Orzeczeń (wyroki i orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości i Sądu

Pierwszej Instancji) ma następującą formę:

Zb.Orz. – w przypadku odesłania do orzeczeń i wyroków opublikowanych po 1 maja

2004 r.:

sprawa [numer] [tytuł], Zb.Orz. [rok], s. […], pkt [...]

Case C-254/08 Futura Immobiliare and Others [2009] ECR I-6995, paragraph 34

sprawa C-254/08 Futura Immobiliare i in., Zb.Orz. 2009, s. I-6995, pkt 34

wyrok z dnia [data] w sprawie [numer] [tytuł], Zb.Orz. [rok], s. […], pkt [...]

Judgment of 9 November 2006 Case C-344/05 Commission v Greece (ECR 2006, p. II-127, paragraph 17)

wyrok z dnia 9 listopada 2006 r. w sprawie C-344/05 Komisja przeciwko Grecji, Zb.Orz. 2006, s. II-127, pkt 17

Rec. (skrót francuski) – w przypadku odesłania do orzeczeń i wyroków sprzed 1

maja 2004 r.:

sprawa [numer] [tytuł], Rec. [rok], s. […], pkt [...]

wyrok z dnia [data] w sprawie [numer] [tytuł], Rec. [rok], s. […], pkt [...]

Judgment of 15 January 1986 in Case 52/84 Commission v Belgium (ECR 1986, p. 89, paragraph 12).

wyrok z dnia 15 stycznia 1986 r. w sprawie 52/84 Komisja przeciwko Belgii, Rec. 1986, s. 89, pkt 12

Tytuły spraw zapisujemy pismem prostym (w wersji angielskiej często jest kursywa, ale

nie ma ona uzasadnienia, bo to tytuł skrócony).


Podając rok po Rec. oraz Zb.Orz., w polskiej wersji nie stosujemy nawiasów

kwadratowych, które często występują w wersji angielskiej.

Odesłania do części aktów prawnych 2.1.3.4.

W przypadku odesłania do przepisu konieczne jest wskazanie jednego lub kilku

elementów. Poszczególne jednostki podziału wymieniane są w kolejności malejącej pod

względem hierarchii tekstu, tj. „art. [...] ust. [...] pkt [...] lit. [...] tiret [...]” bez przecinków

po kolejnych jednostkach redakcyjnych. Na końcu wymienia się nazwę aktu prawnego.

Przykład:

art. 53 ust. 2 dyrektywy 78/660/EWG,

art. 1 ust. 1 zdanie drugie

W przypadku gdy wymienia się elementy tej samej grupy podziału, przy czym jednemu

lub kilku z nich towarzyszą bardziej szczegółowe elementy odesłania, należy powtórzyć

nazwę podziału dla każdego odesłania:

art. 1 i art. 2 ust. 1 (a nie: art. 1 i 2 ust. 1),

ust. 1 pkt 5 i ust. 2 akapit drugi (a nie: ust. 1 pkt 5 i 2 akapit drugi).

EN FR PL

Odesłanie do elementów w ramach jednego artykułu

Article 1 article premier art. 1

Article 2 article 2 art. 2

Uwaga!

Skróty Dz.U. i Zb.Orz. pisze się bez spacji.

Uwaga!

Jeśli w wyliczeniu występują jedynie kolejno następujące po sobie cyfry, należy

wymienić każdą z nich z osobna, tj. art. 2, 3 i 4 (a nie: art. 2–4), ponieważ zapis taki

może oznaczać przykładowo celowe pominięcie artykułu 3a.


Article 2a article 2 bis art. 2a

(bez spacji między cyfrą

i literą)

Article 2 (1) article 2 paragraphe 1 art. 2 ust. 1

Article 2a (1) article 2 bis paragraphe 1 art. 2a ust. 1

Article 2 (a) article 2 paragraphe a art. 2 lit. a)

Article 2 (1) (a) article 2 1er paragraphe point

a)

art. 2 ust. 1 lit. a)

Article 2a (1) (a) article 2 bis paragraphe 1

point a)

art. 2a ust. 1 lit. a)

Article 2 (2) and (3) article 2 paragraphe 2 et

paragraphe 3

art. 2 ust. 2 i 3

Articles 1, 2 and 4 articles 1er, 2 et 4 art. 1, 2 i 4

Articles 2 to 4 articles 2 à 4 art. 2–4

Articles 1 to 4 and 9 les articles 1er à 4 et 9 art. 1–4 i 9

Odesłania do jednostek nienumerowanych podajemy słowną formą liczebnika

porządkowego, który stoi zawsze po rzeczowniku (np. art. 2 akapit pierwszy tiret

trzecie). Z założenia błędne jest liczenie jednostek numerowanych od końca (np. akapit

ostatni), mimo to w tłumaczeniu należy zachować zgodność z oryginałem.

Powyższe zasady w ograniczonym zakresie dotyczą załączników. Jednostki struktury

załączników często mają własne nazwy, które należy stosować. Często nie są one podane

explicite w odesłaniu w języku źródłowym.

Przykładowo: odesłanie: In Chapter IV.A.1 of Annex II, należy rozpisać: W załączniku II

rozdział IV sekcja A pkt 1 (po sprawdzeniu, że IV to faktycznie rozdział, a A to faktycznie

sekcja). Obowiązuje tutaj również podstawowa zasada o ustawieniu struktur od

najwyższej do najniższej. Nie stosujemy podwójnego w (np. sformułowanie *w

załączniku II w rozdziale IV sekcja A mogłoby oznaczać, że załącznik jest zawarty w

rozdziale). Wszystkie niższe jednostki w takim przypadku podawane są w mianowniku.

Wyjątkiem od zasady „od najwyższej jednostki do najniższej” są przypadki, w których

załącznik bezpośrednio poprzedza nazwę aktu prawnego (np. In Chapter IV.A.1 of Annex


II to Regulation ...”). W takim przypadku właściwym tłumaczeniem jest W rozdziale IV

sekcja A pkt 1 w załączniku II do rozporządzenia ...). Ze względów składniowych

załącznik pojawia się wtedy bezpośrednio przed do i możliwe jest powtórzenie

przyimka w.

Inne poprawne przykłady:

W pkt 32fa załącznika XX do Porozumienia [EOG] dodaje się, co następuje …

lub

W pkt 32fa w załączniku XX do Porozumienia dodaje się, co następuje …

W rozdziale III część 2 w załączniku I do Porozumienia [EOG] wprowadza się

następujące zmiany ...

„Zwany dalej” 2.1.3.5.

Jeśli akt ma skróconą nazwę (zwykle wprowadzaną przez wyrażenie „zwany/-a/-e dalej

[…]”, jest ona używana w przypadku późniejszych odniesień w danym tekście.

W przypadku umów wskazane jest wprowadzanie nazw skróconych przy użyciu

wyrażenia „zwany dalej »………«”.

Wyrażenia „zwany dalej” używamy w przypadkach, gdy analogicznego wyrażenia użyto

w języku źródłowym.

Przykład:

Having regard to the Agreement on the European Economic Area, as amended by the Protocol adjusting the Agreement on the European Economic Area, hereinafter referred to as ‘the Agreement’, and in particular Article 98 thereof

uwzględniając Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zmienione Protokołem dostosowującym Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zwane dalej „Porozumieniem”, w szczególności jego art. 98

Jeśli w języku źródłowym nie użyto takiego wyrażenia, nie używamy go w języku

polskim. Podajemy wówczas formę w mianowniku w nawiasie.

Przykład:

The Commission has received a complaint pursuant to Article 5 of Council Regulation (EC) No 384/96 (‘‘the basic Regulation’’).

Komisja otrzymała skargę złożoną zgodnie z art. 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 384/96 („rozporządzenie podstawowe”).

Definicje w aktach prawnych 2.1.3.6.

Definicje wprowadza się słowem „oznacza” lub „oznaczają”:


Przykład:

‘‘Customs office’’ means any office at which all or some of the formalities laid down by customs rules may be completed.

„Urząd celny” oznacza każdy urząd, w którym mogą zostać dokonane, w całości lub w części, formalności przewidziane przepisami celnymi.

‘‘Customs authorities’’ means the authorities responsible inter alia for applying customs rules.

„Organy celne” oznaczają organy uprawnione między innymi do stosowania przepisów prawa celnego.

Spójność formalna i materialna 2.1.3.7.

Terminologia stosowana w danym akcie prawnym musi być spójna zarówno

wewnętrznie, jak i z aktami już obowiązującymi, zwłaszcza z aktami w tej samej

dziedzinie.

Wyróżnia się dwa rodzaje spójności:

spójność formalną,

spójność materialną.

Spójność formalna oznacza, że te same terminy są stosowane do wyrażenia tych

samych pojęć i identyczne terminy nie mogą być stosowane do wyrażenia różnych pojęć.

Pozwala to uniknąć wieloznaczności, sprzeczności i wątpliwości co do znaczenia

terminu. Zasada zachowania spójności formalnej obowiązuje w odniesieniu do

przepisów danego aktu, aktów z nim powiązanych i innych aktów z tej samej dziedziny.

Spójność materialna polega na zapewnieniu logiki całego aktu. Tekst aktu nie może

bowiem zawierać sprzeczności. Przyjęte definicje muszą być stosowane w całym tekście.

Zdefiniowane terminy muszą być używane w sposób jednolity, a ich treść nie może

odbiegać od przyjętych definicji.

Na zasady te należy zwrócić szczególną uwagę, tłumacząc akty zmieniające,

wykonawcze i delegowane – stanowią one spójną całość z aktem podstawowym. Z tego

względu terminologia w aktach zmieniających, delegowanych i wykonawczych musi być

spójna z terminologią aktów podstawowych, nawet jeśli IATE podaje inne terminy.

Tłumacząc akty zmieniające, przepisy wykonawcze czy akty delegowane, należy również

sprawdzić, czy dany akt podstawowy nie został sprostowany lub zmieniony.


2.2. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE

W niniejszym rozdziale omówiono różnego rodzaju często pojawiające się w

dokumentach sformułowania, których tłumaczenie nastręcza nierzadko trudności. Są to

w większości terminy prawnicze, charakterystyczne dla unijnego dorobku prawnego

niemające dokładnych odpowiedników w prawie krajowym. Ustalone ekwiwalenty w

jęz. polskim uwzględniają kontekst prawa europejskiego i skutki prawne, jakie niesie ze

sobą stosowanie takich, a nie innych fachowych określeń.

Repeal vs. Delete 2.2.1.

repeal (fr. abroger):

jeśli ten czasownik dotyczy całego aktu prawnego, w motywach jego

odpowiednikiem jest uchylać, a w przepisach uchylających – tracić moc, np.:

W motywach aktu prawnego:

Regulation (EC) No XXXX should be repealed.

Należy uchylić rozporządzenie (WE) nr XXXX.

W przepisie uchylającym:

Regulation (EC) No XXXX shall be repealed with effect from 1 January 2007.

Rozporządzenie (WE) nr XXXX traci moc ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2007 r.

jeśli ten czasownik dotyczy wyodrębnionej jednostki redakcyjnej, np.

artykułu, ustępu itd., stosujemy odpowiednik uchylać:

Article 21 shall be repealed.

Uchyla się art. 21.

delete (fr. supprimer)

jeśli ten czasownik dotyczy słowa lub wyrażenia stanowiącego fragment

jednostki redakcyjnej aktu prawnego, jego odpowiednikiem jest skreślać:

In Article 3(1), the terms „[...]” shall be deleted.

W art. 3 ust. 1 skreśla się wyrazy „[…]”

jeśli ten czasownik dotyczy wyodrębnionej jednostki redakcyjnej aktu, np.

artykułu, ustępu itd., stosujemy odpowiednik uchylać (tak jak w przypadku

repeal (fr. abroger) powyżej):

Article 21 shall be deleted.

Uchyla się art. 21.

Legislation 2.2.2.

Union legislation (fr. législation de l’Union) – prawodawstwo unijne


national legislation (fr. législation nationale) – prawodawstwo krajowe, przepisy

krajowe

Enter into force vs. application vs. take effect 2.2.3.

enter into force – wejście w życie

application – stosowanie

take effect / become efective – stawać się skutecznym

Przykłady:

This Regulation shall enter into force on...

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie z dniem...

This regulation [article] shall apply from...

Niniejsze rozporządzenie [niniejszy artykuł] stosuje się od dnia...

This decision takes effect/ becomes effective from...

Niniejsza decyzja staje się skuteczna od dnia…

Wyrażenie upon the entry into force tłumaczymy: z chwilą wejścia w życie.

Zwrot Regulation X has exhausted its effects, który pojawia się niekiedy w motywach,

należy tłumaczyć: rozporządzenie X nie wywołuje już skutków.

Transpose vs. implement 2.2.4.

Termin implement ma szerszy zakres pojęciowy niż termin transpose. Transpozycja

polega wyłącznie na wprowadzeniu przepisów aktu normatywnego przyjętego na

szczeblu UE/WE (najczęściej dyrektywy, ale nie tylko) do aktów prawa krajowego (jest

to swego rodzaju „przepisanie” tych przepisów do prawa krajowego), co wiąże się

następnie z przyjęciem, publikacją i wejściem w życie danych aktów krajowych.

Uwaga!

Termin legislation w kontekście unijnym może oznaczać ustawodawstwo, jeżeli

wiadomo, że odnosi się wyłącznie do aktów ustawodawczych (przyjmowanych w

ramach procedury ustawodawczej, ang. legislative acts) w odróżnieniu od aktów o

charakterze nieustawodawczym (ang. non-legislative acts). Jeżeli użycie terminów

legislation, legislative nie odnosi się wyłącznie do opisanych powyżej przypadków

(zwykłych i specjalnych procedur ustawodawczych), wskazane jest użycie

ogólniejszych określeń: legislacja, prawodawstwo.


Czasownik transpose należy tłumaczyć: transponować, a rzeczownik transposition:

transpozycja.

Termin implementation (tłumaczony jako wykonanie – w odniesieniu do aktów

prawnych UE/WE) obejmuje swoim zakresem znaczeniowym transpozycję danego aktu

UE oraz podjęcie wszelkich czynności w celu zapewnienia stosowania odnośnych

przepisów krajowych w praktyce.

Przykład: w ustawie krajowej na podstawie dyrektywy zapisano, że kierowcy TIR-ów mają

rejestrować czas spędzony za kierownicą – to jest już transpozycja, ale dopiero część

wdrożenia. Wdrożenie obejmuje również wprowadzenie kontroli, ustalenie organów

odpowiedzialnych itp.

Niestety omawiane terminy często stosowane są niejednolicie i niekonsekwentnie w

różnych wersjach językowych. Dlatego istotne jest zbadanie kontekstu, w jakim użyto

danego pojęcia, aby móc dokonać prawidłowego wyboru polskiego odpowiednika.

Słowo implementation jest również używane w kontekście uprawnień wykonawczych

(ang. implementing powers) Komisji. Na podstawie art. 291 ust. 2 Traktatu FUE akty

prawne mogą powierzać Komisji, ewentualnie Radzie, uprawnienia do przyjmowania

aktów wykonawczych (ang. implementing acts). W przypadku tytułów tego rodzaju

aktów (rozporządzeń, dyrektyw, decyzji) słowo implementing zawsze należy tłumaczyć

jako wykonawczy/-a/-e.

Pojęcie implementation nie ogranicza się tylko do wykonywania aktów prawnych

UE/WE i jest często używane w odniesieniu do innych aktów, programów, strategii. Jako

zasadę można przyjąć, że pojęcie implementation tłumaczymy jako:

wykonanie lub wdrożenie – w odniesieniu do aktów prawnych UE/WE

wdrażanie – w przypadku nowo stworzonych rozwiązań, które dopiero mają być

stosowane (programy, systemy, modele);

wdrażanie lub wprowadzanie w życie – w przypadku przepisów;

wykonanie lub realizacja – w przypadku już obowiązujących wytycznych, strategii czy

programów.

Przykłady użycia i tłumaczenia terminów implement/implementation w różnych

kontekstach:

Commission Regulation (EC) No XXXX implementing Council regulation

Rozporządzenie Komisji (WE) nr XXXX w sprawie wykonania rozporządzenia Rady… (co oznacza to samo co: „rozporządzenie w sprawie wprowadzenia w życie przepisów wykonawczych do rozporządzenia…”)

implementing regulation – rozporządzenie wykonawcze

implementing rules – przepisy wykonawcze


financial implementation – realizacja finansowa

budget implementation – wykonanie budżetu

implementing body – organ wykonawczy

implementing agency – agencja wdrażająca

The Delegated Regulation implements Directive XXXX

Rozporządzenie delegowane stanowi wykonanie dyrektywy XXXX

Established in vs. nationality 2.2.5.

Established in

zasadniczo używane jest w odniesieniu do osób prawnych i oznacza mająca siedzibę/

z siedzibą w. Spółka może mieć główną siedzibę w jednym kraju, a inne siedziby w

innych krajach.

Przykład:

Any company from Croatia, whether or not established in the Community

Każda spółka z Chorwacji, posiadająca siedzibę lub jej nieposiadająca we Wspólnocie/ z siedzibą we Wspólnocie bądź poza nią

jeśli established in dotyczy osoby fizycznej, to oznacza prowadząca działalność

(gospodarczą) [por. freedom of establishment – swoboda

przedsiębiorczości/prowadzenia działalności gospodarczej].

Nationality

odnosi się zwykle do osób fizycznych i w kontekście prawnym słowo to należy

tłumaczyć jako obywatelstwo.

jeżeli nationality odnosi się do osoby prawnej, można zastosować wyrażenie

przynależność państwowa (pojęcie szersze od słowa obywatelstwo).

na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem, w drodze 2.2.6.rozporządzenia, zgodnie z rozporządzeniem itp.

Skutek prawny osiągnięty w powoływanym przepisie

Przykłady:

... amended by Regulation ... = ... zmieniony rozporządzeniem [zmianę wprowadza się w treści tego właśnie rozporządzenia]

... Committe established by Art. XX = komitet powołany w art. XX [w art. XX powołuje się komitet YY]

... obligations under Article XX = ... zobowiązania na mocy art. XX [w art. XX nakłada się określone zobowiązania]


... as determined under Article XX = ... jak określono w art. XX [w art. XX określa się szczegółowo np. warunki]

Wyrażenia na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem i w drodze rozporządzenia, czy

też wprowadzony na mocy art. XX, wprowadzony art. XX, wprowadzony w art. XX uważa

się za synonimy. Zalecaną formą jest w tym przypadku stosowanie narzędnika. Dotyczą

one sytuacji, w których skutek prawny jest osiągnięty w danym akcie prawnym lub

jego przepisie.

Angielskim odpowiednikiem takich wyrażeń są najczęściej: by, in, under.

W takim znaczeniu błędne jest przede wszystkim używanie odpowiednika zgodnie z.

Angielskie konstrukcje z by + tytuł aktu prawnego (np. by Regulation 1044/2001…)

tłumaczy się na polski, zwyczajowo używając narzędnika.

Odesłanie do normy kompetencyjnej

Przykładowo:

art. XX stanowi:

Po rozpatrzeniu wniosku Komisja udziela zezwoleń ....

W momencie udzielania zezwolenia Komisja odwołuje się do swoich uprawnień określonych w art. XX.

Na podstawie art. XX Komisja po rozpatrzeniu wniosku udziela zezwolenia na....

W takim przypadku w języku polskim stosuje się najczęściej wyrażenie na podstawie.

Angielskim odpowiednikiem takich wyrażeń najczęściej jest: pursuant to, under

[używane często niekonsekwentnie].

Przykłady:

opinion of the Commission pursuant to Article 294(7)(c) TFEU – opinia Komisji na podstawie art. 249 ust. 7 lit. c) TFUE

Following a request an expiry and interim review pursuant to Articles 11(2) and 11(3) of the basic Regulation was initiated – W następstwie złożenia wniosku wszczęto przegląd wygaśnięcia i przegląd okresowy na podstawie art. 11 ust. 2 i 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego

W takim znaczeniu sugeruje się unikanie odpowiednika na mocy.

W szczególnym przypadku, gdy w języku angielskim pojawia się wyrażenie in the

application of Art. XX, prawidłowym tłumaczeniem jest tylko w zastosowaniu art. XX

Cytat, odwołanie się do normy, wskazanie na brak sprzeczności

Przykładowo:


Zgodnie z art. 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego możliwe jest wszczęcie przeglądu okresowego ...

Art. 11 ust. 3 rozporządzenia stanowi o możliwości wszczęcia przeglądu okresowego ...

Wszczęcie przeglądu okresowego, o którym mowa w art. 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego, ....

W takim przypadku stwierdza się fakt brzmienia bądź istnienia jakiegoś przepisu, bez

wskazywania na osiągnięcie w nim skutku prawnego ani bez umocowania w nim

działania. Umocowanie takie może pojawiać się w kolejnym zdaniu (np. W związku z

powyższym Komisja wszczyna przegląd okresowy...).

Do dyspozycji tłumacza są w takim przypadku różnorodne środki, w tym m.in.: zgodnie

z, stanowi.

Błędne w takim przypadku są wyrażenia: na mocy, na podstawie.

Inna konstrukcja: o którym mowa w art. XX.

Przepisy vs. postanowienia 2.2.7.

Występujące często w aktach prawnych angielskie słowo provisions może mieć w języku

polskim dwojakie znaczenie, w zależności od rodzaju aktu, do którego się odnosi. I tak:

Przepisy – w aktach autorytatywnych (dyrektywach, rozporządzeniach, ustawach

itp.)

Postanowienia – w umowach zawieranych między równorzędnymi stronami (np. w

traktatach)

Umowa o coś czy o czymś 2.2.8.

umowa o coś/na coś: jeśli wymienione są świadczenia, do których zobowiązuje się jedna

strona

Przykłady:

umowa o pracę

umowa o dzieło

umowa na dostawy broni

umowa o czymś: jeśli wymienione są świadczenia, do których zobowiązują się obie

strony

Przykład:

umowa o wymianie handlowej (za Słownikiem poprawnej polszczyzny)


Without prejudice 2.2.9.

Jeżeli without prejudice odnosi się do aktu prawnego lub jego części, stosujemy

wyrażenie nie naruszając, używając słowa przepisy

Przykłady:

Without prejudice to Article 19 …

Nie naruszając przepisów art. 19 …

Without prejudice to Council Regulation

Nie naruszając przepisów rozporządzenia Rady …

This decision shall be without prejudice to the Commission Decision

Niniejsza decyzja nie narusza przepisów decyzji Komisji

Ale jeżeli without prejudice odnosi się do czego innego, używamy wyrażenia bez

uszczerbku

Przykłady:

Its provisions were without prejudice to the application of Article 82

Jej przepisy pozostają bez uszczerbku dla stosowania (postanowień) art. 82

Without prejudice to controls related to …

Bez uszczerbku dla kontroli związanych z …

Stosując powyższe zasady, należy unikać błędnych gramatycznie zdań, w których

podmiot zdania imiesłowowego może być niejasny np.

*Nie naruszając przepisów ust. 1, kury kwalifikują się do transportu ....

If appropriate 2.2.10.

Za poprawne tłumaczenie wyrażenia if appropriate w zależności od kontekstu można

uznać następujące ekwiwalenty w jęz. polskim:

w miarę potrzeb, w stosownych przypadkach, w uzasadnionych przypadkach, w razie

potrzeby, jeśli jest to uzasadnione, w odpowiednich przypadkach

Delegation, (permanent) representation, mission 2.2.11.

Komisja Europejska posiada w innych państwach swoje:

przedstawicielstwa (ang.: representations) – w państwach członkowskich UE

delegatury (ang.: delegations) – w krajach trzecich (niebędących państwami

członkowskimi UE)


Państwa posiadają przy UE swoje:

stałe przedstawicielstwa (ang.: permanent representations) – dotyczy to państw

członkowskich

misje (ang.: missions) – w przypadku państw trzecich.

Państwa mają również misje dyplomatyczne przy innych organizacjach.

Przykłady:

Stałe Przedstawicielstwo RP przy NATO (ang. Permanent Delegation of RP to NATO)

Stałe Przedstawicielstwo RP przy Biurze ONZ (ang. Permanent Mission of RP to UN)

Export & import 2.2.12.

Angielski termin export tłumaczymy jako wywóz, natomiast import jako przywóz,

oprócz przypadków szczególnych, które nie dotyczą towarów.

Przykłady:

eksport energii

eksport usług

eksport świadczeń (konkretny kontekst ubezpieczeń społecznych)

Legislative 2.2.13.

Należy zwrócić uwagę, że słowo legislative jest używane w Traktacie o funkcjonowaniu

Unii Europejskiej w szczególnym sensie: odróżnia się w ten sposób akty prawne

ustawodawcze (legislative) od aktów prawnych nieustawodawczych (non-legislative). W

przypadku odwołania do tego typu aktów, przyjmowana w ramach procedury

ustawodawcznej (legislative procedure) należy stosować taki właśnie odpowiednik. W

większości innych przypadków, gdzie słowo legislative jest używane w szerszym sensie,

odpowiednikiem będzie przymiotnik prawodawczy.

Shall 2.2.14.

Angielski czasownik modalny shall jest używany w części normatywnej aktów prawnych

(w artykułach), w przepisach, które mają charakter obligatoryjny, nakładają

zobowiązanie. W języku francuskim i niemieckim zasadniczo używa się w takich

przypadkach trybu oznajmującego czasu teraźniejszego. Również w języku polskim

zasadniczo stosuje się czas teraźniejszy.

W wypadku, gdy w tekście oryginału słowo shall wyraża zobowiązanie do

jednorazowego wykonania danej czynności w przyszłości, z podaniem konkretnej daty

jej wykonania, dopuszczalne jest użycie w tekście polskim czasu przyszłego.


Istnieją jednak wyjątki od tej zasady. Czasami niezbędne jest wyrażenie explicite

zobowiązania przez użycie czasownika musieć lub zakazu przez użycie konstrukcji nie

móc (=shall not). Dzieje się tak w przypadkach, gdy istnieje ryzyko, że wypowiedź z

użyciem czasownika w trybie oznajmującym czasu teraźniejszego może być uznana za

wypowiedź o charakterze czysto oznajmującym. Najlepiej zobrazować takie sytuacje na

przykładach.

Przykład 1:

The Authority shall … develop a common approach to the identification and measurement of systemic importance, including quantitative and qualitative indicators as appropriate. These indicators shall be a critical element in the determination of appropriate supervisory actions.

… EBA opracowuje wspólne podejście do identyfikacji i mierzenia znaczenia systemowego, w tym – w stosownych przypadkach – wskaźników ilościowych i jakościowych. Wskaźniki te muszą mieć kluczowe znaczenie przy określaniu odpowiednich działań nadzorczych.

Tłumaczenie wskaźniki te mają kluczowe znaczenie, mogłoby być odczytane jako

komentarz, a nie jako zobowiązanie do ich stosowania.

Przykład 2:

Member States shall endeavour to ensure that beneficiaries of international protection … have access to appropriate schemes for the assessment, validation and accreditation of their prior learning. Any such measures shall respect Articles 2(2) and 3(3) of Directive 2005/36/EC ...

Państwa członkowskie dążą do zapewnienia beneficjentom ochrony międzynarodowej … dostępu do odpowiednich systemów oceny, nostryfikowania i zaliczania ich wcześniejszego kształcenia. Wszystkie takie środki muszą być zgodne z art. 2 ust. 2 i art. 3 ust. 3 dyrektywy 2005/36/WE …

Tłumaczenie wszystkie takie środki są zgodne z art. mogłoby być odczytane jako

stwierdzenie ich zgodności (uważa się je za zgodne). Chodzi natomiast o to, że środki

takie muszą być zaprojektowane z poszanowaniem powołanych przepisów.

Przykład 3:

Measures adopted pursuant to this Article shall not interfere with Member States' competences in deciding on the implementation of health technology assessment conclusions…

Środki przyjęte zgodnie z niniejszym artykułem nie mogą kolidować z kompetencjami państw członkowskich w zakresie decydowania o wprowadzaniu w życie wniosków z oceny technologii medycznych…

Tłumaczenie nie kolidują oznaczałoby, że uważa się je za niekolidujące (przykład z

przeczeniem, analogiczny do przykładu 2).

Przykład 4:

from 1 January 2013, ventilation fans shall not have a lower target energy efficiency than as defined in Annex I

od dnia 1 stycznia 2013 r. wentylatory przeznaczone do systemów wentylacji nie mogą mieć docelowej sprawności energetycznej o wartości niższej niż określona w załączniku I


Tłumaczenie nie mają nie byłoby odebrane jako zakaz.

provide for 2.2.15.

Prawidłowe, najczęściej używane tłumaczenia tego wyrażenia to przewidywać, określać.

The Directive provides for three solutions.

Dyrektywa przewiduje trzy rozwiązania.

Powyższa konstrukcja, w której podmiotem jest akt prawny lub konkretny przepis, jest

uznana za poprawną.

Należy unikać tłumaczenia provide for czasownikami takimi, jak zapewnić, umożliwić,

pozwolić, ponieważ są to czasowniki zarezerwowane dla innego rodzaju zobowiązań w

akcie prawnym.

Each Member State shall provide for the effective possibility to appeal against the ...

*Każde państwo członkowskie zapewnia skuteczną możliwość odwoływania się do sądu od decyzji o ...

Każde państwo członkowskie przewiduje skuteczną możliwość odwoływania się do sądu od decyzji o ...

Wyrażenie as provided for in [Article XX] należy tłumaczyć: jak określono w [art. XX] lub

jak przewidziano w [art. XX]. Niepoprawna jest forma *zgodnie z [art. XX].

Niekiedy można użyć po prostu konstrukcji przewidziany w lub określony w, ale trzeba

wówczas upewnić się, czy imiesłów łączy się z właściwym rzeczownikiem.

Czasowniki lay down i provide for mogą występować obok siebie, co niekoniecznie

oznacza, że należy je rozumieć inaczej. Dla rozróżnienia należy tłumaczyć odpowiednio:

określać i przewidywać.

Unless 2.2.16.

Wyrażenie unless w aktach prawnych zaleca się tłumaczyć wyrażeniem chyba że. Po

wyrażeniu chyba że możliwe jest utrzymanie takiej samej formy zdania (z przeczeniem

lub bez przeczenia) jak w oryginale.

The Agreement shall be tacitly renewed on a yearly basis unless one of the Parties denounces it in writing six months before the date of expiry.

Umowę przedłuża się automatycznie każdorazowo na kolejny rok, chyba że któraś ze Stron wypowie ją w formie pisemnej na sześć miesięcy przed upływem daty końcowej jej obowiązywania.


3. MATERIAŁY I POMOCE

3.1. GDZIE ZNALEŹĆ AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY?

EUR-Lex 3.1.1.

Podstawowe informacje 3.1.1.1.

EUR-Lex jest podstawowym narzędziem dostępu do unijnych aktów prawnych.

Internetowy serwis, którego opracowaniem zajmuje się Urząd Publikacji, umożliwia

dostęp zarówno do papierowych wydań Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej w

formie elektronicznej, jak również do innych formatów tekstu (np. HTML i DOC).

Funkcja wyszukiwania umożliwia wyszukiwanie dokumentu z wykorzystaniem wielu

kryteriów, m.in. numeru naturalnego, numeru Celex, adresu publikacyjnego w Dzienniku

Urzędowym, daty wydania itd. Numer Celex to jednolity sposób kodowania aktów

prawnych, a podstawowa zasada jego tworzenia wygląda w następujący sposób: kod

rodzaju aktu prawnego (np. 3 dla aktu prawa wtórnego) + rok (4 cyfry) + R (dla

rozporządzenia) lub L (dla dyrektywy) lub D (dla decyzji), a następnie numer aktu.

Przykładowo dyrektywa o numerze naturalnym 414/91 oznaczona jest numerem

CELEX: 31991L0414.

W EUR-Lexie można również znaleźć skonsolidowane teksty aktów prawnych. Teksty

skonsolidowane jako takie nie mają mocy prawnej, służą jedynie większej przejrzystości

prawodawstwa. W razie wątpliwości należy odwołać się do tekstów poszczególnych

aktów zmieniających, wymienionych na początku treści aktu skonsolidowanego.

W elektronicznej wersji EUR-Lexa można również znaleźć skonsolidowane teksty

traktatów (Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Traktat o Unii Europejskiej)

pod adresem:

http://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties.html

Jak znaleźć teksty aktów prawnych?

a) znając numer naturalny, np. dyrektywa 91/414/EWG:

w menu „Wyszukiwanie proste” http://eur-lex.europa.eu/homepage.html należy

wybrać opcję „Numer naturalny”, wpisać rok i numer dyrektywy;

b) znając adres publikacyjny w Dzienniku Urzędowym np. (Dz.U. L 230 z 19.8.1991, s. 1):


wybrać opcję „Dziennik Urzędowy” i wpisać odpowiednie elementy adresu

publikacyjnego;

c) znając fragment tekstu w dowolnym języku:

http://eur-lex.europa.eu/homepage.html

http://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/consleg.html?locale=pl






wybrać opcję „Słowa”, wpisać odpowiedni fragment i wybrać język wyszukiwania;

istnieje możliwość wyszukiwania słów w samych tytułach lub w treści i w tytule.

d) znając numer COM (dotyczy m.in. komunikatów Komisji i wniosków legislacyjnych

Komisji):


wybrać opcję „Numer naturalny”, zaznaczyć opcję „dok. KOM” i wpisać odpowiedni rok i

numer.

Wybrane dokumenty 3.1.1.2.

a) Regulamin pracowniczy (ang. Staff Regulations)

Tekst regulaminu pracowniczego jest zawarty w rozporządzeniu nr 31 z 1962 r. (Celex:

31962R0031). Tekst był wielokrotnie zmieniany, w EUR-Lexie można znaleźć

najbardziej aktualną wersję skonsolidowaną.

b) Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej

Dokument ten stanowi część Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tekst w

języku polskim można znaleźć na stronie EUR-Lexu poświęconej traktatom:


c) Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym

Tekst polski został opublikowany z numerem CELEX: 21994A0103(01):

http://eur-lex.europa.eu/legal-

content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:21994A0103(01)&from=EN

d) taryfa celna i kody TARIC

Nazwy pozycji Nomenklatury scalonej należy zawsze sprawdzić w najnowszej wersji

rozporządzenia. Pozycje te są zawarte w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) nr

1101/2014 z dnia 16 października 2014 r. zmieniającym załącznik I do rozporządzenia

Rady (EWG) nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w

sprawie Wspólnej Taryfy Celnej.

Bardziej szczegółowa klasyfikacja (ośmiocyfrowe kody TARIC) można znaleźć na

stronach wyszukiwarki TARIC:

http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=pl&Scre

en=0&redirectionDate=20110131




http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:21994A0103(01)&from=EN

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:21994A0103(01)&from=EN

http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=pl&Screen=0&redirectionDate=20110131

http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=pl&Screen=0&redirectionDate=20110131


Formex 3.1.1.3.

FORMEX to usługa Urzędu Publikacji umożliwiająca konwersję aktów prawnych w

formacie PDF do formatu RTF:

https://webgate.ec.testa.eu/legiswrite/lgw/oj/search

Na tej stronie można zamówić w formacie RTF dowolny dokument opublikowany w

Dzienniku Urzędowym w dowolnym roku w formie dokumentu Word (znając jego adres

publikacyjny).

https://webgate.ec.testa.eu/legiswrite/lgw/cl/search

Na tej stronie można pobrać skonsolidowany tekst aktu prawnego w formacie RTF. W

polu „Family” należy podać numer CELEX bez pierwszej cyfry: np. 2000L0029 (zob.

3.1.1.1). W Polu „Layer/Couche” nie trzeba wprowadzać wartości.

Bazy dokumentacyjne poszczególnych instytucji 3.1.2.

Oprócz bazy EUR-Lex dokumenty poszczególnych instytucji można znaleźć dzięki

następujących wyszukiwarkom:

Rejestr dokumentów Komisji Europejskiej:

http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/recherche.cfm?CL=pl

Komunikaty prasowe Komisji Europejskiej:

http://europa.eu/rapid/searchAction.do

Przebieg międzyinstytucjonalnego procesu decyzyjnego:

Prelex: http://ec.europa.eu/prelex/apcnet.cfm

OEiL: http://www.europarl.europa.eu/oeil/search.jsp

Dokumenty Parlamentu Europejskiego:

http://www.europarl.europa.eu/registre/recherche/RechercheAvancee.cfm

Dokumenty Rady Unii Europejskiej:

http://www.consilium.europa.eu/register/pl/content/int/?lang=pl&typ=ADV

Dokumenty Trybunału Sprawiedliwości:

http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/

Uwaga!

Wszystkie wyroki/orzeczenia wydane od 2004 r. są tłumaczone na polski i można je

znaleźć, korzystając z powyższej wyszukiwarki. Orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji

mogą pojawiać się w języku polskim z małym opóźnieniem. Jeśli chodzi o

wyroki/orzeczenia sprzed 2004 r. dostępne są tłumaczenia tylko kilkudziesięciu

najważniejszych spraw.

https://webgate.ec.testa.eu/legiswrite/lgw/oj/search

https://webgate.ec.testa.eu/legiswrite/lgw/cl/search

http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/recherche.cfm?CL=pl

http://europa.eu/rapid/searchAction.do

http://ec.europa.eu/prelex/apcnet.cfm

http://www.europarl.europa.eu/oeil/search.jsp

http://www.europarl.europa.eu/registre/recherche/RechercheAvancee.cfm

http://www.consilium.europa.eu/register/pl/content/int/?lang=pl&typ=ADV

http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/


Tenders Electronic Daily, przetargi ogłaszane w Dzienniku Urzędowym:

http://ted.europa.eu/

Prace komitetów w ramach procedury komitetowej:

http://ec.europa.eu/transparency/regcomitology/index.cfm?CLX=en

Decyzje Komisji Europejskiej w zakresie pomocy państwa:

http://ec.europa.eu/competition/state_aid/register/

Jednostki organizacyjne w poszczególnych instytucjach 3.1.3.

Wykaz struktury hierarchicznej w poszczególnych instytucjach można znaleźć w ogólnie

dostępnej bazie „WhoIsWho”:

http://europa.eu/whoiswho/public/index.cfm?lang=pl

Część nazw może być jednak niedostępna w języku polskim.

Wiele nazw można również znaleźć na stronach internetowych poszczególnych

instytucji oraz w aktach prawnych powołujących dane jednostki.

Należy zwrócić uwagę, że baza danych „WhoIsWho” nie jest aktualizowana na bieżąco.

Informacje dostępne w IATE i w innych dokumentach aktualizowanych na bieżąco mogą

być bardziej aktualne.

W IATE można znaleźć między innymi nazwy komitetów wspierających Komisję.

3.2. GDZIE ZNALEŹĆ POTRZEBNĄ TERMINOLOGIĘ?

Podstawową bazą terminologiczną, wspólną dla wszystkich instytucji unijnych jest baza

IATE, dostępna pod adresem: http://iate.europa.eu/.

W bazie można wyszukiwać odpowiedniki terminów we wszystkich językach

urzędowych Unii Europejskiej. Oprócz odpowiedników w bazie można również znaleźć

definicje pojęć, dokumenty źródłowe, z których termin pochodzi, oraz informacje o

wiarygodności terminu (1 oznacza niską wiarygodność, 4 bardzo wysoką

wiarygodność).

Oprócz tego terminologowie Komisji Europejskiej przygotowują słownik terminów

udostępniany na stronie:

http://ec.europa.eu/translation/polish/guidelines/pl_guidelines_en.htm

Słownik ten zawiera również terminy obowiązujące, które nie znalazły się w IATE.

http://ted.europa.eu/

http://ec.europa.eu/transparency/regcomitology/index.cfm?CLX=en

http://ec.europa.eu/competition/state_aid/register/

http://europa.eu/whoiswho/public/index.cfm?lang=pl

http://iate.europa.eu/

http://ec.europa.eu/translation/polish/guidelines/pl_guidelines_en.htm


Uwaga!

Zasadniczo IATE i słownik mają pierwszeństwo zastosowania przed innymi

materiałami będącymi źródłem terminologii (takimi jak Eur-Lex i inne ogólne

materiały referencyjne). Istnieją jednak sytuacje wyjątkowe, zazwyczaj wynikające

ze związku tłumaczonego dokumentu z konkretnym aktem prawnym:

tłumacząc akt prawny zmieniający inny akt prawny, należy ze względu na

spójność zastosować terminologię, której użyto w akcie zmienianym,

tłumacząc akt wykonawczy lub delegowany, należy – również ze względu na

spójność – zachować terminologię przyjętą w akcie podstawowym.

Documents

VADEMECUM TŁUMACZA