Vai Trò Của Luật Tục Trong Đời Sống Xã Hội Hiện Đại ở Các Cư Dân Bản Địa Vùng Biên Giới Việt Nam - Campuchia

8/20/2019 Vai Trò Của Luật Tục Trong Đời Sống Xã Hội Hiện Đại ở Các Cư Dân Bản Địa Vùng Biên Giới Việt Nam - Campuchia

http://slidepdf.com/reader/full/vai-tro-cua-luat-tuc-trong-doi-song-xa-hoi-hien-dai-o 1/4

inhV idM - -

VAI TRO CUA LUAT TUC• •

TRONG 61 SONG XA HOI HIEN OAI• • •

6 CAC c u DAN BAN DiA•

VUNG BIEN GI61 VIET NAM CAMPUCHIA

N G U Y E N D U Y T H I E U *

DUdng bien gidi tren da' t l ien gifla

Vie t Nam va Campueh ia t r a i da it ren 1137km, khdi dau t f l nga ba b ien g id i

gifla ba nUdc Viet Nam - Lao -Campuehia

va ke ' t thuc d iem mut dudng b ien g id i t ren

bp d c i a b ie n Ha T ien (Kien Gian g) d i qu a

10 t in h (ph ia Vie t N am ): Kon Tu m , G iaLa i , D ac L i e , Dac Nong , B inh Phudc , Tay

Ninh , Long An , Dd ng Th ap , An Giang ,

Kien Giang va t i ep g iap vd i 9 t inh phiaC a m p u e h i a : R a t a n a k i r i , M u n d o n k i r i ,

Crachie , Cong Pong Cham, Svay Rieng ,Pray Veng, Kandal , Ta Keo va Cam Po ' t .

Ve m at cU dan / tpc ngUdi co th e noi ben

phia Vie t N am , kh u vUc t fl Tay N in h

xuo'ng ph ia na m den Kien G iang , chu y eu

do ngu di Ki nh (Viet), ng ud i Hoa va ngUdiKhd me cung cU trfl ; phia Campuehia tfl

Cong Pon g C ha m xuo 'ng t a n phia n a m d e n

Cam Pot chu yeu do ngUdi Khd me va

ngUdi Hoa cU tr u , con la i cpng d dng cU d ans inh sdng t r en ca k h u vUc t r en cao n gu ye n

rpng ldn d phia bic ca ha i ph ia Vie t Namv a Campuehia gdm rat nhieu tpc ngUdi ,

nhUng ve mat dan tpc hpc hp deu thupc

ha i nhom ldn: Mon Khd me va Malayo

Po lyn es ia n . C ho td i na y cac cU dan kha c

ngoai khu vUc da di cU tdi day, cpng cU vdi

ngud i ban d i a , t ham chi ta i cac vungtrung tam nhu thi xa, thi t ra 'n , thi t f l , cac

cU dan mdi tdi hoan toan chiem Uu the,

nhung nh in t dng the , bp phan cac cU dan

sin h song lau ddi ta i kh u vUc bi en gidi van

la bp p h an cU d an co vai t ro dac bie t t r on gcong cupc phat t r ien kinh te - xa hpi vf lng

bien gidi . Ve mat van hoa, xa hpi , cho tdi

ta n n ga y nay , d cac cpng ddn g cU da n nay

van cdn bao luu n hi eu y eu to ' t ru ye n

t h d n g . T h e o d o t i n h c p n g d d n g(lang/Plei/buon/sroc.) dUdc de cao; ngUdi

gia dupc kinh t rpng , t r ong nh ieu t rudngh d p , luat tuc t ruyen tho 'ng van con dUdc

s i d un g de d ieu ch in h ddi song dan sUtrong cac cpng dong cU dan.

Theo ly thuye t dan tpc hpc , t rong quat r i n h c h i n h p h u c tU nh ien v i mu c d ich s inhtdn t rong mpt thd i g ian ra t l au da i , dan da

td t ien loai ngUdi cf lng nhan ra r i n g dec h i n h p h u c tU nh ien va ch in h ph uc tUnh ien c6 h ieu q ua n ha t , th i con ngu di

T S . Nguyen Duy Thieu , Bao tang Dan toc hoc



Nguyen Duy Thiiu - Vai trd cua ludt tuc trong ddi sdng xd hdi Men dgi... 3

khong the ch i l am v iec ay mpt each ddn le,ma can pha i hanh dpng t ap t he . T f l nhucau nay va ca cac tac dpng tfl cac linh vUckhac nf la (vi n h u hon nh an g i a d inh ) m a

cac hinh thflc td chflc xa hpi sd khai cualoai ngUdi d i n da ra ddi . Da la mot tap the,muo 'n va n ha n h co h ieu qu a th i cac ta p th eay pha i t u an th u nh f lng quy d inh chu ng v ildi ich cua cpng ddng. Theo do ma cac quydin h de flng x i t r on g tf lng cpng ddn g -nhflng thfl dUdc gpi b i n g ngon t f l Men daingay nay la l ua t t uc , hoac t ap qu an ph ap -

h i n h t h a n h v a d i n d a dUdc ho an tM en .Dudng nMen, cac h inh tha i xa hp i ngaycang pha t t r i en va he tho 'ng quan ly dadan s i du ng lu a t p ha p va cac qu i d inhm a n g tinh cha t hanh ch inh de quan Iyd ieu hanh xa hp i . D i u vay, t a i nhf lng khuvUc xa xoi, heo Ian h, d nh ieu ndi t re n th egidi van song hanh tdn ta i hai he tho 'ng xahpi: he tho 'ng h a n h ch inh cap cd sd c i a n hanUdc va he thorig tU quan c ia cac cpngddng cU d an . Ta i nhf lng ndi d6, he tho'ngxa hpi mang vdi tU each la ddn v i hanhchinh cap cd sd dUdc van hanh bdi hetho 'ng lua t phap va cac van ban hanhcM'nh Men hanh, con he tho 'ng xa hpi tUquan cua cong ddng van dupc van hanh bdihe thor ig Mat tuc co t ruyen . C i n n h d r ingmoi cpng ddng co t r in h dp p h a t t r i en k in hte xa hpi d cac th a n g ba c kh ac n ha u, co 161song va n hoa kh ac n h au v a hp song t ro ngcac dieu kien moi t rUdng cf lng khac nhau,bdi the nen luat tuc cua moi lang cf lng ratkh ac nh au . Co th e nd i lu a t tuc thUdngtUdng th ich vd i t r inh dp pha t t r i en k inh texa hpi va dac thf l van hoa cua t f lng cpngddng xa hp i cu the . Theo do ma t rong boicanh xa hp i h ien thd i , t rong ddi song thUcte da thay doi cua cac cpng ddng cU danluat tuc chi con nhU la nhflng gi xa xUa

anh xa la i , bdi the ma cac thorig luat tuc

thUdng dupc cac nha ngMen cf lu xem nhU

la nhf lng bp phan hdp thanh cua cac phf lc

the van hda , chung thupc pham t r f l van

hda ph i va t the . Cflng co nhf lng ng hie ncflu x em x et he th dn g lu at t uc d cac kM'a

ca nh cua ph ap lu a t va de xu a t viec s i

d u n g CO chp n lpc m pt so' d ieu kh oa n cdn

thich hdp de cac cpng ddng dieu chinh cacmoi quan he cua hp t rong ddi sdng dan sU

thUdng nha t . DUdng nh ien ch i la sU dieu

chi nh cac mo'i q ua n he m an g t in h cha t tU

quan cua cpng ddng, chf lng khong the thay

the cho he tho 'ng phap Iua t va cac van banh a n h c h i n h M e n h a n h .

Bdi ly do h i u khdp cac tpc ngUdi ban

dia s inh song dpc bien gidi Viet Nam -Campuehia, chUa co chfl vie ' t , hoac chfl

v i e t h inh thanh r a t mupn t rong cac t hd i

g i an g i n day, nen lua t tuc c ia hp chUa cocac van ban v i e t hoan ch inh ma ch i md i lac ac v a n b a n t r u y e n m i e n g , d u d i h i n h t h i c

van v in . Tuy theo t f lng tpc ngUdi cu the ,

cac bp luat tuc do dUdc gpi bang cac ten gpi

khac nhau . Vi du , ngUdi Ede gpi l a kldy

due bhidn kdi, ngUdi G ia ra i gpi la tloi

duat, ngUdi M no ng gpi l a due doih...

Co the noi cac bp Iuat tuc chu yeu chidupc ap dung t rong pham v i xa hp i capla n g (Plei , Bu on /B on , Sroc ) , do d6 ne unoi la luat tuc cua ngUdi E de, luat tuccua ngud i Mnoong hay lua t t uc cua ngUdiGi a ra i cflng ch i la each noi tUdng do'ima tho i . D i u vay, nh in tdng the , cac bplua t tuc deu hudng td i v iec d ieu ch inhh a n h v i cac ca n h an t ro ng t f lng cpng ddngva ca hanh v i cua cpng ddng, nen npidung cua luat tuc cac tpc ngUdi deu tUdngdoi ddng n h a t ve m pt so' np i dun g m an gtinh phap ly ch inh .



14 Nghiin cdu Ddng Nam A 8/2010

Co the noi cac bp luat tuc deu dUdc codflc lau dai tfl cupc so'ng cua cac cpngddng, nhd m muc dich s i d ung chflng dieuhda cac quan he dan sU trong phgm vi

cgng dong moi mgt ldng/buon. Trd lai vdibdi canh cua lich si , chung ta deu da bietrang vdi tU each la mpt ddn vi xa hpi, cothe noi lang la ddn vi xa hpi dUdc hinhthanh sdm nhat. Trong budi binh minhcua lich si va ca trong thdi dai ngay naytai nhflng vflng biet lap, cac ddn vi xa hpicap lang tdn t ai dpc lap va cd vai tro to ldn

do'i vdi cac cong dan trong lang. Trong cacbdi canh nhu vfla noi, c6 the noi lang lacac ddn vi xa hpi tU tri. Tai day toan bpdan lang vfla thUc thi ca viec #lap phap,hanh phap va tU phap#. Toan bp ngUdidan trong lang deu dong gop cho viec xaydUng Iuat tuc, mpt khi cd ke dam vi phamcac dieu cam ky cia cpng dong thi toan bp

dan lang, trong d6 ha t nh a n la Hpi ddnggia lang - bo lao dflng ra ph an x i . Va mptkhi an da dUdc tuy en th i cM nh ngudidan to c h ic thUc hie n va giam sa t viec th ihanh an .

Ngay nay, xa hpi loai ngudi da phattrien den trinh dp rat cao, cac qua trinhcong nghiep hoa, hien dai hoa trong bdi

canh toan clu hoa da thflc day xa hpi loaingudi hda hdp, hpi nhap... Qua trinh ayxoa dan tinh biet lap, bdi the tinh tU tric i a lang xa ngay nay chi cdn la nhflnganh xa tf l qua khi.

Luat tuc dupc hinh thanh trong quatrinh l ich si lau dai, chu ye'u la sU tichluy, chdt loc cdc kinh nghiem trong ddiso'ng san xuat va sinh boat xa hpi; nokhong do mot ca nhan nao vie't ra, dat ra,no thdm dam trong tdm tU, tinh cdm, ynguyen cua cgng dong. N hin ch ung, cac bpMa t tuc deu phi va n ban , ve cd ba n tdn

tai dudi dang van vin, dupc truyen mieng,do vay mpi ngUdi dan tro ng lang/buon deuthupc lua t tuc theo kieu nhap tam .

Npi dung Iuat tuc, cac boat dpng nhlm

muc dich ap dung Iuat tuc trong ddiso'ng... luon luon gan lien vdi ddi so'ng xahpi cd truy en d lan g q ue, gin vdi he tho'ngvan hda va sinh boat van hoa, gan vdi ddiso'ng tam linh, ton giao tin ngUdng, do vayno gdn vdi tam tu tinh cam cua ngUdi dantrong moi cpng ddng. Theo do, viec thUcthi luat tuc trd thanh mpt hanh vi van

hoa, tao nen mot thfl vdn hoa phdp lugt ,bdi the ma b i n sau vao tam tri cua mpingUdi dan. ' ' -• '

Npi dun g c i a Iua t tuc - cac quy dinh vecam ky va hinh phat danh cho nhflng kevi pham cam ky - deu dUdc xay dUng bdisU dong gdp cia toan bp dan lang. Viec

han h pha p va tU pha p dUdc td ch icmpt each cong khai, minh bach, dan chu...do dd nhflng ke bi trflng phat da phantam phuc, khau phuc . Cach thflc nhu

vfla de cap ban che to'i da cac he luy haucac vu an, dam bao dn dinh xa hpi.

Tai lieu dan tpc hpc cho chung ta bietrdng cac toa an pho ng tuc , thie n nhieu

hdn ve vai tro h da giai. Moi khi trong langque xay ra xung dot, hiem khich gifla cacca nh an hoac gifla cac ta p the , tM tda anphong tuc nhflng ngudi dai dien cho cpngddng chi yeu ding ra lam ching hoac tdch ic elm chich cho cac ca nh an , cac tapthe dang xung dot tu hda giai vdi nhau,theo each cua dan gian: cflng uong rUduvdi nhau, co nhflng ngUdi dupc trpng vpngtrong lang va cac bac th in linh chflnggiam. Co the ndi nhflng kin h nghie m naycdn rat hflu ich cho viec hai hda trong ddisoiig dan sU Men thd i d cap cd sd...



Nguyin Duy T hieu - Vai trd cua ludt tuc trong ddi sdng xd hdi hien dgi... 15

Cd the nd i t rong boi canh xa hp i ngayna y, ke ca cac xa hpi d cac vflng xa xoi n h uvflng bien gidi gif la Viet Nam vaC am pu eh ia , th i sU hpi n h ap xa hp i g if la

cac xa hpi t ruyen tho 'ng vdi cac xa hpi hienda i da d ien ra t ren ca d ien rpng lan ch ieusau . Ma c du tap q u an p h ap d day con tdnta i kha dam ne t va con ddng va i t ro t i chcUc t ro ng viec b in h dn xa hpi , nhU ng ne unh u chun g t a ngh i r a n g cd t h e kho i ph uct a p q u a n p h a p t r u y e n t h d n g d e g o p p h l nquan ly va d ieu hanh xa hp i h ien ta i , th i

cd Ie day chi la mpt y tudng lang man.NhUng , nh u da no i, l u a t t uc t ru ye n

tho 'ng cua cac cU dan khong chi cd y nghian h u la cac van ban phap lua t ma con la cogia t r i nhu la nhf lng bp quy chuan ve hegia t r i dao df lc , van hda, nen chung ta vanCO th e s i d un g chflng de tao d u luan , aplUc xa hp i n h d m de cao ca i th ien , ton

xUng ngud i to t v iec to t , s i du ng ch un g d eda 'u t ranh , Ien an ca i ac , dau t ranh loa it r i nhf lng ngUdi cd cac h a n h v i xau , d ingUdc lai ldi ich cua cpng ddng.

Tro ng bo 'i ca n h D an g va N h a nUdc VietNam chu t rUdng thUc h ien Quy che ddnchit d cO sd ' m a npi du ng cd ba n cua nd laDdn biei, ddn ldm, ddn bdn, ddn kiem

tra , th i v iec soan thao Huang Udc - QuyUdc buon ldng mdi la mpt viec nen lam.Dudng nhien de thUc h ien to t chu t rUdngcua Dang c i n pha i ngh ien c iu h i eu b i e td ly du de nhf lng v iec c i n lam. Cd the ndicac boa t dpng quan ly xa hp i t rong nhf lngkh u vUc vf lng b ie n Me n na y con song h an hton ta i hai cd che, mpt theo cd che hanhch inh cu a n h a nUdc , dUdc q ua n ly the o lu a tva cac quy d inh hanh ch inh khac ; ma tkhac cac l ang /buon vdn van hanh theo cdche tu qu an ve cac h oa t dpng t ron g ddisong dan sU, d kh ia c an h n ay lu a t tuc vin

cdn nguyen sf lc song cua no.

Viec xay dUng hUdng Udc la c i n th ie t ,hinh thf lc the hien hUdng udc la sU phdiket hdp gif la t ruyen tho 'ng va hien dai -

g i f la lua t tuc va Iua t phap . Dudng nhienc i n t r anh Iua t phap hda lua t t uc bd i I eb e n c a n h n h f l n g q u y d i n h m a n g t inh p h a ply thi Mat tuc con la mpt phflc the vanhda. Va mpt khi viec xay dUng cac du anp h at t r i en k in h te - xa hp i ma d dd yeu to 'va n h da -x a hpi dUdc n gh ie n cflu to t deldng ghe p vdi yeu to ' p h a t t r i e n k in h te . . .

th i da cd nghia la d day y tudng pha t t r i enhai hda, ben vf lng da dUdc cac nha thiet kech inh sach / ch i en lUdc qu an t am. / .

T I L I E U T H M K H O

1. GS. TS. Ngo Dflc Thinh - TS. Ngo Van Ly.Tim hieu luat tuc cac toe ngudi d TayNguyen. Nxb. VHHN, 2004

2. R. Sabatier. Recueil des coutumes Rhadeesde Darlac (SUu tap nhiing tap quan phapcua ngUdi Ra de d Ddk Ldk) nam 1940.

3. Th. Gerber. Coutumier Xtieng (Tap quanphap Xtieng) , nam 1951.

4. J. Dournes. Nri recueil des coutumes Sri deHaut-Donnai' (Nri situ tap nhiing tap quanpha p cua Sre d Dong Nai ThUdng) na m 1951.

5. P. Guilleminet. Coutum ier de la trbuBahna r des Sedang et des Jarai de laprovince de Kontum (Tap quan phap cuabo lac Ba na, Xd dang va Gia rai d tinhKon Tum) na m 1952.

6. P.B Lafont. Tdlai Djuat coutumier de la

tribu Jarai (Tdldi Djuat tap quan phapcua bo lac Gia rai) na m 1963

7. TS. Pham Dang Hien: Khai quat ve dan so',dan cU, van hda, tin ngudng va thiet che xahoi truy en thd'ng cac da n toe thieu so' (taiheu lifu tai Vien Da n toc hoc), th an g 8-

Documents

Vai Trò Của Luật Tục Trong Đời Sống Xã Hội Hiện Đại ở Các Cư Dân Bản Địa Vùng Biên Giới Việt Nam - Campuchia