Kiểm tra bài cũ

• Em hãy nêu các thành phần cấu tạo của màng sinh chất và cho biết một số chức năng cơ bản của màng sinh chất?

Cấu trúc màng sinh chấtCác sợi của

chất nền ngoại bào

glicôprôtêin

cácbonhydrat

Khung xương tế bào

côlestêron

phôtpholipitPrôtêin xuyên màng

Prôtêin bám màng

Chức năng c¬ b¶n của màng sinh chất

• Vận chuyển các chất

• Tiếp nhận và truyền thông tin từ bên ngoài vào trong tế bào

• Là nơi định vị nhiều loại enzim

• Ghép nối các tế bào….

VËy ph¬ng thøc vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng nh thÕ nµo? Vµ sù phï hîp gi÷a cÊu tróc tÕ bµo vµ chøc n¨ng vËn chuyÓn ®îc thÓ hiÖn ra sao? ….

Bµi 18: VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng sinh chÊt

Có 3 phương thức để các chất có thể qua màng sinh chất

Ph¬ng thøc vËn chuyÓn

THỤ ĐỘNG CHỦ ĐỘNG XUẤT NHẬP BÀO

Bµi 18: VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng sinh chÊt

i. VËn chuyÓn thô ®éng1.Thí nghiệm

a. Thí nghiệm về hiện tượng khuếch tán

Hãy dự đoán xem hiện tượng gì sẽ xảy ra tiếp theo?.

Tinh thể KI

Tinh thể CuSO4

Màng thấm

Cèc níc

HiÖn tîng thÝ nghiÖm trªn gäi lµ hiÖn tîng khuÕch t¸n Vậy như thế nào là khuếch t¸n?

Bµi 18: VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng sinh chÊt

i. VËn chuyÓn thô ®éng1.Thí nghiệm

+ KhuÕch t¸n lµ sù ph©n bè c¸c chÊt tõ n¬i cã nång ®é cao ®Õn n¬i cã nång ®é thÊp h¬n,do chuyÓn ®éng nhiÖt c¸c ph©n tö g©y ra

Bµi 18: VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng sinh chÊt

i. VËn chuyÓn thô ®éng1.Thí nghiệm

KhuÕch t¸n lµ sù ph©n bè c¸c chÊt tõ n¬i cã nång ®é cao ®Õn n¬i cã nång ®é thÊp h¬n,do chuyÓn ®éng nhiÖt c¸c ph©n tö g©y ra

* ThÈm t¸ch lµ sù khuÕch t¸n cña chÊt tan qua mµng b¸n thÊm

b,Thí nghiệm về hiện tượng thẩm thấu

• Tại sao mực nước ở nhánh A cao hơn; ở nhánh B lại thấp hơn so với lúc ban đầu ?

Đường 11% Đường 5%

Màng bán thấm

Nước tự do

A B A B

Hiện tượng nước chuyển dịch như trong thí nghiệm trên người ta gọi là hiện tượng Kt thẩm thấu. Như thế nào là Kt Thẩm thấu ?

Bµi 18: VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng sinh chÊt

i. VËn chuyÓn thô ®éng1.Thí nghiệm

•Thẩm thấu là sù khuÕch t¸n của nước (hoặc dung môi) màng bán thấm

Bµi tËp: Nếu ngâm một tế bào vào một dung dịch bất kì thì có những

trường hợp nào xảy ra?

• Nếu Cdd = Ctb thì tế bào ko thay đổi. Và dd đó được gọi là dd đẳng trương

• Nếu Cdd < Ctb thì tế bào hút nước căng ra. Và dd đó được gọi là dd nhược trương

• Nếu Cdd > Ctb thì tế bào mất nước. Và dd đó được gọi là dd ưu trương

Mét sè con ®êng vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng theo ph¬ng thøc thô ®éng

KhuÕch t¸n qua líp kÐp phèt pholipit

KhuÕch t¸n qua kªnh pr«tªin

KhuÕch t¸n qua líp kÐp phèt pholipit

i. VËn chuyÓn thô ®éng1. Thí nghiệm:

2. Kết luận:• Sự khuyếch tán là phương thức vận chuyển

thụ động qua màng sinh chất• Có hai con đường khuyếch tán qua màng sinh

chất :

*Qua lớp kép phôtpholipit

*Qua kênh prôtêin mang tính chọn lọc• Vận chuyển thụ động không mất năng lượng

Trong hình thức vận chuyển thụ động, Điều kiện để các chất có thể qua tế bào đó là gì?

• Các chất có kích thước nhỏ

• có khả năng tan trong lớp phôtpholipit hoặc có thể lọt qua các kênh prôtêin

• có sự chênh lệch nồng độ dung dịch hai bên màng

Vậy nếu có những chất mà tế bào rất cần nhưng nồng độ nó lại nhỏ hơn trong tế bào thì liệu rằng tế bào có

thể lấy các chất đó vào được hay ko?........

II. VËn chuyÓn chủ ®éng (Vận chuyển tích cực)

1. Hiện tượng: (SGK)- Ở một số loài tảo biển, nồng độ iôt trong tế

bào tảo gấp 1000 lần nồng độ iôt trong nước biển

Nhưng iôt vẫn được vận chuyển từ nước biển qua màng vào tế bào tảo

- Tại ống thận, nồng độ Glucôzơ trong nước tiểu thấp hơn trong máuNhưng Glucôzơ vẫn được thu hồi trở về máu

Giải thích như thế nào về các hiện tượng này???Đó là nhờ sự vận chuyển chủ động ( tích cực) của màng sinh chất !!!

Mét sè qu¸ tr×nh vËn chuyÓn chñ ®éng tÝch cc

H·y so s¸nh h×nh thøc vËn chuyÓn chñ ®éng vµ vËn chuyÓn thô ®éng?

VËn chuyÓn thô ®éng vµ chñ ®éng qua mµng

Phiếu học tậpVËn chuyÓn thô ®éng

VËn chuyÓn chñ®éng

Kh¸c nhau

Gièng nhau

Phiếu học tậpVËn chuyÓn thô ®éng

VËn chuyÓn chñ®éng

Kh¸c nhau •Tu©n theo qui luËt khuÕch t n•Kh«ng mÊt n ng lîng•Qua líp ph«tpholipit vµ pr«tªin

•Ngîc víi qui luËt khuÕch tan•MÊt n ng lîng ATP

•Qua pr«tªin mang pr«tªin vËn chuyÓn

Gièng nhau

§Òu tham gia vËn chuyÓn c¸c chÊt, tham gia c¸c qua tr×nh chuyÓn ho

II. VËn chuyÓn chủ ®éng (Vận chuyển tích cực)

1. Hiện tượng: (SGK)2. Kết luận: - Vận chuyển chủ động là hình thức tế bào

có thể chủ động vận chuyển các chất từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao (ngược chiều građien nồng độ) nhờ tiêu dùng năng lượng ATP.

- Vận chuyển chủ động cần phải có các prôtêin mang (prêmaza)

Bµi 18: VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng sinh chÊt

Có 3 phương thức để các chất có thể qua màng sinh chất

Ph¬ng thøc vËn chuyÓn

THỤ ĐỘNG CHỦ ĐỘNG XUẤT NHẬP BÀO

C¸c chÊt cã kÝch thíc nhá

Nh÷ng ph©n tö cã kÝch thíc lín sÏ ®îc vËn chuyÓn

nh thÕ nµo?

III. Xuất bào, nhập bào

Xuất bào Nhập bào

2

1

3 1

2

3

III. Xuất bào, nhập bào

1. Xuất bào - Là hiện tượng tế bào bài

xuất ra ngoài các chất hoặc các phân tử có kích thước lớn nhờ hình thành các bóng xuất bào bao lấy chất (hoặc phân tử đó) kÕt hîp víi mµng bµi xuÊt c¸c chÊt ra ngoµi

2. Nhập bào: - Là hiện tượng tế bào lấy

vào các chất hoặc các phân tử có kích thước lớn nhờ mµng lâm xuèng hình thành các bóng xuất bào bao lấy chất (hoặc phân tử đó)

• NÕu chÊt lÊy vµo lµ chÊt r¾n th× gäi lµ thùc bµo

• NÕu chÊt lÊy vµo lµ chÊt láng th× gäi lµ Èm bµo

* C¶ hai qu tr×nh ®Òu cÇn n ng lîng ATP

Củng cố:

• Câu 1: Hãy giải thích tại sao khi rửa rau sống, người ta cho vào nước rửa muối ăn, hoặc thuốc tím?

• C©u 2:Tại sao cá biển lại sống được trong nước biển

X¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn c¸c chÊt cña c¸c ph¬ng thøc vËn chuyÓn

t¬ng øngC¸c ph¬ng thøc vËn chuyÓn

§¸p ¸n §iÒu kiÖn

1. VËn chuyÓn thô ®éng

2. VËn chuyÓn chñ ®éng

3. XuÊt nhËp bµo

1……2……3..c, g

a, Ph¶i cã sù chªnh lÖch nång ®éb,Ph¶i cã pr«tªin vËn chuyÓn ®Æc biÖtc,Ph¶i cã n¨ng lîng ATPd,KÝch thíc c¸c chÊt nhá h¬n ®êng kÝnh lç mµnge, tan trong ph«tpholipitg,cã sù biÕn d¹ng cña mµng

a,d,e,

b,c,d

Bài tập về nhà:

• Tr¶ lêi c©u hái cuèi bµi• LËp b¶ng so s¸nh 3 ph¬ng thøc vËn chuyÓn

qua mµng

Vận chuyển thụ động

Vận chuyển chủ động

Xuất nhập bào

Khác nhau

Giống nhau

X¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn c¸c chÊt cña c¸c ph¬ng thøc vËn chuyÓn

t¬ng øngC¸c ph¬ng thøc vËn chuyÓn

§¸p ¸n §iÒu kiÖn

1. VËn chuyÓn thô ®éng

2. VËn chuyÓn chñ ®éng

3. XuÊt nhËp bµo

1……1……3……

a, Ph¶i cã sù chªnh lÖch nång ®éb,Ph¶i cã pr«tªin vËn chuyÓn ®Æc biÖtc,Ph¶i n¨ng lîng ATPd,KÝch thíc c¸c chÊt nhá h¬n ®êng kÝnh lç mµnge, tan trong ph«tpholipitg,cã sù biÕn d¹ng cña mµng

HiÖn tîng khuÕch t¸n thÈm t¸ch

Tinh thể KI

Tinh thể CuSO4

Màng b¸n thấm

Cèc níc