Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Kristof Steyvers
Centrum voor Lokale Politiek – UGent
Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen – Slagkrachtige Overheid
Seminarie 11 september 2015
Van regioscreening naar evaluatie van
samenwerkingsverbanden
Inleidende beschouwingen
2
Inleidende beschouwingen
• Kern betoog
1. Regionale samenwerking is erg gedifferentieerd en dat heeft een effect
op de problematisering ervan
2. De beleidsmatige problematisering roept vragen op
3. Die we enkel kunnen beantwoorden door meer rekening te houden met de
wisselwerking tussen verschillende perspectieven
Voeding door onderzoek naar functioneren in de praktijk
3
DE FEITEN
REGIONALE SAMENWERKING
4
Regionale samenwerkingDe laag in de feiten
• Regioscreening
– Gebiedsdekkende inventarisatie
– Gemeenten als uitgangspunt
• ‘Samenwerking’ functioneel
– Groot aantal verbanden 2229; of 68 per gemeente
– Gevolg van recente toename
• ‘Regionale’ territoriaal
– Gebiedsgerichte clustering verbanden
– Waarin [oude] grenzen herkenbaar zijn
5
6
Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB.
7
Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB.
Clusters van gemeenten met minstens 25% dezelfde samenwerkingsverbanden
8
Regionale samenwerkingGelaagdheid achter de feiten
• ‘Samenwerking’ heterogene verbindingen
– Hoofdvormen
• Informeel overleg & samenwerking; IGS; Vlaamse of federale structuren
– Achter de hoofdvormen
• Variabele genese van onderuit of [gestimuleerd door] van bovenaf
• Wisselende taken; intensiteit operationeel/beheer of strategie/beleid
• Verder onderscheid domein, vorm, partners, etc.
• ‘Regionale’ diverse schalen
– Intermediair & gebiedsgericht
• Bovenlokaal [verlengd of verplaatst], streekgebonden of beneden-centraal
– Elke clustering veelheid van schalen; oude grenzen doordringbaar
– Onderstroom vergroting meanderend schaaldebiet
• Regioscreening beperkingen aan het instrument
– Uitgezuiverd & geactualiseerd
– Maar onvolledig programma’s/projecten regionale ontwikkeling
9
Wisselende taken[Agranoff, 2007]
10
Wisselende intensiteit[Keast et al., 2004]
Samenwerkingsmodel Coöperatie Coördinatie Collaboratie
Focus van
samenwerking
Informatie-uitwisseling Afstemming;
gezamenlijke projecten
Ingrijpen op processen;
Kenmerken van
samenwerking
Laag vertrouwen:
Beperkte communicatie;
Onafhankelijke
doelstellingen;
Geen uitwisseling van
bronnen;
Enkel verantwoordelijk
ten aanzien van de
eigen organisatie
Gemiddeld vertrouwen;
Gestructureerde
communicatie;
Semi-afhankelijke
doelen;
Uitwisseling van
bronnen in kader van
project
Hoge mate van
vertrouwen;
Gedeelde macht;
Sterke onderlinge
afhankelijkheid;
Netwerk primeert op
eigen organisatie
11
Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB.
Clusters van gemeenten met minstens 50% dezelfde samenwerkingsverbanden
12
Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB.
Clusters van gemeenten met minstens 75% dezelfde samenwerkingsverbanden
13
Regionale samenwerkingSamengevat
• Intermediair huis; veel verdiepingen & kamers
– ONTSTAAN van vrijwillig tot opgelegd
– SAMENSTELLING van interbestuurlijk tot intersectoraal
– VORM van structuur tot verband
– SCHAAL van intergemeentelijk tot gebiedsgericht
• Heterogene verbindingen; diverse schalen dynamiek
wisselend ‘probleem’ doelmatigheid & democratie
14
HET BELEID
REGIONALE SAMENWERKING
15
Regionale samenwerkingBestuurlijk beleid
• Focus Vlaanderen & Binnenlands Bestuur
– Andere niveaus & sectoren compatibel?
• Peeters II [2009-2014]
– Interne Vlaamse staatshervorming vereenvoudiging als doel
– Regioscreening als middel
• Inventarisatie
– Afwegingskader [SBOV] perspectieven op verschillende niveaus
• Democratisch sturing/mandatering; informatie/communicatie & verantwoording/controle
• Doelmatigheid eenvoud, eenheid, effectiviteit & efficiëntie
• Audit en evaluatie
– Bottom-up zelf-evaluatie & debatronde synthesenota gouverneurs
– Weinig eenduidige/concrete resultaten; structurele koppeling/evaluatie m/i gemeente
ontbreekt; geen consensus over hoe versnipperd landschap optimaliseren
– Mogen, kunnen en willen we de complexiteit veranderen?
• Actieplan met concrete maatregelen blijft uit
16
Bourgeois ISinds 2014
• Vervolgtraject regioscreening
• Doel– ‘…dynamiek van de regiovorming versterken. Het doel is om het aantal intermediaire
niveaus drastisch te verminderen en te komen tot zoveel mogelijk samenvallende
samenwerkingsverbanden. We willen dat de gemeenten de bestaande
samenwerkingsverbanden zoveel mogelijk samenvoegen en afstemmen op een regionale
schaal’.
• Middel
– Vlaanderen
• Kaderdecreet afstemming regelingen samenwerkingsverbanden
• Clusters gemeentelijke samenwerking prioriteit Vlaamse gebiedsgerichte
structuren
– Gemeenten
• Ondersteund initiatieven nemen om samenwerking te vereenvoudigen
Praktijkgids evaluatie + begeleiding zoeken meest geschikte vorm
17
Regionale samenwerkingVerbonden bestuurlijk beleid
Versterken dynamiek
regiovorming
Decentralisatie & subsidiariteit
Stimuleren vrijwillige fusies
gemeenten
Afslanking provincies
Intergemeentelijke samenwerking
Vereenvoudigen financiële stromen
…
18
Regionale samenwerking
Narratief achter bestuurlijk beleid
• Verrommeling op het intermediaire niveau– ‘talloze tussenstructuren’ & ‘(wild)groei’ versnippering
– Bestuurlijke drukte geproblematiseerd ongewenste neveneffecten
• ‘Gebrek aan democratische controle, verkokering, gebrek aan transparantie, probleem
van efficiëntie, onduidelijkheid bevoegdheden/taakverdeling’
• Gebrek aan bestuurskracht bij gemeenten– ‘Verrommeling […] wijst op structureel probleem schaalniveau lokale besturen’
– Onvermogen realiseren maatschappelijke opdracht capaciteit onaangepast
– Schaalvergroting
• [Grenzen] democratische structuren aanpassen
• Samenwerking blijft aanvulling of…alternatief?
• Bedenkingen– Geïnstitutionaliseerde consensus intersubjectief
• Objectivering lokale bestuurskrachtmonitoring [SBOV] indicatoren & visitatie
– Weinig aandacht voor gewenste/positieve (neven)effecten
– Weinig gedifferentieerd
19
DE PERSPECTIEVEN
REGIONALE SAMENWERKING
20
Regionale samenwerkingPerspectieven in de praktijk
Helikopter
[Macro]
Geheel van samenwerkingsverbanden
Drone
[Meso]
Samenwerkingsverband als organisatie
Smartphone
[Micro]
Individuen in een samenwerkingsverband
Wisselwerking
21
Regionale samenwerkingPerspectieven in de praktijk toegelicht
• Macro – helikopter– Geheel samenwerkingsverbanden in/over regio(s) & beleidsdomein(en)
– Invloed lokale keuzes & centrale impulsen
– Kernvragen wat, hoe in welke mate vrij/verplicht, schaal, vorm impact?
• Meso – drone – Werking van specifiek samenwerkingsverband (evolutie) kenmerken
– Invloed kwaliteit organisatorische keuzes
– Kernvragen wat, hoe & in welke mate doelbereik verandering?
• Micro – smartphone – Individuele bestuurders & managers in samenwerkingsverband
– Invloed keuzes mandaterende organisatie & type netwerkbeheer
– Kernvragen wat doe ‘ik’, wat wil ‘ik’ (anders), hoe werk ‘ik’
• Wisselwerking essentieel voor dynamiek/homeostase – Meso-Micro percipieert ‘het probleem’ niet of anders & doorheen eigen stakes
– Macro kracht van verandering veel sleutels; weinig eigenaars/trekkers
22
Regionale samenwerking Perspectieven in onderzoek
• Snijpunt networks & governance
– ‘Relatively stable horizontal articulations of interdependent but operationally autonomous actors who interact
through negations which take place within a relatively institutionalized framework that is self-regulating within limits
set by external actors and which contribute to the production of public purpose […] in a pluri-centric mode of
regulation and coordination’ [Sørensen & Torfing, 2005]
• Ontwikkeling in generaties [Klijn, 2008]
– Eerste toenemend gebruik; kenmerken & meerwaarde netwerken
– Tweede succes/falen netwerken
• Doelmatigheid cf. Temmerman
• Democratie cf. Van Parijs
• Plaatsgebonden variant lokale netwerksturing [Denters, 2011]
– Concept ‘[…] a more or less polycentric system in which a variety of actors are engaged in local public
decision-making processes’
– Feit & gevolgen fragmentering = bedreiging functioneel & democratisch perspectief?
• Metagovernance hands-off/on regulering zelfregulering
23
Regionale samenwerking Perspectieven in SBOV-onderzoek
• Centraal thema in generaties SBOV– Zie http://www.steunpuntbov.be
• SBOV I [2001-2006]
– Interorganisatorische relaties rond gebiedsgerichte beleidsproblematieken [A]
– Interbestuurlijke samenwerking [B]
• SBOV II [2007-2011]
– Lokaal beleid in de netwerksturing [A]
– Bestuurskundige en juridische evaluatie van intergemeentelijke samenwerking [B]
– Regioscreening als instrument voor bestuurlijke hervorming [B]
• SBOV III [2012-2015]
– De democratische verankering van lokale netwerkverbanden [A]
– Beleidsvoering en besluitvorming op regionale schalen [A]
– Doet de grootte ertoe? Vergelijkend onderzoek naar de factoren voor succes en/of falen van
hervormingen aan de lokale schaal [B]
– Lokale bestuurskrachtmonitoring [B]
– Ontwikkeling draaiboek voor de begeleiding van gemeentelijke reorganisaties [B]
24
Regionale samenwerkingPerspectieven toegelichte SBOV-onderzoeken
• Gelijkenissen
– Wisselwerking individuen in, organisatie & geheel van samenwerking
– [Evolutie] praktijken samenwerking formeel/structuur & informeel/proces
– Vergelijkende gevalstudie met kwalitatief instrumentarium
• Verschillen
• Synthese & agenda
– Insteek Prof. Filip De Rynck
– Interventies
Thema Focus Domein Locus
Temmerman Prestaties verplichte
samenwerkingsver-
banden
Centrale sturing;
lokale dynamiek &
omgeving
Gezondheidszorg &
socio-economische
streekontwikkeling
Gentse, Antwerpse
Kempen & Zuid-
West-Vlaanderen
Van Parijs Democratische
verankering
sturingsnetwerken
Vertegenwoordiging
& verantwoording
lokale politici
Inplanting
windmolens
Zuid-West-
Vlaanderen