VATANDAŞLIK BİLGİSİ

HAZIRLAYAN

ELİF BAYRAK 20070090 / 4-B

POZİTİF HUKUKUN KAYNAKLARI

YAZILI KAYNAKLAR

YARDIMCI KAYNAKLAR

YAZISIZ KAYNAKLAR

YAZILI KAYNAKLAR

ANAYASALAR

KANUNLAR

YÖNETMELİKLER

GENELGE

TÜZÜK

ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER

KHK

TÜZÜK(NİZAMNAME)

TÜZÜK;

Kanunların genel esaslarını belirttiği bazı hususların

ayrıntısını açıklayan idari düzenleyici metin.

TÜZÜKLER NİÇİN ÇIKARILIR?

Tüzükler, yasaların uygulama biçimini göstermek veya

yasanın buyurduğu işleri belirtmek için çıkarılır.

Tüzükler yasaların boşluklarını doldurmak için çıkarılmaz.

Yasalarla soyut olarak verilen görevler, tüzüklerle daha

somut biçime sokulur. Kısaca söylemek gerekirse,

tüzüklerin her zaman bir yasaya dayanması gerekir. Yasa

ile düzenlenmemiş bir konuda tüzük çıkarılamaz.

Tüzüklerin yasalara uygun olması, onlara aykırı kurallar

taşımaması gerekir. Tüzükler yasaya aykırı olamaz.

TÜZÜKLER KİM TARAFINDAN ÇIKARILIR?

Tüzükleri, yalnız Bakanlar Kurulu çıkarabilir. Ve ‘kanunlar

çerçevesinde’ olmak üzere, her konuda tüzük çıkarmak olasıdır.

Tüzükler Danıştay incelemesine tabi tutulur. Buna göre Bakanlar

Kurulunun bir tüzük çıkarabilmesi için bunun mutlaka Danıştay’ın

incelemesinden geçmesi gerekir. Danıştay incelemesi asli bir şart

olduğundan, bu incelemenin eksikliği tüzüğün yok sayılmasına yol

açar. Tüzükler Cumhurbaşkanı tarafından imzalandıktan sonra yasalar

gibi Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girerler.

KANUNLA TÜZÜK ARASINDAKİ FARKLAR

NELERDİR?

1.Yasaları Büyük Millet Meclisi yaptığı halde,

tüzükleri Bakanlar Kurulu çıkarır.

2.Bir kanunun Anayasaya aykırılık savına, Anayasa

Mahkemesi bakarken; tüzüklerin kanuna aykırı olup

olmadığına hükmedecek olan yargı mercii, Danıştay.

ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER

1961 Anayasası ‘usulüne göre yürürlüğe konulmuş

milletlerarası antlaşmaların kanun hükmünde’

olacağını belirtmişti. Aynı ilke 1982 Anayasasında da

benimsenmiştir.

ULUSLAR ARASI ANTLAŞMALARIN KAPSADIĞI

KONULAR NELERDİR?

Barış, ittifak, ekonomik-ticari ilişkiler, kültürel değişim,

adli yardımlaşma, sosyal güvenlik, konsolosluk ilişkileri,

suçluların geri verilmesi vb.

Ayrıca, usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası

antlaşmalar aleyhine Anayasaya aykırılık iddiasıyla

Anayasa Mahkemesine başvurma yolu da kapalıdır

(1982 Anayasası m.90/son f.).

Öte yandan bir kanun ile, sonradan yapılan milletlerarası

antlaşma arasında bir çatışma olduğunda, mahkemeler

milletlerarası antlaşma hükümlerine göre karar

vermelidir. Bu bakımdan, Türk hukuk düzeninde,

milletlerarası antlaşmalar kanunlara eşdeğerde

işlemlerdir.

Bir uluslararası antlaşma, ilke olarak, onaylanmanın

bir kanunla uygun bulunmasından sonra

onaylanabilmektedir. Onaylamanın uygun

bulunmasına ilişkin kanunun T.B.M.M.nce kabul

edilip, Cumhurbaşkanınca yayımlanmasından sonra,

Cumhurbaşkanının onay kararnamesini

imzalamasıyla sözleşmeye Türkiye Cumhuriyetinin

taraf oluşu kesinleşmektedir.

Genel ilke bu olmakla birlikte, bazı antlaşmalar,

onaylanmanın uygun bulunduğuna ilişkin bir kanun

yapılmaksızın da, yürütme organınca

onaylanabilmektedir. Onaylamanın uygun bulunmasına

ilişkin bir kanuna gerek olmaksızın onaylanabilecek

antlaşmaları şöyle özetleyebiliriz: iktisadi ve teknik

ilişkileri düzenleyen antlaşmalar; daha önce

onaylanmış olan uluslararası antlaşmalara dayanan

uygulama antlaşmaları; kanunun verdiği yetkiye

dayanılarak yapılmış antlaşmalar.

Ancak, yürütme organınca yürürlüğe konulabilecek

antlaşmalarla ilgili sınırlamalar belirtilmiştir. Türk

kanunlarına değişiklik getiren antlaşmaların

onaylanabilmesi için öncelikle onaylamanın uygun

bulunduğuna ilişkin kanunun yapılması gerekir.

ULUSLARARASI

ANTLAŞMALAR

ÇOK TARAFLI ANTLAŞMALAR

TEK TARAFLI ANTLAŞMALAR

Çok Taraflı Anlaşmalar da ya evrensel nitelikte, yani bütün

Devletlere açık anlaşmalardır, ya da Bölgesel veya Grup

anlaşmaları niteliğindedir.

Çok Taraflı Anlaşmaların yapılmasında çeşitli usuller izlenir.

Bunlar bazen Devletlerin Temsilcilerinden oluşan Diplomatik

Konferanslarda düzenlenir, imzalanır ve Devletlerin Onayına

ya da Katılmasına açılır; bazen de, bir Uluslararası Örgüt ya da

Kuruluşça hazırlanıp, gene Devletlerin imzası, onayı veya

katılması sağlanır. Bu ikinci tür usul, Havacılık ve Uzay

Faaliyetleri Konusunda sık sık başvurulan, hatta artık normal

görülen, bir usul haline gelmiştir.

İki Taraflı Anlaşmalar ise, iki Devlet arasında

cereyan eden müzakereler, nota teatileri vs. usullerle

hazırlanıp düzenlenir.

Uluslararası Anlaşmalar, Devletler arasında yapıldığı

gibi Devletler ve Uluslar arası Örgüt ve Kuruluşlar

arasında da düzenlenir.

TÜRKİYE’DEKİ HUKUK KURALLARI HİYERARŞİSİ

Türk pozitif hukukunda hukuk kuralları hiyerarşisini içeren hükümler

vardır. 1982 Anayasası’nın 11. Maddesine göre ‘Anayasa hükümleri,

yasama, yürütme ve yargı organlarını idare makamlarını…bağlayan

temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz.’ Ayrıca

115. Maddeye göre tüzükler yasalara, 124. Maddeye göre de

yönetmelikler tüzüklere ve yasalara aykırı olamaz. 137. Madde

idarede üstün emirlerinin ast tarafından yerine getirilmesinin bir

ölçüsü olarak pozitif hukuk kurallarının sıralamasını yönetmelik,

tüzük, yasa ve anayasa biçiminde yapmıştır.

TÜRKİYE’DEKİ HUKUK KURALLARI HİYERARŞİSİANAYASA

KANUN

TÜZÜK

YÖNETMELİKLER

Türk öğretisinde belirlenen hukuk kuralları hiyerarşisine göre,

birinci basamakta anayasa, anayasa teamülleri ve Anayasa

Mahkemesi kararları, ikinci basamakta uluslararası antlaşmalar,

yasalar, içtihadı birleştirme kararları ve kanun hükmünde

kararnameler(1982 Anayasası’nın 90. Maddesine göre usulüne göre

onaylanmış uluslararası antlaşmalar yasa hükmünde olmakla

birlikte, bunların anayasaya aykırılığı ileri sürülemez), üçüncü

basamakta hükümetçe çıkarılan kural-kararnameler ve tüzükler,

dördüncü basamakta yönetmelikler, beşinci basamakta birel idari

işlemler yer alır.

ANAYASAANAYASA TEAMÜLLERİANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI

ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR YASALAR İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARLARI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER

HÜKÜMETÇE ÇIKARILAN KURAL-KARARNAMELERTÜZÜKLER

YÖNETMELİKLER

İDARİ İŞLEMLER

ANLATILAN KONU İLE

KPSS’DE ÇIKMIŞ SORULAR:

1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi

tüzük çıkarabilir? (2006 KPSS)

A) Bakanlar Kurulu

B) Sayıştay

C) Bakanlıklar

D) Cumhurbaşkanı

E) Kamu tüzel kişileri

Tüzüklerin iptaline ilişkin davalara aşağıdakilerden

hangisi bakar? (2007 KPSS)

A) Yargıtay

B) Danıştay

C) İdare mahkemesi

D) Bölge idare mahkemesi

E) Anayasa Mahkemesi

Tüzüklerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (2010

KPSS)

A) Tüzükler, kanun ve yönetmeliklerin uygulanmasını sağlamak

üzere çıkarılırlar.

B) Hangi tüzüklerin Resmî Gazete’de yayımlanacağı kanunla

belirtilir.

C) Tüzük çıkarma yetkisi yalnızca Bakanlar Kuruluna tanınmıştır.

D) Tüzüklerin Anayasa’ya ve kanunlara uygunluğunun denetimi

Anayasa Mahkemesi tarafından yapılır.

E) Tüzük tasarıları hakkında düşüncesini bildirmek Danıştay’ın

idari görevleri arasında yer alır.

I. Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması ile Devlet

Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun

II. Sakarya İlinde Büyükşehir Belediyesi Kurulması

Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

III. Tapu Planları Tüzüğü

Yukarıdakilerden hangileri Bakanlar Kurulu tarafından

yapılan işlemlerden biridir? (2009 KPSS)

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III