Onder begeleiding van Pioneer Twente (Rogier de Haan) start Hyun, student uit Zuid-Korea aan de RUG, een nieuw bedrijf in Nederland. Het gaat om een nieuwe techniek voor het vergassen van biomassa (slib en groen) waarbij de techniek 30% goedkoper wordt ten opzichte van de huidige bestaande technieken en tege-lijk het rendement 30% stijgt. Met andere woorden: meer biogas voor minder geld!

De techniek is gepatenteerd en de start up krijgt financiële ondersteuning uit het . Vanuit Circles begeleiden we hen naar een volgende stap. Van de schaal in het lab gaan we naar een concrete pilot in de praktijk waarbij wordt samen gewerkt met Groep Midden Betuwe slibverwerking (GMB) en het waterschap Rijn en IJssel. De toepassing zal in dit geval zijn het vergassen van biomassa en slib (uit de zuivering van het waterschap). Op basis van de resultaten van deze pilot wordt verder opgeschaald. Een van de mogelijkheden is toepassing in de landbouw, omdat ook mest met deze techniek kan worden omgezet in biogas. Dat biedt de mogelijkheid om een landbouwbedrijf ‘stand alone’ van energie te voorzien.De inhoudelijke techniek is gepatenteerd en kan (nog niet) worden gepubliceerd. Wel is de kennis met een aantal experts uit het netwerk gedeeld en op basis van ‘expert judgement’ is de conclusie dat het inderdaad om een veelbelovende techniek gaat.

Vergelijkbare initiatieven delven vaak het onderspit door het hoge prijsniveau. De experts verwachten dat hier nu een oplossing voor is.Een doorbraak met een prijsniveau dat deze techniek meer dan concurrerend maakt. Iets wat tot op heden nog geen andere techniek is gelukt.

Auteur: André Oldenkamp, De Ruimte Advies

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

Vergassen biomassa veelbelovende nieuwe techniek!

De economie van de toekomst

Dat circulaire economie de toekomst is, daar zijn veel mensen het over eens. Dat we er nog niet zijn, is ook helder. Hoog tijd dus om de nieuwe generatie talent de juiste bagage mee te geven.

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen pak de handschoen op en verzorgt de minor CE. Studenten doen onderzoek bij bedrijven, trekken conclusies en leren op een praktische manier wat CE inhoudt en hoe zij hier vorm aan kunnen geven.

Twee voorbeelden in een vlog:

De mogelijkheden van het leasen van LED

Levensduurverlening van toetsenborden

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

Sportvisserij is een sector waarin veel geld omgaat en die een sterke economische drager kan vormen. Met studenten van de Radboud universiteit en van Hall Larenstein is gewerkt aan respec-tievelijk een business case en een ecologisch inpassingsontwerp. Vanuit Circles zijn de studenten begeleid.

Doelstelling was om aan te tonen dat een combinatie van energiewinning met duurzame bronnen (zon en wind), waterberging en sportvisserij in een duur-zaam ecologisch ontwerp kan worden ingepast en waar ook een financieel haalbare business case onder te leggen is. Met de Radboud universiteit is een business case gemaakt. Financiële opbrengsten zijn verhuur van visplaatsen, overnachtingen voor visrecreanten, trainingen, pootvisprojecten en drijvende teelt op de pootvisvijvers (bescherming tegen afvissen door vogels). Kosten zijn de aanleg van visvijvers, het realiseren van voorzieningen om te verblijven en infrastructuur. Er is gekeken naar zowel de investeringen als de exploitatie. Resultaat is een business case waaruit blijkt dat er een gezond verdienmodel is te realiseren. Op basis van de uitgangspunten van de business case is door een student van van Hall Larenstein een inpassingsontwerp gemaakt waarbij geen concessies zijn gedaan aan duurzaamheid. Bescherming en versterking van de bestaande natuurwaarden zijn het uitgangspunt. Resultaat hiervan is een ontwerp dat hieraan kan voldoen. Er is bestuurlijk draagvlak bij de stakeholders van het project om tot daadwerkelijke realisering over te gaan. De vervolgstap is het neerzetten van een gezamenlijke entiteit om vandaaruit de realisatie verder op te pakken.

Sportvisserij krijgt hiermee een duurzame inrichting. Tegelijk stimuleert het meerdaagse verblijfsrecreatie en draagt daarmee bij aan de economische ontwikkeling van de regio. De ontwikkeling levert 8 nieuwe directe banen op en indirect profiteert de recreatie- en horecasector. Op jaarbasis een besteding van ca 1 miljoen euro door toeristen. Geen hoofdpijndossier, maar een verantwoord, duurzaam, rendabel gebied.

Auteur: André Oldenkamp, De Ruimte Advies

Duurzame functiecombinatiemet sportvisserij

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

De gemeente Apeldoorn is bezig met de uitrol van haar circulair aanbesteedde straten van wijk De Parken. Het was voor de gemeente de eerste keer dat via een innovatie gerichte manier van uitvragen de markt werd uitgedaagd om met zo circulair mogelijke oplossingen te komen.

In grond-, weg- en waterbouw opdrachten is het gebruikelijk dat vooraf alle ontwerpen en materiaalkeuzes al zijn gemaakt. In dit geval was er vooraf geen Programma van Eisen maar werd ingekocht op basis van een Programma van Ambities.

De coalitie van de Roelofs Groep uit Den Ham bleek met de best passende visie en aanpak de te selecteren partij. Kenmerkend voor de plannen van Roelofs is dat zij op een creatieve en bewust niet al te technische manier, met de uitda-ging zijn omgegaan. In een aansprekend filmpje werd geïllustreerd dat zij niet alleen weg weten met het renoveren van wegdek en riool, maar dat zij circulaire principes als het voorkomen van afval en hergebruik van bestaande materialen op een bijzondere manier hebben weten in te passen.

Auteur: André Oldenkamp, De Ruimte Advies

Innovatiegerichtecirculaire renovatie openbare ruimte

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

Film link naar Roelofs Groep aanbieding

De gemeenten Enschede en Losser schreven geschiedenis door een zeer spraakmakende uitvraag in de markt te zetten rondom de aanbesteding voor warme en koude dranken. Inmiddels krijgt hun manier van werken navolging in andere regio’s en heeft het DNA van deze manier van circulair inkopen ook postgevat in verschil-lende aanbestedingen op het gebied van interieur in Enschede en omliggende gemeenten.

Verschillende grote en bekende leveranciers van koffie, thee en andere dran-ken en toebehoren hebben zich van hun meest circulaire kant laten zien. Zij schreven actief in op de circulaire ambities van de gemeente Enschede. Daarbij werd circulariteit in een breed perspectief geplaatst en stond het de inschrij-vers vrij om zich te profileren met oplossingen die zij zelf circulair gezien van belang vonden. Beduidend anders dan de meeste aanbestedingen waar door de opdrachtgevers nauwkeurig en tot op detailniveau wordt omschreven waaraan een aanbieding moet voldoen.

Auteurs: Pascal Wijnia (facilitair adviseur en contractbeheerder gemeente Enschede) en Erick Wuestman (begeleiding RCC aanbestedingsmethodiek)

Warme en koude dranken om je vingers bij af te likken

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

Voor het projectteam ‘Stadslandbouw Doetinchem’ is door studen-ten van Hogeschool van Arnhem en Nijmegen een business- en verdienmodel opgesteld. Het onderzoek dat zij hebben uitgevoerd geeft antwoord op de volgende vraag. Op welke wijze kan ‘stich-ting stadslandbouw Doetinchem’ in de komende vijf jaar samen met partners een structureel rendabele onderneming op het ge-bied van de stadslandbouw in Doetinchem in de markt zetten?

Het vraagstuk is interessant omdat het inspeelt op trend meer lokaal producten en diensten af te nemen. Het bevat een economisch aspect, zodat het onafhan-kelijk kan functioneren en draagt gelijker tijd bij aan de ontwikkeling van nieuwe kennis en bewustzijn over duurzaam telen van voedsel. Zo werkt het ook als ‘hub naar het achterland’ binnen de stad Doetinchem. Doordat de organisatie op een biologische en duurzame manier deze activiteiten ontplooit creëert het waarde op sociaal, economisch en ecologisch vlak binnen de gemeente Doetinchem.

Het advies is om in te zetten op een combinatie van verschillende en deels complementaire activiteiten, uitgevoerd door verschillende stakeholders in samenwerking:

De biologische teelt van groente en kleinfruit t.b.v. voedsel (deels volle grond/deels in een gecontroleerde omgeving met klimaatbeheersing).

De verkoop van groente en fruit (deels nicheproducten en bijzondere kruiden) aan consumenten(abonnementsvorm) en horeca.

Het leveren van onverkochte voorraden groente en fruit aan de voedselbank.

Het verzorgen van educatie, aanbieden van workshops en ontwikkelen van kleinschalige evenementen.

Het ontwikkelen van een leisure propositie, bestaande uit enkele lodges en een multifunctioneel theehuis, ook met het oog op de ontvangst van groepen.

Het onder toezicht faciliteren van de mogelijkheid tot participatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Het versterken van het lokale ecosysteem (flora & fauna) en het groene karakter van Doetinchem.

De inwoners van de gemeente Doetinchem worden potentieel belangrijke afne-mers en daarmee belangrijke stakeholders. Door middel van ‘oogstabonnemen-ten’ is het voor de bewoners mogelijk om in de toekomst groente af te nemen. De abonnementsvorm en afzet aan horeca levert Stadslandbouw Doetinchem voorspelbare inkomsten voor bepaalde termijn, van groot belang voor een rendabele onderneming. Uiteraard valt er nog het een en ander verder (juridisch) te onderzoeken, maar de businesscase is veelbelovend. Juist de ‘multi-stakehol-der’ benadering past bij de nieuwe, circulaire, economie.

Onderzoekers: Jelte Kock, Cherise Zweverink, Patrick Oude Nijhuis en Youri van Pul

De meerwaardevan groen

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

Ook in een al jaren lopend proces zijn verbeteringen te behalen. Niet door navelstaren, maar juist door samen te werken met de omgeving en in de keten. Parenco heeft in samenwerking met Universiteit Twente en Reparco onderbouwd waar CO2 reductie te behalen valt in de kringloop van papierproductie.

Parenco produceert papier, uitsluitend met vezels uit oud papier. Zusterbedrijf Reparco sorteert de grondstof uit ingezameld huishoudelijk papierafval. In 2008 heeft het bedrijf de eigen directe footprint in kaart gebracht, in 2017 startte het onderzoek naar de footprint van de gehele keten . Hierin is bijvoorbeeld ook het gebruik en de afschrijving van machines meegenomen en de impact van trans-port. Parenco wilde zo in kaart brengen hoe zij CO2 reductie konden combineren met een beter bedrijfsresultaat door op de juiste zaken te investeren en besparen.

In het kader van waardecreatie is al gekeken welke reststromen van waarde zijn binnen het eigen proces, maar ook voor spelers buiten de directe keten van papier. Zo wordt uit het slib van de afvalwaterzuivering biogas gemaakt, worden metalen uit het oud papier aan de metaalrecycling aangeboden, leveren kleine, onbruikbare vezels grondstof voor de bio-centrale en wat daaruit overblijft, het vlieg-as, wordt gebruikt in de beton- en cementindustrie.

Terug naar de CO2 footprint. Studenten van de Universiteit Twente hebben met behulp van het GaBi-model uitgezocht hoeveel CO2 er per stap in het proces vrijkomt. Waar Parenco zelf dacht dat zij vooral in hun transport flinke reductie konden realiseren, bleek uit de data dat ze, puur voor CO2 reductie, beter kunnen

inzetten op de elektriciteitsvoorziening. Transportaanpassingen dragen wel weer in grote mate bij aan eens significante verbetering voor fijnstof in de lucht. Ook is inzicht gegeven in het gebruik van machines: vervangen of juist blijven inzetten na de afschrijvingstermijn.

Voor Parenco heeft deze Life Cycle Analyse vooral een mooi inzicht gebracht in de knoppen waaraan gedraaid kan worden om impact te realiseren, kosten te besparen en te voldoen aan wetgeving. Afhankelijk van de context waarbinnen je werkt, kun je een keuze maken in de parameters waarop gescoord wordt.

Saignant detail: Wat het beste scoort voor sec je bedrijf, is niet persé het beste voor de gehele keten en/of de totale life cycle. Een aandachtspunt voor beleid, vergunningen en certificering.

CO2 reductie voor een beter bedrijfsresultaat

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

Forward osmose is een techniek die water effectief kan scheiden van de opgeloste stoffen en componenten. Door het toepassen van deze techniek op varkensmest kunnen economische en eco-logische voordelen behaald worden. Dit past in het streven om tot een verantwoorde afzet van dierlijke meststoffen te komen en in het streven om de mineralenkringloop te sluiten.

In reactie op de mestproblematiek van de jaren ’70 van de vorige eeuw is ingrij-pende wetgeving opgelegd (mestverwerkingsplicht). Anno 2017 telde Nederland 43010 varkenshouderijen. Deze varkenshouderijen hebben bij elkaar ongeveer 12.400.000 varkens (fokvarkens en vleesvarkens) en produceren meer dan 10 miljard kilo varkensmest per jaar. Met het toevoegen van Forward osmose aan het varkensmestverwerkingsproces kan de dunne mestfractie zover worden geconcentreerd dat het kan worden aangemerkt als kunstmestvervanger (mi-neralenconcentraat). Dit betekent dat het mineralenconcentraat dan boven op de gebruiksnorm voor dierlijke mest kan worden toegepast en binnen de totale gebruiksnorm voor stikstof.

Ook financieel biedt deze techniek voordelen. Bij het gebruik van Forward osmose wordt de totale massa van het mineralenconcentraat gehalveerd. Daardoor zullen de kosten van het vervoer, de opslag en de gebruikskosten worden gehalveerd. Hierdoor kan de mestverwerker per ton mest 8,75 euro besparen buiten het sei-zoen dat de mest kan worden uitgereden en 4,25 euro binnen het seizoen.

Uitgegaan wordt van een boekhoudkundige terugverdienperiode van de installatie van 11 jaar.

Wat is er circulair aan deze oplossing? Hoe wordt de mineralenkringloop gesloten?Kortom, forward osmose biedt zowel financieel als ecologisch verantwoorde kansen.

AUTEURS: Luc Verstege en Martijn Siemens, studenten aan de HAN, minor CE

Duurzaamheid met een luchtje

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu

Een bedrijf dat de Forward osmose- installatie per jaar 4613 uur laat draaien, zal dus quitte spelen met de investering in de installatie.

In de zoektocht naar een circulair liftontwerp, is onderzocht wat de minst milieubelastende manier van staalconservering is en hun bijbehorende levenscyclusanalyse.

Op het moment is niet duidelijk welke conserveringsmethode het beste werkt voor staal, in het kader van energiereductie en circulariteit. Om te achterhalen wat effectief is, is gesproken met experts die ervaren zijn met staalconserveringstech-nieken. Er is geanalyseerd welke technieken momenteel gebruikt worden voor het conserveren en wat de minst milieubelastende manier is. Daarnaast is achter-haald wat er bekend is over gegalvaniseerd staal en wat praktische business cases zijn voor geconserveerde staal op basis van het 9-R model (zie kadertekst).

Het advies dat uiteindelijk wordt uitgebracht is een overzicht aan conserverings-technieken met de bijbehorende levenscyclusanalyse. Het overzicht en de conclu-sie hiervan is zo opgezet dat Mitsubishi dankzij het verrichte onderzoek kan zien welk conserveringstechniek het meest geschikt is om op een duurzame manier staal te conserveren en zo bij te dragen aan minder uitstoot en afval.

Conserveren op basis van elektrolyse, waarbij de materiaaleigenschappen intact blijven is de oplossing. Ook blijven de onderdelen eigendom van Mitsubishi mid-dels een Product as a Service concept (PAAS) en zijn daarmee direct herbruikbaar binnen de eigen Mitsubishi organisatie.

Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van de minor CE aan de HAN (2018-2019), in opdracht van Mitsubishi Elevator Europe B.V..De doelstelling van het project was het achterhalen van de meest effectieve manier van staalconservering binnen het kader van energiereductie en cir-culariteit. Er is gebruik gemaakt van het 9-R model, waarbij de focus ligt op de technische kant van het circulaire model: Refuse, Reduce, Reuse, Repair, Refurbish, Remanufacture, Repurpose, Recycle, Recover.

Het duurzame liftontwerp van de toekomst

CIRCLES begeleidt bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Check www.circles.nu