Een andere kijk op democratisch bestuur Maarten Hajer Vernieuwd demacratisch bestuer

Een andere kijkopdemocratischbestuur(i)

VernieuwddemocratischbestuurEenpleidooivooractiverendburgerschap

MAARTEN HAl ER

Hetkanverkeren:najarenvanterughoudend-heidstaatde toekomstvandedemocratiehoogopde politiekeagenda.Hetinitiatiefligt ditkeernietbij progressievepartijenmaarbij eencen-trum-rechtskabinet.Herafgelopenhalfjaarbrachthetkabinethoofdllijnennotitiesovereensterkerparlementende directgekozenburge-meesrer,eneenactieprogrammaAndereoverheiduir. Bij mondevanThornde Graafbepleirhetka-binetmeerdirecteinvloedvandeburgeropdekeuzevanbestuurderseneenoverheiddiemm-dervoorschrijftenzichmeerrichtophetstellenvankadersvoor actieveburgers.

Devernieuwingsinitiatievenzijn meerdanhetwisselgeldvoordedeelnamevanD66aanhetkabinet.Opde achrergrondspeeltde zorgom derelatierussenpolitiekenburger,kiezerengeko-zenen.Diezorgwordtookbinnendesociaal-democratiegedeeld.VolgenshetlaatsteJaarboekvoorhetdemocratischsocialismePolitiekeparrijenop drift staathettradinonelepartijsrelsel‘zwaar

14 opde tochf.’BinnenPvdA-kringenwordtonder-kenddathersteedslastigeris omde‘schakelfunc-tie’ vanpoliriekepartijenrussensamenlevingenstaatviapolitiekepartijenvormtegeven.Maarechtscherpeantwoordenwordenniergegeven.

Integendeel,bangom(weereens)hetlabelvan‘regentenpartij’opgeplakrtekrijgen draalt

OverdeauteurMaartenHajeris haa~Iewarpolitico-logie aan de UnisersiteitvanAmsterdam en redar-teur vans&D

de PvdAmethaarstandpuntoverdedirectgeko-zenburgemeesrer.Ookin deEuropesediscussieweifeltde parrij:hettraditionelepro-integrarie-standpuntwankeltinhetlicht vandeonzekeretoekomstdieNederlandin Europeesverbandtewachtensraat.DediscussieoverdeEuropeseConventie,tochzondertwijfel ~n vandegroor-stenirdagingenopdemocratischgebiedvanditmoment,wordtmetweinigscherpteeninren-siteitgevoerd,maartegelijkerrijdis departijwelvooreenraadplegendreferendumoverdezeConventie.

Ophetgebiedvandemocrarischevernieuw-ingis desociaal-democrarienietalleenhetinitia-tiefkwijr, zeonrbeerropdit momentdomwegeeneigenvisie.Datis poliriekongelukkigenin-rellectueelteleurstellend.De vraagrijst ofereeneigentijdsebenaderingdenkbaaris waarinjuistweleenaantalvandekernpunrenvaneensoci-aal-democrarischevisieopdemocratieenover-heidnaarvorenkanwordengebrachtendieookde maatschappelijkediscussieovereenthemazofundamenreelalsde toekomstvande democrariemeerdiepgangenperspectiefkangeven.

Erzijnopdit momenttweeconcreteproble-menwaarweinitiarievenvoordemocratischevernienwingaanmoetentoetsen:(s) demoei-zamerelarierussenpolitiekenburgeren(2)hetgebrekaanyeneffecriefopenbaarbesruur.In we-zenzijn beideproblemendoorbetKabinetge-agendeerd,zij hetdatzenauwelijksinwissel-werkingwordenbenaderd.Dit arrikelgaateerst

in opbeideproblemen,werktdezeverderuit,enpresenteertvervolgenseenaanralbouwstenenvooreeneigeneneigenrijdssociaal-democrati-scheinvulling vaneenvemieuwdedemocratie.

naRELATIE FOLITIEK EN EURGER

De‘Idoof’ russenpolitiekenburgerligt iederepoliticusin demoudhestorven.Maarwatis nuprecieshetprobleem?Politicologenproberenaljarenhet‘ldoofdenken’terelativeren.Als alter-natiefstellenzij diverseuitgewerkteconceptenterbeschikkingwaarinhetprobleemwordttoe-gespitst.DankzijJosdeBeusis heraanManinontieendeconceptvande ‘toeschouwersdemo-cratie’inNederlandingevoerdgeraakrenmeerrecentmaaktdeVlamingMarkElchardusfuroremetzijn analysevande‘dramademocratie’.2Decomponenrenzijn inmiddelsgenoegzaambe-kend:partijenrepresenterennietlangereenelecroraat;burgerskiezennietmeeTopbasisvaneenindelingin socialekiasse;uitgebreideverkie-zingsprogramma’szijn verdwenen;enderolvanimagesenvanher imagovan(media)persoon-lijkhedenin depolitiekneemrroe.

Kunnenwedirnogals‘nirdagingen’zien,an-dereontwikkelingenzijn regelrechrebedreigin-genvoorherdemocratischsysreem.HeronrstaanvaneenIdassevanpoliriek-besruurlijkeprofes-sionalsdieonderlingeendiversiteitvanfunctiesaanelkaardoorgevenengeenafspiegelingvor-menvande kiezers;degroeiendeklooftussenherfeirelijkprocesvanbeleidsontwikkelingaandeenekantenpolitiekecommunicatieaandean-derekant; endegroterolvandemediain hetma-kenenbrekenvanpolitici beheerseninmiddelsdeanalysevandeproblemenvanonzedemocra-tischeinstituties.Sympromarischis hoede‘halfwaardetijd’ vanpolitici steedskorterwordr.Pier-Hem DonnerwasvoorNederlandevenleukalsanachronistischHaagscuriosumopkiassiekeherenfiersendaarnanog evenviademediacon-structievandeleiderin decoulissen(c.q.alssouf-fleurvande premier),maarlijkr nu indeogenvandemediaalweerrehebbenafgedaan.Dehon-gervandemedianaarnieuwegezichtenmet

nieuwestorylines enbanmars is onstilbaar,waraf-breukdoeraandepolitiek-besruurlijkestabilireit.

In deanalyseskerendrieelementensteedsweerterug:(s)de dichoromierussenpartijenpersoon,(2)de zargamde graterolvandemediaen(3) demetafoorvanpoliriekalstheater.Dezedrieelemenrenhangenonderlingsrerksamen.Terwijl herhuidigeparlemenrairesysreemeensleutelfunctieroekentaanpoliriekeparrijenwor-den— ondermeetdoordemedia-aandacht—personensteedsbelangrijker.Daarbijtrekkendemediade sleurelpersonenalsherwareuirhunpolitiekepartij.Demediarepresenrerendepali-tieknierzozeermaarpresenterendeze.Omdarbij presenratiealtijd speciflekeelemenrenwar-denuirgelichrgaanpoliticihieropanriciperen.Er is sprakevaneenpolitiek-mediaalcomplexzondereenduidigeregisseurofdramarurg.

Veelvanderecenrevernieuwingsvaorstellenzijn gebaseerdopbavensraandeanalyse.Maarisdireigenlijkwel eenzinnigebijdrageaandever-nieuwingvandedemocratie?Waaramzaudede-mocratieberergaanfunctionerenalsburgershunbesruurdersmeerdirectkunnenkiezen?Devoorstellenvooreendirectgekazenburge-meesrer,voaryendistrictenstelselmet regionaleverregenwoordigers,of zelfsvoorbetkiezenvaneennagbrederscalaaanbesruurders(bijv. devaarzitrervandeAlgemeneRekenkamer,devoorzittervandewRR, devoorzirrersvandedi-versereguleringsauroriteiren),moerenin ditver-bandwardenbeaordeeld.Direcreverantwaor-ding is betmorief:wanneerbesruurdersdirectgekazenzijn zullenzij oakzelf verantwoordingmoerenafleggen.Via demedia,wel teversraan.

Eenpaarjaargeledenwerdde dualiseringvande (gemeenre)poliriekingezeralsantwoordopdv geslarenheidvandegemeentelijkeparlemen-rairedemocrarie.Doorwergevendeenuitvoe-rendemachrscherperregenoverelkaarreplaar-senhoopremenopmeerdebar,geanimeerdedis-cussiesin deraadenuireindelijkmeeropenbare,breedbeleefdepoliriek.Vooralsnagheeftdedua-liseringniergebrachrwarmenervanhadge-hoopt.Enrerwiji degemeenrennagdrukdaendezijn amdiedualiseringvormregeven,dientzich

SlID 1/2 I 2004

15

sI/o 1/2 I 2004

Een anderekijk op democratisch bestuur Maarten Hajer Vernieuwddemocrotisch besteur In andere kijk op democratisch bestuur Maarten Hajer Vernieuwd democratisch bestuur

aiweerdevolgende‘oplassing’aan.Maardefi-guurvandegekazonburgemeesrerpastnierbijvoorbaarin herdualebesrel.Bovendienvalt tebetxvijfelenof deslagkrachtvanhetlokaalbe-smurgediendis bij eencollegedatwordtvoarge-zerendooriemanddienietopbesruurlijkecrite-ria isuitgezocht.

Ophernarionalefronthooptmenopherstelvando bandmetdekiezerdoormeerregionaleverregenwoardigersin degekozenorganenop tenemen.Deopdit gebiedbij uitstekdeskundigeLeidsepaliricoloagAndewegbopleirweliswaarop tormijnoakafschafflngvanhetstelselvanovenredigeverregenwoardiging,maartypeertdehuidigeplannenvoareennieuwkiessrelselmetdistrictencamponentals‘ondaardachr’.3Dit lijkrterechrgeziondo enormeomvangvandedistric-ton,diein goonenkelopzichrto vergelijkenzijnmethottypedistricrondatbijvaorbeeldbij doBritten do aansprookbaarheidvanparlementari-~rsvergraar.Tonaanzienvando voarstellenvoorherdirect kiezenvanandere(nagminderbe-kendo)besruurdorsis do vraagnagsteedsonbe-antwoordin welkestaatskundigevisie zepassenenhoezedo democrariehelpenverstorken.

at EFFEcTIvITEIT EN LEGITIMITEIT VANNET OPENEAARBEsTOUR

Hertweodoprableomwaaraando vorniouwings-voarstoflenzoudenmoerenwardengeijkt, is hotfunctionerenvanheropenbaarbesruur.Dobe-staandepaliriekearrangomenrongaannagstorkuit vaneonscherpeschoidingrussenpolitiekenbesruur.Hot‘leerstuk’vanherprimaatvando pa-

s6 liriekis hiervanhermeestuirgesprakenvoar-beeld.Doafgelopenrwintigjaarhebbenzichophergebiodvanherbesruurechterbolangrijkever-anderingenvoargodaanonorzijn ral vanmaat-schappolijkeprablemendiezichslechrviadozeschoidingvanpolitiekenbesruurlatenbenade-ron.Hot‘governance-debar’legreonaanralvandoproblomenvando besraandescheidingbloat4:

Hotuirvaerings-ofimplemenrarierekort:be-bid kanwelviaeonpoliriekbesluirwardenazugenomenmaardatbetekentnagnierdat

herauramatischkanwardenuirgevoerd.Doproblemenopdirgebiodmetdo vorniouwingvanheronderwijsofdo zorgofbinnendoruimtelijkoordeningsprekenboekdelon.Herstudiehuis,do wachtiijsren,heropenhoudenvanherGroeneHart:do maarschappelijkewerkelijkhoidis weerbarstigennirvoeringkanniorwardenverordonneerd.Dir uirvae-ringsrekorrandergraaftdo effecriviteitenle-girimiroit vando besraandeinstiruries.Herleerrekort:heropenbaarbosruurwordtdoargaansnagsteedsalseon‘cyclus’bona-derd.Eersrbedenkjebeleid,danneomjo heraanendanvoerjo heruir.Kenmorkondhior-bij is do hardescheidingrussen(s)besruur-lijke beleidsvoorberoiding,(2) herpaliriokebesluiren(3) besruurlijkouirvoering.Maardirveranderstoltvaakmoorkennisbij doaverheidron rijdo vando voorboreidingenbe-sluirvormingdanin feire aanwezigis. In doprakrijkblijkr do werkelijkheidrelkenmalecomplexer(‘Beruwelijn’). Dooverheidkanpraberenamvia‘kennismanagemont’haarkennisophermomentvanbesluirento verha-gon.Eonanderebenaderingrichrzichophotvorgroronvanherleervermogenvando aver-heid.Nier incidenreel,maarpermanent.Daaris eonanderearganisatiovarmvoornadig,waarbijdo overheidvoelmoorinreractieheeftmetdo acrorendiezij proboertaanto sturen.Dir vraagrdusameonandereorganisarievando besruurlijkepraktijk.Herbegirimiroirstekart:her primaatvandopoliriekverondorsrelrdatdo vergadoringvangekozenpolitici zorgdraagrvoordo legiti-mireirvanbesluiren.Maarinfeireavorsrijgonproblemenmaaralto vaakdo maarvaneongekozenterritoriaalbesruur(gemoenre,pro-vincie,narionaloaverheid).Dangaangekozenpalitici/besruurdorsmetelkaarinconclaafenkomrherprimaatin do luchrto hangon.Dir iszekerhergevalwanneeroakambrenareneonbelangrijkeral in dirprocesgaanspelen(zoalsbij do regionaleinrerbesruurlijkesamonwer-king ofbij dovoorbereidingvanEuraposobe-leidsbesluiron).

Ditzijn opzichgoonniouwobevindingon.Zostaan vermeldin ioderbesruurskundighand-book.Zezijn echterwelvanfundamentelobore-kenisvoardo maniorwaaropwe do verniouwingvando democratievarmgoven.Dir is destomoorhergevalomdarorin werkelijkheidalral vanin-formelo praktijkenbesraanwaarmeowordrgo-probeerdamoplossingonvoarbovengenoemdeprabbementovinden.Diepraktijkenblaeienrus-sendo instiruriosvando staar:russenoverhedenonderlingenrussensrarelijkeinstirutiesenmaarschappelijkearganisaties.

Hoezeerdergelijkeinformolebesruurlijk-maatschappelijkearrangomentenoakmogenbijdragenaando effecriviteitvanbesruur,zezijnuirheraogpuntvanpohtiekebegirimiteitzeorproblemarisch.Vaakrijsr,wannoordorgohjkear-rangemonronbruikbareoplossingenhebbenop-geleverd,do vraag:‘wardoenwemetdo democra-tischgekozonon?’Herzalnierzomaarwardenroegogovonmaarin do werkelijkheidvanvan-daagwardendo Kamer,do ProvincialeStatenofdo Raadvaaknieralsmachrscentrummaaralsprobloemgozien.Heris amdieredendringendnoodzakelijkamdo discussieaverdomocrari-schevorniouwingmetdo roekamstvanheropenbaarbesmurinverbandtobrengen.

Oakdo srakehaldersdiebij dergelijkeprocos-sonberrokkonzijn, kennenaverigonshunlogin-mireirsproblemen.In do bebevingvanveelbur-gersdienenmiliougroepen,verregenwoordigersvanbepaaldosecraren,consumenronofomwo-nendenweliswaarbeleidsbesluitonmodeto dra-gon— maarwiezirrenerindozeclubs?Enna-menswie onaanwiewordtverantwoordingaf-gelegd?Dergelijkevragenwardenrerechrgo-stold.Dopoliriekmoorhierkaderstellenderegolsvoaropsrellen.

tIE MAAT5cHAFFELIJRE UITDAGING

AAN DEMOcRATIscH EE5TUUR

Naarmijn waarnemingwordr in herhuidigede-bar nierdojuisroprableemstollinggofarmu-beerd.Dodiscussieaverdemocrarischever-niouwinglijkr zelfeonproductvanherpolitiek-

mediaalcomplex.Zerichr zich opherkiezonvando poppotjesmaarlogrgoonrolatiemet dobe-sraandebesruurlijkopraktijk.Aando anderekantgaardo discussieoverdo vorniouwingvando overheidprimairovereffocrivitoit onnieravervorniouwingvando demacratie.

Dovorniouwingvando democratischoinsti-runesmootmijnsinzionsniorwardengozachrin do bewogingvanparrijonnaarporsanon.Bijsammigevernieuwingsvaarstollonlijkr, zoalsTrampaleerderstolde,do definirievanhotpro-bloomanduidolijkofonrbreektdo prabboomsrel-ling zelfs.5Dohuidigevoarstollenzijn vaakniorgood daardachtonhergeheeloverziondkanzo-kerniergosprakenwardenover eoncansisrentoverniouwingvando domocratischoinstiruties.Daarnaastsluirenzeslechraanopeonpaarwe-zenlijkeverandoringonin do samonlevingenbiedenzedo sociaal-domocrariewoinig mogo-lijkhedon amhaarolgenideeoverdemacrarieniouwoinhaudto geven.

Waris danheralternatiof?Vooropgesreld:do-mocrarischeverniouwingis gooneenvoudigezaak.Randiedervoarstolclusrertrenslarreweereonandorensemblevandeskundigen,ovorwo-gingonenprooccupatios.Neomherverwijt vanpapulismedatWourerBos tendeelviol roendozevaorzichtigenigorwijfol nineaverdo aardenrichtingvanherEuraposoproject.In do dis-cussieaverEuraposeoenwordingwordrdemo-cranetraditioneelverbondenmetoconamischoeenwording.Daarbijwordr doordo spocialistenvaakveranderstelddatdo ecanamischeeonwor-dingop normijado politiokeeenwordingvoartzalbrengon.

Bas respecreerdedozeregelnier.Maarhoevor 17

moot do sociaal-democratiegaanbij hotdoenvanconcessiesophergebiedvando constirurionelevarmgevingvaneondemocratischEuropa?Mootdo sociaal-demacratioakkaardgaanmeteonConvonrieindiendozewezenlijkedemocrari-schevorworvenhodonnerugdraait?Datis narnur-lijk eongehoolandorediscussiedando vraaghaedo dualisoringon do gekozenburgemeosterzichranelkaarverhouden,ofhoe(elementonvan)eondistricrenstolsolzoudenkunnonwardeningo-

sI/n 1/2 I 2004sI/o 1/2 I 2004

Eon andere kijk op democratisch bestuur Maarten Hajer Vernieuwd democratisch bestuur Zen andere kijk op democratisch bestuur Maarteri Hajer Vernieuwd democrotisch bestuur

voord.Dodiscussieoverdo arganisatievandorijksdienstis weoreonandereenstaRtvoaralinhertokenvaneffectivireirennaalrverdoling.

Wekrijgenpasniouwzichnop do discussieaverdemacrarischeverniouwingwanneerwediein rermenvaneonmaarschappelijkeuirda-gingaando democratiebegrijpen.Dankandokwaliteit (ofhervermeendegebrokhieraan)vandobosraandeanangemonnonnaderwardenbe-paald.In dieredeneringkijkje eersrnaardohisrarischgegrooideinstiruties.Donaaorlogsepoliniek-besruurlijkearrangementonwarongo-baseerdop eonaantalinstirurioneleprincipeszoalscampotinierussenherkenbareparnijon,scheidingvanmachren,eonanafhankolijkoperseneonprofossianelebureaucratie.Centraalin dopalitiekoinnegratiestanddo naniostaat.

Doorvoleaureursis gewezenopherfeltdatdirpalirieke‘regime’do afgelapenhonderdjaarop ronminstotweeonnwikkelingenborusrro..6Teneersrewasdo ocanamiegronendeelsnaria-naalgearganiseerd,wardo ontwikkelingvan(narianalo)vorzargingsstarenmogelijkmaakre.En nontweodewaroncultureleinregratieenpoli-riekeinrograriemetelkaarverbonden.Bij onswasdo verzuilingeoninstirurioneleprakrijkdiedo identificatievanburgerszowol metdo elgongroopalsmendo snaanmogelijkmaakte.Dologin-mireireneffectiviteitvando besraandeinsniru-tieswerdonzozowol ecanomischalsculrureolondersteund.Dozerugwindis nuweggevallen.Economischeprocessenzijn rransnationaalgo-arganisoerdenoakdo cultureleidentificatieisnior langerauramarischgerichtophernationaleniveauenkanniermakkelijk moorviapolitieke

iS partijonwardengeorganiseerd.Taravormaarvanrampis oakdo soeverel-

nireirvando nanionalopolitiokeinstirutiesuir-gehold.Eris sprakovaneongeperforeerdesoove-roiniroir: do nationalesnaarhooftsomsbevoegd-hedonafgesnaanenheoftsamsdomwegaansru-ringsmachringeboen.GeelhoedtypeerdeNedor-landaljarengeledenalseon‘semi-soevereinosraan’vanwegedo afdrachrvanbevoogdhedenaanEuropa,enop ralvangebiedenwardenrhansbindendenormengesreld,zonderdannationale

parlemenrendaaraannopaszijngokamen.7Alsdomocratischbesruurheractiefvormgevenvando samonlevingdoorenvoorburgersinhoudr,danligr in dir ‘weglekkon’vanaurorineireongroatprobleem.

Bovensraandeleidr roteonaanschorpingvando probloemsrelling.In do eersreplaansdienttrausnationaliseringnunochochrondordeelvanherdebaraverdo roekomsrvando democrarienogaanvormon.Dir berekentdatoverdemocratiealtijdEurapeosmoorwardengedachr:Europaiseonbelangrijkeaanzertarinkaderingvandotransnarionalisoringvando sad~ienloving.Inhoeverreis do Convenriedaneonbevredigendanrwaard?5In do tweedeplaarszoudenwedovoorliggende— procedurele— voorstellenmoo-tennoorsenophuncuirureloberekenisenophunberekenisvoordo verniouwingvando politiekogemeenschap.

DEMOcRATIE ALs vORMGEvENAAN POLITIERE GEMEENscHAP

Eonalternatievobenadoringvandemocratischoverniouwingstartmetdo opgaveniouwoboneke-nistogevenaando politieko gemeenschap.Do-macratiois lernorlijkbesruurdoorburgers.Maardirverondersteltdatweelkaaralsburgersvaneongemeonschapherkonnenenerkennon.DoBrirsepaliriok-socialogenDavidHold enAn-thonyMcGrowhebbengewezenophenfeir danonsdenkenoverpaliniekeinstirutiesdo afge-loponhonderdjaarstorkis uirgegaanvaneonvasrsnaande,en rerrinariaalgebondonnonevanpoliriekegemeonschap.S

Diegemeenschapkon bijnawardenvet-ondersteld.Datis nu niorlangermogelijk.Datberekentdatwevernieuwingsvaarsrellonvoordo democrarienadrukkelijkoakophun capa-cireitvoarpoliriekoinregratiemoeronnoenson.Datgeldninhenbijzandervoorherbesruurvanonzostoden.Mondialiseringberokonttenslotteniendatdo gebourtonissenzichsteedsverderweg afspelon.Inregondool.Dogratestedenzijnin kanenijd gemandialisoerd.Honlign danoakvoardo handamdo discussieaverdomocrati-

scheverniouwingdirectmetdozeniouwowerke-lijkheid inverbandnobrengon.

Doafgelopenjaronis geprobeordammoorraadsledenuir do diverseernischegemoenschap-pento rokruteren.Somsmensucces,samsmetdramatischegevalgen(denkbijvoarbeoldaandoincidonronin do Haagsolokalopolitiek). Oakisgeprobeerdamdo ‘leidors’ vando gemeenschap-penmooraanhenbesruurvando stadto binden.Dir blijkr niereonvoudigY’DocuirureloHoofisgroaton do socialisatiecapaciteitvanheropen-baarbosruurschietvoaralsuogrekort. Maarmis-schienwil do overhoiddirproceswel noveelver-snellenenheefthendomwegmoortijd nodig.

Eongokozenburgomoosterwaarapnu zago-hamerdwordr,draagtnaarmijn ideenierdirectbij aando vorstovigingvando politioke gomoon-schapin eongomandialiseerdoNederlandsosamonleving.Warwenodighebbonis eonvor-niouwingdieeonveelfljnmazigorpoliriekobe-trokkenheidmogelijkmaakt.Diepoliriok-bo-sruurlijkebetrokkonheidlaarontwikkelendieveel directorbij dobelevingsweroldvanburgersaansluin,dieheiptamaanalle burgerszichtbaarto makendatpoliriekonbosruurdaadwerkelijkeonverschilkunnenmakon,danburgerszelfac-niefmookunnonenmootenhelpenaando vorm-govingvando samonleving,endie oaknageonsdo kweokvijverscrulertvoartalentvoaranderefuncriesverdoropineonpoliniok-besruurlijkleven.

VAN DEMOcRATLscHESTAAT

NAAR DEMocRATIsdHE SAMENLEVING

Daarmoobelandenwebij ‘acniverendburger-schap’,ofwarin do Engeisnaligediscussie‘empo-weredparticipatorygovernance’hoer.11Din per-spoctiefopdemocratischevorniouwinglaandoprocedurelologicavando ropresontatiovearga-non relariefongemaeid.Herrichtzichveelmoorop do uirworkingvanniouwevarmonvanbur-gerbesruurin aanvullingopherparlementairesysteem.Hot geeftdo burgermoormachroverdomeinenwaardozezeifstorkbij bonrokkenis.HenveronderstelteonideevanNedorlandalseon

republiekvanburgersdiein principozichzelfre-gerenenrichtzichnadruldrolijkopburger-schapsvorming,oakbij niouweNedorlanders.Dir sysnoemzouop do volgendeprinciposkun-nonwardengobaseerd:

s. democratiebenekent:burgersrogoronbur-gers.Maarburgerswardenniongoboronmaargemaakt.Goofmensonprimairinvlaedop doinhaudvanbeleidon do capacitoitvoarbur-gerschapzalgroolon.

2. demacratischeverniouwingmoorniordo pro-blemenondordo kaassnolpoplosson.Demo-cranischeverniouwingmoononherbesruurlijkvermogenvando samenlevingverstorken.

3. demacratischeverniouwingmoonrekoninghaudenmetherbesnaandecultureelplura-lisme.Proboerburgersbij gemeenschappo-lijko activineirontobetrokkendiedo zorgvoardo primairoculturolegemeenschapaversrij-gon.

4. domocranischeverniouwingdientnowardengorelareerdaanIrwaliteitvando samenleving;aansocialosamonhang,aando mogolijkheidamralennento onrplooienenaananderlingesolidariteit.

5. do verstorkingvando relatierussenpolitiekenburgeris gediondbij subsidiaritoit:pro-beernierabscencraalto regelenmaarsnelka-dotswaarbinnenlagereoverhedonenburgersdecennraalon in samenspraakoplassingenkunnenuirwerken.

6. herparlomentis enblijft do haeksreenvandopoliniek.Dodemocratischeverniouwingrichrzichprimairop do democratisoringvandosamenleving.

Eonaanraleerdorouirgangspuntenblijft hierbijanvorkortgehandhaafd.1kdonkdaarbijaanoor-dergeformubeordo,in wezonrepublikeins-de-macratischosrandpuntonals:7. goonmachrzondornegonmachn:eonsterke

parlemontairodemocratiedurftmachr‘wegtozetnon’inapartoinstirutiesdiebonerin snaatzijn ammachnigoorganisatiosto contralorononcortigeron.Uiroraardmetinachrnemingvanherprincipovansubsidiariteit.

sI/o 1/2 I 2004

19

sI/c, 1/2 I 2004

Eon andore kijk op democratiach bestuur Maarton Hajor Vernieuwd democratisch bestuur Eon andere kijk op democratisch bestuur Maarton Hajor Vernieuwd demacratisch besruer

8. iederomachnsuiroefeningverondersteltvet-antwoardingaverheruiroefenonvandiemachr.Dangeldrbijvoarbeeldoakvoarroe-zichthoudendoarganen.Oaktoezichthaudersbehoovenroezicht.

Dozeprinciposbehoevonwelonigeroolichting.Roprosonnariovodemacranieis geintroduceerdalsvarmvandemocratischbesruntop eonschaaldiedirecredomocranischebesluinvarmingniormoormagolijkmaakto.Maarveelbeshuitvormingisveolno storkgoconcentreerdgeraakn.Als herambesruurlijkeredenonwenselijkwordrgeachramgobruikersengroepenbij douirvaoringrobe-rrokken,danligr juisthiereonbelangrijkaankuo-pingspunrvoarvotniouwingvando democranie,nier in herkiezenvananderebesruurders.

Datverondersteltwol eonculruuramslag,wanrjo magenkuntnion verwachrendatberrak-kenenvarmonvanburgorbosruurin ~n keerraneonsuccosmaken.In diezinbesnaanburgersnierbij vaarbaar:doorgoodevoarwaardennoscheppencrofurjo burgers.Heraansluitingzoo-kenbij vraagsruldrenwaarinburgersgeinneres-seerdzijn, biedrhiermogehjkhoden.To donkenvaInaando sfeervando zorg,henonderwijsof dovoiligheidsproblomatiekin buurten.

Dooracriverendburgorschaptakenburgersbettakkenenkunnenzij hunoigoncamperenniesinzerron.Maaraando anderekantwardenzeoakdoolgenaorvando dilemma’svanher besruren.Eonwijkbijeenkamsrkanbijvoarbeolddobe-vaegdheidkrijgen amdo prioriteironvandopall-rio in herbotreffendedistrict (mode)no bepalen.Palitieonjusritiezullonvorvalgensveranrwoor-

20 dingmoerenafleggen,waarambijvoorboeldbe-paaldedrugspanden‘nu nagniorgoslaronzijn’.Maarorkanoakbogriponrsraanwannoerwordnuirgelogdwarwel is gedaanenhoemenrachdokomendeperiadeeonaplassingdenkrtovinden.Doormenwebsiresrosulnarenmenanderedistric-ronno vergolijkenwerkreondergelijkepraktijkacriverendenmabiliserend.Hervertrauwenvando burgerinhenopenbaarbesruurloapt zonionmoorpassiefviaeonno kiezenpersoan,maarac-niofviapatricipatiein varmonvanburgerbesruur.

Demacratischevotniouwingwordnaldusoakverbandenmothervormgevenvanverannwoor-ding,machrenrogonmachrenmendo kwalireinvanhervrije debardataanbosluironvoorafgaar.Democrarischeverniouwingnemenwedo maardoornatedenkenhoezij kanbijdragonaanhervoorkomonvanschaalvergratingin henonder-wijs, schooluinvalenonveilighoid.Zeraakrgo-kappoldaanheroplassenvandringendemaar-schappelijkovraagsrukkenenmothervorgranonvanheroplossondvermogenvanburgersgoza-rnenlijk.

tEN socIAAL-DEMOGRATIscHEvIsItOP DEMOGRATIscHEVERNIEUWING

Dosaciaal-domocratiemoorinher debaraverdo-mocrarischoverniouwingvormen(culruurpali-rieke)inhoudmetolkaargaanvorbinden.Nu islinks culrureelnalefinhermulticultureledebar,eratistischinherdebaraveroverheidenburger,enmuisstilin hendebaroverdo rookomsrvandoaverheid.

Dointroductievanprakrijkenvanacriverendburgorschapkanbijdragenaaneonanderevisieopdemocratischovemiouwing.Honmaaknhermagelijkvormeninhoudmenolkaarno verbin-denonis bovendienroepasbaarophenvornien-wonvanherbesruurvandieveldenwaarzich(oakin do belevingvando burgers)grateproblo-menmanifesreren.Acriverendburgerschappastin eonbeleidamburgersweermeetmachrto go-vonaverhunelgenontwikkeling,zij hendatsaci-aal-democrarondaaraltijd aanraezullenvaegendandiroakveel vando averheidvraagt.Om oigenvoranrwoordelijkheidwaarto kunnenmakenis(tochweor)beleidnodig.

Do sociaal-domocraniewordnhaar‘eratisri-scho’of sraatsgerichtohoudingdoorvolennage-dragon.Maaraltovaakwaszij ormeetgospirsropomdingenvoar mensendanamzedoormonsonto (lanen)regelon.Maaraltovaakwaszobovendienmoormetdo organisatievando over-heiddanmetdo organisanievandomaarschappijbezig.Moenhierniorookbijdo sociaal-democra-tie eonkuopam?Goofmensenmeetbesruurlijke

verantwoordolijkheid,goofzeinvloedopherbe-bidentreknierallesnaarjeroe.Denkvorderna-drukkelijknaaverbosruurin rormonvansamen-workingscanstrucniesrussonburger,besruurderenprofessional;zongdandozeelkaatopenkun-nonbenaderenonvoarkamzopapulisme.

Datherinnortaando tradiniewaaruitdo sad-aal-domocratieop dirrerreinweldegelijkkanputton.Zeheeftdemocratiein hotverledennienalleenpaliniok,maaroakmaarschappelijkgoin-terprereerd.Aando onekantviaidenlnaverdosociaal-oconomischOvoorwaardenvoar dema-cranischburgerschap;averdo vergroningvandoraegankelijkheidvandievoorzioningonenherbewakenvankwaliteit ondiversiteir;enhervet-groronvando magelijkhodenvoarzelfanrplaai-ing.Aando anderekantviado gedachnevaneon‘socialedemocratie’,waarinburgersmoordirectmoozoudenmoerenkunnenprarenoverdobe-sluirvormingophunwork, in hunbuurr ofmetbetrekitingtarhunondetwijs.

Democratieis in diesociaal-democratischezinaltijd al bezienalseonculrureolprojectwaar-

Noten

FransBeckeron al. (ted.2003)

Poliriekepartijenop drift, Vioren-twintigsneJaarboekvoarhendo-mocratischsocialisme,Amster-dam:Arbeidersperl/W55.

2 lasdo Beus(2001)tenprimaatvanpoliriok, orarie,Amsterdam:VossiusPets;BernardManin(1997)ThePrinciplesofRepresen-rativeGovernment,Cambridge:Cambridgeu~;MarkFlchardus(~aaz)De dramadesnocratie,Brus-sel:Lannoa.

5 Staatscottrafltnr.204,22oknaber2003.

4 Vaorinleidingenin dir gover-nancedebar,zieRhodes,R. A.W. (~g9~),Understandinggover-nance:policynenworks,gover-nance,reflexivity,andaccountabi-lity, Buckiugham;Philadephia,OpenUniversityPress;).Pierre

bij do bosluinvorminggorelareerdwordnsandokwaliteit vando samenleving;aansacialesamen~hang;aando mogelijkhoidamralonronto ant-ploaionenaanonderlingesalidariteit.Dovraagis ofdozetraditiebinnendo sociasi-demactatienierkanwardenbenurvoorherfarmulerenvaneoneigenrijdsannwoordop do verniouwingsini-niarievonzoalsdievanherkabiner.In dozebona-dotingwardrdo kwalireit vando democratiebe-oordoeldaando handvandriecriteria

12:a her aanralmensondataanbesluirvarming

kandeolnomen;b heraanraldamoinenvando samenlevingdan

aanviademacrarischebosluirvatmingwardtbesruurdofbijgesruurd;we moerondomocra-tie, menanderewoorden,weormoervaudigle-toninrorprororen;en

c do kwaliteitvanhervrijo debar(‘doliberanie’)opbasiswaarvanbesluitenwardengonomon.

In anzesamenlovinghoartdemacrariemoortozijn dando wil vando meerderheid.

(red.2000)DebatingGovernance— Authority,SteeringandDemo-cracy,Oxford:Oxford up.

s Vgl. zijn bijdrageSanhenvoar-naomdo)aarboekvoorhotdo-mocratischsocialismo.

6 Ewald,P. (s986).LEtatProvidence.Pads,Gaullimard ; Lane,P.C.(5979). ProfitsfromPower:Rca-dingsin ProtectionRentandVio-lenceControllingEnterprises.Albany,SunyPress;Zurn,M.(1999).RegierenjenseitsdesNatio-nalsraates.Prankfurt/M,Suhr-kamp.

7 Zie SaskiaSassen(1996)LoosingControl— Sovereigntyin an AgeofGlobalization,NewYork:Colum-biaUniversityPress;Mark Ba-vens(2003)Dedigitale republiek,Amsterdam:AmsterdamUni-versityPressenMaattonHajer(zaa~)‘PolicywithoutPolity:Po-licy AnalysisandrhoInstitutia-

nalVoid, PolicySciences,nr.2,pp.175-195,VOOt instructieveVOOt-

beelden.8 Eldersin dir nummergaanWil-

bin Wittevoeninop dozevraag.9 DavidHold e’~Anthony McGrew

(2000)‘The GroatGlobalizationDebate:An Introduction’,in:ibid, (2000,red.),TheGlobalrransformationsReader,Oxford:Blackwell, pp.1-45;vgl oakibid(2002,red.),GoverningGlobaliza-tion -.Power,Authority and Global 21

Governance,Oxford:Blackwell.so Ziebijvoorboolddobijdragevan

)obvanAmorongenin se’o12,

2003.is Zie dobijdragovanPungen

Wrighr verderopin dirnum-met.

12 ZieJohnDcyzek (1996)Demo-tracyin CapitalistTimes,Oxford:Oxford UniversityPress.

sI/v 1/2 I 2004 sI/o 1/2 I 2004