Verschijningsvormen van dementie op

jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten

Freek Gillissen

Verpleegkundig consulent dementie

Alzheimercentrum VUMC

Herkenning preseniele dementie

• Vroege verschijnselen:

Subtiele gedragsverandering (apathie,

prikkelbaarheid)

Overzichtsverlies

Afname belastbaarheid

Dysfunctioneren op het werk

Facadegedrag

Wel / geen inzicht?

Factoren van belang

• Voorgeschiedenis

• Premorbide functioneren

• Aanwijsbare overbelasting? Externe

factoren?

• Stemming?

• Subjectieve klachten

Belang van de hetero-anamnese !

• Verschillen thuis-werk? Vakanties?

• Beloop

• Veranderde cognitie

• Functioneren

• Persoonlijkheid / gedrag

• Emoties, stemming

• Familie-anamnese

• Medicatie / intoxicaties

• Voorgeschiedenis, risicofactoren

Herkenning van preseniele dementie

Cave:

• Depressie kan optreden in kader dementie

• Afwezigheid van subjectieve klachten

• De patiënt gedraagt zich in de spreekkamer

normaal

• Aanvullend onderzoek kan normaal zijn

• Psychosociale factoren kunnen gevolg zijn

Belang van diagnostiek

• Verklaringsmodel

• Juridische / financiële consequenties

• Prognose

• Uitsluiten behandelbare oorzaken

• Begeleiding

• Zorg

Patiënt/Partner/relatie

• Conflicten door gedragsstoornissen.

• Partners gaan aan zichzelf twijfelen.

• Afwijkend sexueel gedrag.

• Wanhoop partner.

• Rouw partner.

• Echtscheidingsproblematiek

Kinderen

• Onbegrip, aversie, agressie t.o.v.

patient

• Schaamte naar vrienden toe

• Gemis van opa/oma rol, gedrag naar

kleinkinderen

• Rouw

Werkgever

• Ziektewet, WIA.

• Kwaliteit van arbeid slecht.

• Arbeids gerelateerde ongelukken.

• Arbeidsconflict.

• Onbegrip mbt situatie werknemer(zowel

patiënt als partner).

• Zelfstandigen gaan vaak failliet

Varianten van ziekte van Alzheimer

• Gewone geheugenvariant

• Frontale variant

• Logopene variant

• Posterieure Corticale atrophy

Ziekte van Alzheimer

• Geheugenstoornis (amnesie)

•Voornamelijk inprentingsstoornis

•Later ook lange termijn geheugenstoornis•Leidt tot desoriëntatie

Ziekte van Alzheimer

• Taalstoornis (afasie)

• Woordvindstoornis

• Begripsstoornis

Frontale variant

• Kan imponeren als FTD,

gedragsveranderingen zijn aanwezig,

maar geheugenstoornissen staan op de voorgrond.

Logopene variant

• In eerste instantie is taal aangedaan

Posterieure corticale atrophy

• Begint met een “visus beperking”

mensen gaan in eerste instantie naar

opticien/oogarts. Pas in tweede instantie geheugen aangedaan.

Ziekte van Alzheimer

• Stoornis in het

handelen (apraxie)

Ziekte van Alzheimer

• Stoornis in het

ruimtelijk inzicht

(agnosie)

Ziekte van Alzheimer

• Stoornis in planning en organisatie

Ziekte van Alzheimer

Niet cognitieve neuropsychiatrische

symptomen• Depressie

• Agitatie

• Apathie

• Angst

• Wanen

• Hallucinaties

• Decorumverlies

• ‘Facadegedrag’

Fronto Temporale Lobaire degeneratie

(Pick)

• Fronto Temporale Dementie

• - Apathische type

• - Ontremde type

• - Stereotype dwangmatige type

• Semantische dementie

• Primair Progressieve afasie

Frontotemporale dementie klinisch-diagnostische criteria

(Neary, Snowden 1998)

Kerncriteria

• Sluipend begin, geleidelijk progressief

• Inadequaat persoonlijk gedrag

• Inadequaat sociaal gedrag

• Emotionele afvlakking

• Geen ziekte-inzicht

Apathische type Ontremde type Stereotiep-

dwangmatige

type

initiatiefarmoede

vlak affect

executieve stoornissen

perseveratie

omgevingsafhankelijkheid

impulsiviteit

Inadequaat affect: euforie,

emotioneel labiel

Ontremd koop-, eet-, sexueel gedrag

omgevingsafhankelijkheid

Ritualistisch

Inflexibel

Repetitief gedrag:

rijmpjes, standaardzinnen,

stereotiepe

bewegingen

Semantische dementie

• Multimodaal verlies van semantische

kennis

• Bij relatief episodisch geheugen

• Vaak gepaard met gedragsverandering

(egocentrisch, dwangmatig, depressie)

Progressieve niet vloeiende afasie

• Geïsoleerde vnl expressieve afasie

• Na jaren gevolgd door

begripsstoornissen, executieve

stoornissen, gedragsverandering

• Uiteindelijk mutisme

Frontotemporale dementie Gedragssymptomen

• Sociaal gedrag

• Hygiëne en persoonlijke verzorging

• Eet-/drinkgewoontes en hyperoraliteit

• Slaap

• Sexualiteit

• Dwangmatig gedrag

• Afleidbaarheid

• Utilisatiegedrag

• Motorisch gedrag

Frontotemporale dementie Emotionele

symptomen

• Depressie

• Angst

• Euforie

• Snelle stemmingsschommelingen

• Vlak

• Inadequaat

• Empathie

• Pijnsensatie

Frontotemporale dementie Cognitieve

symptomen

• Inzicht

• Planning en organisatie

• Geheugen

• Taal

• Ruimtelijke oriëntatie

• Verminderde inspanning

• Sociale cognitie

Lewy body dementie

• Kenmerkend, fluctuaties, hallucinaties,

bewegingsstoornis.

• Cave; REMslaapstoornis, Temporale

epilepsie, Apnoesyndroom.

Belang voor bedrijfsartsen

• (beginnende) dementie kan oorzaak zijn

voor disfunctioneren op het werk

• Belangrijkste differentiaal diagnose:

depressie, burn-out, overspannenheid, nerveus-functionele klachten

• Signalering

• Bedankt voor uw aandacht.

Meer kunt u vinden op de volgende

website:

• www.alzheimercentrum.nl

• www.pick.nl

• www.alzheimernederland.nl