1

versie 1: 1109; v2: …

2

Wanneer deze knop in beeld komt betekent dat:

om verder te gaan druk op pijltjes(v)- of entertoets.

om naar de vorige dia te gaan: druk op de

pijltjestoets(^)

3

VOORSTELLING

VORMGEVING

VOORSTELLING

VORMGEVING

WAT IS HET VERSCHIL?

WAT IS DAT?

Dat wat je kunt herkennen in een schilderij,beeldhouwwerk, foto enzovoort noem je de voorstelling.

4

Dat wat je kunt herkennen in een schilderij, beeldhouwwerk,foto enzovoort noem je dus de voorstelling.

Zo is de voorstelling van onderstaande afbeeldingen:

Boomwortels.Preciezer: je ziet op deze foto het onderste deel vaneen boomstam met de wortels.De stam staat een beetje scheef.De grond is bedekt met bladeren.Linksachter de boom ligt een tak schuin in beeld.

Dit is een schilderij. De voorstelling is: een zeeschap.Preciezer: midden in het schilderij staat een paard meteen kar erachter. Het paard staat op het strand, aan derand van de zee. De lucht is leeg en grijs bewolkt.Links van het paard staat een man tot zijn knieën inhet water. Met een schepnet schept hij schelpen.Hij is ‘schelpenvisser’. Verder is er niemand te zien.

5

Wat is dit?Dit is een standbeeld.Wie stelt het voor?Dit is de schilderRembrandt van Rijn.

Wat is dit?Dit is een schilderij.

Maar je ziet hier alleen maarkleurvlakken en zwarte lijnen.

Er is geen voorstelling!We zeggen:

dit schilderij is abstract,of: non-figuratief.

Een schilderij,foto, beeldenzovoort méteen voorstellingnoemen weook wel:figuratief.

Je kent nu debegrippen:

• voorstelling• figuratief• abstract• non-figuratief.

6

Op deze dia zie je nog meer abstracte/non-figuratieve schilderijen.Sommige zijn heel precies geschilderd of gespoten.Die twee hierboven hebben geometrische vormen.

Dit abstracte beeld is

ontworpen voor een monitor en

heeft organische vormen.

Er zijn ook schilderijen met ruige, wilde kwaststreken en

verfslierten.

Andere zijn met veegjesgemaakt en

hebben wattige vormen.

MAAR ABSTRACTZIJN ZE ALLEMAAL!MAAR ABSTRACT

ZIJN ZE ALLEMAAL!ABSTRACTABSTRACT

7

De afbeeldingen vandeze dia lijken ophet eerste gezichtmisschien abstract.Ze zijn het niet!Wat stellen ze voor?

Vrijheidsschreeuw,Karel Appel.Is het een kind? Is het een vogel? Stilleven met fles,

Bart van der Leck.Waar is de fles?

Dit is een wandtapijtvan Lex Horn.De titel is Water.Wat herken je?

Reeën in het bos,Franz Marc.Hoeveel reeën zie je?

Schilderijen enbeelden

tussen abstracten figuratief innoemen we:halfabstract.

8

Boom, 1912, krijttekening.

Grijze boom, 1912, olieverf. Bloeiende appelboom,1912, olieverf.

Er zijn ook kunstenaars die uit gaanvan de werkelijke vorm van dingen.Vervolgens maken ze allesabstracter door details weg te laten:ze zijn bezig met vereenvoudigen.Wanneer een kunstenaar zo werktnoem je dat abstraheren.De resultaten zijn half-abstract.Dit proces kun je goed volgen bij eenserie bomen van Piet Mondriaan.

Mondriaanbenadruktde rest-vormentussen detakken:de boomwordtsteedsabstracter!

9

Alles wat voor schilderijen geldt, geldtook voor ruimtelijke beelden. Kijk maar.Welk van deze beelden hebben helemaal geen voorstelling?De overige beelden zijn sterk geabstraheerd.Wat is de voorstelling van de overige beelden?

Boven, vlnr:• Onvolledige open kubus, Sol Lewitt.• Gehelmd hoofd, Henry Moore.• Kop, Karel Appel.• Lopende man, Umberto Boccioni.Onder, vlnr:• Liggend model, Henk Visch.• Zonder titel, Donald Judd.

10

Onder, vlnr:• Vogel in de ruimte, Brancusi, brons.• Kubussen XII, David Smith, roestvrij staal.• Borstbeeld, Naum Gabo, hout.• De Kus, Brancusi, steen.

En nog een paar voorbeelden.Welke hebben volgens jou echt geen voorstelling?Wat is de voorstelling van de overige beelden?

Liggend Naakt, Henry Moore, hout.Zijn er alleen maar kubussen?Hoeveel kubussen zie je?

11

Sommige kunstenaars werken zó realistisch(‘net echt’) dat je haast niet kunt zien of datwat je ziet echt is of kunst.

Boven:• Zelfportret, Ron Mueck, 2001.

Kunsthars, ruim 1 meter breed (dus toch niet 100% realistisch!?).Onder vlnr:• Paris Street Scene, Richard Estes, 1972.

Acrylverf op doek.• Touristen, Duane Hanson, 1970. Kunsthars met echte kleding, levensgroot.

Het schilderij vande straat rechts

is gemaaktmet behulp van

foto’s.Is het wel zorealistisch?

Waar zijn allemensen?

12

Andere schilderijen en beelden zijn welabstract, maar doen toch ergens aan denken.Ze lijken te verwijzen naar de werkelijkheid.Als je de titel leest, krijg je soms een hint.Waar doen deze werken je aan denken?

Rechtsboven:Landschap (Bomenlaantje), Ben Akkerman.Abstracte verwijzingen naar een landschap.Hoe dan?Lucht: blauw met witte ‘wolk’vormen. Verder:een horizon en land (groen) en een bomenlaantje:verticalen in perspectief, groen en ‘boom’boogjes.

Ook deze aquarel wektassociaties op: water, boten, weerspiegeling.Dat blijkt te kloppen alsje de titel leest!Manessier schilderde deze impressie:De Amsterdamse haven.

13

Product

Bij kunstbeschouwing bekijk je PRODUCTEN, gemaakt door mensen:

• schilderijen, tekeningen, grafiek, foto’s enz.• beelden• architectuur• voorwerpen.

14

Bij kunstbeschouwing bekijk je PRODUCTEN, gemaakt door mensen:

• schilderijen, tekeningen, grafiek, foto’s enz.• beelden• architectuur• voorwerpen.

Maar… in de les bekijk je niet die producten zelf, maar de FOTO’s ervan.

Foto

Bij het beantwoorden van vragen moet je je echter altijd goed realiseren,dat je het niet hebt over de foto,maar over het echte PRODUCT: kijk dus ‘door de foto heen’!!!

Product

15

Bijvoorbeeld: Deze FOTO heeft een voorstelling: een oude tempel in een landschap.Maar bij kunstbeschouwing gaat het niet om de gehele FOTO, maar om het afgebeelde PRODUCT!!Je bespreekt hier dus de tempel en niet het landschap, de personen rond de tempel of de lichtrichting.

Als je bij kunstbeschouwing de foto vaneen schilderij voor je neus krijgt, gaathet allemaal vanzelf: je praat er overalsof je het schilderij zélf ziet.Je denkt: “dit is het schilderij van hethoofd van Van Gogh” en niet: “dit is defoto daarvan”.

Let op: De TEMPEL hierboven heeft zelf géén voorstelling.Een gebouw zélf heeft nooit een ‘voorstelling’, een gebouw stelt niet iets anders voor,een gebouw is wat het is: een gebouw.Hetzelfde geldt voor alle andere voorwerpen of dingen: ze hebben geen ‘voorstelling’!!Alleen producten als schilderijen, beelden, foto’s kúnnen een voorstelling hebben.

16

Nog een voorbeeld.Op de vraag bij dit plaatje: “Wat stelt het voor” moet jeantwoorden: “NIETS, het WANDKLEED heeft géénvoorstelling, het is abstract.”De FOTO zelf heeft natuurlijk wél een voorstelling: een wandkleed hangt aan een witte muur boven eenstenen tegel vloer.Maar bij kunstbeschouwing praat je niet over de FOTO, maar over het afgebeelde PRODUCT.

Dus…Wat stelt dit voor?

Juist! Niets!Dit is een gebouw,

het stelt niet iets anders voor,het is wat het is: een gebouw.

(Weet je misschien wélk gebouw dit is?Het is de Beurs van de architect

Berlage in Amsterdam.)

17

De begrippen:

• voorstelling• figuratief• abstract• non-figuratief• halfabstract• abstraheren• geabstraheerd• realistisch

VOORSTELLINGWat weet je nu al?

VOORSTELLINGWat weet je nu al?

En verder:

• Je begrijpt dat de vragen bij kunstbeschouwing niet overde foto’s zelf gaan, maar over dat wat er op de foto staat.

• Je weet dat de meeste beelden die we zien geenvoorstelling hebben, bijvoorbeeld:- abstracte kunstwerken- gebouwen- gebruiksvoorwerpen- enzovoort, enzovoort

18

VOORSTELLING

VORMGEVING

VOORSTELLING

VORMGEVING

WAT IS HET VERSCHIL?

WAT IS DAT?

Alles wat mensen maken geven ze een vorm, een kleur enz.Ze werken met een materiaal en passen een techniek toe.

Al deze zaken bij elkaar noemen we vormgeving.

19

Vragen over VORMGEVING gaan dus over kleur, vorm,materiaal, techniek en nog zo’n paar beeldende middelen.

Maar ze gaan niet over de VOORSTELLING!!

VOORSTELLING Boomwortels op een bladerdek.VORMGEVING Hierover kun je bijvoorbeeld zeggen:• Kleur

De bruinige kleuren van de bladeren steken licht aftegen de donkere stam.De felste kleur in deze afbeelding vind je linksonderop de stam: fel lichtgroen.

• VormNatuurlijke vormen.De kleine vormpjes van de bladeren steken af tegende grote vorm van de boom.

20

VOORSTELLING Een zeeschap, strand met zee, met visser en paard en wagen.

VORMGEVING Hierover kun je bijvoorbeeld zeggen:• Kleur

Het eerst dat opvalt:- het gebruik van de vele ‘gekleurde’ grijzen- en de kleur van het paard en zijn reflectie die donker afsteken tegen de rest.Dit schilderij gaat vooral om de weergave van desfeer en het weertype. Deze worden bepaald door dekleur en de weergave van het licht.

• SchilderwijzeDe (impressionistische) toetsen en vegen zijn duidelijkzichtbaar in het eindresultaat: het ‘handschrift’ van deschilder is ‘schilderachtig’ en belangrijk in dit schilderij.

• CompositieDe ordening is eenvoudig: de aandachtsplek ligt inhet midden en komt tot stand door het licht-donker-contrast. De horizon en de vloedlijn vormen subtieledoorlopende lijnen in de compositie die deaandachtsplek aan het kader ‘bevestigen’.

Welke familiekleuroverheerst in ditschilderij?

De familiekleur grijs ofbeter: gekleurd grijs.

21

VOORSTELLING Een straat in een stad (met links huizen en rechts eenspiegelende winkelruit, met geparkeerde auto’s, maar zonder mensen!)VORMGEVING Hierover kun je bijvoorbeeld zeggen:• Ruimte

Vele manieren van ruimte-suggestie zijn toegepast (overlapping, verkleining,verkorting, vervaging, plasticiteit), maar de meest opvallende is toch wel hetgebruik van lijnperspectief door de dwingende vluchtlijnen van de straat diebijeenkomen in het vluchtpunt.

• WerkwijzeDit schilderij heeft een fotografisch, glad oppervlak. De verf is aangebracht meteen verfspuit. Het ‘handschrift’ van de schilder is er niet. Dit bevordert deonpersoonlijke sfeer.

22

VOORSTELLING Geen, het beeld is abstract.Wel kun je op deze plaats beschrijven wat er te zien is, maar dat is hier gedaan bij vorm.

VORMGEVING Hierover kun je zeggen:• Vorm

Het beeld bestaat uit kubussen en balkvormen.Op twee balkvormen (plus een kubus) als ‘paal’staat nog net op een hoekje een grote kubus.Daaraan hangen drie schuine kubussen.Het geheel lijkt in wankel evenwicht te zijn.

• RuimteVan deze (voor)kant gezien heeft het beeldeen gat, wat ruimtelijk werkt.Van de zijkant gezien zal het beeld ‘platter’lijken: alle vormen liggen ongeveer in één vlak.

• WerkwijzeDe basis-beeldhouwtechniek is construeren.De vormen zijn hol en bestaan uit gelasteroestvrijstalen platen. Ze zijn ruw geschuurd(en niet glad gepolijst). De uitstraling ishierdoor nét iets minder strak en onpersoonlijk.

23

Als de vraag gaat over vormgevingvormgeving,waar kun je het dan allemaal over hebben?

Je kunt zinnige dingen zeggen over de acht beeldende aspecten:• punt• lijn• vorm• kleur• licht• ruimte• textuur• compositie

Je kunt het ook hebben over:• materiaal: Wat zijn de materialen, hoe zijn de materialen toegepast?

Wat is het doel of effect van het materiaalgebruik? Enz.• techniek: Welke techniek is gebruikt?

Wat was de werkwijze? Wat is het doel of effect van het materiaalgebruik?

Maar waar ga je niet over praten?Juist!

Je gaat het niet hebben over devoorstelling!voorstelling!

24

TIP!TIP! Verwar compositie niet met voorstelling! CompositieCompositie betekent ordening, ordening van delen

(vormen, kleuren, ruimte) tot een geheel (je werkstuk).VoorstellingVoorstelling is: dat wat je kunt herkennen in

een schilderij, beeldhouwwerk, foto enzovoort.

Compositie is beeldend enonderdeel van de vormgeving.

Voorstelling is dat allemaal niet!

VOORSTELLINGVOORSTELLING Een zeeschap, strand met zee, metvisser en paard en wagen.

COMPOSITIECOMPOSITIE (= ordening van vorm, kleur, ruimteenzovoort ten opzichte van het geheel en het kader.)De ordening is hier eenvoudig: de aandachtsplek ligt inhet midden en komt tot stand door het licht-donker-contrast. De horizon en de vloedlijn vormen subtieledoorlopende lijnen in de compositie die deaandachtsplek aan het kader ‘bevestigen’.

25

Dat wat je kunt herkennen in een schilderij,beeldhouwwerk, foto enzovoort noem je de voorstelling.

VOORSTELLING

VORMGEVING

VOORSTELLING

VORMGEVINGAlles wat mensen maken geven ze een vorm, een kleur enz.

Ze gebruiken een materiaal en passen een techniek toe.Al deze zaken bij elkaar noemen we vormgeving.

Vragen over VORMGEVING gaan dus over kleur, vorm,materiaal, techniek en nog zo’n paar beeldende middelen.

Maar ze gaan niet over de VOORSTELLING!!

VOORSTELLING - VORMGEVINGVOORSTELLING - VORMGEVING IN HET KORT

26

Wat je, tot hier, moet begrijpen, kennen en kunnenWat je, tot hier, moet begrijpen, kennen en kunnenna het aandachtig bestuderen van deze powerpoint.na het aandachtig bestuderen van deze powerpoint.

• Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen voorstelling en vormgeving.• Je kent de volgende begrippen en je kunt ze gebruiken:

- abstract - non-figuratief- abstraheren - realistisch- figuratief - voorstelling- geabstraheerd - vormgeving- halfabstract

• Je begrijpt dat de vragen bij kunstbeschouwing niet over de foto’s gaan, maar over dat wat er OP de foto staat afgebeeld.• Je weet dat de meeste beelden die we zien geen voorstelling hebben.• Je kunt voorbeelden geven van beelden zonder voorstelling.

27

28