Upload
deltaprogramma
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
1/28
Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied
Verslag IJsselMeerdag, 26 november 2012
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
2/28
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 1
Inhoud
Een du urza me toekoms t v oor h et IJ ss elme erge bied 3
Vijf belangrijke thema's voor het IJsselmeergebied -
De carrousel
1. Samenhang Deltaprogramma 11
2. Flexibiliteit 11
3. Veiligheid 13
4. Waterafvoer 15
5. Bestuurlijk proces 15
Het IJsselmeergebied in de rondte -
Vijf regionale deelsessies
Deelsessie Friesland 17
Deelsessie Noord-Holland 19
Deelsessie Randmeren 21
Deelsessie Flevoland 23
Deelsessie IJssel-Vechtdelta 25
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
3/28
2 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Draaien aan de knoppen. Een gesprek over de waterverdeling in de Nederlandse delta.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
4/28
De deelnemers aan de grote IJsselMeerdag, die dit jaar
plaatsvindt in de Amsterdamse Rode Hoed, vormen een
kleurrijk gezelschap deskundigen met verschillende
achtergronden en uit verschillende disciplines. Toch hebben
ze duidelijk iets met elkaar gemeen. Iedereen die vandaag
naar de voormalige remonstrantse schuilkerk aan de
Keizersgracht is gekomen, is niet alleen professioneel maar
ook persoonlijk verbonden aan het water van het
IJsselmeergebied. Niet gek dus dat ze zichzelf als
"watermensen typeren. Er zijn vertegenwoordigers van de
gemeenten, provincies, waterschappen, het Rijk,
maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven.
Daags vr het evenement raasde er nog een echte
novemberstorm over de Nederlandse delta, waarbij
windstoten van windkracht 10 geen uitzondering waren.
Dagvoorzier Lennart Booij vraagt de deelnemers of zij zich
dit weekend nog zorgen hebben gemaakt over de
waterveiligheid. Ja toch wel, zegt een deelnemer die in het
IJsselmeergebied een kleine haven beheert, vooral als je
door zon storm zestig centimeter water ziet weggelopen.
Een andere deelnemer was op de Afsluitdijk gaan staan.
Spectaculair. Maar dan vraag je je toch af hoe die ene
superstorm die maar eens in de tienduizend jaar voorkomt
er uit moet zien. En dat is inderdaad wel waar het over gaat,
ook vandaag; die perfecte storm die misschien
onwaarschijnlijk lijkt, maar die in combinatie met de
stijgende zeespiegel een allesverwoestend effect zou kunnen
hebben op de Nederlandse delta.
Ambtenaren vormen de spilLuzee Wagenaar is lid van de Bestuurlijke Kerngroep
IJsselmeergebied (BKIJ). Ze bijt vandaag de spits af door nog
eens het bestuurlijke perspectief van het programma teschetsen. Ambtenaren vormen volgens Wagenaar de spil, zij
bereiden het materiaal voor op basis waarvan de
bestuurders zo dadelijk hun keuzes moeten maken. Die
bestuurlijke vertaling is nu actueel. In maart 2013
organiseert het DPIJ wederom een conferentie waarop de
bestuurders zich zullen uitspreken over de voorlopige
richtingen van een strategie voor het IJsselmeergebied. Dat
er soms tegengestelde belangen zullen zijn is onvermijdelijk
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 3
Een duurzame toekomst voorhet IJsselmeergebied
De jaarlijkse IJsselMeerdag van het Deltaprogramma
IJsselmeergebied (DPIJ) markeert een belangrijk
moment. Na een eerste periode van brede strategische
verkenningen is nu de tijd aangebroken om het blikveld
te vernauwen en om een aantal wezenlijke keuzes te
maken voor het waterbeheer in deze cruciale regio. En er
is goed nieuws: het aanvankelijke idee dat het waterpeil
in het IJsselmeergebied zou moeten meestijgen met het
zeewater tot maar liefst anderhalve meter, is definitief
van de baan. Het is goedkoper om het overtollige water
weg te pompen. Dat betekent echter niet dat het werk er
opzit. In tegendeel, er zullen, zoals directeur van het DPIJ
Hey Klavers het zegt, een aantal harde noten moetenworden gekraakt. Klavers: We lopen nu al tegen grenzen
van ons watersysteem.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
5/28
4 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
In de grote zaal van de Rode Hoed.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
6/28
en daarom zullen de bestuurders zich flexibel moeten
opstellen. Wagenaar doet dan ook een beroep op hun
creativiteit en inventiviteit.
DPIJ-directeur Hey Klavers sluit hier op aan. Zodra je de
mogelijke strategien gaat trechteren, zoals we nu doen,
wordt het vanzelf bestuurlijk. Klavers maakt in een korte
uiteenzeing de balans op van het afgelopen jaar en schetst
de uitdagingen van het komende jaar. Wat de discussie in
ieder geval vereenvoudigt, is dat de anderhalve meter van
tafel is, aldus Klavers. Het waterpeil in het IJsselmeergebied
hoe niet mee met de zeespiegel, althans, niet met de 1,5
meter die aan het begin van het Deltaprogramma nog als
mogelijk scenario werd gehouden. Klavers: We kunnen het
waterpeil in de winter houden zoals het nu is. We gaan het
overtollige water met pompen afvoeren naar de Waddenzee.Het gebied hoe niet op de kop, ingrijpende
dijkverzwaringen om grote peilstijgingen op te vangen zijn
niet meer aan de orde. In plaats daarvan zal het waterpeil
door middel van pompen flexibel worden beheerd binnen
een bepaalde bandbreedte rondom het huidige waterpeil.
Er komen dus extra pompen bij de Afsluitdijk, maar
daarmee zijn we er nog niet . Want nae periodes worden
naer en droge periodes droger. Die extremen zijn nu al een
realiteit en zullen alleen maar toenemen. In welke mate, dat
is niet te voorspellen. Dat niks doen geen optie is, is
inmiddels gemeengoed. Niet alleen de waterveiligheid staatop het spel, maar ook de zoetwatervoorziening. De urgentie
is hoog. Klavers: We lopen nu al tegen grenzen van ons
watersysteem aan.
Het is een erg ingewikkelde puzzel. Het doel van de
IJsselMeerdag is om helderheid te scheppen in de keuzes die
voorliggen.
Een veerkrachtig en robuust IJsselmeergebiedKlavers houdt twee doelen van het DPIJ helder voor ogen: de
waterveiligheid en de zoetwatervoorziening.
Niet alle dijken zijn nu op orde. De hoge waterstand in het
IJsselmeer en een aanhoudende, harde noordwesten wind
zorgden recentelijk al voor spannende uren in de IJssel-
Vechtdelta: zou het water over de dijken gaan of niet? Het
gebied is kwetsbaar voor teveel water. Ook het droge
voorjaar van 2011 hee ons veel geleerd. Met een beperkte,
tijdelijke peilverhoging van slechts 10 cm bleken we ruim
voldoende water te hebben. Toen er echter een fikse
voorjaarstorm opstak, bleken de buitendijkse gebieden
kwetsbaar te zijn voor dit soort peilschommelingen.
Klavers merkt op dat het huidige systeem van peilbeheer,ruimtelijke inrichting en gebruik, uitgaat van een stabiel
peil. In de toekomst is zon stabiel peil echter niet langer te
handhaven en daarom zijn een flexibel peilbeheer n een
flexibele ruimtelijke inrichting noodzakelijk. Alleen zo
krijgen we een veerkrachtig en robuust IJsselmeergebied dat
kan meebewegen met de veranderingen. En ze legt uit: De
essentie van flexibel peilbeheer in het IJsselmeergebied is
dat het peilverloop niet ieder jaar hetzelfde is. Inspelend op
de weersomstandigheden wordt zo goed mogelijk tegemoet
gekomen aan diverse belangen: scheepvaart, natuur,
zoetwater, recreatie. En altijd geldt de keiharde
randvoorwaarde: spelen met het peil mag alleen binnende grenzen van de waterveiligheid!
Iedere keuze voor het peil hee consequenties en daarbij
zijn verschillende belangen in het geding. Klavers: We
kunnen niet iedereen tevreden stellen. Daarvoor lopen de
wensen teveel uiteen. Maar de ambitie is dat er op de lange
duur voor iedereen wat in zit . Daar is creativiteit voor
nodig. Flexibiliteit is dus ook een geesteshouding. De
programmadirecteur noemt in dit verband het concept van
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 5
Pleidooi voor dienstbaar ondernemerschapGastspreker Annemieke Nijhof, algemeen directeur van het
ingenieursbureau Tauw, hee een lange staat van dienst op het gebied
van waterbeheer, zowel in de publieke als in de private sector. Nijhof
kent het klappen van de zweep. Ze weet als geen ander op welke
bestuurlijke en politieke valkuilen de wegbereiders van het DPIJ nog
kunnen stuiten. In een bevlogen betoog pleit Nijhof voor dienstbaar
ondernemerschap, ook al hee die term, zoals ze zelf zegt, iets
tegenstrijdigs. Toch hee Nijhof in haar bestuurlijke carrire genoeg
ondernemingen gezien die zich dienstbaar opstellen aan het publieke
belang. Andersom is ondernemerschap niet iets dat is voorbehouden
aan het bedrijfsleven. Ook overheden kunnen uitblinken in wilskracht
en bezieling, want deze eigenschappen vormen volgens Nijhof de
succesfactoren achter iedere geslaagde onderneming.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
7/28
6 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Directeur DPIJ Hey Klavers (r): Ons verhaal is robuust en kan de toets der kritiek doorstaan.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
8/28
building with nature; meegaan met de dynamiek van het
klimaat, creatief inspelen op de grenzen die de natuur aan
ons stelt.
Niet alleen de klimaatverandering, ook het
zoetwaterverbruik is moeilijk te voorspellen. In
tegenstelling tot het klimaat is dit echter iets waar we zelf de
hand in hebben. Klavers: Als we het waterverbruik binnen
de perken weten te houden, hoeven we minder in te
grijpen. Ze verwacht daarom dat er nieuwe manieren
worden bedacht om water te besparen en ze noemt de
Nederlandse land- en tuinbouw als een bekend innovator op
dit terrein. Maar ook Rijkswaterstaat en de waterschappen
kunnen door slim waterbeheer veel water besparen.
Klavers: Met waterbesparing en flexibilisering vanpeilbeheer en ruimtelijke inrichting bereiden we ons stap
voor stap voor op de toekomst. De concrete invulling
daarvan, dt is de puzzel voor de komende tijd.
Fors investeren in waterveiligheidRondom de waterveiligheid zijn er actuele vraagstukken die
volgens Klavers bijzondere aandacht verdienen. Niet alle
dijken voldoen aan de huidige normen: hierin moet
blijvend worden genvesteerd. Daarbij wordt niet alleen
gekeken naar de kans op een overstroming, maar ook naar
de mogelijke gevolgen. Het IJsselmeergebied kent
bovendien twee gebieden waar door de toegenomeneconomische waarde, de veiligheidsnormen niet meer
voldoen: Flevoland en de IJssel-Vechtdelta.
Voor de veiligheid in de binnendijkse gebieden wordt straks
niet alleen gekeken naar de kans op overstroming van een
dijkvak, maar van een hele dijkring. Er komt een
basisveiligheidsniveau dat voor iedereen gelijk is. De
risicos kunnen echter per dijkring sterk verschillen en dat
vraagt om maatwerk per regio.
Tensloe wijst Klavers er nog op dat absolute veiligheid niet
bestaat. Daarom is het raadzaam ook te kijken op welke
manier de mogelijke gevolgen van een overstroming
kunnen worden beperkt, bijvoorbeeld door in de
ruimtelijke inrichting speciale aandacht te besteden aan de
vitale infrastructuur en door adequaat te reageren in het
geval van een crisis. Alleen het versterken van de dijken is op
de lange termijn niet genoeg. Klavers: Om het gebied achter
de Afsluitdijk veilig te houden, moeten we de komende
eeuw nog fors investeren.
In het kort
Het water in het IJsselmeer hoe niet met anderhalve meter
omhoog. Toch zijn er ingrijpende maatregelen nodig die de inzetvragen van alle betrokkenen in het gebied. De grenzen van het
watersysteem zijn namelijk nu al bereikt en door de
klimaatsverandering neemt druk op het systeem alleen maar
toe.
Het DPIJ ziet de oplossing in waterbesparing en in de
flexibilisering van zowel het peilbeheer als de ruimtelijke
inrichting. Zo kan een veerkrachtig en veilig systeem ontstaan.
Belangrijk: voor de bandbreedte waarbinnen kan worden
geopereerd is de waterveiligheid te allen tijde leidend.
Het DPIJ gaat deze strategie nu concretiseren.
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 7
Drijvende kracht: Peter VisserPeter Visser, oud-gedeputeerde van de provincie Noord-Holland en
voorzier van het Regionaal Overlegorgaan IJsselmeergebied (ROIJ) is
een van de drijvende k rachten binnen het DPIJ. Visser weet met zijn
aanstekelijke enthousiasme diverse maatschappelijke organisaties mee
te nemen in het soms stroperige bestuurlijke proces van het
Deltaprogramma. Voor die verdienste wil Luzee Wagenaar hem
bedanken. Visser overhandigt hem hem enkele boeken van een
Nederlandse thrillerschrijver, een passie van Visser.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
9/288 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Henk Tiesinga.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
10/28
Een bootje op het dakDe IJsselMeerdag biedt een unieke gelegenheid om met een
grote groep professionals van gedachten te wisselen. Veel
van de aanwezigen kennen elkaar van brainstormsessies in
de eigen regio. In de Rode Hoed komt al deze kennis en
expertise bijeen. Het valt op dat het informatieniveau bij de
deelnemers zeer hoog ligt en dat men zich actief mengt in
uiteenlopende discussies.
Voor de lunch splitst de groep zich in vijven en rouleert men
in een carrousel langs vijf themas die centraal staan in het
IJsselmeergebied. Voor ieder thema houdt iemand een korte
presentatie en dan is er tijd voor discussie. Alleen niet langer
dan vijien minuten, want dan luidt de gong en moet men
doordraaien naar de volgende stek. De themas: waterafvoer;
kansen flexibiliteit in het watersysteem en de ruimtelijke inrichting;veiligheid in het IJsselmeergebied; het IJsselmeergebied in nationale
samenhang; het bestuurlijke proces.
De gesprekken zijn levendig. Zo gaat het bij een
gespreksronde overveiligheid in het IJsselmeergebiedover het feit
dat lang niet iedereen zich bewust is van de
veiligheidsrisicos. Voor veel mensen is de dreiging van een
overstroming iets abstracts geworden. De kans op overlijden
is weliswaar erg klein, maar de gevolgen van een
overstroming kunnen desastreus zijn voor de vitale
infrastructuur. Iemand merkt op dat men zich vroeger meer
bewust was van het dreigende water. Toen hij in de jarenzestig in de Flevopolder ging wonen, waren de woningen zo
gebouwd dat de plae daken iets boven het dijkniveau
lagen. Mensen hadden toen nog een bootje op het dak
liggen. Voor het geval dat. Dat bewustzijn bestaat niet meer,
merkt iemand anders op, zelfs niet onder watermensen.
Hij weet van een waterschap dat zijn historisch archief in de
kelder hee opgeslagen. Zijn zij zich daar echt zo zeker van
hun droge voeten?
Het grotere doel: duurzaamheidNa de lunch is er een korte videoboodschap waarin de
duovoorziers van de BKIJ Bert Boerman en Henk Tiesinga
nog eens uiteenzeen op welk punt het DPIJ zich
momenteel bevindt. Tevens benadrukken zij de bijzondere
waarde van de regionale inbreng aan het Deltaprogramma.
Na de film verspreiden de deelnemers zich opnieuw in
groepen over het gebouw. In vijf regionale deelsessies gaan
zij met elkaar in gesprek over de koppeling van lokale
wensen en ambities met de uitdagingen van het
deltaprogramma. De regios zijn: de IJssel-Vechtdelta, de
Randmeren, Flevoland, Noord-Holland en Friesland.
In de plenaire afsluiting is er ruimte voor een
terugkoppeling van wat besproken is in de deelsessies en
hieruit blijkt onmiddellijk hoe ingewikkeld het totaleplaatje is als je het terugbrengt tot de regionale delen
waaruit het is samengesteld. Een ogenschijnlijk geringe
stijging van het waterpeil hee lokaal vaak al enorme
consequenties. Bovendien: alles hangt met elkaar samen.
Het is precisiewerk waarvoor veel creativiteit nodig is, maar
bovenal de bereidheid om samen te werken en over de eigen
dijken te kijken. Wat dat betre is deze IJsselMeerdag een
absolute geruststelling. De betrokkenheid is groot en ook al
bestaan er voor de verschillende functies in het gebied
terecht ernstige zorgen, de bijdrage die iedereen levert aan
het proces dat moet leiden tot het eindadvies is constructief.
Hey Klavers is dan ook blij met het resultaat van de dag.Ons verhaal is robuust en kan de toets der kritiek
doorstaan. Dat komt volgens haar vooral omdat de focus
gericht blij op het grotere doel: duurzaamheid voor het
IJsselmeergebied. Op naar de volgende stop: de bestuurlijke
conferentie van 27 maart 2013.
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 9
Goed idee! CrowdpumpingHet DPIJ hee in september ee n online ideencompetitie uitgeschreven.
Op een interactieve site konden mensen hun idee indienen over hoe zij in
2050 overtollig water uit het IJsselmeer naar de Waddenzee willen
pompen. Ook was het mogelijk om andermans ideen te verrijken
met aanvullingen of amendementen. Juryvoorzier Daan Dunsbergen
reikt de prijs uit aan winnaar Johan van der Pol (DuraVermeer) voor het
idee van crowdpumping, wat volgens Van der Pol ook te
parafraseren is als: Pompen zijn pompen als pompen pompen. Wat
betekent dit? In zijn plan staat op de Afsluitdijk een basishoeveelheid
aan pompvermogen. Eventuele extra capaciteit is flexibel oproepbaar
en wordt zo nodig ter beschikking gesteld door de leden van een speciaal
consortium. Met de storm Sandy nog vers in het geheugen ziet de
winnaar trouwens ook meteen kansen om dit
mobielepompenconsortium internationaal op te schalen. Over
ondernemerschap gesproken!
Behalve Van der Pol werden nog drie mensen in het zonnetje gezet die
goed hebben bijgedragen aan de ideen van anderen. Ook een
deelnemende student kreeg een bijzondere vermelding.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
11/28
10 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Albert Remmelzwaal in gesprek over waterafvoer.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
12/28
In het ochtendprogramma krijgen alle deelnemers van
de IJsselMeerdag de gelegenheid om nader kennis te
maken met vijf centrale aspecten in het
IJsselmeergebied. Daarvoor verdelen zij zich in kleine
groepjes over de zogenaamde carrousel. Hoe werkt
het? Op vijf plekken in de Rode Hoed staan
gespreksleiders bij een informatiezuil over een specifiek
thema. De gespreksleider houdt een korte presentatie en
dan is er tijd voor discussie. Alleen niet langer dan
vijien minuten, want dan luidt de gong en moet men
doordraaien naar de volgende stek. Hieronder een kort
verslag van de verschillende haltes op de carrousel.
1. Samenhang DeltaprogrammaDe opgaven van het Deltaprogramma (veiligheid en
zoetwatervoorziening) zijn verdeeld over negen
deelprogrammas. Deze deelprogrammas komen uiteindelijk
met een aantal voorstellen. Het is belangrijk dat de
voorstellen in een onderlinge samenhang worden
beoordeeld. Dat gebeurt binnen de deltabeslissingen. Zes
onderwerpen liggen hierbij op tafel waarover keuzes gemaakt
worden. De deelprogramma nemen die keuzes mee bij de
uitwerking van kansrijke strategien en een
voorkeursstrategie. Bestuurders kunnen deze in december
2012 - januari 2013 bespreken met hun achterban.
De zes keuzes gaan over:
Doelen veiligheid
Ruimtelijke adaptatie
Zoetwater
Afvoerverdeling
Rijn-Maasdelta
IJsselmeergebied
- Flexibiliseren van het peilbeheer in combinatie met
flexibiliseren van de inrichting en het gebruik van de
ruimte en het regionaal watersysteem
- Niet meestijgen met de zeespiegelstijging geen
extra veiligheidsopgave in IJsselmeergebied als gevolg
van de zeespiegelstijging.
Deelnemers aan de carrousel vragen als reactie op het
bovenstaande om aandacht voor de samenhang tussen het
Deltaprogramma en het buitenland, verbinding water met
RO, N2000, KRW/waterkwaliteit, economie, financiering en
eenduidige aanpak MKBAs/KEAs
2. FlexibiliteitHet systeem in het IJsselmeergebied is niet flexibel.
Vergroting van de flexibiliteit maakt het gebied veiliger en
veerkrachtiger. Bij flexibiliteit van het peilbeheer kan het
peil per jaar, maar ook binnen een jaar verschillen. Flexibel
peilbeheer vraagt om een flexibele inrichting langs de
randen van het gebied. Het principe van building with nature
biedt daar goede mogelijkheden voor. Veiligheid is een
randvoorwaarde voor de flexibiliteit. Die mag dus niet
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 11
Vijf belangrijke thema's voor hetIJsselmeergebiedDe carrousel
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
13/28
12 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Judith Litjens leidt de carrousel over Veiligheid
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
14/28
leiden tot extra veiligheidsopgaven of investeringen
daarvoor.
Het IJsselmeergebied voorziet Noord-Nederland van
zoetwater; dit is ook het gebied waar de extra vraag naar
zoetwater vandaan komt. Zowel binnen het
hoofdwatersysteem (de meren) als het regionaal
watersysteem bestaan mogelijkheden om de
zoetwatervoorziening te versterken. Dat kan bijvoorbeeld
door anders om te gaan met de vraag en aanbod vanuit het
gebied. De waterschappen hebben een studie daarnaar
gedaan.
Deelnemers zijn benieuwd naar de bandbreedte,
waarbinnen flexibel peilbeheer mogelijk gemaakt kan
worden. Zoals de eigenaar van een jachthaven laat weten:
als we maar tijdig weten waar we aan toe zijn, kunnen we
onze investeringen erop aanpassen. Het is duidelijk dat de
uitwerking van flexibel peilbeheer heel goede afspraken
vergt.
De inzet van pompen op de Afsluitdijk, in combinatie met
flexibel peilbeheer, leidt tot vragen bij deelnemers.
Gevoelsmatig kunnen we met pompen het peil exact
regelen, waardoor de behoee aan flexibiliteit kleiner zou
moeten kunnen zijn. De vraag is derhalve wat de pompen en
de inzet ervan betekenen.
3. VeiligheidBij waterveiligheid speelt een aantal zaken. Ten eerste moet
worden voldaan aan de huidige normen. Daarvoor bestaat
het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Ten
tweede gaat Nederland over op het principe van
overstromingskansen. Hierbij kijken we niet meer alleennaar de standvastheid van de waterkering bij een bepaalde
waterstand, maar ook naar de gevolgen van een eventuele
overstroming: wat kan de schade zijn en hoeveel
slachtoffers zijn er mogelijk? In het IJsselmeergebied zijn er
twee gebieden die door de toegenomen economische
waarde aparte aandacht krijgen: zijn de normen daar nog
wel hoog genoeg? Het gaat om Flevoland en de IJssel-
Vechtdelta.
Ten derde is er een pilot geweest in de Wieringermeer,
waarbij is gewerkt met het concept van meerlaagsveiligheid.
Daar is minder gekeken naar de eerste laag (preventie), maar
juist meer naar de tweede laag (ruimtelijke inrichting) en de
derde (rampenbeheersing) om de gevolgen te beperken.
Zijn er in die lagen maatregelen te bedenken die
kosteneffectief zijn, en de schade en het aantal slachtoffers
nog significant kunnen verminderen. De uitdaging voor het
Deltaprogramma IJsselmeergebied is om deze verschillende
opgaves met elkaar te verbinden, maar vooral ook met het
concept van flexibiliseren.
De deelnemers aan deze carrousel hebben veel vragen. Hetverschil in kennisniveau is groot. Een van de vragen betre
de vitale infrastructuur. Wat als bijvoorbeeld de elektriciteit-
of gasvoorziening uitvalt? Zijn we daarop voorbereid? Het
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering werkt dit
uit. Diverse deelnemers lieten weten dit lastige materie te
vinden.
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 13
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
15/28
14 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Gesprek over de bestuurlijke ronde
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
16/28
4. WaterafvoerDe deelnemers aan de carrousel Waterafvoer bespreken de
opties voor het peilbeheer. Het CPB hee daarvan een
kosteneffectiviteitanalyse (KEA) gemaakt. De KEA laat een
aantal duidelijke conclusies zien:
Meestijgen met de zeespiegel is veel duurder dan
handhaven van het huidige peilbeheer (voor dit laatste
zijn pompen bij de Afsluitdijk nodig).
De eerste stappen om de benutbare buffervoorraad
zoetwater te vergroten zijn relatief goedkoop. Bij verdere
vergroting nemen de kosten per kubieke meter
buffervoorraad sterk toe.
Al met al lijkt flexibeler peilbeheer rond het niveau van het
huidige waterpeil kansrijk. Vergaande veranderingen in het
waterpeil zijn erg duur.
Regelmatig klinkt de vraag wat deze conclusies betekenen
voor het zogenaamde ontkoppelingsbesluit. Het
ontkoppelingsbesluit houdt in dat wanneer besloten zou
worden het IJsselmeerpeil mee te laten stijgen met de
zeespiegel, het Markermeer niet zou meestijgen. Nu dus
besloten wordt het IJsselmeerpeil niet mee te laten stijgen,
verliest het ontkoppelingsbesluit zijn betekenis. Het
ontkoppelingsbesluit gaat niet over flexibel peilbeheer. Dat
is namelijk een optie voor het IJsselmeer n het
Markermeer. Een deelnemer merkte op dat dit niet
automatisch leidt tot hetzelfde peilbeheer in beide meren.
Diverse deelnemers stellen vragen over de marges die voor
het flexibel peilbeheer worden gehanteerd. We kunnen de
KEA echter alleen gebruiken voor conclusies op hoofdlijnen.
De exacte invulling van flexibel peilbeheer, de grenzen die
daarbij worden gehanteerd en de daaraan verbonden
kosten, moeten we nog nader uitwerken. Deelnemers
vragen in dat kader ook nog aandacht voor het risico dat de
pompen op kritieke momenten uitvallen.
5. Bestuurlijk procesIn de carrousel bestuurlijk proces staat de bestuurlijke
planning van het Deltaprogramma IJsselmeergebied voor de
periode tot en met medio 2013 centraal.
De overall planning met de momenten van de BKIJ, de BKIJ-
XL en de bestuurlijke conferentie roept geen vragen op.
Waar wel vragen over bestaan, is de bestuurlijke
gespreksronde van december 2012 - januari 2013: Wat is nu
precies de bedoeling? Wat wordt wanneer verstuurd en aan
wie? Wat vragen jullie vervolgens van ons en wat gebeurt er
met resultaten?
De bestuurlijke gespreksronde vindt plaats op verzoek van
de regio. Portefeuillehouders worden uitgenodigd de stand
van zaken rond het deltaprogramma met hun achterban tebespreken. Het gesprek is echter geen verplichting.
Op 4 december 2012 gaan de brieven aan de
portefeuillehouders de deur uit. Daarin wordt verwezen
naar een aanvullend informatiepakket op het Deltaweb.
Leden van de BKIJ-XL zijn beschikbaar om in een gesprek
hun collega ter zijde te staan; het programmabureau kan
inhoudelijke ondersteuning leveren.
De reacties van de deelnemers maakte duidelijk dat de
meeste gesprekken die nu staan gepland, zullen
plaatsvinden in januari of februari 2013.
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 15
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
17/28
16 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Tijdens de deelsessie Friesland.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
18/28
In de middag splitst de groep zich opnieuw op. In vijf
regionale deelsessies gaan de deelnemers met elkaar in
gesprek over de koppeling van lokale wensen en ambities
met de uitdagingen van het deltaprogramma. De regios
zijn: Friesland, Noord-Holland, de R andmeren,
Flevoland en de IJssel-Vechtdelta.
Deelsessie Friesland
Deze sessie blikt terug op het afgelopen gebiedsproces, dat
begon met de vraag wat een flexibel waterpeil voor Friesland
betekent. Iedereen is erbij betrokken: lokale en regionalebestuurders, vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en de
toeristische sector en natuurverenigingen. In het proces zijn
ook de lokale ambities blootgelegd en of die al dan niet te
koppelen zijn aan de grotere doelen van het
Deltaprogramma. Een aantal van de belangrijkste punten uit
deze sessie.
Friesland hee weinig problemen met het opzeen van
het waterpeil, mits aan de randvoorwaarden van natuur
en veiligheid wordt voldaan. Met name de
broedgebieden van bijzondere vogelsoorten verdienen
speciale aandacht. Het alternatief, uitzakken, is minder
wenselijk. De Friese kust van het IJsselmeer is een
populaire bestemming voor recreatievaart. Uitzakken
leidt tot minder diepgang in de vaargeulen, waardoor het
gebied en de achterliggende meren minder toegankelijk
worden.
De buitendijkse functies (landbouw, recreatie en
industrie) wil men behouden. Het Deltaprogramma
biedt een mooie gelegenheid om de ambities op deze
terreinen uit de breiden. Bijvoorbeeld op het gebied van
recreatie en toerisme. In de hoek bij de Afsluitdijk enMakkum wordt een windmolenpark overwogen. Ook zou
daar een geleidelijke zoet-zoutwaterovergang kunnen
worden gecreerd die de vismigratie bevordert.
De Friese wateren vormen een belangrijke
zoetwaterbuffer voor de rest van noord Nederland. Als in
tijden van extreme droogte de verschillen in waterhoogte
te klein worden, kan het water Groningen en Drenthe
niet meer bereiken. Er is dan tevens een serieus gevaar
van verzilting. Mocht uitzakken toch noodzakelijk zijn
dan moet dit dus gebeuren in goed overleg met de regio.
Deelnemers aan de deelsessie vragen om meer
duidelijkheid over het mogelijke waterpeil op de langere
termijn. Kan die van 10 cm meer opgeschroefd worden
naar 20 of 30 cm meer? Dit is van belang om te weten
voor de planning en de ontwikkeling van vooral de
buitendijkse gebieden. Tegelijkertijd ziet men ook in dat
het onmogelijk en onwenselijk is om t ver vooruit te
kijken. Alles draait in deze sessie daarom om het woord
flexibiliteit. Zorg ervoor dat je flexibel kan reageren op
de situatie van het moment en dus alleen opzeen of
uitzakken als het echt moet. Niemand wil het stijgniveautot 2050 vastleggen. Wel hee iedereen baat bij
duidelijke kaders waarbinnen men kan gaan plannen.
Het Rijk draagt zorg voor de veiligheid en zoetwater. De
overige twee pijlers, ruimtelijke kwaliteit en ecologie,
vallen binnen de verantwoordelijkheid van de lagere
overheden.
Meer weten over deze deelsessie? Neem contact op met Jack
van der Wal ([email protected]).
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 17
Het IJsselmeergebied in de rondteVijf regionale deelsessies
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
19/28
18 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Charles van Schaik licht de ontwikkelingen in Noord-Holland toe.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
20/28
Deelsessie Noord-Holland
Iemand die niet bekend is met het Noord-Hollandse zou hetbij deze deelsessie onmiddellijk zijn opgevallen dat de
vragen van het Deltaprogramma hier feitelijk al deel
uitmaken van een dynamische en actuele discussie over het
waterbeheer in dit bijzondere gebied. Het stijgende
waterpeil is hier geen abstract gegeven uit een onzekere
toekomst. Op dit moment voeren overheden, bedrijfsleven
en maatschappelijke organisaties al een levendig debat over
een aantal belangrijke lokale waterbouwkundige projecten,
zoals de dijkversterking in het traject van Hoorn naar
Amsterdam en de luwtegebieden voor de westelijke oevers
van het Markermeer.
De belangen zijn groot. Bijvoorbeeld: een oeverdijk in
combinatie met luwtemaatregelen biedt een hoge
veiligheidsgarantie voor de toekomst en opent
onmiskenbaar nieuwe kansen voor nae natuur,
kleinschalige waterrecreatie en strandjes. Maar er bestaan
ook zorgen over zon dijksysteem: het zicht op het
Markermeer zou erdoor worden ontnomen, en historischestadjes zouden gesoleerd raken van het open water.
Landbouwers vrezen een toename van het aantal ganzen,
waarvan er toch al zoveel zijn in het gebied. De discussie in
deze deelsessie verschoof dan ook al snel naar dit soort
prangende vragen, waarbij uiteraard wel de koppeling werd
gezocht met de uitdagingen waarvoor het DPIJ zich in
bredere zin ziet gesteld.
Een aantal punten die aan de orde zijn gekomen:
Men is overwegend positief over het feit dat het idee van
de 1,5 meter is losgelaten. De voorgestelde flexibilisering
van het waterpeil is in dit gebied eigenlijk al een realiteit.
Ook is men positief over de ontkoppeling van
Markermeer en het noordelijke deel van het IJsselmeer.
Noord-Holland hee de voorkeur voor het huidige
winterpeil en de huidige bandbreedte voor het
zomerpeil. Het toekomstige winterpeil mag alleen
omhoog onder voorwaarde dat het veiligheidsniveau
gelijk blij. En alleen als het echt moet, mag debandbreedte in de zomer vergroot, mits er voldoende
aandacht is voor de regionale knelpunten die hierdoor
ontstaan.
De deelnemers aan de sessie zijn zeer goed
genformeerd. Men weet waar het over gaat. Sommige
deelnemers zien nu de tijd rijp om het publiek bij de
discussie te betrekken en om er een politieke vertaling
aan te geven. Staten- en raadsleden staan een stuk verder
van de discussie af. Andere deelnemers adviseren, gezien
het complexe karakter van de problematiek, zon
discussie te laten gaan over de hoofdlijnen.
Meer weten over deze deelsessie? Neem contact op met
Charles van Schaik ([email protected])
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 19
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
21/28
20 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Petra van den Brand leidt de discussie bij de deelsessie Randmeren.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
22/28
Deelsessie Randmeren
De speelruimte in de randmeren is beperkt. De ondiepewateren zijn gevoelig voor peilveranderingen. Om de juiste
balans te waarborgen is een intensieve samenwerking
vereist. Het zomerpeil verder laten uitzakken is de
doodsteek voor dit gebied. Het peil ophogen hee ook een
nadeel: de strandjes worden heel klein. Een deelnemer aan
de sessie vraagt zich hardop af of in dit gebied niet te veel
functies te dicht op elkaar liggen. Deze deelsessie tast af wat
de prioriteiten zijn.
Centrale themas in de randmeren zijn de waterkwaliteit en
de relatie met Flevoland. Er is een streven naar meer
recreatie en natuur. Men wil niet teveel risico nemen, maar
er is wel wat peilstijging (10 cm) nodig. Onder schippers
leven andere zorgen: er is een zandmassa boven de
telefoonkabel, die het zeilgebied enorm beperkt.
Men is positief over het feit dat flexibiliseren veerkrachtiger
maakt en dat je zo bent voorbereid op de toekomst.
Flexibiliseren legt echter ook beperkingen op aan sommige
lokale wensen. Je moet durven kiezen, en niet alles in n
gebied doen. Leg functies ook niet te dicht op elkaar.
De samenwerking in de zuidelijke randmeren is goed, en is
te herleiden tot een gemeenschappelijke vijand: de
blauwalg. In 2007 is gestart met de Blauwe As, een initiatief
van BEZEM (Bestrijding Eutrofiring Zuidelijke Randmeren),
waarin Rijkswaterstaat, het Waterschap Vallei & Eem en de
acht omliggende gemeenten zijn verenigd. Het project bindt
de strijd aan met de overvloed aan blauwalg bevat in het
voedselrijke water. De blauwalg gee problemen voor
recreatie en watersport. Op gemeentelijk niveau bestonden
nauwelijks instrumenten om de blauwalg aan te pakken.
Maar sinds Rijkswaterstaat een ecologische
ontwikkelingsvisie hee opgesteld met recreatie als
belangrijke functie van de zuidelijke randmeren is er meer
mogelijk. Wel moeten de gemeentes meer samenwerken inhet creren van de juiste balans tussen recreatieve en
ecologische ontwikkeling.
Gespreksleider Gmelig Meyling gaat wat dieper op de
materie in: Er zijn prachtige overeenkomsten tussen
problemen en potenties. Waterplantgroei is goed voor de
waterkwaliteit, maar je moet de hoeveelheid wel in de gaten
houden. Blauwalg en de uitwerpselen van de grote kolonies
ganzen- en knobbelzwaan hebben gevolgen voor de
zwemwaterkwaliteit.
Meer weten over deze deelsessie? Neem contact op met
Frans Verhoef ([email protected]) en Ren Gmelig
Meyling ([email protected])
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 21
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
23/28
22 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Jeroen Gruers tijdens de deelsessie Flevoland.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
24/28
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 23
Deelsessie Flevoland
De workshop in de Banningzaal concentreert zich op denieuwe gebiedskaart van Flevoland. De kaart is
samengesteld op basis van de gebiedssessie die plaatsvond
tijdens het Flevolands Deltacongres op 18 oktober 2012 en
laat zien welke ontwikkelingen en uitdagingen met
betrekking tot het waterbeheer in en rond Flevoland spelen.
Deelnemers aan de workshop geven hun eerste reactie op de
kaart en wisselen ideen met elkaar uit. Conclusie: een
visiekaart is wenselijk en bruikbaar, mits het een duidelijk
doel dient.
Twee prominente themas voor Flevoland zijn veiligheid en
peilverandering. In deze sessie klinkt een oproep om de
investeringen in de waterveiligheid vooral als een kans te
zien in plaats van een noodzakelijk kwaad. Een dijk dient
bijvoorbeeld niet alleen voor preventie en verdediging,
maar kan ook een rol krijgen in andere functies, zoals
recreatie en natuurontwikkeling. Ook in de polder is er het
besef dat flexibiliteit in het peilbeheer noodzakelijk is om in
te kunnen spelen op toekomstige ontwikkelingen.
Flevoland kent veel projecten die een directe relatie met de
waterhuishouding hebben. Zo zijn er planningen voor
binnendijkse en buitendijkse havens, een windmolenpark,waterkeringen, kassenbouw en de verbinding tussen IJburg
en Almere.
De discussie spitst zich toe op de economische waarde en
betekenis van 10 centimeter peilverandering. Wat voor de
buitenwacht een minimaal verschil lijkt, hee op
betrokkenen een gigantische impact. Ondernemers die
klandizie mislopen en andere verborgen effecten van
peilverandering.
In deze sessie bestaat onduidelijkheid over het doel van de
kaart. Voor wie is deze kaart? Wat ziet men precies?
Gaandeweg de discussie wordt duidelijk dat de kaart
bestemd is voor het bestuurlijke traject. De kaart moet
inzichtelijk maken wat de belangrijkste ontwikkelingen zijn
voor de korte termijn voor de regio Flevoland. De
deelnemers komen daarom met een aantal dringende
adviezen:
Toets de kaart met verschillende partijen vrdat deze
definitief het bestuurlijke traject ingaat. Niet iedereen
hoe consensus te geven, maar de getoonde informatie
moet correct en volledig zijn. Maak duidelijk op welke termijnen de kaart betrekking
hee. Lange en korte termijnen kunnen naast elkaar
bestaan, mits duidelijk omschreven.
Formuleer zowel knelpunten als ambities. Deze
combinatie gee een realistisch beeld van de beoogde
ontwikkelingen en maakt het makkelijker om trajecten
met elkaar te vergelijken.
Probeer de kaart te koppelen met andere programmas
die momenteel lopen en eventueel van invloed zijn op de
getoonde ontwikkelingen.
Meer weten over deze deelsessie? Neem contact op met
Jeroen Gruers ([email protected])
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
25/28
24 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Menno ten Heggeler leidt de discussie bij de deelsessie IJssel-Vechtdelta.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
26/28
Deelsessie IJssel-Vechtdelta
De IJssel-Vechtdelta is een open delta en dat maakt het
gebied extra gevoelig voor stormcondities. Het gebied is rijk
aan cultuurhistorisch erfgoed en het bijzondere natuurlijke
landschap is er kwetsbaar. De regio hee bovendien een
heel eigen economische dynamiek. Bij een stijgend
waterpeil lopen vooral de buitendijkse gebieden gevaar en
dat geldt dus ook voor de hier gelegen infrastructuur, natuur
of bedrijvigheid. Om aan te geven over welke belangen het
gaat:ook het centrum van Zwolle wordt gerekend tot het
buitendijkse gebied. Peilschommelingen in het
IJsselmeergebied hebben regionaal dus een grote impact.
Door de twee regionale levensaders de IJssel en de Vecht
wordt water afgevoerd naar het IJsselmeer. Deze mini-deltavormt een cruciale schakel binnen de grote Nederlandse
delta en verdient daarom bijzondere aandacht. Niet alleen
de stormdreiging zet druk op het systeem, ook de te
verwachten extremen in droge en nae periodes plaatsen de
regio voor nieuwe uitdagingen. Hoeveel meer water kunnen
de rivieren afvoeren?Overheden, bedrijfsleven en
maatschappelijke organisaties zijn daarom druk in de weer
om zich voor te bereiden op de gevolgen van een
onstuimiger klimaat. Die inzet is terug te zien tijdens deze
deelsessie. Zon vijfentwintig deelnemers gaan met elkaar in
gesprek over de specifieke uitdagingen voor deze regio.
De IJssel-Vechtdelta is een goed voorbeeld van een regio
waar actief gezocht wordt naar manieren om lokale ambities
te koppelen aan het grotere plaatje van het
Deltaprogramma. Het DPIJ hee in dat opzicht een
katalyserende werking. Men stree naar een robuuste
inrichting van het watersysteem, waarbij een verbinding
wordt gezocht van de korte termijn met de lange termijn.
Grote waterinvesteringen zoals dijken bieden namelijk ook
ongekende kansen voor investeringen in de ruimtelijke
ordening, natuur en recreatie. Dan is het dus verstandig omin het geval van bijvoorbeeld de herinrichting van een
bestaand buitendijks bedrijventerrein nu al te kijken naar de
te verwachten condities over vijig jaar.
Ook deze deelsessie staat uitgebreid stil bij de
veiligheidsopgave. Tevens is er aandacht voor verschillende
concrete projecten uit het uitvoeringsprogramma. Maar het
gaat ook over de financin en hoe de kosten van de
noodzakelijke systeemwijzigingen verdeeld kunnen worden
over publieke en private partijen. Hierover is het laatste
woord nog lang niet gesproken. Logisch ook, want dat
gesprek begint nu pas echt. Belangrijker is dat op dit
moment alle partijen aan boord zijn.
De deelnemers aan de sessie zijn goed genformeerd en de
meesten kennen elkaar uit het circuit. Dit onderstreept
maar weer eens dat de waarde van een evenement als de
IJsselMeerdag niet alleen zit in de uitwisseling van
informatie, maar juist ook in de mogelijkheid om de
onderlinge relaties te versterken. Want het Deltaprogramma
is en blij vooral mensenwerk.
Meer weten over deze deelsessie? Neem contact op met
Menno ten Heggeler, Provincie Overijssel.
Naar een veilig en veerkrachtig IJsselmeergebied 25
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
27/28
26 Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Twee deelnemers praten na.
7/29/2019 Verslag IJsselMeerdag 26 november 2012; Deltaprogramma IJsselmeergebied
28/28
Dit is een uitgave van
Deltaprogramma | IJsselmeergebied
Postbus 600 | 8200 AP Lelystad
Foto omslag: Theo Bos
Fotos binnenwerk: Paul Hilkens.
Kijk voor meer informatie op
www.delta-programmaijsselmeergebied.nl
December 2012