148
1 NGÂN HÀNG TH GII VIT NAM: XÂY DNG CHIN LC TNG TH TNG CNG KH NNG TIP CN DCH V TÀI CHÍNH VI MÔ [CA NGI NGHÈO] Tng cng Phm vi, Hiu qu Tính bn vng Phn I: Bc tranh Tng th v Tài chính Vi mô ti Vit Nam 06/02/2007

VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

  • Upload
    buitram

  • View
    217

  • Download
    1

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

1

NGÂN HÀNG TH� GI�I

VI�T NAM: XÂY D�NG CHI�N L��C T�NG TH� � TNG C��NG KH� NNG TI�P C N D�CH

V� TÀI CHÍNH VI MÔ [C�A NG��I NGHÈO]

T�ng c��ng Ph�m vi, Hi�u qu� và Tính b�n v�ng

Ph�n I: B�c tranh T�ng th� v� Tài chính Vi mô t�i Vi�t Nam

06/02/2007

Page 2: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

2

Vi�t Nam: Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� � T�ng c��ng Kh� n�ng Ti�p c!n D"ch v# Tài chính Vi mô [c$a ng��i nghèo và ng��i có thu

nh!p th%p].

T�ng c��ng Ph�m vi, Hi�u qu� và Tính b�n v�ng

Ph�n I: B�c tranh T�ng th� v� Tài chính Vi mô t�i Vi�t Nam

Danh sách các t� vi�t t�t ...............................................................................................4 1. Tóm t�t T�ng quan.................................................................................................7 2. Gi�i thi�u tình hình th�c t� ..................................................................................12 3. Ph��ng pháp ti�p cn và ph��ng thc...............................................................16

A) Ph��ng pháp ti�p c�n t�ng quát.....................................................................16 B) Tính th�ng nht ca Tài chính Vi mô ..............................................................17

4. B�i c�nh c a Tài chính Vi mô t�i Vi�t Nam.............................................................19 A) Tình hình �t n��c Vi t Nam ..........................................................................19 B) ��i tho�i Chính sách Qu�c gia và Ch��ng trình C�i cách.............................25 C) H th�ng Tài chính và ngành Ngân hàng........................................................27 D) Khuôn kh� pháp lý và qu�n lý cho (vi c ti�p c�n) t�ng th� v� tài chính.........30

a) Các quy ��nh pháp lý và qu�n lý ��i v�i l�nh v�c ngân hàng .........................31 b) Các quy ��nh pháp lý và qu�n lý ��i v�i NBFI, bao g�m c� cho thuê và b�o hi�m…………………………………………………………………………………….32 c) Quy ��nh pháp lý và qu�n lý ��i v�i H�p tác xã..............................................34 d). Chính sách, lut l� và Quy ��nh ��i v�i MO và NGO ....................................35 e) Quy ��nh pháp lý và qu�n lý ��i v�i doanh nghi�p .........................................38 f). ��i tho�i chính sách v� tài chính vi mô: Ngh� ��nh 28 ....................................39

5. Th� tr��ng tài chính vi mô t�i Vi�t Nam ...................................................................42 A) Khách hàng c a Tài chính vi mô .........................................................................42 B) Nhu c�u ��i v�i các d�ch v� tài chính vi mô ........................................................46

a)B�n ch�t c a nhu c�u tài chính vi mô ..............................................................47 b) D� �oán v� (nhu c�u) th� tr��ng hi�n t�i ........................................................51

C). C� cu và ho�t ��ng ca th� tr��ng cung �ng...............................................59 a) C� c�u th� ch� c a th� tr��ng cung ng...................................................59 b) Ph�m vi các s�n ph�m tài chính vi mô ......................................................61 c) Ho�t ��ng c a các nhà cung c�p tài chính vi mô .....................................67 d) Tài tr� cho các nhà cung c�p tài chính vi mô............................................73

6. Các cu trúc h� tr� tài chính vi mô......................................................................76 A) Các d�ch v� h� tr� k� thu�t..............................................................................76 B) Tham gia v�n �ông và �i�u ph�i trong ngành tài chính vi mô ........................79 C) H�p tác ��i tác phát tri�n trong l�nh v�c tài chính ..........................................82

7. Nhn xét: Nh�ng b�t cp chính trong ngành ......................................................87 A) Nh�ng b�t cp v� m�t th� ch� ........................................................................87

a) Xác ��nh m�c tiêu, theo nhu c�u và ��nh h��ng th� tr��ng ......................87 b) H� th�ng ho�t ��ng và c� ch� phân ph�i .................................................89 c). Nh�ng b�t cp trong công tác t� chc và �i�u ph�i � c�p ngành ............93

B) Nh�ng bt c�p v� m�t chính sách: S� ��ng thu�n v� chính sách b� h�n ch� và bi�n d�ng................................................................................................................. C) Nh�ng bt c�p v� pháp lý.................................................................................... D) K�t lu�n: �i�u ki n �� t ng c��ng h�n n�a ti�p c�n v� tài chính .................99

Page 3: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

3

Ph� l�c 1: Các �i�u kho�n tham chi�u cho �� tài nghiên cu ................................104 Ph� l�c 2: Ch��ng trình và k� ho�ch làm vi�c cho �� tài nghiên cu....................109 Ph� L�c 3: Danh sách Nh�ng ng��i g�p g ............................................................110 Ph� l�c 4: Các nhà cung c�p Tài chính vi mô ch y�u .............................................118 Ph� l�c 5: Các nhà cung c�p h�n mc tín d�ng chính � bên ngoài cho ti�p cn v� tài chính……………………………………………………………………………………… 120 Ph� l�c 6: Th�m ��nh kh�o sát các nhà cung c�p d�ch v� tài chính........................132 Ph� l�c 7: Danh m�c các tài li�u tham kh�o .............................................................142

Page 4: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

4

Các t& vi�t t't ACB – Ngân hàng Th��ng m�i c� ph!n Á châu ADB – Ngân hàng Phát tri�n Châu Á AFTA – Khu v�c Th��ng m�i T� do ASEAN APEC – Di"n �àn H�p tác Kinh t� Châu Á Thái bình d��ng ASEAN – Hi p h�i các Qu�c gia �ông Nam Á ASEM – H�i ngh� Th��ng �#nh Á – Âu BDS – Các D�ch v� Phát tri�n Doanh nghi p BIDV – Ngân hàng �!u t� và Phát tri�n Vi t Nam BOP – �áy Kim t� tháp BRI – Ngân hàng Rayat Indonesia CAS – Chi�n l��c H� tr� Qu�c gia CCF – Qu� Tín d�ng Nhân dân Trung ��ng CGAP – Nhóm T� vn H� tr� Ng��i nghèo CIDA – C� quan Phát tri�n Qu�c t� Cana�a Các xã CPI – Ch# s� Giá Tiêu dùng CPRGS – Chi�n l��c T�ng th� v� T ng tr�$ng và Gi�m nghèo CPV – ��ng C�ng s�n Vi t Nam CRS – H th�ng Tham chi�u Tín d�ng DAF – Qu� H� tr� Phát tri�n Danida – C� quan Phát tri�n Qu�c t� �an M�ch Ngh� ��nh 28 – Ngh� ��nh s� 28/2005/N�-CP cùa Th t��ng Chính ph v� T� ch�c và Ho�t ��ng ca các T� ch�c Tài chính Vi mô t�i Vi t Nam DFID – B� Phát tri�n Qu�c t� (Anh) EAB – Ngân hàng Th��ng m�i C� ph!n �ông Á EC - %y ban Châu Âu EU – Liên minh Châu Âu FDI – �!u t� Tr�c ti�p N��c ngoài FOE – Doanh nghi p Có v�n �!u t� N��c ngoài GDP – T�ng S�n ph&m Qu�c n�i GoVN – Chính ph Vi t Nam GSO – T�ng C�c Th�ng kê, Chính ph Vi t Nam GTZ -Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit GmbH – C� quan h� tr� k� thu�t ca ��c HEPR – Xóa �ói và Gi�m nghèo HIPC – N��c Nghèo N� nhi�u IAS – Tiêu chu&n K� toán Qu�c t� IDA – Hi p h�i Phát tri�n Qu�c t� IFAD – Qu� Qu�c t� cho Phát tri�n Nông nghi p IFC – Công ty Tài chính Qu�c t� IFRS – Các Tiêu chu&n Báo cáo Tài chính Qu�c t� ILO – T� ch�c Lao ��ng Qu�c t�

Page 5: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

5

IMF – Qu� Ti�n t Qu�c t� INGO – T� ch�c Phi Chính ph Qu�c t� IP – ��i tác Qu�c t� I-PRSP B�n Chi�n l��c Gi�m nghèo T�m th�i JBIC – Ngân hàng H�p tác Qu�c t� Nh�t B�n JSCB – Ngân hàng Th��ng m�i C� ph!n JVEs – Các Công ty Liên doanh KfW - Kreditantalt für Wiederaufbau LIH – Các H� có Thu nh�p Thp LPC - %y ban Nhân dân ��a ph��ng LUC – Giy Ch�ng nh�n Quy�n S' d�ng �t MDG – M�c tiêu Phát tri�n Thiên niên k( MFI – T� ch�c Tài chính Vi mô MFP – Nhà cung cp Tài chính Vi mô MFWG – Nhóm Công tác Tài chính Vi mô MLF – Qu� Cho vay Tài chính Vi mô MO – Các T� ch�c �oàn th� (H�i Liên hi p Ph� n�, Công �oàn,v.v.) MoF – B� Tài chính MOLISA – B� Lao ��ng, Th��ng binh và Xã h�i MPI – B� K� ho�ch và �!u t� MSME – Doanh nghi p Vi mô, Nh) và V�a NA – Qu�c h�i NBFI – ��nh ch� Tài chính Phi Ngân hàng NFHE – Doanh nghi p Gia �inh Phi Nông nghi p NGO – T� ch�c Phi Chính ph NPL – N� xu ODA – H� tr� Phát tri�n Chính th�c OECD – T� ch�c H�p tác và Phát tri�n Kinh t� PCF – Qu� Tín d�ng Nhân dân PRGF – C� quan Phát tri�n và Gi�m nghèo Ch��ng trình 135 – Ch��ng trình Phát tri�n Kinh t� Xã h�i $ nh�ng Khu v�c ��c bi t Khó kh n PRSC – Tín d�ng H� tr� Gi�m nghèo PRSP – B�n Chi�n l��c Gi�m nghèo ROSCA – Hi p h�i Tín d�ng và Ti�t ki m Quay vòng Sacombank – Ngân hàng Th��ng m�i Sài Gòn SBV – Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam SCUS – Qu� C�u tr� Tr* em, M� SIDA – C� quan Phát tri�n Qu�c t� Th�y �i�n SME – Doanh nghi p Nh) và V�a SOCB – Ngân hàng Th��ng m�i Qu�c doanh SOEs – Doanh nghi p Nhà n��c TA – H� tr� K� thu�t ToR – Các �i�u kho�n Tham chi�u TYM – Qu� Ta Yu Mai UNDP – Ch��ng trình Phát tri�n Liên hi p qu�c

Page 6: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

6

USBTA – Hi p ��nh Th��ng m�i Song ph��ng Vi t – M� VBARD – Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n Nông thôn VBCP – D� án Tín d�ng Vi t – B# VBD – Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam VBSP – Ngân hàng Chính sách Xã h�i VFU – H�i Nông dân Vi t Nam VLSS – �i�u tra M�c s�ng Vi t Nam VND – Ti�n ��ng Vi t Nam VNPT – T�ng Công ty B�u chính và Vi"n thông Vi t Nam VWU – Liên hi p Ph� n� Vi t Nam WB – Ngân hàng Th� Gi�i WTO – T� ch�c Th��ng m�i Th� gi�i WVA – H�i C�u Chi�n binh

Page 7: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

7

Vi�t Nam: Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� � T�ng c��ng

Kh� n�ng Ti�p c!n D"ch v# Tài chính Vi mô [c$a ng��i nghèo và ng��i thu nh!p th%p].

1. Tóm t�t t�ng quan Môi tr��ng kinh t� và chính tr� t�ng th� cho tài chính vi mô t�i Vi t Nam là �n ��nh và ngày m�t t�t lên. S� n ng ��ng v� kinh t� và ch��ng trình c�i cách tài chính t�ng th� t�i Vi t Nam �ã t�o ra ���c m�t n�n t�ng v�ng ch�c cho vi c g�n k�t tài chính vi mô v�i toàn b� h th�ng tài chính, cho phép h th�ng tài chính ph�c v� �ông ��o qu!n chúng m�t cách t�ng th�. Tuy nhiên, tài chính vi mô v�i vai trò là m�t d�ch v� tài chính b�n v�ng cho t!ng l�p nghèo nht ca xã h�i v+n ch�a có ch� ��ng v�ng ch�c t�i Vi t Nam. Hi n v+n ch�a có m�t chi�n l��c t�ng th� cho tài chính vi mô và ngành này v+n ch�a g�n k�t t�t v�i khu v�c tài chính; �i�u này cho thy th� tr��ng này v+n còn khá non tr*. V+n có khuynh h��ng ph� bi�n trong m�t s� c� quan Chính ph coi tài chính vi mô là m�t công c� xã h�i �� ch�ng �ói nghèo và tín d�ng vi mô là m�t công c� cho vay chính sách v+n c!n ph�i ���c bao cp. �i�u này �ã t�o ra nh�ng méo mó v� chính sách, cùng v�i m�t khung pháp lý và qu�n lý �ang trong quá trình chuy�n ��i và y�u kém ��nh ch�; do v�y chính ph c!n quan tâm và có các quy�t ��nh phù h�p �� x' lý. Kho�ng 70% ��n 80% s� dân nghèo t�i Vi t Nam �ã ti�p c�n ���c các d�ch v� tài chính vi mô, ít nht là $ m�c �� s' d�ng d�ch v� tín d�ng và ti�n g'i do các ��nh ch� chính th�c cung cp: �ó là Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n Nông thôn (VBARD), Ngân hàng Chính sách Xã h�i Vi t Nam (VBSP) và các Qu� Tín d�ng Nhân dân (PCFs). Tuy nhiên, cht l��ng d�ch v� và ph�m vi ho�t ��ng (các s�n ph&m d�ch v� ���c cung cp) v+n ch�a �áp �ng ���c yêu c!u. Nhu c!u ca các h� nghèo và có thu nh�p thp là có ���c các s�n ph&m tài chính linh ho�t và thu�n ti n, �áp �ng theo yêu c!u khách hàng, giá c� h�p lý và ���c thi�t k� t�t. H!u h�t các khách hàng vi mô mu�n s' d�ng m�t nhà cung cp d�ch v� cho tt c� các nhu c!u tài chính ca h,, song vi c có rt nhi�u m�c �� vay m��n khác nhau $ Vi t Nam �ã cho thy là g!n nh� không có nhà cung cp nào �áp �ng ���c nhu c!u �a d�ng nh� v�y và các khách hàng �ành ph�i t� t�o ra các gói s�n ph&m d�ch v� tài chính t� các ngu�n khác nhau và các s�n ph&m khác nhau cho phù h�p v�i yêu c!u ca mình. Vi c m$ r�ng tín d�ng m�t cách nhanh chóng trong h th�ng tài chính chính th�c �áp �ng sâu h�n cho t!ng l�p nghèo và có thu nh�p thp nh�ng các báo cáo do các ch��ng trình ca các t� ch�c phi chính ph qu�c t� ho�t ��ng trong th� tr��ng này cho thy là th� tr��ng ngày càng phân khúc và các nhu c!u �a d�ng ca ng��i nghèo ��i v�i các kho�n vay l�n h�n, ���c k�t cu khác nhau cùng v�i các lo�i hình d�ch v� r�ng h�n, bao g�m c� b�o hi�m vi mô, cho thuê tài chính và chuy�n ti�n. Các h� gia �ình rt nghèo và các doanh nghi p vi mô $ vùng sâu vùng xa không ���c ph�c v� t�t v� c� m�t ph�m vi c-ng nh� cht l��ng, trong khi các n�i �ó l�i �ang rt c!n các d�ch v� linh ho�t và �áp �ng theo yêu c!u. Các nhà cung cp tài chính vi mô bán chính th�c (MFPs) c!n ph�i n� l�c m$ r�ng ph�m vi ho�t ��ng ca mình ��n nh�ng ng��i rt nghèo $ nh�ng c�ng ��ng n.m $ nông thôn và n.m $ nh�ng vùng xa xôi nht không có ���c nh�ng d�ch v� ca các nhà cung cp chính th�c. M�c dù chi phí cao

Page 8: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

8

h�n, MFPs c!n ph�i ti�p c�n t�t h�n ��n nh�ng c�ng ��ng dân t�c thi�u s� do nh�ng c�ng ��ng này hi�n nhiên là t!ng l�p dân s� b� �nh h�$ng nhi�u nht ca �ói nghèo và ít ���c ph�c v� nht. Tuy nhiên �� t�p trung vào m�ng th� tr��ng này và ��ng th�i t ng ���c tính b�n v�ng thì các MFPs1 ph�i sáng t�o h�n, hi u qu� h�n thích �ng t�t h�n hi n t�i. �i�u này c-ng yêu c!u m�c lãi sut cao h�n m�c ���c áp $ nh�ng khu v�c khác d" ti�p c�n h�n �� bù ��p chi phí giao d�ch cao h�n. / phân khúc gi�a ca t!ng l�p nghèo, các ��nh ch� tài chính vi mô (MFIs) theo Ngh� ��nh 28 ph�i c�nh tranh th� ph!n v�i VBSP và c�nh tranh trong m�t th� tr��ng mà phân khúc trên do các ��nh ch� chính th�c n�m gi� và phân khúc d��i do các t� ch�c xã h�i n�m gi�. Ngay c� nh�ng MFIs có tính sáng t�o c-ng khó mà trang tr�i ���c chi phí v�i m�c l�i nhu�n quá nh) bé trong th� tr��ng Vi t Nam nói chung; không m�t MFIs nào v�i m�c tiêu kép mu ch�t là ph�c v� ng��i nghèo m�t cách b�n v�ng mà có th� c�nh tranh v� giá v�i VBSP ���c chính ph tr� cp. Do v�y, chính sách v� lãi sut c!n ph�i ���c xem xét l�i. �� có ���c th� ph!n trong th� tr��ng Vi t Nam ���c ph�c v� t�t cho vi c cung cp d�ch v� tài chính cho ng��i nghèo và có thu nh�p thp, bt c� MFP ho�c nhà cung cp m�i nào mu�n tham gia th� tr��ng theo � ng ký ���c nêu trong Ngh� ��nh 28 c-ng ph�i tìm cách cung cp các d�ch v� �a d�ng, sáng t�o và �áp �ng nhu c!u theo m�t cung cách ph�c v� thân thi n, linh ho�t và th�t hi u qu�, ngoài ra còn ph�i có m�t m�c v�n � l�n �� m$ r�ng danh m�c cho vay th�t nhanh sao cho có ���c quy mô l�n �� t�n t�i b�n v�ng. ��ng th�i h, c-ng ph�i t ng c��ng kh� n ng qu�n lý n�i b� và các h th�ng v�n hành sao cho có th� x' lý ���c các danh m�c cho vay l�n và �a d�ng. Và cu�i cùng là h, ph�i nâng cao kh� n ng qu�n lý tài chính, l�u tr� và báo cáo (s� minh b�ch) �� có ���c tình hình ho�t ��ng t�t nh.m thu hút ���c các ngu�n v�n c!n thi�t cho vi c t ng tr�$ng danh m�c cho vay ��ng th�i c!n ph�i n� l�c nâng t!m nh�ng khách hàng „ti�m n ng“ lên m�c ���c các nhà cung cp chính th�c ph�c v� cho nhu c!u ngày m�t �a d�ng h�n ca h,; khi �ó l��ng v�n h�u h�n ca các MFPs bán chính th�c s0 ���c dành cho t!ng l�p nghèo nht. C!n l�u ý r.ng g!n nh� không có MFPs nào (th�m chí là c� MFIs) hi n t�i hoàn toàn �áp �ng ���c nh�ng yêu c!u này. Trong phân khúc th� tr��ng �a d�ng và có tính c�nh tranh h�n nhi�u là các h� gia �ình có thu nh�p thp và các doanh nghi p tài chính tài chính vi mô (MSEs) v�n chi�m �a s� ��i v�i tín d�ng vi mô và huy ��ng ti�n g'i, thì các nhà cung cp chính có ti�m l�c v�n h�n và �ã ho�t ��ng t� lâu là VBARD, các PCFs và VBSP. Các ngân hàng th��ng m�i c� ph!n (JSCBs) �ang d!n d!n m$ r�ng ho�t ��ng ra các thành ph� $ các t#nh vùng sâu vùng xa nh�ng ph�m vi ho�t ��ng ca h, v+n h�n ch� và nói chung là g�n v�i các ho�t ��ng tài chính v�i các công ty ��t tr� s$ $ nh�ng khu �ô th� l�n và s0 ch y�u là v+n n.m ngoài vùng sâu vùng xa trong môi tr��ng lãi sut hi n t�i. VBARD, các PCFs và VBSP c!n có các h th�ng, công c� th&m ��nh và thông tin th� tr��ng t�t h�n �� có th� �áp �ng nhu c!u �a d�ng và ngày m�t gia t ng, ��c bi t là n�u h, mu�n m$ r�ng th�

1 Thu�t ng� Nhà cung c�p Tài chính vi mô (MFP) s� d�ng trong báo cáo này �� ch� nh�ng t chc cung c�p các d�ch v� tài chính vi mô ho�t � ng � ngoài h� th�ng tài chính “chính thc” trong khi thu�t ng� ��nh ch� Tài chính vi mô (MFI) ���c s� d�ng �� ch� nh�ng t chc ho�t � ng trong h� th�ng tài chính chính thc. Các MFP c�ng có th� ���c coi là MFI “bán chính thc”.

Page 9: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

9

tr��ng sang các phân khúc thp h�n ca t!ng l�p dân nghèo và có thu nh�p thp. Các kho�n tín d�ng bên ngoài dành cho trung gian th��ng không nht thi�t là s0 h� tr� cho các quy trình phát tri�n n�i b� �� có th� ph�c v� cho các t!ng l�p nghèo và có thu nh�p thp, trong khi v+n có l�i nhu�n. Do v�y, n�u nh� c�nh tranh ngày càng ph�i d�a trên các �i�u ki n th� tr��ng ch� không ch# d�a trên cht l��ng (theo �ó ��a ra khuy�n khích b� sung cho các JSCBs tham gia) thì c� ch� tín d�ng có tr� cp ca VBSP ph�i d!n b� xóa b) trong khi cht l��ng v+n ph�i ���c nhn m�nh và vn �� lo ng�i nht ca ng��i nghèo v+n là kh� n ng ti�p c�n lâu dài (t�c là ph�i b�n v�ng) ��i v�i nh�ng d�ch v� phù h�p (t�c là ph�i sáng t�o). Th� tr��ng tài chính vi mô $ Vi t Nam, m�t khi là m�t th� tr��ng g�n k�t hoàn toàn v�i khu v�c tài chính thì th� tr��ng này s0 không có ch� cho các nhà cung cp có m�c tiêu phân tán, ph�m vi thi�u t�p trung và trình �� h�n ch�. Các MFPs bán chính th�c hi n nay ch# có th� thành công theo h��ng d+n ca Ngh� ��nh 28 khi h, có ���c ��nh h��ng th� tr��ng, nghiên c�u th� tr��ng t�t và c$i m$ v�i nh�ng ph�n h�i ca khách hàng �� có th� t ng c��ng, thích �ng, ch#nh s'a và sáng t�o các s�n ph&m và các h th�ng cung cp sao cho �áp �ng ���c nhu c!u th� tr��ng bi�n ��i và các nhu c!u ngày càng t ng ca nh�ng ng��i nghèo và có thu nh�p thp ��i v�i cht l��ng, tính nht quán và kh� n ng �áp �ng. V�i s� c�nh tranh gia t ng khi mà lãi sut ���c t� do hoá, ch# nh�ng nhà cung cp chuyên nghi p và hi u qu� nht m�i có th� ph�c v� ���c nh�ng vùng xa xôi ca �t n��c �� có th� thành công trong t��ng lai lâu dài. H!u nh� ch�a có MFPs bán chính th�c hi n �ang ho�t ��ng $ Vi t Nam trong ngành hi n còn khá non tr* này có th� chuy�n thành công thành các ��nh ch� theo Ngh� ��nh 28 và nh�ng t� ch�c tr$ thành các MFIs thành công s0 làm �i�u �ó thông qua vi c các MFPs �óng c'a, h�p nht và sáp nh�p. Mu ch�t cho s� thành công ca vi c cung cp d�ch v� tài chính cho ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p thp b$i các nhà cung cp chính th�c c-ng nh� nh�ng MFIs bán chính th�c hi n t�i mà c-ng s0 ph�i chuy�n ��i theo quy ��nh ca Ngh� �inh 28 là $ kh� n ng qu�n lý ri ro, k� n ng ki�m soát và h th�ng cung cp d�ch v� sao cho h,, v�i chi phí thp, có th� có ���c l��ng khách hàng l�n và t�o ra ���c l�i nhu�n cho t� ch�c. �i�u �ó có ngh�a là h, ph�i có m�t danh m�c cho vay có cht l��ng (Danh m�c theo ri ro (PaR)2 thp h�n 5%) và ��m b�o ���c kh� n ng t� ch v� tài chính t�t (ngh�a là có kh� n ng trang tr�i tt c� các chi phí tr�c ti�p và gián ti�p trong quá trình ho�t ��ng b.ng nh�ng kho�n thu nh�p t� kinh doanh). M�t quy mô b�n v�ng (�i�m hòa v�n) cho các nhà cung cp tài chính vi mô $ Vi t Nam cho vay theo lãi sut SOCBs hi n t�i vào kho�ng 12%/n m ���c ��c l��ng vào kho�ng 3.000 – 5.000 khách hàng ho�c m�t danh m�c tín d�ng tr� giá kho�ng 1,5 tri u USD cho nh�ng ��nh ch� huy ��ng nhi�u nht các ngu�n ca h, (ch1ng h�n nh� PCFs) v�i m�c hi u n ng hi n t�i, và ít nht là 500.000 USD ��i v�i nh�ng ��nh ch� chuyên cp tín d�ng (MFPs) cho vay t� nh�ng ngu�n ���c huy ��ng t� bên ngoài (tài tr� không hoàn l�i, v�n cho vay l�i). MFP bán chính th�c t� do ��t m�c lãi sut ca mình; h!u h�t áp theo m�c lãi sut hi n t�i ca SOCB nh�ng có m�t vài t� ch�c áp m�c lãi sut cao h�n. Tuy nhiên, ngoài h th�ng tài chính chính th�c (���c �i�u ch#nh) thì có rt ít MFPs (9 trong s� 44 MFPs có báo cáo 2 �� duy trì ho�t � ng theo th�c ti�n theo CGAP, Danh m�c theo R�i ro (PaR) nói chung ���c s� d�ng trong tài chính vi mô ch không ph�i là N� x�u (NPL) t��ng ng c�a các ngân hàng .

Page 10: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

10

cho Nhóm Công tác Tài chính Vi mô) $ Vi t Nam ��t ���c quy mô nh� th� này b$i nh�ng h�n ch� ca mình v� ngu�n tài chính và vi c h, t�p trung quá nhi�u vào m�t s� khu v�c h�n ch� v� m�t ��a lý. Vi c xây d�ng m�t h th�ng tham chi�u tín d�ng c-ng s0 giúp c�i thi n m�i liên k�t và chia s* thông tin v� khách hàng và tránh (ho�c gi�m b�t) vi c vay m��n tràn lan mà không có báo cáo $ Vi t Nam c-ng nh� nguy c� �� b� danh m�c tín d�ng. Xây d�ng các c� ch� cho MFPs và MFIs �� �ánh giá/tính toán v� khách hàng ca mình và cung cp thông tin r�ng rãi c-ng s0 giúp làm gi�m nguy c� �� b� danh m�c tín d�ng. Các m�i liên k�t �ã và �ang hi n h�u ���c áp d�ng r�ng rãi trong các Th)a thu�n Khung gi�a VBARD, VBSP và các t� ch�c �oàn th� c!n ph�i ���c t ng c��ng �� s� l��ng khách hàng có kh� n ng s2n sàng s' d�ng d�ch v� ngân hàng ca kh�i ��nh ch� chính th�c ���c „chuy�n sang“ t� kh�i các ��nh ch� bán chính th�c và phi chính th�c ngày càng nhi�u. Th� tr��ng ��i v�i nh�ng d�ch v� h� tr� tài chính vi mô $ Vi t Nam c!n ���c �&y m�nh. Hi n �ã có m�t s� nhà cung cp chuyên bi t và s� l��ng các nhà cung cp ti�m n ng trong l�nh v�c t� nhân �ang gia t ng nhanh chóng c-ng ch�a có ���c các m�i liên k�t v�i khách hàng (th� tr��ng) ca các nhà cung cp tài chính vi mô. M�t ph!n lý do là s� tách bi t ngành tài chính vi mô theo ��nh h��ng phát tri�n còn non tr* v�i c�ng ��ng kinh doanh nói chung nh� v+n th��ng thy $ nh�ng ngành công nghi p b� kh�ng ch� b$i chính ph, các t� ch�c xã h�i và $ m�t m�c �� nht ��nh là các nhà tài tr� INGOs và các nhà tài tr� mà �ã mang theo nh�ng kinh nghi m chuyên môn �� áp d�ng vào các ch��ng trình ca h, mà không ch�u khám phá nh�ng kh� n ng cung cp d�ch v� trong th� tr��ng n�i ��a. Minh h,a cho �i�u này là T� ch�c C�u tr� Tr* em ca M� (SCUS), m�t trong nh�ng INGOs hàng �!u trong l�nh v�c tài chính vi mô, v�i s� h� tr� ca T� ch�c Lao ��ng Qu�c t� (ILO) �ang cân nh�c vi c thành l�p m�t “trung tâm �ào t�o NGO” thay cho vi c ph�i thuê d�ch v� �ào t�o t� các ngu�n cung cp hi n h�u trong l�nh v�c d�ch v� doanh nghi p t� nhân. Công tác v�n ��ng hành lang tr�c ti�p ca Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam (SBV) rõ ràng �ã gia t ng s� nhìn nh�n và tính h�p pháp ca Nhóm Công tác Tài chính Vi mô (MFWG), v�i vai trò là m�ng l��i không chính th�c ca các nhà cung cp. Tuy nhiên, công tác �i�u ph�i và liên l�c gi�a MFWG, các MFIs chính th�c, các ngân hàng và các nhà tài tr� c!n ph�i ���c nâng cao h�n n�a n�u nh� nhóm này mu�n t ng c��ng kh� n ng �nh h�$ng ��n vi c ho�ch ��nh chính sách pháp lý và các quy ��nh k�p th�i h�n n�a. H�n n�a, MFWG d��ng nh� �ã b) qua – ho�c có ý tránh - c� h�i làm vi c ch�t ch0 h�n v�i m�t bên liên quan „nghi"m nhiên“ trong l�nh v�c tài chính vi mô là H�i Liên hi p Ph� n�. H�i Liên hi p Ph� n� có tham gia MFWG nh�ng MFWG c!n ph�i cng c� kh� n ng liên k�t v� m�t k� thu�t m�t cách m�nh m0 h�n n�a trong v�n ��ng hàng lang m�nh m0 gi�a các INGOs trong các thành ph!n nòng c�t ca MFWG vì �ó là nh�ng thành ph!n v�n ��ng xã h�i và �óng góp cho vi c hình thành các thông l t�t cho tài chính vi mô, và v�i các t� ch�c �oàn th� là nh�ng t� ch�c có m�i quan h v� m�t chính tr� và ���c coi tr,ng vì �ó là nh�ng c� quan có th� ��a ra các vn �� chính y�u và ki�n ngh� lên các cp cao nht trong Chính ph “t� bên trong”. M�i liên k�t m�nh m0 �!y ti�m n ng này n�u ���c c�i thi n s0 �em l�i l�i ích cho c� ngành tài chính vi mô và SBV

Page 11: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

11

trong vi c ��a ra và có ���c phê duy t ca Chính ph v� các Thông t� d�a trên các thông l t�t �� h��ng d+n cho Ngh� ��nh 28. Chính ph c!n tái cu trúc ��i tho�i t�ng th� v� chính sách ��i v�i tài chính vi mô v�i vai trò là m�t m�ng kinh doanh tài chính t� l�c ���c trên c� s$ k�t n�i xã h�i ch� không ph�i là m�t công c� cho vay �� gi�m nghèo và ��i tho�i c!n ph�i ���c t ng c��ng gi�a các ��nh ch� trong l�nh v�c này là nh�ng nhà tài tr� và các t� ch�c �oàn th� hi n �ang qu�n lý ph!n l�n ho�t ��ng tài chính vi mô bán chính th�c. Các vn �� v� chính sách ���c thy rõ trong các c� ch� th� tr��ng ���c bao cp ca VBSP và vi c xây d�ng m�t khung pháp lý cho th�c thi �� h��ng d+n cho Ngh� ��nh 28 c!n ���c gi�i quy�t và ��a vào trong b�i c�nh ca chi�n l��c tài chính vi mô nht quán. ��i tho�i ki�u m�i này s0 giúp hình thành m�t s� nht trí chung gi�a các bên liên quan ��i v�i vi c thi�t l�p m�t chi�n l��c nht quán cho m�ng tài chính vi mô phù h�p v�i các thông l t�t d�a trên ho�t ��ng và k�t qu� n.m trong l�nh v�c tài chính t�ng th�. Hy v,ng r.ng báo cáo này s0 �óng góp cho cu�c ��i tho�i này nh.m t ng c��ng ti�p c�n tài chính cho tt c� m,i ng��i trong m�t th� tr��ng tài chính vi mô ��c �áo ca Vi t Nam.

Page 12: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

12

2. Gii thiu tình hình th�c t�

Vi t Nam �ã có nh�ng ti�n b� to l�n trong vi c gi�m nghèo trong th�p k( v�a qua nh�ng hi n v+n còn kho�ng 4,6 tri u h� (kho�ng h�n 24% dân s�) v+n còn s�ng trong nghèo �ói3, và Vi t Nam v+n là m�t trong nh�ng n��c nghèo trên th� gi�i. L�nh v�c tài chính ca Vi t Nam �ã và �ang phát tri�n nhanh chóng và ngày càng có nhi�u ng��i nghèo và có thu nh�p thp ti�p c�n ���c v�i các t� ch�c tài chính vi mô („ph�m vi“). Và vi c c�i thi n kh� n ng ti�p c�n ��n m�t lo�t các d�ch v� tài chính phù h�p, giá c� ph�i ch ng và �áp �ng ���c nhu c!u ��i v�i ng��i nghèo và ng��i có thu nh�p thp �ã ���c ch�ng minh trên th� gi�i và t�i Vi t Nam là m�t trong nh�ng y�u t� h� tr� kh� n ng cho nh�ng ng��i nghèo, ��c bi t là ng��i có thu nh�p thp t� thoát kh)i �ói nghèo qua vi c t ng ���c thu nh�p ca h, m�t cách b�n v�ng4. B.ng ch�ng v� vi c các d�ch v� tài chính vi mô có th� tác ��ng tích c�c ��n vi c gi�m nghèo m�i ch# mang tính th�c hành vì v+n còn rt ít nghiên c�u v� tác ��ng h� tr� cho k�t lu�n này t� các thông tin t�i ch�. B.ng ch�ng th�c ti"n ���c thy qua các phát hi n t�ng h�p v� vi c ng��i có thu nh�p thp và $ nông thôn có nhu c!u v� các d�ch v� tài chính và h, có th� tr� cho các d�ch v� này và k�t qu� là các ngân hàng và các ngu�n cung cp d�ch v� khác c-ng �ã �i ��n ���c v�i phân khúc th� tr��ng này. Ngoài ra b.ng ch�ng c-ng có th� thy qua h� tr� tài chính ngày càng gia t ng t� các nhà tài tr� cho các ��nh ch� Tài chính Vi mô (MFIs) và cho Chính ph thông qua các ngu�n v�n d� án h� tr� tr�c ti�p, c-ng nh� vi c c�i thi n và t ng c��ng môi tr��ng ho�t ��ng cho m�ng tài chính vi mô thông qua các c�i cách pháp lý và qu�n lý trong l�nh v�c tài chính và tài chính vi mô. 3 S� d�ng chu�n nghèo thu nh�p qu�c gia ���c s�a �i theo Quy�t ��nh c�a Th� t��ng Chính ph� s� 170/2005/QD-TTg, t� l� nghèo nói chung trong n�m 2004 �ã gi�m xu�ng 18,1% so v�i 23% dân s� c�a n�m 2002 hay là kho�ng 14,8 tri�u ng��i trong 3,4 tri�u h gia �ình. N�u chu�n nghèo qu�c t� là 1 �ô la M /ngày (480.000 �!ng/tháng) ���c áp d�ng thì t� l� ng��i nghèo s" t�ng lên kho�ng 24% dân s� hay là 21 tri�u ng��i trong 4,6 tri�u h gia �ình. 4 M t s� bài báo v# v�n �# này có th� tìm th�y trên: www.yearofmicrocrcredit.org, www.cgap.org, www.microfinancegate.org, www.microfinance.org, v..v…

H(p 1: CGAP xây d�ng nh�ng nguyên t�c chính v� Tài chính vi mô:

1. Nh�ng ng��i nghèo c!n rt nhi�u d�ch v� tài chính, không ch# là các kho�n vay.

2. Tài chính vi mô là m�t công c� m�nh m0 �� ch�ng l�i �ói

nghèo. 3. Tài chính vi mô có ngh�a là xây d�ng h th�ng tài chính

ph�c v� ng��i nghèo.

4. Tài chính vi mô có th� thanh toán cho mình và ph�i làm

nh� v�y n�u ti�p c�n ���c l��ng l�n ng��i nghèo.

5. Tài chính vi mô s0 xây d�ng các ��nh ch� tài chính ��a

ph��ng b�n v�ng 6. Tín d�ng vi mô không ph�i là câu tr� l�i cho m,i vn ��

7. Tr!n lãi sut gây thi t h�i cho ng��i nghèo khi khi�n cho

h, nh�n tín d�ng khó h�n.

8. Công vi c ca chính ph là t�o �i�u ki n thu�n l�i cho các

d�ch v� tài chính ch� không ph�i là cung cp tr�c ti�p cho

h,. 9. Ti�n tài tr� nên b� sung cho v�n t� nhân ch� không ph�i

là c�nh tranh v�i nó.

10. Vn �� trì tr ch y�u là thi�u v�ng các ��nh ch� và các nhà qu�n lý m�nh m0.

11. Tài chính vi mô ho�t ��ng t�t nht khi �ánh giá—và th�

hi n ���c—ho�t ��ng ca mình.

Page 13: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

13

Ng��i nghèo th��ng thi�u kh� n ng c!n thi�t �� có th� ��c l�p v� m�t kinh t� và h, không th� ti�p c�n �!y � ���c v�i các ngu�n l�c xã h�i �� ��t ���c �i�u �ó. Ng��i nghèo th��ng không ���c h,c hành �!y �, thi�u kinh nghi m kinh doanh, có s�c kh)e không t�t, b� v��ng b�n v�i nh�ng gia �ình l�n mà h, không � s�c ch m sóc, b� tách bi t trong nh�ng ngôi làng $ nông thôn và xóm nghèo $ thành th� ho�c th��ng b� phân bi t ��i x', trong tr��ng h�p ca Vi t Nam là vn �� s�c t�c. Ng��i nghèo c-ng th��ng thi�u kh� n ng ti�p c�n v�i ngu�n v�n c!n thi�t cho vi c v�n hành ho�t ��ng kinh doanh hi n t�i ho�c ti�m n ng do h, c!n ph�i có ho�c tài s�n các nhân ho�c tài s�n th� chp, ho�c tr� giúp tài chính t� b�n bè, gia �ình ho�c nh�ng ng��i quen s2n sàng �!u t�. Do v�y, d�ch v� tài chính t� ngân hàng ho�c nh�ng ��nh ch� tài chính chính th�c khác th��ng không ��n ���c v�i ng��i nghèo. Chính ph và các nhà tài tr� c-ng cho r.ng c!n thi�t ph�i xác ��nh rõ tình hình ca Vi t Nam xét trên góc �� kh� n ng ca ng��i nghèo trong vi c ti�p c�n các d�ch v� tài chính vi mô. Ngoài ra, ngành tài chính vi mô $ Vi t Nam v+n còn th� hi n m�t s� ��c tính nh� tính manh mún, thi�u �i�u ti�t và m�t ph!n nào �ó là thi�u tính hi u qu� nên c-ng có ng��i ��t câu h)i v� ph�m vi c-ng nh� tính b�n v�ng ca ngành này và v� con ���ng phát tri�n t��ng lai c-ng nh� kh� n ng h�i nh�p ca ngành này v�i khu v�c tài chính ca Vi t Nam. Dù Chính ph có mong mu�n rt t�t và các nhà tài tr� qu�c t� c-ng nh� các bên liên quan �ã cung cp các h� tr�, Vi t Nam hi n v+n ch�a có m�t chi�n l��c nht quán và t�ng th� cho ngành tài chính vi mô và th�m chí cho ��n g!n �ây v+n ch�a d� li u ���c cu�i cùng ngành này s0 ph�i h�i nh�p v�i khu v�c tài chính nh� th� nào. Vi c thi�u m�t khung chi�n l��c nht quán cho tài chính vi mô mà trong �ó các ��c �i�m ca Vi t Nam ���c ghi nh�n ��ng th�i v�i các thông l qu�c t� t�t nht v� tài chính vi mô s0 là rt t�n kém v� m�t tài chính, làm méo mó th� tr��ng tài chính vi mô và khi�n cho hi u qu� ca vi c phân ph�i các ngu�n l�c s0 thp. Do v�y, �i�u �ó s0 làm gi�m các tác ��ng tích c�c mà l0 ra ngành này ph�i làm ���c ��i v�i vi c gi�m nghèo. Ghi nh�n nh�ng �i�u trên, Ngân hàng Th� gi�i �ã ký h�p ��ng và giám sát công vi c ca nhóm t� vn t� m�t t�p �oàn do DFC ca Tây Ban Nha d+n �!u �� xây d�ng m�t Chi�n l��c T�ng th� cho vi�c T�ng c��ng Ti�p c!n v)i Tài chính Vi mô t�i Vi�t Nam. Chi�n l��c này nh�m t�i 24% s� h� ���c coi là nghèo và có thu nh�p thp trong t�ng s� các h� $ Vi t Nam và giúp g�n k�t các chính sách h� tr� �� t ng c��ng ph�m vi, tính hi u qu� và b�n v�ng qua vi c thúc �&y các ��nh ch� tài chính vi mô cung cp các d�ch v� tài chính �a d�ng h�n và có cht l��ng cao h�n, ��c bi t là cho các nhóm dân s� ���c nh�m ��n. Chi�n l��c này c-ng c!n c�i thi n chính sách và môi tr��ng pháp lý và qu�n lý �� �óng góp cho quá trình h�i nh�p ngành tài chính vi mô vào khu v�c tài chính t�ng th� và vi c phát tri�n m�t th� tr��ng tài chính lành m�nh và sâu s�c h�n, và b�n thân nó s0 ti�p t�c là nhân t� chính giúp phát tri�n kinh t� nói chung. Báo cáo này ���c th�c hi n �� �áp �ng yêu c!u t� Ngân hàng Th� gi�i. Báo cáo nh.m hai m�c �ích: cho thy ���c b�c tranh toàn c�nh v� ngành tài chính vi mô t�i Vi t Nam và cung cp cho Chính ph m�t b�n tóm l��c v� các y�u t� ca m�t chi�n l��c tài chính vi mô b�n v�ng $ m�t qu�c gia có nhi�u l�a ch,n cho vi c can thi p nh.m t ng c��ng ph�m vi, tính hi u qu� và tính b�n v�ng ca ngành sao cho phù h�p v�i các chính sách và chi�n l��c qu�c gia có liên quan khác c-ng nh� v�i các thông l qu�c t� t�t nht. Báo cáo này d�a trên các phát hi n chính y�u ca nhóm t� vn. Trong th�i gian làm vi c g!n ba tu!n th�c ��a t�i

Page 14: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

14

Vi t Nam, nhóm t� vn �ã s' d�ng ph��ng pháp ph)ng vn c$i m$ và có tính tham gia �� thu th�p s� li u và ti�n hành v�i m�t ph��ng pháp lu�n �ã ���c cân nh�c k� l�3ng. Nhóm �ã tham vn h�n 30 t� ch�c khác nhau, bao g�m các nhà cung cp tài chính vi mô (MFPs), các t� ch�c nòng c�t, các B� và các c� quan Chính ph và các nhà tài tr� chính. Nhóm c-ng th�c hi n vi c nghiên c�u tài li u, �,c các tài li u và th�c hi n ph)ng vn ��ng th�i v�i vi c ti�n hành �i�u tra v�i d� ��nh là có ���c hi�u bi�t t�t h�n v� Vi t Nam và các thông l t�t nht trên th� gi�i. Báo cáo “Vi�t Nam: Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� T!ng c��ng Ti�p cn D�ch v� Tài chính Vi mô [c a ng��i nghèo và ng��i có thu nhp th�p]. T!ng c��ng Ph�m vi, Hi�u n!ng và Tính B�n v�ng” ���c chia làm hai t�p: T�p I là “B�c tranh Toàn c�nh v� Tài chính Vi mô t�i Vi t Nam” nh.m �ánh giá tình hình tài chính vi mô t�i Vi t Nam, và T�p II là “Các L�a ch,n cho m�t Chi�n l��c T�ng th�” d�a trên s� li u và các phân tích ca T�p I �� ��a ra m�t lo�t các l�a ch,n chi�n l��c cho vi c chuy�n ��i các ��nh ch�, quy ��nh và chính sách trong l�nh v�c này sao cho trong giai �o�n ng�n và trung h�n có th� giúp gi�m b�t nh�ng h�n ch� ��i v�i vi c t ng c��ng ti�p c�n v�i tài chính vi mô. C� hai t�p này s0 ��a ra m�t khung cho chi�n l��c t�ng th� �� t ng c��ng ph�m vi và hi u n ng cao h�n và b�n v�ng trong l�nh v�c tài chính vi mô d�a trên nh�ng thông l qu�c t� t�t nht sao cho trong giai �o�n trung và dài h�n các nhà cung cp tài chính vi mô (MFPs) phát tri�n b�n v�ng s0 h�i nh�p ���c vào h th�ng tài chính Vi t Nam và giúp h, phát tri�n v�i vai trò là m�t b� ph�n không tách r�i ca l�nh v�c tài chính. T�p I bao g�m các phân tích ��nh l��ng và ��nh tính v� các nhà cung cp d�ch v� tài chính vi mô trong n�n kinh t�. T�p này rà soát l�i cu trúc th� tr��ng tài chính Vi t Nam nói chung cùng v�i các ��c �i�m c� th� ca m�ng tài chính vi mô. T�p I này c-ng s0 xác ��nh nh�ng ng��i nào là ng��i nghèo $ Vi t Nam, vì �ây là nh�ng khách hàng t� nhiên ca tài chính vi mô, �� cho thy ���c th� tr��ng cho d�ch v� tài chính vi mô xét c� v� b�n cht và dung l��ng ��i v�i cung và c!u, cùng v�i vi c xác ��nh các ��nh ch� ch y�u trong ngành này. T�p I c-ng s0 phân tích ho�t ��ng ca nh�ng ��nh ch� chính cùng v�i các ngu�n tài chính và mô t� các c� cu c-ng nh� các ho�t ��ng h� tr� cho ngành này, bao g�m các h� tr� k� thu�t và các ��i tác phát tri�n. T�p này c-ng bao g�m t�ng quan v� môi tr��ng pháp lý và qu�n lý liên quan ��n ngành tài chính vi mô. T�p I ���c thi�t k� thành 7 ch��ng. Ch�*ng 3 ��a ra cách ti�p c�n và ph��ng pháp mà nhóm áp d�ng nghiên c�u. Ch�*ng 4 trình bày c� cu tài chính vi mô t�i Vi t Nam. Ch��ng này mô t� ng�n g,n v� s� phát tri�n và tình hình kinh t� v� mô c-ng nh� nh�ng ��i tho�i chính sách và ch��ng trình c�i cách ca Vi t Nam. Ch��ng này c-ng phân tích tác ��ng ca t ng tr�$ng ��i v�i �ói nghèo và trình bày môi tr��ng pháp lý, qu�n lý và tài chính t�i Vi t Nam và m�i quan h ��i v�i tài chính vi mô. Ch�*ng 5 rà soát và phân tích th� tr��ng tài chính vi mô t�i Vi t Nam; ch��ng này xác ��nh các khách hàng ca tài chính vi mô và phân tích th� tr��ng xét v� cung và c!u ��i v�i các d�ch v� tài chính vi mô. Ch��ng này c-ng rà soát ho�t ��ng ca các ��nh ch� tài chính vi mô. Ch�*ng 6 rà soát các d�ch v� h� tr� trong m�ng tài chính vi mô: h� tr� k� thu�t, v�n ��ng xã h�i và �i�u ph�i và quan h ��i tác phát tri�n. Cu�i cùng Ch�*ng 7 s0 trình bày nh�ng phát hi n chính v� nh�ng bt c�p và nh�ng vn �� c!n ���c x' lý trong quá trình xây d�ng m�t chi�n l��c phù h�p cho tài chính vi mô t�i Vi t Nam.

Page 15: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

15

Quan �i�m và nh�ng �� xut trong báo cáo này là ca nh�ng ng��i trong Nhóm DFC/MKE và không nht thi�t th� hi n quan �i�m ca Ngân hàng Th� gi�i, Ngân hàng Nhà n��c hay nh�ng bên liên quan v� tài chính vi mô ca Vi t Nam.

Page 16: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

16

3. Ph��ng pháp ti�p c�n

A) Ph��ng pháp ti�p c�n t�ng quát Theo yêu c!u ca B�n mô t� công vi c, các phân tích v� môi tr��ng và rà soát ��i v�i l�nh v�c tài chính vi mô s0 t�i �u hoá theo cách ti�p c�n xây d�ng các h th�ng tài chính, bao g�m �ánh giá v� quy mô và các ��c �i�m ca th� tr��ng khách hàng nói chung; v� nh�ng nhà bán l* tài chính vi mô hi n h�u; và c� s$ h� t!ng h� tr� cho nh�ng nhà bán l* này (ch1ng h�n nh� cung cp �ào t�o, h� tr� k� thu�t, ki�m toán, công ngh thông tin); và t�o thu�n l�i v� môi tr��ng v� mô, bao g�m các chính sách, quy ��nh pháp lý và qu�n lý liên quan ho�c �nh h�$ng ��n m�ng tài chính vi mô, ��c bi t là Ngh� ��nh v� Tài chính Vi mô. Hình 3.1: Ph�*ng pháp ti�p c!n � Xây d�ng Các H� th+ng Tài chính

Customer

Trong l�nh v�c tài chính ca Vi t Nam, tài tr� th��ng m�i (tài chính cho công ty, t� nhân, cá nhân và doanh nghi p l�n) chi�m vai trò ch ��o, và ���c cung cp b$i các Ngân hàng Th��ng m�i Qu�c doanh, các Ngân hàng N��c ngoài, các Ngân hàng Liên doanh và các Ngân hàng C� ph!n �ô th�; �ây là nh�ng ngân hàng $ m�t ch�ng m�c nht ��nh c-ng cung cp d�ch v� tài chính cho các Doanh nghi p V�a và Nh) (SMEs) là m�ng th� tr��ng hi n ���c h� tr� sâu r�ng nht b$i các t� ch�c tài tr� vì ���c coi là ��ng l�c tr�$ng cho Vi t Nam.

L,nh v�c tài chính s

Tài chính nông thôn

Tài chính nông nghi p

Tài chính vi mô

Tài tr� th��ng m�i

Tài tr� SME

Page 17: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

17

Tài tr� SME bao g�m các d�ch v� tài chính cho các doanh nghi p hi n �ang cung cp vi c làm cho t� 10-300 lao ��ng v�i t�ng tài s�n không v��t quá 10 t( ��ng Vi t Nam (t��ng ���ng 640.000 �ôla M�).

B) Tính th�ng nh t c�a Tài chính Vi mô Trong báo cáo này, chúng tôi t�p trung vào vi c cung cp các d�ch v� tài chính (ti�t ki m, tín d�ng, b�o hi�m, chuy�n ti�n, v.v.) cho nh�ng h� nghèo, có thu nh�p thp và nh�ng doanh nghi p ca h,, th��ng ���c coi là nh�ng doanh nghi p vi mô, là nh�ng doanh nghi p $ Vi t Nam có doanh thu hàng tháng t� 6 ��n 40 tri u ��ng Vi t Nam (375 ��n 3.750 �ôla M�) và s' d�ng d��i 10 nhân công. Ph!n l�n các doanh nghi p vi mô (MEs) ���c �i�u hành b$i nh�ng ông, bà ch v�i s� giúp �3 ca các thành viên trong gia �ình. Tín d�ng vi mô tr$ nên ph� bi�n trong nh�ng n m 80 theo ki�u h th�ng tín d�ng ���c cung cp qua vi c s' d�ng các công c� thay th� v�t th� chp hi u qu� �� cp và thu h�i nh�ng kho�n vay v�n l�u ��ng ng�n h�n cho nh�ng doanh nghi p vi mô nghèo theo mô hình thành công ca Ngân hàng Grameen ca B ng-la-�ét và nh�ng n�i khác. Trái v�i các nh�n ��nh chung, ng��i nghèo (��c bi t là ph� n�) �ã cho thy r.ng h, có t�p quán tr� n� t�t h�n h!u h�t các khách hàng ngân hàng thông th��ng. Nh�n thy r.ng ng��i nghèo c-ng s' d�ng và c!n các d�ch v� tài chính ngoài nhu c!u v� v�n l�u ��ng, ch1ng h�n nh� ti�t ki m, b�o hi�m, và chuy�n ti�n, nên ngành này trên toàn c!u �ã áp d�ng thu�t ng� tài chính vi mô trong nh�ng n m 90 �� mô t� chính xác h�n s� can thi p trong khi �áp �ng cho nhóm ng��i nghèo th��ng ph�i ch�u cô l�p ��i v�i h th�ng ngân hàng thông th��ng. Trái v�i suy ngh� ph� bi�n là tài chính vi mô c!n ph�i có các tr� cp, ng��i nghèo �ã cho chúng ta thy r.ng vi c ti�p c�n s2n sàng và thu�n ti n ��i v�i tín d�ng và d�ch v� tài chính l�i quan trong h�n là giá c�. Các lu�t v� tài chính vi mô n.m trong các thông l v�n hành t�t và ���c h� tr� b$i các h�p ��ng xã h�i. Nhi�u ��nh ch� tài chính vi mô (MFIs) �ã xut hi n và thông qua vi c �i�u ch#nh giá d�ch v� �� b�t �!u nhn m�nh ��n tính b�n v�ng thông qua vi c trang tr�i chi phí nh.m gi�m b�t s� ph� thu�c ��i v�i các ngu�n tài chính bên ngoài. Gi�ng nh� các NGOs ho�c các nhà cung cp bán chính th�c khác, h, ch y�u v+n n.m ngoài t!m ki�m soát ca các quy ��nh th�n tr,ng v� tài chính, tuy nhiên thông qua vi c nh�n ti�t ki m các t� ch�c này c-ng có th� gây ri ro cho s� an toàn ca các kho�n ti�n g'i ca nh�ng ngu�i nghèo. Vào kho�ng n m 2003, vi c cung cp d�ch v� tài chính cho ng��i nghèo l�i m�t l!n n�a ���c ��i tên thành Tài chính T�ng h�p �� th� hi n tóm t�t ���c hai khía c�nh mà ngành này �ang tìm ki�m, �ó là: vi c ti�p c�n không ch# b$i các nhà kinh doanh vi mô mà còn b$i tt c� nh�ng ng��i nghèo và có thu nh�p thp – “�áy ca Kim T� tháp” (BOP) – cho ��n nh�ng d�ch v� tài chính phù h�p; và vi c g�n k�t tài chính vi mô vào khu v�c tài chính chính th�c. Ngày nay, tài chính t�ng h�p v+n t�p trung vào nh�ng dich v� tài chính nh.m �áp �ng nhu c!u th� tr��ng m�t cách phù h�p cho nh�ng b� ph�n nghèo nht trong dân c� m�t khu v�c theo ph��ng cách b�n v�ng, nh�ng c-ng ��ng th�i ghi nh�n m�t �i�u là các qu� c!n thi�t �� ��m b�o vi c ti�p c�n này xét trên t�ng th� ph�i l�n h�n ngân sách ca chính ph và các

Page 18: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

18

nhà tài tr�. �� ti�p c�n các th� tr��ng v�n t� nhân thì tài chính vi mô ph�i mang tính chuyên nghi p trong vi c mang l�i các d�ch v� tài chính cho ng��i nghèo m�t cách an toàn, chuyên nghi p và có l�i nhu�n gi�ng nh� kinh doanh ngân hàng thông th��ng. Các ��nh ch� v�i c� s$ h� t!ng l�n, ví d� nh� các ngân hàng th��ng m�i và các h�p tác xã tài chính có th� �óng vai trò to l�n trong vi c nâng t!m các d�ch v� tài chính ��i v�i ph!n �áy ca Kim T� tháp. Ch# khi các d�ch v� tài chính cho ph!n �áy ca Kim T� tháp ���c g�n k�t vào các h th�ng tài chính t�ng th� ca các n��c �ang phát tri�n thì vi c cung cp d�ch v� có tính b�n v�ng trên quy mô l�n m�i có hy v,ng tr$ thành hi n th�c. Tài chính t�ng h�p mô t� các chi�n l��c phát tri�n theo ngành hi n �ang di"n ra, t�p trung vào:

• ��a các th� tr��ng d�ch v� tài chính ��n v�i nh�ng khách hàng �ang ngày m�t tr$ nên nghèo �i và �ang $ nh�ng khu v�c xa xôi;

• G�n k�t các nhà cung cp tài chính vi mô b�n v�ng vào khu v�c tài chính chính th�c �� có thêm kh� n ng ti�p c�n v�i v�n và vi c b�o v ti�n ti�t ki m ca ng��i nghèo t�t h�n; và

• T ng c��ng tính h�p pháp và chuyên nghi p ca ngành tài chính vi mô mà không làm �nh h�$ng ��n m�c tiêu xã h�i ca nó5.

T!m nhìn ca m�t h th�ng Tài chính T�ng h�p là h��ng t�i khách hàng. �i�u này d�a trên gi� thi�t là các d�ch v� tài chính �óng vai trò quan tr,ng trong vi c gi�m nghèo thông qua vi c cho phép ng��i nghèo tích cóp và qu�n lý tài s�n, th�c hi n các giao d�ch tài chính, qu�n lý các lu�ng ti�n, �!u t� vào kinh doanh, và gi�m m�c �� ri ro ��i v�i nh�ng tác ��ng bên ngoài. Hai m�c tiêu dài h�n ca tài chính vi mô do v�y s0 là ph�m vi r�ng và tính b�n v�ng cao. Khi ng��i ta ch�a có � hi�u bi�t ho�c ch�a quan tâm ��n nh�ng thông l t�t m�t cách �!y � thì các mt mát ng�n h�n và nh�ng tác ��ng lâu dài nh�ng không b�n v�ng ca nh�ng ho�t ��ng �ó cu�i cùng s0 làm t�n th��ng ��n nh�ng khách hàng mà các d�ch v� này h��ng t�i ph�c v�.

5 Xem Tóm t�t Nhà tài tr� CGAP s�. 11, tháng Ba, 2003. http://www.cgap.org

Page 19: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

19

4. B�i c�nh c�a Tài chính Vi mô t�i Vit Nam

A) Tình hình � t n�c Vit Nam T�ng dân s� Vi t Nam là 84,9 tri u (��c 2006) và �ang gia t ng v�i m�c 1.44% hàng n m6, trong �ó 63% hay 53.5 tri u ng��i n.m trong �� tu�i có ho�t ��ng kinh t� n ng ��ng7, trong �ó ph!n l�n dân s� (kho�ng 76%) s�ng $ khu v�c nông thôn. T� khi chính sách ��i m�i kinh t� “��i M�i” (c�i cách qu�c gia) ���c ��ng C�ng s�n kh$i x��ng trong ��i h�i VI n m 1986 và ���c Hi�n pháp n m 1992 và 2001 kh1ng ��nh, Vi t Nam �ã chuy�n t� m�t xã h�i c�ng s�n cô l�p sang m�t n�n kinh t� c$i m$, h�i nh�p qu�c t� theo các nguyên t�c xã h�i ch ngh�a theo ��nh h��ng th� tr��ng ngày càng t ng. V�i thành tích n t��ng, các quy ��nh ca chính ph ��i v�i n�n kinh t� �ã ���c gi�m b�t và th� tr��ng m$ c'a cho �!u t� n��c ngoài. T ng tr�$ng kinh t� g!n �ây rt n t��ng. Trong giai �o�n 2001-2005 t ng tr�$ng ��t trên 7,5%/n m, ��t �#nh �i�m 8,4% vào n m ngoái. N m nay m�c t ng tr�$ng d� ki�n ��t 8%. Vi t Nam là m�t trong nh�ng n�n kinh t� phát tri�n nhanh nht th� gi�i và xu h��ng này d� ki�n s0 ti�p t�c trong n m 20068 và trong t��ng lai có th� nhìn thy ���c. Nh�ng phát tri�n n�i b�t và cam k�t ca Chính ph ��i v�i t� do hóa kinh t� và h�i nh�p qu�c t�, và nh�ng c�i cách ngày càng gia t ng �� hi n ��i hóa n�n kinh t� và xây d�ng các ngành h��ng t�i xut kh&u và có tính c�nh tranh �ã giúp Vi t Nam tr$ thành thành viên WTO vào ngày 7/11, n m 2006 và ���c Qu�c h�i thông qua vào ngày 28/11. Nhân t� chính trong t�c �� t ng tr�$ng n t��ng này là vi c hi n ��i hóa nhanh chóng n�n kinh t� nông nghi p. Công nghi p và xây d�ng chi�m 40% GDP, d�ch v� chi�m 38,1% và nông nghi p (g�m nông nghi p, thu( s�n và lâm nghi p) �óng góp 20% GDP (2004)9. C!n ph�i nói rõ là dù s�n xut nông nghi p v+n �ang t ng tr�$ng, song m�c �� t ng tr�$ng cao h�n ca ngành công nghi p cho thy r.ng t( tr,ng ca nông nghi p trong t�ng s�n l��ng kinh t� ti�p t�c gi�m, t� kho�ng 25% n m 2000 xu�ng còn 21% vào n m ngoái và ��n n m 2010 có th� s0 gi�m xu�ng còn 15%. Vi t Nam ���c coi là có các chính sách kinh t� v� mô phù h�p và th�n tr,ng nên �ã t�o ra ���c s� �n ��nh kinh t� v� mô (bao g�m c� m�c n� bên ngoài $ m�c b�n v�ng) và m�t môi tr��ng kinh t� h� tr� cho vi c phát tri�n trong khi chính sách tài khoá th�n tr,ng �em l�i k�t qu� là thâm h�t ngân sách nh), m�t kho�n n� khá nh) trong khi t( l chi tiêu công c�ng b�n v�ng trong GDP. Tuy nhiên, Vi t Nam v+n theo �u�i m�t chi�n l��c khác v�i các n�n kinh t� �ang chuy�n ��i khác; vi c gi�m m�nh các s$ h�u qu�c doanh không ph�i là cu ph!n chính, và t�c �� c�i cách c� cu trong khu v�c qu�c doanh v+n là m�t vn �� gi�a Chính ph và các ��nh ch� tài chính qu�c t�.

6 FAO: C� cu dân s� Vi t Nam, tháng 7, 2005. 7 IMF: PRSP tháng 2, 2006 8 T�ng s�n ph&m qu�c n�i (GDP) t ng tr�$ng 8,4% n m 2005, m�c cao nht trong vòng 9 n m. Quý I 2006, GDP ��c t ng 7,2% qua các n m 9 World Bank: T�ng quan Vi t Nam, tháng 9, 2005.

Page 20: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

20

Trong khi t( tr,ng ca khu v�c qu�c doanh v+n còn khá �n ��nh t� n m 2000, kho�ng 38-39% trong GDP, “kinh t� cá nhân và t� nhân” c-ng �ang gia t ng, và qu�c doanh hi n s$ h�u ít h�n 3% l��ng tài s�n trong nông nghi p. Vi c t�o công n vi c làm trong khu v�c t� nhân là rt l�n khi t� do hóa kinh t� �ã gi�i phóng nh�ng ho�t ��ng kinh doanh tr��c nay ch�a t�ng có $ tt c� các cp. Doanh nghi p t� nhân hi n chi�m 33% t�ng giá tr� ch� t�o và ch# tính riêng trong n m 2005 �ã có kho�ng 40.000 doanh nghi p t� nhân xin giy phép kinh doanh, t�c là m�c t ng 9% tính theo s� l��ng và 43% trong l��ng v�n � ng ký so v�i n m tr��c �ó. M�c v�n trung bình ca nh�ng doanh nghi p m�i này là kho�ng 170 nghìn �ôla, dù r.ng còn nh) song �ã cao gp hai l!n so v�i 5 n m tr��c. Trong th�p k( v�a qua, m�c l��ng trung bình t ng kho�ng 7%/n m tính theo giá tr� th�c. Các c� h�i to l�n ���c t�o ra thông qua quá trình d+n t�i mô hình phát tri�n t�ng th�, v�i h s� Gini, nh.m �o l��ng tính bt cân b.ng kinh t�, $ m�c khá thp và �n ��nh là 0,3710. Các ch# s� v� tiêu th� qu�c n�i và �!u t� ��u rt t�t. Xét chung thì t( l �!u t� so v�i GDP ��t 38% vào n m 2005, và Vi t Nam �ã phát hành trái phi�u ra th� tr��ng qu�c t� rt thành công trong tháng 10, 2005. Thành tích ca Vi t Nam trong xoá �ói gi�m nghèo là n t��ng và n��c này d� ki�n ��t ���c M�c tiêu Phát tri�n Thiên niên k( vào n m 2015 n�u nh�ng ti�n b� v+n ti�p t�c v�i t�c �� nh� �ã ��t ���c trong nh�ng n m qua. Vi c tri�n khai th�c thi Các m�c tiêu phát tri�n thiên niên k( ���c ph�n ánh trong K� ho�ch và m�c tiêu phát tri�n kinh t�-xã h�i ca Chính ph Vi t Nam theo �ó �i�u ch#nh các chính sách huy ��ng các ngu�n l�c phát tri�n trong n��c và qu�c t� v�i �u tiên giành cho nh�ng khu v�c kém phát tri�n h�n, nh�ng nhóm nghèo h�n và d" b� t�n th��ng h�n. Liên quan ��n m�c tiêu phát tri�n thiên niên k( toàn c!u, Vi t Nam t� �ã xây d�ng 12 m�c tiêu phát tri�n ca mình (���c coi là m�c tiêu phát tri�n thiên niên k( ca Vi t Nam ho�c VDG) trong �ó ��a ra m�c tiêu cho gi�m nghèo và xã h�i ��n n m 2010. Nhìn chung $ Vi t Nam vi c ti�p c�n v�i giáo d�c, y t� và vi c tham gia ca dân chúng trong l�c l��ng lao ��ng cao h�n �áng k� so v�i nh�ng qu�c gia có m�c �� phát tri�n t��ng ���ng và các ch��ng trình gi�m nghèo m�c tiêu �ã h� tr� cho vi c ti�p c�n nh�ng l�i ích ca nh�ng ng��i nghèo thông qua tr� cp. Vi c t�o ra rt nhi�u công n vi c làm trong khu v�c thành th� �ã cho phép hp th� kho�ng 1,55 tri u ng��i vào th� tr��ng lao ��ng trong n m 2004 và t�o ���c l�i thoát kh)i nông nghi p cho rt nhi�u ng��i $ nông thôn. Dù r.ng �i�u này làm gia t ng t�c �� �ô th� hóa t�i các trung tâm l�n nh� TP HCM, �à

10 UNDP: MGDs và SEDP, tháng 11, 2005.

Nh�ng m#c tiêu

H(p 2: M#c tiêu Phát tri�n Thiên niên k-: M�c tiêu 1: Xoá b) �ói nghèo cùng c�c M�c tiêu 2: ��t ���c ph� c�p giáo d�c ti�u h,c M�c tiêu 3: Khuy�n khích bình �1ng v� gi�i và trao quy�n cho ph� n� M�c tiêu 4: Gi�m t( l t' vong tr* em M�c tiêu 5: C�i thi n s�c kho* ng��i m4 M�c tiêu 6: Ch�ng các b nh HIV/AIDS, s�t rét và các b nh khác M�c tiêu 7: ��m b�o b�n v�ng v� môi tr��ng M�c tiêu 8: Xây d�ng quan h ��i tác toàn c!u cho phát tri�n

Page 21: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

21

B�ng 4.1 Các ngu.n c$a t�ng tr�/ng thu nh!p theo n%c thu nh!p (2002-2004) N2ng và Hà N�i, t( l tht nghi p $ khu v�c �ô th� v+n duy trì $ m�c 6%. / nh�ng khu v�c nông thôn, các kho�n �!u t� và tái c� cu liên t�c trong khuôn kh� ngành nông nghi p ch ��o �ã làm gia t ng th�i gian có vi c làm lên 79,1% t� m�c 77,66% trong n m 200311, gi�m tht nghi p xu�ng còn 1,1%12. T ng tr�$ng kinh t� nhanh chóng nh� khu v�c t� nhân �ã d+n ��n vi c gia t ng m�nh m0 tiêu dùng trong n��c (ch# s� bán l*, là ch# s� chi tiêu theo h� gia �ình, t ng thêm 20,5% trong n m 2005 và t ng 19,6% trung bình hàng n m trong 5 tháng �!u 2006) và m�c �� gi�m nghèo hàng n m rt n t��ng, lên t�i 3,5 �i�m %13. Thu nh�p bình quân �!u ng��i trong n m 2004 là kho�ng 8,6 tri u ��ng/ng��i/n m (543 �ôla M�), t ng kho�ng 14,67% so v�i 200314 và hi n t�i vào kho�ng 638 �ôla M�. Trong kho�ng th�i gian t� 2002 ��n 2004, các h� gia �ình �ã ��t m�c t ng l�n (21%) và khá bình �1ng v� t ng thu nh�p bình quân �!u ng��i theo giá tr� th�c, tính cho m,i nc thu nh�p, nh�ng ��c bi t m�nh m0 trong ba nhóm có thu nh�p trung bình15. S� t ng tr�$ng ca n�n kinh t� ���c h� tr� b$i k�t qu� gi�m nghèo n t��ng, v�i m�c nghèo tính trên �!u ng��i gi�m t� 58% n m 1993 xu�ng còn 37% trong n m 1998 và 29% trong 2002, và ��n m�c thp còn 24% n m 2004, có ngh�a là m�t ph!n ba dân s� �ã thoát nghèo trong giai �o�n này, ch y�u là nh� nh�ng công n vi c làm ���c t�o ra trong khu v�c t� nhân theo ��nh h��ng kinh t� th� tr��ng, nh�ng c�i cách chính sách trong l�nh v�c nông nghi p, gia t ng l��ng tín d�ng và chuy�n ti�n (g!n �ây có báo cáo là t� n m 1988, 23 t( �ô la M� �ã ch�y vào Vi t Nam, b.ng 60% t�ng FDI). Kh�o sát M�c s�ng Vi t Nam (VLSS 1992–93, 1997–98 và 2002) và Kh�o sát �ói nghèo (1999) cho thy r.ng vi c gi�m �ói nghèo là di"n ra $ m�c �� khác nhau gi�a các khu v�c thành th� và nông thôn, các khu v�c kinh t�, nhóm dân t�c, trình �� giáo d�c và gi�i. Khu v�c mi�n Trung là khu v�c nghèo nht, cùng v�i mi�n núi phía B�c và ven bi�n B�c Trung b� t�c �� gi�m �ói nghèo ch�m h�n nhi�u, trong khi �ó t( l các nhóm dân t�c thi�u s� trong t�ng s� dân nghèo l�i t ng lên. Theo ��c tính thì 85% dân nghèo s�ng $ các vùng nông thôn. Ngân hàng Phát tri�n Châu Á (ADB) cho r.ng �ói nghèo g�t t�i Vi t Nam – ���c ��nh ngh�a là có m�c thu nh�p d��i 1 �ôla M�/ngày – ch# h�i ph� bi�n h�n 1 chút m�c trung bình ca �ông Nam Á m�t chút, trong khi

11 Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam: Báo cáo n m 2004. Ngân hàng Th� gi�i: Báo cáo Kinh doanh cho thy là 60% l�cl��ng lao ��ng t�i Hà N�i trong n m 2004 là nh�ng ng��i làm công n l��ng. Tuy nhiên, trong n�n kinh t� h�n h�p ca Vi t Nam thì nh�ng ng��i làm công n l��ng v+n có th� b� nghèo. 12 IMF: PRSP tháng 2, 2006. 13 World Bank: Báo cáo �ánh giá – c�p nh�t v� ��i m�i và Phát tri�n Kinh t� ca Vi t Nam, H�i ngh� Các nhà tài tr� gi�a k5, tháng 6, 2006. 14 Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam: Báo cáo hàng n m 2004 15 Phùng �c Tùng (2006) nêu trong Báo cáo �ánh giá ca World Bank, 2006, th� hi n $ B�ng 5.1.

Page 22: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

22

vào n m 1990 thì con s� �ó ca Vi t Nam là h�n gp hai l!n m�c trung bình ca khu v�c. Theo �ánh giá này thì Vi t Nam �ã v��t qua Trung Qu�c, 6n �� và Phi-lip-pin và ch# có m�c nghèo cao h�n Indonesia m�t chút.

B�ng 4.2 S+ li�u So sánh v� GDP, ói nghèo và tuy�n d#ng th� c%p V� m�t xut kh&u thì Vi t Nam t ng tr�$ng nhanh h�n Trung Qu�c k� t� 1990 và m�c t ng tr�$ng này không h� có du hi u thuyên gi�m. Ngoài ra xut kh&u ca Vi t Nam t ng g!n 22,4% trong n m 2005 tính v� m�t giá tr�, và trong 5 tháng �!u 2006 ��t m�c 24,2% n m này so v�i n m tr��c và ��t 22 t( �ôla M�, v�i s� ph�c h�i ca ngành may m�c. D� tính, xu h��ng này s0 còn ti�p t�c t ng $ m�c 15% trong các n m t�i. Xut kh&u hàng hóa và d�ch v� chi�m kho�ng 67% GDP16. D!u thô chi�m kho�ng 22% trong t�ng doanh thu xut kh&u trong n m 2005; các h�ng m�c xut kh&u chính khác bao g�m d t may, gi!y dép, h�i s�n, �� g�, g�o, cà phê, h�t �i�u, h�t tiêu và than. Vi t Nam v�a tr$ thành n��c xut kh&u h�t tiêu l�n nht th� gi�i và ��t m�c tiêu s�m v��t Thái Lan v� xut kh&u g�o. Các th� tr��ng l�n nht ca Vi t Nam là M�, EU, Nh�t, Trung Qu�c và Úc. May m�c và gi!y dép sau khi ��ng yên trong n'a �!u n m 2005, sau �ó �ã h�i ph�c trong n'a n m sau và ��t m�c t ng tr�$ng c� n m l!n l��t là 14,4% và 21%. Th� m�nh ca nh�ng ngành này v+n ti�p t�c ���c th� hi n trong 5 tháng �!u n m 2006. Tuy nhiên m�t v� ki n phá giá �ã x�y ra ��i v�i gi!y da ca Vi t Nam có th� làm gi�m doanh s� xut kh&u sang EU. Vi t Nam c-ng theo �u�i chi�n l��c h�i nh�p v�i n�n kinh t� th� gi�i, tham d� vào Hi p h�i Các Qu�c gia �ông Nam Á (ASEAN) vào n m 1995, AFTA vào n m 1996, H�i ngh� th��ng �#nh Á-Âu (ASEM) vào n m 1996, và H�p tác Kinh t� Châu Á Thái Bình d��ng vào n m 1998. Vi c Hi p ��nh Th��ng m�i Song ph��ng gi�a Vi t Nam và Hoa K5 (USBTA) có hi u l�c vào tháng 12 n m 2001 là m�t b��c ti�n l�n trong quá trình gia nh�p vào T� ch�c Th��ng m�i Th� gi�i (WTO) và �i�u này �ã di"n ra vào tháng 12, 2006. Vi c t ng tr�$ng xut kh&u nhanh chóng ���c h� tr� b$i các hi p ��nh song ph��ng và �a ph��ng �ã có hi u l�c t� n m 1996, ch y�u là Khu v�c T� do Th��ng m�i ASEAN (AFTA) và Hi p ��nh Th��ng m�i Song ph��ng v�i Hoa K5.

16 World Bank Vi t Nam: Báo cáo �ánh giá – c�p nh�t v� ��i m�i và Phát tri�n Kinh t� ca Vi t Nam, H�i ngh� Các nhà tài tr� gi�a k5, Nha Trang, 9 – 10 tháng 6, 2006

Page 23: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

23

M�t trong nh�ng ��c �i�m n�i b�t nht trong t ng tr�$ng nhanh chóng ca Vi t Nam là s� gia t ng ca l�nh v�c công nghi p, v�i m�c gia t ng 8% tính v� t( tr,ng trong GDP trong kho�ng th�i gian t� 1997 ��n 2003. Công nghi p chi�m 40% GDP vào n m 2004, tuy nhiên c-ng c!n l�u ý r.ng t ng tr�$ng trong s�n l��ng không �i �ôi v�i t ng tr�$ng trong tuy�n d�ng lao ��ng. Nông nghi p tuy có s�t gi�m g!n �ây, song v+n là n�i cung cp vi c làm chính cho l�c l��ng lao ��ng Vi t Nam. T ng tr�$ng kinh t� nhanh chóng c-ng làm t ng nh�p kh&u và gây ra thâm h�t cán cân th��ng m�i l�n. Trong n m 2005 nh�p kh&u ca Vi t Nam t ng 15,7% nh�ng thâm h�t th��ng m�i ch# $ m�c 1,6% GDP trong n m 2005 so v�i m�c 5% trong n m 2004. Vì xut kh&u v��t xa nh�p kh&u trong quý I ca n m 2006, cán cân th��ng m�i l�i th�ng d� $ m�c 8% GDP. V�i ngu�n ki�u h�i (nh�ng dòng ti�n chính th�c) d� �oán kh)ang 3,5 ��n 4 t( �ôla thì thâm h�t cán cân vãng lai s0 ch# còn 0,3% GDP trong n m 2005 so v�i 3% trong n m 2004.17 Nh�p kh&u chính ca Vi t Nam là các s�n ph&m hóa d!u, phân urê, thép th)i, d��c ph&m, máy móc và ph� tùng, các nguyên li u �!u vào ca d t may, nh�a và hóa cht. Các s�n ph&m nh�p kh&u ch y�u ��n t� các n��c ASEAN, Trung Qu�c, �ài Loan, Nh�t và EU. T ng tr�$ng m�nh m0 nh�p kh&u là c!n thi�t �� Vi t Nam ��t ���c các m�c tiêu ca n m 2005 cho các ngành công nghi p, xây d�ng và nông nghi p. T ng tr�$ng th��ng m�i bán l* ��t 18,5% n m 2004. L�m phát, ���c tính toán b.ng Ch# s� giá tiêu dùng (CPI), trung bình $ m�c 8,2% cho n m 2005. M�t s� nhân t� tác ��ng ��n m�c l�m phát này bao g�m: d�ch cúm gia c!m (d+n ��n vi c tiêu hy 20% các �àn gia c!m), vi c t ng 30% l��ng cho cán b� nhà n��c, và s� t ng m�nh giá c� th� gi�i các m�t hàng thép, các s�n ph&m d!u khí chi�t xut, phân bón, xi m ng, l- l�t $ nhi�u t#nh thành ca Vi t Nam. B�ng 4.1 Giá hàng tiêu dùng, 2002-06, L�m phát (giai o�n trung bình, ph�n tr�m thay �i, theo t&ng n�m)18

N m 2004, v�n �!u t� n��c ngoài th�c t� ��t ���c 2,9 t( �ôla M�, trong �ó ngành công nghi p và xây d�ng chi�m t�i g!n 70%. Ngành d�ch v�, c� th� là khách s�n, du l�ch, d�ch v�

17 70% ki�u h�i chuy�n v� t� M�, ti�p theo Úc, Canada và ��c. Chính ph Vi t Nam ��c tính là có kho�ng 2,7 tri u ng��i Vi t Nam s�ng $ n��c ngoài trong �ó có 1,2 tri u ng��i $ M�. 18 Qu� ti�n t qu�c t�, Vi t Nam: Nh�ng vn �� ���c l�a ch,n, tháng 11/2006, IMF Báo cáo qu�c gia No. 06/422

Page 24: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

24

cho thuê v n phòng và c n h�, chi�m kho�ng 25%. Vi t Nam �ã th�c hi n công tác t� nhân hóa các doanh nghi p nhà n��c (SOEs) nh� là m�t ph!n trong nh�ng n� l�c nh.m duy trì l�c �&y cho ho�t ��ng �!u t� tr�c ti�p n��c ngoài. Tuy nhiên, trong khi Chính ph ��t k� ho�ch gi�m s� l��ng các doanh nghi p nhà n��c xu�ng còn kho�ng 2000 doanh nghi p vào n m 2005 thì Vi t Nam �ã không ��t ���c k� ho�ch ��t ra cho n m 2003 và ch# ��t 68% k� ho�ch ca n m 2004. Vi t Nam s0 ti�p t�c thu hút m�t l��ng l�n ngu�n Tài tr� phát tri�n chính th�c (ODA), bao g�m các kho�n không hoàn l�i và các kho�n vay lãi sut �u �ãi t� các nhà tín d�ng song ph��ng và �a ph��ng. Kho�n cho vay n��c ngoài �ã th�c hi n cho Vi t Nam, kho�ng 80% trong �ó là các kho�n tài tr� phát tri�n chính th�c, �ã t ng t� 1,4 t( �ôla M� n m 2004 lên 2 t( �ôla M� n m 2006.19 S� t ng lên các kho�n cho vay ròng này ca n��c ngoài s0 giúp cng c� d� tr� ngo�i h�i ca Vi t Nam thêm 1 t( �ôla M� trong n m 2005 lên t�i 7,5 t( �ôla M�. Ki�u h�i ���c k5 v,ng ti�p t�c t ng trong n m 2006, nh� các c� h�i �!u t� ngày càng nhi�u vào ch�ng khoán, nhà �t và doanh nghi p gia �ình. Ngu�n �!u t� tr�c ti�p n��c ngoài ròng s0 ti�p t�c t ng trong n m 2006. T�ng các kho�n �!u t� tr�c ti�p n��c ngoài (FDI) �ã ���c phê duy t n m 2006 ��c tính ��t 10,2 t( �ôla M�, t ng 47% so v�i n m tr��c. Các nhà �!u t� l�n nht ca bao g�m Singapo, �ài Loan, Nh�t B�n, Hàn Qu�c và H�ng Công. Ngoài lý do Vi t Nam gia nh�p WTO và vi c t� do hóa các �i�u lu�t �!u t� n��c ngoài liên quan thì s� phát tri�n nhanh chóng tiêu dùng t� nhân là lý do thu hút các nhà �!u t� n��c ngoài. Các nhà �!u t� này �ang ngày càng chú tr,ng vào các ngành d�ch v� nh.m thu l�i t� s� bùng n� tiêu dùng ca Vi t Nam. T( l tht nghi p ca Vi t Nam �ã gi�m vào n m 2005 và xu h��ng này có th� s0 ti�p di"n vào n m 2006 b$i tiêu dùng t� nhân và �!u t� vào các ngành d�ch v� t� nhân �ang phát tri�n m�nh20. Cho t�i th�i �i�m 1 tháng 10 n m 2006, Chính ph s0 t ng m�c l��ng c� b�n lên 28,6%21, �ây là l!n th� 3 Vi t Nam th�c hi n t ng l��ng c� b�n k� t� n m 2003. Vi c ti�p t�c t ng vi c làm, l��ng th�c t� và ki�u h�i s0 thúc �&y m�nh t ng tr�$ng tiêu dùng t� nhân. Vi c qu�n lý tài chính c&n tr,ng d+n ��n s� �n ��nh t�ng th� kinh t� v� mô, y�u t� ch ch�t cho m�t môi tr��ng �!u t� hp d+n. Chính ph �ã duy trì thâm h�t ngân sách dao ��ng trong kho�ng 0,1 ��n 2,8% trong giai �o�n 1997-2003, và n� Chính ph có th� ��a vào chi tiêu ngân sách bao g�m c� tái cho vay ODA �ã th�c hi n gi� $ m�c 33% GDP vào cu�i n m 2003. K� c� vi c phát hành trái phi�u g!n �ây �� cp v�n cho các d� án h� t!ng và giáo d�c, c-ng nh� nh�ng chi phí tái c� cu các ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh, t�ng n� so v�i

19 ODA chi�m trung bình hàng n m là 4,5% GNI t� 1994-2003 (OECD/DAC 2004); v�i t� cách là ph!n tr m ca chi tiêu chính ph ODA chi�m 18% n m 2000 và 12% n m 2001. N m 2003, 25 nhà tài tr� qu�c t� song ph��ng, 10 nhà tài tr� qu�c t� �a ph��ng và 500 NGOs các th� lo�i �ang ho�t ��ng t�i Vi t Nam. Nh�t B�n (JBIC), Ngân hang th� gi�i và Ngân hàng phát tri�n châu Á (ADB) là ba nhà tài tr� l�n nht; nh�ng nhà tài tr� khác trong s� 10 nhà tài tr� hàng �!u trong n m 2003 là Pháp, Úc, �an M�ch, Liên minh châu Âu, Hà Lan, ��c và Anh. 10 nhà tài tr� hàng �!u chi�m 88% t�ng s� ODA gi�i ngân v�i kho�ng 580 d� án hay 52% t�ng s� d� án ���c báo cáo n m 2003 (Ch��ng trình Phát tri�n Liên Hi p Qu�c – UNDP-2004). 20 T( l tht nghi p $ Vi t Nam gi�m ��u ��n t� m�c 6,4% trong n m 2000 xu�ng 5.6% trong n m 2004. S� gi�m này ���c gi�i thích m�t ph!n b$i vi c tái c� cu doanh nghi p nhà n��c. 21 Theo ngh� ��nh chính ph m�i ���c ban hành thì m�c l��ng t�i thi�u hàng tháng ca nh�ng ng��i làm hành chính, quân ��i, và c� quan chính tr�, xã h�i là $ m�c 450.000 ��ng (28,3 �ôla)/tháng, thay cho m�c 350.000 ��ng (22 �ôla) hi n t�i.

Page 25: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

25

GDP v+n gi� $ m�c có th� ki�m soát ���c là 36%. C!n nhn m�nh r.ng Vi t Nam là n��c không b� ph� thu�c n�ng n� vào tr� giúp bên ngoài.

B) ��i tho�i Chính sách Qu�c gia và Ch��ng trình C�i cách M�c dù Vi t Nam là m�t qu�c gia �ang phát tri�n có thu nh�p thp, qu�c gia này có nhi�u k�t qu� t�t trong công tác gi�m nghèo và �n ��nh kinh t� v� mô k� t� khi ��i h�i ��ng l!n th� 6 �� ra ch��ng trình c�i t� kinh t� (“��i M�i”) n m 1986. Chính sách c�i cách kinh t� c� gói này bao g�m các c�i cách v� th� tr��ng và c�i thi n rõ nét môi tr��ng kinh doanh ca Vi t Nam. Chính sách này ngay t� �!u �ã chú tr,ng vào vi c chuy�n ��i các �u tiên kinh t� t� công nghi p n�ng sang 3 ch��ng trình kinh t� chính là: s�n xut th�c ph&m, s�n xut s�n ph&m tiêu dùng và s�n xut hàng xut kh&u; gi�m s� can thi p ca chính ph vào ho�t ��ng kinh doanh; và khuy�n khích �!u t� t� nhân trong n��c và n��c ngoài, chuy�n ��i sang n�n kinh t� nhi�u thành ph!n ��nh h��ng xã h�i ch ngh�a ho�t ��ng theo c� ch� th� tr��ng có s� qu�n lý ca nhà n��c, và có nhi�u c�i t� v� c� cu h�n. 7nh h�$ng ca quá trình c�i cách kinh t� - xã h�i $ Vi t Nam trong th�p niên v�a qua rt n t��ng, c� trên l�nh v�c phát tri�n kinh t� và gi�m �ói nghèo. Tuy nhiên, v+n còn t�n t�i s� phân tách gi�a vi c ��a vào m�t h th�ng qu�n lý kinh t� m$, n ng ��ng và m�t h th�ng chính tr� chuy�n bi�n ch�m ch�p và trì tr ; c-ng nh� gi�a ��o ��c xã h�i ch ngh�a và n�n kinh t� th� tr��ng. Vai trò ca vi c l�p k� ho�ch ca nhà n��c trong n�n kinh t� chuy�n ��i nh� $ Vi t Nam là m�t ch �� quen thu�c k� t� cu�i nh�ng n m 80. Do s� tham gia ca nhà n��c vào quá trình s�n xut ngày m�t gi�m, các k� ho�ch kinh t� ca Chính ph ch# t�p trung vào m�c tiêu cht l��ng h�n là m�c tiêu s� l��ng. Vi c l�p k� ho�ch giai �o�n m�i nh.m ��n công tác t� ch�c và �i�u ph�i �!u vào cho s�n xut, ch� không nh.m vào vi c ��t ra các ch# tiêu s�n l��ng �!u ra. Quy mô nh) ca n�n kinh t� Vi t Nam t�o �i�u ki n thu�n l�i cho vi c xây d�ng, qu�n lý và �ánh giá các chính sách kinh t�. K� ho�ch 5 n m g!n �ây, ���c thông qua b$i ��i h�i vào tháng 4 ca ��ng C�ng s�n c!m quy�n, bao g�m rt nhi�u các ch# tiêu cho t ng s�n l��ng và c�i thi n h� t!ng c� s$, v�i m�c tiêu là bi�n Vi t Nam tr$ thành n��c công nghi p hi n ��i vào n m 2020. Mt cân ��i thông tin, tác ��ng bên ngoài và các y�u t� v� th� tr��ng không hoàn h�o là c� s$ pháp lý cho Chính ph ph�i can thi p vào n�n kinh t�. Nhà n��c có th� t�o ra các th� tr��ng m�i, ��m b�o s� s2n có ca tín d�ng, t�o �i�u ki n cho vi c ti�p c�n và �!u t� cho giáo d�c và y t�. Ph��ng pháp m�i trong vi c l�p k� ho�ch b�t �!u t�p trung vào vi c �ánh giá l�i c� s$ cho vi c Chính ph tham gia vào t$ng l�nh v�c công c�ng, ��c bi t là v� khuôn kh qu�n lý và lu�t pháp ch�ng t�-r�t và vi c ��a các y�u t� t� nhân vào trong vi c cung

cp d�ch v� công c�ng. ��ng th�i vi c phân b� ngu�n l�c ngân sách c-ng ���c quan tâm h�n, thông qua vi c cung cp các m�c tiêu có tính ��nh tính thay vì ��nh l��ng cho vi c can thi p ca Chính ph và trong vi c khuy�n khích các l�nh v�c có l�i th� c�nh tranh t��ng ��i. Các ví d� có liên quan ��n Vi t Nam bao g�m vi c phát tri�n các th� tr��ng b�o hi�m và c!m c�, vi c cung cp tín d�ng cho các doanh nghi p v�a và nh) (SMEs) và $ nh�ng vùng nông thông, vi c �&y m�nh nghiên c�u công ngh .

Page 26: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

26

Vi c gia nh�p WTO, �u tiên hàng �!u ca Chính ph �ã ��t ���c vào tháng 11/2006.C%n giành s� chú ý �&c bi�t ��n nh�ng h�u qu� c�a c�nh tranh ��n t$ nh�ng thành viên WTO khác. Trong l�nh v�c nông nghi p thì c�nh tranh t� các nhà s�n xut ���c tr� cp $

M� và EU s0 có nh�ng tác ��ng xu nht ��nh b$i vì Vi t Nam là m�t n��c xut kh&u l��ng th�c. Vi c gi�m nghèo là m�t trong nh�ng m�c tiêu ���c Vi t Nam tuyên b� và có ���c s� ��ng thu�n khá l�n. Theo �ó, Vi t Nam �ã c� g�ng gi�m nghèo nhanh chóng trong khi v+n ��t ���c m�c phát tri�n kinh t� cao. T ng tr�$ng t�o ra công n vi c làm và �em l�i sinh k� t�t h�n. Trong các tranh lu�n v� �ói nghèo, ng��i ta �ã quan tâm nhi�u h�n ��n yêu c!u ph�i g�n t ng tr�$ng v�i công b.ng và áp l�c gi�a vi c áp d�ng các ph��ng pháp m�c tiêu so v�i vi c áp d�ng các gi�i pháp chính sách r�ng l�n h�n �� gi�i quy�t vn �� bình �1ng trong b�i c�nh phân hóa kinh t� xã h�i ngày càng gia t ng và các hình thái ri ró có th� s0 là không th� tránh kh)i trong quá trình c�i cách. Dù r.ng Vi t Nam v+n là m�t qu�c gia không ph�i là HIPC song Vi t Nam c-ng �ã xây d�ng Chi�n l��c Gi�m nghèo và t ng tr�$ng (CPRGS) cho mình. Chính ph Vi t Nam �ã th�c hi n ti�n trình này nh.m � �i�u ki n nh�n tài tr� PRSC và PRGF. CPRGS coi tài chính vi mô là m�t ph!n quan tr,nng trong chi�n l��c gi�m nghèo, và ki�n ngh� m$ r�ng các mô hình thành công v� tài chính vi mô b�n v�ng và t�o ra môi tr��ng thu�n l�i và �n ��nh cho tín d�ng và ho�t ��ng tài chính vi mô c-ng nh� h th�ng tài chính nông thôn. Các bi n pháp bao g�m vi c gi�m v�n và tr� cp tín d�ng và m$ r�ng áp d�ng các mô hình tài chính vi mô �n ��nh mà các NGO và các t� ch�c dân s� khác ��a ra. Tuy nhiên, CPRGS c-ng quy ��nh r.ng tr��c m�t, Chính ph s0 ti�p t�c cung cp tr� cp tín d�ng cho các h� nghèo. CPRGS c-ng ��ng ý tr� cp cho các t� ch�c tài chính ho�t ��ng $ nh�ng vùng khó kh n �� giúp h, trang tr�i các chi phí giao d�ch cao và duy trì t( sut ngang giá nói chung v� lãi sut.

Chi�n l��c T�ng tr�/ng và Gi�m nghèo t�ng th� nói nh� sau: Ch�*ng 3 T�o ra m(t môi tr��ng cho gi�m nghèo và phát tri�n nhanh chóng, b�n v�ng: • C!n t�o ra liên h g!n g-i gi�a các nhóm g'i ti�n và nhóm �i vay ti�n trong h th�ng ngân hàng; m$ r�ng vi c

áp d�ng các mô hình thành công v� tài chính vi mô b�n v�ng mà các NGO và các t� ch�c dân s� ��a ra; g�n ch�t vi c cung cp tín d�ng cho canh tác v�i qu�ng canh.

• C!n t�o ra m�t môi tr��ng �n ��nh và thu�n l�i cho ho�t ��ng tín d�ng và tài chính vi mô �� gia t ng s� linh ho�t ca công tác trong h thông tài chính nông thôn �� �áp �ng nhu c!u ca ng��i nghèo. C�i cách và ��i m�i h th�ng tài chính và tín d�ng nông thôn, �a d�ng hoá các công c� tín d�ng �� thu hút �!u t� t� nhân vào ch� t�o và ch� bi�n s�n ph&m nông nghi p.

Ch�*ng V liên quan �n chính sách và các bi�n pháp ch$ y�u � xây d�ng các ngành ngh� và công nghi�p � thúc 0y t�ng tr�/ng b�n v�ng và gi�m nghèo ói nêu lên nhu c�u c�n “C�i thi�n vi�c ti�p cn ��n các d�ch v� tài chính và tín d�ng � vùng sâu vùng xa (ti�t ki m và tín d�ng); c�i cách và ��i m�i h th�ng tài chính và tín d�ng nông thôn, thi�t l�p th� tr��ng tín d�ng b�n v�ng, t�o ra �i�u ki n �� thúc �&y �!u t� vào vi c hi n ��i hoá và �a d�ng hoá các s�n ph&m nông nghi p và �� huy ��ng �!u t� t� nhân vào ch� bi�n s�n ph&m cht l��ng cao. M$ r�ng h th�ng qu� ti�t ki m và xây d�ng chính sách �� huy ��ng v�n nhàn r�i $ các c�ng ��ng �� t�o ra nhi�u ngu�n tín d�ng h�n cho khu v�c nông thôn. T ng c��ng vai trò và c�i thi n t� ch�c và ch# ��o nói chung ca VBP và các PCF. C�i thi n quy trình th t�c cho vay thông qua vi c áp d�ng ph��ng th�c d�ch v� m�t c'a. Dành s� chú ý ��c bi t ��n vi c cung cp các kho�n vay trung h�n và dài h�n và �áp �ng chu k5 s�n xut. Áp d�ng chính sách tín d�ng phù h�p cho các nhóm m�c tiêu; t�o ra �i�u ki n cho ng��i nghèo và ng��i khi�m khuy�t, v�i �u tiên giành cho ph� n�, �� ti�p c�n tín d�ng $ m�c lãi sut phù h�p và �úng th�i h�n. Tr��c m�t, ti�p t�c áp d�ng chính sách cung cp tín d�ng $ m�c lãi sut thp cho ng��i nghèo; trong dài h�n, chính sách s0 chuy�n t� tr� cp lãi sut sang c�i thi n ti�p c�n cho ng��i nghèo, ��c bi t là ph� n� ��n tín d�ng b.ng vi c ��n gi�n hoá quy trình th t�c cho vay k�t h�p v�i giáo d�c �ào t�o. Tr�c ti�p tr� cp các ngân hàng và các qu� tín d�ng ho�t ��ng $ nh�ng khu v�c khó kh n �� bù ��p chi phí giao d�ch ph� tr�i ca h,, qua �ó cho phép h, duy trì m�c lãi sut ngang b.ng v�i m�c chung. T�p trung các ngu�n l�c vào vic tri�n khai thành công Ch��ng trình M�c tiêu qu�c gia cho Xoá �ói, gi�m nghèo và Công �n vic làm cho giai �o�n 2001-2005 Ti�p t�c phân b� các ngu�n l�c và t�o c� h�i cho các h� nghèo �� gi�m �ói nghèo m�t cách b�n v�ng: m$ r�ng tín d�ng cho các h� nghèo �� h, có th� xây d�ng ���c s�n xut kinh doanh.

Page 27: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

27

Hi n �ã có s� nht trí r�ng rãi r.ng các ho�t ��ng c�i cách chính sách s0 t ng c��ng tính minh b�ch và tính ch�u trách nhi m trong các ho�t ��ng ca doanh nghi p qu�c doanh và trong khu v�c ngân hàng c-ng nh� tài chính công theo �ó nh.m x' lý nh�ng l� h�ng trong Lu�t Ngân sách và vi c xây d�ng m�t khuôn kh� pháp lý lành m�nh sao cho gia t ng ���c �!u t� t� nhân và xut kh&u �� t�o thêm vi c làm. C�i cách chính sách trong các l�nh v�c xã h�i s0 thúc �&y phát tri�n con ng��i thông qua vi c t ng c��ng kh� n ng ti�p c�n ca ng��i nghèo ��n giáo d�c và y t�, c-ng nh� ��m b�o s$ h�u tài s�n theo nh� quy ��nh ca lu�t �t �ai m�i. Xét v� t�ng th� thì nh�ng c�i cách này s0 t�o n�n móng cho m�t �t n��c tuân th pháp lu�t. Thông qua các bi�n pháp phù h�p và các ch��ng trình ch� � ng thì nhìn chung Chính ph� �ã có th� gi�m thi�u ���c các tác � ng tiêu c�c ti#m tang v# kinh t�, xã h i và môi tr��ng c�a vi�c gia t�ng m� c�a th��ng m�i, gi�m s� l��ng doanh nghi�p nhà n��c và t� do hóa trong các giao d�ch ��t �ai. Tuy nhiên, các c�i cách c� c�u ch�a hoàn thi�n có th� s" h�y ho�i t�ng tr��ng và s� n ��nh v# lâu v# dài. Và vi�c áp d�ng cng nh'c các l�c l��ng th� tr��ng trong các l(nh v�c xã h i và xu h��ng phân quy#n có th� s" khi�n cho vi�c cung c�p d�ch v� tr� nên khó kh�n. H�n n�a, vi�c h i nh�p nhanh vào n#n kinh t� th� gi�i có th� s" d)n t�i gia t�ng s� b�t n khi Vi�t Nam ��i m&t v�i nhi#u l�c l��ng th� tr��ng nh� �ã t$ng di�n ra tr��c cu c kh�ng ho�ng châu Á n�m 1997-1998. �i#u này c�ng có th� d)n ��n gia t�ng s� b�t công, ít nh�t là � mc � t�m th�i, khi các l�i ích ���c t�p trung vào các vùng và các ngh# nghi�p c� th� nào �ó m t cách m�t cân ��i. T�ng tr��ng � Vi�t Nam có th� tr� nên ít công b*ng h�n trong nh�ng n�m s'p t�i. Chính ph� c%n ph�i ti�p t�c n+ l�c c�i cách chi�n l��c ch�ng tham nh�ng và t�ng c��ng qu�n lý pháp lu�t và nâng cao tính minh b�ch tài chính. Do �ó, Chính ph� ph�i ti�p t�c ch��ng trình c�i cách chính sách hi�u qu�, bao g!m c� vi�c lo�i b, nh�ng y�u kém v# c� c�u còn t!n t�i, thúc ��y phát tri�n xã h i m t cách tng th� và hi�n ��i hóa qu�n lý và hành chính công.

C) H th�ng Tài chính và ngành Ngân hàng Ngành tài chính $ Vi t Nam �ang ngày càng �i sâu m�t cách tích c�c h�n �áp �ng s� chuy�n ��i kinh t� toàn di n và nhu c!u gia t ng t� khu v�c t� nhân cho tín d�ng. Vi c tái cu trúc h th�ng ngân hàng qu�c doanh, s� n�i lên ca các ngân hàng t� nhân và các cam k�t mà Chính ph ��a ra �� m$ c'a n�n kinh t� cho các ngân hàng n��c ngoài �ang b�t �!u h��ng ngành này sang ��nh h��ng th� tr��ng nhi�u h�n �� �áp �ng nhu c!u ca khách hàng. Tuy nhiên, ngành tài chính ca Vi t Nam v+n còn rt kém phát tri�n v�i nhi�u giao d�ch kinh doanh ��a ph��ng di"n ra ngoài h th�ng ngân hàng. Và xét t� góc �� toàn c!u, ngành ngân hàng v+n còn y�u kém m�c dù �ã có nh�ng ti�n b� trong c� g�ng tái cu trúc ngành này. H th�ng ngân hàng ��n nht nh�ng n m 80 mà ��i di n là Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam �ã d!n d!n ���c thay th� b.ng h th�ng ngân hàng 2 cp. Tình hình này �ã d+n ��n vi c xác ��nh vai trò và trách nhi m m�i cho các ngân hàng h cp 2 và vi c t�o ra các ��nh ch� ngân hàng ��c l�p, không ph�i là k�t qu� t!m th��ng. H th�ng ngân hàng �ang n�i lên b� chi ph�i b$i các ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh (SOCBs), m�t ph!n là di s�n ca quá kh�. Vi c cho vay ti�p t�c ���c ��nh h��ng ��n vi c dành �u tiên cho các công ty qu�c

Page 28: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

28

doanh (SOEs) và t�p trung vào tài s�n th� chp b.ng �t ho�c bt ��ng s�n (ng��c l�i v�i tín d�ng vi mô). �ã b�t �!u xây d�ng ngành cho thuê nh�ng ngành này v+n còn m�i và nh). Các SOCBs chi�m h�n 70% t�ng ti�n g'i ngân hàng và chi�m kho�ng 75% t�ng d� tín d�ng ngân hàng. H�n 26 chi nhánh ngân hàng n��c ngoài và 34 ngân hàng c� ph!n bán t� nhân (JSBs) có ho�t ��ng $ quy mô ��a ph��ng nh), ph�c v� nh�ng th� tr�òng ngách, cùng v�i vi c cung �ng kho�ng 17% th� tr��ng tín d�ng th��ng m�i. Khu v�c phi qu�c doanh, bao g�m c� các công ty t� nhân, h� gia �ình và cá nhân rõ ràng là th� tr��ng ch ch�t cho 36 Ngân hàng th��ng m�i c� ph!n (JSCBs) $ Vi t Nam. Cho khu v�c t� nhân vay chi�m ��n 73% t�ng d� n� cho vay ca các JSCB (2003) và ���c cung cp d��i hình th�c các kho�n vay tiêu dùng (35%) và các kho�n vay th��ng m�i cho các SMEs. ��i v�i nhi�u JSCBs, m�c cho vay trung bình t�ng khách hàng v��t quá 600 tri u VND, ch# ra r.ng nói chung chúng không ph�c v� ng��i thu nh�p thp và nghèo. Ho�t ��ng ca các SOCBs có vai trò chi ph�i $ Vi t Nam �ã ���c bi�u hi n b$i b�ng cân ��i tài s�n y�u kém, m�t ph!n ph�n ánh di s�n ca cho vay

tr�c ti�p. / Vi t Nam, b�n SOCBs l�n �ã gi� m�c n� ��i v�i các công ty qu�c doanh (SOEs) rt l�n. Vi c thi�u v�ng c�i cách trong khu v�c nhà n��c �ã d)n ��n m�t ��ng các kho�n vay quá h�n (NPLs) m&c dù nh�ng thông tin thêm g%n �ây cho th�y nh�ng v�n �# v# NPL không ch� gi�i h�n � các SOEs. Vì th�, nói chung các th�c ti"n cho vay y�u kém và

các kho�n n� quá l�n ��i v�i khu v�c nhà n��c �ã tr$ thành nguyên nhân ch ch�t cho nh�ng y�u kém trong h th�ng tài chính ca n��c này. M�t trong nh�ng nhân t� chính y�u ca chi�n l��c này là thúc �&y h�n n�a minh b�ch hoá $ Vi t Nam �� chuy�n vi c phân lo�i các kho�n vay ��n g!n h�n tiêu chu&n qu�c t� và ��a các SOCBs vào ki�m toán IAS. �i#u này ���c th�c hi�n thông qua Ngh� ��nh 493 v# ki�m toán IAS và 457 v# các quy ��nh v# th�n tr-ng (c� hai �#u ���c ��a ra n�m 2005). Nh�ng n� l�c c�i cách ���c �� x��ng vào n m 2001 ���c t�p trung vào vi c c�i cách 4 SOCBs l�n và ��a các ngân hàng này vào n�n t�ng th��ng m�i. Chi�n l��c này ���c ��nh hình b$i quy�t ��nh ca c� quan qu�n lý �� duy trì quy�n s$ h�u �!y � và ki�m soát các ngân hàng và không d�a vào bt k5 ��i lý nào $ bên ngoài nh� là các nhà �!u t� n��c ngoài chi�n l��c. Ngoài vi c tái cu trúc các SOCBs, nh�ng c�i cách ngân hàng c-ng t�p trung vào vi c t ng c��ng khung pháp lý, giám sát và ��nh ch� �� các ho�t ��ng ngân hàng tr$ nên hi u qu� h�n. Ngoài ra, c� quan qu�n lý c-ng theo �u�i vi c cng c� rt nhi�u JSBs nh) và thi�u v�n. Theo m�t ch��ng trình c�i cách do các nhà tài tr� h� tr�, b�n ngân hàng SOCBs l�n nht �ã có nh�ng thay ��i quan tr,ng �� c�i thi n h th�ng qu�n lý thông tin, quy trình cho vay, ki�m soát ri ro tín d�ng và quy trình thu h�i các kho�n vay tr� không �úng k5 h�n. Tuy nhiên, các chi phí hành chính trong các SOCBs v+n cao và cht l��ng tài s�n là thp; Các kho�n vay xu hi n t�i ���c ��c tính là trên 15%22. C� ch� qu�n tr� ch�a �!y � v+n là

y�u t� d" b� t�n th��ng tr��c áp l�c �� cho vay thông qua các �nh h�$ng chính tr� trong qu�n lý, ��c bi t là $ cp c� s$23. Tuy r*ng m�t s� thay ��i trong hành vi cho vay ���c d�

ki�n là s0 mt th�i gian, �ánh giá ban �!u cho thy r.ng các SOCBs Vi t Nam ti�p t�c ��a ra

22 Tuy nhiên, s� li u này s0 g!n ��n 16% n�u các tiêu chu&n k� toán qu�c t� (bao g�m c� các kho�n vay ���c c� cu l�i trong Danh m�c có Ri ro) tt c� ��u ���c áp d�ng trong th�c ti"n Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam 2006: Kinh doanh. 23 Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam 2005: Qu�n tr�, Báo cáo Chung các nhà Tài tr� cho Hôi ngh� T� vn, Hà N�i, 1-2/12/2004.

Page 29: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

29

�u tiên ��i v�i t ng tr�$ng tài s�n ch không ph�i là kh� n ng sinh l�i và t( l an toàn v�n.

M�c dù v+n ti�p t�c có s� chi ph�i trong ngành ngân hàng, các SOCBs �ã cho phép có l�i nhu�n t� lãi sut xói mòn �áng k� cho ��n kho�ng n m 2003 khi h, b�t �!u gia t ng lãi sut cho vay trong khi ��a ra lãi sut ti�n g'i cao h�n �� �áp �ng t ng tr�$ng tín d�ng t ng nhanh. K�t qu� là, kh� n ng sinh l�i �ã b�t �!u quay tr$ l�i cho phép có t ng tr�$ng v�n $ m�c �� nào �ó. Tuy nhiên, t( l tài s�n v�n (�ánh giá s' d�ng các tiêu chu&n k� toán trong n��c) v+n thp, và v+n còn nhu c!u làm s�ch b�ng cân ��i tài s�n và ph�c h�i chi phí an toàn v�n nh� là m�t ph!n tái c� c!u SOCB.

Nh�ng n� l�c �� t ng c��ng vi c giám sát ngân hàng v+n �ang $ b��c kh$i �!u. / Vi t Nam, vi c phân b� trách nhi m giám sát gi�a các V�, C�c khác nhau $ Ngân hang Nhà n��c, ��n v� ��ng �!u trong giám sát ngân hàng, là ph�c t�p và c!n có s� ��n gi�n hoá. Các c� ch� th�c thi theo �ó các ngân hàng vi ph�m quy ��nh v� th�n tr,ng và các quy ��nh khác c!n ���c th�t ch�t. Ngoài ra, vi c giám sát b$i Ngân hàng Nhà n��c có th� b� �nh h�$ng b$i ch�c n ng s$ h�u ca Ngân hàng Nhà n��c t�i các SOCBs, theo �ó d��ng nh� c-ng s0 làm xói mòn s� tin c�y v� kh� n ng th�c thi. Nh�ng c�i cách ���c ��a ra trong n m 2001, c-ng ���c ph�n ánh trong trong cp �� gia t ng nhanh chóng ca trung gian tài chính chính th�c $ n��c này. S� tin t�$ng vào h th�ng ngân hàng �ã gia t ng nhanh chóng ���c minh ch�ng b$i t�c �� gia t ng nhanh chóng v� tiên g'i t� 43% GDP n m 2000 lên ��n 56% n m 2005. Ngoài ra, tín d�ng cho kinh t� t� nhân �ã t ng tr�$ng nhanh chóng, t ng thêm 42% qua t�ng n m n m 2004 nh�ng �ã ch�m l�i kho�ng 32% tháng 12/2005, và 25% tháng 2/2006. �i�u này ���c �i kèm v�i s� gia t ng nhanh chóng ca vi c s2n sàng có tín d�ng và các d�ch v� tài chính khác cho phân �o�n th� tr��ng ng��i dân ���c coi là nghèo, ch y�u $ vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, theo m�t s� d� �oán, ��n n m 2003 ch# kho�ng 32% ng��i nghèo có n� t� m�t s� ��nh ch� tài chính (chính th�c, bán chính th�c ca không chính th�c) Trong n m 2003, SBV �ã áp d�ng m�t chi�n l��c c�i cách m�i (bây gi� �ang ���c s'a ��i và m$ r�ng �� ph�n ánh k� ho�ch phát tri�n kinh t� xã h�i ca Chính ph (SEDP) 2006–2010 cho toàn b� ngành ngân hàng và xây d�ng các th� tr��ng v�n. Ngoài ra, m�t l� trình toàn di n cho vi c c�i cách h th�ng ngân hàng ���c ban hành thông qua Quy�t ��nh ca Th t��ng Chính ph 112 ngày 24/5/2006. M�t b��c �i mu ch�t là so�n lai v� c� b�n Lu�t v� các t� ch�c tín d�ng và Lu�t v� SBV. Tuy nhiên, vi c cho phép m$ r�ng ti�p c�n tài tr� cho ng��i nghèo, vai trò liên quan ca các ��nh ch� cho vay theo chính sách trong n�n kinh t�, và các kênh h� tr� tài chính cho ng��i nghèo nh� là h�n h�p an sinh, �ào t�o, tín d�ng ���c tr� cp và m�t m�t là các ch��ng trình khác có s� h� tr� ca nhà n��c và các d�ch v� d�a trên th� tr��ng, �ã nh�n ���c ít s� chú ý h�n trong chi�n l��c c�i cách m�i. Trong l�nh v�c h�i nh�p tài chính toàn c!u, s� c ng th1ng ti�m tàng có th� di"n ra sau khi có vi c m$ c'a th� tr��ng tài chính cho các ��nh ch� tài chính n��c ngoài. Vi c tuân th các tiêu chu&n qu�c t� có th� �i kèm v�i nh�ng n� l�c v� qu�n lý �� ��a các ngân hàng trong n��c và n��c ngoài vào m�t n�n t�ng chung v� m�c �� c�nh tranh bình �1ng. �i�u mu ch�t �� duy trì ngu�n cung tín d�ng và ��m b�o ti�p c�n ��n tín d�ng trên tt c� các ngành và các khu v�c ��a lý. Ngành ngân hàng $ Vi t Nam v+n b� chi ph�i b$i các ngân hàng qu�c doanh, các ngân hàng cung cp h!u h�t các tín d�ng mà các công ty nhà n��c

Page 30: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

30

(SOEs) nh�n ���c. T ng tr�$ng ca khu v�c t� nhân s0 gi�m d!n t!m quan tr,ng ca các công ty nhà n��c trong n�n kinh t� và rt nhi�u công ty nhà n��c �ang ���c t� nhân hoá. Theo �ó, khi ph!n tín d�ng dành cho các công ty nhà n��c gi�m b�t, vi c cung cp các tín d�ng ���c tr� cp c-ng s0 ���c gi�m b�t mà theo �ó gánh n�ng ca tài tr� tr�c ti�p s0 d!n d!n ���c lo�i b) kh)i ngành ngân hàng. Tuy nhiên, n�n kinh t� �ang phát tri�n m�nh ca Vi t Nam ��a ra nh�ng ti�m n ng t ng tr�$ng h�p lý cho ngành ngân hàng theo �ó m�t ph!n quan tr,ng ca tài s�n tài chính ���c gi� ngoài l�nh v�c ngân hàng, vì th� ��a ra c� h�i cho các trung gian tài chính. Ngành này c-ng có l�i t� h� tr� ca chính ph cho h th�ng này nh� ���c ch�ng minh qua vi c rót v�n kho�ng 10,4 nghìn t( ��ng Vi t Nam (VND) (624 tri u USD) vào 5 ngân hàng qu�c doanh trong giai �o�n t� 2 ��n 3 n m. D) Khuôn kh� pháp lý và qu�n lý cho (vic ti�p c�n) t�ng th� v� tài chính Ti�p c�n d�ch v� tài chính ho�c ph�m vi ca h th�ng tài chính �ã tr$ thành m�i quan ng�i chính cho nhi�u nhà ho�ch ��nh chính sách $ các n��c �ang phát tri�n, và $ Vi t Nam �i�u này �ã tr$ thành m�i quan ng�i l�n cho V n phòng Chính ph (VPCP) và Ngân hàng Nhà n��c (NHNN) nh�ng c� quan �ã và �ang tìm ki�m h� tr� qu�c t� cho vi c xây d�ng và tái cu trúc h th�ng tài chính ca Vi t Nam. K� t� khi b�t �!u c�i cách kinh t�, ngoài vi c s'a ��i hi�n pháp th�a nh�n h th�ng kinh t� nhi�u thành ph!n và m�t B� Lu�t Dân s� m�i th�a nh�n quy�n s$ h�u cá nhân, Qu�c h�i �ã thông qua nhi�u lu�t và ngh� ��nh khác �i�u ch#nh ch�c n ng ho�t ��ng ca n�n kinh t� th� tr��ng. Trong l�nh v�c tài chính, Vi t Nam �ã có nh�ng c�i cách sâu s�c s0 ���c ti�p t�c trong nh�ng n m ti�p theo nh� ���c nêu t�i Quy�t ��nh s� 112-2006-QD-TTg ca Chính ph ngày 24/5 liên quan ��n C� ch� phát tri�n ngành Ngân hàng ca Vi t Nam ��n n m 2010 và ��nh h��ng ��n n m 2020. L� trình này ��a ra m�t s� bi n pháp cho vi c phát tri�n h th�ng ngân hàng Vi t Nam trong giai �o�n 5 n m t�i. �ây là m�t l� trình �!y h�a h4n và tham v,ng �� c�i cách h th�ng ngân hàng theo �ó ch�c ch�n s0 có tác ��ng ��n vi c ti�p c�n ��n tài chính. Tuy nhiên, m�c dù �ã có nh�ng n� l�c ca Chính ph, ngành ngân hàng v+n có nh�ng b��c ti�n ch�m ch�p. Nói chung, có s� ��ng thu�n là t� do hoá �ã �ã có nh�ng b��c ti�n tích c�c nh�ng ch�m ch�p. �� sâu ca ngành tài chính $ Vi t Nam là n t��ng và ng��i nghèo có th� ti�p c�n m�t s� d�ch v� tài chính và thu l�i t� vi c t� do hoá lãi sut và tín d�ng có s� ch# ��o t� Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n nông thôn và Ngân hàng Chính sách xã h�i. Hi n t�i $ Vi t Nam, ng��i nghèo s' d�ng d�ch v� tài chính �� mua tài s�n (xe h�i, xe máy, TV, v..v..) �� s'a nhà, gi�i quy�t nh�ng nhu c!u liên t�c ca cu�c s�ng nh� giáo d�c ho�c hôn nhân; nh�ng s� ki n theo mùa nh� nh�ng vi c liên quan ��n mùa v�, h,c phí ho�c l" h�i; và nh�ng vi c kh&n cp nh� �m �au, mt tr�m hay thiên tai. Các ��nh ch� tài chính vi mô và ngân hàng $ Vi t Nam �ã ti�p c�n ��n kho�ng 4 tri u ng��i, m�t t( l �áng k� trong t�ng s� ng��i nghèo. Tuy nhiên, �i�u t�i quan tr,ng là có ���c hi�u

Page 31: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

31

bi�t t�t h�n v� nhu c!u và mong mu�n ca các khách hàng tài chính vi mô �� m$ r�ng và c�i thi n vi c ti�p c�n ��n các d�ch v� tài chính và �i�u này c!n có s� c�i thi n sâu r�ng h�n $ khu v�c t� nhân và v�n h, có th� huy ��ng ���c. Tuy nhiên, ngành tài chính vi mô �ang phát tri�n nhanh chóng v�i vi c nh�ng nhà cho vay vi mô “chuy�n bi�n” thành nh�ng ngân hàng ���c �i�u ti�t và các th�c th� tài chính vi mô theo truy�n th�ng ���c h� tr� b$i s� �óng góp ca các nhà tài tr� b�t �!u b.ng vi c khai phá làm th� nào các ngu�n l�c tài chính có th� ���c huy ��ng $ th� tr��ng v�n, nh�ng �i�u này có th� s0 mt th�i gian.

a) Các quy ��nh pháp lý và qu�n lý ��i vi l�nh v�c ngân hàng

K� t� khi b�t �!u “��i m�i” và �� thúc �&y �!u t� trong n��c và n��c ngoài, Vi t Nam �ã d!n d!n xây d�ng khuôn kh� qu�n lý tài chính và ngân hàng ca mình. M�c dù �ã m�t s� c�i cách �áp �ng vi c gia nh�p WTO, ngành tài chính ngân hàng Vi t Nam v+n ���c ki�m soát khá ch�t ch0. / Vi t Nam, trách nhi m qu�n lý ngành d�ch v� tài chính ���c phân cp xu�ng nhi�u c� quan Chính ph khác nhau. Ngân hàng Nhà n��c qu�n lý ngành tài chính ngân hàng và có trách nhi m v� chính sách ti�n t . B� Tài chính có trách nhi m v� chính sách tài khoá và c-ng qu�n lý ngành b�o hi�m. U( ban Ch�ng khoán nhà n��c (SSC) qu�n lý ngành ch�ng khoán – SSC nguyên th� là ���c thành l�p nh� là m�t th�c th� ��c l�p, nh�ng sau �ó ���c chuy�n v� B� Tài chính theo Ngh� ��nh 66-2004-ND-CP c a Chính ph ngày 19/2/2004. Khi Vi t Nam h�i nh�p sâu h�n vào n�n kinh t� toàn c!u, yêu c!u v� qu�n lý ngành ngân hàng và tái cu trúc các ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh �ã tr$ thành m�t �u tiên cao ���c nêu rõ cho Chính ph. Nh�ng c�i cách trong 12 tháng qua cho thy ��ng l�c cho c�i cách �ang ti�n tri�n. Hi n t�i các ��nh ch� ngân hàng $ Vi t Nam ���c �i�u ch#nh b$i Lu�t các T� ch�c Tín d�ng ngày 12/12/1997 ���c ch#nh s'a b$i Lu�t v� Ch#nh s'a và B� sung Lu�t các T� ch�c tín d�ng ngày 15/6/2004 (có hi u l�c t� ngày 1/10/ 2004). G!n �ây, vào tháng 5/2006, Chính ph Vi t Nam �ã thông qua Quy�t ��nh s� 112-2006-QD-TTg ca Chính ph ngày 24/5 liên quan ��n C� ch� phát tri�n ngành ngân hàng Vi t Nam ��n n m 2010 và ��nh h��ng ��n n m 2020. V� c� b�n, nh�ng c�i cách d� ki�n bao g�m:

• N m 2008, Qu�c h�i s0 xem xét và thông qua m�t Lu�t m�i v� Ngân hàng Nhà n��c, Lu�t v� các T� ch�c tín d�ng và Lu�t v� B�o hi�m ti�n g'i (hi n t�i b�o hi�m ti�n g'i ch# ���c �i�u ch#nh $ cp ngh� ��nh). M�t Lu�t v� Giám sát s� an toàn ca các ho�t ��ng ngân hàng c-ng ���c lên k� ho�ch.

• Các quy ��nh v� ngo�i h�i s0 ���c n�i l)ng �� t� do hoá h�n n�a các giao d�ch vãng lai và các giao d�ch v�n.

• Các quy ��nh v� ti�p c�n th� tr��ng ��i v�i các nhà �!u t� n��c ngoài s0 ���c c�i cách �� �áp �ng cam k�t ca Vi t Nam v�i M�, EU và các ��i tác khác �� m$ c'a th� tr��ng ngân hàng và tài chính (không ch# rõ th�i �i�m).

Hi n t�i Vi t Nam không ph�i là thành viên ca Công ��c v� V�n Basel 1998. Ngân hàng Nhà n��c ch�a bao gi� công b� bt k5 m�t ý ��nh chính th�c nào áp d�ng các nguyên t�c ca Basel II, khuôn kh� m�i �� c�p nh�t các quy ��nh v� t( l an toàn v�n ca Basel I. Các

Page 32: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

32

quy ��nh v� t( l an toàn v�n t�i thi�u trong ho�t ��ng ca các t� ch�c tín d�ng theo Quy�t ��nh 457-2005-QD-NHNN ca Ngân hàng Nhà n��c ngày 19/4/2005.

b) Các quy ��nh pháp lý và qu�n lý ��i vi NBFI, bao g�m c� cho thuê và b�o hi�m

Các d�ch v� tài chính phi ngân hàng t�i Vi t Nam ch�u s� �i�u ch#nh ca Lu�t các t� ch�c tín

d�ng, ban hành ngày 12/ 12/ 1997 và ���c ch#nh s'a b$i Lu�t S'a ��i, B� sung Lu�t các t�

ch�c tín d�ng ngày 15/ 6/ 2004 (có hi u l�c t� ngày 01/ 10/ 2004). Theo �i�u 20.3 ca Lu�t

các t� ch�c tín d�ng (�ã ���c s'a ��i), m�t t� ch�c tín d�ng phi ngân hàng ���c �� c�p

nh� là “m�t t� chc tín d�ng ���c phép tham gia vào m�t s� ho�t ��ng ngân hàng nh� là

công vi�c kinh doanh th��ng xuyên, nh�ng không ���c phép nhn ti�n g"i ngân hàng khi rút

không báo tr��c và cung c�p d�ch v� thanh toán. Các t� chc tín d�ng không ph�i ngân hàng

g�m các công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính và các t� chc tín d�ng không ph�i

ngân hàng khác”.

Tri�n khai Lu�t các t� ch�c tín d�ng, Ngh� ��nh 79-2002-ND-CP ca Chính ph ngày 4/ 10/

2002 v� vi c t� ch�c và ho�t ��ng ca các công ty tài chính quy ��nh vi c thành l�p và ho�t

��ng ca các công ty tài chính t�i Vi t Nam và Ngh� ��nh 16-2001-ND-CP ca Chính ph

ngày 2/ 5/ 2001 v� t� ch�c và ho�t ��ng ca các công ty cho thuê tài chính (���c s'a b.ng

ngh� ��nh 65-2002-ND-CP ngày 19/ 5/ 2005) quy ��nh v� vi c thành l�p và ho�t ��ng ca các

công ty cho thuê tài chính. Th�c hi n Ngh� ��nh 79 v� các công ty tài chính và Ngh� ��nh 16

v� các công ty cho thuê tài chính, Ngân hàng nhà n��c Vi t Nam �ã ban hành quy ��nh v�

vi c m$ và chm d�t ho�t ��ng ca các chi nhánh, v n phòng ��i di n ca các t� ch�c tính

d�ng không ph�i là ngân hàng theo Quy�t ��nh 24-QD-NHNN ngày 7/ 1/ 2003. Quy�t ��nh 24

ch# áp d�ng cho các chi nhánh và v n phòng ��i di n �óng t�i Vi t Nam ca các NBCI ���c

thành l�p t�i Vi t Nam.

Ngh� ��nh 79 quy ��nh vi c thành l�p và ho�t ��ng ca các công ty tài chính t�i Vi t Nam, k�

c� liên doanh và các công ty 100% v�n n��c ngoài mà không phân bi t ph�m vi ho�t ��ng

ca các công ty tài chính trong n��c và �!u t� n��c ngoài. “Công ty tài chính” ���c ��nh

ngh�a là m�t NBFI, s' d�ng v�n ca mình ho�c kêu g,i v�n �� ti�n hành cho vay và �!u t�

và cung cp các d�ch v� t� vn tài chính và ti�n t nh�ng không ���c phép cung cp d�ch v�

thanh toán ho�c nh�n ti�n g'i k5 h�n ít h�n m�t n m. Các ho�t ��ng ngo�i h�i và bao thanh

toán n� (debt factoring) s0 ���c phép th�c hi n trên c� s$ cho phê chu&n ca Ngân hàng

nhà n��c. Các công ty tài chính ���c Ngân hàng nhà n��c cp phép trong vòng 50 n m

(���c gia h�n cho 50 n m ti�p theo). Ngh� ��nh 79 c-ng quy ��nh vi c b�t �!u ho�t ��ng (cho

phép trong vòng 12 tháng ca giy phép), vi c thi�t l�p các chi nhánh và công ty con, các

ho�t ��ng g,i v�n và tín t�ng. Các công ty tài chính ph�i �áp �ng các yêu c!u b�t bu�c v� d�

tr� ri ro, gi�i h�n th�n tr,ng, báo cáo và �i�u tra nh� ���c áp d�ng v�i các t� ch�c tín d�ng

khác. Thông t� 06-2002-TT-NHNN c a Ngân hàng nhà n��c Vi�t Nam, ngày 23/ 12/ 2002

Page 33: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

33

quy ��nh h��ng d+n v� m�t lo�t vn �� liên quan ��n t� ch�c và ho�t ��ng ca công ty tài

chính.

Ngh� ��nh 16 (���c s"a ��i b#ng ngh� ��nh 65) quy ��nh vi c thành l�p và ho�t ��ng ca các

công ty cho thuê tài chính t�i Vi t Nam, k� c� các công ty cho thuê tài chính liên doanh và

100% v�n �!u t� n��c ngoài. “Cho thuê tài chính” ���c ��nh ngh�a là các ho�t ��ng tín d�ng

trung và dài h�n ���c th�c hi n trên c� s$ h�p ��ng cho thuê tài chính gi�a bên cho thuê

h�p ��ng ($ �ây là t� ch�c tín d�ng) và bên thuê. Các công ty cho thuê tài chính ���c phép

th�c hi n các giao d�ch cho thuê tài chính b.ng ��ng ngo�i t theo Công v!n s� 18-NHNN-

CSTT ngày 7/ 1/ 2003.

Các quy ��nh v� t� ch�c và ho�t ��ng ca Ban Qu�n lý, Ban Ki�m soát và T�ng giám ��c

ca các t� ch�c tài chính không ph�i là ngân hàng ���c ban hành theo Quy�t ��nh s� 516-

2003-Q�-NHNN ca Ngân hàng nhà n��c, ngày 26/ 5/ 2003. Các quy ��nh này áp d�ng cho:

a) NBFI thu�c các t� ch�c tín d�ng và công ty tài chính thu�c T�p �oàn nhà n��c, n�i

mà nh�ng NBFI này có riêng ban qu�n lý và ban ki�m soát (g,i chung là NBFI ph�

thu�c); và

b) NBFI liên doanh và 100% v�n s$ h�u n��c ngoài (g,i chung là NBFI có nhân t�

n��c ngoài). Quy�t ��nh 516 không áp d�ng cho công ty NBFI c� ph!n ho�c các

công ty con ca NBFI không có riêng ban qu�n lý và ban ki�m soát.

Liên quan ��n b�o hi�m, công nghi p b�o hi�m ca Vi t Nam ���c �i�u ch#nh b�i Lut Kinh

doanh b�o hi�m ngày 9/ 12/ 2000 (có hi�u l�c t$ 1/ 4/ 2001), tri�n khai Ngh� ��nh 42-2001-

ND-CP c a Chính ph ngày 1/08/2004 và Thông t� 98-2004-TT-BTC c a B� Tài chính ngày

19/10/2004 và Ngh� ��nh 43-2001-ND-CP c a Chính ph ngày 1/ 8/ 2001 và Thông t� 99-

2004-TTBTC c a B� Tài chính, ngày 19/ 10/ 2004 v� c� ch� tài chính áp d�ng cho nhà b�o

hi�m và môi gi�i b�o hi�m.

Theo Lut b�o hi�m, các hình th�c ca công ty b�o hi�m là s$ h�u Nhà n��c, c� ph!n, góp

chung và �!u t� n��c ngoài. �� ���c B� Tài chính cp phép, tt c� các nhà kinh doanh b�o

hi�m (�!u t� n��c ngoài ho�c trong n��c) ph�i:

1) có v�n �i�u l �ã n�p không ít h�n m�c v�n pháp ��nh ���c quy ��nh theo pháp lu�t

(ngh�a là ít nht 10 tri u USD);

2) có cán b� qu�n lý � n ng l�c và kinh nghi m; và

3) có k� ho�ch 5 n m �!u, chi ti�t hoá l�i ích kinh t� t� vi c ti�n hành kinh doanh m�i.

Danh m�c các s�n ph&m b�o hi�m s0 ��a ra ���c quy ��nh ch�t ch0 theo Thông t� 98 tháng

1/ 2005. C� ch� tài chính có th� áp d�ng cho kinh doanh b�o hi�m ���c quy ��nh b$i Ngh�

Page 34: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

34

��nh 43-2001-ND-CP c a Chính ph ngày 01/ 8/ 2001 và Thông t� 99-2004-TT-BTC c a B�

Tài chính ngày 19/ 10/2004. Thông t� 99 có nhi�u c�i cách thích h�p v�i thông l th� tr��ng

qu�c t�, k� c� liên quan ��n vi c thi�t l�p d� tr� b�o hi�m và nhà kinh donah b�o hi�m ph�i

công b� thông tin ��n công chúng và ng��i mua b�o hi�m.

c) Quy ��nh Qu�n lý và Pháp lý ��i vi H�p tác xã

D��i h th�ng kinh t� t�p trung bao cp, m,i n� l�c h��ng ��n vi c t�o ra các h�p tác xã rt

l�n vì ���c cho là ��ng l�c ca phát tri�n, ti�n b� và xã h�i hoá l�n h�n. Sau ��i M�i, các

h�p tác xã nông nghi p c- �ã ph�i c�i t� hoàn toàn v� t� ch�c và ho�t ��ng kinh doanh ��

t�n t�i trong n�n kinh t� th� tr��ng t� do hoá. Tuy nhiên, sau s� s�p �� ca các h�p tác xã

tín d�ng nông thôn vào �!u nh�ng n m 1990, m,i ng��i nhanh chónh nh�n ra r.ng các

SOCB l�n h�n �ã không th� lp ch� tr�ng trong l�nh v�c tài chính nông thôn. Do �ó, n m

1993 Chính ph Vi t Nam �ã quy�t ��nh thành l�p h th�ng h�p tác tín d�ng và ti�t ki m

nông thôn ���c c�i t� theo Quy�t ��nh ca Th�ng ��c Ngân hàng nhà n��c Vi t Nam v� vi c

ban hành quy ��nh v� t� ch�c và ho�t ��ng Qu� Tín d�ng nhân dân. �i�u 1 ca Lu�t này quy

��nh r.ng “Qu% tín d�ng nhân dân (t$ �ây ���c g&i là các qu% tín d�ng) là các t� chc tín

d�ng d��i hình thc h�p tác xã mà thành viên là pháp nhân, th� nhân. Các qu% này th�c hi�n

giao d�ch tín d�ng, ho�t ��ng ti�n t� và d�ch v� ngân hàng �� giúp � thành viên phát tri�n

s�n xu�t, th��ng m�i và mc s�ng trên c� s� giúp � l'n nhau và cùng có l�i”.

M�t trong nh�ng m�c tiêu quan tr,ng nht là nhu c!u ph�c h�i lòng tin ca công chúng v�i

h th�ng tài chính nông thôn chính th�c. Do �ó, thu�t ng� “h�p tác xã” �ã c� ý ���c ��a ra

kh)i tên ca t� ch�c tài chính m�i thi�t l�p này và ���c g,i là Qu� tín d�ng nhân dân (PCF).

Các Liên �oàn tín d�ng này là các h�p tác xã tín d�ng và ti�t ki m m�c �� c�ng ��ng, c�m

h�ng t� mô hình Desjardins (Canada). Huy ��ng ti�t ki m ��a ph��ng và cung cp các d�ch

v� tín d�ng là ch�c n ng chính ca Qu�. M�c tiêu dài h�n ca PCF là cho toàn b� h th�ng

t�n t�i ���c xét v� m�t kinh t� và c�nh tranh v�i các ngân hàng th��ng m�i. CCF, t� ch�c $

�#nh, ���c thành l�p vào tháng 8/1995. Trong khi tt c� các ��n v� ��c l�p v� m�t pháp lý và

th�c hi n ho�t ��ng k� toán ca mình riêng bi t, các t� ch�c này k�t n�i v�i nhau.

Gi�ng nh� ��ng thái h�p tác nói chung, các h�p tác xã tín d�ng và ti�t ki m ho�t ��ng theo 3

nguyên t�c chính là t� l�c, t� qu�n lý và t� ch�u trách nhi m. T� l�c có ngh�a là m,i ng��i

tham gia t� ch�c, kêu g,i các ph��ng ti n t�i chính �� ti�n hành h�p tác và ���c chu&n b�

�� giúp �3 l+n nhau. T� qu�n lý có ngh�a là các thành viên t� ch�c các �i�u ki n bên trong

ca t� ch�c h�p tác (“dân ch n�i b�”). Do �ó, h�p tác xã không ph�i nh�n l nh t� bên th� 3.

T� ch�u trách nhi m có ngh�a là b�n thân các thành viên viên ch�u trách nhi m vi c thành l�p

và ��m b�o các doanh nghi p h�p tác xã v�i ��i tác �� thi�t l�p lòng tin trong ��i s�ng kinh

t�. Các nguyên t�c này ���c th� hi n trong Lu�t H�p tác xã ca Vi t Nam, có hi u l�c t� 1/

Page 35: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

35

1/ 1997. Lu�t này quy ��nh h�p tác xã nh� sau: “h�p tác xã có ngh�a là m�t th�c th� kinh t�

t� ki�m soát ���c thi�t lp b�i nh�ng công nhân viên có cùng nhu c�u và l�i ích và �óng góp

v�n ho�c lao ��ng t� nguy�n theo quy ��nh c a lut pháp �� t!ng c��ng sc m�nh tp th�

và c a t$ng thành viên vì m�c �ích h( tr� l'n nhau �� ti�n hành kinh doanh, s�n xu�t, cung

c�p d�ch v� m�t cách hi�u qu� h�n và c�i thi�n tiêu chu�n s�ng, �óng góp vào s� phát tri�n

kinh t�, xã h�i c a ��t n��c”.

V� c� b�n, PCF g�m nh�ng cá nhân t� nguy n tham gia m�t nhóm xã h�i (“t� ch�c h�p tác

xã”). ��ng th�i, h�p tác xã ��i di n c� s$ kinh doanh ph�i ���c � ng ký �� tham gia ��i

s�ng kinh t�. H�n n�a, có hai nc liên h gi�a thành viên và h�p tác xã. M�t m�t, m�t thành

viên là c� �ông và do �ó là ��ng ch s$ h�u ca doanh nghi p h�p tác xã. M�t khác, m�t

thành viên là khách hàng ca h�p tác xã �� h�$ng l�i t� t� ch�c.

Trong khi các quy ��nh và quy t�c ca tt c� các d�ng t� ch�c h�p tác xã ���c ho�ch ��nh

trong các lu�t h�p tác xã qu�c gia và ���c chi ti�t hoá trong các quy ch� d��i lu�t ca t�ng

t� ch�c. Ngoài ra, các h�p tác xã tín d�ng và ti�t ki m luôn ch�u s� giám sát ca Ngân hàng

nhà n��c Vi t Nam. Nói chung, các h�p tác xã này ���c phân lo�i nh� là t� ch�c tài chính

ho�c ngân hàng, ��c bi t là n�u t� ch�c th�c ki n kinh doanh v�i bên ngoài. Do �ó, các h�p

tác xã tín d�ng và ti�t ki m không ch# theo quy ��nh theo Lu�t h�p tác xã mà còn ch�u s� �i�u

ch#nh ca Lu�t ngân hàng.

Nói chung, PCF có v* nh� có m�t vài l�i th� so v�i các ngân hàng th��ng m�i trong vi c

c�nh tranh giành khách hàng khi cung cp tín d�ng. M�c dù s� �ánh giá ri ro tín d�ng ca

các h�p tác xã tín d�ng và ti�t ki m không nên khác bi t v�i th t�c ca các ngân hàng khác,

tính liêm tr�c ca bên n�p h� s� xin tín d�ng và s� kh� thi v� m�t kinh t� ca �� xut �!u t�

���c xem nh� là nh�ng nhân t� quan tr,ng h�n vi c ký qu�. Các ngân hàng ch y�u nhìn

vào gía tr� ca ký qu� tr��c khi quy�t ��nh v� tín d�ng. �i�u này t ng c��ng hi n tr�ng ch

s$ h�u tài s�n th�c và phân ph�i thu nh�p và th�m chí có th� gia t ng vi c phân ph�i không

công b.ng.

d) Pháp lý, Chính sách và Quy ��nh ��i vi MO và NGO

C�m t� “t� ch�c phi chính ph” ���c s' d�ng chính th�c l!n �!u tiên trong Lu�t T� ch�c

Chính ph (1992) và bây gi� ���c s' d�ng $ trong m�t s� quy ��nh, tuy nhiên v+n không có

��nh ngh�a chính th�c v� NGO là gì. Tuy nhiên, Vi t Nam có các t� ch�c c-ng t��ng t� nh�

nh�ng cái mà các n��c khác g,i là NGO, ��c bi t trong l�nh v�c nhân ��o và nhân quy�n.

Trên th�c t�, n m 1992, Hi�n pháp ca Vi t Nam quy ��nh t�i �i�u 69 r.ng “công dân có

quy�n t� do ngôn lun, t� do báo chí và quy�n thông tin, h�i h&p, bi�u tình và t� chc các

hi�p h�i theo lut c a nhà n��c”.

Page 36: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

36

Bên c�nh �ó, Vi t Nam, n��c dân lu�t xã h�i ch ngh�a có hai hình th�c t� ch�c phi l�i

nhu�n ���c pháp lu�t th�a nh�n (NPO) theo Lu�t Dân s�. Hình th�c �!u tiên có th� thy t�i

�i�u 110.1.d “Các t� chc xã h�i và các t� chc ngh� nghi�p xã h�i” v� b�n cht là các hi p

h�i. C-ng t�i �i�u 114 ca Lu�t dân s� quy ��nh “Các t� chc ngh� nghi�p xã h�i và t� chc

xã h�i có th� ���c các c� quan có th�m quy�n nhà n��c thi�t lp và phê chu�n hi�n ch��ng,

�i�u l�. Tài s�n c a nh�ng t� chc nh� vy có th� g�m các ngu�n �óng góp t� nguy�n và phí

t$ h�i viên c)ng nh� t$ các t� chc và cá nhân khác. M�c �ích c a nh�ng t� chc nh� vy là

�� �áp ng nhu c�u chung và m�c �ích c a thành viên c a h&. Nh�ng t� chc nh� vy s* có

��a v� pháp nhân trong quan h� dân s�.”.

Các hi p h�i không c!n ���c thi�t l�p vì l�i ích công m�c dù các t� ch�c này th��ng ���c

thi�t l�p nh� v�y (ví d�, m�t hi p h�i bác s� cung cp d�ch v� y t� t�i c�ng ��ng nghèo). M�c

dù Lu�t Dân s� không gi�i quy�t rõ ràng vn �� trên, Ngh� ��nh 88 quy ��nh r.ng các hi p h�i

có th� ���c thi�t l�p vì m�c �ích �óng góp vào s� phát tri�n kinh t� xã h�i ca �t n��c

(�i�u 2). Các hi p h�i tham gia các ho�t ��ng theo nh�ng m�c tiêu nh� v�y có th� g�n k�t

v�i nhi m v� ca Chính ph và ���c Ngân sách Nhà n��c h� tr� theo ch# th� ca Th t��ng

Chính ph (�i�u 4.2). Vì quá trình thành l�p m�t hi p h�i ���c yêu c!u m�t cách ph�c t�p,

có v* nh� trong th�c t� nhi�u t� ch�c th�c hi n m�c �ích l�i ích công có liên quan ch�t ch0

v�i m�c tiêu phát tri�n ca Nhà n��c. Nói chung, các hi p h�i khác ���c �� c�p t�i Lu�t dân

s� và các quy ��nh (ch1ng h�n nh� câu l�c b�, hi p h�i ngh� nghi p) có xu h��ng không

���c thành l�p vì l�i ích công. Do �ó, t� ch�c “ngh� nghi p xã h�i” ���c tài tr� và có liên h

ch�t ch0 v�i c� cu chính tr� và nhà n��c.

Hình th�c th� 2 ca NPO ���c thy t�i �i�u 110.1.e) nh� là “qu% t$ thi�n và xã h�i” v� b�n

cht là m�t qu� tài tr�. D�ng t� ch�c này nêu rõ t�i �i�u 115 ca B� Lu�t Dân s� “Các qu% t$

thi�n và xã h�i có th� ���c thành lp và các c� quan có th�m quy�n c a nhà n��c phê

chu�n �i�u l�, hi�n ch��ng. Nh�ng qu% nh� vy ho�t ��ng vì m�c �ích t!ng c��ng các ho�t

��ng nhân ��o, xã h�i, t$ thi�n, khoa h&c và v!n hoá phi l�i nhun. Nh�ng qu% nh� vy s*

có ��a v� pháp nhân trong quan h� dân s�. Tài s�n c a qu% t$ thi�n và xã h�i s* ���c qu�n

lý, s" d�ng và nh��ng l�i theo quy ��nh c a lut và tôn ch+ hành ��ng c a các qu% nh� ���c

quy ��nh t�i hi�n ch��ng, �i�u l�. Các qu% t$ thi�n và xã h�i s* ch+ ti�n hành các ho�t ��ng

���c quy ��nh t�i �i�u l�, hi�n ch��ng ���c c� quan có th�m quy�n c a nhà n��c phê

chu�n và ch+ trong ph�m vi tài s�n c a qu% và s* ch�u trách nhi�m dân s� trong vi�c s" d�ng

tài s�n này”.

M�c dù v�y, các t� ch�c này ���c xác ��nh d��i nhi�u tên ph�c t�p, hai hình th�c này

t��ng ���ng v�i các hình th�c c� b�n theo lu�t dân s� v� hi p h�i và qu�. Lu�t dân s� và

hai ngh� ��nh Chính ph là các quy ��nh chính qu�n lý NPO t�i Vi t Nam. Lu�t dân s� có m�t

Page 37: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

37

s� �i�u qu�n lý khung pháp lý cho NPO. Hai ngh� ��nh này, m�t t� n m 1999 và m�t t� n m

2003, quy ��nh chi ti�t c� cu và qu�n lý NPO.

Liên quan ��n ��n NGO n��c ngoài và �� t�o �i�u ki n thu�n l�i cho vi c thi�t l�p t�i Vi t

Nam và khuôn kh� pháp lý, Th t��ng Chính ph �ã ban hành ngày 24/ 5/ 1996 Quy�t ��nh

s� 339/TTg v� vi c thi�t l�p U( ban các vn �� NGO24 và Quy�t ��nh 340/TTg v� vi c ban

hành Quy ��nh v� Ho�t ��ng ca các NGO n��c ngoài t�i Vi t Nam. �ây là khung pháp lý

�!u tiên qu�n lý ho�t ��ng ca các NGO n��c ngoài t�i Vi t Nam. Nh� ���c quy ��nh t�i các

Quy ��nh này, NGO n��c ngoài ���c phép ti�n hành h� tr� phát tri�n và ho�t ��ng nhân ��o

t�i Vi t Nam không vì l�i nhu�n ho�c các m�c �ích khác và ph�i � ng ký xin phép v�i Chính

ph Vi t Nam

Các NGO n��c ngoài ho�t ��ng t�i Vi t Nam ph�i tuân th ph�m vi và l�nh v�c ho�t ��ng

���c quy ��nh t�i các giy phép ���c cp. Tr�$ng ��i di n ca V n phòng ��i di n ho�c

tr�$ng v n phòng d� án ho�c ng��i có th&m quy�n ��i di n ho�t ��ng ca NGO n��c ngoài

t�i Vi t Nam ph�i ch�u trách nhi m v� tt c� các ho�t ��ng ca NGO t�i Vi t Nam. Ng��i

���c NGO u( quy�n là ��i di n ho�c tr�$ng v n phòng d� án 3 tháng m�t l!n và tr�$ng ��i

di n 6 tháng m�t l!n ph�i báo cáo b.ng v n b�n ��n U( ban ph� trách ho�t ��ng ca NGO

t�i Vi t Nam và báo cáo và cung cp v n b�n ho�c gi�i trình v�i U( ban v� các vn �� liên

quan ��n ho�t ��ng ca NGO bt c� khi nào ���c yêu c!u. Các vn �� khác liên quan ��n

ho�t ��ng ca NGO n��c ngoài t�i Vi t Nam không ���c �� c�p trong các quy ��nh này ch�u

s� �i�u ch#nh ca các lu�t và quy ��nh hi n hành ca Vi t Nam. Do �ó, NGO n��c ngoài ch�u

s� �i�u ch#nh ca nhi�u quy ��nh khác v�i quy ��nh áp d�ng cho NGO trong n��c.

Cu�i cùng, các t� chc qu�n chúng Vi t Nam (là t� ch�c ��ng) ���c thi�t l�p theo quy ��nh

riêng. Các t� ch�c này ���c cho là “m�t ph!n ca h th�ng chính tr� ca n��c CH XHCN

Vi t Nam” (Lu�t M�t tr�n t� qu�c Vi t Nam n m 1999) và do �ó không b� �ánh thu�. Ví d�

nh� H�i nông dân Vi t Nam và H�i ph� n� Vi t Nam.

Vi t Nam có nhi�u t� ch�c qu!n chúng nh� T�ng Liên �oàn Lao ��ng, �oàn thanh niên

C�ng s�n H� Chí Minh, H�i Ph� n�, H�i Nông dân, và H�i c�u chi�n binh. Tt c� các t� ch�c

nhân dân này t�p h�p trong m�t tr�n t� qu�c, m�t liên minh r�ng l�n và liên �oàn t� nguy n

ca các t� ch�c chính tr� xã h�i, ��i di n các t!ng l�p xã h�i khác nhau, nhóm dân t�c và tôn

giáo. M�t tr�n và các t� ch�c tr�c thu�c cu thành m�t l�c l��ng xã h�i, chính tr� vì s�c

m�nh dân t�c, m�t �i�m ��n �� th�ng nht hành ��ng ca các t!ng l�p nhân dân, �u tranh

th�c hi n dân ch và phát tri�n xã h�i, v n hóa và kinh t�.

24 .y ban v# các v�n �# NGO sau �ó b� gi�i th� theo Quy�t ��nh s� 79 /TTg ngày 6/7/2000 ca Th t��ng Chính ph và m�t U( ban v� các vn �� NGO n��c ngoài ���c thành l�p theo Quy�t ��nh s� 59/2001/QD-TTg ngày 24/4/2001

Page 38: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

38

e) Quy ��nh qu�n lý và pháp lý ��i vi doanh nghip

M�t trong nh�ng khía c�nh quan tr,ng nht ca c�i cách kinh t� t�i Vi t Nam là s� khuy�n

khích �!u t� t� nhân trong n��c và n��c ngoài. Lu�t Công ty, Lu�t doanh nghi p t� nhân,

Lu�t khuy�n khích �!u t� trong n��c và ��c bi t là Lu�t doanh nghi p (thay th� Lu�t Công ty

và Lu�t Doanh nghi p t� nhân và ���c xem là t� do nht) có �nh h�$ng m�nh ��n s� phát

tri�n ca khu v�c t� nhân t�i Vi t Nam.

S� phát tri�n ca các lu�t này theo t�ng giai �o�n sau m�t s� n m ��i m�i và h�i nh�p toàn

di n vào kinh t� th� gi�i, lu�t pháp ca Vi t Nam v� doanh nghi p có m�t s� d�ng doanh

nghi p �� nhà �!u t� l�a ch,n. Các d�ng doanh nghi p này là:

• doanh nghi p nhà n��c;

• các d�ng công ty khác nhau (công ty c� ph!n, trách nhi m h�u h�n m�t thành viên,

trách nhi m h�u h�n t� 2 thành viên, ��i tác);

• doanh nghi p t� nhân

• doanh nghi p có v�n �!u t� n��c ngoài (doanh nghi p liên doanh, doanh nghi p

100% v�n n��c ngoài).

Ngoài nh�ng d�ng doanh nghi p k� trên, còn có các h�p tác xã h�n h�p c-ng cu thành m�t

d�ng doanh nghi p theo ho�t ��ng. Hi n t�i, s� phân lo�i các d�ng doanh nghi p �� xác

��nh lu�t liên quan áp d�ng ���c c n c� ch y�u trên tiêu chí ca ch doanh nghi p. ��i v�i

các d�ng doanh nghi p khác nhau, và ��n tháng 6/ 2006, có m�t vài lu�t nh�:

• N m 2003 v� lu�t doanh nghi p nhà n��c, quy ��nh cho doanh nghi p nhà n��c.

• Lu�t doanh nghi p 1999, gi�i quy�t vn �� ca các công ty có các hình th�c khác

nhau và doanh nghi p t� nhân.

• Lu�t �!u t� n��c ngoài t�i Vi t Nam n m 2000, �� c�p v� doanh nghi p có v�n �!u

t� n��c ngoài.

• Lu�t h�p tác xã 2003, gi�i quy�t các vn �� ca H�p tác xã.

V�i tiêu chí ch s$ h�u, các lu�t này �ã thi�t l�p các quy ch� khác nhau cho các d�ng doanh

nghi p khác nhau. Lu�t doanh nghi p m�i (Lut 60-2005-QH 11 v� doanh nghi�p), có hi u

l�c t� 01/ 7/ 2006 nh.m áp d�ng m�t cách công b.ng gi�a doanh nghi p trong n��c và

doanh nghi p có v�n �!u t� n��c ngoài. Tr��c khi có c�i cách này, các doanh nghi p trong

n��c ���c �i�u ch#nh theo Lu�t doanh nghi p n m 1999 trong khi các yêu c!u qu�n tr�

doanh nghi p cho doanh nghi p có v�n �!u t� n��c ngoài ���c xây d�ng theo Lu�t �!u t�

n��c ngoài t�i Vi t Nam. Lut doanh nghi�p m�i s0 quy ��nh hình th�c và th t�c thành l�p,

t� ch�c và qu�n lý, và gi�i th� doanh nghi p thu�c tt c� các thành ph!n kinh t�.

Page 39: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

39

V�i vi c thông qua Lu�t doanh nghi p, c� doanh nghi p trong n��c và doanh nghi p có v�n

�!u t� n��c ngoài v� lý thuy�t s0 là ��i t��ng �i�u ch#nh ca m�t h th�ng qu�n lý doanh

nghi p th�ng nht. Tuy nhiên, Lu�t doanh nghi p cho các doanh nghi p có v�n �!u t� n��c

ngoài l�a ch,n ho�c � ng ký l�i và chuy�n ��i sang hình th�c doanh nghi p ���c qu�n lý

theo Lu�t doanh nghi p ho�c không � ng ký l�i và ti�p t�c “kinh doanh theo ph�m vi kinh

doanh v�i th�i h�n nh� ���c quy ��nh t�i giy phép �!u t�” và ti�p t�c “h�$ng nh�ng �u �ãi

�!u t� phù h�p v�i quy ��nh ca Chính ph”. Ho�t ��ng ��c bi t này trong m�t vài quy ��nh

quá �� ca Lu�t �!u t� và Lu�t doanh nghi p có ngh�a r.ng trên th�c t� Vi t Nam v+n s0 có

hai h th�ng qu�n lý công ty sau ngày 01/ 7/ 2006. Trong bt c� tr��ng h�p nào, ch# có m�t

giai �o�n m$ 2 n m �� có quy�t ��nh.

C-ng t� 0/ 7/ 2006, Lut �âu t� chung (Lut 59-2005-QH 11 v� ��u t�) s0 �i�u ch#nh c� �!u

t� trong n��c và �!u t� n��c ngoài. Lut ��u t� s0 quy ��nh các bi n pháp ��m b�o �!u t�,

các l�nh v�c �!u t� và vùng ���c khuy�n khích �!u t�, th t�c �!u t� và các bi n pháp

khuy�n khích �!u t� s0 ���c áp d�ng cho các nhà �!u t� trong n��c và n��c ngoài.

Theo lu�t kép m�i, nhà �!u t� tr�c ti�p n��c ngoài ���c phép thành l�p doanh nghi p theo

bt c� hình th�c nào theo Lut doanh nghi�p, t�c là công ty trách nhi m h�u h�n, công ty c�

ph!n, ��i tác ho�c doanh nghi p t� nhân (ngo�i tr� khi lu�t h�n ch� hình th�c thành l�p

trong m�t s� l�nh v�c ��c bi t). Nh�ng doanh nghi p nh� v�y có th� t�n t�i v�nh vi"n (nh�ng

d� án h, �!u t� v+n ch�u gi�i h�n th�i gian nh� ���c quy ��nh trong giy phép �!u t�). Hi n

nay, các doanh nghi p có v�n �!u t� n��c ngoài (FIE) g�m các doanh nghi p liên doanh

(JVE), doanh nghi p 100% v�n n��c ngoài là m�t hình th�c doanh nghi p “��c bi t” v�i Lut

��u t� n��c ngoài t�i Vi t Nam khi nhà �!u t� s$ h�u “�óng góp v�n” không ph�i c� ph!n,

có th�i h�n giy phép nht ��nh và là ��i t��ng �i�u ch#nh ca “lu�t công ty” riêng h�n là áp

d�ng cho doanh nghi p Vi t Nam.

f) ��i tho�i chính sách v� tài chính vi mô: Ngh� ��nh 28

Tháng 3/ 2005, Chính ph Vi t Nam �ã ban hành Ngh� ��nh 28- 28/2005N�-CP �� �i�u ch#nh

t� ch�c và ho�t ��ng ca các t� ch�c tài chính vi mô. Ngh� ��nh này cho các t� ch�c tài

chính vi mô (hi n �ang ho�t ��ng bán chính th�c) 2 n m �� chuy�n ��i thành các t� ch�c tài

chính vi mô ���c qu�n lý, thu hút v�n c!n thi�t và áp d�ng quy ��nh m�i ��i v�i các ho�t

��ng ca h,. Ngh� ��nh này ���c xem là m�t b��c ti�n tích c�c h��ng ��n h�i nh�p ngành

ngh� còn manh mún này ca �t n��c, t ng c��ng n ng l�c ��nh ch�, t�o �i�u ki n thu�n l�i

cho vi c ti�p c�n ca t� ch�c ��n các qu� th��ng m�i và khuy�n khích vi c l�a ch,n các

thông l t�t ���c qu�c t� công nh�n. Tuy nhiên, ngh� ��nh này nêu lên m�t s� quan ng�i trên

th� tr��ng khi tín d�ng ���c tr� cp và vi c ki�m soát lãi sut trên th�c t� v+n còn rt ph�

bi�n, ��c bi t t�i ngành tài chính vi mô. Bên c�nh �ó, s� y�u kém v� th� ch� ca nhi�u MFP

Page 40: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

40

bán chính th�c và n ng l�c h�n ch� ca Ngân hàng Nhà n��c �� th�c thi Ngh� ��nh v+n còn

là m�t trong nh�ng thách th�c l�n nht c!n ���c gi�i quy�t.

C-ng c!n nhn m�nh ��n khía c�nh ch y�u ca Ngh� ��nh 28 ���c tóm t�t nh� sau:

• Ch# NGO Vi t Nam, các t� ch�c xã h�i, chính tr� xã h�i, các qu� t� thi n và các qu�

xã h�i � tiêu chu&n �� xin ngân hàng trung ��ng cp phép.

• T� ch�c n�p ��n ph�i nh�n ���c s� thông qua tr��c �ó ca U( ban nhân dân cp

thành ph� và ��a ph��ng, các c� quan ch y�u ca Chính ph.

• M�c v�n t�i thi�u ��i v�i nh�ng MFI không th� chp nh�n ti�t ki m t� nguy n là 500

tri u VND (kho�ng 32.000 USD).

• M�c v�n t�i thi�u ��i v�i nh�ng MFI có th� chp nh�n ti�t ki m t� nguy n là 5 t(

VND (kho�ng 320.000 USD).

• MFI ph�i có kinh nghi m v�i ti�t ki m b�t bu�c và báo cáo tài chính ���c ki�m toán

cho ba n m g!n nht �� xin cp phép nh� là t� ch�c MFI nh�n ti�n g'i.

• Ban qu�n lý, u( ban ki�m toán và các giám ��c �i�u hành ca MFI ph�i ���c Ngân

hàng nhà n��c phê chu&n.

C n c� trên các yêu c!u này, Ngh� ��nh 28 t�o ra m�t s� thách th�c cho các nhà cung cp tài

chính vi mô. Các thách th�c và h�n ch� này s0 ���c �� c�p ��n trong ch��ng 7 ca T�p I

và m�t s� l�a ch,n ���c khuy�n ngh� s0 ���c th' nghi m t�i T�p II.

Ngoài các h�n ch� có th� phát hi n ngay trong Ngh� ��nh 28, các h�n ch� khác �òi h)i vi c

can thi p pháp lý �� t ng c��ng tài chính vi mô t�i Vi t Nam g�m:

1. Nhu c!u cp thi�t �� t�o ra và duy trì c� s$ d� li u thông tin c�p nh�t và liên t�c v�

tt c� các t� ch�c tài chính ph�c v� th� tr��ng k� c� cht l��ng tài s�n, ph�m vi, các

ngu�n qu� và phân �o�n th� tr��ng �� c�i thi n qu�n lý ri ro.

2. Vi c thi�u h th�ng tham chi�u tín d�ng (v n phòng) v�i ít nht h th�ng � ng ký cho

vay m�c ��nh ho�c c� ch� �ánh giá khách hàng v� ti�m tàng c-ng làm t ng ri ro ca

vi c n� quá nhi�u và do �ó không phát hi n ���c ri ro ca danh m�c �!u t� t�i th�

tr��ng ho�t ��ng t�t.

3. S� x�p h�ng th��ng xuyên các MFP/MFI l�n và trung bình (chính th�c và bán chính

th�c) c-ng c�i thi n lòng tin và hi�u bi�t th� tr��ng tài chính trong ngành này.

V�i quy ��nh khuy�n khích và ��a v� pháp lý rõ ràng, MFI �ang chuy�n ��i ch�c s0 t ng

c��ng n ng l�c l�n h�n �� sánh vai v�i các qu� th��ng m�i, ti�p thu kinh nghi m qu�c t�,

t ng c��ng n� l�c �� ho�t ��ng chuyên nghi p h�n. Tuân th các quy ��nh m�i s0 ch�c

Page 41: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

41

ch�n s0 làm phát sinh chi phí và phát tri�n c� s$ và các qu� khác có th� �óng vai trò t ng

c��ng kh� n ng th� ch� ca MFI ���c chuy�n ��i. Và s� giám sát �!y � ca Ngân hàng

Nhà n��c c-ng s0 giúp các t� ch�c này. Trong t��ng lai, MFI s0 c!n �!u t� nhi�u h�n vào

�ào t�o nhân viên và qu�n lý và phát tri�n h th�ng thông tin qu�n lý và k� toán nh� các quy

��nh b� sung yêu c!u MFI ph�i tuân th các tiêu chu&n báo cáo m�i ca Ngân hàng Nhà

n��c.

Page 42: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

42

5. Th� tr��ng tài chính vi mô t�i Vit Nam A) Khách hàng c�a Tài chính vi mô

Ng��i nghèo, ��c bi t là ph� n� có th� góp ph!n vào vi c t�o ra s� th�nh v��ng và c�i thi n

cht l��ng cu�c s�ng ca mình n�u h, b�t �!u, duy trì và phát tri�n kinh doanh nh), t ng

n ng sut ca �t canh tác ho�c h, có th� ti�p c�n các công vi c m�i và n ng sut h�n. Khi

ng��i nghèo không tham gia vào vi c t� t�o ra công vi c ho�c tìm cách tuy�n d�ng ng��i

khác, n�n kinh t� s0 lãng phí ngu�n nhân l�c và Chính ph ph�i chi nhi�u trong vi c h� tr�

ng��i nghèo và b� ph� thu�c. Nh�ng ng��i nghèo th��ng thi�u n ng l�c c!n thi�t �� tr$ nên

��c l�p v� m�t kinh t� và h, không th� ti�p c�n �!y � ��n các ngu�n l�c xã h�i có th� giúp

�� ��t ���c các m�c tiêu này. Ng��i nghèo th��ng không ���c �ào t�o nhi�u, thi�u kinh

nghi m kinh doanh, s�c kho* y�u, ph�i lo cho m�t gia �ình l�n mà h, khó có th� lo l�ng

���c, b� cô l�p trong làng quê ho�c khu v�c ven �ô ho�c b� phân bi t ��i x' vì tôn giáo, s�c

t�c ho�c gi�i tính. Ng��i nghèo c-ng th��ng thi�u kh� n ng ti�p c�n các ngu�n v�n c!n thi�t

�� ti�n hành công vi c kinh doanh hi n t�i ho�c ti�m n ng, ho�c c!n tài s�n cá nhân ho�c

th� chp ho�c tài chính t� gia �ình, bè b�n ho�c ng��i quen là nh�ng ng��i s2n sang �!u

t�. Nh� v�y, d�ch v� tài chính t� ngân hàng ho�c các t� ch�c tài chính chính th�c th��ng

lo�i ng��i nghèo kh)i danh sách khách hàng. �ây chính là n�n t�ng cho tài chính vi mô –

chú tr,ng d�ch v� tài chính cho nhóm nh�ng ng��i nghèo nht - nh�ng ng��i n.m $ l�p �áy

ca tháp kinh t� (BOP).

N�n kinh t� k� ho�ch và vì th� rt nhi�u giy t� ca Vi t Nam h� tr� rt nhi�u cho vi c xác

��nh nhóm m�c tiêu BOP cho tài chính vi mô. Các h� gia �ình ���c phân lo�i theo m�c ��

nghèo khó theo vùng ���c phân cp là phát tri�n h�n hay kém phát tri�n h�n, có th� ti�p c�n

và �ang �ô th� hoá 25.

Bi�u 5.1 T- l� h( gia ình nghèo trong nh�ng n�m g�n ây (%)

25 Ví d� B�n �� v� Nghèo và Ti�p c�n th� tr��ng $ Vi t Nam: Ban ch# ��o Quy ho�ch v� Nghèo liên B�, tháng 10/2003.

Page 43: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

43

S' d�ng m�c nghèo theo chu&n nghèo thu nh�p qu�c gia26, m�c nghèo chung trong n m

2004 �ã gi�m t� 23% so v�i n m 2002 xu�ng còn 18,1% dân s�27 hay kho�ng 15,3 tri u

ng��i trong 3,5 tri u h� gia �ình28. Trong s� này, kho�ng 8,3% hay 7 tri u ng��i trong 1,6

tri u h� gia �ình s�ng xung quanh ho�c d��i m�c nghèo qu�c gia kho�ng 80.000 – 150.000

VND/ tháng và ���c phân lo�i là ‘nghèo �ói’, t�c là h� gia �ình thi�u n29. N�u m�c nghèo

qu�c t� là 1 USD/ngày (480.000 VND/�!u ng��i/ tháng) ���c áp d�ng thì t( l ng��i nghèo

t ng ��n kho�ng 24% dân s�30 hay 20,3 tri u ng��i trong 4,6 tri u h� gia �ình nghèo ho�c

thu nh�p thp (LIH), n.m $ “t!ng �áy ca tháp kinh t� hay BOP”.

Bi�u 5.2 C* c%u nghèo trong dân s+ Vi�t Nam

74% ca nh�ng LIH này (3,4 tri u h�) ���c báo cáo là s�ng t�i khu v�c nông thôn31 và ch

y�u s�n xut nông nghi p c� b�n (g�o, ngô, rau và cây hoa m!u) và nuôi gia súc, gia c!m

nh) (gà, v�t, cá, l�n), bán bt c� nh�ng gì d� th�a t�i ch� ��a ph��ng.

26 Thông qua Quy�t ��nh ca Th t��ng s� 170/2005/QD-TTg, chu&n nghèo qu�c gia ���c nâng lên trong n m 2005 lên 200.000 VND(12.5 USD) �!u ng��i/tháng cho khu v�c nông thôn và 260.000 VND (16.25 USD) �!u ng��i/tháng cho khu v�c thành th�. 27 GSO: “t( l h� nghèo n m 2002 và 2004 theo chu&n nghèo áp cho giai �o�n 2006-2010” ���c công b� trên www.gso.gov.vn ngày 09/08/2005. 28 GSO báo cáo m�c trung bình m�t h� là 4.4 ng��i. 29 IMF: Vi t Nam: T ng tr�$ng và Gi�m nghèo – Báo cáo hàng n m giai �o�n 2003-2004, tháng 2/2006 theo �ó ngu�n Bi�u �� 3.2 ���c tính ��n. 30 Ibid 31 IMF: Op cit., Ph� l�c th�ng kê, các s� li u t� n m 2004.

T�ng dân s�: 84,9 tri�u ng��i

63% tích c�c v� kinh t� : 53.4 tri�u ng��i T�ng th" tr��ng t+i thi�u cho d"ch v# tài chính phi tín d#ng

24% dân s� � mc kho�ng 1 USD/ ngày: 20,3 tri�u ng��i t�i 4,6 tri�u LIH. Thu nh�p : VND tri�u/ tháng (US$ 62,5)

18.1% of dân s� �/ d��i NPL: 15.3

8.3% “�ói nghèo”: 7 tri�u ng��i ti 1,6 tri�u h, ch� y�u các dân tc thi u s� ti khu v�c nông thôn vùng sâu vùng xa

Page 44: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

44

Ki�m s�ng t� nông nghi p v+n chi�m kho�ng 56% thu nh�p ca ng��i nghèo (2004) nh�ng

thu nh�p t� l��ng công vi c �óng góp ph!n l�n nht (g!n 50%) vào s� t ng tr�$ng thu nh�p

ca ng��i nghèo – ít nht là ��i v�i ng��i Kinh chi�m �a s�. �i�n hình là ng��i dân s�ng $

khu v�c gi!u h�n có m�c �� cân b.ng các ngu�n thu nh�p h�n v�i công vi c t� tìm phi nông

nghi p, chi�m kho�ng 25% t�ng thu nh�p so v�i ch# 8% cho ng��i nghèo32.

Ph!n l�n ng��i nghèo thành th� s�ng $ khu v�c c� s$ h� t!ng nghèo nàn và kh� n ng ti�p

c�n h�n ch� v�i các d�ch v� sinh s�ng (n��c s�ch, thoát n��c �!y �, ánh sáng và thu gom

rác….) t�i l�u v�c s�ng H�ng và sông Mê kông33. Nhi�u ng��i là nh�ng di dân không � ng

ký t� khu v�c nông thôn, th��ng g�p khó kh n trong vi c ��m b�o � ng ký c� trú dài h�n và

h�u qu� là, kh� n ng ti�p c�n vô cùng h�n ch� ��n các d�ch v� xã h�i c� b�n (���c tr� cp)

(y t�, giáo d�c…) và các d�ch v� tài chính dành cho ng��i th��ng trú34. Ph!n l�n ng��i

nghèo thành th� và ngo�i ô ph� thu�c nhi�u vào thu nh�p ti�n m�t t� công vi c không �n ��nh

t�i khu v�c không chính th�c, h� tr� thêm b$i công vi c tr�ng tr,t t�i gia ho�c �t công.

M�c �� nghèo �ói l�n nht t�p trung $ các nhóm dân t�c thi�u s� (61% ng��i dân t�c thi�u

s� là nghèo trong khi ch# có 14% ng��i Kinh và Hoa là nghèo) và $ vùng Cao Nguyên, ��c

bi t là vùng núi Tây B�c (46,1% ng��i là nghèo so v�i 12,9% là ng��i nghèo t�i ��ng b.ng

sông H�ng). Ng��i dân s�ng t�i các khu v�c này c-ng ít có c� h�i ti�p c�n v�i các d�ch v� xã

h�i c� b�n k� c� giáo d�c, và th��ng s�ng v�i h� gia �ình l�n và có nhi�u tr* nh), khi�n h,

càng nghèo thêm. Do �ó, nh�ng ng��i nghèo nht t�i Vi t Nam là thu�c 53 nhóm dân t�c

thi�u s� ca c� n��c, h, ph� thu�c ch y�u vào nông nghi p và ngu�n r�ng cho sinh k� - h,

ch# chi�m 13% dân s� nh�ng chi�m g!n 30% trong t�ng s� ng��i nghèo. 35

Ít nht 35% s� ng��i nghèo tham gia vào các doanh nghi p h� gia �ình ngoài ��ng áng

(NFHE) bên c�nh công vi c ��ng áng. NFHE là các doanh nghi p v�a và nh) $ th�i k5 phôi

thai và vi c tham gia vào vào m�t NFHE không ch# g�n li�n v�i m�c s�ng cao h�n mà còn

th�c s� c�i thi n m�c chi tiêu gia �ình (kh� n ng có th� chi tiêu). T�i Vi t Nam, h� gia �ình

thành th� t� t�o công vi c NFHE nhi�u h�n so v�i nông thôn ví d� th��ng m�i nh) l*. T�i khu

v�c nông thôn, t� t�o công vi c ngoài ��ng áng ít thông d�ng khi các ch��ng trình qu�ng

canh l�i tích c�c h�n, có l0 m�c �� l�i nhu�n t� công vi c ��ng áng nhi�u h�n t�i khu v�c

này (ho�c các ch��ng trình qu�ng canh này ���c h��ng tr�c ti�p vào nh�ng khu v�c nghèo

nht n��c), nh�ng vi c xut hi n và ho�t ��ng th��ng xuyên ca ch� ��a ph��ng làm gia

t ng kh� n ng m�t h� gia �ình ho�t ��ng kinh doanh t� m�c (gi� thi�t) sàn là 45% lên 57%,

trong khi giá bán th�c t� ca s�n ph&m ��ng áng (nh� g�o) không liên quan ��n kh� n ng

32 WB: �ánh giá, tháng 6/2006. 33 �ánh giá, tháng 12/2005 và thông cáo báo chí ca GSO ngày 09/8/2005, op.cit 34 B� K�t ho�ch �!u t� : Tình tr�ng nghèo �ói $ Vi t Nam. www.mpi.gov.vn H!u h�t các ��nh ch� tài chính yêu c!u m�t th* th��ng trú �� m$ m�t tài kho�n ti�t ki m ho�c cung cp m�t kho�n vay. 35 IFAD: IFAD $ Vi t Nam, tháng 8/2005.

Page 45: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

45

này36. NFHE v+n là ngu�n thu nh�p và vi c làm rt quan tr,ng t�i Vi t Nam, cung cp thêm

l�a ch,n hp d+n bên c�nh công vi c ��ng áng t�i khu v�c nông thôn, và th��ng là c� h�i

duy nht cho ng��i nghèo thành th�, khi k� n ng và m�c �� �ào t�o thp h�n ca h, có th�

c�n tr$ vi c tìm ki�m nh�ng công vi c tra l��ng hp d+n h�n t�i khu v�c chính th�c �ang

phát tri�n.

Trong khi vi c t ng nhanh thu nh�p s0 ��a các gia �ình nghèo h��ng ��n vi c t� cung t�

cp, tích l-y tài s�n là nhân t� chính �� ��t ���c an ninh kinh t�. Tài s�n có ý ngh�a nh� b�o

hi�m ��i v�i bt �n v� kinh t� và tích lu� s� th�nh v��ng chu&n b� cho chi tiêu trong t��ng lai.

�i�u này c-ng có ý ngh�a là �� ký qu� quan tr,ng �� ti�p c�n các kho�n tín d�ng thông

th��ng. Tài s�n v�t cht t�i Vi t Nam ch y�u g�m �t và ch n nuôi. Vi c � ng ký tài s�n

��ng �ang ���c ti�n hành và �i�u này có th� t�o �i�u ki n thu�n l�i cho vi c s' d�ng các tài

s�n khác nh� là �� ký qu�.

M�c dù Chính ph v+n là ch s$ h�u �t �ai duy nht t�i Vi t Nam, m�t chính sách ���c

��a ra vào n m 1998 �ã trao quy�n s' d�ng �t dài h�n cho các h� gia �ình vì m�c �ích

kinh t�, k� c� ký qu� cho tín d�ng và ��n nay �ã cp ���c h�n 10 tri u giy ch�ng nh�n

quy�n s' d�ng �t (LUC).

N m 2002, t( l gi� �t trung bình nói chung theo h� gia �ình gi�a ng��i nghèo nht

(4.778m2/HH) và ng��i gi!u nht (4.867m2/HH) trong dân s� không khác nhau nhi�u l�m.

Tuy nhiên, nhóm ng��i gi!u có h�n �ã t ng �áng k� quy�n s' d�ng �t nông nghi p lâu

n m có n ng sut và ao cá trong khi �t r�ng thì �i�n hình là tài s�n ca nh�ng ng��i nghèo

nht37. Do công tác thu( l�i còn h�n ch� nên n ng sut �t canh tác $ vùng núi thp h�n �t

vùng thp m!u m3, nh�ng $ c� hai vùng này, ng��i nghèo ch�u nhi�u �nh h�$ng tiêu c�c

ca l- l�t, h�n hán, sâu b nh h�n nh�ng h� gia �ình gi!u có. M�i t��ng quan này cùng v�i

phát hi n r.ng kh� n ng d�a vào ngu�n thu nh�p phi nông nghi p nh� kinh doanh nh)

th��ng �i li�n v�i m�c ít nghèo (h�n).

Vi c mt �t t�i Vi t Nam �ã t ng t� 7% n m 1993 lên 14% n m 2004, nâng h s� Gini v�

bt bình �1ng trong vi c n�m gi� �t t� 0,49 lên 0,6538. Tuy nhiên, �i�u quan tr,ng là cho dù

có khác bi t gi�a các vùng (ngo�i tr� khu v�c ��ng b.ng sông Mê Kông), có rt ít m�i t��ng

quan gi�a mt �t và nghèo �ói gia t ng, nh�ng h� mt �t th��ng có �i�u ki n kinh t� h�n

h� nghèo và do �ó vi c mt �t nhi�u h�n ph�n ánh vi c chuy�n ��i ra kh)i nông nghi p và

di c� ��n các c� h�i vi c làm t�i thành th�. Kho�ng cách nghèo gi�a nông thôn và thành th�

36 Vijverberg, W. và Haughton, J.: ‘Các doanh nghi p h� gia �ình $ Vi t Nam – T�n t�i, T ng tr�$ng và m�c s�ng, Tài li u làm vi c Nghiên c�u Chính sách ca World Bank 2773, tháng 2/2002. S� n�i lên ca NFHEs ���c d� tính là t ng lên t� nghiên c�u này d�a trên d� li u t� VHLSS 1998 37 Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam n m 2004: Nghèo �ói, Báo cáo các nhà tài tr� chung lên Cu�c h,p Nhóm t� vn Vi t Nam tháng 12/2003.\ 38 WB: �ánh giá nh�n xét, tháng 6/2006.

Page 46: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

46

v+n là m�c �� chênh l ch l�n t�i Vi t Nam, n m 2002 các h� thành th� có kh� n ng chi tiêu

cao h�n h� nông thôn 78%39.

Ngoài �t và nhà $, tài s�n quan tr,ng nht ca h� gia �ình t�i Vi t Nam là gia súc. H!u h�t

các h� gia �ình nông thôn và ngo�i ô, ��c bi t t�i các vùng cao, ��ng b.ng sông H�ng và

d,c duyên h�i mi�n trung ��u có ch n nuôi, nhi�u nht là l�n (47% h� gia �ình), v�t nuôi t�o

ra thu nh�p t� gia súc trung bình cao nht trong các h� nông nghi p và gà (51%). Vi c nuôi

gia súc t�i thành th� �i li�n v�i nghèo h�n m�c dù ng��i dân thành th� nuôi gia súc v+n ít

nghèo h�n nh�ng ng��i nuôi gia súc t�i nông thôn. T�i khu v�c nông thôn, vi c ph� thu�c

vào các ho�t ��ng nông nghi p có l0 v+n là tt y�u, công tác nông nghi p h��ng ��n

th��ng m�i, s$ h�u gia súc, hi u qu� s�n xut và th m dò th� tr��ng h��ng vào th��ng m�i

v+n �i li�n v�i thu nh�p cao h�n. Th��ng m�i hoá nông nghi p �ã gia t ng t�i nông thôn Vi t

Nam, n m 2002, các h� gia �ình nông thôn �ã bán 70% nông s�n ca mình, t ng 22% so v�i

n m 1993. Các h� gia �ình nghèo nht ti�p xúc v�i gia súc nhi�u h�n v�i �t nh�ng c-ng ít

tham gia vào th� tr��ng và hi u qu� s�n xut thp h�n. Kho�ng cách nghèo kh1ng ��nh r.ng

nhân t� chính tr�c ti�p �� gi�m nghèo là �a d�ng hoá s�n xut nông nghi p và các ho�t ��ng

ngoài s�n xut nông nghi p và ch n nuôi40.

Thông th��ng và c-ng $ Vi t Nam, vi c t�n t�i và phát tri�n c� s$ h�n t!ng s0 gi�m �ói

nghèo, thy l�i, nông nghi p có giá tr� cao (nh� cà phê và các cây khác, ��ng v�t có v) hay

cá bên c�nh g�o), s� có m�t ca ch� ��a ph��ng, các c� h�i t�o ra thu nh�p t� các ho�t

��ng phi nông nghi p �nh h�$ng tích c�c ��n vi c t�o ra thu nh�p t� nông nghi p và phi

nông nghi p. S� phát tri�n kinh doanh, c� s$ h� t!ng và ch� ti�p t�c là nhân t� c!n thi�t

trong cu�c chi�n ch�ng �ói nghèo t�i Vi t Nam, ch# m�t mình tín d�ng không th� giúp nh�ng

ng��i $ l�p �áy tháp kinh t� thoát kh)i �ói nghèo.

B) Nhu c�u ��i v�i các d�ch v tài chính vi mô

Ph!n l�n trong s� 4,6 tri u h� gia �ình thu nh�p thp s�ng v�i thu nh�p hàng tháng kho�ng 1

tri u VND (62,5 USD) ho�c ít h�n t�i Vi t Nam ngày nay là các gia �ình trung bình, có �àn

ông làm tr� c�t t�i khu v�c nông thôn, t�n t�i nh� vào nông nghi p. H!u h�t (86%) ca

39 Báo cáo Phát tri�n Vi�t Nam n�m 2004: Nghèo �ói. Các ph��ng th�c kh�o sát VSLL v� nghèo �ói xét theo chi tiêu. 40 FAO:: �óng góp ca Ch n nuôi ��i v�i thu nh�p ca các h� gia �ình $ Vi t Nam: Mô hình h� gia �ình d�a trên Phân tích, Tài li u làm vi c PPIPL s�. 21, tháng 6/2005; và Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam 2004: Nghèo �ói.

Page 47: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

47

nh�ng h� này41 có ti�p c�n v�i �t và h!u h�t là tr�ng tr,t ho�c ch n nuôi. Bên c�nh tr�ng

tr,t, ít nht 35% kinh doanh h� gia �ình phi nông nghi p và nh� �ó có cu�c s�ng t�t h�n42.

Gi�ng nh� h!u h�t m,i ng��i, b� ph�n dân c� này ��i m�t v�i nhi�u s� ki n trong cu�c s�ng

khi h, c!n m�t kho�n ti�n nhi�u h�n h, có trong tay �� tr� cho các s� ki n ��i s�ng l�n

(c�ói, tang gia), t�n d�ng c� h�i kinh doanh, và chu&n b� cho các cú s�c bt ng� nh� �m

�au, mt mùa.

Cách tin t�$ng nht cho ng��i nghèo �� có nh�ng kho�n ti�n nh� v�y là ti�t ki m; ho�c các

d�ch v� g'i ti�n ti�t ki m chính th�c t� nguy n t�i các khu v�c tài chính ho�c g'i ti�n không

chính th�c cho m�t ai �ó nh�ng �áng tin; t�i các câu l�c b� ti�t ki m ho�c t��ng t� thông

qua gi� các kim lo�i quý, gia súc hay ti�n t�i nhà. Ng��i nghèo c-ng có th� nh�n tr��c m�t

kho�n ti�t ki m ��i v�i ti�t ki m trong t��ng lai (vay) và nh� v�y, tín d�ng là m�t trong nh�ng

cách mà ng��i nghèo có ���c �� chuy�n ti�t ki m trong t��ng lai (tr� n�) thành nh�ng

kho�n h, c!n �� �!u t� (tài s�n), v�n kinh doanh (ho�t ��ng kinh doanh ho�c d� tr�), tiêu

dùng, chi tr� cho nh�ng bi�n ��ng bên ngoài và hài hoà dòng thu nh�p hàng n m (nh� t�i

th�i �i�m gi�a lúc thu ho�ch và bán hàng).

Do �ó, vi c cung cp d�ch v� t�i chính cho ng��i nghèo (tài chính vi mô) g�m m�t s� c� ch�

mà theo �ó h, có th� chuy�n nh�ng kho�n ti�t ki m nh) và nhi�u ngu�n thành m�t kho�n có

th� dùng trong nhi�u vi c h�n (và không ch# kinh doanh vi mô). Các d�ch v� tài chính t�t cho

ng��i nghèo là nh�ng d�ch v� mà th�c hi n vi c này m�t cách an toàn nht, thu�t ti n nht,

linh ��ng nht và d" chp nh�n nht43.

a) B�n ch t c�a nhu c�u tài chính vi mô

B�n cht ca nhu c!u d�ch v� tài chính trong s� 4,6 tri u H� Gia �ình Thu nh�p Thp t�i Vi t

Nam ph�c t�p h�n rt nhi�u các ch��ng trình ���c chu&n hoá theo k� ho�ch và khác nhau

rt nhi�u v� quy mô kinh doanh và m�c thu nh�p h� gia �ình. Nhu c!u d�ch v� tài chính và

��c bi t là tín d�ng c-ng bi�n ��i theo hình th�c và ��a �i�m ca các ho�t ��ng mà khách

hàng tham gia- m�t nhà s�n xut nông nghi p và m�t nhà kinh doanh nh) t�i thành th� có nhu

c!u rt khác nhau. Trong khi m�t kho�n vay nh) ch�c ch�n có tác ��ng l�n trong vi c nâng

cao kh� n ng t�o thu nh�p cho h� gia �ình nông thôn nghèo, h� gia �ình thành th� và doanh

nghi p vi mô có các ��c �i�m khác và do �ó nhu c!u c-ng khác, nh� ���c minh ho� t�i Bi�u

5.3.

41 Vì tài chính vi mô thông th��ng ch� ph�c v� m t thành viên trong m t h , nh�ng �em l�i l�i ích cho c� gia �ình, quy mô th� tr��ng th��ng ���c ��a ra theo s� h� gia �ình. 42 Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam, 2004: Nghèo �ói. 43 V# tng quan các c� ch� ti�t ki�m phi chính thc, xem Rutherford: Ng��i nghèo và ti�n ca h,, 1999

Page 48: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

48

Bi�u 5.3 Nhu c�u cho d�ch v� tài chính c�a BOP44

T�i Vi t Nam, tín d�ng vi mô th��ng ���c g,i là cung cp ph��ng ti n tín d�ng tr� cp cho

ng��i nghèo và các “m�c tiêu bao trùm” có tính ��nh l��ng ���c thúc �&y �� �áp l�i nhu c!u

“tín d�ng” không ���c �áp �ng gi�a nh�ng ng��i nghèo khu v�c nông thôn. �i�u này ��a

��n n� l�c cung kéo do Chính ph Vi t Nam th�c hi n v�i s� tham gia ca nhi�u nhà tài tr�,

các ch��ng trình INGOs và NGO ���c ch�ng minh b.ng các qu� tín d�ng quay vòng n

��nh trong n�u không thì là s� can thi p huy ��ng xã h�i và phát tri�n c�ng ��ng có ��nh

h��ng rõ. T��ng ��i ít quan tâm dành cho cht l��ng tài chính n� ���c cung cp, tính b�n

v�ng ca t� ch�c cung cp d�ch v�, kh� n ng hoàn tr� ca ng��i vay.

Ng��c v�i các kho�n g'i nh), các s�n ph&m b�o hi�m và ti�n g'i, tín d�ng không ph�i là

m�t s�n ph&m tài chính thích h�p hay k5 v,ng cho m,i ng��i. T� góc �� ca khách hàng

nghèo, chính vi c ti�p c�n dài h�n ��n các d�ch v� tài chính là nhân t� quan tr,ng nht ch�

không ph�i là m�c lãi sut vì nó giúp h, t�n d�ng ���c các c� h�i và qu�n lý ri ro, trái

ng��c v�i nh�ng kho�n vay “ch# m�t l!n” ho�c tín d�ng “d�ng và �i” s2n có nh� và khi các t�

ch�c cung kéo nh� VBSP hay các ch��ng trình ca INGOs, thành công trong vi c thu hút

v�n bên ngoài. ��ng l�c chính ca các khách hàng BOP trong vi c hoàn tr� m�t kho�n vay

là s� h�a h4n kh� n ng ti�p c�n trong t��ng lai t�i nh�ng kho�n vay l�n h�n, nhi�u h�n và

�i�u này th��ng là tái b�t bu�c v�i nh�ng kho�n tín chp xã h�i nh� ��m b�o nhóm. �i�u

này gi�i thích t�i sao tài chính vi mô có th� ho�t ��ng thành công t�i khu v�c không chính

th�c mà không c!n th� chp v�t cht, h�p ��ng b�t bu�c hay toà án th��ng m�i và t�o ra

n�n t�ng �i�n hình cho m�c hoàn tr� rt t�t ca ng��i nghèo. 44 Mai lan le & Nhu An Trang: Tham gia vào th� tr��ng m�i: Các ngân hàng th��ng m�i và cho vay ��i v�i các doanh nghi p nh)/siêu nh), Tài liêu làm vi c ILO Vi t Nam s�. 3, 2003

Doanh nghi p h� gia �ình/ nh) (thành th�)

M�

c th

u nh

!p /

Quy

doan

h ng

hi�p

Lo�i hình d"ch v# tài chính

Doanh nghi p vi mô (thành th�)

Doanh nghi p vi mô (nông thôn), thành th�)

M�c nghèo

Cho vay kinh doanh, d�ch v� thanh toán, b�o hi�m, hùn v�n, tài kho�n ngân hàng, cho vay cho các m�c �ích tài s�n c� ��nh, �i#u ki�n và g�i

Cho vay t�o thu nh�p, tín d�ng kh&n cp, ti�t ki m có m�c tiêu, b�o hi�m vi mô

Cho vay tiêu dùng, ti�t ki m thanh kho�n, n� c�i t�o nhà

Page 49: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

49

C!u tín d�ng không nên b� nh!m l+n v�i nhu c!u c!n “ti�n” ca ng��i nghèo �� thanh toán

các nhu c!u tiêu th� c� b�n - ho�c c-ng không ph�i là “s� h� gia �ình thích h�p” có Giy

Ch�ng nh�n Thu nh�p Thp (LIC). Nhu c!u tín d�ng v� m�c vay khác nhau gi�a các h� gia

�ình rt nghèo và nghèo h�n. Phân �o�n nhu c!u này (tham kh�o Bi�u 5.4) th��ng hi�m khi

���c các nhà cung cp tài chính cung kéo nh�n ra.

Bi u 5.4 Nhu c�u th� tr��ng tài chính vi mô ���c chia nh�

Không có ho�t ��ng h� gia �ình t�o ra thu nh�p, tín d�ng có th� khi�n h� gia �ình n� n!n

nhi�u h�n, làm h, nghèo h�n. Trong s� nh�ng ng��i rt nghèo, nh�ng kho�n ti�n c!n và

vay mu�n �� (tr� n�) hay ti�t ki m t��ng l�i v+n c!n duy trì v�i kh� n ng ti�t ki m ca h� gia

�ình, th��ng b� h�n ch� và bi�n ��i theo th�i gian. Vì nh�ng khó kh n trong vi c qu�n lý

lu�ng ti�n này, các kho�n vay l�n và dài h�n th��ng không ���c mong mu�n l�m và ng��i

rt nghèo hi�m khi có nhu c!u v�i nh�ng kho�n vay l�n ngày càng t ng d!n v�i kho�ng th�i

gian tr� n� ��u. Tuy nhiên, n�u tín d�ng (r*) d" dàng có s2n, th�m chí h� gia �ình rt nghèo

c-ng s0 th��ng b� lôi cu�n vay nhi�u h�n nhu c!u vay $ m�c lãi sut th� tr��ng và nhi�u h�n

kh� n ng hoàn tr� ca h, (m�c dù ng��i ta bi�t r.ng tín d�ng ���c chính ph cung cp

th��ng ���c xem là hình th�c vi n tr� không hoàn l�i). �i�u này ��a ��n ti�m n ng n� quá

m�c ca ng��i nghèo nht và ��a ��n s� lo�i tr� vì s� phân chia tín d�ng cho nh�ng ng��i

vay có kh� n ng hp th� nh�ng kho�n vay l�n h�n.

Các nhu c!u th��ng ���c nêu ra cho các kho�n vay l�n h�n, dài h�n h�n ch y�u là t�

nh�ng khách hàng ít nghèo h�n, có kinh nghi m v�i các ch��ng trình tín d�ng45 t�i các khu

45 V� phân lo�i s� khác bi t v� nhu c!u ��i v�i các kho�n vay, xem Simanovitz: Tài chính vi mô cho ng��i nghèo nht : Rà soát l�i các vn �� và ý t�$ng cho �óng góp vào Imp-Act.

8% �ói /r�t nghèo C%u: ti�t ki�m an toàn và các kho�n

vay nh, v�i tr� n� nh, th��ng xuyên và các d�ch v� xã h i c� b�n

v�i các k n�ng kinh doanh

10 % HHs/MEs nghèo C%u: ti�t ki�m an toàn, b�o hi�m, t�ng vay v�i tr� n�

6% trên HHs/NFMEs nghèo C%u: ti�t ki�m an toàn, ti#n g�i, b�o hi�m, các kho�n n� �âu t� dài h�n và l�n

24% Nghèo/LIHs

Page 50: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

50

v�c các ho�t ��ng kinh t� ��a ph��ng ti�p t�c t�o ra lu�ng ti�n � cho h� gia �ình và ng��i

vay s' d�ng kho�n vay �� phát tri�n công vi c kinh doanh có l�i nhu�n ho�c ho�t ��ng n ng

sut ch� không ph�i là b�t �!u kinh doanh, s�n xut.

Vì d�ch v� tài chính s2n có $ Vi t Nam không thích �ng t�t v�i nhu c!u ngày càng nhi�u ca

h, và rt ít nhà cung cp có th� �áp �ng m,i m�t ca nhu c!u h� gia �ình, nhi�u h� gia �ình

$ “phân �o�n trên” này ca ng��i nghèo, nh�ng ng��i h�$ng l�i t� các kho�n vay l�n h�n

và dài h�n h�n t�o ra m�t gói d�ch v� t� nhi�u nhà cung cp �� �áp �ng nhu c!u tài chính

ca mình và do �ó vi c vay m��n t� nhi�u kênh ���c nhân r�ng. Khi các khách hàng này có

ti�ng nói và l�a ch,n l�n h�n, �� co giãn giá và cht l��ng t ng lên và do �ó kho�n tín d�ng

r* h�n (���c tr� cp nhi�u h�n, ví d� t� VBSP) ho�c ���c chuy�n giao thu�n ti n h�n (ví

d� t� MFP bán chính th�c) s0 tr$ nên có nhu c!u cao h�n và th��ng xuyên ���c s' d�ng

��c bi t b$i VBSP và MFP h�n ch� v�n trong vi c h� tr� “m�t nhu c!u l�n không ���c �áp

�ng”. Nhu c!u tín d�ng s0 t ng vì s� phát tri�n và c� h�i kinh t� s0 t ng. Tuy nhiên, ph!n

l�n khách hàng t�i phân �o�n này có th� và s0 ti�p c�n các d�ch v� tài chính chính th�c ��

�áp �ng nhu c!u �ang t ng. H, c!n phát tri�n m�nh lên và không còn � tiêu chu&n �� nh�n

kho�n vay t� VBSP, mi"n là m�c lãi sut v+n ���c tr� cp.

Bên c�nh tín d�ng vi mô thông th��ng, nông dân và nh�ng nhà ch� bi�n nông nghi p, thu(

s�n và m�t s� d�ch v� t�i Vi t Nam �ang có nhu c!u các s�n ph&m cho thuê vi mô, có th� cho

phép các doanh nghi p nh) có ���c nh�ng b� ph�n có chi phí cao ca máy móc thi�t b� và

ch# ph�i thanh toán cho ph!n chi phí d�ch v� ���c s' d�ng, do �ó c!n kho�n vay nh) h�n.

Cho thuê vi mô c-ng th��ng ���c yêu c!u cho ho�t ��ng nông nghi p theo nhóm khi mà

các thành viên ca m�t nhóm nông dân ho�c h�p tác xã cùng nhau thuê m�t ph!n l�n h�n

ca máy móc thi�t b�, ví d� máy cày và thay nhau s' d�ng chúng, �óng góp t�ng ph!n chi

phí theo t( l .

Ng��i nghèo có th� ti�t ki m và mu�n ti�t ki m và khi h, không ti�t ki m �ó là b$i vì h, thi�u

c� h�i h�n là n ng l�c. Theo th�i gian, ti�t ki�m có th� t ng lên �� t�o d�ng tài s�n cho �!u

t�, và h� nghèo t�i Vi t Nam c!n các s�n ph&m ti�t ki m an toàn, d" ti�p c�n (thanh kho�n)

và tr� lãi sut. M�c �ích ca d�ch v� ti�t ki m vi mô trong m�t h th�ng tài chính t�ng th� là

�� cung cp cho ng��i nghèo m�t l�a ch,n an toàn hon các c� ch� ti�t ki m không chính

th�c th��ng có ri ro cao.

Ph!n l�n các h� gia �ình nông nghi p nông thôn c-ng có th� h�$ng l�i l�n t� vi c ti�p c�n

��n các d�ch v� b�o hi�m vi mô thích h�p, ��c bi t là k� c� b�o hi�m y t�, nhân th,, tài s�n,

gia súc và v� mùa (ch# s� g�o). Các s�n ph&m b�o hi�m vi mô không ��n gi�n là các s�n

ph&m b�o hi�m thông th��ng b� h� thp b�c khi mà “m�t s�n ph&m thích �ng tt c�”. B�o

Page 51: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

51

hi�m vi mô là m�t ph!n ca b�o hi�m cung cp b�o toàn v� tài chính cho ng��i nghèo kh)i

m�t s� ri ro nht ��nh theo cách ph�n ánh h�n ch� v� ti�n m�t và các yêu c!u v� �� bao

trùm. Có h th�ng qu�n lý ri ro cho nh�ng nhóm thu nh�p thp, theo �ó t�ng cá nhân, nhà

kinh doanh hay các t� ch�c tr� m�t kho�n ti�n nào �ó (phí b�o hi�m) �� ��i ly m�t s� ��n

bù ��m b�o cho nh�ng tht thoát t� m�t s� m�i �e do� nào �ó (s�c kinh t�) trong m�t s�

�i�u ki n c� th�. �� ��i ly vi c thanh toán m�t kho�n nh) phí b�o hi�m, các h� gia �ình thu

nh�p thp có th� ti�p c�n ví d� các d�ch v� s�c kho* ho�c các chi phí tang gia mà không c!n

bán tài s�n.

Chuy�n ti�n c-ng là m�t d�ch v� tài chính quan tr,ng cho m�t nhóm ngày càng nhi�u h� gia

�ình BOP. V�i s� l��ng ngày càng t ng ng��i Vi t Nam �i làm vi c $ n��c ngoài và g'i ti�n

v� nhà, nhi�u gia �ình nông thôn ph� thu�c vào s� ti�p c�n �áng tin và thu�n ti n v�i các

�i�m nh�n �óng góp.

Do �ó, các nhà cung cp d�ch v� tài chính c!n �i�u ch#nh các d�ch v� ca h, cho phù h�p v�i

t�ng phân �o�n th� tr��ng �� �áp �ng các nhu c!u �a d�ng này. Cách ti�p c�n chu&n hoá và

các s�n ph&m cho vay c n c� vào s� qu�n lý t�t và vi c cung cp có th� chp nh�n v�i các

cá nhân thu nh�p thp, g!n v�i m�c “� �i�u ki n” ��n các ho�t ��ng ngân hàng th��ng m�i

nh�ng �ó không ph�i là cái mà ng��i nghèo c!n. Nh�ng thi�t k�, thích �ng và phát tri�n m�t

s�n ph&m xét v� quy mô kho�n vay và th�i �i�m và �i�u ki n hoàn tr� cho phân �o�n thp

h�n ca ng��i nghèo ch# �ang d!n d!n ti�n tri�n $ các nhà cung cp tài chính vi mô t�i Vi t

Nam.

Cu�i cùng, khách hàng t�i khu v�c nông thôn Vi t Nam có ít liên h v�i th� tr��ng c-ng �ang

yêu c!u ���c ti�p c�n t�t h�n ��n các d�ch v� phi tài chính b� sung �� c�i thi n công vi c

kinh doanh k� c� �ào t�o qu�n lý tài chính và kinh doanh, �ào t�o liên quan ��n s�n xut và

d�y ngh� và chuy�n giao các k� thu�t m�i, ti�n b�; ti�p c�n th� tr��ng, thông tin th� tr��ng và

trao ��i thông tin…. �ây d��ng nh� là m�t th� tr��ng l�n và �ang phát tri�n $ nh�ng ng��i

thu nh�p thp $ vùng sâu vùng xa c!n d�ch v� phát tri�n kinh doanh cht l��ng cao (BDS)

mà hi n gi� v+n ch�a ���c các nhà cung cp tài chính vi mô chính th�c và bán chính th�c

�áp �ng.

b) D� �oán v� (nhu c�u) th� tr��ng hin t�i

Gi�ng nh� bt c� �âu, ng��i nghèo t�i Vi t Nam ��i m�t v�i các h�n ch� trong vi c ti�p c�n

các d�ch v� tài chính chính th�c k� c� ti�p c�n h�n ch� ��n các d�ch v� ti�n g'i t� nguy n,

thi�u tài s�n ký qu� � �� nh�n ���c các kho�n vay và thi�u các ph��ng ti n d�ch v� n�

theo l�ch trình �u �ãi ca ngân hàng (thanh toán g�c vào cu�i th�i h�n vay). Bên c�nh �ó,

Page 52: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

52

không ph�i tt c� các xã vùng sâu vùng xa có th� ti�p c�n ��n các d�ch v� ngân hàng chính

th�c và nh�ng ng��i nghèo nht thi�u lòng tin �� g�p ngân hàng và ti�m n ng s�n xut có

th� ch# h�n ch�. Nh�ng khó kh n trong vi c ti�p c�n tín d�ng rõ ràng là c-ng có liên quan

��n m�t s� nhân t� v�n là b�n cht n�i t�i ca nghèo �ói (thi�u v�ng các c� h�i kinh

doanh/kinh t� kh� thi, thi�u v�ng k� ho�ch kinh doanh) khi�n cho nh�ng khách hàng này tr$

nên ri ro trong con m�t ca nh�ng ��nh ch� cho vay chính th�c (m�c dù r.ng ng��i ta �ã

thy r.ng vi c tr� các kho�n vay nói chung là t�t. Tuy nhiên, m�t th�c t� là phân �o�n th�

tr��ng ca nh�ng ng��i nghèo nht là m�ng ���c ph�c v� kém nht, k� c� v� ph�m vi c-ng

nh� s� thích h�p ca s�n ph&m ��a ra.

Tuy nhiên, không gi�ng nh� nhi�u n��c khác, vi c thâm nh�p th� tr��ng (�� sâu v� tài chính)

ca các nhà cung cp d�ch v� tài chính chính th�c (làm sâu s�c l�nh v�c tài chính) t�i Vi t

Nam là khá l�n $ m�c 84% (M2/GDP) t ng lên t� m�c 46,5% n m 200146. Khi cân nh�c tt

c� các ngu�n tín d�ng, k� c� các nhà cho vay ti�n t� nhân, các nhóm tín d�ng và ti�t ki m

không chính th�c và b�n bè, ng��i thân, khu v�c tài chính này hi n nay chi�m g!n 2/3 t�ng

ngu�n v�n tài chính ���c huy ��ng t�i Vi t Nam và t�ng tín d�ng chi�m h�n 60% GDP. T�ng

h�p l�i, các nhà cung cp l�n nht là VBARD, VBSP và m�ng l��i PCF theo báo cáo thì m�c

cung cp cho g!n 14 tri u h� gia �ình (hay 61 tri u dân) m�c dù có m�c �� nào �ó tính �úp

và không ph�i tt c� nh�ng ng��i h�$ng l�i ca d�ch v� tài chính có th� ���c coi là ng��i

nghèo nh� báo cáo s0 nêu.

(a) Huy (ng ngu.n (ti�t ki�m vi mô)

C n c� vào phân �o�n BOP d� tính t�i Bi�u 4.2 nói trên, theo �ó th� tr��ng cho các d�ch v�

tài chính phi tín d�ng s0 bao g�m tt c� các H� Gia �ình Thu nh�p Thp hay 4.630.500 h(

gia ình, nh�ng ng��i có th� không s' d�ng h�t nh�ng nên ti�p c�n ��n tt c� các d�ch v�

này �� có th� ��t ���c toàn d�ng v� tài chính t�i Vi t Nam.

S� t ng tr�$ng trong vi c huy ��ng ti�n g'i t�i l�nh v�c tài chính chính th�c tài Vi t Nam ��t

trung bình 30%/n m trong vòng 3 n m qua, nh�ng �ã t ng lên nhi�u trong nh�ng n m g!n

�ây nh� tr��ng h�p ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh l�n nht, Ngân hàng Nông nghi p

và phát tri�n nông thôn, VBARD. ��n tháng 5/ 2005, t�ng m�c ti�n g'i qu�c gia t�i Vi t Nam

lên ��n 20,2 t( USD47. Các t� ch�c tài chính chính th�c n�m gi� kho�ng 25 tri u tài kho�n

ti�t ki m ti�t ki m �ang ho�t ��ng48 trong �ó nhà cung cp l�n nht, VBARD theo báo cáo

chi�m 17 tri u (68%) tài kho�n, trong �ó có 10 tri u tài kho�n ti�t ki m có k5 h�n.

46 Economics@ANZ: Kh�o sát ��ng Vi t Nam, tháng 8/2006. 47 Báo cáo qu�c gia c�a IMF 06/52, Ph� l�c Th�ng kê (b�ng 20), tháng 2/2006. 48 Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam n m 2006: Kinh doanh. D� tính các tài kho�n ti�t ki m ���c Ngân hàng Th� gi�i t�ng h�p t� các báo hàng n m trên th� gi�i t� các ngân hàng và các ngu�n khác.

Page 53: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

53

V�i s� d� ti�n g'i trung bình cao ca mình (9.494 USD cho các Ngân hàng C� ph!n theo

�i�u tra này), ph!n l�n nh�ng ng��i g'i ti�n ngân hàng hi n t�i $ Vi t Nam không n.m $

nhóm BOP, và các khách hàng BOP hi�m khi có ti�n g'i có k5 h�n. Nh�ng m�ng l��i chi

nhánh tr�i r�ng ca VBARD, Công ty ti�t ki m B�u �i n Vi t Nam (VPSC) thông qua các b�u

�i n và m�ng l��i Qu� Tín d�ng Nhân dân �ang ngày càng phát tri�n, v� nguyên t�c, ��m

b�o s� ti�p c�n ca h!u h�t các h� gia �ình BOP ��n các d�ch v� ti�t ki m chính th�c g!n

v�i n�i $ ca mình. Tuy nhiên, nhi�u h� gia �ình nông thôn và ��c bi t nh�ng ng��i nghèo

v+n ch�a quên nh�ng mt mát x�y ra vào cu�i nh�ng n m 1980 khi các h�p tác xã tín d�ng

tr��c �ây s�p ��, và v+n do d� khi giao phó s� ti�n ti�t ki m ít )i ca mình cho các t� ch�c

tài chính l�n và vô tình. �i�u này cùng v�i h�n ch� trong marketing và m�t truy�n th�ng (c�

trong nh�ng ng��i giàu l+n ng��i nghèo) n�m gi� m�t l��ng l�n ti�n m�t trong tay, có th�

gi�i thích m�c �� ti�t ki m thp t� nh�ng h� gia �ình nông thôn nghèo h�n t�i VPSC và rõ

ràng là m�c �� t��ng ��i l�n ca ti�t ki m BOP ���c gi� t�i nhà cho dù có s� m$ r�ng

t��ng ��i l�n v� m�t ��a lý ca các t� ch�c tài chính chính th�c nói chung.

��n cu�i n m 2005, nhà cung cp chính các d�ch v� ti�n g'i cho các h� gia �ình BOP $ vùng

sâu vùng xa (n�u không ph�i cho phân �o�n nghèo nht), VBARD báo cáo có 7,5 t( USD

trong ti�n g'i ti�t ki m ca khách hàng, t ng 31% so v�i n m 200449, trong �ó 58% hay theo

��c tính ca ngân hàng là kho�ng 4,35 t( USD ���c g'i t� kho�ng 5,4 tri u khách hàng cá

nhân ho�c h� gia �ình v�i giá tr� trung bình ca m�i tài kho�n là 12,8 tri u VND hay 805

USD50. T�ng ti�n g'i ti�t ki m ca m�ng l��i PCF nh) h�n rt nhi�u, vào kho�ng 340 tri u

USD v�i kho�ng 1 tri u tài kho�n (trung bình 340USD/ tài kho�n51) và VSPC có 44,6 tri u

USD v�i 80.000 tài kho�n ti�t ki m ph� thông (v�i s� d� trung bình là 557 USD) và 5,6 tri u

USD trong kho�ng 50.000 “tài kho�n t�p th�” v�i quy�n hàng tháng ���c rút và g'i, thích

h�p h�n v�i nh�ng ng��i thu nh�p thp, nh� minh ho� t�i s� d� ti�t ki m trung bình là 112

USD52. Các nhà cung cp tài chính vi mô (bán chính th�c) không theo �i�u ti�t (MFP) t�i Vi t

Nam theo báo cáo n�m gi� kho�ng 19,6 tri u USD v�i 335.408 tài kho�n ti�t ki m t�

nguy n53, s� d� trung bình là 58USD cho thy m�c �� ph�m vi sâu h�n. VBSP cho vay theo

chính sách h��ng tr�c ti�p ��n các h� gia �ình nghèo ho�c thi t thòi, theo báo cáo n�m gi�

kho�ng 935 t( VND hay 58,5 tri u USD v�i 167.285 tài kho�n ti�t ki m ��n cu�i n m 200554

(s� d� trung bình là 350USD).

49 Các câu h,i �i#u tra c�a VBARD khi so sánh v�i Báo cáo hàng n m 2004 50 Ph,ng v�n v�i ban qu�n lý VBARD vào ngày 27/7/2006. 51 SBV: Báo cáo tóm t�t Ho�t ��ng ca PCF 31/3/2006 và Báo cáo hàng n m ca CCF n m 2004-2005 52 Công ty Ti�t ki m B�u �i n Vi t Nam: Trình bày Powerpoint, Hanoi, tháng 7/2006 và ph)ng vn ngày 28/07/06 53 MFWG: D� li u c� b�n v� MFOs ��n ngày 31/3/2006. 54 VBSP tr� l�i �i�u tra và ph)ng vn v�i ban qu�n lý vào ngày 27/07/2006, ti�p theo email ngày 05/09/2006

Page 54: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

54

B�ng 5.5 i�u ch1nh và �)c tài kho�n ti�t ki�m BOP Nhà cung c%p T�ng tài kho�n theo

HH/cá nhân ��c báo cáo

i�u ch1nh theo tài kho�n kép ho2c không BOP

�)c t�ng tài kho�n ti�t ki�m BOP

VBARD 7.000.000 4.900.000 (70%) 2.100.000 (30%) VPSC 501.900 401.520 (80%) 100.380 (20%) VBSP 167.285 83.640 (50%) 83.645 (50%) PCF 1.000.000 600.000 (60%) 400.000 (40%) Thành viên MFWG 335.400 0 335.400 (100%) T�ng 9.004.585 5.985.160 3.019.425

�i�u ch#nh ��i v�i các tài kho�n không ph�i BOP t�i các t� ch�c chính th�c và ��i v�i m�c

�� l�n vi c tính kép các tài kho�n ca khách hàng (các h� gia �ình có nhi�u tài kho�n t� 02

t� ch�c tr$ lên55) t�i th� tr��ng Vi t Nam, thì d��ng nh� các nhà cung cp d�ch v� tài chính

này cùng nhau cung cp d�ch v� ti�t ki m cho kho�ng 3.020.000 cá nhân ��i di n cho các h�

gia �ình BOP, chi�m m�t m�c n t��ng là 65% t�ng ��c LIH (BOP) t�i Vi t Nam. Các công

c� s2n có ���c b� sung thêm b.ng các t� ch�c tài chính trung gian không chính th�c v�i các

kho�n ti�t ki m nh). V�i k� ho�ch phát tri�n và m$ r�ng ca các nhà cung cp l�n và s�

chuy�n ��i ca các MFP bán chính th�c l�n nht sang các T� ch�c Tài chính Vi mô huy

��ng ti�n g'i theo Ngh� ��nh 28, vi c cung cp các d�ch v� ti�t ki m d��ng nh� s2n sàng ti�p

t�c phát tri�n và cu�i cùng s0 �a d�ng hoá thành các công c� �!u t� và ti�t ki m tinh vi h�n.

T�i Vi t Nam, vn �� t ng c��ng d�ch v� ti�t ki m không ph�i là s� phát tri�n quy mô s�

l��ng l�n ngo�i tr� t�i vùng sâu, vùng xa, khu v�c nông thôn vì �ây là s� thích �ng theo th�

tr��ng và phát tri�n s�n ph&m �� cung cp cho các khách hàng BOP hi n t�i các d�ch v� ti�t

ki m an toàn, thu�n ti n, linh ��ng (thanh kho�n cao nh�ng có lãi sut) v�i s� d� t�i thi�u

thp mà ng��i nghèo th��ng �a chu�ng. Các ngân hàng th��ng m�i có th� thy th� tr��ng

này không hp d+n l�m khi h, có th� gia t ng vi c huy ��ng t� các ngu�n $ thành th� nhanh

chóng h�n. Nh�ng hi n t�i trong th� tr��ng có giá tr� thp, ti�n g'i s� l��ng l�n t� BOP c-ng

s0 t ng tr�$ng theo th�i gian và các nhà cung cp tài chính vi mô t�p trung vào vi c ch m

sóc khách hàng và t�o ra s�n ph&m phù h�p s0 là nh�ng t� ch�c thu ���c l�i ích sau này.

(b) Cho vay (Tín d#ng – vi mô)

Vi c Chính ph Vi t Nam t�p trung vào vi c cung cp tín d�ng (���c tr� cp) nh� là công c�

xoá �ói gi�m nghèo �a chu�ng �ã ��a ��n s� ��ng thu�n r�ng kh�p r.ng nhu c!u tín d�ng

ca BOP t�i Vi t Nam rt l�n, ngày càng t ng nh�ng ch�a ���c �áp �ng. �áp l�i, m�t s�

l��ng l�n các t� ch�c rt khác nhau �ã h� tr� m$ r�ng cung cp s�n ph&m tín d�ng cung

55 D�a trên b.ng ch�ng t� nghiên c�u th�c ti"n và các d� li u nghiên c�u khác r.ng ít nht 50% t�ng s� khách hàng có h�n m�t tài kho�n ti�t ki m, �i�u ch#nh c�ng thêm 30% các tài kho�n ca VBARD, 40% các tài kho�n cua PCF, các tài kho�n t�p th� ca VPSC, 50% các tài kho�n ca VBSP và 100% các tài kho�n ca MFP �ê có ���c s� li u này

Page 55: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

55

kéo chu&n hoá cho BOP trên c� n��c m�c dù v� m�t giá tr� vi c cung cp t�p trung vào

VBARRD và VBSP.

Tín d�ng vi mô là m�t d�ch v� quan tr,ng cho h� gia �ình BOP mà h, có th� s' d�ng hi u

qu� và h�$ng l�i l�n t� tín d�ng này �� phát tri�n kinh doanh. Nh�ng trái ng��c v�i các

kho�n g'i, b�o hi�m và ti�n g'i nh), tín d�ng không ph�i là s�n ph&m tài chính k5 v,ng hay

thích h�p cho tt c� m,i ng��i, và không ph�i t�t c� h� gia �ình nghèo c�n hay có th� h��ng

l�i t$ tín d�ng. ��c bi t ��i v�i nh�ng ng��i rt nghèo t�i các vùng xa, kh� n ng t�i �u hoá

tín d�ng cho các doanh nghi p thành công, ki�m l�i nhu�n và hoàn tr� kho�n vay c!n ph�i

���c �ánh giá c&n th�n �� tránh t ng ti�n n� ca h,. Bên c�nh �ó, th� tr��ng tín d�ng không

chính th�c n�i h� gia �ình m��n t� b�n bè, gia �ình v+n còn quan tr,ng t�i Vi t Nam và là

l�a ch,n �a chu�ng (th��ng r* h�n) ca m�t s� h� gia �ình.

�i�u ch#nh các nhân t� này, chúng tôi ��c tính 25%56 ca 4,6 tri u H� Gia �ình Thu nh�p

Thp tích c�c v� kinh t� không quan tâm hay không th� s' d�ng l�i ích tín d�ng $ giai �o�n

này. Do �ó, th� tr��ng ti�m n ng t�ng th� ��c tính cho tài chính n� toàn b� vào kho�ng

3.470.000 h( gia ình thu nh!p th%p tích c�c v� kinh t� có nhu c!u và có th� s' d�ng các

d�ch v� tín d�ng vi mô, trong �ó, 2,56 tri u (74%) s�ng $ khu v�c nông thôn.

H!u h�t các ngân hàng th��ng m�i thông th��ng thích t�p trung vào các khách hàng g'i s�

l��ng nh) nh�ng giá tr� cao và t�i Vi t Nam ��c bi t ngân hàng th��ng m�i ph� thu�c nhi�u

vào s� b�o ��m hay �� k� qu�. Rt ít ngân hàng �ã có quan tâm, c� cu và h th�ng và

công c� �� ��nh giá �úng ri ro và th&m ��nh, giám sát và qu�n lý danh m�c tín d�ng vi mô

không k� qu�, giá tr� nh) nh�ng kh�i l��ng l�n v+n ���c xem là chi phí cao và ri ro cao. Vì

v�y, bt chp th�c t� r.ng m�c lãi sut m�c ��nh trong tài chính vi mô thp h�n nhi�u so v�i

h th�ng ngân hàng chính th�c rt ít ngân hàng thy có lãi �� m$ r�ng quy mô, có th� là vì

h, không có kh� n ng ��nh giá ri ro m�t cách chính xác. / khu v�c thành th�, th� tr��ng vi

mô hi n t�i ch y�u ���c ph�c v� b$i PCF, VBSP và m�t s� MFP. T�i các khu v�c nông

thôn, VBARD, VBSP, nhi�u PCF và MFP là nh�ng nhà cung cp chính tín d�ng BOP, b�

sung b$i th� tr��ng tín d�ng không chính th�c m�nh m0 cung cp b$i các nhà kinh doanh,

các c'a hàng ��a ph��ng và nhi�u ng��i cho vay và nhóm tín d�ng và ti�t ki m d� th�a,

trong �ó m�t s� nh�ng không ph�i tt c� là thành viên ca các t� ch�c qu!n chúng chính tr� -

xã h�i.

Là m�t ngân hàng nông nghi p, VBARD �ã t�p trung vào vi c cho các h� gia �ình nông thôn

và SME vay, k� c� doanh nghi p trong và ngoài l�nh v�c nông nghi p. VBARD báo cáo có

t�ng danh m�c tín d�ng 9 tri u kho�n vay, ��t tr� giá 11,8 t( USD vào gi�a n m 2006 (s� d�

56 D�a trên s� ch m ch# và m$ r�ng vi c s' d�ng tín d�ng $ Vi t Nam, s� �i�uc ch#nh này ���c ��t $ m�c thp. / nhi�u n��c khác, �i�u ph� bi�n là �i�u ch#nh 50% �� duy trì ��c tính th� tr��ng cho tín d�ng.

Page 56: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

56

trung bình 1.320 USD), trong �ó 68% ���c phân b� cho các h� gia �ình nông thôn, trong �ó

47% ���c xem là h� nghèo 57. M�ng l��i PCF ph�c v� 1 tri u thành viên v�i giá tr� kho�n vay

trung bình là 700 – 800 USD58. Thành l�p �� t�p trung ph�c v� h� nghèo, VBSP báo cáo t�ng

danh m�c là 3,8 tri u ng��i vay nghèo, cung cp kho�n vay trung bình khá thp là 280

USD59. Cc nhà cung cp tài chính vi mô (bán chính th�c) không theo �i�u ti�t (MFP) ��c

bi t h��ng ��n ng��i nghèo, báo cáo t�ng danh m�c cho vay kho�ng 47,4 tri u USD d� n�

v�i 284.400 ng��i vay, trung bình ��t 166 USD/ng��60.

B�ng 5.6 i�u ch1nh và �)c kho�n vay c$a BOP

Nhà cung c%p T�ng tài kho�n theo HH/cá nhân ��c báo cáo

i�u ch1nh theo tài kho�n kép ho2c không BOP61

�)c t�ng tài kho�n ti�t ki�m BOP

VBARD 9.000.000 6.123.600 (68%) 2.876.400 (32%) VBSP 4.125.000 2.062.500 (50%) 2.062.500 (50%) PCF 1.000.000 750.000 (75%) 250.000 (25%) Thành viên MFWG 284.400 142.200 (50%) 142.200 (50%) T�ng 14.409.400 9.078.300 5.331.100

Nh� ��i v�i d�ch v� ti�t ki m, c!n �i�u ch#nh các s� này cho các tài kho�n không ph�i BOP

t�i VBARD và PCF và cho s� vay m��n nhi�u l!n $ m�c �� cao. Th�m chí v�i s� �i�u ch#nh

t��ng ��i l�n (tham kh�o b�ng 5.6), có v* nh� các nhà cung cp d�ch v� tài chính này cùng

nhau có th� cung cp tín d�ng cho kho�ng 5,3 tri u ng��i vay BOP. Con s� này chi�m 26%

t�ng s� nh�ng ng��i thu nh�p thp t�i Vi t Nam, nh�ng 115% ca tt c� h� LIH và nhi�u

h�n 54% ��c tính th� tr��ng ��i v�i d�ch v� tín d�ng.

Các kho�n vay vi mô (lên ��n 10 tri u USD) khá s2n có và d" dàng v�i các nhà kinh doanh

nh) và nông dân, ph�n ánh chính sách ca Chính ph s' d�ng các công c� tín d�ng tr� cp

�� thu�n l�i hoá các chuy�n giao xã h�i trong cu�c chi�n ch�ng �ói nghèo. Trên th�c t�, nh�

�ã ���c vi�t trong rt nhi�u báo cáo trong ngành tài chính, h!u h�t h� nghèo và thu nh�p

thp có ti�p c�n ��n m�t hình th�c tín d�ng nào �ó, và h th�ng ngân hàng chính th�c có v*

nh� �ã ��t ��n s� l��ng l�n khách hàng này. Các khách hàng và ��c bi t nh�ng ng��i

nghèo h�n trong s� nh�ng khách hàng này là nh�ng ng��i � tiêu chu&n cho các ch��ng

trình tín d�ng có m�c tiêu này (���c tr� cp) hoàn toàn có th� l�a ch,n nhà cung cp, và

�i�u này �ã t ng tính nh�y c�m v�i lãi sut và cht l��ng. Trên th�c t�, rt ít ng��i b� lo�i ra

hoàn toàn kh)i m�t hình th�c d�ch v� tài chính nào �ó. Khác v�i nh�n th�c, “nhu c!u ch�a

57 Ph)ng vn v�i Ban qu�n lý VBARD vào ngày 27/7/2006 58 Ph)ng vn v�i CCF vào ngày 4/8/2006. 59 VBSP: Báo cáo hàng n m 2004 và ph)ng vn v�i ban qu�n lý vào ngày 12/07/2006. 60 MFWG: D� li u c� b�n v� MFOs ��n ngày 31/3/2006 61 8�c tính ca Tác gi� d�a trên phát hi n ca �oàn kh�o sát và ph)ng vn các t� ch�c

Page 57: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

57

���c �áp �ng” t�i Vi t Nam rt nh), và không nhi�u t�i th� tr��ng tài chính vi mô truy�n

th�ng.

M�c t��ng ��i cao v� ph�m vi mà tín d�ng vi mô �ã ��t ���c t�i Vi t Nam ��a ��n các

quan ng�i v� 3 vn ��:

• kh� n ng “quá nóng” t�i th� tr��ng tín d�ng BOP t�i m�t s� khu v�c, n�i mà th�m chí

nh�ng h� nghèo có th� d" dàng có nhi�u kho�n vay. �i�u này có th� làm t ng nhi�u

ri ro ca vi c các h� gia �ình nghèo n� quá nhi�u và gia t ng ri ro h th�ng ca

vi c s�p �� danh m�c �!u t�;

• Các kh� n ng có th�c nh�ng không ���c ��nh l��ng là nhi�u kho�n vay m�i, ��c

bi t là ca VBARD và VBSP (nh�ng ��n m�t m�c �� nào �ó c-ng $ c� PCF) ch# ��n

gi�n là tái tài tr� (quay vòng) các kho�n vay hi n t�i vì các nhà cung cp không �i�u

ph�i và so sánh danh m�c khách hàng v�i nhau và không có h th�ng tham chi�u tín

d�ng, không �ánh giá khách hàng hay h th�ng c�nh báo s�m khác.

• ��c bi t là các c�ng ��ng dân t�c thi�u s� t�i các vùng xa, vùng sâu v+n ch�a ���c

ph�c v� t�t, cho thy s� y�u kém trong vi c phân b� các �i�m cung cp tín d�ng theo

��a lý và nhu c!u t ng c��ng �i�u ph�i, phân vùng và liên k�t ID ca khách hàng ��

xác ��nh khu v�c và nhóm khách hang ch�a ���c ph�c v�.

Trong các n�n kinh t� th� tr��ng �!y �, các ri ro v� danh m�c �!u t� �i li�n v�i c�nh báo

n� quá nhi�u có th� ���c gi�m thi�u khi nhà cung cp �i�u ch#nh (t ng) lãi sut, do �ó làm

t ng chi phí ti�p c�n ��n tín d�ng, gi� ��nh r.ng ch# nh�ng ai th�c s� c!n và có th� s' d�ng

tín d�ng s0 xin vay v�i chi phí cao h�n. Tuy nhiên, lãi sut t�i Vi t Nam không hoàn thành

nhi m v� này. Do �ó, cung kéo t�p trung vi c cung cp tín d�ng vi mô cho “bt k5 ng��i nào,

bt k5 ��a �i�m nào” mà không c!n cng c� ki�n th�c v� th� tr��ng c!n ph�i ���c xem l�i.

��i v�i các doanh nghi p nh) và vi mô l�n h�n (MSE) s' d�ng các nhà cung cp tài chính

chính th�c, ký qu� luôn ���c yêu c!u và ���c �ánh giá theo cách rt b�o th. Ch�m tr"

trong vi c cp Giy Ch�ng nh�n Quy�n s' d�ng �t và trong vi c th�c hi n nói chung các

quy ��nh ��i v�i các giao d�ch an toàn càng h�n ch� h�n vi c ti�p c�n ��n tín d�ng. Quá ph�

thu�c vào ký qu� là m�t khía c�nh b3n c�t ca vi c �ánh giá ri ro (n ng l�c cho vi c �ánh

giá) có tính h�n ch� ca các nhà cho vay chính thu�c khu v�c chính th�c62. Và ��ng l�c ca

t ng tr�$ng kinh t� t�i Vi t Nam: các doanh nghi p v�a và nh) (SME) liên t�c nói r.ng không

���c ti�p c�n �!y � ��n tài chính là tr$ ng�i quan tr,ng nht cho t ng tr�$ng kinh doanh,

và t( l ca doanh nghi p mà xem �ây là c�n tr$ “l�n” ho�c “nghiêm tr,ng” ��i v�i s� phát

62 Báo cáo Phát tri�n Vi�t Nam 2006: Kinh doanh.

Page 58: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

58

tri�n ca mình cao h�n nhi�u so v�i các n��c châu Á khác 63. S� trái ng��c rõ ràng này b�t

ngu�n t� vi c không thích �ng th� tr��ng, ��c bi t ��i v�i tín d�ng nh� minh ho� $ d��i64.

Bi�u 5.7: Minh ho� cung c�u tín d#ng t�i Vi�t Nam

(c) Các d�ch v� tài chính vi mô khác

Chuy�n ti�n ���c h!u h�t các nhà cung cp d�ch v� tài chính ���c �i�u ti�t ��a ra, ho�c tr�c ti�p ho�c thông qua tho� thu�n ��i lý v�i các nhà cung cp chuyên bi t nh� Western Union và MoneyGram c-ng nh� m�t m�ng l��i r�ng l�n các nhà cung cp phi chính th�c. Tuy nhiên, d�ch v� chuy�n ti�n ch�a ���c tích h�p vào h th�ng ngân hang và ch�a ���c s' d�ng �� m$ r�ng d�ch v� khách hàng. S� s2n có các kho�n n� và ��n m�t m�c �� nào �ó là th* tín d�ng c-ng t ng tr�$ng nhanh chóng. V�i m�ng l��i các chi nhánh m$ r�ng ca các nhà cung cp d�ch v� ch ch�t trên th� tr��ng, không thy xut hi n m�t kho�ng tr�ng cung-c!u BOP l�n. Các công ty vi mô c-ng có l�i t� các d�ch v� tài chính �i kèm nh� là ��u t� tr��c �� mua hàng ho�c ��u vào (gi�ng cây, cây gi�ng con, v�t nh), thu�c tr� sâu, phân bón, v..v..). / m�c �� nào �ó, nh�ng th��ng nhân ��a ph��ng $ khu v�c nông thôn phi chính th�c ca Vi t Nam �ang chào m�i nh�ng d�ch v� nh� v�y. ��i v�i nhà cung cp D�ch v� Phát tri�n Kinh doanh (BDS) $ Vi t Nam, c� cu và vi c xây d�ng nh�ng d�ch v� tài chính �i kèm nh� v�y c!n có s� chú ý, ��c bi t là b$i vì nh�ng d�ch v� �ó d" dàng b� bi�n ��i b$i tài tr� không

63 World Bank: Kinh doanh $ Vi t Nam. H� s� n��c Vi t Nam/�i�u tra, 2005. 64 D� li u và phân lo�i doanh nghi p t� Phòng Th��ng m�i và Công nghi p Vi t Nam: B�n tin các vn �� Kinh doanh, S�. 8, tháng 6/2005

Nhóm thu nh�p th�p (24%) MSEs (46% c�a doanh nghi�p 1-10 nhân công)

Gi�u có (20% of dân s�) Kinh doanh l�n (5% c�a doanh nghi�p > 300 nhân công)

Tín d�ng cho ng��i nghèo, nông dân, nông thôn ME

Tín d�ng cho SOEs, Ln và SMEs

“Kho�ng cách” cung c�u cho LIH không ph�i là nghèo và doanh nghi�p nh� không �� tài s�n ký qu� cho tín d�ng th��ng mi .

Nhóm thu nh�p trung bình (56%) SMEs (49% c�a doanh nghi�p có 10-

300 nhân cô)

Page 59: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

59

hoàn l�i t� bên ngoài theo �ó th� tr��ng b� h�n ch� ��i v�i nh�ng gi�i pháp kinh doanh kh� thi v� m�t th��ng m�i trên th� tr��ng. Cho thuê vi mô ch�a h� phát tri�n chút nào v� tt c� các m�t. 9 công tycho thuê $ Vi t Nam ch# t�p trung vào các d�ch v� và v�n t�i $ phân �o�n th� tr��ng các doanh nghi p v�a và nh) $ thành th�, ch� không ph�i là BOP. M�c cho thuê trung bình là 90,000 USD. Vi c không có � ng ký tài s�n ��ng và quy�n ��i v�i tài s�n h�n ch�, các d�ch v� này s0 không phát tri�n $ m�c �� �ãng nh0 có th� phát tri�n ���c nh� th�. Ngành b�o hi�m ch# g!n �ây m�i b�t �!u phát tri�n và m�t lo�t các thay ��i v� chính sách và th� tr��ng �ã di"n ra trong hai n m qua do c�nh tranh gia t ng. B�t �!u t� c� s$ rt thp, t�c �� t ng tr�$ng ca h!u h�t ngành b�o hi�m nhân th, rt n t��ng. Trong khi các s�n ph&m b�o hi�m vi mô còn rt nghèo nàn trong ngành non tr* này $ Vi t Nam, Chính ph �ang cung cp b�o hi�m xã h�i và b�o hi�m y t� chi phí thp cho LIHs. �i�u �áng khích l là m�t vài s�n ph&m b�o hi�m tai n�n, nông nghi p (cây tr�ng, gia súc), nhân th, hi n �ang ���c th' nghi m v�i s� �i�u ph�i gi�a JSBs, MFPs và ngành b�o hi�m. Xét v� tt c� các m�t, nhu c!u v� d�ch v� b�o hi�m trong s� các h� gia �ình v� BOP, k� c� b�o hi�m nông nghi p v� ti�m n ng là rt l�n và h!u h�t là ch�a ���c �áp �ng. V� m�t c!u, nh�n th�c là thp và cho r.ng vi c ��nh giá phí b�o hi�m cao h�n chi phí th�t; v� m�t cung, m�c �� ti�m n ng và kh� n ng sinh l�i ca phân �o�n th� tr��ng BOP ch�a ���c nh�n th�c �!y � và ti�n trình ho�ch ��nh và th' nghi m d�ch v� hi u qu� v� chi phí và h th�ng cung �ng ti�p c�n BOP ch# m�i b�t �!u.

C). C� c u và vic th�c thi c�a Th� tr��ng Cung �ng

a) C� c u th� ch� c�a th� tr��ng cung �ng M�ng tài chính chính th�c $ Vi t Nam do Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam giám sát (SBV), có chi nhánh $ tt c� 64 t#nh, thành trong c� n��c và B�o hi�m Ti�n g'i $ Vi t Nam (DIV) theo �ó cp ch�ng ch# ti�n g'i cho các ��nh ch� tài chính và qu�n lý s� thanh kho�n ca các ngân hàng phá s�n và các PCF 65. Trong giai �o�n �!u ca chuy�n ��i kinh t� $ Vi t Nam, các ngân hàng ch y�u ph�c v� v�i t� cách là c'a s� ca chính ph �� d+n các ngu�n l�c cho các công ty Qu�c doanh (SOEs), và các cá nhân không s' d�ng h th�ng ngân hàng $ quy mô l�n nào h�t. N m 1993, 40% các kho�n vay $ khu v�c nông thôn là t� các cá nhân riêng l*, 33% là t� các nhà cho vay ti�n cá nhân và ch# 25% là ��n t� các ngân hàng và các ngu�n chính th�c khác66. Tuy nhiên, tín d�ng ngân hàng chính th�c t ng tr�$ng theo t( l v�i GDP t� 27% n m 1995 lên �#nh �i�m là 42% vào n m 2004 và trong m�ng này, tín d�ng cho khu v�c t� nhân t ng t� 18% n m 1992 lên kho�ng 66% tháng 12 n m 2004. Do c� áp l�c l�m phát gia t ng và quan ng�i v� cht l��ng ca tín d�ng t ng tr�$ng quá nóng, t ng tr�$ng tín

65 DIV: Báo cáo hàng n m 2005: Báo cáo n m 2005 v� ho�t ��ng và k� ho�ch kinh doanh 2006. 66 �i�u tra v� m�c s�ng Vi t Nam (VLSS) n m 1993 ���c trích d+n trong Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam 2006:Kinh doanh.

Page 60: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

60

d�ng nói chung �ã ch�m l�i t� lúc �ó xu�ng còn kho�ng 32% vào tháng 12 n m 2005, và 25% vào tháng 2/2006, và tín d�ng cho l�nh v�c t� nhân �ã ch�m l�i t� 45% xu�ng còn 35% t�ng n m m�t t� cu�i n m 2004 ��n cu�i n m 200567. Ngày nay, b�n Ngân hàng qu�c doanh chính (và m�t ngân hàng nh) h�n) (SOCBs) chi ph�i l�nh v�c tài chính, chi�m kho�ng 86% tín d�ng và t�ng tích s�n(2005) trong h th�ng ngân hàng. Ngoài ra, có 36 Ngân hàng th��ng m�i c� ph!n (JSCBs) $ Vi t Nam l!n l��t ���c g,i là Ngân hàng C� ph!n Nông thôn và Thành ph�) ch y�u ph�c v� các doanh nghi p v�a và nh) và chi�m 20% ca t�ng tín d�ng; 4 ngân hàng liên doanh (JVBs); 28 chi nhánh ngân hàng n��c ngoài68; và m�t s� ít các ngân hàng do n��c ngoài s$ h�u t�ng c�ng chi�m kho�ng 10% tín d�ng ngân hàng. L�nh v�c ngân hàng chính th�c thông th��ng ���c b� sung b$i 2 ��nh ch� tài chính ��a ra tín d�ng tr� cp (“cho vay theo chính sách”) cho nh�ng l�nh v�c c� th� ca n�n kinh t� và do SBV và các c� quan nhà n��c khác �i�u ti�t theo nh�ng Ngh� ��nh c� th� ca mình: Ngân hàng Chính sách Xã h�i Vi t Nam (VBSP) và Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam (VDB). Sáu “công ty tài tr�” theo ngành v�i nh�ng giy phép ngân hàng h�n ch� bao g�m c� Công ty Ti�t ki m B�u �i n Vi t Nam (VPSC) và 9 công ty cho thuê liên k�t minh các SOCBs ho�c các ngân hàng n��c ngoài hoàn tt danh m�c các ��nh ch� tài chính ���c �i�u ti�t, nh�ng ngân hàng mà d�ch v� ���c h� tr� b$i công nghi p b�o hi�m ���c �i�u ti�t. Th� tr��ng tài chính vi mô ca Vi t Nam có ��c tr�ng là có s� chi ph�i ca 3 nhà cung cp ���c �i�u ti�t v� quy mô và �� sâu, t�c là VBARD, VBSP và m�ng l��i 926 Qu� tín d�ng Nhân dân (PCFs). Các qu� tín d�ng nhân dân �ã n�i lên v�i t� cách là các h�p tác xã tín d�ng và ti�t ki m ���c �i�u ti�t sau khi có s� s�p �� ca h th�ng h�p tác xã già c�i vào cu�i nh�ng n m 1980. Tt c� nh�ng nhà cung cp chính này ��u theo �u�i th� tr��ng v� các kho�n vay nh), ��c bi t là cho vùng nông thôn nh�ng v�i nh�ng cách ti�p c�n rt khác nhau. Nh�ng ng��i nghèo nht ���c các ��nh ch� tài chính vi mô bán chính th�c ph�c v�, tr��c h�t là (I)NGO và các ch��ng trình tài tr� liên k�t v�i các t� ch�c qu!n chúng chính tr�-xã h�i. H�i liên hi p ph� n�, Hôi nông dân và �oàn Thanh niên v�i t� cách thành viên liên k�t ca kho�ng 20 tri u ng��i �óng m�t vai trò quan tr,ng trong tài chính vi mô thông qua vi c qu�n lý c� ch� cho vay và ti�t ki m theo nhóm; th�c thi các d� án tài chính vi mô do INGO tài tr�; và k�t n�i các khách hàng v�i VBARD và VBSP, Liên �oàn Lao ��ng, H�i Nông dân và H�i c�u chi�n binh c-ng v�y. B� sung vào ngu�n cung này, m�t l��ng l�n các c� ch� tài chính không chính th�c “t� nhân” th�c s�, bán chuyên nghi p, ��a ph��ng t�n t�i trong h!u h�t các ngõ ngách ca Vi t Nam v�i t� cách là m�t ph!n tích h�p �!y � ca m�ng l��i an sinh c�ng ��ng. D��i �ây là m�t minh ho� theo �� ho� các nhà cung cp d�ch v� tài chính hi n tai $ th� tr��ng Vi t Nam ���c t� ch�c theo phân �o�n th� tr��ng chính y�u mà các t� ch�c này

67 Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam 2003, Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam: Báo cáo hàng n m 2004, và Ngân hàng Th� gi�i: �ánh giá tháng 6/2006. 68 Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam: Báo cáo n m 2004

Page 61: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

61

-4 Ngân hàng liên doanh;

- 28 Ngân hàng n�)c ngoài;

- 36 Ngân hàng c� ph�n; Toàn b( các d"ch v#

- 17 công ty b�o hi�m, bao g.m B�o Vi�t, và VSSA (b�o hi�m)

-Công ty d"ch v# Ti�t ki�m B�u i�n (ti�t ki�m) - Cho vay ti�n, tài tr� th�*ng m�i (tín d#ng)

-- Ho/Hui/Phuong/SCGs (tín d#ng và ti�t ki�m không chính th�c)

-VBSP (ti�t ki�m thành viên và tín d#ng) - MOs/INGOs (ti�t ki�m và tín d#ng bán chính th�c)

Phân o�n thu nh!p cao (20%)

M�c trung bình (56%)

-5 Ngân hàng qu+c doanh (VBARD) (toàn b()

Chu0n nghèo

- 926 Qu3 tín d#ng nhân dân + CCF (tín d#ng, ti�t ki�m)

Phân o�n thu nh!p th%p và ng��i nghèo

(24%; 74 % nông thôn)

Nh�ng nhà cung c%p chính:

ph�c v�. Ph� l�c 1 th� hi n miêu t� chi ti�t h�n các ��nh ch� khác nhau bao g�m l�nh v�c tài chính vi mô $ Vi t Nam. C!n l�u ý r.ng trong khi VBARD không tr�c ti�p nh�m ��n “�áy ca Kim t� tháp (khá ph1ng)” (BOP) $ Vi t Nam, ngân hàng này chi ph�i th� tr��ng tín d�ng nông thôn và th�c s� ph�c v� phân �o�n nghèo h�n thông qua các ch��ng trình có m�c �ích ���c các qu� tài tr� và thông qua các tho� thu�n khung v�i các t� ch�c qu!n chúng, ��c bi t là H�i Nông dân và H�i Ph� n�. Hình 5.8: C� c�u c�a th� tr��ng bán l�

c) Ph�m vi các s�n ph�m tài chính vi mô Th� tr��ng các d�ch v� tài chính $ Vi t Nam không �a d�ng hoá l�m, và ph!n l�n các nhà cung cp ��u ��a ra các s�n ph&m tín d�ng và ti�t ki m gi�ng nhau và ���c chu&n hoá. V�i t� cách là nhà cung cp l�n nht, VBARD c-ng ��a ra ph�m vi r�ng nht các s�n ph&m cho khách hàng ca mình và các kho�n vay v�i c� ch� hoàn tr� �a d�ng v�i nh�ng m�c �ích khác nhau. Ph�m vi nh�ng s�n ph�m tín d�ng có t�i Vi t Nam g�m: B�ng 5.9 T�ng quan v� các s�n ph0m cho vay SOCBs JSCBs PCFs VBSP MFWG Cho vay có ký qu3: H�n m�c cho vay tiêu dùng (VND) Lãi sut % ký qu�

T�i �a 50 tr. 9.5-13.5% 50-100%

1tr. – 1 t( 9 – 15% 70-200%

100,000–130tr. 9.6-17.4% 70 – 100%

- -

Th� chp/Nhà c'a T�i �a 70%

5-158t( (t�i �a 85%)

1tr.-300 tr.

T�i �a 200tr.

-

Page 62: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

62

8.5–12.9% 70-100%

11.4-15.6% 70-167%

9.6-16.2% 7.8% 100%

V�n �!u t�/l�u ��ng (MSMEs) bao g�m c� nông nghi p (VBARD)

T�i �a. 85% 8.5-12.9% 70-100%

11-158 t( (t�i �a 85%) 10-15.6% 70-167%

1tr.-180tr. 9.6-17.4%

5tr.-500tr. 9.6%

T�i �a 10 tr. 24% 50%

H� nghèo - 1tr.-50tr. 11.4-15.6% 70-100%

500,000-9tr. 8.4-16.2% 70-100%

T�i �a 15 tr. 7.8% 50-70%

-

Cho vay theo nhóm - - - T�i �a 500tr. 7.8% 100%

475,000-9.5tr. 10.32% 50%

Cho vay không ký qu3: SOCBs JSCBs PCFs VBSP MFWG H�n m�c cho vay tiêu dùng (VND) Lãi sut

- - 100,000–130tr. 9.6-17.4%

T�i �a. 10 tr. 7.8%

100,000-1.3tr. 9.6-12.2%

Th� chp/Nhà c'a - - 1tr.-300 tr. 9.6-16.2%

- T�i �a. 15 tr. 14.4%

V�n �!u t�/l�u ��ng (MSMEs)

T�i �a. 10 tr. 9.6-12.9%

- 1 tr.-180 tr. 9.6-17.4%

T�i �a. 10 tr. 9.6%

285,000-10tr. 9.6-24%

H� nghèo - - 500,000-9tr. 8.4-16.2%

T�i �a 15 tr. 7.8%

285,000-15tr. 11.3-24%

Xét ��n s� có m�t ca m�t ngân hàng chuyên v� phát tri�n nông thôn, VBARD, trong n�n kinh t� tr�ng tr,t, các s�n ph&m cho vay nông nghi p d" có s2n h�n $ các n�n kinh t� khác n�i mà cho vay nông nghi p ���c xem là có �� ri ro ��c bi t cao. VBARD ��a ra các kho�n vay cho �!u t� và v�n l�u ��ng ��i v�i mùa v� hàng n m và l�u niên (g�o và cao su, chè và cà phê) t�ng s� chi�m kho�ng 32% danh m�c các kho�n vay ca h,; c-ng nh� các kho�n vay cho ngh� cá, ch n nuôi (40%), th công m� ngh và th��ng m�i (10%) và nông nghi p nông thôn. Do c� bt l�i ��i v�i ri ro và c� nh�ng h�n ch� áp d�ng ��i v�i h�n m�c tín d�ng ca nhà tài tr�, VBARD nói chung không ��a ra các kho�n cho vay kh&n cp ho�c kho�n cho vay tiêu dùng cho nh�ng h� nghèo. ��i v�i cho vay th��ng m�i, VBARD và nh�ng ngân hàng thông th��ng khác s0 yêu c!u có th� chp bt ��ng s�n (�t, bt ��ng s�n, LUC) và cho vay t�i t�i �a là 85% giá tr� b�o ��m v� trung h�n ��i v�i cá nhân và các doanh nghi p v�a và nh) (SMEs). VBARD ��a ra các kho�n vay d��i 10 tri u VND (625 USD) ��i v�i nông dân nghèo và các h� nông thôn nói chung v� hình th�c là không có th� chp nh�ng trong th�c t� ng��i �i vay th��ng ph�i �� l�i Giy ch�ng nh�n quy�n s' d�ng �t (LUC) cho ngân hàng cho ��n khi các kho�n vay ���c hoàn tr�, ho�c ���c tài tr� (b�o ��m) b$i m�t t� ch�c qu!n chúng. Nh�ng kho�n cho vay nh) nh� v�y là ng�n h�n, ch y�u là 6-12 tháng, và biên �� lãi sut là t� 9.6 - 12% m�t n m. C� cu hoàn tr� kho�n vay dao ��ng t� thanh toán m�t kho�n m�t l!n (s0 phù h�p v�i ng��i làm thu ho�ch tr�ng tr,t theo mùa) ��n thanh toán hàng tháng, (nói chung s0

Page 63: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

63

���c nh�ng công ty th��ng m�i c3 nh) �i�n hình ca rt nhi�u khách hàng tài chính vi mô yêu thích). VBSP ch y�u cho vay ��i v�i các h� ���c xác ��nh là nghèo theo ch�ng ch# LPCs (90% ca t�ng danh m�c cho vay) và ��i v�i doanh nghi p v�a và nh) $ vùng sâu (�� t�o công n vi c làm theo “Ch��ng trình 120” ca Chính ph). ��i v�i h� nghèo, h�n m�c cho vay t�i �a không có th� chp là 10 tri u VND (625 USD), trong khi �ó, c-ng có các kho�n vay có th� chp lên ��n 15 tri u VND (937 USD). Th�i h�n kho�n vay nói chung không v��t quá 3 n m và hoàn tr� g�c là theo tháng (��i v�i nh�ng kho�n vay nh)) ho�c theo quý, trong khi thanh toán lãi sut là hàng tháng. “Ngân hàng “ c-ng cp tín d�ng cho các sinh viên và công nhân nghèo �ang tìm ki�m vi c làm ho�c m�i tr$ v� t� n��c ngoài. Các kho�n vay không có th� chp th�c t� nh�ng ch# tr� các kho�n vay theo Ch��ng trình 120, VBSP tham gia vào các tho� thu�n khung v�i các T� ch�c qu!n chúng (��c bi t là H�i Liên hi p Ph� n�, �oàn Thanh niên và ��n m�c �� nào �ó là Công �oàn), tr� thù lao nh) d�a trên ho�t ��ng cho các MOs (0.165% ca s� d� còn l�i thu t�i �úng h�n) khi xác ��nh các kho�n vay, l�a ch,n, nhóm l�i và giám sát (thu n�) ca nh�ng ng��i �i vay nghèo. Nh� v�y, nh�ng ng��i �i vay nói chung là b� MOs yêu c!u �� hình thành các nhóm b�o ��m và �� ��t c,c ti�n ti�t ki m b�t bu�c v�i VBSP v�i lãi sut là 2.4%/n m. Do vi c s$ h�u (thành viên) t� nhân, quy mô nh) ca mình và g!n v�i ng��i �i vay, PCFs th��ng có th� cung cp nh�ng s�n ph&m cho vay �a d�ng h�n, m�c dù v�i m�c lãi sut cao h�n VBARD. Lãi sut v�i các kho�n vay dao ��ng khá l�n t� 8.4 – 17.4%/n m, nh�ng nh�ng kho�n vay cho nh�ng thành viên nghèo h�n có chi phí trung bình kho�ng 9%/n m. M�t s� PCFs cung cp cho vay cho giáo d�c (ng�n h�n) và nh�ng m�c tiêu kh&n cp; nh�ng d�ch v� nh� v�y gi�m s� ph� thu�c ca các thành viên vào ng��i cho vay ti�n m�t cách hi u qu�69. H!u h�t các ch��ng trình do INGO h� tr� s' d�ng ph��ng th�c nhóm �oàn k�t, ho�c thông qua ngân hàng làng xã ho�c theo mô hình Grameen trong khi m�t s� (bao g�m c� nh�ng MFP l�n nht, Qu� CEP $ thành ph� H� Chí Minh) c-ng cung cp nh�ng kho�n cho vay cá nhân và kho�n vay mua nhà. Biên �� lãi sut dao ��ng t� 0.8 – 2%/tháng, ���c tính toán trên s� d� duy tri ��u ho�c gi�m d!n. Quy mô kho�n vay trung bình nói chung theo báo cáo là 1,5 tri u VND (95 USD). Rt nhi�u trong c� ch� này ��a ra các d�ch v� tài chính nh� là m�t ph!n ca c� gói t�ng th� ca các ho�t ��ng khác70. �i�u t��ng t� c-ng �úng ��n m�c �� nào �ó v�i các h�p tác xã s�n xut nông nghi p c-ng cung cp các kho�n vay b.ng hi n v�t (g�o) cho các thành viên. Vi c cung cp các s�n ph�m ti�t ki�m $ Vi t Nam ���c chu&n hoá công b.ng và có s2n m�t cách r�ng rãi. Vì th�, ti�p c�n ��n các d�ch v� ti�t ki m có th� b� c�n tr$ h�n n�a b$i vi c thi�u v�ng s� tin t�$ng gi�a các khách hàng $ nh�ng t� ch�c l�n và vô tình nói chung h�n là b� tác ��ng b$i s� có m�t th�t s� ca các s�n ph&m ho�c ti�p c�n ��n các t� ch�c �ó.

69 ADB: Báo cáo �ánh giá ho�t ��ng d� án tín d�ng nông thôn, tháng 11/2005. 70 B�n tin Tài chính vi mô Vi t Nam tháng 3/2006 và ”Báo cáo D� th�o cu�i cùng: Chu&n b� Khuôn kh� cho Phát tri�n tài chính vi mô”, ADB và SBV, tháng 9/2004.

Page 64: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

64

�áng ng�c nhiên là các ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh ��a ra ph�m vi h�n ch� các s�n ph&m ti�t ki m v�i s� d� t�i thi�u tuy t ��i là 50,000 VND (3 USD), nh�ng nói chung là c!n m�c �� 100.000 VND. M�t quy�n s� ti�t ki m ���c cp cho m�i tài kho�n ���c m$ theo �ó có th� ���c s' d�ng nh� là (1 ph!n) th� chp cho m�t kho�n vay, ví d� nh� t�i VBARD. Các chi�n d�ch và ��ng l�c �� m$ các tài kho�n ti�t ki m cho tr* em �ã khá là thành công nh�ng nh�ng bên tham gia l�n trên th� tr��ng v+n ph�i ��a ra các tài kho�n ti�t ki m ng�3ng thp và rt ng�n h�n áp d�ng chung cho các h� gia �ình BOP. �i�u này có th� cho thy lãi sut h�n ch� $ phân �o�n th� tr��ng BOP nói chung ho�c ph�n ánh s� sáng t�o h�n ch� v� s�n ph&m, m�c dù �i�u �úng là ti�t ki m rt linh ho�t không khuy�n khích các ngân hàng cp các kho�n vay t� trung h�n ��n dài h�n. B�ng 5.10 T�ng quan v� các d"ch v# ti�t ki�m / Vi�t Nam SOCBs JSCBs PCFs VBSP MFWG Tài kho�n vãng lai/ki�m tra S� d� t�i thi�u Lãi sut hàng n m

100,000 2.4%

100,000 3-3.6%

3.6%

2.4%

-

Tài kho�n ti�t ki m (m�t s� v�i séc ho�c s� ti�t ki m) S� d� t�i thi�u Lãi sut hàng n m

100,000 2.4%

100,000 3-3.6%

3.6%

6-7.2%

2.4-6%

Ti�n g'i có k5 h�n (th�i h�n/c� ��nh) S� d� t�i thi�u Lãi sut hàng n m

100,000 2.4-9.36%

100,000 7-9.24%

3.6-11.2%

7.56-8.16%

-

Ti�t ki m b�t bu�c (b�o lãnh kho�n vay) Ti�n g'i t�i thi�ut/tháng (VND) Lãi sut hàng n m

- - 9.72%

12,000 2.4%

12,000 2.4-6%

Lãi sut thu ���c t� ti�n g'i linh ho�t nói chung là thp, và là tiêu c�c xét v� ngh�a th�c n�u tính ��n l�m phát nh�ng JSCB rõ ràng là thích c�nh tranh v�i SOCBs v� ti�n g'i h�n là lãi sut cho vay. Tuy nhiên, nói chung là tài kho�n ti�t ki m ca SOCB không có ho�c có ít phí giao d�ch h�n. VBSP huy ��ng ti�t ki m t� nguy n h�n ch� ��a ra lãi sut 2.4-8.16% hàng n m tu5 theo quy mô ca mình (cao nht là ti�n g'i có k5 h�n). Bt k5 s� t ng tr�$ng l�n nào trong huy ��ng ti�n ti�t ki m ��u s0 làm gia t ng các tài s�n n� ng+u nhiên n�u tính ��n m�c lãi sut cho vay. K�t qu� là trong th�c t� VBSP không khuy�n khích huy ��ng ti�n g'i ti�t ki m $ bt k5 quy mô l�n nào. Kho�ng 1/3 các ch��ng trình ca INGO ��a ra các d�ch v� ti�t ki m v�i lãi sut dao ��ng t� 2.4-6%/n m. H!u h�t các MFPs và MOs là ‘��i lý’ cho VBSP và VBARD ��u yêu c!u có ti�t ki m b�t bu�c nh� là m�t ph!n b�o ��m cho các kho�n vay không th� chp khác n�u có, và kho�ng 1/3 s� MFP ��a qua trung gian các kho�n ti�t ki m này vào thành các kho�n vay. Tuy nhiên, khi mà t�ng các kho�n vay nói chung v��t quá l��ng ti�n g'i b�t bu�c ���c gi� thì ri ro liên quan ��n cách th�c này s0 thp. H!u h�t trong s� kho�ng 30% MFP h��ng v� tín d�ng chp nh�n ti�t ki m t� nguy n t� các thành viên ca mình c-ng ��u �óng vai trò trung gian các kho�n v�n này. Trong khi ri ro h th�ng b�t ngu�n t� cách th�c này là h�n ch� thì luôn luôn có ri ro v� ri ro thanh kho�n khi mà MFP ph�i “ch�y” ��i v�i ti�n ti�t ki m. Qu�n lý th�n tr,ng các kho�n ti�n g'i s0 là m�t yêu c!u

Page 65: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

65

cho các MFP chuy�n ��i theo Ngh� ��nh 28 nh�ng v�i các c� ch� MFP nh) h�n, �ây là m�t l�nh v�c �áng ���c h�$ng “s� chú ý t� �i�u ch#nh” gi�a các thành viên MFWG. M�c dù kh� n ng này không thy tr��c ���c theo Ngh� ��nh 28, v+n có nhu c!u xây d�ng B� lu�t �ng x' v�i s� tham gia ca SBV th�a nh�n trách nhi m ca MFP trong vi c b�o v ti�n g'i ca khách hàng ��i v�i nh�ng vi ph�m v� ��o ��c và ri ro liên quan và ��a ra m�t t( l D� tr� Ti�n g'i chp nh�n ���c (tài s�n hi n có/ti�n g'i). V� các d�ch v� tài chính khác các SOCBs, JSCBs và các ngân hàng n��c ngoài ��a ra toàn b� m�t danh m�c các s�n ph&m tài chính, bao g�m c� Tín d�ng th�, ngo�i h�i, chuy�n ti�n và th* ghi n�,..v..v.. Western Union và Money Gram cung cp chuy�n ti�n m�t (chuy�n ti�n), thông th��ng là các quan h ��i lý v�i các ngân hàng và các ��nh ch� tài chính phi ngân hàng, ví d� nh� b�u �i n và vì th� mà vi c ti�p c�n khá d" dàng. Chi phí chuy�n ti�n m�t trên th� tr��ng không dao ��ng quá nhi�u. M�t s� nhà cung cp ��a ra d�ch v� chuy�n ti�n mi"n phí gi�a các tài kho�n trong cùng m�t ngân hàng ho�c gi�a các chi nhánh ca cùng m�t ngân hàng trong cùng 1 t#nh nh�ng h!u h�t các ��nh ch� tài chính chính th�c áp m�c phí là 0.02 - 0.07% ca giá tr� chuy�n ti�n nh� là phí giao d�ch. �áng ng�c nhiên là 1 trong 9 công ty cho thuê và VBSP c-ng ��u báo cáo là ��a ra d�ch v� chuy�n ti�n cho khách hàng – công ty cho thuê c-ng có ho�t ��ng nh� v�y khá c�nh tranh v�i m�c 0.02%. 9 công ty cho thuê $ Vi t Nam hi n t�i không �i�u ch#nh cho phù h�p theo phân �o�n th� tr��ng cp thp (giá tr� trung bình m�t kho�n cho thuê là h�n 90,000 USD), nh�ng ��a ra tài tr� cho thuê ��i v�i các doanh nghi p v�a và nh) $ khu v�c thành th�, ch y�u là trong l�nh v�c v�n t�i và d�ch v�. Trên qu�c t�, cho thuê vi mô �ã ch�ng minh là m�t s�n ph&m ph� bi�n cho các nông dân nghèo h�n và nh�ng doanh nghi p h� gia �ình phi nông nghi p, và m�t d� án thí �i�m b�t �!u vào n m 2001 ���c IFC-MPDF h� tr� theo �ó Công ty Cho thuê Qu�c t� Vi t Nam ���c cp h�n m�c tín d�ng t� FMO ca Hà Lan �� cung cp các cho thuê riêng l* d��i 10,000 USD cho thi�t b� và máy móc cho các doanh nghi p v�a và nh) (M)SMEs71. Ngành b�o hi�m Vi t Nam �ã t ng tr�$ng nhanh chóng trong nh�ng n m qua và có b.ng ch�ng v� �a d�ng hoá ngày càng t ng. H!u h�t các công ty b�o hi�m nhân th, nh�m vào th� tr��ng thu nh�p trung bình, m�c phí b�o hi�m t�i thi�u là 84,000 VND m�t tháng (2004). Vì phân �o�n th� tr��ng �ó v+n ch�a ���c ph�c v� t�t, hi n có rt ít ��ng l�c, ��c bi t là cho các công ty b�o hi�m nhân th, �� gi�m quy mô. H�n n�a, ngành b�o hi�m nhân th, v+n ch�a ���c bi�t ��n nhi�u l�m và có nh�ng t� nh� v� m�t v n hoá khi th�o lu�n v� cái ch�t. Vì th�, bán các s�n ph&m b�o hi�m ch y�u là ho�t ��ng kinh doanh “�&y” h�n là ho�t ��ng kinh doanh “kéo” và hi n t�i, d��i 10% dân s� có m�t s� hình th�c gì �y v� b�o hi�m nhân th,. Nh�ng s�n ph&m truy�n th�ng v�i b�o lãnh hi n th�i nh� là tài s�n hi�n t�ng tham gia và không tham gia, giáo d�c và các s�n ph&m su�t ��i (k�t h�p v�i nhân th, và ti�t ki m k5 h�n), cùng v�i m�t lo�t b�o hi�m k5 h�n và nh�ng �i�u kho�n b� sung v� ri ro (s�n ph&m th� cp), v+n là nh�ng s�n ph&m chính y�u $ Vi t Nam72. Vi c áp d�ng và ti�p t�c s' d�ng các s�n ph&m tài chính b�o hi�m vi mô th�m chí khi ���c thi�t k� hoàn h�o th��ng là thp h�n mong mu�n b$i vì nh�ng ng��i có h�p ��ng b�o hi�m

71 Ngân hàng Th� gi�i: Th�c tr�ng Doanh nghi p v�a và nh) (SME) T�p 2, tháng 1/2001 72 Mark V.T. Saunders và Adrian Liu, op.cit.

Page 66: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

66

hi n t�i và ti�m n ng nói chung không hi�u v� b�o hi�m chính th�c73. / th� tr��ng Vi t Nam, m�t thách th�c khác n�a là nhi�u ng��i v+n thích �� ti�t ki m d��i hình th�c tài s�n truy�n th�ng và quen thu�c h�n nh� là bt ��ng s�n và ti�n g'i ngân hàng theo �ó, m�c lãi sut trung bình khá cao kho�ng 8,5% ca k5 h�n 12 tháng ti�n g'i c� ��nh. Tuy nhiên, m�t s� công ty b�o hi�m �ang b�t �!u ��a ra nh�ng s�n ph&m có th� phù h�p v�i th� tr��ng thu nh�p thp:

• B�o Vi t Nhân th, ��a ra s�n ph&m b�o hi�m nhân th, yêu c!u có phí (t�i thi�u) hàng n m ch# là 2,800 VND. V�i m�c phí này, ng��i thuê bao b�o hi�m s0 nh�n ���c t�i 1 tri u VND trong tr��ng h�p gia �ình có ng��i ch�t;

• B�o Vi t c-ng ��a ra c� ch� b�o hi�m h�u trí t� nguy n; • Prudential �ã ��a ra s�n ph&m b�o hi�m cho ph� n� và tr* em d��i 18 tu�i; • AIA (M�) và Ngân hàng TMCP Ph��ng Nam g!n �ây �ã ký m�t h�p ��ng ��i lý thông

qua �ó AIA s0 ��a ra s�n ph&m b�o hi�m Nhân th, tín d�ng ��i v�i nh�ng ng��i vay ti�n ca Ngân hàng.

Th� tr��ng b�o hi�m phi nhân th, �ang phát tri�n nhanh chóng $ Vi t Nam �ã có m�t vài s�n ph&m m�i �!y khích l và các d�ch v� �ang ���c các nhà cung cp b�o hi�m chính th�c gi�i thi u và ���c b� sung b.ng các c� ch� bán chính th�c trong nh�ng n m qua bao g�m c� b�o hi�m tài s�n, n� và tai n�n/s�c kho* liên quan ��n BOP: B�o hi�m tài s�n (b�t ��ng s�n):

• Tr$ l�i n m 1982, B�o Vi t ��a ra C� ch� B�o hi�m Ch n nuôi thí �i�m t�i 3 t#nh, s' d�ng các h�p tác xã nông nghi p còn l�i t� h th�ng các h�p tác xã tr��c �ây nh� là ��i lý cho các h�p ��ng ca mình. Thông qua s� h� tr� ca các quan ch�c ��a ph��ng $ nh�ng h�p tác xã này, nông dân ���c t� vn v� l�i th� ca b�o hi�m ch n nuôi, và các h�p tác xã h� tr� Bao Viet b.ng cách thu các phí b�o hi�m t� nông dân theo �ó chi phí marketing và giao d�ch s0 thp74;

• Groupama ��a ra b�o hi�m ch n nuôi $ C!n Th�, nh�ng c-ng g�p ph�i nh�ng khó kh n l�n v� kh� n ng sinh l�i ca s�n ph&m và �ang c� g�ng �a d�ng hoá các ho�t ��ng ca mình ngoài b�o hi�m nông nghi p;

• B�o Vi t tr��c �ây �ã th' nghi m b�o hi�m thu ho�ch g�o và không thành công l�m nh�ng v+n ��a ra b�o hi�m mùa v� cây công nghi p (ví d� nh� ��i v�i h�t �i�u và cà phê);

• GRET $ V�nh Phúc �ã xây d�ng m�t c� ch� b�o hi�m ch n nuôi cho nông dân nuôi l�n, bao g�m c� l�n th�t và l�n nái ch�ng l�i 4 b nh d�ch ph� bi�n và cung cp t� vn thú y mi"n phí v�i m�c phí b�o hi�m nh).

B�o hi�m y t�

• B�o Vi t ��a ra b�o hi�m y t� và tai n�n cá nhân h�n ch� v�i m�c phí t�i thi�u là 2,800 VND/ng��i/n�m (2004); Ngoài ra, di�n s�n ph�m c�a B�o Vi�t bao g!m: • B�o hi�m toàn di�n cho tr/ em;

73 Monique Cohen: S' d�ng b�o hi�m vi mô và giáo d�c tài chính �� b�o v và tích lu� tài s�n, H�i th�o Brookings/Ford Các ph��ng pháp ti�p c�n d�a trên tài s�n, 26-27/6/2006. 74 Thomas Dufhues, Ute Lemke và Isabel Fisher: Cách th�c m�i cho tài chính nông thôn? C� ch� b�o hi�m ch n nuôi $ Vi t Nam, H�i ngh� Berlin, 5-7/10, 2004.

Page 67: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

67

• B�o hi�m tai n�n cá nhân; • B�o hi�m chi phí n.m vi n và ph+u thu�t; và • B�o hi�m tai n�n cá nhân toàn di n.

B�o hi�m vi mô (bán chính thc) th" nghi�m • Qu� b�o tr� t��ng h� ca H�i ng��i già �ã thí �i�m m�t s�n ph&m k�t h�p tr� ti�n b�o

hi�m trong tr��ng h�p ch�t, �m và tu�i th, (t�i 70 và 90 n m) $ các t#nh Ngh An, Nam ��nh, hi n t�i �ang ���c m$ r�ng sang các t#nh khác. Phí �óng góp là 10,000 – 70,000 VND v�i m�c phí hàng n m là VND 1,000 – 5,000 VND (2004);

• C-ng $ t#nh Ngh An, m�t Qu� B�o hi�m Nông dân �ã ���c thi�t l�p �� tr� “ti�n h�u trí” tu�i già ho�c ch�t v�i phí hàng tháng là 20,000 VND;

• M�t c� ch� b�o hi�m “Nhân th, Tín d�ng’ k�t h�p cho khách hàng ca TYM, theo �ó m�c phí 200 VND ���c tr� hàng tu!n (ho�c 0.9% ca kho�n vay ban �!u) trong su�t vòng quay ca kho�n vay, theo �ó ti�n tr� ���c bù tr� bt k5 kho�n vay còn d� nào và cung cp h� tr� tài chính trong tr��ng h�p ng��i vay ch�t (500,000 VND); ho�c khi v�/ch�ng/tr* em ch�t ho�c ng��i �i vay b� �m n�ng (200,000 VND). V�i vi c s�p chuy�n ��i sang Ngh� ��nh 28, pháp lu�t s0 không cp phép cho TYM cung cp b�o hi�m và vì th� �ang cân nh�c vi c �àm phán v�i B�o Vi t m�t s�n ph&m t��ng t�;

• V�i t� cách là m�t ph!n ca c� ch� tài chính vi mô ca Action Aid ph�i h�p v�i H�i Ph� n� các t#nh S�n La, Qu�ng Ninh và Hà T�nh, Qu� B�o tr� t��ng h� ���c thành l�p �� cung cp h� tr� tài chính trong tr��ng h�p ch�t (200,000 VND) và �m �au (��n m�c t�i �a là 40,000 VND/n m) v�i m�c phí ban �!u là 500 VND ph�i tr� 2 l!n m�t tháng75.

• M�t s�n ph&m ca m�i liên h ��i lý gi�a B�o Vi t và MFP Ninh Ph��c do H�i Ph� n� Vi t Nam t#nh Ninh Thu�n th�c hi n.

V�i s� h� tr� t� AFD và trong s� �i�u ph�i v�i B� Lao ��ng Th��ng binh Xã h�i, ILO �ang h� tr� sàng l,c và �ang thí �i�m các s�n ph&m b�o hi�m vi mô $ nông thôn Vi t Nam theo d� án liên vùng “Cung cp tài chính vi mô và b�o hi�m vi mô cho công nhân n� không chính th�c”. Tuy nhiên, khi Ngh� ��nh 28 có hi u l�c MFI ���c cp phép không th� còn cung cp các d�ch v� b�o hi�m vi mô ca h, nh�ng h, v+n còn ho�c có th� tr$ thành là ��i lý ca các công ty b�o hi�m ���c �i�u ti�t. Nh� v�y, có th� phù h�p cho MFP �ang trong th' nghi m �� k�t n�i c� ch� ca h, v�i các nhà cung cp ���c �i�u ti�t nh� d� án mà ILO �ang h� tr�.

c) Ho�t ��ng c�a các nhà cung c p tài chính vi mô �� �ánh giá ho�t ��ng ca các MFP, �i�u c!n thi�t t�i thi�u là rà soát các tiêu chu&n �ánh giá ���c chu&n hoá v� cht l��ng ca danh m�c cho vay, hi u qu� và kh� n ng sinh l�i ca các danh m�c �!u t�. �� �ánh giá ho�t ��ng ca các nhà cung cp ch ch�t $ ngành tài chính vi mô $ Vi t Nam, �i�u tra Xác minh ���c ti�n hành $ 130 ��nh ch� tài chính $ Vi t Nam trong th�i k5 làm nghiên c�u (xem chi ti�t $ Ph� l�c 3) bao g�m c� nh�ng câu h)i liên quan ��n ho�t ��ng tài chính và xã h�i và yêu c!u các nhà cung cp ��a ra c� nh�ng ch# s� ���c s' d�ng và thông s� vào cu�i n m 2005. Trong nh�ng ph!n ti�p theo, nh�ng k�t qu� ���c báo cáo t� 68 phi�u câu h)i nh�n ���c �ã ���c tóm t�t và khi nào c!n thi�t ���c so

75 ILO: D�ch v� Tài chính Qu�n lý Ri ro $ Vi t Nam, http://www.microfinance.org.vn/office.htm

Page 68: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

68

sánh v�i nh�ng k�t qu� tiêu chí v�i ngành tài chính vi mô châu Á ���c báo cáo lên c� s$ d� li u tài chính vi mô toàn c!u ca Sàn giao d�ch Tài chính vi mô (MIX).

(a) Ch%t l��ng danh m#c (Tài s�n)

Ph��ng pháp �ánh giá ���c th�a nh�n r�ng rãi nht v� cht l��ng tài s�n trong tài chính vi mô là ch# s� Danh m�c có Ri ro (PaR). Tuy nhiên, vi c s' d�ng và �� tin c�y ca ph��ng pháp �ánh giá cht l��ng tài s�n $ ngành này $ Vi t Nam dao d�ng rt nhi�u gi�a các nhà cung cp khác nhau. SBV thich tiêu chí “thu chi” ��i v�i t�ng các kho�n vay d��i 3% cho các ngân hàng th��ng m�i nh�ng không có m�t quy ��nh th�ng nht ���c áp d�ng. Trong s� các hàng lo�t các Quy�t ��nh m�i ���c thông qua trong n m 2005, SBV �ã t ng c��ng yêu c!u v� thanh kho�n (giá tr� ca ti�n m�t và các tài s�n thanh kho�n ng�n h�n khác ��i v�i nh�ng kho�n n� ng�n h�n h�t h�n) là 25% giá tr� tài s�n có và tài s�n n� v�i th�i gian �áo h�n ��n 1 tháng, và 100% ��i v�i th�i gian �áo h�n ��n 1 tu!n. S� l��ng t�i �a ca các kho�n n� ng�n h�n (ti�n g'i và �i vay v�i th�i h�n d��i 12 tháng) có th� ���c s' d�ng �� chi cho các kho�n vay trung h�n và dài h�n ���c ��t $ m�c 30% cho các SOCBs so v�i 40% ca các ngân hàng th��ng m�i khác, 25% ca các ��nh ch� tín d�ng qu�c doanh khác (CCF), và 30% cho các ��nh ch� tín d�ng phi qu�c doanh khác (ví d�, PCFs và cu�i cùng là MFIs theo Ngh� ��nh 28). SBV c-ng gi�i h�n ph!n ca ca các kho�n vay trung h�n và dài h�n ��n 45% ca t�ng danh m�c các kho�n vay. Khi c� VBSP và VBARD th�c thi tái cu trúc các kho�n vay và không bao g�m tt c� các kho�n vay �ã ���c tái cu trúc ho�c các tài kho�n b� phong to� trong các báo cáo ca h, v� cht l��ng danh m�c cho vay76 thì các s� li u ca h, khi so v�i nh�ng tiêu chí này là không �áng tin c�y, không ph�i là ít nht là do nh�ng khác bi t gi�a Tiêu chu&n K� toán Qu�c t� và Vi t Nam (IAS và VAS), d+n ��n �ánh giá quá m�c v� danh m�c cho vay trong quá kh� khi mà yêu c!u v� d� phòng cho phòng VAS (LLR) thp h�n nhi�u so v�i IAS. ��i v�i SOCBs, LLR v�i t� cách là t( l ca t�ng danh m�c cho vay �ã ���c c�i thi n t� n m 2002, và vi c lo�i b) ph!n l�n các kho�n vay không �úng h�n tr��c �ây (NPL) �ã làm gi�m t( l n� �áng k� xu�ng kho�ng 2,6% (2005). V� nh�ng �i�u kho�n chung, t( l hoàn tr� trong nhóm nh�ng nhà cung cp bán chuyên nghi p có v* là rt t�t (97-99%). Danh m�c các kho�n vay có ri ro (30 ngày) ���c báo cáo trong �i�u tra Xác minh h�i cao h�n trong s� các MFIs chính th�c: lên t�i 3% cho PCFs; 4.57% cho VBSP (2005); và 10% cho VBARD m�c dù các s� li u nh� �ã nêu $ trên là có cht l��ng �áng nghi ng� (ví d� nh� VBSP ch�a bao gi� ki�m toán tài kho�n ca mình). M�t s� h�p tác xã s�n xut nông nghi p báo cáo t( l n� lên ��n 15% và m�t trong s� các công ty cho thuê báo cáo m�t t( l PaR báo ��ng là 20%. ��i v�i giá tr� trung bình ca nhóm �i�n hình trong s� các MFP $ Vi t Nam, t�c là nhóm g�m 22 MFI nh), ho�t ��ng trung gian và làm báo cáo lên c� s$ d� li u MIX toàn c!u77, t( l PaR ���c báo cáo trong �i�u tra xác minh ��i v�i nh�ng MFP này không gây ra lo

76 Ngân hàng Th� gi�i (2003), Báo cáo Phát tri�n Vi�t Nam 2004, Báo cáo s�. 27130-VN ���c nêu trong T�p Tài li u làm vi c ca ILO s� 5: H��ng ��n ngành tài chính vi mô kh� thi $ Vi t Nam, Nh�ng vn �� và thách th�c, ILO, 2005. 77 Xem www.themix.org

Page 69: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

69

ng�i gì vì chúng n.m trong vòng tiêu chí cho nhóm �i�n hình (2004) là 5% cho ��n bây gi�. Tuy nhiên, m�t l!n n�a nh�ng s� li u này v+n ch�a có báo cáo ki�m toán. ��i v�i nh�ng nhà cung cp tài chính vi mô, h�n ch� ch y�u liên quan ��n ho�t ��ng m$ r�ng ra bên ngoài không có s� ph�i h�p t�t và vi c thi�u v�ng m�t h th�ng tham kh�o tín d�ng (CRS) hay h th�ng �ánh giá khách hang m�nh là m�t ti�m n ng nh�ng cho ��n nay là m�t ri ro không xác ��nh ��i v�i danh m�c cho vay ca t�ng nhà cung cp mà vi c nhi�u ��i t��ng �i vay ch�a ���c �ánh giá gây ra. N�u th� tr��ng th�c s�

“quá nóng” trong m�t s� kho�n m�c vay nh� b.ng ch�ng �ã cho thy, và m�t s� l��ng �áng k� nh�ng ng��i �i vay b�n thân h, �ã n� quá nhi�u, th�m chí m�t cú s�c nh) ��n n�n kinh t� ��a ph��ng c-ng có th� gây ra tác ��ng nghiêm tr,ng ��n danh m�c cho vay ca tt c� các nhà

Hình 5.11 So sánh các m�c PaR cung cp có liên quan. Nh�ng MFP nh) h�n và ít d� phòng ri ro h�n th�m chí s0 b� tác ��ng m�nh h�n. Trong khi ngành này �ang ch� ��i m�t CRS ho�c MFI xây d�ng nh�ng h th�ng �ánh giá khách hàng n�i b� m�nh m0 thì t( l d� phòng cao h�n và chia s* không chính th�c ít nht là v� thông tin v� nh�ng khách hàng không tr� ���c n� có th� là nh�ng b��c �i th�n tr,ng c!n có.

(b) Hi�u su%t và Hi�u qu� Thông tin và d� li u liên quan ��n hi u qu� tài chính ca MFPs $ Vi t Nam khan hi�m và tính �áng tin c�y ca nó là m�t câu h)i. Tuy nhiên, nh�ng phi�u �i�u tra c-ng ��a ra m�t s� thông tin phân tích h�u ích.

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

Danhm?c d?tính cór?I ro

SOCBsPCFsVBSPMFWGMIX Asia

Page 70: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

70

Hình 5.12: So sánh các m�c OER Các SOCBs báo cáo m�t Ch# s� Chi phí Ho�t ��ng (OER) rt thp trên tài s�n là 0.75-1.16%, trong khi �ó VBSP báo cáo là không có ch# s� nào v� hi u qu� c�. Ch# 1/3 s� các PCF có tr� l�i trong báo cáo �i�u tra là có theo dõi v� hi u qu� và OER ca h, trong kho�ng t� 9.3-11.8% - ch# cao h�n các công ty cho thuê m�t chút $ m�c 8.9 – 9.9%, nh�ng cao h�n h1n CCF $ m�c 2.9% (2004). Trong s� các MFPs bán chuyên nghi p, ch# nh�ng INGO l�n nht và chuyên nghi p nht - ho�c nh�ng d� án ���c tài tr� là có th� và ���c khuy�n khích theo dõi, ghi l�i và báo cáo tt c� các ch# s� v� hi u qu�, nh�ng trong s� 5-6 n�i làm báo cáo thì OER $ trong kho�ng 16.2 – 39.8%, là cao khi so sánh v�i các ��nh ch� chính th�c nh�ng khá thp khi so v�i các nhóm t��ng t� ca khu v�c v�i m�c trung bình 49.8% (2004), ph�n ánh c� chi phí lao ��ng thp $ Vi t Nam và cho ��n nay chi phí tài chính là thp. Th�a nh�n có kho�ng cách v� n ng l�c, các b�n câu h)i mà MFWG ��a cho các MFPs �� báo cáo v� tình hình ho�t ��ng không có các ch# s� v� hi u qu�. Tuy nhiên, b�n câu h)i có ch# s� v� hi u qu� ca ��n v� tr�c ti�p (cán b� tín d�ng), theo �ó nó ph�n ánh m�t MFPs s' d�ng hi u qu� nh� th� nào ngu�n nhân l�c ca h,, t�c là cán b� ca h,. Ch# s� này xác ��nh m�t cách ��c �áo nh�ng nhà cung cp tài chính vi mô vì h, ph�i x' lý ���c s� l��ng l�n khách hàng v�i nh�ng n� l�c t�i thi�u v� hành chính. T( l này càng cao thì MFP càng hi u qu� (�i�u ch#nh cho MFP theo �ó các kho�n vay theo nhóm ���c ��a ra). 42 MFPs báo cáo d� li u v� hi u qu� cho MFWG có ch# s� hi u qu� trung bình cao là 131, so v�i m�c trung bình trong khu v�c là 121 ng��i �i vay/nhân viên cho vay cho nhóm t��ng t� ca các MFPs Vi t Nam, t�c là các MFIs trung gian ti�n g'i nh) $ châu Á. Tuy nhiên, khi so sánh v�i m�c trung bình ca các MFI trung gian phi tài chính $ châu Á ca 254 MFI thì k�t qu� ca các thành viên MFWG là thp và c-ng che du m�t s� dao ��ng rt l�n gi�a các MFPs. 33% ca các MFPs ���c báo có ch# s� hi u qu� nhân viên $ qu!y giao d�ch d��i 50; và thêm 28% báo cáo là có ít h�n 100 khách hàng trên m�t nhân viên cho vay. T( l này có th� ch# ra r.ng nhân viên ca MFPs m t m)i v�i công vi c giy t� và th t�c hành chính quá m�c – ho�c, nh� nh�ng nhân viên ��a ph��ng ca các t� ch�c qu!n chúng, theo �ó h, b� b�t ph�i làm nhi�u nhi m v� khác nhau và không th� t�p trung hoàn toàn vào vi c ph�c v� khách hàng và v� b�n cht không nht thi�t là n ng sut thp.

��

��

��

��

��

������ �

�����

�����

����

����

��������

���

����

Page 71: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

71

(c) Kh� n�ng sinh l�i và S� �n "nh v� tài chính Rt khó �� có th� ly ���c d� li u v� kh� n ng sinh l�i �áng tin c�y $ Vi t Nam. Các SOCBs tr� l�i �i�u tra Xác minh (xem Ph� l�c 6) báo cáo v� m�t kho�ng t� 0.35 – 1% L�i nhu�n trên Tài s�n (RoA). V�i m�c l�i nhu�n lãi sut thu!n là 0.57 – 5.95%, các SOCBs báo cáo m�t t( l l�i nhu�n trên danh m�c cho vay là 7.3 – 8.56%. M�t vài SOCBs báo cáo t( l t� cân ��i Ho�t ��ng (OSS), th��ng là không bình th��ng ��i v�i các ngân hàng nh�ng ch# $ m�c 116-120%, theo �ó th� hi n m�c l�i nhu�n th�c s� rt ít, gi� thi�t r.ng ít nht là m�t ph!n nh�ng kho�n cho vay ca h, là vay th��ng m�i, theo �ó s0 làm gi�m t( sut t� cân ��i ho�t ��ng tài chính (FSS) ca mình d��i m�c ca OSS. Vi c d� phòng không �!y � cho mt mát v� cho vay theo VAS d+n ��n s� �ánh giá quá m�c v� thu nh�p thu!n cho VBARD trong giai �o�n 2002-2004. Vi c x' lý t� do h�n nh�ng kho�n vay xu và có ri ro theo VAS và k�t qu� là �ánh giá quá m�c v� l�i nhu�n trong nh�ng n m g!n �ây �ã d+n ��n s� �ánh giá quá m�c v� giá tr� danh m�c các kho�n vay và v�n ca VBARD. Theo IAS, l� ròng �ã gi�m khi kh� n ng sinh l�i ���c c�i thi n trong nh�ng n m g!n �ây nh�ng VBARD v+n �ang “màu �)” vào cu�i n m 2004. H�u qu� là, L�i nhu�n trên Tài s�n (RoA) ca �ã là âm nh�ng ���c c�i thi n t� n m 2001, $ m�c -1.8% (2002) và -0.37% (2004) và �ã d��ng vào cu�i n m 2005 theo báo cáo là 1.35%. M�c �� c�i thi n này v� thu nh�p c-ng ���c ph�n ánh trong �n ��nh v� ho�t ��ng ca VBARD, t ng t� 81% (2001) lên 93% (2004) d�a trên ch# riêng thu nh�p tài chính ho�c 99% trên t�ng thu nh�p. Thu nh�p tài chính (lãi sut, phí, hoa h�ng, v..v..) �ã và �ang t ng v�i t� cách là m�t ph!n ca t�ng thu nh�p và ��t 94% vào n m 2004. Tuy nhiên, chênh l ch t� lãi sut ca VBARD �ã gi�m ��n n m 2004 do có s� gia t ng nhanh chóng v� chi phí lãi sut. Thu nh�p t� lãi sut v�i t� cách là ph!n tr m ca danh m�c các kho�n vay trung bình t ng t� 9.96% n m 2001 lên 10.17% n m 2003 và chí t ng lên m�t chút trong n m 2004 lên 10.18%. Ng��c l�i, chi phí lãi sut v�i t� cách là ph!n tr m ca ti�n g'i và �i vay trung bình �ã t ng trong cùng giai �o�n $ m�c trung bình là trên 7% m�t n m, t� 3.80% n m 2001 lên 5.04% n m 2004. �i�u này là k�t qu� ca chênh l ch lãi sut gi�m d!n t� 6.16% n m 2001 xu�ng còn 5.14% n m 200478. Trong n m 2005, VBARD �ã báo cáo m�t b��c nh�y l�n trong chênh l ch lãi sut lên 8.9% có th� ���c gi�i thích b.ng s� gia t ng nói chung v� m�c lãi sut lên kho�ng 1,3% hang tháng. M�c t ng này là n t��ng t� cu�i n m 2005 v�i m�c chênh l ch trung bình cho các SOCBs tr� l�i �i�u tra Xác minh ch# là 4.7%. JSCBs ph�c v� các SMEs áp m�c lãi sut cao h�n m�t chút so v�i các SOCBs dao ��ng $ m�c t� 9 ��n 15.6% nh�ng nh�ng JSCBs tr� l�i trong �i�u tra Xác minh báo cáo m�t m�c chênh l ch lãi sut trung bình ch# 4.06% và RoAs là 0.77- 3.28%, v�i ACB và Sacombank $ m�c thp h�n 2%. V�i m�c lãi t� lãi sut ròng t��ng t� nh� SOCBs t� 1.5 – 6%, �i�u thú v� là ngu�n thu t� danh m�c cho vay ca các JSCBs cao h�n nhi�u $ m�c 10.9 – 15.8%, có th� do hi u qu� cao h�n và chi phí thp h�n. M�t JSCB báo cáo OSS $ m�c 133% và m�t t( l T� l�c Tài chính (FSS) $ m�c 123.8%. Tính chung c� nhóm và theo tiêu chu&n VAS, các JSCBs d��ng nh� có lãi.

78 ADB: Báo cáo �ánh giá ho�t ��ng ca D� án Tín d�ng Nông thôn, tháng 11/2005 và tr� l�i �i�u tra t� VBARD.

Page 72: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

72

Ch# 18 PCFs báo cáo d� li u tài chính lên SBV (tháng 3/2006) có th� có m�c lãi cao h�n 1 t( VND (62,500 USD). Trong s� 25 PCFs tr� l�i �i�u tra, 10 báo cáo các ch# s� sinh l�i. V� b�n cht, các PCFs là theo nhu c!u h�n khi so v�i các MFPs ��nh h��ng ��n tín d�ng, �i�u này ���c ph�n ánh trong biên �� lãi sut ca h, t� 8.4 lên 17.4%. M�t s� PCFs th�c s� ��a ra lãi sut �u �ãi ��i v�i các kho�n vay cho các h� gia �ình nghèo n�u h, � tiêu chu&n. Lãi t� lãi sut ���c báo cáo trong �i�u tra Xác minh là thp $ m�c t� 0.72 – 2.62% khi tính ��n lãi sut cho vay ca h, và có th� ph�n ánh k� n ng tính toán kém; khi so sánh, 7 PCFs nh�n ���c h� tr� k� thu�t rt l�n t� DID trung bình có m�c lãi cao h�n nhi�u kho�ng 43%. Tuy nhiên, th�m chí v�i m�c lãi t� lãi sut ���c báo cáo, các PCFs báo cáo OSS dao ��ng t� 110-125%, k�t qu� là m�t FSS $ kho�ng ho�c ch# thp h�n 100% bao g�m c� chi phí tài chính mà các PCFs �ang vay th��ng m�i ph�i ch�u. Xét v� ho�t ��ng tài chính, tr$ ng�i l�n nht cho các nhà cung cp ���c �i�u ti�t – và $ m�t m�c �� nào �ó, các nhà cung cp không ���c �i�u ti�t là m�c lãi h�n ch� ���c cho phép $ th� tr��ng tài chính Vi t Nam. Vi c n�i l)ng d!n d!n c� ch� lãi sut ca Chính ph Vi t Nam v+n ch�a d+n ��n nh�ng thay ��i l�n v� lãi sut trên th� tr��ng chính th�c áp cho các kho�n vay n�i mà �� co dãn v� lãi sut ti�n g'i �ã gia t ng. T ng tr�$ng quá nhanh v� l�u hành ti�n t , e ng�i c�nh tranh v� lãi sut và s� can thi p không chính th�c và không th��ng xuyên ca SBV tt c� ��u là nh�ng nhân t� có th� lý gi�i co vi c này. Nh�ng nhà cung cp l�n nht (SOCBs) d��ng nh� là ngu�n g�c chính các tr$ ng�i khi mà h!u h�t các ngân hàng khác ��u �i theo m�c lãi cho vay mà h, ��a ra. �i�u này có th� là m�t thách th�c nghiêm tr,ng cho ngành tài chính xét v� dài h�n v�i tác ��ng tr$ l�i ��i v�i tài chính vi mô. Nh� �ã ���c WB l�u ý(xem h�p lý gi�i ), ti�p t�c th�c ti"n này s0 h�n ch� và ng n c�n vi c phát tri�n ho�t ��ng tài chính vi mô lành m�nh, vì �i�u này s0 yêu c!u m�c lãi sut th�m chí cao h�n �� trang tr�i chi phí th�c s� ca h,. 5 SOCBs tr� l�i �i�u tra Xác minh tháng 8/2006 báo cáo lãi sut cho vay dao ��ng $ m�c 8.5 – 13.5% m�t n m, mà ��i v�i phân �o�n th� tr��ng ch y�u là các doanh nghi p có th� � �� trang tr�i chi phí, th�m chí n�u �ó v+n là m�t quan ng�i, ��c bi t là ��i v�i VBARD79. Các MFP bán chính th�c ch�u chi phí cho vay cao nht vì nhóm m�c tiêu mà h, ph�c v� và c� cu ho�t ��ng ca h,. Vì th�, h, có m�c lãi sut cho vay cao nht �� duy trì có lãi ho�c ít nht không b� l�. Và th�c t� là các MFPs bán chính th�c chuyên nghi p nht và l�n nht áp lãi sut cho vay t� 12 – 24% m�t n m. M�c trung bình ca các kho�n vay cho ng��i nghèo là 14,6%. Tuy nhiên, nhi�u MFPs nh) h�n áp m�c lãi dao ��ng t� 9.6-

79 Xem WB: �ánh giá D� án Tài chính Nông thôn, 2002.

Rà soát ngành ngân hàng c$a WB ( o�n 144): “Các SOCBs gi�i thích s� không co giãn này [v� lãi su�t] v�i quan �i�m là s� lo ngai v� c�nh tranh và m�t ngh�a v� theo nhn thc là làm gia t!ng tri�n v&ng kinh doanh c a khách hàng c a h& thông qua vi�c ��a ra mc lãi t�t. �i�u này có th� hàm ý m�t hình thc ��nh giá không bình th��ng c a các SOCBs l�n duy trì mc lãi su�t cho vay � mc �u �ãi b�t ch�p mc lãi t$ lãi su�t c a h& có th� không � �� trang tr�i c� chi phí, r i ro tìn d�ng và t!ng tr��ng tài s�n. V� m�t ng�n h�n, �� không co giãn này có th� có l�i cho các SOCBs và ng��i �i vay, xét v� trung h�n và dài h�n �i�u này có th� tác ��ng x�u ��n ho�t ��ng c a các JSBs và v� ti�m n!ng có th� �nh h��ng x�u ��n s� phát tri�n c a ngành tài chính c�nh tranh và ��nh h��ng th� tr��ng. �i�u này có th� ���c hi�u là các ngân hàng ngày nay có th� ��nh giá ch+ �� trang tr�i chi phí ho�t ��ng tr�c ti�p, mà không có chi�t kh�u cho chi phí th�c s� c a v�n, d� phòng r i ro tín d�ng ho�c �� xây d�ng c� s� v�n cho t!ng tr��ng trong t��ng lai.”

Page 73: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

73

12% t��ng ���ng v�i m�c lãi sut mà các SOCBs áp. M�c lãi sut này là không � �� duy trì s� �n ��nh. Trong s� 44 MFPs báo cáo lên MFWG, 70% các ch# s� t� l�c ho�t ��ng t� báo cáo cao h�n 100% vào tháng 3/2006 (FSS không ���c báo cáo). Tuy nhiên, do thi�u chu&n hoá trong tính toán, các chi phí tài chính h�n ch� (rt ít v�n �i vay) và nói chung là n ng l�c k� thu�t thp có m�t câu h)i là li u ch# h�n m�t nhóm nh) các MFP này s0 duy trì ���c t� l�c tài chính th�c s� (kh� n ng sinh l�i). B�ng 5.13 Nh�ng ch1 s+ v� kh� n�ng sinh l�i ch$ ch+t c$a các MFPs ��c l�a ch4n tr� l�i i�u tra Xác minh Lo�i MFP Lãi su%t cho

vay Lãi suât tiên g5i

Lãi t& lãi su%t

RoA OSS FSS

SOCBs (VBARD)

8.5-13.5% 2.4-9.36% 0.57-5.95% 0.35-1% 116-120%

D� tính. 98%

VBSP 7.8 – 9.6% 2.4-8.16% - - - - PCFs 8.4 – 17.4% 3.6-11.2% 0.72-2.62% 0.66 –

2.16% 110-125%

D� tính. 95%

Các thành viên MFWG

9.6 – 24% 2.4 – 6% 17-23.4% 4-5.29% 42-166% 25-110%

C�nh tranh v+n còn h�n ch� trong h!u h�t các khu v�c $ Vi t Nam và h!u h�t các nhà �i vay t� nhi�u ngu�n d��ng nh� chp nh�n nh�ng m�c lãi sut khác nhau và l�a ch,n nhà cung cp d�a trên không ch# m�c lãi sut mà c� trên nh�ng y�u t� khác ca d�ch v� này. Nói chung, các MFPs bán chính th�c d��ng nh� có th� - khi c!n thi�t – áp m�c lãi sut cao h�n, vì th� trang tr�i ph!n l�n h�n các chi phí ca h,. ��c bi t là các MFPs l�n nht, nh�ng ��n v� s2n sàng có s� chuy�n ��i, �ã gia t ng m�c lãi sut cho vay và k�t qu� là có th� báo cáo m�c lãi t� lãi sut trung bình là 17-23.4% vào cu�i n m 2005, ��a các ch# só OSS ca h, lên kho�ng 120-166%. Tuy nhiên, th�m chí nh�ng MFPs này ch# duy trì $ bên b� ca t� l�c v� tài chính (FSS) $ m�c 85-110% mà không ph�i ch�u nh�ng chi phí tài chính l�n. Ph!n l�n các MFPs nh) h�n có các ch# s� sinh l�i thp h�n rt nhi�u. �� duy trì s� �n ��nh v� tài chính, các MFPs s0 c!n gia t ng quy mô ho�t ��ng ca mình. V� �i�u này, h, c!n ti�p c�n ��n tài chính �� cho vay, ho�c là thông qua c� phi�u ho�c huy ��ng ti�n g'i nh� các SOCBs và PCFs; ho�c thông qua �i vay ho�c nh�n ���c tài tr� không hoàn l�i nh� VBSP và các MFPs bán chính th�c. Tuy nhiên, không m�t t� ch�c nào trong s� các MFPs bán chính th�c $ Vi t Nam hi n t�i có th� ti�p c�n ��n v�n th��ng m�i và kh�i l��ng v�n tài tr� không hoàn l�i t� các nhà tài tr� INGO ca h, là h�n ch�. ��i v�i VBSP, tr!n lãi sut cho vay ���c giao khi�n cho vi c huy ��ng ti�n ti�t ki m là không th� huy ��ng ���c. Vì th�, ti�p c�n ��n v�n là h�n ch� l�n ��i v�i t ng tr�$ng ti�m n ng ca nh�ng nhà cung cp này. Nghi ��nh 28 s0 ��a ra c� s$ pháp lý cho các MFPs bán chính th�c theo �ó s0 giúp h, gia t ng ti�p c�n ��n các ngu�n tài chính. Nh�ng h, c-ng s0 c!n xây d�ng m�t k� ho�ch kinh doanh rõ ràng ghi rõ th� tr��ng ngách ca h, (c!u) và ��a ra các d� toán tài chính; m$ r�ng di n s�n ph&m ca h, và t ng c��ng kh� n ng qu�n tr� và qu�n lý ca h, . d) Tài tr� cho các nhà cung c p tài chính vi mô Chính ph Vi t Nam �ã �óng góp v�n cho tt c� các nhà cung cp d�ch v� tài chính chính th�c ph�c v� BOP. Ngoài ra, các SOCBs và JSCBs có ti�p c�n ��n h�n m�c tín d�ng ODA

Page 74: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

74

ho�c là tr�c ti�p thông qua nh�ng ��n v� chuyên bi t ca mình nh� là Trung tâm giao d�ch III ca BIDV mà ch�c n ng ca h, hoàn toàn là m�t trung gian tín d�ng ODA; ho�c thông qua các d� án ���c tài tr� (ví d�. SMEPF). Các nhà cho vay theo chính sách (VBSP và VDB) ti�p c�n ��n tín d�ng ODA và CFF c-ng nh� v�y, ��nh ch� trên �#nh này cho các PCFs vay. C� s$ h�p lý cho tín d�ng bên ngoài tham gia vào h th�ng ngân hàng chính th�c là s� thi�u v�ng tài tr� tín d�ng dài h�n, và/ho�c mong mu�n ��a ra nh�ng khích l cho h th�ng tài chính chính th�c cp tín d�ng cho nh�ng phân �o�n th� tr��ng m�i và ch�a ���c ph�c v� t�t (không có s� thi�u v�ng “thanh kho�n” nh� v�y $ Vi t Nam). H�n m�c tín d�ng tr,ng tâm cho các phân �o�n th� tr��ng nghèo và/ho�c vùng sâu, vùng xa mà ADB, Ngân hang Th� gi�i và AFD ��a ra thông qua MOF và BIDV và b$i KfW thông qua MOLISA và tr�c ti�p ��n VBARD tt c� yêu c!u ��nh ch� �i vay ph�c v� phân �o�n th� tr��ng thu nh�p thp. Ng��c l�i, tín d�ng cua EU ���c trao m�t cách c�nh tranh thông qua SMEDF ��t t�i Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam d��ng nh� áp d�ng m�t ph��ng th�c h��ng v� nhu c!u d�a trên k� ho�ch kinh doanh ca ng��i n�p h� s� �� tham gia vào th� tr��ng SME (xem Ph� l�c 5 v� danh sách các h�n m�c tín d�ng t� các ngu�n �a ph��ng và song ph��ng). Các nhà tài tr� qu�c t� �ã phân b� kh�i l��ng tín d�ng �áng k� cho ngành ngân hàng �� tái cho vay cho các SMEs và các cá nhân. Tuy nhiên, m�t câu h)i $ �ây là li u TA ���c cung cp �� b� sung cho h�n m�c tín d�ng có � thành công �� lôi kéo ngân hàng nh�n ti�n vào nh�n ly và ti�p t�c cho vay ��i v�i các SMEs s' d�ng ngu�n l�c ca riêng h,. H�n n�a, d��ng nh� không có m�t chi�n l��c thoát ra ngoài rõ ràng nào gi�a các nhà tài tr� l�n h�n liên quan ��n vi c cung cp trong t��ng lai h�n m�c tín d�ng và trong nhi�u tr��ng h�p g!n nh� không có yêu c!u nào ��i v�i các ngân hàng nh�n tín d�ng �� phân b� tài chính ca h, và chia s* ri ro trong �!u t�. Các INGOs h� tr� các MFPs bán chính th�c cung cp ti�n d�a trên tài tr� không hoàn l�i cho các kho�n vay, nh�ng hi�m khi có � v�n cho MFPs �� gia t ng danh m�c cho vay lên quy mô m�i. Không m�t MFPs nào $ Vi t Nam thành công trong vi c ti�p c�n v� m�t th��ng m�i ho�c c� tín d�ng ODA b$i vì ho�t ��ng tài chính ca h, nói chung là thp và b$i vì h, thi�u v�ng c� s$ pháp lý cho ��n khi Ngh� ��nh 28 có hi u l�c. Qu� Cho vay Tài chính vi mô (MLF) theo D� án Tài chính Nông thôn l!n th� 2 ca Ngân hàng Th� gi�i ���c thành l�p vào n m 2002 �ã phân b� 28 tri u USD �� cho các ��nh ch� tài chính vi mô (MFIs) vay bao g�m c� các ngân hàng th��ng m�i và c� ph!n, các h�p tác xã tín d�ng, PCFs và các NGOs cp tín d�ng không hoàn l�i ���c BIDV coi nh� c� quan th�c thi. Tuy nhiên, ��n nay 95% các qu� tín d�ng �ã ���c phân b� thông qua MLF khác ���c thành l�p t�t chuy�n qua kênh VBARD và cho ��n nay, không m�t PCF ho�c MFP bán chính th�c nào ���c quy�n ti�p c�n ��n các v�n vay ho�c ���c t ng c��ng v� m�t th� ch� ���c giám sát theo ch��ng trình này. Tiêu chu&n �� � t� cách ��i v�i các MFIs bao g�m c� m�t “ch��ng trình xây d�ng v�n” �� ��t 12% tài s�n có ri ro (danh m�c) nói chung theo yêu c!u; v�n c� ph!n ròng ca 10% tài s�n có ri ro; t( l thanh kho�n ca t�i thi�u 30% và tài kho�n ���c ki�m toán80 – h!u h�t các

80 Ngân hàng Th� gi�i: Th&m ��nh D� án Tài chính Nông thôn, tháng 5/2002

Page 75: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

75

MFPs bán chính th�c hi n t�i ��u không th� �áp �ng các tiêu chí này. G!n �ây, qu� TYM b� t� ch�i khi qu� này n�p ��n cho h�n m�c tín d�ng ca WB do BIDV �i�u hành do quy ch� pháp lý bán chính th�c ca h, và h th�ng k� toán ca h, không tuân th v�i quy ��nh pháp lý hi n t�i v� k� toán ca Vi t Nam. Trong khi lý do �!u tiên th� hi n nhu c!u c!n có Ngh� ��nh 28 �� cung cp m�t c� s$ pháp lý chp nh�n ���c cho MFIs thì lý do th� 2 th�t là �áng ti�c vì h th�ng k� toán hi n t�i mà TYM �ang duy trì l�i theo th�c ti"n qu�c t� t�t áp d�ng cho các MFIs (CGAP) theo �ó, h th�ng minh b�ch h�n n�u ���c chp nh�n khác v�i các quy ��nh chu&n áp d�ng cho các ngân hàng $ Vi t Nam.

Page 76: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

76

6. Các c%u trúc h6 tr� tài chính vi mô Các nhà cung cp tài chính vi mô thành công duy trì nhi m v� xã h�i b.ng cách t�p trung vào phân �o�n th� tr��ng thu nh�p thp trong khi cung cp các d�ch v� ca h, theo ph��ng th�c ti�p c�n doanh nghi p �úng ��n- ���c g,i là “dòng d��i kép”. Gi�ng nh� các công vi c kinh doanh khác, các MFP c!n nhi�u d�ch v� h� tr� kinh doanh, ví d� nh� ki�m toán, x�p h�ng, d�ch v� tham chi�u tín d�ng, chuy�n ti�n m�t, b�o hi�m, b�o lãnh, h� tr� IT, �ào t�o, t� vn và v�n.

A) Các d�ch v� h� tr� k� thu�t H� tr� k� thu�t và xây d�ng n ng l�c là hai trong s� các d�ch v� h� tr� ca tài chính vi mô c!n thi�t cho tài chính vi mô c!n ���c �&y m�nh $ Vi t Nam. H� tr� k� thu�t cho ngành tài chính và ngân hàng �ã ���c cung cp ch y�u thông qua các ch��ng trình và t� ch�c n��c ngoài tài tr�. Ch# ��n g!n �ây các d�ch v� phát tri�n doanh nghi p (BDS) t� nhân $ Vi t Nam m�i �ang xây d�ng n ng l�c �� ph�c v� các t� ch�c tài chính. Nhi�u ngân hàng t� t� ch�c các ch��ng trình �ào t�o ngay t�i ngân hàng cho nhân viên ca mình. Cùng v�i nh�ng n� l�c này, ngu�n �ào t�o bên ngoài ch y�u cho các t� ch�c tài chính chính th�c t�i Vi t Nam là Trung tâm �ào t�o Ngân hàng t� nhân (BTC) ���c thành l�p n m 2001 v�i h� tr� ca Ch��ng trình Phát tri�n Th� tr��ng Tài chính thu�c Ch��ng trình Phát tri�n D� án Mekong (MPDF) do C� quan Tài chính Qu�c t� (IFC) tài tr�. BTC có 24 gi�ng viên chuyên v� �ào t�o ngân hàng và �ã ti�n hành �ào t�o h�n 8.000 ng��i làm t�i các ngân hàng trong n��c thông qua 300 h�i th�o v� các k� n ng ngân hàng ch ch�t, qu�n lý và t� ch�c. N m 2006, ch��ng trình �ào t�o ca BTC bao g�m �ào t�o v� cho Các doanh nghi p v�a và nh) và các h� gia �ình vay, Cho ng��i tiêu dùng vay và Qu�n lý Danh m�c tín d�ng. BTC c-ng cung cp các t� vn t�i ch� c� th� cho các ngân hàng và hi n t�i BTC �ang ti�n hành m�t ch��ng trình h� tr� k� thu�t 3 n m cho các ngân hàng t� nhân trong n��c do Ban Th� ký Nhà n��c Thu9 S� v� các vn �� kinh t� (Seco) h� tr�. Ngoài ho�t ��ng �ào t�o marketing và qu�n lý chuyên ngành cho các doanh nghi p v�a và nh) trong l�nh v�c du l�ch, may m�c và kinh doanh nông s�n, IFC-MPDF còn xây d�ng m�t t�p h�p các ch��ng trình �ào t�o qu�n lý ���c �i�u ch#nh cho phù h�p v�i �i�u ki n Vi t Nam và giá c� chp nh�n ���c (���c tài tr� m�t ph!n) (“Ch��ng trình �ào t�o qu�n lý l�i th� kinh doanh”) và hi n �ang t�o �i�u ki n cho các nhà qu�n lý cp trung $ Vi t Nam có ���c các ch�ng ch# qu�c v� v� các k� n ng kinh doanh có tính áp d�ng. IFC-MPDF c-ng �ang cung cp h� tr� k� thu�t cho Ngân hàng Nhà n��c �� thành l�p và khai thác c�c tham chi�u tín d�ng cho khu v�c t� nhân.

H!u h�t các t� ch�c ngân hàng chính th�c $ Vi t Nam nh�n h� tr� xây d�ng n ng l�c (�ào t�o và h� tr� k� thu�t) thông qua các ch��ng trình ���c tài tr� hoàn toàn ho�c m�t ph!n b$i các c� quan song ph��ng và �a ph��ng. Các c� quan này bao g�m:

• Ngân hàng �!u t� và Phát tri�n Vi t Nam và các ngân hàng bán l* nh�n ti�n v�n �� cho vay l�i t� D� án Tài chính Nông thôn II do Ngân hàng Th� gi�i tài tr� nh�n h� tr�

Page 77: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

77

k� thu�t theo nhi�u ch �� ngân hàng khác nhau do d� án tài tr�. Ngân hàng Th� gi�i c-ng �ã cung cp h� tr� k� thu�t v� báo cáo ngân hàng th��ng m�i thông qua qu� tín thác New Zealand và v� giám sát các ngân hàng thông qua h th�ng �ánh giá d�a vào CAMELS t�i Ngân hàng Nhà n��c thông qua m�t qu� tín thác ca Ai-len;

• H� tr� k� thu�t và �ào t�o cho Ngân hàng Nhà n��c và quá trình c�i cách ngành

ngân hàng, bao g�m các ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh và Ngân hàng chính sách xã h�i Vi t Nam VBSP, c-ng nh� là cho B� Lao ��ng Th��ng binh và Xã h�i và H,c vi n Tài chính Vi t Nam (�ào t�o các gi�ng viên v� qu�n tr� doanh nghi p) và H,c vi n Khoa h,c Xã h�i (�� thành l�p m�t c� quan nghiên c�u chính sách h� tr� ng��i nghèo)81. Các ch��ng trình này ���c tài tr� b$i Qu� Tín thác ��i phó v�i cu�c khng ho�ng tài chính châu Á ���c tài tr� t� nhi�u ngu�n thu�c Di"n �àn Á – Âu (ASEM TF2) do Ngân hang Th� gi�i qu�n lý và có hi u l�c t� tháng 4/2001. Theo ch��ng trình này, Vi t Nam �ã nh�n ���c vi n tr� không hoàn l�i 9,2 tri u USD, trong �ó 5,8 tri u USD �ã ���c dùng �� xây d�ng n ng l�c.

• Ch��ng trình �ào t�o cho Ngân hàng Phát tri�n Vi t nam (VDB) và các ngân hàng

bán l* mà các ngân hàng này nh�n ti�n v�n t� c� ch� tài tr� quay vòng EU �� cho doanh nghi p v�a và nh) vay trung và dài h�n (SMEDF) ���c qu�n lý b$i BTC và ���c tài tr� m�t ph!n b$i ch��ng trình SMEDF. N m 2006, các khoá �ào t�o bao g�m Th&m ��nh k� ho�ch kinh doanh ca các doanh nghi p v�a và nh), �ánh giá các ��n vay v�n có �i�u ki n ca các doanh nghi p v�a và nh) và qu�n lý danh m�c các kho�n vay MLT.

• H� tr� k� thu�t dành cho các ngân hàng th��ng m�i c� ph&n mà Công ty Tài chính

Qu�c t� (IFC) ���c Thu9 S�, Nh�t B�n và Hà Lan h� tr� �ang �!u t�, t�c là ACB và Sacombank và nh.m c� ph!n hoá Ngân hàng Phát tri�n Nhà Sông Mêkong – ngân hàng c-ng �ang nh�n h� tr� k� thu�t thông qua qu� Seco tài tr� do BTC th�c hi n.

• H� tr� k� thu�t và �ào t�o dành cho các ngân hàng th��ng m�i c� ph!n do d� án

VNCI ca T� ch�c USAID tài tr� �� t�o �i�u ki n cho các doanh nghi p v�a và nh) ti�p c�n tài chính

• H� tr� k� thu�t dành cho Ngân hàng Nhà n��c do C� quan Phát tri�n Qu�c t�

Canada (CIDA) cung cp và thông qua các �ánh giá v� ho�t ��ng ca DID và �ào t�o cho m�ng l��i Qu� Tín d�ng Nhân dân Trung ��ng/Qu� tín d�ng nhân dân (CCF/PCF). Ch��ng trình hi n �ang ti�n hành th' nghi m các �i�u ch#nh và xây d�ng mô hình qu� tín d�ng nhân dân thông qua vi c hi n ��i hoá m�nh m0 7 qu� tín d�ng nhân dân ���c l�a ch,n.

• H� tr� k� thu�t dành cho Ngân hàng Nhà n��c và m�ng l��i qu� tín d�ng nhân dân

thông qua vi c GtZ t�p trung vào vi c ki�m toán và giám sát n�i b� và bên ngoài.

81 H�i ngh� Á-Âu (ASEM) Qu� tín thác ��i phó v�i cu�c khng ho�ng tài chính châu Á Rà soát ti�n tri�n và Ghi chú v� Chi�n l��c Qu�c gia, tháng 4/2006.

Page 78: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

78

• �ào t�o và xây d�ng n ng l�c th� ch� cho H�i liên hi p ph� n� Vi t Nam do DGIC (B#) h� tr� trong quá trinh th�c hi n d� án tín d�ng Vi t Nam - B#.

Trong ngành tài chính vi mô, �ào t�o, h� tr� k� thu�t (TA) và xây d�ng th� ch� ch y�u ���c h� tr� b$i T� ch�c Lao ��ng Qu�c t� và các INGO hàng �!u tham gia vào ngành này. M�t s� ch��ng trình �ào t�o và TA �ã ���c cp tr�c ti�p cho các ��i tác trong n��c (th��ng là MOs) ca các d� án song ph��ng và �a ph��ng. D��ng nh� rt ít công ty t� vn trong n��c t�p trung vào tài chính vi mô và do v�y m�t vài nhà t� vn trong n��c ���c s' d�ng b$i h!u h�t các nhà cung cp d�ch v� tài chính vi mô (và các nhà tài tr�), theo m�c �� mà TA n��c ngoài thu hút ���c. Trung tâm Ngu�n l�c Tài chính vi mô t�i Tr��ng ��i h,c Kinh t� Qu�c dân Hà N�i ban �!u ���c CGAP h� tr� làm m�t trung tâm �ào t�o. N m 2003, Trung tâm ���c ��i tên thành Trung tâm Tài chính và Ngân hàng và hi n �ang t�p trung nhi�u h�n vào ho�t ��ng ngân hang chính th�c. �� ti�p t�c xây d�ng n ng l�c �ào t�o qu�c gia, Trung tâm Thông tin Phát tri�n Vi t Nam ���c nhi�u nhà tài tr� h� tr� �ang ch trì khoá h,c t� xa v� tài chính vi mô do CGAP tài tr� nh.m �ào t�o và cp ch�ng ch# cho các giáo viên và các chuyên gia t� vn qu�c gia. Nh�ng h,c viên h,c h�t các h,c ph!n ���c nh�n m�t ch�ng ch# do H,c vi n Ngân hàng Phát tri�n châu Á (ADBI), Trung tâm H,c t�p phát tri�n Tokyo (TDLC), VDIC và M�ng l��i �ào t�o phát tri�n toàn c!u $ �ông Á. Bên c�nh �ó, Mekong Economics và Trung tâm Ti�n b� nông thôn $ Hà N�i �ã ���c m�t s� nhà cung cp s' d�ng. H!u h�t các công ty t� vn qu�n lý và ki�m toán qu�c t� �ã có m�t t�i Vi t Nam và h, �ã tham gia vào ngành này $ m�t m�c �� nht ��nh. PWC �ã ký h�p ��ng th�o sách h��ng d+n ki�m toán n�i b� cho D� án tín d�ng Vi t Nam - B#, trong khi �ó KPMG �ã cung cp �ào t�o qu�n lý tài chính cho Các nhà cung cp tài chính vi mô và Ngân hàng chính sách xã h�i Vi t Nam và �ã ���c ký h�p ��ng làm ki�m toán ch��ng trình. N.m trong h�p ��ng khung, Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn Vi t Nam �ã cung cp m�t s� ch��ng trình �ào t�o cho các khách hàng và các cán b� ca H�i Liên hi p ph� n� Vi t Nam v� các k� n ng tài chính và ngân hàng c� b�n. Trong D� án Tài chính nông thôn 2 ca Ngân hàng Th� gi�i (2002-2008), 2,6 t# USD �ã ���c phân b� �� h� tr� xây d�ng n ng l�c th� ch� cho các nhà cung cp d�ch v� tài chính vi mô ���c công nh�n. ��i v�i các Các nhà cung cp tài chính vi mô ch�a �áp �ng ngay ���c các tiêu chí v� s� phù h�p m�t cách th�n tr,ng �� ���c công nh�n, ng��i ta d� báo r.ng BIDV và WB có th� cho phép ti�p c�n ��n nh�ng ngu�n v�n này b.ng cách trình m�t K� ho�ch Xây d�ng Th� ch� (IDP) bao g�m m�t k� ho�ch �ào t�o tâp trung vào vi c c�i thi n kh� n ng thanh toán và thanh kho�n, t ng c��ng kh� n ng sinh l�i và tính b�n v�ng, c�i thi n cht l��ng danh m�c các kho�n vay, gia t ng vi c huy ��ng các ngu�n l�c, ��c bi t là các kho�n ti�t ki m trung và dài h�n; và nâng cao n ng l�c ca các nhà qu�n lý và nhân viên.82 82 World Bank: Kho�n vay D� án Tài chính Nông thôn S� 2 dành cho Vi t Nam, Tài li�u th�m ��nh d� án, tháng 5/2002

Page 79: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

79

Trong khi CCF, JSCBs và SOCBs mu�n thu h4p ph�m vi �� có th� �áp �ng các yêu c!u và/ho�c trình m�t IDP chp nh�n ���c, thì cho ��n nay các T� ch�c phi chính ph cp tín d�ng không hoàn l�i (Các nhà cung cp tài chính vi mô bán chính th�c) không th� làm th� ���c, và do v�y không nhà cung cp tài chính vi mô bán chính th�c nào nh�n ���c h� tr� �ào t�o và TA ít h�n và ng��i ta có th� cho r.ng h, c!n nâng cao n ng l�c nhi�u nht �� có th� ti�p c�n ��n c� ch� này.

B) Tham gia v�n ��ng �ng h� và �i�u ph�i trong ngành tài chính vi mô

VINASME (Hi p h�i Doanh nghi p v�a và nh) Vi t Nam) ���c thành l�p �� là m�t di"n �àn và c� s$ v�n ��ng ng h� s� phát tri�n nhanh chóng ca các doanh nghi p v�a và nh), hi n bao g�m kho�ng 128.000 doanh nghi p � ng ký quy mô nhân viên 10-300 ng��i trong �ó có kho�ng 80.000 doanh nghi p �ang ho�t ��ng. VINASME �ào t�o cho các doanh nghi p thành viên và g!n �ây �ã t� ch�c Tri�n lãm sáng t�o v� Ngân hàng, Tài chính và B�o hi�m (BFI Expo) t�i thành ph� H� Chí Minh83. T�i tri�n lãm, các ngân hàng và các t� ch�c tài chính, bao g�m Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn Vi t Nam, BIDV, JSCBs and B�o Vi t �ã gi�i thi u các s�n ph&m và d�ch v�, th� hi n các yêu c!u và công ngh ca h, và các doanh nghi p v�a và nh) �ã có c� h�i th� hi n tính kh� thi ca các �� xut �!u t� và kh� n ng thanh toán ca mình. C n c� vào nhu c!u �u tiên t�o công n vi c là và v�i th�c t� là các SMEs chi�m 96% t�ng s� doanh nghi p Vi t Nam, s' d�ng 26% l�c l��ng lao ��ng, B� K� ho�ch và �!u t� �ã thành l�p C�c Phát tri�n doanh nghi p v�a và nh) (ASMED) �� thúc �&y quá trình phát tri�n K� ho�ch hành ��ng và K� ho�ch phát tri�n SME (“L� trình:”) giai �o�n 2006-2010 nh� là m�t ph!n ca K� ho�ch Phát tri�n Kinh t�-xã h�i ca Vi t Nam. V�i s� h� tr� t� Chính ph, các nhà tài tr� và khu v�c t� nhân, L� trình nh.m d3 b) nh�ng c�n tr$ �ã ���c xác ��nh và t�o �i�u ki n h�n cho các SME phát tri�n. Nhi�u c�i cách v� khuôn kh� pháp lý và chính sách cho các SME �ang ���c �� xut bao g�m vi c ��n gi�n hoá th t�c � ng ký kinh doanh và nâng cao n ng l�c và kh� n ng c�nh tranh ca các SME. Nh� là m�t ph!n ca quá trình này, m�t h th�ng ��i tho�i Nhà n��c và Khu v�c t� nhân �ã ���c thi�t l�p, trong �ó các Trung tâm Xúc ti�n Th��ng m�i và �!u t� $ Hà N�i và H� Chí Minh �óng vai trò là các �!u m�i84. Ng��i ta hy v,ng r.ng L� trình này s0 t�o ra nh�ng m�c tiêu rõ rang cho phép t ng c��ng s� �i�u ph�i gi�a các c� quan chính ph, các ch��ng trình ���c tài tr� và khu v�c t� nhân. Nh� v�y, sáng ki�n này s0 là m�t hình m+u rt t�t v� ti�n trình �i�u ph�i �� ho�ch ��nh chính sách hi u qu� h�n cho l�nh v�c quan tr,ng ca khu v�c t� nhân mà theo �ó, có th� t�o ra m�t b�n sao cho ti�u ngành tài chính. Trong l�nh v�c ngân hàng, Hi�p h�i ngân hàng Vi�t Nam (VNBA) ���c thành l�p v�i vai trò là m�t t� ch�c chuyên ngành t� l�p theo Lu�t v� H�i còn khá nhiêu khê n m 1994 (���c s'a ��i g!n �ây nht vào n m 2003), và hi n có 45 thành viên: 5 Ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh, 37 Ngân hàng th��ng m�i c� ph!n, 6 công ty tài chính và và DIV. Ng��i ta hy v,ng là trong t��ng lai các ngân hàng n��c ngoài và các ngân hàng liên doanh s0 tham gia vào Hi p h�i này

83 Tri�n lãm BFI t� ch�c $ HCMC 27-31/07/2006. 84 Phòng Th��ng m�i và Công nghi p Vi t Nam: B�n tin Kinh doanh, S� 8, tháng 6/ 2005.

Page 80: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

80

b$i theo Ngh� ��nh và Quy ch� ca Hi p h�i ngân hàng Vi t Nam thì nh�ng h�n ch� v� quy�n b) phi�u ca các ngân hàng này s0 b� lo�i b). Hi p h�i này ch�u s� �i�u ch#nh ca Qu�c h�i, c� quan l�a ch,n ra h�i ��ng qu�n tr� và v n phòng �i�u hành ��t $ Hà N�i và do T�ng Th� ký ��ng �!u. Tài chính ca Hi p h�i hoàn toàn do các thành viên t� �óng góp và hi n chi�m 6/100,000th t�ng tài s�n trong phí thành viên hàng n m. Hi p h�i ngân hàng Vi t Nam ho�t ��ng trong vai trò ��i di n qu�c gia ca ngành ngân hàng và cung cp thông tin cho các thành viên v� nh�ng phát tri�n trong l�nh v�c ngân hàng và ���c Chính ph Vi t Nam th�a nh�n là bên liên quan ca ngành ngân hàng; Hi p h�i tham gia vào vi c so�n th�o và s'a ��i các quy ��nh và v n b�n pháp lu�t, góp ý vào các quy ��nh và vi c cp phép và th�c hi n công tác nghiên c�u trong l�nh v�c nh.m ph�c v� vi c ��i tho�i chính sách. Hi p h�i t� ch�c các h�i th�o và các cu�c h,p v� các v n b�n pháp lu�t m�i, các quy ��nh và xây d�ng chính sách m�i trong l�nh v�c ngân hàng cho các t� ch�c thành viên và không ph�i là thành viên, và có báo cáo th��ng niên v� nh�ng vn �� và khó kh n trong ngành ngân hàng. Trong khi Hi p h�i ngân hàng Vi t Nam ch�a thy có s� quan tâm ��c bi t nào t� các t� ch�c thành viên ��i v�i l�nh v�c tài chính vi mô thì gi�i qu�n lý Hi p h�i d��ng nh� �� ng) vi c m�i các MFI �ã ���c cp phép theo Ngh� ��nh 28 tham gia vào các h�i th�o nh.m m$ r�ng ngu�n thông tin và ph�i k�t h�p trong h th�ng tài chính. Trong l�nh v�c tài chính vi mô, Nhóm công tác tài chính vi mô (MFWG) không chính th�c �óng m�t vai trò �i�u ph�i quan tr,ng. Trong quá trình Ngân hang Nhà n��c d� th�o Ngh� ��nh 28 v�i s� h� tr� ca Ngân hàng phát tri�n Châu Á, các nhà cung cp tài chính vi mô bán chính th�c $ Vi t Nam ít ���c ti�p c�n ��n ti�n trình này và th��ng không ���c thông tin ho�c không tham gia. Nh.m th�o lu�n b�n d� th�o �!u tiên ca Ngh� ��nh vào tháng 5 n m 2003, CEP và Qu� c�u tr� tr* em ca Hoa K5 �ã t� ch�c m�t h�i ngh� tài chính vi mô toàn qu�c trong �ó vi c ph�c h�i l�i Nhóm công tác tài chính vi mô không chính th�c vào tháng 4 n m 2004 và các t� ch�c phi chính ph qu�c t� ch ch�t thành l�p nên m�t ��i qu�n lý nh) (‘nhóm nòng c�t’) g�m nhà hành ngh� tình nguy n do t� ch�c PLAN qu�c t� ��ng �!u trong nh�ng giai �o�n �!u, và hi n nay là do WVI và Qu� c�u tr� tr* em Hoa K5 ��ng �!u. M�c dù không có t� cách ho�t ��ng nh� 1 hi p h�i, “n�n t�ng” pháp lý ca nhóm công tác tài chính vi mô v+n ���c th�a nh�n theo khuôn kh� ca Liên hi p các t� ch�c h�u ngh� Vi t Nam (VUFO) Trung tâm thông tin ngu�n các t� ch�c phi chính ph. C-ng gi�ng nh� tt c� các m�ng l��i không chính th�c, nhóm công tác tài chính vi mô ph!n l�n ho�t ��ng trên c� s$ cam k�t ca các cá nhân. Cam k�t này rõ ràng là cao trong s� các cán b� công tác trong các t� ch�c phi chính ph qu�c t� �ã bi�t các th�c ti"n t�t trong tài chính vi mô và ch y�u ��t t�i Hà N�i. Các t� ch�c phi chính ph qu�c gia/các t� ch�c ca qu!n chúng d��ng nh� ít tham gia h�n vào quá trình này và ít tin t�$ng vào các m�c tiêu c-ng nh� l�i ích t� m�ng l��i l�n m�nh này mang l�i. �i�u này là không có gì ng�c nhiên $ Vi t Nam n�i mà khái ni m v� v�n ��ng hành lang không m�nh và các hi p h�i ���c c� cu t� ch�c theo truy�n th�ng gi�ng nh� các t� ch�c ca qu!n chúng v�i t� cách là nh�ng ��i di n l�n, quan liêu và có cp b�c trong ngành ho�c có liên quan. ��c bi t là trong s� các t� ch�c phi chính ph trong n��c v�n không chuyên môn hóa v� m�t k� thu� trong tài chính vi mô, quy�n h�n và tính h�p pháp ca m�ng l��i không chính th�c này th��ng b� ��t câu h)i, và m�c �� mà các thành viên ��i di n cho t� ch�c ca mình là không rõ ràng. K� ho�ch ho�t ��ng hàng n m ���c xây d�ng (trong n m 2005 t�p trung vào vi c phân tích Ngh� ��nh 28 và nh�ng yêu c!u

Page 81: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

81

��i v�i vi c chuy�n ��i các MFPs), nh�ng các ho�t ��ng thì ch# ���c hoàn thành $ m�c tranh th th�i gian b� trí ���c ca các thành viên b�n r�n ca Nhóm nòng c�t bên c�nh l�ch công tác dày ��c ca h,. Nhóm công tác tài chính vi mô �ã xây d�ng nên 1 danh sách các ��a ch# email ca các thành viên nh.m phân phát thông tin qua m�ng, tuy v�y, t� cách thành viên v+n không ���c chính th�c hóa và m�ng l��i không có ���c ngu�n thu nào t� phí thành viên. Thay vào �ó, các d� án ca các t� ch�c phi chính ph qu�c t� l�i h� tr� các ho�t ��ng c� th� t� các ngân sách s2n có. Nhóm công tác tài chính vi mô cho xut b�n ��nh k5 6 tháng 1 s� B�n tin tài chính vi mô Vi t Nam, l!n �!u vào n m 2002. M�i s� bao g�m d� li u t�ng h�p t� xa và tình hình ho�t ��ng ca các ch��ng trình tài chính vi mô v�i s� l��ng ngày càng t ng (hi n t�i là 44). Các d� li u này cung cp 1 cách nhìn t�ng th� v� ngành này nh�ng do nó ���c cung cp 1 cách t� nguy n nên không ���c Nhóm công tác tài chính vi mô th&m tra l�i 1 cách ��c l�p và các d� li u ���c nghiên c�u cho thy các m�c ch# s� và tính toán không ���c chu&n hóa gi�a các nhà ho�t ��ng trong l�nh v�c tài chính vi mô $ Vi t Nam. Bt chp nh�ng n� l�c to l�n c!n có ��i v�i 1 ngành còn khá non tr* và b� phân �o�n nh.m th�ng nht v� b� ch# s� và �ào t�o tt c� nh�ng ng��i cung cp nó �� báo cáo có tính h th�ng và chính xác, nhóm công tác tài chính vi mô v+n ti�p t�c h��ng ��n vi c hình thành nh�ng tiêu chu&n ho�t ��ng ��ng thu�n cho các nhà cung cp tài chính vi mô. T� n m 2004, các chuy�n th�c ��a ��n các ch��ng trình tài chính vi mô khác nhau �ã ���c t� ch�c cho ��i di n Ngân hàng Nhà n��c và các b� ngành, các cu�c h,p ca nhóm công tác tài chính vi mô �ã ���c t� ch�c nh.m th�o lu�n v� B�n d� th�o Ngh� ��nh v�i Ngân hàng Nhà n��c, và các thành viên ���c khuy�n khích g'i các ý ki�n s'a ��i ca mình ��n Ngân hàng Nhà n��c. Nh.m h� tr� cho n� l�c v�n ��ng xã h�i này, nhóm công tác tài chính vi mô ��a ra 1 tuyên b� v� tài chính vi mô trong các cu�c h,p ca Nhóm T� vn vào tháng 6 và 12 n m 2004, và IFC �ã tài tr� cho vi c xut b�n tuyên b� này trên T�p chí Di"n �àn doanh nghi p Vi t Nam. M�t tuyên b� nh.m thúc �&y vi c s�m ban hành các thông t� d��i Ngh� ��nh �ã ���c g'i ��n cu�c h,p ca Nhóm t� vn trong n m 2005. Do hi n t�i các t� ch�c phi chính ph qu�c t� có �nh h�$ng áp ��o trong nhóm công tác tài chính vi mô và do nh�ng l�a ch,n pháp lý ��i v�i vi c � ng ký m�t “m�ng l��i kinh doanh” hay m�t liên hi p là quá ít và nhi�u thách th�c (vi c hình thành m�t hi p h�i v+n c!n ph�i có s� thông qua ca Chính ph85), vi c �!u t� quá nhi�u n� l�c vào vi c chính th�c hóa Nhóm công tác có th� là không c!n thi�t cho ��n khi c� ch� pháp lý khoan dung h�n cho t� ch�c phi chính ph ���c thông qua. V�i vi c nhóm l�i m�t cách không chính ph�c, nhóm công tác tài chính vi mô ���c th�a nh�n là m�t bên v�n ��ng xã h�i cho ngành này, và vi c duy trì và phát tri�n ch�c n ng này trong khi ch� có s� k�t h�p nhi�u bên liên quan trong n��c h�n xung quanh ho�t ��ng ca tài chính vi mô theo th�c ti"n t�t d��ng nh� là h�p lý. ��n l��t mình, m�c tiêu này có th� ���c h� tr� tr�c ti�p thông qua vi c t�p trung vào vi c xây d�ng n ng l�c cho ngành này $ ph�m vi r�ng. Hi n t�i, m�ng l��i h� tr� qu�c t� cho Hi p h�i tài chính vi mô qu�c gia theo SEEP và Qu� phát tri�n nông nghi p qu�c t� v�i nh�ng kho�n tr� cp t� Qu� c�u tr� tr* em Hoa K5 và Qu� Ford �ang hoàn thành n�t gói h� tr� nh.m giúp nhóm công tác tài chính

85 Ngân hàng th� gi�i: Báo cáo chung cho Cu�c h,p Nhóm t� vn: Kinh doanh, n m 2005.

Page 82: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

82

vi mô ký h�p ��ng v�i m�t �i�u ph�i viên toàn th�i gian, thành l�p ban th� ký và xây d�ng k� ho�ch kinh doanh, bao g�m c� vi c nghiên c�u các ph��ng án l�a ch,n �� chính th�c hoá.

C) H�p tác phát tri�n trong l�nh v�c tài chính

Vi t Nam nh�n ���c m�t l��ng l�n H� tr� Phát tri�n Chính th�c (ODA) t� 49 c� quan song và

�a ph��ng và kho�ng 500 t� ch�c phi chính ph qu�c t� �ang ho�t ��ng tích c�c trong n��c

trên nhi�u l�nh v�c và ho�t ��ng khác nhau. N m 2005, t�ng s� ODA theo thông báo lên t�i

3,74 t( USD, b.ng kho�ng 10% GDP, và t�ng s� 1,8 t( USD ���c gi�i ngân, 85% là các kho�n

vay �u �ãi86. Nh�t B�n là qu�c gia vi n tr� l�n nht (chi�m 22.29%), ti�p theo là Ngân hàng

Th� gi�i (20%), Ngân hàng phát tri�n Châu Á (14.38%), Pháp (10%)87 và ��c.

Chính ph Vi t Nam (GoV) ��c bi t chú ý t�i quan h ��i tác hàng �!u v�i các t� ch�c liên

quan, ��c bi t là các ��i tác bên ngoài, theo Chi�n l��c T ng tr�$ng và Xóa �ói gi�m nghèo

toàn di n (CPRGS), Chi�n l��c xóa �ói gi�m nghèo trung h�n ca Vi t Nam, nh.m ph�c v�

cho Chi�n l��c xóa �ói gi�m nghèo nói chung (PRSP), và K� ho�ch Phát tri�n Kinh t� Xã h�i 5

n m (SEDP) t� n m 2006 - 2010. �i�u ph�i t�t h�n, t ng c��ng minh b�ch hóa và nâng cao

hi u qu� các ch��ng trình h� tr� phát tri�n c-ng là nh�ng nguyên t�c �u tiên trong n� l�c toàn

c!u nh.m t ng c��ng Hi u qu� Vi n tr� và Hài hòa hóa. / Vi t Nam, các Cu�c h,p Nhóm T�

vn (CG) ���c t� ch�c hai l!n m�t n m t� n m 1998, do Chính ph Vi t Nam và Ngân hàng

Th� gi�i ��ng ch trì. Vi t Nam �ã tham gia vào Di"n �àn Cp cao v� hi u qu� vi n tr� t�i

Paris n m 2005 và thông qua Tuyên b� Paris. Tuyên b� này �ã ���c d�ch sang ti�ng Vi t trong

Tuyên b� ch ch�t Hà N�i, trong �ó cam k�t là Chính ph Vi t Nam và các nhà tài tr� s0 ti�p

t�c c�i thi n hi u qu� vi n tr� trên m,i l�nh v�c. Tuyên b� ��a ra 14 ch# s� quan tr,ng liên

quan ��n quy�n s$ h�u, liên k�t, hài hòa hóa và ��n gi�n hóa, công tác qu�n lý nh.m ��t hi u

qu�, cùng nhau ch�u trách nhi m tài chính và ��a ra các m�c tiêu bi�u th� cho n m 2010. Thêm

vào �ó, K� ho�ch hành ��ng hài hòa hóa ca Vi t Nam (V-HAP), ���c �� ra �!u tiên vào n m

2003, ���c �ánh giá l�i d�a trên 14 tiêu chí và �!u ra theo các m�c tiêu ca n m 2010 nh�

trong Tuyên b� ch ch�t Hà N�i88.

Nh.m t ng c��ng h�n n�a m�c s$ h�u trong h� tr� phát tri�n ca các c� quan Vi t Nam,

t ng c��ng tính minh b�ch hóa và c�i thi n công tác qu�n lý tài chính và hi u qu� phát tri�n nói

chung, các nguyên t�c trong Khuôn kh� Phát tri�n toàn di n (CDF) �ang ���c tri�n khai $ Vi t

Nam thông qua ho�t ��ng ca kho�ng 20 Nhóm ��i tác theo ch �i�m gi�a Chính ph - Nhà

tài tr� - T� ch�c phi chính ph, bao g�m Di"n �àn Khu v�c t� nhân / Di�n �àn kinh doanh Vi t

Nam, Nhóm Công tác ch�ng �ói nghèo trong �ó các thành viên ch ch�t hình thành ��n v� ��c

bi t ch�ng �ói nghèo, Nhóm ��i tác v� phát tri�n Doanh nghi p V�a và Nh), và nhóm v� Phát

tri�n L�nh v�c Tài chính.

86 Ngân hàng th� gi�i: �ánh giá nh�n xét, op.cit, Tháng 6 n m 2006. 87 ��i s� quán Pháp: H�p tác Pháp - Vi t, Faits et Chiffres, n m 2006. 88 www.mpi.gov.vn/oda

Page 83: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

83

Nhóm công tác v� l�nh v�c tài chính (FSWG) ���c thành l�p cu�i n m 1999 nh.m th�o lu�n và

h� tr� vi c tri�n khai ch��ng trình c�i cách ngành ngân hàng do Ngân hàng Nhà n��c Vi t

Nam �� xut và tri�n khai, và nh.m ph�i h�p tài tr� giúp �3 công tác c�i cách ngành ngân

hàng. K� t� �ó, nhóm công tác �ã m$ r�ng ph�m vi ho�t ��ng ca mình ra không ch# công tác

c�i cách ngành ngân hàng mà bây gi� bao trùm c� các vn �� tài chính r�ng l�n, và các cu�c

h,p ��u có s� tham gia ca ��i di n B� Tài chính (MOF) và %y ban Ch�ng khoán Nhà n��c

(SSC).

Nhóm công tác v� l�nh v�c tài chính h,p ��nh k5 theo quý. Các cu�c h,p ��u do Ngân hàng

Nhà n��c ch trì và th��ng có s� tham d� ca 10-15 c� quan tài tr� và d� án, �áng chú ý là

Ngân hàng Th� gi�i, Ngân hàng phát tri�n Châu Á, Qu� ti�n t qu�c t�, EU, T�p �oàn tài chính

qu�c t�, GtZ, C� quan phát tri�n qu�c t� Canada, USAID và Seco, tt c� ��u nh.m h� tr� cho

l�nh v�c này. Nhóm công tác v� l�nh v�c tài chính b�n thân là không chính th�c, và ho�t ��ng

nh� m�t di"n �àn nh.m chia s* ��nh k5 thông tin v� ch��ng trình c�i cách l�nh v�c tài chính;

cung cp nh�ng c�p nh�t v� tình hình l�nh v�c tài chính hi n t�i; ph�i h�p các ho�t ��ng tài tr�

c�i cách ca nhi�u nhà tài tr�; và là n�i �� Chính ph Vi t Nam tìm ki�m tài tr�. M�t ma tr�n

toàn di n bao trùm công tác h� tr� t� các nhà tài tr� cho l�nh v�c tài chính �ã ���c tri�n khai,

và trong �ó bao g�m h� tr�, không k� ��n vi c cho vay theo chính sách, tài chính vi mô và các

��nh ch� tài chính phi ngân hàng.

Chi�n l��c T ng tr�$ng và Xóa �ói gi�m nghèo Toàn di n ca Chính ph và “L� trình” ca l�nh

v�c ngân hàng v�i tên g,i “M�c tiêu và Gi�i pháp phát tri�n ca l�nh v�c ngân hàng Vi t Nam

��n n m 2010 và ��nh h��ng ��n n m 2020” ���c thông qua h�i tháng 5 n m 2006 �ã nh�n

���c s� ng h� m�nh m0 t� phía các thành viên ca Nhóm công tác v� l�nh v�c tài chính. Các

c� quan chính ph nòng c�t tham gia vào vi c tri�n khai c�i cách là Ngân hàng Nhà n��c Vi t

Nam và U( ban Ch�ng khoán Nhà n��c, �ang liên k�t các chi�n l��c phát tri�n l�nh v�c này

v�i nhu c!u và �u tiên h� tr� ca h,, và có nh�ng b.ng ch�ng c� th� v� hoà h�p t�t gi�a các

nhóm trong công tác c�i cách tài chính trong Chi�n l��c T ng tr�$ng và Xóa �ói gi�m nghèo

Toàn di n và s� h� tr� t�ng th� v� k� thu�t c-ng nh� b.ng cách cho vay ca các nhà tài tr�.

Nhóm công tác v� l�nh v�c tài chính �ã xây d�ng nh�ng bi n pháp ��nh tính cho thành công

riêng ca mình, bao g�m các cu�c h,p th��ng k5 d��i s� ch trì ca Chính ph Vi t Nam; vi c

chia s* thông tin hi u qu� và báo cáo ti�n tri�n ca d� án thông qua Ma tr�n h� tr� l�nh v�c tài

chính; c�i thi n và �&y m�nh vi c tri�n khai các ch��ng trình c�i cách l�nh v�c tài chính theo

h��ng d+n Chi�n l��c T ng tr�$ng và Xóa �ói gi�m nghèo và các chi�n l��c phát tri�n quan

tr,ng khác ca Chính ph; và nâng cao hi�u qu� c a tài tr� �� h( tr� l�ch trình c�i cách l�nh

v�c tài chính thông qua vi�c ho�ch ��nh và ph�i k�t h�p chi�n l��c m� r�ng các sáng ki�n h(

tr� và tái c� c�u l�nh v�c tài chính89. Nhi m v� sau này có th� nói là nh�n ���c ít s� quan tâm

nht. Trong Ma tr�n này, t�ng s� 22 khu v�c tái c� cu �ã ���c ��a vào danh sách và các d�

89 Ngân hàng th� gi�i: CDF và các nhóm ��i tác, www.worldbank.org.vn, Tháng 6 n m 2005.

Page 84: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

84

án li t kê trong m�i l�nh v�c có v* �ã ���c h��ng d+n thêm v� vi c nhà tài tr� này có th� tài

tr� vào th�i �i�m �ó thông qua ph��ng pháp ho�ch ��nh ph�i h�p chung, cùng l�p k� ho�ch có

tính chi�n l��c trên c� s$ l�i th� so sánh. Tuy nhiên, SBV �ã xây d�ng k� ho�ch t�ng th� v�

TA theo �ó s0 ��a ra n�n t�ng cho �u tiên v� TA, ph�i k�t h�p và l�p k� ho�ch và m�t h

th�ng �i n t' �� qu�n lý tt c� FS cung cp h� tr� k� thu�t.

B�ng 6.1 Các ví d# v� s� h6 tr� hi�n có c$a các nhà tài tr� +i v)i các khu v�c tài chính ��c ch4n90

Khu v�c tái c* c%u

Nhà tài tr� hi�n ang h6 tr� Lo�i hình và các ví d# v� l,nh v�c v�c h6 tr�

M�c ( chính sách

Tái c� cu Ngân hàng Nhà n��c

Nh�t (JICA), Ngân hàng Th� gi�i, Qu� ti�n t qu�c t�, T� ch�c tài chính qu�c t�, EU, SECO, ADETEF (Fr), AusAid

H� tr� k� thu�t, �ào t�o và tài tr� kinh phí ki�m toán, t� �ánh giá, ch m sóc khách hang m�t cách h�p lý, các yêu c!u v� xây d�ng n ng l�c, các mô hình kinh t� v� mô, h�i nh�p qu�c t� v.v.

Chính sách ti�n t Qu� ti�n t qu�c t�, JICA, Ngân hàng phát tri�n Châu Á, GtZ, SIDA (SCB)

H� tr� k� thu�t, �ào t�o, tài tr� kinh phí, trao ��i cp chuyên viên v� các chính sách ti�n t , qu�n lý ngu�n v�n d� tr�, th� tr��ng các kho�n n�, OMO, TB v.v.

H th�ng pháp lu�t ngành ngân hàng

GtZ, C� quan phát tri�n qu�c t� Canada, USAID, Qu� ti�n t qu�c t�

H� tr� k� thu�t, �ào t�o, tài tr� kinh phí �ánh giá và so�n th�o m�i và xem xét l�i các ��o lu�t, ngh� ��nh, quy�t ��nh.

Các quy ��nh ngân hàng và vi c ki�m soát

GtZ, Ngân hàng Th� gi�i, Ngân hàng phát tri�n Châu Á, Qu� ti�n t qu�c t�, EU

H� tr� k� thu�t, �ào t�o, tài tr� kinh phí xây d�ng n ng l�c, giám sát d�a trên ri ro, phân lo�i tài s�n, các ch# s�, ki�m toán, gi�i thi u v� IAS v.v.

M�c ( c# th� Tái c� cu Ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh

AFD, Ngân hàng Th� gi�i, GtZ, UNSAID, T� ch�c tài chính qu�c t�, Seco

Các kho�n cho vay, h�n m�c tín d�ng, h� tr� k� thu�t, �ào t�o và tài tr� kinh phí cho ki�m toán, ch��ng trình tái c� cu, công ngh thông tin, quy ��i sang IAS, qu�n lý danh m�c và ri ro v.v.

Cho vay chính sách

Ngân hàng Th� gi�i, EU H�n m�c tín d�ng, h� tr� k� thu�t cho vi c c�i cách và xây d�ng các Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i VN và Ngân hàng phát tri�n VN

Tín d�ng ��i v�i các doanh nghi p v�a và nh)

JBIC, Ngân hàng phát tri�n Châu Á (Phòng phát tri�n qu�c t�), KfW, EU, AFD, USAID

Các kho�n cho vay, h�n m�c tín d�ng, bão lãnh – nh�ng có ít h� tr� k� thu�t �� t ng kh� n ng ti�p c�n ca các doanh nghi p v�a và nh) ��n tín d�ng

Xây d�ng th� ch� tài chính phi ngân hàng, cho thuê, trung gian tài chính

Ngân hàng phát tri�n Châu Á, KfW, AFD, GtZ, JICA, UNDP, USAID, IFC

Các kho�n cho vay, h�n m�c tín d�ng, h� tr� k� thu�t và �ào t�o ��i v�i vi c cho thuê (��i v�i các Doanh nghi p v�a và nh)), các th� tr��ng v�n, trái phi�u công ty, ch�ng khoán

Tài chính vi mô Ngân hàng phát tri�n Châu Á, H� tr� k� thu�t v� pháp lý, các quy

90 Tóm t�t t� C� ch� ho�t ��ng ca d� án hô tr� trong l�nh v�c tài chính ca Nhóm công tác v� l�nh v�c tài chính, 23/5/2006.

Page 85: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

85

C� quan phát tri�n qu�c t� Canada (DID), GtZ, AFD, JBIC, KfW, Ngân hàng Th� gi�i, OPEC, IFAD, and DGDC (B#)

��nh, (Ngân hàng phát tri�n Châu Á)

Các kho�n cho vay, h�n m�c tín d�ng, h� tr� k� thu�t cho vi c m$ r�ng tín d�ng nông thôn thông qua Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn, Qu� tín d�ng nhân dân (JBIC, Ngân hàng phát tri�n Châu Á, ADF, KfW, GtZ, DID)

Tr� cp cho ng��i nghèo vay v�n thông qua Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i VN (OPEC, IFAD)

H� tr� v�n và k� thu�t cho các ��nh ch� tài chính vi mô (Ngân hàng Th� gi�i RFP)

H� tr� k� thu�t cho các nhà cung cp tài chính vi mô (DGDC, Ngân hàng ti�t ki m ��c)

Nh� nhi�u qu�c gia khác, “�i�u ph�i ODA” $ Vi t Nam có khuynh h��ng t�p trung vào nh�ng

“nhi m v� d" dàng” m�t cách t��ng ��i trong vi c biên so�n và chia s* thông tin trong ��i tho�i

v�i Chính ph Vi t Nam v�i m�c �ích cu�i cùng là t ng c��ng tính s$ h�u và theo �ó là s�

lãnh ��o ca chính ph trong ti�n trình khó kh n h�n là xây d�ng s� ��ng thu�n xung quanh

vi c h� tr� v�n theo th�c ti"n t�t và th�ng nht cách ti�p c�n các nhà tài tr� �� tr$ thành các

��i tác trong công vi c hi u qu� h�n.

Cho dù �ã có các kênh ph�i h�p chính th�c, m�c �� ph�i h�p th�c s�, s� h�p tác và k�t dính

trong cách ti�p c�n ca các nhà tài tr� trong l�nh v�c tài chính v+n còn khá thp. D��ng nh� ít

có s� quan tâm ��n nh�ng bài h,c �ã x�y ra và th��ng ���c coi là “th�c ti"n t�t” ��i v�i vi c

phát tri�n l�nh v�c tài chính trong c�ng ��ng tài tr� qu�c t�, và nhi m v� ph�i k�t h�p ��t lên

�ôi vai m t m)i ca chính ph d��ng nh� l�n h�n m�c c!n thi�t. Ví d�, $ m�c �� chính sách,

kho�ng 10 nhà tài tr� �ang giúp �3 Ngân hàng nhà n��c m�t cách ch�a th�c s� ph�i h�p t�t,

và vi c x' lý rt nhi�u tr� giúp có thi n chí vào l�nh v�c pháp lý, quy ��nh và các th t�c �ang là

nhi m v� ca m�t c� quan nhà n��c y�u kém v� ngu�n l�c. T��ng t�, 4-5 c� quan tài tr�

�ang h� tr� các t� ch�c chính ho�t ��ng trong l�nh v�c tài chính BOP, ví d� nh� Ngân hàng

nông nghi p và phát tri�n nông thôn và CFF, theo nh�ng �i�u kho�n và �i�u kiên khác nhau

v�i nh�ng yêu c!u khác nhau. Ngay trong ‘Nhóm 5 ngân hàng’ g�m Ngân hàng Th� gi�i, Ngân

hàng phát tri�n Châu Á, KfW, JBIC và AFD mà cung cp ph!n l�n tín d�ng cho Vi t Nam thì

các m�c �ích, �i�u kho�n và tác ��ng ca s� h� tr� ��u có th� ���c ph�i h�p t�t h�n.

SMEDF do Liên minh Châu Âu tài tr� v�n, d� án “Giúp th� tr��ng ph�c v� t�t h�n cho ng��i

nghèo” ca Ngân hàng phát tri�n Châu Á-B� Phát tri�n Qu�c t� (Anh) �ang xây d�ng ‘l� trình

cho các doanh nghi p v�a và nh)’, và m�t trong nh�ng khóa h,c do BTC t� ch�c trong n m

2006, là nh�ng ví d� t�t v� các d� án nh.m m�c �ích cân b.ng tài chính cho các doanh nghi p

Page 86: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

86

v�a và nh) v�i s� h� tr� k� thu�t v� công c� th&m ��nh nh.m h� tr� các ��nh ch� tài chính ti�p

c�n và ki�m soát t�t h�n các kho�n vay dành cho các doanh nghi p v�a và nh) và qua �ó c�i

thi n n ng l�c dài h�n trong vi c ho�t ��ng v�i ngu�n v�n bên ngoài ít h�n. T��ng t�, trong

l�nh v�c Tài chính vi mô, ��i �a s� s� h� tr� bên ngoài cho ��n nay ��u ���c cung cp d��i

hình th�c v�n �� cho vay l�i ca Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn và Qu� tín

d�ng nhân dân, nh�ng kho�n vay này ch# ��n ���c v�i m�t ph!n nh) ��i t��ng dân s� nghèo

nht. Vi c thi�u các ch��ng trình xây d�ng n ng l�c cho các nhà cung cp tài chính vi mô

nh.m h�n ch� s� y�u kém nh�n th�c ���c ca h, c-ng nh� nh�ng yêu c!u kh�t khe có th�

hi�u ���c ca nhi�u d� án bên ngoài có ngh�a là ngo�i tr� Ngân hàng nông nghi p và phát

tri�n nông thôn và Qu� tín d�ng nhân dân, rt ít nhà cung cp tài chính vi mô là có th� ti�p c�n

t�i s� h� tr� t� bên ngoài. Ch# có m�t t� ch�c tài tr� là DGDC �!u t� tr�c ti�p vào 1 ch��ng

trình Tài chính vi mô.

Vi c ph�i h�p vi n tr� và �� ��t ���c th)a thu�n và ph��ng th�c ph�i k�t h�p gi�a nhà tài tr�

$ m�c cao h�n rõ ràng là trách nhi m và l�i ích ca chính ph. Quy�n s$ h�u qu�c gia là rt

quan tr,ng nh�ng các t� ch�c tài tr� t� h, có th� làm ���c nhi�u h�n nh.m th�ng nht và

ph�i k�t h�p các ph��ng th�c và s� u( quy�n là nh.m t ng c��ng s� k�t dính. Trong l�nh v�c

tài chính, Nhóm công tác v� l�nh v�c tài chính có th� là 1 di"n �àn tu9êt v�i cho các cu�c th�o

lu�n v� ‘tr� cp t� bên trong’, làm rõ và s�p x�p các ph��ng th�c và chi�n l��c cho phép có

���c s� g�n k�t $ m�c �� cao h�n trong ��i tho�i v�i Chính ph Vi t Nam và các c� quan

tri�n khai, ��c bi t là v� s� phát tri�n các th� tr��ng d�ch v� tài chính b�n v�ng và t�o l�p s�

��ng thu�n v� các nguyên t�c phát tri�n l�nh v�c tài chính $ Vi t Nam.

Page 87: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

87

7. Nh�n xét: Nh�ng h�n ch� chính trong ngành

Tài chính vi mô ���c t ng c��ng có th� �óng góp vào s� phát tri�n kinh t� chung $ Vi t Nam

thông qua công cu�c xóa �ói gi�m nghèo. �i�u này �óng góp vào vi c xóa �ói gi�m nghèo

thông qua vi c ��m b�o cho b� ph�n nghèo nht ca xã h�i - b� ph�n th��ng b� ��t n.m ngoài

ho�t ��ng ngân hang thông th��ng, ���c ti�p c�n các d�ch v� tài chính mà h, c!n. Nh�ng ��

��t hi u qu� tích c�c �!y � cho l�nh v�c tài chính vi mô, Vi t Nam c!n gi�i quy�t nh�ng h�n

ch� v� m�t th� ch�, chính sách và pháp lý.

A) Nh�ng h�n ch� v� m t th� ch�

a) Xác ��nh m�c tiêu, theo nhu c�u và ��nh h�ng th� tr��ng

Xác ��nh m�c tiêu th� tr��ng ca ��i t��ng nghèo không �òi h)i ph�i có s� t�p trung riêng bi t

– nh�ng vi c này �òi h)i ph�i có 1 c� ch� cung cp chuyên bi t và phù h�p có th� ph�c v� ��i

t��ng nghèo 1 cách hi u qu� – ��n nht ho�c là m�t ph!n ca danh m�c cho vay l�n h�n. Do

v�y, xác ��nh m�c tiêu và phát tri�n �úng ��n các h th�ng, ph��ng pháp và các s�n ph&m

ph�i thay th� ���c ph��ng pháp ti�p c�n ���c chu&n hóa và ��n m�t m�c �� nào �ó là t�nh

v�n là ��c tính ca ngành tài chính vi mô Vi t Nam cho ��n nay.

Có nh�ng th� tr��ng ngách trong s� nh�ng ng��i rt nghèo $ các khu v�c xa xôi h*o lánh và

ch�a ���c ph�c v� t�t (các c�ng ��ng dân t�c thi�u s�) nh�ng m�ng th� tr��ng l�n nht trong

ngành tài chính vi mô $ Vi t Nam là 24% các h� gia �ình nghèo và thu nh�p thp mà nhìn

chung �ã có s� ti�p c�n nht ��nh ��n m�t s� d�ch v� tài chính. Nh� �ã th�o lu�n $ ch��ng 5.1

trên, th� tr��ng này s0 �òi h)i các d�ch v� tài chính ngày càng �a d�ng và tinh vi t� phía các

nhà cung cp trong nh�ng n m t�i, và các nhà cung cp tài chính vi mô thành công s0 là

nh�ng ng��i bi�t �i�u ch#nh s�n ph&m, d�ch v� và c� ch� phân ph�i ca mình theo yêu c!u

ca th� tr��ng trong khi v+n gia t ng ���c danh m�c cho vay ca mình m�t cách an toàn và

��t ���c l�i nhu�n tài chính và t� �ó là s� b�n v�ng.

Nhà cung cp l�n nht, Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n Nông thôn trong khi b�t �!u �a

d�ng hoá, có m�c tiêu chính là ph�c v� th� tr��ng nông thôn, và ��a ra các d�ch v� ���c ��i

�a s� các h� gia �ình nông thôn chp nh�n. Tuy nhiên, ngân hàng này ti�p c�n m�ng ��i

t��ng nghèo h�n ch# thông qua h�n m�c tín d�ng ���c tr� cp t� các nhà tài tr� (ví d� ngu�n

tín d�ng b� sung cho ng��i nghèo thông qua D� án Tài chính Nông thôn ca Ngân hàng phát

tri�n Châu Á) ho�c v�i ��m b�o v� ho�t ��ng t� các t� ch�c ca qu!n chúng (ng��i ta c-ng có

th� l�p lu�n r.ng nh�ng thua l� tri�n miên ca Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n nông thôn

là m�t hình th�c tr� cp khác). Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn d��ng nh�

ch�a tin r.ng ��i t��ng nghèo có th� là 1 m�ng th� tr��ng sinh l�i, có l0 vì ngân hàng này

không th� c�nh tranh �!u ��i �!u v�i Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i ���c tài tr�. ��i

v�i Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn, �� t ng �!u t� (b.ng ti�n v�n và chia s*

ri ro) trong m�ng th� tr��ng này �� các d�ch v� tr$ nên b�n v�ng h�n, (a) sân ch�i có tính

Page 88: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

88

c�nh tranh v�i Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i c!n tr$ nên cân b.ng h�n v�i vi c VBSP

áp lãi sut, và (b) Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn c!n ti�p t�c có s� h� tr� k�

thu�t nh.m phát tri�n công c� ��nh giá, l�p s� sách, th&m ��nh và xây d�ng các s�n ph&m và

h th�ng phân ph�i cho ngân hàng �� có th� ph�c v� ��i t��ng nghèo và �em l�i l�i nhu�n.

Các h th�ng do các t� ch�c nh� BRI ca Indonesia xây d�ng có th� ��c bi t thích h�p ��i v�i

Ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh l�n.

Các Qu� tín d�ng nhân dân hi n nay có l0 là các nhà cung cp d�ch v� tài chính ���c ��nh

h��ng nhi�u nht theo nhu c!u $ Vi t Nam thông qua ��c tính thu hút ti�t ki m và s$ h�u

thành viên. Tuy nhiên, th�m chí các qu� này �ang ho�t ��ng có l�i nhu�n không ���c phép

m$ r�ng ph�m vi ��i t��ng ph�c v� ca mình ra ngoài nhóm c�ng ��ng � ng ký ca h, và

�i�u này làm h�n ch� rt l�n s� quy mô t ng tr�$ng ca h,. �� ��t và gi� ���c giy phép ca

Ngân hàng Nhà n��c và m�t m�c �� b�n v�ng chp nh�n ���c, các qu� này ph�i cân b.ng

danh m�c ca mình và không th� t�p trung riêng – hay th�m chí ch y�u - ��n m�ng các ��i

t��ng nghèo h�n trong c�ng ��ng ca mình. Các tiêu chí cp phép b�t kh�t khe h�n ca Ngân

hàng Nhà n��c liên quan ��n ho�t ��ng ca các qu� có sinh l�i này (v� m�t ��a lý và ph�m vi

��i t��ng ph�c v�) s0 giúp các qu� tín d�ng nhân dân m$ và gia t ng danh m�c cho vay ca

mình, t� �ó ph�c v� ���c nhi�u ��i t��ng h�n - k� c� nh�ng ��i t��ng thu�c t!ng l�p BOP.

Trong s� ba t� ch�c chính ho�t ��ng (chính th�c) trong ngành d�ch v� tài chính ph�c v� t!ng

l�p BOP, ch# có Ngân hàng Chính sách Xã h�i h��ng tr�c ti�p t�i ng��i ngèo. Tuy nhiên, ngân

hàng g!n nh� ho�t ��ng ch y�u theo cách th�c do ngu�n cung ��nh h��ng, và theo m�t s�

m�c tiêu chính tr� xã h�i “bao trùm”. �� Ngân hàng Chính sách Xã h�i có th� tr$ thành m�t ��n

v� kinh doanh tài chính vi mô thành công, ngân hàng ph�i ���c phép ho�t ��ng nh� m�t ngân

hàng th��ng m�i, có ngh�a là ���c áp lãi sut �� bù ��p chi phí �� cho ngân hàng có th� t ng

kh� n ng huy ��ng v�n và ti�t ki m s�m h�n n m 2020 nhi�u nh� k� ho�ch ca h, �ã �� ra.

��ng th�i, Ngân hàng Chính sách Xã h�i c!n chuy�n ��i toàn b� c� cu t� ch�c, v n hoá và

cách th�c ho�t ��ng �� có th� �áp �ng nhanh nhu c!u th� tr��ng – theo bt k5 ngh�a gì �ây

c-ng là �i�u tuy t v�i.

Nh�ng nhi m v� t��ng t� nh� th� này c-ng ph�i ���c th�c hi n b$i nh�ng nhà cung cp tài

chính vi mô bán chính th�c th��ng y�u h�n v� m�t th� ch�. Nh�ng t� ch�c này t�p trung tr�c

ti�p vào m�ng th� tr��ng ca ng��i nghèo, song v+n còn thi�u nh�ng k� n ng kinh doanh

(nghi p v� ngân hàng) c!n thi�t. Thêm vào �ó, nh�ng t� ch�c này l�i th��ng ���c nh�n s� h�

tr� ca chính ph và các nhà tài tr� ít h�n nhi�u và c-ng nh�n ���c ít ti�n v�n tài chính và h�

tr� k� thu�t h�n, nh�ng l�i ph�i chu&n b� vi c chuy�n ��i nhanh chóng và êm � thành nh�ng

��nh ch� h�p pháp theo nh�ng qui ��nh và pháp ch� m�i mà cho ��n nay ch�a hoàn thành.

Page 89: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

89

b) H th�ng ho�t ��ng và c� ch� cung �ng

Các nhà cung cp tài chính vi mô v+n ít t��ng tác v�i nhau, c-ng nh� ít làm vi c v�i

ngành tài chính vi mô qu�c t� và khu v�c n ng ��ng (th�m chí nhi�u NGO qu�c t� là

nh�ng NGO nhi�u m�c �ích v�i trình �� tài chính vi mô h�n ch�) và do �ó s0 ít có d�p

ti�p xúc ��n các tiêu chu&n qu�c t� v� ho�t ��ng ca tài chính vi mô. Vì v�y, các nhà

cung �ng này thi�u s� so sánh v�i các nhà cung �ng khác v� kh� n ng th�c hi n tr�c

ti�p, và k�t qu� là n ng l�c k� thu�t ca các t� ch�c này còn b� h�n ch�. Di n s�n ph&m

cho các h� BOP ch y�u ���c ��nh h��ng theo ngu�n cung, ���c chu&n hoá và h�i t�p

trung vào vi c cung cp tín d�ng. Vi c ghi l�i và báo cáo d� li u tài chính nói chung v+n

$ m�t tiêu chu&n rt thp. H!u h�t các MFPs v� b�n cht là có nhi�u m�c �ích và t�p

trung vào các vn �� phát tri�n xã h�i, có rt ít t�p trung vào tài chính vi mô v�i t� cách

là s� t�p trung riêng l* ca mình. Vì th�, trình �� v� n ng l�c k� thu�t trong tài chính vi

mô và ki�n th�c v� Th�c ti"n t�t và s� tuân th ch�a cao.

Trong s� nh�ng nhà cung cp tài chính vi mô ���c �i�u ti�t, Ngân hàng Nông nghi p và

PTNT là ngân hàng có h th�ng ho�t ��ng ngân hàng th��ng m�i m�nh nht, song tài

chính vi mô ca ngân hàng v+n ch�a tích h�p vào di n s�n ph&m ca ngân hàng v�i t�

cách là m�t d�ch v� chuyên môn hoá và có ti�m n ng sinh l�i cho ng��i nghèo theo

quy�n ca mình. H�n n�a, kh� n ng s2n có ca h�n m�c tín d�ng r* �� cho vay l�i �ã

giúp ngân hàng m$ r�ng ph�m vi cho vay $ khu v�c nông thôn trong khi �ó nh�ng tho�

thu�n h�p tác v�i các t� ch�c qu!n chúng l�i gi�m sút nh�ng v� b� ngoài không ph�i là

k�t qu� ca chính sách b�c l� rõ �� �i xu�ng th� tr��ng. Ngân hàng NN&PTNT có th� �ã

m$ r�ng ph�m vi ho�t ��ng và �i�u ch#nh di n s�n ph&m ca mình nh.m ph�c v� cho

nhi�u ��i t��ng nghèo h�n, song t!m nhìn, s� t�p trung và cam k�t v� qu�n lý, c-ng

nh� h th�ng ho�t ��ng chuyên môn hoá c!n thi�t cho d�ch v� v�i s� l��ng l�n và giá

tr� thp l�i ch�a ���c phát tri�n $ m�c �� cao. �i�u này là do m�t s� nhân t� sau �ây:

s� t�n t�i ca th� tr��ng nông thôn thu nh�p trung bình hp d+n h�n và l�n; và do m�c

�� �!u t� l�n vào vi c chuy�n ��i t� m�t Ngân hàng Th��ng m�i Qu�c doanh sang m�t

ngân hàng th��ng m�i c�nh tranh sau khi Vi t Nam gia nh�p WTO. Ngân hàng NN &

PTNT s0 ph�i ti�p t�c t�p trung vào quá trình chuy�n ��i n�i b� h��ng t�i l�i nhu�n và

hi u qu� cao h�n v�i m�c tiêu là tìm ki�m v�n th� tr��ng cho t�i n m 2010. Vn �� �u

tiên hàng �!u ca ban qu�n lý Ngân hàng NN&PTNT không nht thi�t là ph�i phát tri�n

tài chính vi mô nh� là m�t lo�i hình kinh doanh quan tr,ng trong quá trình chuy�n ��i vì

m�t th�c t� là �ó có th� ch# là phân b� ��ng ��u các s�n ph&m ngân hàng th��ng m�i

trong n m 2005 và r.ng ngân hàng v+n ch�a v�n hóa nhi�u và theo quan �i�m v�

nh�ng h�n ch� mà Ngân hàng Chính sách Xã h�i v� cho vay theo chính sách ��t ra. Tuy

nhiên, n�u Ngân hàng NN&PTNT quy�t ��nh tham gia m�nh m0 h�n vào tài chính vi mô

thì ngân hàng s0 c!n ph�i chu&n b� gi�ng nh� là m�t ph!n ca k� ho�ch kinh doanh ca

ngân hàng, m�t dãy các s�n ph&m thích h�p v�i BOP. N�u làm ���c �i�u này, ngân

Page 90: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

90

hàng s0 có l�i trong vi c xây d�ng n ng l�c theo khu v�c, ví d� nh� Ngân hàng Nông

thôn Indonesia (BRI). �i�m xut phát rõ ràng có th� s0 là s� m�i chào nh�ng tài kho�n

ti�t ki m có �� thanh kho�n $ ng�3ng thp.

Nhân viên ca Ngân hàng Chính sách Xã h�i ph!n l�n là cán b� tr��c �ây ca Ngân

hàng NN&PTNT chuy�n sang, h, v�n là nh�ng nhân viên ngân hàng ���c �ào t�o và

s� k�t h�p gi�a u( quy�n v� chính sách ��i v�i tín d�ng tr� cp và có m�c �ích c� th�

và s� thi�u h�t chuyên môn v� tài chính vi mô trong ngân hàng chính sách �ã d+n t�i

vi c cung cp các d�ch v� h��ng theo ngu�n cung. Hi n nay, Ngân hàng Chính sách Xã

h�i không có lãi và c-ng không th� tr$ thành m�t nhà cung cp tài chính vi mô b�n v�ng

tr� phi ngân hàng ���c phép áp m�c lãi sut bù ��p chi phí và xây d�ng di n s�n ph&m

ca mình �� ph�c v� th� tr��ng mà ngân hàng ���c thành l�p ra �� ��t t�i. Tuy nhiên,

hi n nay quy ��nh v� chính sách không cho phép ngân hàng phát tri�n m�t ��nh h��ng

và k� ho�ch kinh doanh �� ��t ���c nh�ng m�c tiêu này. Gi�ng nh� Ngân hàng

NN&PTNT, ngân hàng chính sách ph�i ��i m�t v�i nh�ng h�n ch� nghiêm tr,ng v� n ng

l�c trong hi�u bi�t v� th� tr��ng, l�p k� ho�ch kinh doanh và �i�u ch#nh cho phù h�p h

th�ng ho�t ��ng, c� ch� phân ph�i và ��nh h��ng khách hàng h��ng theo nhu c!u thay

��i ca BOP. H�n n�a, ph�i t�p trung vào quy ��nh v� chính sách ca ngân hang làm

gi�m kh� n ng ph�c v� t�t h�n nh�ng nhóm khách hàng ch ch�t ca mình. Công ty

ki�m toán KPMG v�i s� h� tr� ca Ngân hàng Th� gi�i (WB) �ã ti�n hành nghiên c�u

toàn di n v� Ngân hàng Chính sách và Xã h�i, và ch�c ch�n là s0 ��a ra nh�ng chi ti�t

và th�o lu�n �!y � v� nh�ng h�n ch� này. Tuy nhiên, không th� trông ��i s0 có nh�ng

thay ��i v� ho�t ��ng theo h��ng cung cp tài chính vi mô t�t h�n trong khuôn kh�

Ngân hàng Chính sách Xã h�i cho ��n khi chính ph bãi b) nh�ng ki�m soát v� chính tr�

��i v�i VBSP và thay ��i chính sách v� lãi sut.

Ngân hàng Chính sách Xã h�i có ti�m n ng �� gia t ng ho�t ��ng marketing và cung

cp các tài kho�n ti�t ki m $ ng�3ng thp cho BOP thông qua m�ng l��i r�ng l�n ca

mình. Song, có rt ít ��ng l�c cho VPSC làm �i�u này tr� phi ngân hàng có th� có lãi t�

vi c huy ��ng ���c m�t l��ng l�n ti�n g'i. �i�u này ch# có th� x�y ra n�u chính ph VN

xoá b) chính sách hi n t�i là b�t bu�c Ngân hàng Chính sách Xã h�i chuy�n ti�n g'i

sang Ngân hàng Phát tri�n VN và t�o ra m�t s� tr� cp ng!m cho Ngân hàng Phát tri�n

ca VPSC thông qua chi phí chênh l ch do �i�u ki n �� t ng l��ng ti�n g'i ca Ngân

hàng Chính sách và lãi sut chuy�n nh��ng cho Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam. Vi c

cho phép Ngân hàng Chính sách Xã h�i �!u t� ti�n g'i �� có th� t�o ra � doanh thu s0

là m�t khích l làm t ng l��ng ti�n g'i vào Ngân hàng này (song hi n nay ch�a t�n t�i).

Tuy nhiên, v�i s� l��ng h�n ch� khách hàng hi n t�i ca VPCS và m�c �� s' d�ng,

trình �� ca cán b� chuyên môn, kinh nghi m v� nghi p v� ngân hàng (tín d�ng) và

ph�m vi ho�t ��ng ca Ngân hàng Chính sách Xã h�i, m�t câu h)i ��t ra là li u h� tr�

b� sung cho Ngân hàng Chính sách Xã h�i có th� làm t ng vai trò cung cp tài chính vi

Page 91: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

91

mô ca ngân hàng hay không. Ban giám ��c ca VPSC ch# ra r.ng v�i t� cách là m�t

ngân hàng th��ng m�i trong t��ng lai �u tiên ca h, là xây d�ng m�ng l��i ngân hàng

$ nh�ng thành ph� l�n và do �ó có rt ít lý do �� tin t�$ng r.ng VPSC s0 m$ r�ng công

tác ca mình huy ��ng ti�t ki m $ ng�3ng thp, không nói ��n vi c cung cp tín d�ng

cho ng��i nghèo và thu nh�p thp và nh�ng s�n ph&m tài chính vi mô khác.

Qu� tín d�ng nhân dân �óng m�t vai trò quan tr,ng trong tài chính vi mô $ Vi t Nam. Là

t� ch�c tài chính ��a ph��ng do thành viên s$ h�u, khách hàng có ���c m�c �� �nh

h�$ng trong vi c cung cp d�ch v� tài chính mà không tìm thy ���c $ bt c� khu v�c

tài chính vi mô nào khác. Tuy nhiên, h�n ch� ph�m vi ho�t ��ng xét v� m�t ��a lý (các

qu� này th��ng n.m $ các xã ��n l*), th�m chí ��i v�i các PCF sinh l�i, h�n ch� kh�

n ng ca các qu� này trong vi c gia t ng quy mô c!n thi�t cho h, �� ��a ra m�t d�i

r�ng h�n các d�ch v� tài chính vi mô. Ch# ph�c v� cho m�t xã nht ��nh, nên các qu� này

không th� có ���c nh�ng s�n ph&m v�i kh�i l��ng l�n và giá tr� thp cung cp mà BOP

có nhu c!u. Ngoài các Ngân hàng Th��ng m�i C� ph!n (và Ngân hàng NN &PTNT), các

Qu� tín d�ng Nhân dân n�u ���c phép m$ r�ng d!n d!n khu v�c ho�t ��ng ca mình

khi h, có l�i nhu�n và �� nh�n ���c h� tr� v� tài chính và k� thu�t t� CCF hi n gi�

d��ng nh� có ti�m n ng nht v� �n ��nh v� tài chính, song s� �n ��nh v� công tác qu�n

lý và k� n ng còn thp. �� gia t ng s� quan tâm ca h, trong vi c ph�c v� BOP, và t�

�ó phát tri�n các s�n ph&m tín d�ng vi mô, các qu� c!n ph�i ���c phép v� pháp lý và h�

tr� k� thu�t nh.m t ng c��ng quy mô ho�t ��ng, nâng cao ki�m soát n�i b�, và �a d�ng

hóa s�n ph&m ca mình. D� án h� tr� k� thu�t do DID tài tr� là m�t n� l�c thí �i�m t�i 7

qu� �� c�i thi n h th�ng ki�m soát và qu�n lý, và g!n �ây là s� thành l�p ca Hi p h�i

các qu� tín d�ng nhân dân, do CCF $ �#nh h� tr� hi v,ng c-ng s0 giúp gi�i quy�t nh�ng

khó kh n này. Tuy nhiên, th�m chí n�u nh�ng n� l�c này �� c�i thi n n ng l�c ho�t

��ng ca các qu� mà thành công thì �� m$ r�ng ph�m vi ho�t ��ng, c!n ph�i n�i l)ng

nh�ng quy ��nh pháp lý.

Các nhà cung cp tài chính vi mô bán chính th�c hi n nay $ Vi t Nam ���c các t� ch�c phi

chính ph h� tr� ph�c v� BOP $ b�c trung và thp. Tuy nhiên, h, v+n còn g�p nhi�u khó

kh n v� v� th� pháp lý, v� n ng l�c chuyên môn, và v�n �!u t�. H!u h�t các nhà cung cp tài

chính vi mô do các t� ch�c phi chính ph ngoài n��c h� tr� (ngo�i tr� m�t vài tr��ng h�p do

T� ch�c qu!n chúng th�c thi) ��u có nhi m v� và m�c tiêu rõ ràng, có k� ho�ch và chi�n

l��c phát tri�n khá t�t. K� n ng t�t v� phát tri�n kinh doanh và marketing $ khu v�c t� nhân

còn h�n ch� trong khi k� n ng l�p k� ho�ch l�i ���c xây d�ng khá g,n gàng. Các t� ch�c

cung cp tài chính vi mô chuyên bi t (bao g�m m�ng l��i qu� tín d�ng nhân dân, Qu� tình

th��ng, qu� CEP, qu� Vn-Plus,…) t�p trung vào vi c giám sát ho�t ��ng d�a trên k�t qu� và

nh�n ���c tr� giúp k� thu�t thông qua nh�ng d� án tài tr� (ví d� nh� �ào t�o cho cán b� qu�

nói chung do T� ch�c Lao ��ng Th� gi�i th�c hi n; ho�c h� tr� ca ngân hàng CARD và

GSB cho qu� Tình Th��ng nói riêng). Tuy nhiên, h!u h�t các t� ch�c cung cp tài chính vi

Page 92: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

92

mô nh) h�n ch y�u ho�t ��ng nh� nh�ng “d� án” ca T� ch�c Qu!n chúng th�c thi và

không có ki�m toán n�i b�, ki�m tra v� k� thu�t, kh� n ng qu�n lý c-ng nh� không có kh�

n ng ki�m soát �� theo dõi, ghi nh�n và báo cáo ho�c phân tích d� li u th�c hi n t� ho�t

��ng ca h,. Vì v�y nhóm cung cp này th��ng ch�a � �� chín c-ng nh� ch�a � chuyên

nghi p �� �áp �ng nhu nhu c!u th� tr��ng tài chính vi mô.

Không my t� ch�c cung cp tài chính vi mô có ��i ng- cán b� ���c �ào t�o t�t t�i tt c� các

cp, và th�m chí nh�ng cán b� có n ng l�c qu�n lý chi�n l��c hay k� n ng phát tri�n kinh

doanh còn ít h�n mà nh�ng cán b� này có th� giúp t� ch�c phát tri�n cho dù là s0 có nh�ng

khoá �ào t�o và nâng cao t�t h�n, linh ho�t h�n �ã ���c t� ch�c theo nhu c!u trong nh�ng

n m t�i. Có nh�ng ngu�n l�c h� tr� k� thu�t và �ào t�o v� tài chính vi mô $ khu v�c Châu Á

c!n ���c khai thác (n�u có th� ly ���c ti�n tài tr�), trong �ó có ARCM (Trung tâm ngu�n

l�c tài chính vi mô Châu Á), EDA/MCRIL �� �ánh giá x�p h�ng, và Trung tâm Tài chính vi mô

Châu Á ���c Nhóm t� vn H� tr� Ng��i nghèo (CGAP) h� tr� �� k�t n�i VIDC. MicroSave

Asia ���c thi�t l�p t�i 6n �� vào n m 2006. Ban Th� ký Nhóm công tác tài chính vi mô

(MFWG) m�t khi ���c thành l�p s0 h� tr� vi c tìm ki�m tr� giúp khu v�c cho ngành tài chính

vi mô.

Theo Ngh� ��nh 28, vi c Ngân hàng Nhà n��c cp phép là �i�u ki n tiên quy�t ��i v�i bt k5

t� ch�c cung cp tài chính vi mô nh.m ti�p t�c cung cp d�ch v� tài chính sau tháng 3 n m

2007 (khi giai �o�n ân h�n hai n m �� Ngh� ��nh có hi u l�c ���c trông ��i là s0 h�t hi u

l�c). Vi c áp d�ng và ly ���c giy phép m�i có th� s0 ít khó kh n h�n và là quy trình khôn

ngoan $ Vi t Nam h�n so tr��ng h�p ca các t� ch�c tài chính vi mô $ các n��c khác. Tuy

nhiên, c� cu ch s$ h�u �òi h)i yêu c!u v� v�n và nhu c!u v� ng��i s$ h�u “h�p lý và

thích h�p” và qu�n lý vi c chuy�n ��i t�o ra m�t thách th�c to l�n, th�m chí cho c� nh�ng

nhà cung cp tài chính vi mô l�n h�n m�t ph!n là do s� thi�u h�t v� h� tr� k� thu�t �� �áp

�ng nhi m v� then ch�t và có ph�m vi r�ng l�n này. �i�u thú v� là Ngân hàng Nhà n��c

�ang cân nh�c vi c cho phép các t� ch�c Tài chính Vi mô sáp nh�p thành nh�ng công ty

trách nhi m h�u h�n quy ��nh b$i b�o lãnh91 khi kh� n ng k� thu�t bên ngoài lúc �ó có th�

�ã có $ nh�ng v� trí ca H�i ��ng qu�n tr� và Ban giám ��c n�u có nh�ng ngu�n tài tr� c!n

thi�t.

N�u n ng l�c chuyên môn không � thì s0 thi�u không gian ��c l�p cho vi c ��a ra quy�t

��nh, n ng l�c qu�n lý y�u, cam k�t và n ng l�c chi�n l��c y�u và các vn �� liên quan ��n

Ngh� ��nh 28 có ngh�a là ng��i ta ch# trông ��i t� ch# ba ��n n m T� ch�c cung cp tài chính

vi mô (MFP) l�n nht là có th� chuy�n ��i thành T� ch�c Tài chính vi mô (MFI) chính th�c

h�n.

91 Ph,ng v�n v� NBCI và Phòng Tài chính vi mô $ Ngân hàng Nhà n��c ngày 08/8/2006.

Page 93: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

93

c) Nh�ng h�n ch� trong công tác t� ch�c và �i�u ph�i ! c p ngành

(a) H�n ch� trong công tác i�u ph+i và chia s7 thông tin

Trong h th�ng tài chính Vi t Nam, vi c cung cp d�ch v� tài chính vi mô v+n còn t�n mát và

công tác �i�u ph�i gi�a các bên liên quan còn rt h�n ch� $ tt c� các cp. Ngân hàng NN &

PTNT là m�t thành viên ca Hi p h�i Ngân hàng và Hi p h�i Ngân hàng tác ��ng qua l�i v�i

Ngân hàng Nhà n��c. Nh�ng Qu� tín d�ng (CCF) và Ngân hàng Chính sách Xã h�i (VBSP)

không ph�i là “ngân hàng” nên không ph�i là thành viên. Các Qu� Tín d�ng Nhân dân (PCF) �ã

thành l�p riêng m�t hi p h�i ca mình trong �ó các t� ch�c cung cp tín d�ng vi mô (MFP) khác

không ph�i là thành viên. Hi n nay có 44 nhà cung cp tài chính vi mô bán chính th�c, không

bao g�m Ngân hàng Chính sách Xã h�i, ��u là thành viên ca Nhóm Công tác Tài chính Vi Mô

(MFWG). Và có nh�ng khác bi t bên trong MFWG gi�a các T� ch�c phi chính ph qu�c t�

(INGO) m�nh h�n v� k� thu�t và va ch�m nhi�u h�n và nh�ng bên liên quan trong n��c là c�

quan th�c thi và th��ng là là ��i di n cho các t� ch�c qu!n chúng (ví d� nh� H�i Liên hi p ph�

n� Vi t Nam). Nh�ng kênh �i�u ph�i phi chính th�c c-ng không t�n t�i $ bt k5 cp nào. Do

�ó, g!n nh� không có m�i liên h và �i�u ph�i tr�c ti�p gi�a nh�ng MFP bán chính th�c và

MFP ���c �i�u ti�t, là nh�ng ��n v� ph�c v� cùng m�t th� tr��ng. Do �ó, g!n nh� không có

tho� thu�n v� nh�ng ��nh ngh�a kinh doanh c� b�n, nh�ng ch# s� thành công/giám sát ���c

chu&n hoá, tiêu chu&n k� toán hay chia s* thông tin th� tr��ng �� gia t ng minh b�ch và t ng

c��ng cho ngành này.

Các t� ch�c qu!n chúng �óng m�t vai trò trung tâm trong n�n kinh t� chính tr� và ��c bi t là H�i

Liên hi p ph� n� Vi t Nam (VWU) có m�t m�ng l��i toàn qu�c kh�ng l� bao g�m 12 tri u

thành viên và có tr,ng tâm rõ ràng trong ho�t ��ng là vì ti�n b� ca ph� n� nghèo khu v�c

nông thôn. Kho�ng 40 c� ch� ti�t ki m và tín d�ng ch y�u do các t� ch�c phi chính ph qu�c

t� tài tr� ��u ���c ti�n hành trong quan h ��i tác v�i H�i Liên hi p Ph� n� cp t#nh, huy n và

xã trên kh�p Vi t Nam. Còn H�i ph� n� cp trung ��ng qu�n lý các t� ch�c cung cp tài chính

vi mô l�n nht cp hai và cp ba $ Vi t Nam (theo ph�m vi ho�t ��ng), �ó là D� án tín d�ng

Vi t Nam-B# và Qu� Tình Th��ng. Ngoài nh�ng h�p ��ng khung do Ngân hàng NN & PTNT và

Ngân hàng Chính sách Xã h�i ký k�t, H�i ph� n� �ang “ho�t ��ng” h�p pháp và �ang c�ng tác

- m�c dù theo cách ch�a ���c �i�u ph�i - v�i g!n nh� tt c� các nhà cung cp tài chính vi mô

chính th�c và bán chính th�c. Tuy nhiên, v+n còn rt ít s� liên l�c, không có nh�ng ��nh ngh�a

chung v� Nh�ng Thông l T�t và tiêu chu&n th�c hi n, không có quy ��nh ho�c giám sát v�

ho�t ��ng tín d�ng và c-ng có rt ít thông tin v� c� ngành và quá trình ki�m soát th�c hi n $

cp ngành.

Thi�u v�ng �i�u ph�i và ho�ch ��nh quy mô ho�t ��ng hi n t�i và ti�m n ng, cùng v�i s� thi�u

h�t nh�ng tiêu chu&n ���c th�a nh�n v� th�c hi n d�a trên trên nh�ng tiêu chí hi n t�i và

���c giám sát theo th�i gian thông qua vi c t�ng h�p các d� li u chính xác và �áng tin c�y t�

tt các nhà cung cp d�ch v� tài chính cho BOP �ã làm c�n tr$ vi c xây d�ng ca m�t ngành tài

Page 94: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

94

chính vi mô v�ng m�nh và có trách nhi m, ��ng th�i �ã làm t ng chi phí giao d�ch và ri ro cho

c� khách hàng và nhà cung cp.

Các nhà tài tr� c-ng nh� các qu� tài tr� khác �ang xem xét vi c �!u t� vào nh�ng MFP có

tri�n v,ng nhi�u h�n trong s� các MFP hi n t�i ph�i có ���c thông tin t�t h�n v� ho�t ��ng tài

chính ca các t� ch�c này c-ng nh� v� tri�n v,ng phát tri�n và kh� n ng ��t ���c b�n v�ng

tài chính trong m�t giai �o�n phù h�p. Tuy nhiên, hi n t�i ch�c là không có c� ch� nào ��t ��n

d��i 1000 khách hàng mà không có ��i ng- nhân viên chuyên nghi p và ban qu�n lý có t!m

nhìn xa; không có k� ho�ch kinh doanh ghi rõ ti�m n ng t ng tr�$ng (th� tr��ng) v�i d� toán tài

chính tích c�c; và không có các d� li u th�c hi n v� m�t xã h�i và tài chính c� b�n nào, s0 là

s� quan tâm ca bt k5 nhà tài tr� bên ngoài nào.

(b) Vai trò c$a các t� ch�c qu�n chúng trong ngành Tài chính vi mô C� cu chính quy�n do ��ng lãnh ��o ca Vi t Nam �ã t�o �i�u ki n cho các T� ch�c Qu!n chúng tr$ thành bên liên quan quan tr,ng trong ngành tài chính vi mô $ c� hai m�c �� chính sách và ho�t ��ng. Tuy nhiên, có th� thy rõ r.ng vai trò ca các t� ch�c này trong t��ng lai c!n ph�i xem xét l�i theo tinh th!n ca Ngh� ��nh 28 và theo tinh th!n v� l�i th� so sánh ca các t� ch�c này trong vi c t ng c��ng ngành tài chính vi mô. Tác ��ng ca Ngh� ��nh 28 là $ ch� toàn b� các d� án hi n t�i v� tài chính vi mô ca T� ch�c Qu!n chúng l0 ra ph�i ���c xem nh� là nh�ng th�c th� b�n v�ng v� tài chính và lu�t pháp riêng bi t, ho�c ��n gi�n là n.m ngoài (ph�i tách bi t) v�i các T� ch�c Qu!n chúng có l�a ch,n duy trì quy�n s$ h�u v�i ph!n v�n c� ph!n. Ngo�i tr� m�t s� mi"n tr� (ng�3ng) dành cho các T� ch�c Cung cp Tài chính Vi mô lo�i nh) ���c �� c�p trong Thông t� ca Ngh� ��nh 28, toàn b� các d� án này s0 không ���c phép ho�t ��ng c n c� trên Ngh� ��nh này. Vi c huy ��ng ph� n� nghèo tham gia vào nhóm tín d�ng và ti�t ki m và t�o �i�u ki n ti�p c�n �ào t�o c� b�n v� qu�n lý nhóm, k� n ng tài chính và các D�ch v� Phát tri�n Kinh doanh (BDS) phi tài chính ch y�u n.m trong khuôn kh� th&m quy�n ca H�i Ph� n�, và H�i Ph� N� th�c s� là có s�c m�nh th� ch� mang tính so sánh l�n trong vi c thúc �&y trao quy�n kinh t� cho ng��i nghèo. Tuy nhiên, c-ng ch�a rõ ràng r.ng H�i Ph� n� v�i t� cách là m�t t� ch�c qu!n chúng chính tr� v�i m�t ch��ng trình ngh� s� r�ng l�n l�i s0 quan tâm ��n th�c hi n nhi m v� cam go là chuy�n ��i m�t ph!n ho�c toàn b� t� ch�c ca mình thành m�t nhà cung cp tài chính vi mô ��c l�p v�i nhà tài tr�, b�n v�ng và �áp �ng nhu c!u th� tr��ng. H�i Ph� n� có m�t thành tích tuy t v�i khi là ��n v� t�o thun l�i cho vi c gia t ng ti�p c�n ca ph� n� nghèo ��n các d�ch v� tài chính và phi tài chính. Tuy nhiên, �ó không ph�i là m�t s� l�a ch,n tôt �� tr$ thành m�t nhà cung c�p d�ch v� tài chính vi mô chính th�c và theo �i�u ti�t, c�nh tranh v�i (ho�c th�m chí thay th�) Ngân hàng Chính sách Xã h�i. Th�c s�, gi�ng nh� các t� ch�c qu!n chúng khác, H�i Ph� n� không nht thi�t ph�i ��a ra m�c tiêu tr$ thành t� ch�c tài chính vi mô chuyên môn hóa, và �ã �i tiên phong trong vi c ��a ra m�t s� chi�n l��c l�a ch,n hoàn h�o sau:

• M�t vài d� án tài chính vi mô do các t� ch�c Phi chính ph Qu�c t� tài tr� và có nhà tài tr� ���c th�c hi n v�i s� h�p tác ca H�i Ph� n� �ã xây d�ng m�i liên k�t v�i các c� quan tài chính chính th�c cho các khách hàng ca h,, và cung cp cho khách hàng

Page 95: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

95

kh� n ng ti�p c�n tín d�ng b�n v�ng c-ng nh� các d�ch v� ti�t ki m chuyên ngành và h�p pháp. Trong s� các d� án này, ph�i ��c bi t chú ý ��n D� án Quy mô ho�t ��ng ca Tài chính Nông thôn Vi t Nam-Canada ���c hoàn tt vào tháng 12/2003. Sau khi k�t thúc d� án, H�i Ph� n� �ã ký k�t m�t K� ho�ch th� ch� hóa �� m$ r�ng ho�t ��ng ra các n�i khác các s�n ph&m tín d�ng và ti�t ki m tài chính vi mô mà �ã ���c th' nghi m thành công và ���c xây d�ng m�t cách c� th�, nh�ng s�n ph&m này do Ngân hàng NN và PTNT cung cp nh.m ph�c v� ��i t��ng là ph� n� nghèo nông thôn ���c huy ��ng tham gia vào các nhóm thông qua H�i ph� n� các cp trên c� n��c. T��ng t�, sau khi k�t thúc D� án Tín d�ng và Ti�t ki m do UNICEF tài tr�, khách hàng ���c k�t v�i ngân hàng và ti�n tài tr� cho vay ���c tái phân b� nh.m nâng cao n ng l�c. Và g!n �ây nht, Action-Aid �ã chuy�n cho các H�i ph� n� cp ��a ph��ng qu�n lý m�c tài chính vi mô ca mình.

• T�p trung vào giai �o�n cu�i ca d� án tín d�ng Vi t - B# v� huy ��ng và “p ” nh�ng khách hàng rt nghèo theo nhóm ti�p c�n ��n d�ch v� phát tri�n kinh doanh (BDS) và các kho�n vay nh) m�c �ích ti�t ki m; “chia cp ��” nh�ng khách hàng m�nh h�n cho nh�ng nhà cung cp b�n v�ng h�n; t�o �i�u ki n thu�n l�i và �i�u ph�i vi c cung cp d�ch v� phát tri�n kinh doanh h��ng theo nhu c!u $ cp ��a ph��ng thay vì ti�p t�c cung cp d�ch v� tài chính vi mô.

B) Hn ch� v� chính sách: Thi�u s ��ng thu�n v� chính sách và nh�ng bi�n dng

Mãi cho t�i tháng 3/2005 khi ngh� ��nh 28 ���c ban hành, Vi t Nam ch�a có m�t khung pháp

lý nào cho ho�t ��ng tài chính vi mô. Và ng��i ta c-ng có th� l�p lu�n t��ng t� là c-ng

ch�a có m�t chính sách tài chính vi mô hay ít nht là ch�a ��t ���c s� ��ng thu�n nào v�

chính sách. Nguyên nhân ca vn �� này là do:

• Ngân hàng Nhà n��c và các nhà tài tr� chính cho t�i nay có th� là �úng khi ch y�u

m�i t�p trung tr�c ti�p vào c�i cách r�ng rãi h th�ng tài chính. Nh�ng thách th�c và

nh�ng vn �� ca tài chính vi mô v+n ch�a ���c quan tâm nhi�u và Chính ph c-ng

thi�u m�t chi�n l��c rõ ràng v� dài h�n nh.m ��t ���c tài chính vi mô b�n v�ng.

• Xu th� ph� bi�n tr��c �ây và hi n nay v+n v�y là xem tài chính vi mô nh� là m�t công

c� xã h�i ch�ng l�i �ói nghèo và tín d�ng vi mô nh� m�t công c� cho vay chính sách

c!n ���c bao cp. Cách ti�p c�n này ���c ph�n ánh trong các chính sách chung ca

chính ph v� xoá �ói gi�m nghèo và ��a ra hai bi�n d�ng c� th�:

+ Lãi sut thông qua các Ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh làm h�n ch� m�t cách ngm

ng!m kh� n ng n ��nh m�c lãi sut ca các t� ch�c tài chính vi mô �� bù ��p chi phí b�

lo�i b) d!n d!n.

+ Ngân hàng chính sách xã h�i Vi t Nam (VBSP), ch�u m�t n'a lãi sut ca Ngân hàng

nông nghi p và phát tri�n nông thôn Vi t Nam, là ��i t��ng ���c mi"n thu� và ���c chính

ph Vi t Nam b�o lãnh. Các chính sách liên quan t�i Ngân hàng chính sách xã h�i và m�t

ch�ng m�c nào liên quan t�i Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam cho dù là h, có thi n chí ��n

Page 96: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

96

th� nào �i ch ng n�a, �ã gây ra nh�ng bi�n d�ng trong h th�ng, làm suy gi�m vi c huy

��ng ngu�n l�c và có th� làm xói mòn s� b�n v�ng ca các nhà cung cp tài chính vi mô.

Nhìn chung, s� thi�u v�ng m�t môi tr��ng chính sách nht quán và m�t ngành tài chính vi mô

h��ng ��n th��ng m�i ph�n ánh nh�n th�c ph� bi�n coi tài chính vi mô, có th� là do thi�u l�a

ch,n khác có tính kh� thi, là m�t công c� xoá �ói gi�m nghèo, khác bi t và vì th� b� lo�i ra kh)i

nh�ng ho�t ��ng thông th��ng ca ngành tài chính. Trên nhi�u khía c�nh, �i�u này c-ng ph�n

�nh nh�ng quan ng�i v� ngành tài chính r�ng l�n h�n và nh�ng thách th�c khó kh n trong th�i

k5 quá �� ca m�t n�n kinh t� th� tr��ng t� do.

Ngh� ��nh v� Tài chính vi mô (Ngh� ��nh 28) ��a ra c� s$ pháp lý c!n thi�t cho tài chính vi mô

bán chính th�c nh�ng d��ng nh� không h1n là s� ��ng thu�n v� chính sách nói chung coi

tài chính vi mô là m�t ph!n không th� tách r�i ca h th�ng tài chính. Trong th�c t�, s� thi�u

��ng thu�n v� vai trò, ch�c n ng và ho�t ��ng ca tài chính vi mô �ã làm ch�m quá trình xây

d�ng pháp lu�t. V+n còn nh�ng nghi ng� r.ng vi c th�c thi ho�t ��ng theo các Thông t� ca

Ngh� ��nh 28 s0 có th� �em l�i n�n t�ng pháp lý và qu�n lý c!n thi�t cho tài chính vi mô v�i �i�u

ki n là có nh�ng khác bi t v� chính sách gi�a Ngân hàng Nhà n��c và B� Tài chính v�i nh�ng

bên liên quan ch ch�t khác v� chính tr� $ Vi t Nam.

Vì th�, s0 là thích h�p cho các bên liên quan ch ch�t này cân nh�c vi c xem xét l�i m�t vài khía c�nh trong môi tr��ng chính sách, m�t ph!n ca chi�n l��c tài chính vi mô toàn di n nh.m ��t tài chính vi mô vào h th�ng tài chính m�t cách �!y � h�n.

C) H�n ch� v� m t pháp lý

V�i vi c ban hành Ngh� ��nh 28 v� “T� chc và Ho�t ��ng c a các T� chc Tài chính vi

mô” vào tháng 3/2005, Vi t nam �ã ti�n m�t b��c quan tr,ng theo h��ng t�o ra m�t

khung chính sách thu�n l�i h�n cho tài chính vi mô m�c dù thi�u m�t tho� thu�n chi�n

l��c lâu dài gi�a các bên liên quan chính $ Vi t Nam v� vai trò, ch�c n ng và ho�t ��ng

ca tài chính vi mô $ qu�c gia này. Trong th�c t�, Ngân hàng Nhà n��c �ã ti�n hành

quá trình chu&n b� Ngh� ��nh 28 nh�ng ch�u nhi�u s�c ép v� vi c t�o ra m�t môi tr��ng

chính sách thu�n l�i t� các nhà tài tr� n��c ngoài và các t� ch�c phi chính ph qu�c t�

nhi�u h�n là t� các bên liên quan trong n��c, nh�ng t� ch�c có th� b� �nh h�$ng b$i

Ngh� ��nh, ch1ng h�n nh� Các t� ch�c qu!n chúng trong �ó có H�i Liên hi p ph� n�

Vi t Nam92. H�i Liên hi p ph� n� Vi t Nam �ã nh�n ���c công th� ca Th t��ng

Chính ph cho phép ti�p t�c các ho�t ��ng ti�t ki m và tín d�ng �� gi�m �ói nghèo mà

v� nguyên t�c không b� Ngh� ��nh g�t sang m�t bên. Vì th�, nh�ng bên tham gia chính

này trên th� tr��ng g!n nh� không có lý do �� ng h� cho s� thay ��i hay làm vi c v�i

Ngân hàng Nhà n��c �� th�c hi n Ngh� ��nh 28. Ngoài ra, Ngh� ��nh 28 c-ng không áp

d�ng cho Ngân hàng chính sách xã h�i và do �ó Ngh� ��nh này s0 không thay ��i quy�n

92 Ph)ng vn bà Hop, Ngân hàng nhà n��c VN v� b�n tin tài chính vi mô Vi t nam s� 5 ban hàng tháng 8/2005

Page 97: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

97

h�n ca ngân hàng mà Ngh� ��nh c-ng ��a ra v� cung cp tín d�ng cho ng��i nghèo

v�i lãi sut ���c tr� cp.

Ngh� ��nh 28 ��a ra m�t n�n t�ng pháp lý cho nh�ng ho�t ��ng tài chính vi mô trong

t��ng lai và s� h�p pháp v� pháp lý và qu�n lý cho các T� ch�c Tài chính vi mô (MFI).

Nó s0 góp ph!n làm minh b�ch h�n và ho�t ��ng chuyên nghi p h�n. Trong khi ���c

ho�ch ��nh m�t cách r�ng rãi, Ngh� ��nh bao g�m h!u h�t các �i�u kho�n thông th��ng

���c chp nh�n cho pháp lý v� tài chính vi mô, ��c bi t là liên quan t�i b�o ��m nh�ng

kho�n ti�n g'i mà các MFI trung gian nh�n ���c93. Tuy nhiên, Ngh� ��nh ch�a th�a

nh�n r.ng nh�ng thông l t�t trong lu�t ��nh v� tài chính vi mô nói chung không hàm ý là

c� ch� �i�u ch#nh kh�t khe mang tính c&n tr,ng cho tt c� các nhà cung cp, l�n và nh),

vì m�t ri ro h th�ng phát sinh t� vi c trung gian hoá nh�ng kho�n ti�n g'i là h�n ch�

trong nhi�u tr��ng h�p nh�ng �ó là n�n t�ng pháp lý c� b�n, t�o �i�u ki n thu�n l�i cho

vi c chuy�n ��i các c� ch� bán chính th�c, nht là c� ch� do các t� ch�c phi chính ph

�i�u hành tr$ thành các t� ch�c tài chính vi mô h�p pháp v� m�t th��ng m�i, có th�

theo �u�i các “dòng �áy kép” ca d�ch v� tài chính dành cho ng��i nghèo m�t cách b�n

v�ng. H�n n�a, do thi�u m�t chi�n l��c tài chính vi mô và rõ ràng là thi�u s� ��ng

thu�n v� nh�ng vn �� th�c thi nên �ã làm cho vi c ban hành các Thông t� h��ng d+n

th�c hi n Ngh� ��nh 28 b� ch�m tr" �áng k�.

Ngh� ��nh chia các T� ch�c tài chính vi mô (MFI) thành hai lo�i t� ch�c có �i�u ti�t:

• Các t� ch�c tài chính vi mô không ���c phép gi� ti�n ti�t ki m t� nguy n, yêu c!u v�n pháp ��nh là 500 tri u ��ng (31.250 USD), và

• Các t� ch�c tài chính vi mô ���c phép huy ��ng ti�t ki m t� nguy n, yêu c!u nâng m�c v�n pháp ��nh t�i thi�u là 5 t( ��ng (310.000 USD).

Ngh� ��nh không gi�i quy�t vn �� thi�t y�u là ch s$ h�u và ng h� m�nh m0 cho nhu c!u làm rõ tính th��ng m�i ca m�t t� ch�c tài chính94. Ngh� ��nh không cho phép các th�c th� t� nhân thành l�p các t� ch�c tài chính vi mô, ch# nh�ng T� ch�c qu!n chúng và nh�ng t� ch�c phi chính ph (phi l�i nhu�n) Vi t Nam (mà nh�ng t� ch�c này v+n ch�a có quy ��nh pháp lý c� th� t�i Vi t Nam) có th� s$ h�u các t� ch�c tài chính vi mô ���c cp phép, t� ch�c này ph�i là th�c th� pháp lý có Giy � ng ký kinh doanh và m�t c� cu qu�n tr� riêng bi t. Tuy nhiên, các t� ch�c Vi t Nam và n��c ngoài khác ���c phép góp v�n v�i t� cách là ch s$ h�u thi�u s�. Vn �� ch s$ h�u có th� c�n tr$ s� phát tri�n ca tài chính vi mô vì vi c m$ c'a th� tr��ng cho nh�ng th�c th� t� nhân s$ h�u th��ng khuy�n khích các dòng v�n mà hi n t�i ch�a có. Hi n nay, Ngân hàng nhà n��c �ã ph!n nào cho phép các t� ch�c tài chính vi mô � ng ký theo Lu�t doanh nghi p nh� là nh�ng công ty trách nhi m h�u h�n ���c b�o ��m ngoài Ngh� ��nh 28 ra. �i�u này s0 t�o �i�u ki n thu�n l�i cho khu v�c t� nhân tham gia nh�ng c-ng �òi h)i nh�ng Thông t� h��ng d+n Ngh� ��nh 28 ph�i xác ��nh rõ các bi�u �� riêng cho tài chính vi mô v� tài kho�n, các th�c ti"n k� toán và các ch# s� th�n tr,ng hi n t�i ch�a ph�i là m�t ph!n tt y�u ca Lu�t Doanh nghi p s0 ph�i ���c �u tiên ��a ra tr��c �� dung hoà t�t h�n các quy 93 V# rà soát chi ti�t Ngh� ��nh, xem �oàn Anh Tu�n: Lu�t m�i v# tài chính vi mô c�a Vi�t Nam-trên ���ng hình thành môi tr��ng cho ho�t � ng, SCUC, tháng 12/2005. 94 “ Chu�n b� khung pháp lý cho phát tri�n tài chính vi mô” , PWC&Enterland, D� th�o Báo cáo �i#u ch�nh cu�i cùng, tháng 9/2004.

Page 98: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

98

��nh k� toán hi n t�i cho Doanh nghi p v�i các Th�c ti"n Tài chính vi mô T�t. Ngoài ra, còn m�t s� nh�ng b n kho n v� Ngh� ��nh nh�:

• Ngh� ��nh ch�a tính ��n vi c ti�p t�c tín d�ng và ti�t ki m $ bt k5 quy mô nào tr� khi nh�ng ho�t ��ng này ���c cp phép, ��a tt c� ho�t ��ng tài chính vi mô $ Vi t nam ph�i xin cp phép theo Ngh� ��nh.

/ h!u h�t các n��c �ang phát tri�n, các ho�t ��ng tín d�ng và ti�t ki m trên c� s$ thành viên, quy mô nh) và ��a ph��ng ���c mi"n ph�i xin cp phép chính th�c vì nh�ng ho�t ��ng này có ri ro h th�ng h�n ch� ho�c không có nguy c� ri ro h th�ng và vì n ng l�c giám sát ca m,i ngân hàng trung ��ng ��i v�i nh�ng c� ch� nh� v�y còn h�n ch�. Ngân hàng nhà n��c tán thành v�i quan �i�m này95 nh�ng ���ng nhiên v+n ph�i ��a ra nh�ng thông t� h��ng d+n cho ho�t ��ng trong khuôn kh� ca Ngh� ��nh.

• Theo Ngh� ��nh, các ho�t ��ng hi n nay ph�i trang tr�i m,i chi phí ho�t ��ng �� có ���c giy phép. Tuy nhiên, ch# kho�ng 1/3 ch��ng trình bán chính th�c hi n nay ho�t ��ng �n ��nh và vì th� h, ph�i tìm ki�m nhà tài tr� �� chi tr� cho nh�ng thua l� cho t�i khi doanh thu bù ��p ���c chi phí - ho�c có th� ��a ra quy�t ��nh kh� thi rút lui t�ng b��c m�t và chuy�n danh m�c tài chinh vi mô ca mình cho nh�ng nhà cung cp d�ch v� tài chính tri�n v,ng h�n.

• Ngh� ��nh ��a ra th�i gian ân h�n là 24 tháng (h�t h�n vào tháng 3/2007) ��i v�i các ch��ng trình hi n nay �� xem xét các h� s� xin cp phép. Do Ngh� ��nh b) qua m�t s� vn �� ph�i ���c quy ��nh chi ti�t h�n trong các thông t� (quy ��nh) và h��ng d+n do Ngân hàng nhà n��c và B� Tài chính xây d�ng nên Ngân hàng nhà n��c d��ng nh� s0 ng h� vi c gia h�n thêm giai �o�n ân h�n �� b�t �!u ban hành Thông t� �!u tiên, tuy nhiên, �i�u này ch�a ���c th�a nh�n. Nh�ng Thông t� �!u tiên d� ki�n s0 ���c ban hành trong tháng 10/2006 nh�ng không � th�i gian và thông tin (do không ph�i tt c� thông t� cùng ���c ban hành m�t lúc) cho các t� ch�c tài chính vi mô n�p k�p h�n chót.

• N ng l�c xây d�ng và làm công tác xin phê chu&n các Thông t� ca Phòng Tài chính vi mô g�m 3 ng��i m�i thành l�p thu�c Ngân hàng Nhà n��c còn h�n ch�. Do nh�ng h�n ch� v� n ng l�c và s� l��ng thông t� ph�i ���c ban hành nên s0 không có nh�ng yêu c!u trong cùng m�t ��t nh�ng quy ��nh. D� ki�n có t�ng s� 7 96 thông t� riêng r0 s0 ban hành, liên quan t�i:

� C� cu t� ch�c và ph�m vi ho�t ��ng – khung cp phép th�c t�;

� Ph�m vi v� m�t ��a lý – tiêu chu&n m$ các chi nhánh;

� Nh�ng h��ng d+n ��i v�i các ch s$ h�u và ban giám ��c qu�n lý - tiêu chu&n v� trình �� chuyên môn;

� T( l v� th�n tr,ng và các yêu c!u v� báo cáo;

� Nh�ng h��ng d+n v� ph��ng th�c tín d�ng (do V� chính sách ti�n t ca Ngân hàng nhà n��c xây d�ng);

95 Ph,ng v�n Phòng Tài chính vi mô và V� NBCI, Ngân hàng Nhà n��c Vi�t Nam, tháng 8/2006 96 Nh� trên

Page 99: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

99

� Nh�ng yêu c!u ��i v�i K� toán �� (Do V� Tài kho�n xây d�ng)

� Nh�ng quy ��nh v� giám sát t�i ch� và t� xa.

Ngoài ra, B� Tài chính s0 xây d�ng nh�ng quy ��nh liên quan t�i qu�n lý h th�ng tài chính.

Vì v�y, có quan ng�i r.ng khung qu�n lý s�p có này có th� không phù h�p và không th�ng nht v� n�i b� và có th� thi�u s� linh ho�t c!n thi�t �� có nh�ng s'a ��i khi c!n. �i�u này s0 ��a ra nhi m v� ca vi c chu&n b� h� s� xin cp phép ca ng��i n�p ��n liên quan và quá trình chuy�n ��i b�n thân nó s0 rt khó kh n. N�u Ngh� ��nh có hi u l�c theo nh� k� ho�ch vào tháng 3/2007, rt ít các ho�t ��ng tài chính vi mô chuyên nghi p do các T� ch�c qu!n chúng và các T� ch�c phi chính ph qu�c t� th�c hi n hi n có th� trang tr�i ít nht là chi phí ho�t ��ng c!n có �� b�t �!u l�p k� ho�ch chuy�n ��i v�i m�c �ích xin giy phép cho t� ch�c tài chính vi mô. Tt c� nh�ng c� ch� nào trong s� này có ít kh� n ng ��t ���c bù ��p chi phí ho�t ��ng t�i thi�u s0 không ���c phép ti�p t�c ho�t ��ng, tr� khi Ngh� ��nh không có s� �i�u ch#nh (ho�c các Thông t� có cách ti�p c�n th�c ti"n và ��a ra nh�ng thay ��i) ho�c tr� khi h, có th� tìm ���c m�t nhà tài tr� trang tr�i h�t nh�ng kho�n thâm h�t có th� có. Do �ó, rt nhi�u ch��ng trình tài chính vi mô hi n t�i $ Vi t Nam ph�i suy ngh� nhanh và m�nh m0 v� t��ng lai ca h, ho�c có k� ho�ch làm cho nh�ng ho�t ��ng tài chính vi mô ca h, sinh lãi b� sung. Trong quá trình �ó, có th� có nh�ng t� ch�c ph�i t� b), ph�i h�p nht và m�t cu�c t�ng cng c� l�i toàn b� th� tr��ng. M�t khác, có th� và rt có th� ngh� ��nh s0 ch# ���c th�c thi m�t ph!n ho�c th�c thi m�t cách không cân b.ng và r.ng trong th�i gian ng�n tr��c m�t, Ngh� ��nh không th� ��a ra m�c �� h�p pháp v� m�t pháp lý nh� mong mu�n và s� ��c l�p v� ho�t ��ng mà tài chính vi mô b�n v�ng c!n �� gia t ng quy mô và s� b�n v�ng ca mình.

D) K�t lu�n: Nh�ng �i�u kin �� t�ng c��ng ti�p c�n tài chính Môi tr��ng kinh t� và chính tr� t�ng th� cho tài chính vi mô $ Vi t Nam là �n ��nh và �ang ���c c�i thi n. S� n ng ��ng v� kinh t� và ch��ng trình c�i cách tài chính t�ng th� $ Vi t Nam t�o ra c� s$ v�ng ch�c cho vi c tích h�p ngành tài chính vi mô lành m�nh vào h th�ng tài chính t�ng th�, t�o �i�u ki n �� h th�ng tài chính ph�c v� ��i �a s� ng��i dân. Tài chính vi mô v�i vai trò là ph��ng pháp kinh doanh d�ch v� tài chính b�n v�ng nh�m ��n m�ng ��i t��ng nghèo nht ca xã h�i ch�a ���c thi�t l�p t�t $ Vi t Nam, và không có chi�n l��c cho tài chính vi mô, nh� th� ph�n ánh th� tr��ng này còn khá non tr*. V+n có 1 khuynh h��ng r�ng kh�p coi tài chính vi mô là công c� xã h�i ch�ng l�i �ói nghèo, và tín d�ng vi mô là 1 công c� cho vay chính sách c!n có tr� cp �� h� tr�. �i�u này gây nên m�t s� méo mó v� chính sách mà cùng v�i khung pháp lý và qu�n lý �ang trong giai �o�n chuy�n ��i và s� y�u kém v� th� ch�, c!n có s� quan tâm và nh�ng quy�t ��nh ca Chính ph, nh� �ã �� xut trong ph!n tr��c.

Page 100: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

100

Nhu c!u ca nh�ng h� nghèo và thu nh�p thp $ Vi t Nam ngày nay là các s�n ph&m tài chính ���c thi�t k� t�t, giá c� h�p lý và �áp �ng ���c các yêu c!u ca khách hàng và ���c cung cp m�t cách linh ho�t và thu�n ti n. H!u h�t các khách hàng vi mô ��u thích s' d�ng m�t nhà cung cp cho tt c� các nhu c!u tài chính ca h, h�n trong khi b.ng ch�ng �i vay t� nhi�u ngu�n rt nhi�u $ Vi t Nam cho thy có rt ít nhà cung cp �áp �ng ���c yêu c!u r�ng l�n này, và các khách hàng ph�i t� xây d�ng gói d�ch v� tài chính thích h�p t� các ngu�n và các di n s�n ph&m �a d�ng s2n có. Vi c m$ r�ng nhanh chóng tín d�ng ca h th�ng tài chính chính th�c ti�p c�n sâu ��n t!ng l�p BOP, và các báo cáo t� các ch��ng trình ca các t� ch�c phi chính ph qu�c t� trong l�nh v�c này c-ng ch# ra m�t th� tr��ng �ang ngày càng b� phân �o�n và nhu c!u ph�c t�p ca ��i t��ng nghèo v� nh�ng kho�n vay l�n h�n và có cu trúc khác bi t h�n c-ng nh� v� nhi�u lo�i d�ch v� h�n, bao g�m b�o hi�m vi mô, tài chính cho thuê và chuy�n ti�n. ��i v�i các th� tr��ng ngách ngày càng nh) h4p g�m các h� gia �ình rt nghèo và các doanh nghi p quy mô nh) $ vùng h*o lánh thì c!n có các d�ch v� linh ho�t h�n, chuyên môn hóa h�n và �áp �ng �úng nhu c!u h�n. Các ph��ng pháp �ã qua ki�m ch�ng ���c gi�i thi u và tri�n khai ca các nhà cung cp tài chính vi mô bán chính th�c nên d!n d!n ���c m$ r�ng ��n nh�ng ��i t��ng rt nghèo $ các c�ng ��ng h*o lánh nht và nông thôn nht cách xa nht các c� s$ ca h th�ng ngân hàng chính th�c. Các nhà cung cp tài chính vi mô (MFP) bán chính th�c nên c� g�ng tìm ra cách ti�p c�n th� tr��ng t�t h�n vào các c�ng ��ng t�c ng��i thi�u s� mà rõ rang h, là m�ng dân s� b� �nh h�$ng tiêu c�c nht b$i �ói nghèo và ít ���c quan tâm nht. Tuy nhiên, �� v�a t�p trung vào m�ng th� tr��ng này ��ng th�i v+n phát tri�n b�n v�ng, các nhà cung cp tài chính vi mô c!n ph�i ti�p t�c ���c t� do ��t ra m�c lãi sut �� bù ��p chi cao và ��t ���c m�c �� cao h�n v� sáng t�o, hi u qu� và chuy�n ��i cho phù h�p h�n nh�ng gì h, �ang có hôm nay. Trong m�ng th� tr��ng cp trung g�m các ��i t��ng nghèo, các ��nh ch� tài chính vi mô (MFI) quy ��nh trong Ngh� ��nh 28 s0 c!n c�nh tranh v� th� ph!n v�i các Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i ca Vi t Nam và trong 1 th� tr��ng c-ng có nhi�u ��nh ch� chính th�c $ m�ng trên ca th� tr��ng c-ng nh� các t� ch�c qu!n chúng $ m�ng d��i. Ngay c� các ��nh ch� tài chính vi mô có tính sáng t�o c-ng thy khó mà gi� ���c các chi phí ca mình trong biên �� tài chính eo h4p ca th� tr��ng Vi t Nam nói chung, nh�ng ch1ng có MFI nào v�i m�c tiêu kép v� dòng d��i �áy là ph�c v� ng��i nghèo l�i có th� c�nh tranh m�t cách b�n v�ng v� giá v�i Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i ca Vi t Nam ���c chính ph tr� cp. Do v�y, có yêu c!u c!n xem xét l�i chính sách v� lãi sut. Nh.m có ���c m�t ph!n $ th� tr��ng ���c ph�c v� t�t $ Vi t Nam ��i v�i các d�ch v� tài chính cho BOP, bt k5 nhà cung cp tài chính vi mô (MFP) nào hay các th�c th� m�i �ang xem xét vi c � ng ký theo Ngh� ��nh 28 s0 ph�i có s2n ban qu�n lý, di n s�n ph&m và v�n tài chính gia t ng danh m�c cho vay ��n qui mô m�t cách nhanh chóng nh.m ��t ���c s� b�n v�ng. Các t� ch�c này s0 ph�i cng c� h th�ng qu�n lý n�i b� và v�n hành �� có th� qu�n lý ���c danh m�c cho vay nhi�u h�n và �a d�ng h�n m�t cách hi u qu�. Và cu�i cùng các t� ch�c này s0 c!n ph�i c�i thi n công tác qu�n lý tài chính ca mình, l�u tr� và báo cáo (minh b�ch) �� có th� th� hi n ���c m�t cp �� v�n hành tài chính � s�c thu hút ngu�n v�n c!n thi�t �� t�o �i�u ki n cho vi c gia t ng danh m�c cho vay c!n thi�t trong khi �ó v+n ti�p t�c t ng c��ng n� l�c nh.m “�&y lên” nh�ng khách hàng nhi�u n ng l�c sang cho các nhà cung

Page 101: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

101

cp chính th�c, nh�ng t� ch�c có kh� n ng �áp �ng các yêu c!u l�n h�n t�t h�n, �� l�i m�t l��ng v�n h�n ch� ca các nhà cung cp tài chính vi mô bán chuyên nghi p �� có th� ho�t ��ng trong m�ng ��i t��ng nghèo nht. Trong m�ng th� tr��ng �a d�ng và nhi�u tính c�nh tranh h�n bao g�m các h� gia �ình có thu nh�p thp và các doanh nghi p quy mô siêu nh), nh�ng bên liên quan chính l�n h�n, ho�t ��ng r�ng h�n, ���c thành l�p t�t h�n và có ngu�n v�n t�t h�n (Ngân hàng Nông nghi p và phát tri�n Nông thôn, các Qu� tín d�ng nhân dân và Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i ca Vi t Nam) yêu c!u có thông tin th� tr��ng t�t h�n, công c� và h th�ng �ánh giá th&m ��nh �� �áp �ng ���c các yêu c!u ngày càng �a d�ng và t ng lên m�t cách k�p th�i h�n. Ngu�n tín d�ng bên ngoài ���c nh�m ��n cho các d�ch v� trung gian s0 không c!n thi�t ph�i h� tr� cho quá trình phát tri�n bên trong �� hi�u m�ng th� tr��ng BOP có th� tr$ nên sinh l�i nh� th� nào. V�i Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i ca Vi t Nam trên th� tr��ng, v�i ch�c n ng cho vay v�i lãi sut thp h�n bt k5 nhà cung cp tài chính quy mô �n ��nh nào, c�nh tranh không th� v� m�t giá c� - c�nh tranh ph�i �i vào vn �� cht l��ng và m�i quan tâm v� cht l��ng mu ch�t ca các ��i t��ng nghèo là kh� n ng ti�p c�n lâu dài (do v�y là b�n v�ng) ��i v�i các s�n ph&m phù h�p (do v�y là sáng t�o). Th� tr��ng tài chính vi mô $ Vi t Nam trong t��ng lai s0 không có ch� cho các nhà cung cp không th� hi n ���c s� t�p trung ca mình, ph�m vi ho�t ��ng phân tán d�i rác và h�n ch� v� nghi p v�. Các nhà cung cp tài chính vi mô thành công s0 là nh�ng ��n v� có ph&m cht h��ng ��n kinh doanh, nghiên c�u th� tr��ng t�t và s2n sàng l�ng nghe nh�ng góp ý ca khách hàng �� nhà cung cp cng c�, thích nghi, �i�u ch#nh và c�i cách s�n ph&m và h th�ng giao hàng ca mình nh.m �áp �ng nhu c!u thay ��i ca th� tr��ng c-ng nh� nhu c!u t ng lên ca các ��i t��ng thu nh�p thp và ��i t��ng nghèo v� cht l��ng, s� nht quán và �áp �ng nhanh. V�i s� c�nh tranh và biên �� lãi tài chính h�n ch�, ch# nh�ng công ty ho�t ��ng chuyên nghi p và hi u qu� nht và c-ng có th� �áp �ng ���c nhu c!u ca các khu v�c xa xôi h*o lánh ít ���c quan tâm là có kh� n ng thành công trong dài h�n. Không ph�i tt c� các ��nh ch� hi n �ang ho�t ��ng $ Vi t Nam là có th� làm ���c nh� v�y và ta nên trông ��i vi c �óng c'a, h�p nht và liên k�t là nh�ng nét n�i b�t thành công �!y ti�m n ng trong l�nh v�c tài chính vi mô, ngành ngh� hi n còn non n�t này. Chìa khóa ��n v�i vi c cung cp d�ch v� tài chính thành công cho BOP c-ng s0 n.m $ kh� n ng phát tri�n các h th�ng cung cp và k� n ng qu�n lý ri ro, ki�m soát ca nhà cung cp �� h, có th� ��t ���c l��ng khách hàng l�n v�i chi phí hi u qu� và t�o ���c l�i nhu�n cho mình. �i�u này có ngh�a là gi� ���c cht l��ng danh m�c cho vay t�t (PaR d��i 5%), và có kh� n ng t� ho�ch toán tài chính (có kh� n ng ��m ���ng m,i chi phí v�n hành tr�c ti�p và gián ti�p b.ng thu nh�p ki�m ���c t� ho�t ��ng ca mình). Quy mô b�n v�ng (�i�m hoà v�n) $ Vi t Nam vào kho�ng xp x# 3000-5000 khách hàng ho�c m�t danh m�c cho vay kho�ng 1,5 tri u USD ��i v�i t� ch�c h��ng ��n ti�n g'i ti�t ki m (PCFs) tính $ m�c hi u qu� hi n t�i97, và ít nht là 500.000 USD ��i v�i các t� ch�c cung cp tài chính vi mô (MFP) 98 h��ng ��n tín d�ng cho vay $ m�c lãi sut ca Ngân hàng Th��ng m�i Qu�c doanh

97 8�c tính t� Báo cáo h,at ��ng ca PCF, 31 tháng 3 n m 2006, khi mà PCF t�i quy mô này có m�c hoà v�n trung bình. PCF 7 mô hình do DID h� tr� d��ng nh� ho�t ��ng t�t h�n nh�ng ch# s� t� ho�ch toán tài chính trung bình v+n $ m�c thp h�n m�c hoà v�n là 98.5%. 98 8�c tính t� D� li u C� s$ ca Nhóm công tác v� tài chính vi mô trên MFO ngày 31 tháng 3 n m 2006.

Page 102: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

102

(SOCB) hi n t�i là kho�ng 12%/n m. Ngoài h th�ng tài chính chính th�c (���c �i�u ti�t), rt ít các nhà cung cp tài chính vi mô (9 trên 44 nhà cung cp tài chính vi mô có báo cáo cho Ban Công tác tài chính vi mô) $ Vi t Nam ��t ���c quy mô nh� v�y. Vi c xây d�ng h th�ng tham chi�u tín d�ng s0 giúp c�i thi n vi c ph�i h�p và chia s* thông tin v� khách hàng và tránh (ho�c gi�m) vi c vay m��n ch�ng chéo $ m�c cao và không phát hi n ���c $ Vi t Nam và ri ro v� phá s�n danh m�c cho vay. Nh�ng liên k�t hi n �ang t�n t�i trên th� tr��ng tài chính vi mô thông qua vi c áp d�ng r�ng rãi các Tho� thu�n Khung gi�a Ngân hàng Nông nghi p và phát tri�n nông thôn (VBARD), Ngân hàng ph�c v� chính sách xã h�i ca Vi t Nam (VBSP) và các t� ch�c qu!n chúng (MO) c!n ph�i ���c cng c� �� “chia s*” l��ng khách hàng s2n sàng là khách hàng ca ngân hàng t� các ��nh ch� tài chính vi mô bán chính th�c và không chính th�c sang sang các ��nh ch� tài chính vi mô chính th�c s0 t ng lên. Th� tr��ng ��i v�i các d�ch v� h� tr� kinh doanh cho tài chính vi mô $ Vi t Nam c!n ph�i ���c t ng c��ng. Có rt ít các nhà cung cp chuyên nghi p và các nhà cung cp ti�m n ng trong khu v�c t� nhân �ang nhanh chóng l�n m�nh ch�a t�o ���c m�i liên k�t v�i khách hàng (th� tr��ng) ca các nhà cung cp tài chính vi mô. �i�u này m�t ph!n là do có s� cô l�p trong giai �o�n m�i hình thành ca ngành tài chính vi mô v�i ��nh h��ng phát tri�n ��i v�i c�ng ��ng kinh doanh nói chung, �i�u th��ng thy trong các ngành do chính ph, các t� ch�c xã h�i và ��n m�t m�c �� nào �ó là các nhà tài tr� cho các t� ch�c phi chính ph qu�c t� và các nhà tài tr� chi ph�i. Nh�ng t� ch�c phi chính ph qu�c t� và các nhà tài tr� �em ��n k� n ng và kinh nghi m n�i b� ca mình cho các ch��ng trình ca mình và không c!n thi�t là ph�i tìm ki�m các l�a ch,n cho vi c phân ph�i d�ch v� trên th� tr��ng n�i ��a. Có th� minh h,a b.ng vi c hai t� ch�c trong s� các t� ch�c phi chính ph qu�c t� hàng �!u trong l�nh v�c tài chính vi mô là T� ch�c Lao ��ng Qu�c t� và Qu� C�u tr� tr* em �ang xem xét vi c thành l�p m�t “trung tâm �ào t�o t� ch�c phi chính ph” ch� không ph�i có th� ph�i thuê các d�ch v� �ào t�o t� các ngu�n hi n có trong ngành d�ch v� kinh doanh t� nhân. Vi c v�n ��ng hành lang tr�c ti�p ca Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam rõ ràng �ã làm t ng tính kh� thi và h�p pháp ca Nhóm công tác v� tài chính vi mô (MFWG) v�n là m�ng l��i không chính th�c ca nh�ng bên ho�t ��ng trong l�nh v�c tài chính vi mô. Tuy nhiên, s� �i�u ph�i và trao ��i liên l�c gi�a Nhóm công tác v� tài chính vi mô và các c� quan tài tr� c!n ph�i ���c c�i thi n b$i ng��i ta �ã nh�n thy là h, không có kh� n ng giúp xây d�ng m�t th� ch� pháp lý thu�n l�i và nh�ng quy ��nh k�p th�i h�n. H�n th�, Nhóm công tác v� tài chính vi mô d��ng nh� �ã quên - ho�c tránh �i - c� h�i �� làm vi c ch�t ch0 v�i m�t bên liên quan ch ch�t trong ngành tài chính vi mô “m�t cách bt ng�”, H�i liên hi p ph� n�. H�i liên hi p ph� n� có tham gia vào Nhóm công tác v� tài chính vi mô, nh�ng c!n ph�i th�t ch�t h�n n�a liên minh v�n ��ng hành lang v�ng ch�c ca các t� ch�c phi chính ph qu�c t� có th� m�nh v� k� thu�t trong nhóm ch ch�t ca MFWG, nh�ng ��i t��ng có th� ng h� và hình thành nh�ng th�c ti"n t�t v� tài chính vi mô, và m�t t� ch�c qu!n chúng có ti�ng nói ���c coi tr,ng và có s� k�t n�i ch�t ch0 v� chính tr�, theo �ó có kh� n ng thúc �&y nh�ng quan ng�i và �� xut quan tr,ng t� “bên trong” các cp cao nht ca chính ph. Liên minh v�ng m�nh ti�m n ng này s0 làm l�i cho c� ngành tài chính vi mô và Ngân hàng Nhà n��c trong

Page 103: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

103

vi c hình thành và ��t ���c s� chp thu�n ca Chính ph v� th�c ti"n t�t trên c� s$ các Thông t� h��ng d+n th�c hi n Ngh� ��nh 28. Cu�c tranh cãi v� chính sách t�ng th� coi tài chính vi mô là m�t b� ph�n ca kinh doanh tài chính t� ho�ch toán v�i nhi m v� xã h�i ch� không ph�i là m�t công c� cho ng��i nghèo vay c!n ���c khuy ��ng tr$ l�i gi�a Chính ph, các ��nh ch� trong ngành này, các nhà tài tr� và các t� ch�c ca qu!n chúng hi n �ang qu�n lý ph!n l�n trong ngành tài chính vi mô không chính th�c. Nh�ng �i�u không ch�c ch�n v� chính sách hi�n hi n trong quá trình xây d�ng m�t khuôn kh� pháp lý thu�n l�i theo Ngh� ��nh 28 và vi c thi�u v�ng m�t chi�n l��c m�ch l�c c!n ph�i ���c gi�i quy�t. Cu�c ��i tho�i m�i này nên giúp xây d�ng s� ��ng thu�n t�ng th� gi�a tt c� các bên liên quan trong vi c thông qua m�t chi�n l��c m�ch l�c cho l�nh v�c tài chính vi mô g�n v�i nh�ng th�c ti"n t�t d�a trên c� s$ ho�t ��ng và h��ng ��n k�t qu� trong l�nh v�c tài chính nói chung. Chúng ta hy v,ng là B�n báo cáo này (T�p I và T�p II) s0 �óng góp vào cu�c ��i tho�i này, �óng góp vào s� thành công ca th� tr��ng ��c �áo này và cho s� phát tri�n ca Vi t Nam.

Page 104: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

104

Ph� l�c 1: Các �i�u kho�n tham chi�u cho �� tài nghiên c�u 1. B:I C7NH Ch��ng trình c�i cách ca Chính ph Vi t Nam b�t �!u t� �!u n m 2001 d�a trên ch��ng trình toàn di n nhi�u n m. Ch��ng trình c�i cách t� liên t�c di"n ra. Nh�ng cu�c tranh lu�n và công b� liên quan ��n các tiêu chu&n k� toán, quy ��nh ngân hàng, t� do hóa lãi sut và s� tham gia ca các ngân hàng n��c ngoài, tt c� ph�n ánh s� ti�p n�i liên t�c ca ch��ng trình c�i cách này. N m 2003, SBV �ã chp nh�n m�t chi�n l��c c�i cách m�i (hi n nay chi�n l��c này �ang ���c c�p nh�t l�i �� ph�n ánh k� ho�ch 5 n m ��n n m 2010) bao g�m xây d�ng nh�ng k� ho�ch c�i cách cho toàn b� khu v�c ngân hàng và phát tri�n các th� tr��ng v�n. Tuy nhiên, Chính ph d��ng nh� ch�a có m�t cách nhìn rõ ràng cho 5 n m ti�p theo v� vi c m$ r�ng ti�p c�n ��n tài chính, vai trò liên quan ca các t� ch�c cho vay theo chính sách trong n�n kinh t� và các kênh h� tr� cp v�n cho ng��i nghèo, nh� phúc l�i t�ng h�p, �ào t�o, tín d�ng có tr� cp, và các ch��ng trình khác ���c nhà n��c tài tr� và các d�ch v� trên c� s$ th� tr��ng. Vi c th�c hi n c�i cách �ã ���c ph�n ánh trong m�c �� gia t ng nhanh chóng ca trung gian tài chính chính th�c trong n��c. S� tin t�$ng vào h th�ng ngân hàng �ã t ng nhanh và ���c ch�ng minh b.ng t# l ti�n g'i t ng nhanh t� 43 % GDP n m 2000 ��n 56 % n m 2003. H�n n�a, tín d�ng trong n�n kinh t� �ã t ng tr�$ng v�i t�c �� t ng nhanh t��ng �ng, t�c �� trung bình trên 25% m�i n m. Nghiên c�u cho thy r.ng n m 1992, 73% tín d�ng nông thôn ���c cung cp b$i khu v�c không chính th�c - n m 2002, con s� �ó gi�m xu�ng 11 %. Cho dù �ã có ti�n b� rt n t��ng và s� chính th�c hóa ngày càng t ng ca khu v�c tài chính, Vi t Nam v+n t�t h�u so v�i khu v�c v� nh�ng ch# s� này và v+n còn bt c�p trong hi u qu� v� d�ch v� tài chính cho nh�ng ng��i nghèo $ Vi t Nam. T# l nghèo $ Vi t Nam v+n là cao dù kinh t� t ng tr�$ng nhanh trong su�t 10 n m qua. 8�c tính n m 2004, 26% dân s�, ho�c kho�ng 21 tri u, ���c �ánh giá là nghèo theo tiêu chu&n qu�c t� thu nh�p 1 US �ôla m�t ngày. D��ng nh� toàn b� ph�m vi ho�t ��ng tài chính chính th�c cho ng��i nghèo, ch y�u là $ vùng nông thôn, �ang phát tri�n, nh�ng v+n ch# xp x# kho�ng 32% ng��i nghèo có n� t� các ��nh ch� chính th�c. Trong s� nh�ng ng��i có ti�p c�n ��n tài chính, h!u h�t �ã ���c nh�n s� cp v�n t� hai ��n v� : Ngân hàng NN & PTNT Vi t Nam thu�c Nhà n��c, ho�c VBARD (23%) và Ngân hàng Chính sách Xã h�i, ho�c VBSP (58%). Các ngân hàng khác ch# cung cp kho�ng 1% tín d�ng cho ng��i nghèo và 900 Qu� Tín d�ng Nhân dân (���c Ngân hàng Nhà n��c �i�u ti�t) ��a ra ti�p c�n ch# cho 3% ng��i nghèo. Do �ó, 15% ng��i nghèo khác ti�p c�n v�n t� rt nhi�u ngu�n n'a chính th�c và không chính th�c khác, trong �ó các T� ch�c Tài chính vi mô Phi chính ph (MFIs) chi�m 8 %, ti�p theo là ng��i thân và b�n bè (7 %) và nh�ng ng��i cho vay ti�n (4 %). Ngoài nh�ng t� ch�c tài chính (chính th�c và không chính th�c) cung cp tín d�ng, các ch��ng trình ���c Chính ph qu�n lí nh� các ch��ng trình ch m sóc s�c kh)e và giáo d�c cho ng��i nghèo trong �ó các ch��ng trình tín d�ng ���c tr� cp ���c ��a vào trong �ó, nh�ng nói chung không ���c coi là nh�ng nhà cung cp tài chính vi mô. Nhi�u bên có vai trò khác nhau trong th� tr��ng tài chính vi mô �ã t�o ra nh�ng cách ti�p c�n, quy ��nh, và �nh h�$ng t�n mát trong ngành này. Ví d�, VBARD ho�t ��ng nh� m�t ngân hàng th��ng m�i cung cp các kho�n vay d�a trên th� tr��ng, nh�ng VBSP là m�t ngân hàng ��c

Page 105: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

105

bi t phi l�i nhu�n cung cp tín d�ng ���c tr� cp cho nh�ng ng��i vay có � tiêu chu&n nh�n tín d�ng. Có s� khác bi t rt r�ng trong s� các t� ch�c khác cung cp tín d�ng cho ng��i nghèo. S� phân �o�n t�n mát này �ã d+n ��n m�t s� quan ng�i c� th� v� m�c �� ho�t ��ng ���c tr� cp s0 làm suy y�u tính b�n v�ng ca th� tr��ng tài chính vi mô. B.ng ch�ng kh�o sát �ã nêu rõ r.ng s� t�n t�i ca tín d�ng tr� cp �ang làm méo mó th� tr��ng và ng��i nghèo không nh�n thy r.ng lãi sut do VBSP áp trên th�c t� không ph�i là lãi sut th� tr��ng. Ngoài ra nh�ng quan ng�i này ra, các t� ch�c chính th�c VBARD và VBSP, c� hai ph�i ��i m�t v�i qu�n tr� doanh nghi p, qu�n lí ri ro, công ngh , ho�t ��ng và h�n ch� v� n ng l�c �em ��n t�c �� m$ r�ng tín d�ng nhanh ca h, mà �i�u này có th� làm phát sinh tài s�n n� tài chính l�n �!y ti�m n ng cho Chính ph trong t��ng lai. V� m�c ti�t ki m ca s� cái b�ng k� toán, rt ít h� $ các xã nghèo ti�t ki m thông qua c� ch� chính th�c, nh� tài kho�n ngân hàng. Các t� ch�c tài chính vi mô chính th�c (VBARD và VBSP) c-ng cung cp các s�n ph&m ti�t ki m v�i m�c lãi sut nh� nhau, nh�ng VBSP cho ��n nay không có kh� n ng huy ��ng bt kì m�t l��ng ti�t ki m �áng k� nào. �i�u này cho thy m�t t� ch�c tài chính $ khu v�c chính th�c khác b�t �!u ngày càng �óng m�t vai trò l�n h�n trong vi c m$ r�ng ti�p c�n ��n ti�t ki m, Công ty Ti�t ki m B�u �i n Vi t Nam (VPSC). VPSC là m�t ��n v� tr*, m�i thành l�p n m 1999, nh�ng �ã có nh�ng ti�n b� n t��ng và s0 s�m cung cp các d�ch v� tài chính c� b�n (ch y�u là ti�t ki m và thanh toán) thông qua 920 b�u �i n (trong s� 2.946). �ây là m�ng l��i d�ch v� tài chính l�n th� hai trong n��c và VPSC có k� ho�ch �� m$ r�ng các d�ch v� ��n tt c� các ��a �i�m b�u �i n. G!n 400.000 cá nhân có tài kho�n trong VPSC, và Công ty �ã huy ��ng kho�ng 4,7 nghìn t# VND vào tháng 7.2004, ch# kho�ng 1,5 % t�ng giá tr� ca th� tr��ng. Tuy nhiên, VPSC b� h�n ch� b$i m�t s� y�u t�, ch y�u là s� h�n ch� ch�t ch0 v� các d�ch v� h, có th� cung cp và nh�ng �!u t� h, có th� làm quan h không minh b�ch v�i b�u �i n, s� thi�u k�t n�i v�i h th�ng thanh toán qu�c gia, và hi n ��i hóa ho�t ��ng b� gi�i h�n. Vi c thành l�p nhi�u h�n m�t lo�t $ quy mô l�n các c� s$ v�t cht v� ti�t ki m ti�n m�t sinh l�i s0 là m�t c� ch� quan tr,ng ngày càng t ng �� giúp cho các h� nghèo có nh�ng �!u t� t�t h�n và qu�n lí ri ro. 2. CÁC M;C TIÊU Ti�p c�n ��n tài chính là m�t trong b�n tr� c�t ca chi�n l��c t�ng th� ca WB và là m�t y�u t� mu ch�t ca hai ch��ng trình c�i cách $ Vi t Nam – phát tri�n ngành tài chính và xóa �ói gi�m nghèo. Ti�p c�n ���c m$ r�ng ��n tài chính chính th�c không nh�ng t�o �i�u ki n cho vi c huy ��ng và trung gian hoá v�n m�t cách hi u qu� trong n�n kinh t�, mà còn cho phép ng��i nghèo có th� b�o v , �a d�ng hóa và t ng các ngu�n thu nh�p ca mình. WB ph�i và ti�p t�c t�p trung vào vi c m$ r�ng ti�p c�n ��n tài chính $ Vi t Nam thông qua hai con ���ng liên quan ��n nhau: t� trên xu�ng (t!m v� mô t�p trung vào các chính sách và quy ��nh) và t� d��i lên ( t!m vi mô t�p trung vào các t� ch�c và ho�t ��ng). Tuy nhiên, không có �ánh giá phân tích toàn di n ca b�c tranh tài chính vi mô $ Vi t Nam, c-ng không có m�t chi�n l��c �� chuy�n ��i khuôn kh� pháp lí và tt c� các t� ch�c tham gia vào vi c cung cp tài chính vi mô. Vì v�y, các m�c tiêu ca d� án này g�m 3 �o�n:

(i) tr� giúp Ngân hàng Th� gi�i hi�u ���c b�c tranh v� tài chính vi mô $ Vi t Nam - ph�m vi �!y � các t� ch�c, c� chính th�c (các ngân hàng, VBSP, MFIs, PCFs, vv.), bán chính th�c (các thành ph!n tín d�ng ca các ch��ng trình Chính ph, H�i

Page 106: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

106

liên hi p Ph� n�, v..v..), và không chính th�c (nh�ng ng��i cho vay ti�n, gia �ình, v..v..), cung cp ti�p c�n ��n các s�n ph&m và d�ch v� tài chính vi mô (ti�t ki m, tín d�ng, thanh toán, v..v..) ��i v�i nh�ng h� thu nh�p thp và doanh nghi p vi mô;

(ii) cung cp cho Ngân hàng Th� gi�i c� s$ �� xây d�ng chi�n l��c toàn di n cho vi c c�i thi n tài chính vi mô $ Vi t Nam xét v� ph�m vi ho�t ��ng, hi u qu�, và tính b�n v�ng d�a trên các thông l qu�c t� t�t nht - chi�n l��c s0 xem xét các l�a ch,n khác nhau v� vi c chuy�n ��i các t� ch�c, các quy ��nh, và các chính sách trong ngành; và

(iii) thông báo và t�o ra �nh h�$ng tích c�c ��i v�i các nhà ho�ch ��nh chính sách ch ch�t và nh�ng bên liên quan ch ch�t $ Vi t Nam, c-ng nh� c�ng ��ng các nhà tài tr� tham gia vào ngành tài chính vi mô.

3. Ph�m vi công vi�c Các nhà t� vn ���c trông ��i s0 cung cp nh�ng h�ng m�c công vi c nh� sau:

(i) Báo cáo D+n nh�p trình bày hi�u bi�t ban �!u v� �� tài nghiên c�u và nh�ng phát hi n s� b� và lu�n v n d�a trên nghiên c�u t�i bàn và �!u vào t� Ngân hàng Th� gi�i.

(ii) Kh�o sát v� ly m+u ca ��i di n cho nh�ng nhà cung cp tài chính vi mô, chính th�c, n'a chính th�c và không chính th�c, c-ng nh� ng��i s' d�ng cu�i cùng ca tài chính vi mô và nh�ng nhà qu�n lý các t� ch�c này.

(iii) Báo cáo Ti�n �� v� kh�o sát, nghiên c�u, và phân tích v� b�c tranh và chi�n l��c tài chính vi mô.

(iv) Báo cáo �ánh giá Cu�i cùng v� b�c tranh tài chính vi mô $ Vi t Nam. Báo cáo nên có phân tích v� ��nh l��ng và ��nh tính nh�ng nhà cung cp tài chính vi mô trong n�n kinh t�. Phân tích này có th� bao g�m vi c ho�t ��ng tài chính, các ch# s� v� ph� thu�c vào tr� cp, rà soát v� qu�n tr� doanh nghi p và nh�ng ph��ng pháp ���c tiêu chu&n hóa và có liên quan khác. Báo cáo c-ng s0 bao g�m phân tích so sánh ��nh l��ng và ��nh tính ��i v�i nh�ng môi tr��ng tài chính vi mô c-ng nh� các t� ch�c ���c l�a ch,n trên toàn th� gi�i.

(v) Chi�n l��c cu�i cùng v� vi c c�i thi n tài chính vi mô $ Vi t Nam xét v� ph�m vi ho�t ��ng, hi u qu�, và tính b�n v�ng d�a trên các thông l qu�c t� t�t nht và nh�ng l�a ch,n cho vi c chuy�n ��i các t� ch�c, các quy ��nh, và các chính sách trong ngành này .

(vi) H�i th�o ph� bi�n thông tin �� trình bày cho Ngân hàng th� gi�i và nh�ng bên liên quan $ Vi t Nam v� nh�ng phát hi n qua nghiên c�u và �� xut chi�n l��c nh.m cài thi n ngành tài chính vi mô.

4. K�t qu� và th�i gian bi�u d� tính Nhà t� vn s0 cung cp hai báo cáo cu�i cùng b.ng v n b�n và m�t h�i th�o ph� bi�n thông tin c-ng nh� tt c� nh�ng tài li u khác có th� chuy�n giao ���c $ Ph!n 3 trên. Tt c� các k�t qu� s0 ���c rà soát l�i và bình lu�n b$i Ngân hàng Th� gi�i tr��c khi nghi m thu cu�i cùng. Tt c� nh�ng báo cáo s0 ���c vi�t b.ng ti�ng Anh và ti�ng Vi t. D� án d� ��nh s0 kéo dài

Page 107: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

107

� 2 tháng xét v� th�i gian nhân công nh�ng ch�c là th�i gian bi�u d� tính này �� chuy�n giao k�t qu� s0 nh� sau: STT Bàn giao Th�i gian bi�u

1 Báo cáo D+n nh�p trình bày hi�u bi�t ban �!u v� �� tài nghiên c�u và nh�ng phát hi n s� b� và lu�n v n d�a trên nghiên c�u t�i bàn và �!u vào t� Ngân hàng Th� gi�i

Tháng 6.2006

2 Kh�o sát tt c� các th� lo�i nhà cung cp tài chính vi mô và nh�ng ng��i s' d�ng cu�i cùng

Tháng 7.2006

3 Báo cáo Ti�n �� kh�o sát, nghiên c�u, và phân tích b�c tranh và chi�n l��c tài chính vi mô

Tháng 8. 2006

4 Báo cáo cu�i cùng v� b�c tranh tài chính vi mô $ Vi t Nam Tháng 9. 2006

5 Chi�n l��c cu�i cùng v� c�i thi n tài chính vi mô $ Vi t Nam xét v� ph�m vi ho�t ��ng, hi u n ng, và tính b�n v�ng d�a trên các thông l qu�c t�

Tháng 9. 2006

6 H�i th�o ph� bi�n thông tin �� trình bày cho Ngân hàng th� gi�i và nh�ng bên liên quan $ Vi t Nam v� nh�ng phát hi n qua nghiên c�u và �� xut chi�n l��c �� c�i thi n tài chính vi mô

Tháng 10. 2006

5. Trình ( n�ng l�c c$a Nhà t� v%n D� án yêu c!u các d�ch v� ca m�t công ty t� vn Tây Ban Nha.

(i) ��i t� vn ca công ty s0 bao g�m nh�ng chuyên gia có kinh nghi m v� phát tri�n khu v�c tài chính, ��c bi t trong tài chính vi mô và ti�p c�n ��n các vn �� tài chính. Lý t�$ng là công ty s0 có nhi�u kinh nghi m chuyên sâu v�i các t� ch�c tài chính vi mô b�n v�ng và

(ii) ��i s0 có ít nht 1 thành viên nói ti�ng Vi t vì s0 là c!n thi�t �� rà soát l�i các ngh�

��nh, quy ��nh, báo cáo, v..v.. liên quan ��n ch �� c-ng nh� �� t� ch�c các cu�c h,p.

6. S'p x�p th�c hi�n

Ngân hàng Th� gi�i s0:

• Cung cp cho nhà t� vn tt c� các thông tin và báo cáo có s2n và liên quan v� các vn �� liên quan ��n tài chính vi mô do Ngân hàng Th� gi�i ��a ra và các ngu�n có s2n nh� các báo cáo ca ADB, ILO, và các ��n v� khác. M�t danh sách các tài li u có s2n s0 ���c cung cp cho Nhà t� vn vào th�i �i�m l�a ch,n.

• T� ch�c các cu�c h,p dành cho các nhà t� vn và các phòng ban liên quan trong Ngân hàng Nhà n��c và các c� quan ca Chính ph, các ngân hàng và các ��n v� liên quan khác.

• Cung cp không gian làm vi c h�n ch� t�i các v n phòng qu�c gia ca Ngân hàng Th� gi�i t�i Hà N�i.

Page 108: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

108

Nhà t� vn s0:

• T� ch�c nghiên c�u ��c l�p v� ngành tài chính vi mô $ Vi t Nam và các n��c so sánh t� nh�ng ngu�n có s2n;

• �áp �ng Ph�m vi Công vi c $ Ph!n 3 và chuy�n giao tt c� các tài li u ���c nêu chi ti�t $ Ph!n 4.

• Ch�u trách nhi m v� nh�ng nhu c!u thi�t b� ca riêng mình; • Bao g�m �� xut ngân sách d� tính cho v�n t�i, sinh ho�t c-ng nh� tt c� các d�ch v�

biên d�ch kèm theo �� tài nghiên c�u; • Gi� bí m�t tuy t ��i tt c� nh�ng thông tin và tài li u có ���c trong quá trình t� vn.

7. L!p báo cáo và S/ h�u k�t qu� Vi c l�p báo cáo s0 g'i ��n cá nhân sau �ây thu�c Ngân hàng Th� gi�i : Ông. James Seward Chuyên gia Khu v�c Tài chính T� Phát tri�n Khu v�c T� nhân và Tài chính Khu v�c �ông Á và Thái Bình D��ng Ngân hàng Th� gi�i MSN MC8-811 Ph� 1818 H, NW Washington, DC 20433, USA �T: (202) 458-7547 Fax: (202) 522-3454 Email: [email protected]

Quy�n s$ h�u các tài li u ���c xây d�ng trong quá trình làm �� tài nghiên c�u s0 thu�c v� Ngân hàng Th� gi�i. 8. i�u kho�n i�u ph+i 2c bi�t Trong quá trình th�c hi n các d�ch v� t� vn, các nhà t� vn s0 ph�i h�p và tham vn v�i các c� quan tài tr� khác là nh�ng c� quan �ang th�c hi n ho�c �ang lên k� ho�ch cho các d� án h� tr� k� thu�t có liên quan v� nh�ng vn �� có liên quan ��n ti�p c�n ��n tài chính.

Page 109: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

109

Ph� l�c 2: Ch��ng trình và k� ho�ch làm vic cho �� tài nghiên c�u Tháng 7 Tháng 8 Tháng 9

H (Công vi�c)

Trách nhi�m 26 3 10 17 24 31 7 14 21 28 4 11 18 25

Giai o�n 1: Nghiên c�u d�a trên d� li�u ã có

Nhi m v� 1.1 Nghiên c�u d�a t�i bàn Toàn ��i

Nhi m v� 1.2 Liên h v�i Ngân hàng Th� gi�i $ Vi t Nam �� ly nh�ng giy t� b� sung TL/LC

Nhi m v� 1.3 Xác ��nh MFIs �� liên h TL/MF/LC

Nhi m v� 1.4 Tìm ki�m ngu�n d� li u ��nh l��ng và d� li u b� sung LC

Nhi m v� 1.5. Nghiên c�u Khuôn kh� Qu�n lí RA

Nhi m v� 1.6 �ánh giá s� b� v� nh�ng vn �� trong MFI c!n ph�i ���c gi�i quy�t TL/MC

Tài li�u ph�i chuy�n giao : Báo cáo D'n nhp 14 /07

Giai o�n 2: Kh�o sát và Ph8ng v%n

Nhi m v� 2.1 Chu&n b� kh�o sát, thu th�p d� li u, phân tích d� li u MF/LC

Nhi m v� 2.2 Phân tích b�c tranh và chi�n l��c tài chính vi mô TL/MF

Nhi m v� 2.3 Nghiên c�u t�i bàn RA

Nhi m v� 2.4 Phân tích các k�t qu� kh�o sát và ��a ra tóm t�t v� nh�ng phát hi n chính MF/LC

Nhi m v� 2.5.Nghiên c�u th�c ��a có ph)ng vn và kh�o sát Toàn ��i

Tài li�u ph�i chuy�n giao : Báo cáo S� kh�i 16/08

Giai o�n 3 : Xây d�ng Chi�n l��c Toàn di�n và ánh giá v� ngành Tài chính vi mô

Nhi m v� 3.1 Phân tích ��nh tính và ��nh l��ng v� Tài chính vi mô TL/MF

Nhi m v� 3.2 Chi�n l��c cho vi c c�i thi n tài chính mi mô v� ph�m vi ho�t ��ng, hi u qu� và tính b�n v�ngTL/MF

Nhi m v� 3.3 Các l�a ch,n ��i v�i vi c chuy�n ��i các t� ch�c, các quy ��nh và các chính sách Toàn ��i

Nhi m v� 3.4 Thu th�p thông tin v� môi tr��ng ���c l�a ch,n �� so sánh ca Tài chính vi mô RA

Nhi m v� 3.5 Thu th�p d� li u v� ho�t ��ng tài chính, các ch# s� v� ph� thu�c vào tr� cp, rà soát v� qu�n tr� doanh nghi p, các ph��ng pháp ���c chu&n hóa khác LC

Tài li�u ph�i chuy�n giao : Chi�n l��c cu�i cùng 4 /10

Tài li�u ph�i chuy�n giao : Báo cáo D� th�o Cu�i cùng 22/10

Tài li�u ph�i chuy�n giao : Báo cáo Cu�i cùng 29/10

Giai o�n 4 : Trình bày t�i H(i th�o Ph� bi�n Thông tin

Nhi m v� 4.2 Chu&n b� các tài li u và cho h�i th�o ph� bi�n thông tin TL/MF

Page 110: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

110

Ph� L�c 3: Danh sách Nh�ng ng��i �ã g p g"

T� ch�c Tên Ch�c v# *n v" Ngân hàng Phát tri�n Châu Á, Phái �oàn th��ng trú t�i Vi t Nam

Kanokpan Lao-Araya

Tr�$ng B� ph�n B� ph�n Tài chính, Th��ng m�i, Qu�n tr� và T� nhân.

Nguy"n Huy Tua Giám ��c Trung tâm Giao d�ch III

Nguy"n M�nh Hùng Tr�$ng phòng Phòng D� án & M&E, Trung tâm Giao d�ch III

Ph�m Qu�c Khánh Nhân viên Phòng K� ho�ch và Phát tri�n, BIDV Nguy0n Minh Khôi Nhân viên Phòng D�ch v� Tín d�ng, BIDV Cao C� Tr� Tr�$ng phòng Phòng Pháp ch�, Trung tâm Giao d�ch III Ph�m Mai Khanh Phó phòng Phòng Pháp ch�, Trung tâm Giao d�ch III Ph�m Qu�c C��ng Tr�$ng phòng Th&m ��nh D� án Phòng Th&m ��nh D� án, Trung tâm Giao d�ch III

Ngân hàng �!u t� và Phát tri�n Vi t Nam (BIDV)

Ph�m H�ng Vân Nhân viên Trung tâm Giao d�ch III ��ng Th� H�ng Ph��ng

Giám ��c B�o Vi t

Bùi Tun Trung Tr�$ng phòng Phòng C� ph!n không niêm y�t �inh Ánh Tuyêt Tr�$ng phòng V n phòng tr� S$ t�i Hà N�i Duong Th� Ki�u H��ng

Cán b� Hành chính V n phòng tr� S$ t�i Hà N�i Bình Minh CDC

Nguy"n Thanh Hà Cán b� Tín d�ng ��a bàn V n phòng Khu v�c, huy n �ông Anh, Hà N�i CECI Canada Bernard Wyler Giám ��c Ch��ng trình Qu�c gia Qu� Tín d�ng Nhân dân Trung ��ng (CCF)

Nguy"n Th�c Tâm Tr�$ng phòng Phòng Quan h Qu�c t� và Qu�n lý D� án

Desjardins Development International (DiD)

Ngô Th� Minh Hi�n Tr�$ng Ban qu�n lý D� án D� án H� tr� Phát tri�n M�ng l��i Qu� Tín d�ng Nhân dân t�i Vi t Nam.

Phái �oàn %y ban Châu Âu

Hans Farnhammer Th� ký Th� nht Phòng H�p tác Kinh t�

Phái �oàn %y ban Châu Âu Dirk Gerlach ��i tr�$ng Phòng H�p tác Môi tr��ng và Phát tri�n Nông thôn

Qu� Phát tri�n Nông nghi p Qu�c t� (IFAD)

Nguyen Tranh Tùng Cán b� Xây d�ng Chính sách Phòng Châu Á - Thái Bình D��ng, Phòng Liên l�c ��a bàn, Vi t Nam.

Page 111: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

111

T�p �oàn Tài chính Qu�c t� (IFC) Margarete O. Biallas Giám ��c, Ch��ng trình Phát tri�n Th� tr��ng Tài chính.

Valerie Breda Chuyên viên Phó T� ch�c Lao ��ng Qu�c t� (ILO)

Nguy"n Th� Bích Vân

�i�u ph�i viên D� án Qu�c gia

D� án Tài chính Vi mô

Kreditantalt für Wiederaufbau (KfW)

Tr!n H��ng Giang Giám ��c D� án

Hu5nh Nam D-ng Ch t�ch Ngân hàng Nhà ��ng b.ng C'u Long (MHB) Chu Huy�n Trang Cán b� B� Tài chính (MoF) Duong ��c Minh Phó Tr�$ng phòng Phòng Ngân hàng Tào Lan H��ng V� các T� ch�c Tài chính và Ngân hàng

B� K� ho�ch và �!u t� (MPI) Bà Phan Th� Thanh Ha

Phó V� tr�$ng V� Tài chính Ti�n t

Tr!n V n S�n Chuyên viên V� Tài chính Ti�n t B� Lao ��ng Th��ng binh Xã h�i (MOLISA)

Nguy"n H�i H�u V� tr�$ng V� B�o v Xã h�i

T� ch�c C�u tr� Tr* em (US)

Nguy"n Tuy�t Mai Cán b� Ch��ng trình Tài chính Vi mô Các c� h�i Kinh t�

Nguy"n Chí Trang Giám ��c D� án

H� Th� Thu H��ng Qu�n lý D� án

Qu� phát tri�n Doanh nghi p V�a và Nh) (SMEDF)

Philippe H. Guitard ��i tr�$ng H� tr� K� thu�t

��ng Ánh Mai Phó V� tr�$ng

V� h�p tác Qu�c t�

Tr��ng Ng,c Ánh Phó V� tr�$ng V� Ngân hàng và các T� ch�c Tín d�ng phi Ngân hàng

Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam (SBV) T.S. Tr!n Quang

Khánh V� tr�$ng V� các T� ch�c H�p tác

Page 112: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

112

Quách T��ng Vy Phó Tr�$ng phòng T� Tài chính Vi mô, Phòng Các T� ch�c Tín d�ng phi Ngân hàng, V� Ngân hàng và các T� ch�c tín d�ng phi ngân hàng

Hà Th� Thanh Thúy Cán b� T� Tài chính Vi mô, Phòng Các T� ch�c Tín d�ng phi Ngân hàng, V� Ngân hàng và các T� ch�c tín d�ng phi ngân hàng

Nguy"n V n Ngát Giám ��c Chi nhánh Thanh Hóa Nguy"n Th� An Phó Giám ��c Chi nhánh Thanh Hóa

�� Ti�n Phúc Tr�$ng phòng T� ch�c Tín d�ng Chi nhánh Thanh Hóa %y ban Nhà n��c v� các Dân t�c Thi�u s� (CEM)

Tr!n V n Thu�t Tr�$ng phòng Chính sách cho Các Dân t�c Thi�u s�

Ngân hàng K� th��ng Vi t Nam Nguy"n ��c Vinh

Giám ��c �i�u hành

Ngân hàng Th� gi�i Nguy"n Th� D-ng Cán b� �i�u hành Phái �oàn Th��ng trú Hà N�i, Phát tri�n Nông thôn Noritaka Akamatsu Chuyên gia tr�$ng Kinh t� Tài chính Khu v�c Tài chính và T� nhân Tri u Qu�c Vi t Chuyên viên B� ph�n Tài chính Phái �oàn Th��ng trú Hà N�i Qu� TYM D��ng Th� Ng,c

Linh Phó Giám ��c Phái �oàn Th��ng trú Hà N�i

Joerg Teumer T� vn Qu�n lý Qu� Ngân hàng Ti�t ki m ��c Hi p h�i Ngân hàng Vi t Nam Nguy"n Tr,ng Ng�

Giám ��c Cao cp Phòng Pháp ch� và Ngân hàng

V- V n Tr�nh Tr�$ng phòng Phòng Tín d�ng

Nguy"n Vi t Hùng Phó Tr�$ng phòng Phòng Qu�n lý D� án Tr!n V n Thanh Phó Giám ��c Chi nhánh Thanh Hóa

Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n Nông thôn Vi t Nam (VBARD) Tr�nh Ng,c Thanh Phó Giám ��c Chi nhánh Thanh Hóa

Ngu�ên M� Hào Phó T�ng Giám ��c

Tr!n Lan Ph��ng Phó Phòng Phòng H�p tác Qu�c t� Lê Huy D� Phó Phòng Phòng H�p tác Qu�c t�

Ngân hàng Chính sách Xã h�i (VBSP)

Ph�m Bá Nguy t Giám ��c Chi nhánh Thanh Hóa H� Th� Thanh Hà Phó Giám ��c Phòng qu�n lý V�n n��c ngoài và Quan h Qu�c t� Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam

(VDB)

Nguy"n Thành Nam Chuyên viên Phòng qu�n lý V�n n��c ngoài và Quan h Qu�c t�

Page 113: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

113

Nguy"n Chí Trang Tr�$ng phòng

Phòng K� ho�ch và �i�u ph�i

Nguy"n V n Quang Phó Tr�$ng phòng

Ngân hàng C� ph!n Th��ng m�i Xut nh�p kh&u Vi t Nam (EXIM)

��ng V n Quang Giám ��c Chi nhánh Hà n�i

Cao Th� Hoài ��c Phó Giám ��c

Ph�m Th� Ng,c Hà

Phòng Nhân s� - Hành chính

Công ty D�ch v� Ti�t ki m B�u �i n Vi t Nam (VPSC)

Tr!n Ng,c Tùng Giám ��c B�u �i n Huy n Chi nhánh Nông c�ng, Huy n Nông c�ng, T#nhThanh Hóa

Cao Th� H�ng Vân ��ng Giám ��c, D� án Tín d�ng Vi t Nam - B#

D� án Tín d�ng Vi t Nam - B#, Phòng Gia �ình và Xã h�i

Ph�m Th� Hà Phó tr�$ng Phòng Phòng Gia �ình và Xã h�i Nguy"n Th� Qu5nh Ng,c

Nhân viên Phòng Gia �ình và Xã h�i

H�i Ph� n� Vi t Nam

Thái Quang Trung Nhân viên Phòng Gia �ình và Xã h�i Lê Th� Vân Ch t�ch H�i Huy n Nông c�ng, T#nh Thanh Hóa Lê Th� Thanh Phó Ch t�ch H�i Huy n Nông c�ng, T#nh Thanh Hóa

H�i Ph� n� Vi t Nam, Huy n

Lê Th� Nhung Nhân viên H�i $ huy n Huy n Nông c�ng, T#nh Thanh Hóa

Nguy"n Th� Anh Ch t�ch H�i ph� n� xã Xã V�n Hoa, Huy n Nông C�ng, Thanh Hóa

Lê Th� Chi�n Phó Ch t�ch H�i ph� n� xã Xã V�n Hoa, Huy n Nông C�ng, Thanh Hóa

H�i Ph� n� Vi t Nam, Xã

Nguy"n Th� Thi %y viên Ban Th��ng tr�c H�i ph� n� xã Xã V�n Hoa, Huy n Nông C�ng, Thanh Hóa

�� Th� Kh��ng Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn ��ng L��ng, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Lê Th� Hoàn Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn Quy�t Chi�n, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

H�i Ph� n� Vi t Nam, Thôn Lê Th� Hào Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn ��ng Th,, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Page 114: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

114

Nguy"n Th� Tuy�t Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn Thi�u Na, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Cao Th� Ph��ng Cán b� Tín d�ng Thôn Thôn Thi�u Na, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

��u Th� Oanh Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn C&m Phúc, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Nguy"n Th� Chính Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn Ng,c B�n, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Nguy"n Th� Th�m Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn Tùng Thi n, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Nguy"n Th� Thi n Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn Cam Bao, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Lê Th� Hi p Ch t�ch H�i Ph� n� xã Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng,Thanh Hóa

Nguy"n Th� Liên Cán b� Tín d�ng, H�i ph� n� thôn Thôn Cao Nhu�n, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, Thanh Hóa

Sinh Cán b� Tín d�ng, H�i ph� n� thôn Thôn Quy�t Thanh 1, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, Thanh Hóa

Sang Ch t�ch H�i Ph� n� thôn Thôn C�ng Hoa, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Tr!n V n Thu�n

Ch t�ch UBND Huy n Huy n Nông C�ng, Thanh Hóa %y ban Nhân Dân, Huy n

Lê Vi t D-ng

Cán b� V n phòng UBND Huy n Huy n Nông C�ng, Thanh Hóa

%y ban Nhân Dân, Xã Lê V n Thêm Cán b� Xã Xã V�n Hoa, Huy n Nông c�ng, Thanh Hóa

Hoàng Trung Qu� Tr�$ng Thôn Thôn Thanh Di"n, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

�� Thi n Bá Tr�$ng Thôn Thôn C&m Phúc, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

��u Tâm ��ng Tr�$ng Thôn Thôn C&m B�o, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

%y ban Nhân Dân, Thôn

Lê V n ��m Tr�$ng Thôn Thôn �ông L��ng, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Page 115: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

115

Nguy"n Thanh Ch��ng

Tr�$ng Thôn Thôn �ông Th,, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Lê Qu�ng Nam Tr�$ng Thôn Thôn Tùng Thi n, V�n Hoa, Nông C�ng, Thanh Hóa

Nguy"n M�nh Hùng Ch t�ch UBND Xã Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Phú Tr�$ng Thôn Thôn Tr��ng S�n, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

H�i Tr�$ng Thôn Thôn Công Hoà, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

��i Tr�$ng Thôn Thôn Cao Nhu�n, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Sang Tr�$ng Thôn Thôn Quy�t Thanh 1, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Hùng Tr�$ng Thôn Thôn Liên Minh, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê V n Hoàng Ch t�ch UBND Huy n Huy n Bá Th��c, T#nh Thanh Hóa

Khang Phó phòng, V n phòng UBND Huy n Huy n Bá Th�oc, T#nh Thanh Hóa �inh Quang Nho Giám ��c

Qu� Tín d�ng Nhân Dân xã Long Vân, Huy n Bá Th��c, T#nh Thanh Hóa

Ph�m Th� Liên Ch t�ch H�i ��ng qu�n tr�

Qu� Tín d�ng Nhân Dân xã Long Vân, Huy n Bá Th��c, T#nh Thanh Hóa

Lê Anh Hùng K� toán Tr�$ng

Qu� Tín d�ng Nhân Dân xã Long Vân, Huy n Bá Th��c, T#nh Thanh Hóa

Tr!n Th� Ng,c Tr�$ng Phòng Tín d�ng

Qu� Tín d�ng Nhân Dân xã Long Vân, Huy n Bá Th��c, T#nh Thanh Hóa

Tr��ng Phúc Th&m Tr�$ng phòng Giám sát

Qu� Tín d�ng Nhân Dân xã Long Vân, Huy n Bá Th��c, T#nh Thanh Hóa

Qu� Tín d�ng Nhân Dân xã Long Vân

Ph�m Bá Nguy t Nhân viên

Qu� Tín d�ng Nhân Dân xã Long Vân, Huy n Bá Th��c, T#nh Thanh Hóa

Lê Th� Tâm Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Thôn Cao Nhu�n, Xã V�n Thiên, Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Ng��i dân trong Thôn (Ng��i s' d�ng cu�i cùng)) Nguy"n Th� Thi Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Page 116: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

116

Nguy"n Th� Miên Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Nguy"n Th� Chinh Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

��u Th� Oanh Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Nguy"n Th� Tuy�t Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê Th� Hào Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê Th� Hoàn Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

�� Th� Kh��ng Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê Th� Chi�n Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

V- Th� M�c Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê Qu�ng Nam Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê V n ��m Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Hoa, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Nguy"n Th� Loan Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Ph�m Th� C&n Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

��ng Th� Sang Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Nguy"n Th� Liêm Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Tr!n Th� Xinh Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê V n H�i Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Page 117: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

117

V- Quang Phú Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

��ng Kh�c Sang Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Lê Th� Tâm Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã V�n Thiên, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Tâm Ng��i s' d�ng Cu�i cùng

Trung tâm Huy n Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Nguy"n Th� Lý Ng��i s' d�ng Cu�i cùng

Xã Minh Nho, Nông C�ng, T#nh Thanh Hóa

Nguy"n Th� Tý Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Thôn Cao Nhuân, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Tr��ng Th� Ngà Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã Lâm Xá, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

V- Th� Thu Ng��i s' d�ng Cu�i cùng

Huy n Bá Th��c, Thanh Hoa

Lê Minh Tuân Ng��i s' d�ng Cu�i cùng

Th� Xã C�nh N ng, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Nguy"n Th� Long Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Th� Xã C�nh Nang, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Bùi Th� Vinh Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Th� Xã C�nh Nang, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Tr��ng Th� L�ch Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Th� Xã C�nh Nang, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Nguyen Thi Nga Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã Lâm Xá, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Ph�m Th� Khuy�n Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã Ái Th��ng, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Hà Th� L��ng Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã Ái Th��ng, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Tr��ng Th� Ph��ng Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã Ai Th��ng, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa Hà Th� Mai Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã Ai Th��ng, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Page 118: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

118

Tr��ng Th� Quý Ng��i s' d�ng Cu�i cùng Xã Ai Th��ng, Huy n Bá Th��c, Thanh Hóa

Ph� l�c 4: Nh�ng nhà cung c p Tài chính vi mô ch� y�u

1. Nh�ng Nhà cung c p D�ch v� Tài chính vi mô (���c �i�u ti�t) chính th�c

Ngân hàng Nông nghi�p và Phát tri�n Nông thôn Vi�t Nam (VBARD) Là m�t trong n m ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh t�i Vi t Nam, VBARD ���c giao quy�n ph�c v� th� tr��ng tài chính nông thôn, và là ngân hàng l�n nht t�i Vi t Nam. Ngân hàng có m�ng l��i r�ng kh�p trên c� n��c g�m 2.096 chi nhánh, t ng lên t� 1.881 chi nhánh vào cu�i n m 2004, tr�i kh�p 600 qu�n huy n $ 64 t#nh trong c� n��c. T�i m�t s� khu v�c, VBARD c-ng ho�t ��ng nh� nh�ng ��n v� di ��ng ���c tài tr� trong khuôn kh� D� án Tài chính Nông thôn th� nht ca Ngân hàng Th� gi�i. Thông qua m�ng l��i các chi nhánh liên xã ca mình, VBARD ch�u trách nhi m v� trên 50% t�ng các kho�n vay cho các h� gia �ình nông thôn, và khách hàng ca VBARD bao g�m 68% là ng��i �i vay $ nông thôn và ch y�u là nông dân. Quy mô các kho�n vay trung bình là kho�ng 21,1 tri u VND (t��ng ���ng 1.320 USD), ph�n ánh m�i quan tâm hàng �!u ca ngân hàng ��i v�i các doanh nghi p nh) nông thôn và nh�ng ng��i có thu nh�p trung bình. Trong khi VBARD không tr�c ti�p nh�m ��n nh�ng ng��i có thu nh�p thp thì các ch��ng trình ���c tài tr� và các h�n m�c tín d�ng có m�c tiêu (t� Ngân hàng th� gi�i, ADB, KfW và ADF) và các tho� thu�n khung v�i các T� ch�c Qu!n chúng (��c bi t là H�i Ph� n� và H�i Nông dân) �ã cung cp cho Ngân hàng m�t danh m�c tín d�ng nông thôn th�c t� �áng k� c-ng ti�p c�n ��n ���c BOP. VBARD ��c tính 47% (��n cu�i n m 2003) trong s� ng��i �i vay t�i khu v�c nông thôn ho�c 2,8 tri u h� gia �ình $ m�c nghèo �ã ��a VBARD tr$ thành nhà cung cp �!y � các d�ch v� tài chính vi mô l�n nht (ti�t ki m, tín d�ng, chuy�n ti�n vv… ) t�i khu v�c nông thôn Vi t Nam. Huy ��ng ���c ti�n g'i �áng k� kho�ng 12,5 t# USD t� nhân dân, VBARD �óng vai trò trung gian 60% s� ti�n �ó thành các kho�n vay. Vi c xoá b) các gi�i h�n ca chính ph v� m�c lãi sut vào tháng 5 n m 2002 �ã t�o cho VBARD ho�t ��ng trên c� s$ th��ng m�i h�n và �ã gia t ng kh� n ng có lãi ca ngân hàng trong nh�ng n m g!n �ây. Tuy nhiên, chính sách yêu c!u các t� ch�c tín d�ng cung câp các kho�n vay $ m�c lãi sut ���c bao cp cho các h� gia �ình s�ng $ khu v�c xa xôi h*o lánh (Vùng 3) v+n ti�p t�c h�n ch� các ho�t ��ng th��ng m�i ca các t� ch�c tài chính chính th�c. Trong khi các kho�n tr� cp ���c nhà n��c tài tr�, vi c hoàn l�i theo báo cáo v+n còn ch�m tr", mà �i�u này có th� �ã gi�m ��ng c� ca

Page 119: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

119

VBARD trong vi c m$ r�ng cho vay $ nh�ng khu v�c xa xôi h*o lánh 99. M�t ph!n l�n ca danh m�c cho vay v�n ��i v�i các h� gia �ình nghèo nông thôn ���c tài tr� thông qua 82 d� án ���c th�c hi n b.ng ti�n tài tr� v�i t�ng giá tr� 2,8 t# USD trong �ó có 2 t# là v�n vay ���c gi�i ngân qua VBARD. Ngân hàng các Chính sách Xã h�i Vi�t Nam (VBSP) T� ch�c tài chính chính th�c duy nht ���c tr�c ti�p u( quy�n th�c hi n tài chính vi mô t�i Vi t Nam ngày nay là Ngân hàng Chính sách Xã h�i Vi�t Nam (VBSP). N m 2002, Ngân hàng Vi t Nam dành cho Ng��i Nghèo, �ã t�ng ho�t ��ng thông qua m�ng l��i chi nhánh ca VBARD, �ã ���c c�i t� nh� VBSP v�i m�ng l��i chi nhánh trên toàn qu�c riêng ca nó là 64 chi nhánh cp t#nh, 662 v n phòng giao d�ch cp qu�n huy n và 8.076 �i�m giao d�ch cp xã, tt c� ��u ���c bao cp và có cùng tr� s$ v�i U( ban Nhân dân ��a ph��ng (LPCs). �óng vai trò là ph��ng ti n chính ca nhà n��c trong vi c chuy�n giao xã h�i v�i ch�c n ng là tín d�ng tr� cp ��i v�i các m�c �ích chính sách, VBSP ���c Nhà n��c b�o lãnh hoàn toàn và ���c mi"n thu� , chuy�n ti�n ngân sách nhà n��c và c� ch� b�o ��m ti�n g'i (DIV). M�t trong vài k�t qu� t�t ca vi c thành l�p VBSP nh� là ngân hàng cho vay theo chính sách �ã cng c� ���c nhi�u h�n m�c tín d�ng cho ng��i nghèo mà tr��c �ây ���c qu�n lý b$i các B� theo ngành d,c; VBSP �ã ti�p nh�n ���c c� ch� cho vay �u �ãi t� B� K� ho�ch và �!u t� (MPI), B� Lao ��ng Th��ng binh và xã h�i (MOLISA), U( ban Nhân dân các cp và t� các ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh (SOCBs). Vào tháng 6 n m 2006, VBSP �ã báo cáo m�t danh sách t�ng các kho�n vay là 18 nghìn t# VND (t��ng ���ng 1,1 t# USD ) ��i v�i t�ng s� 4,4 tri u khách hàng, 3,8 tri u trong s� �ó là ng��i n�m gi� LIC (ng��i nghèo) - ho�c nhi�u h�n t�ng s� h� gia �ình có m�c thu nh�p thp t�i Vi t Nam theo nh� ��c tính g!n �ây nht ca T�ng c�c Th�ng kê (GSO) (24% dân s� n m 2004), nh�ng con s� này v+n ch�a ���c �i�u ch#nh ��i v�i nhi�u kho�n vay cho cùng m�t ��i t��ng khách hàng và $ m�c �� nào �ó là d�n tích, vì kh� n ng ca VBSP trong vi c thu h�i m�t cách hi u qu� các kho�n n� c- t�n �,ng và theo dõi các kho�n vay tích c�c ��i v�i các kho�n vay �óng b ng v+n còn h�n ch�. Quy mô các kho�n vay trung bình ��i v�i các h� nghèo �ã t ng t� n m 2004 lên kho�ng 4,6 tri u VND (t��ng ���ng 293USD) 100. VBSP huy ��ng ���c kho�ng 53% s� v�n vay t� ti�n g'i ca công chúng (cu�i n m 2005) và nh�n ���c v�n b� sung cho vay t� qu� ca các nhà tài tr� (IFAD, OPEC, WB) và v�n góp u( thác 2% trong s� ti�n g'i ca SOCBs, v�i s� d� t� ngân sách Nhà n��c theo các khoanh ca n m. Tính ��n ngu�n v�n huy ��ng thp và s� ph� thu�c ca VBSP trong vi c chuy�n ti�n ca Chính ph, ngân hàng ph�i phân cp m�c �� cung cp ca mình, k�t qu� là nh�ng khách hàng nghèo th��ng không có � �i�u ki n vay l!n th� hai ho�c cho nh�ng kho�n vay ti�p theo.

99 ADB:Báo cáo �ánh giá Th�c hi n D� án Tín d�ng Nông thôn, Tháng 11, 2005. 100 Ngân hàng Th� gi�i (2004), Thông báo nh�ng vân �� v� Chính sách ngành Tài chính: Ngân hàng Chính sách Xã h�i Vi t Nam ���c trích d+n trong ILO 2005, và ph)ng vn v�i ban giám ��c VSBP ngày 27 tháng 7 n m 2006.

Page 120: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

120

G!n �ây, lãi sut �ã ���c t ng (tháng 1 n m 2006) t� 0,5% lên 0,65% m�i tháng nh�ng v+n còn thp h�n m�c th� tr��ng ���c các MFPs khác áp d�ng trong th�c t�. B�n cht tr� cp c� h�u n�ng n� ca c� ch� cho vay ca ngân hàng �em l�i s� bt �n v� tài chính và lo�i b) m�t cách không côntg b.ng các ��i th c�nh tranh trên th� tr��ng, k� c� VBARD và bt k5 m�t MFI �ang ho�t ��ng t�i Vi t Nam ho�c ���c thành l�p theo Ngh� ��nh 28. Vì th�, VBSP làm méo mó th� tr��ng tín d�ng vi mô và trong nh�ng l�nh v�c có tính c�nh tranh, VBSP là m�t m�i �e do� v�i bt k5 m�t t� ch�c tài chính vi mô b�n v�ng nào trên th� tr��ng. Gi� thi�t c� b�n ca ngân hàng là ng��i nghèo không th� ch�u ���c m�c lãi sut th� tr��ng �ang ngày càng ���c ��t câu h)i nhi�u h�n t�i Vi t Nam và �ã ���c ch�ng minh m�t cách rõ ràng là sai $ kh�p m,i n�i trên th� gi�i; vi c ti�p c�n mãi mãi ��n các d�ch v� tài chính b�n v�ng ���c cung cp m�t cách �áng tin c�y �ã ch�ng t) là ngày càng quan tr,ng h�n ��i v�i khách hàng ch� không ph�i là các kho�n vay v�i lãi sut thp ca các t� ch�c tín d�ng không b�n v�ng. Ch1ng có lý do gì Vi t Nam ph�i làm khác �i. Do vi c ���c u( quy�n v� chính sách xã h�i, VBSP không ch# s0 ti�p t�c ho�t ��ng trong th�i gian tr��c m�t mà còn có th� th�c s� là gia t ng và m$ r�ng ho�t ��ng ca mình n�u ���c h� tr� �!y � các ngu�n l�c h� tr� t� chính ph. Nh� �ã ���c các nhà qu�n lý hi n t�i nêu lên m�t cách th�n tr,ng và quan tr,ng là ���c h!u h�t các nhà ho�ch ��nh chính sách t�i Vi t Nam tin t�$ng nh� v�y, VBSP có th� d!n d!n b�t �!u h��ng m�c lãi sut ca mình t�i các m�c lãi th� tr��ng, do �ó có th� gi�m ���c c� m�c �� bi�n d�ng và vi c hao h�t ngân sách nhà n��c. Các l�a ch,n khác bao g�m vi c chuy�n ��i (m�t ph!n) VBSP t� vi c cung cp tài chính vi mô nh) l* trong th� tr��ng �ang ngày càng �ông �úc và c�nh tranh thành m�t t� ch�c tái cung cp tài chính quy mô bán buôn ph�c v� nh�ng nhà cung cp tài chính vi mô hi n t�i và t��ng lai theo Ngh� ��nh 28, �áp �ng ���c nhu c!u ban �!u ca h, v� v�n chi phí thp và tài tr� xây d�ng n ng l�c cho t�i th�i �i�m h, có th� ��t ���c m�c �� quy mô và hi u qu� có th� cho phép h, trang tr�i ���c các chi phí và ti�p c�n ���c ngu�n v�n th��ng m�i. Công ty D�ch v� B�u �i�n Vi�t Nam (VPSC) �ây không ph�i là m�t MFP!! Chúng tôi có th� xóa b, nó ���c không? V�i vai trò là nhà cung cp chuyên v� l�nh v�c ti�n ti�t ki m, Công ty D�ch v� B�u �i�n Vi�t Nam (VPSC) ���c thành l�p vào n m 1999 và ho�t ��ng d��i s� qu�n lý ca T�ng Công ty B�u chính Vi"n thông Vi t Nam (VNPT). ��n tháng 7/2006, công ty ch# có 150 nhân viên, ho�t ��ng trên 816 c� s$ (b�u �i n) trong �ó có 186 c� s$ làm vi c tr�c tuy�n và tr� ti�n hoa h�ng cho VNPT tính trên m�i giao d�ch ���c th�c hi n. Ch�c n ng chính ca công ty là huy ��ng các ngu�n v�n, 15-25% s� v�n huy ��ng ���c là cho vay l�i v�i m�c lãi sut thp h�n th� tr��ng, cho Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam (tr��c �ây g,i là Qu� H� tr� Phát tri�n) �� cung cp các kho�n vay theo trung h�n v�i m�c lãi sut bao cp �� tài tr� cho các d� án �!u t� phát tri�n công c�ng ���c th�c hi n b$i doanh nghi p v�a và nh) và các nhà xut kh&u. Ch�c n ng th� hai ca VPSC là cung cp các d�ch v� tài chính c� b�n cho các nhóm dân c� ch�a ���c ph�c v� (nông thôn, ph� n� và ng��i nghèo). 60-70% khách hàng có ti�n g'i có k5 h�n là ph� n�, nh�ng s� d� bình quân trên t�ng tài kho�n là 812US$ , nh�ng khách hàng này nói chung không n.m trong thành ph!n dân c� BOP. Kho�ng 80,000 tài kho�n ti�t ki m cá nhân

Page 121: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

121

có giá tr� bình quân là 500 USD ch y�u là ca công ch�c, trong khi �ó VPSC ��a ra m�t s�n ph&m “tài kho�n quyên góp” v�i ti�n g'i hàng tháng rt nh) (s� d� trung bình là 278 USD) h��ng t�i và rt phù h�p v�i nh�ng nông dân nghèo h�n. Hi n t�i, có 20,400 ng��i g'i ti�n t�n d�ng d�ch v� này101. Trong khi VPSC là công ty làm n sinh l�i và �ã báo cáo là có l�i nhu�n nh) vào n m 2005, vi c huy ��ng ngu�n v�n ca công ty ���c �i�u ch#nh b$i các m�c tiêu do MPI �� ra. Có th� do k�t qu� ca nh�ng m�c tiêu này và l�i nhu�n mà công ty ��t ���c, VPSC không xut hi n trên th� tr��ng v�i t� cách là nhà cung cp d�ch v� ti�t ki m m�t cách r�ng rãi, và s� tài kho�n ti�n g'i ���c gi� �n ��nh t� n m 2001 vào kho�ng 500.000 (501.902 ��n tháng 7 n m 2006), nh�ng t�ng giá tr� ti�n ti�t ki m ���c huy ��ng �ã t ng trong ba n m qua lên t�i 6.511 t# (t��ng ���ng (382 tri u USD) vào gi�a n m 2006, �a s� (80%) ���c ��a vào d��i hình th�c ti�n g'i có k5 h�n kho�ng t� 3 tháng ��n 24 tháng và tr� lãi sut là t� 7,2 - 8,8%/n m, gi�ng nh� các ngân hàng th��ng m�i qu�c doanh. N m 2005, Quy�t ��nh ca Th t��ng Chính ph102 m$ ra cho vi c m$ r�ng các d�ch v� tài chính c� b�n do VPSC �� xut thông qua m�ng l��i b�u chính r�ng rãi bao g�m d�ch v� chuy�n ti�n, thanh toán hoá ��n s' d�ng, séc và th* POS và hai d� án thí �i�m �ang ti�n hành �� th' nghi m th� tr��ng th* IC, và thanh toán hoá ��n s' d�ng, nh�ng VPSC yêu c!u có m�t giy phép ca Ngân hàng Nhà n��c �� th�c hi n các d�ch v� này mà ��n nay v+n ch�a ���c cp. V�i dòng s�n ph&m rt h�n ch� hi n t�i, s� ph� bi�n trên th� tr��ng và c� cu nhân viên, không thy gì rõ ràng r.ng VPSC s0 phát tri�n thành m�t t� ch�c có vai trò l�n trong l�nh v�c tài chính vi mô và k� ho�ch ca công ty trong t��ng lai d��ng nh� c-ng �i sang m�t h��ng khác: VPSC có m� �ích h��ng t�i c� ph!n hoá thông qua chia s* c� �ông (thi�u s�) qu�c t� v�i t� cách là m�t ngân hàng ph�c v� l�nh v�c B�u chính và Vi"n thông. Ng��i ta ��t vn �� là li u ngành tài chính t�i Vi t Nam có c!n thêm m�t ��nh ch� ngân hàng n�a ngoài “n m công ty tài chính” ph�c v� các ngành l!n l��t là xây d�ng, �óng tàu, cao su, d t may và x ng d!u. Qu% Tín d�ng Nhân dân (PCFs) Qu% Tín d�ng Nhân dân (PCFs) là h�p tác xã tài chính trên c� s$ c�ng ��ng ���c s$ h�u, v�n hành và ch# ��o b$i các c� �ông, có mô hình theo Desjardins (Qu� nhân dân) và ���c thành l�p theo Ngh� ��nh ca Vi t Nam n m 1993 sau khi có s� s�p �� ca h th�ng h�p tác xã tr��c �ây n m 1989. PCFs ���c cp giy phép theo Lu�t H�p tác xã và ch�u s� giám sát ca SBV v� vi c tuân th ca các qu� này theo các tiêu chu&n �ã ���c ��a ra liên quan t�i qu�n lý tài chính và n ng l�c ca các thành viên. SBV �ánh giá th&m ��nh các PCFs m�i tr��c khi cp phép, và giám sát và phân lo�i ho�t ��ng ca PCFs d�a trên các thanh tra t�i ch� và bên ngoài. N m 2000, kho�ng 40% các PCFs �ang ho�t ��ng b� x�p lo�i “y�u”. K� t� �ó ��n nay, t�ng s� 120 PCFs �ã �óng c'a h1n, và

101 VPSC: Trình bày b.ng Powerpoint, Tháng 7 n m 2006 và trao ��i v�i ban qu�n lý ngày 28/07/2006. 102 Quy�t ��nh s� 270/2005/QD-TTg ngày 31/10/2005

Page 122: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

122

60 PCFs m�i �ã ���c thành l�p. ��n tháng 6 n m 2006, SBV xem h th�ng này v� m�t tài chính là m�nh m0 và ch# 6 trong s� 926 PCFs �ang ho�t ��ng là th�c hi n không t�t103. Giá tr� trung bình ca t�ng s� tài s�n ca m�t PCF là 8 t# VND (t��ng ���ng 500.000 USD). V�i kho�n v�n góp ban �!u là 50.000 VND là các thành viên � t� cách ti�t ki m và có nh�ng kho�n vay cá nhân. Tháng 6/2006, 926 PCFs ho�t ��ng $ cp xã có t�ng s� là 1.046.472 thành viên (xp x# 35% ph� n�) trong �ó có kho�ng 30-40 % là ng��i nghèo. Ti�n ti�t ki m ���c huy ��ng ��n tháng 3/2006 �ã lên ��n t�ng s� 5.441 t# VND, cung cp kho�ng 80% qu� ti�n cho vay. T�ng s� các kho�n vay ��n tháng 6/2006 là 8,5 nghìn t# VND (t��ng ���ng 531 tri u USD), v�i quy mô các kho�n vay trung bình là 8,1 tri u VND (t��ng ���ng 508 USD), cho thy danh m�c ch y�u là ít các thành viên nghèo h�n104. Ho�t ��ng nh� m�t �#nh cao trong m�ng l��i PCF, Qu% Tín d�ng Trung -�ng (CCF) thu hút và huy ��ng v�n t� các c� �ông (các PCFs và 4 SOCBs), các nhà tài tr� và ti�n g'i ca dân chúng, ph�c v� các khách hàng thành th� và th��ng m�i t� 24 chi nhánh khu v�c ca mình (các kho�n vay t� các chi nhánh CCF trung bình là 750 USD) và giám sát và làm qu� trung gian t�i các PCFs ��a ph��ng v�i m�c lãi sut g!n t��ng ���ng th� tr��ng kho�ng 8% m�i n m. CCF ���c thành l�p b.ng �óng góp m�t l!n ca Chính ph Vi t Nam là 80 t# VND n m 1995 và ���c �i�u ch#nh b.ng Lu�t T� ch�c Tín d�ng và ch�u s� giám sát ca Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam. CCF �ang nh�n h� tr� k� thu�t t� GtZ �� t ng c��ng t� ch�c, và v�i h� tr� k� thu�t t� DID, CCF �ang th�c hi n thí �i�m quá trình hi n ��i hoá cho 7 PCFs, nh.m thi�t l�p m�t qu� d� tr� trung ��ng �� bù ��p nh�ng mt mát t� bt k5 PCFs thành viên �ang ch�u l� khác �� nâng cao tính b�n v�ng t�ng th� ca m�ng l��i. N m 2005, m�t hi p h�i m�i ca các Qu� Tín d�ng Nhân dân (PCF) ���c thành l�p nh.m �i�u ph�i và chu&n hoá các chính sách ho�t ��ng ca PCFs, k� c� vi c qu�n lý các ri ro tín d�ng và k� toán105. Ngoài ra, kho�ng 300 trong s� g!n 900 H�p tác xã S�n xu�t Nông nghi�p t�i Vi t Nam b�t �!u cung cp các d�ch v� tín d�ng d�a trên ti�n ti�t ki m h�n ch� theo Ngh� ��nh106 chp nh�n các d�ch v� tín d�ng và ti�n ti�t ki m n�i b�. 100 ��n v� trong s� này g!n �ây �ã ���c B� Nông Nghi p và Phát tri�n nông thôn (MARD)107 xem xét l�i và �ã báo cáo t�ng s� ng��i �i vay kho�ng 16.500 ng��i trong �ó có kho�ng 20% c-ng g'i ti�t ki m cho h�p tác xã. S� d� ti�n ti�t ki m trung bình trong m�i tài kho�n là 163 $ cho thy nh�ng ng��i g'i ti�t ki m h�p tác xã nói chung không n.m trong s� nh�ng ng��i nghèo nht, nh�ng nhi�u h�p tác xã trong s� này cung cp các kho�n vay cho nh�ng thành viên nghèo h�n trong ph�m vi 50-500 $ khi có m�t ph!n tài s�n th� chp và v�i m�c lãi sut 12% m�i n m. M�t s� h�p tác xã c-ng cho vay b.ng hàng hoá (�!u vào, h�t gi�ng, cây gi�ng) ��i v�i các thành viên.

103 Trao ��i v�i C�c các T� ch�c Tín d�ng H�p tác xã ca SBV, ngày 03/8/2006 và ILO: Các tài li u làm vi c s� 5. 104 SBV: Báo cáo tóm t�t Ho�t ��ng ca PCF, ngày 31 tháng 3, 2006. 105 �ánh giá, op.cit 106 SBV Ngh� ��nh 06/2004/TT-NHNN of 27 Tháng 9, 2004. 107 MARD: Các D�ch v� Tín d�ng N�i b� trong các H�p tác xã S�n xut Nông nghi p.

Page 123: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

123

Các Công ty B�o hi�m V� l�nh v�c b�o hi�m, khung qu�n lý t�i Vi t Nam phân bi t b�o hi�m nhân th, và phi nhân th, (bt ��ng s�n và tài s�n trong �ó có cây tr�ng và v�t nuôi, y t� và th��ng t�t), các công ty b�o hi�m (ngo�i tr� B�o Vi t) ph�i l�a ch,n gi�a giy phép � ng ký nhân th, và phi nhân th,. Kh$i �!u, Vi t Nam cp giy phép cho các công ty m�i � ng ký vào n m 1999 mà không h�n ch� quy�n s$ h�u n��c ngoài ca các công ty b�o hi�m nhân th,. Trong s� 17 công ty ���c cp phép �� cung cp các d�ch v� b�o hi�m t�i Vi t Nam, ba công ty là công ty qu�c doanh (B�o Vi t, B�o Minh và Công ty b�o hi�m Petro Vi t Nam); 5 công ty b�o hi�m là hoàn toàn 100% v�n n��c ngoài (Allianz-AGF, Groupama (ch# b�o hi�m cho nông nghi p), Prudential (V��ng qu�c Anh), Manulife và AIA (Hoa K5)); 4 công ty trong s� �ó có B�o Minh CMG Vi t Nam - Australia, là các công ty b�o hi�m liên doanh và 5 công ty là các công ty b�o hi�m c� ph!n. Trong khi ph!n l�n các công ty này ��u có giy � ng ký phi nhân th,, B�o Vi t nhân th,, Prudential, Manulife, AIA và B�o Minh CMG có giy � ng ký nhân th,. Ngoài ra, 3 công ty môi gi�i b�o hi�m �ang ho�t ��ng t�i Vi t Nam và kho�ng 20 công ty b�o hi�m n��c ngoài có các v n phòng ��i di n t�i Vi t Nam. Th� tr��ng b�o hi�m nhân th, t�i Vi t Nam còn non tr*, ch# m�i b�t �!u vào n m 1996 khi công ty b�o hi�m qu�c doanh ��c quy�n B�o Vi�t ���c chuy�n ��i thành T�ng công ty b�o hi�m Vi t Nam (v+n ���c xem nh� công ty B�o Vi t và v�i k� ho�ch c� ph!n hoá d� ki�n ��n n m 2010) và ���c cp giy phép t�ng h�p (có ngh�a là c� l�nh v�c nhân th, và phi nhân th,). K� t� n m 1980 B�o Vi t �ã thi�t l�p m�t m�ng l��i cung cp các d�ch v� trên toàn qu�c. B�o Vi t và Prudential m�i công ty có kho�ng 40% th� ph!n b.ng thu nh�p t� phí b�o hi�m nhân th, (2004) và hi n nay 3 công ty hàng �!u này (trong �ó có Manulife) chi�m kho�ng 90% th� ph!n. Doanh thu t� phí b�o hi�m nhân th, t ng v�i t( l hàng n m là 67% t� n m 1999-2004 tr��c khi ng�ng vào n m 2005, tuy nhiên phí b�o hi�m nhân th, v+n ch# chi�m 1% GDP vào n m 2005. Th� tr��ng b�o hi�m phi nhân th, (bt ��ng s�n và tài s�n hi n có, ch�ng cháy và y t�) �ang phát tri�n m�nh m0 và vi c bán b�o hi�m phi nhân th, trong n m 2006 ��n tháng 6 ��t t�ng s� 3.2 nghìn t( ��ng (189 tri u �ô la) t ng 25% hàng n m. Vi t Nam có 15 công ty trong n��c bán b�o hi�m phi nhân th,, tuy nhiên B�o Vi t (32% t�ng doanh thu bán b�o hi�m) và B�o Minh (24%) c-ng �ang chi�m l�nh th� tr��ng phi nhân th,. Kênh ��i lý ��c quy�n là x��ng s�ng ca ngành b�o hi�m t�i Vi t Nam. 8�c tính vào cu�i n m 2005, có kho�ng 92.000 ��i lý ��c quy�n, tuy nhiên kinh nghi m ca h, còn thp, d+n ��n th�i h�n n�m gi� công vi c ng�n ngi và s� l��ng thay ��i công vi c rt cao. �i�u này �ã góp ph!n vào n ng sut y�u kém ca ��i lý và nh�ng gian l�n hi n �ang ���c ngành b�o hi�m gi�i quy�t.108

108 Mark V.T. Saunders và Adrian Liu: B�o hi�m nhân th, tháng 2/2006: “Vi t Nam ngôi sao m�i ph��ng �ông” và trích Hi p h�i B�o hi�m Vi t Nam t� Vietnam News ngàyt 21 tháng .8, n m 2006.

Page 124: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

124

Chính ph �ang cho ho�t ��ng 2 s�n ph&m liên quan ��n b�o hi�m có m�i liên quan �!y ti�m n ng ��n BOP (�áy ca kim t� tháp) H th�ng b�o hi�m xã h�i B�o hi�m xã h�i: Vào n m 1995, Chính ph Vi t Nam �ã ��a ra lu�t l v� b�o hi�m xã h�i cho toàn b� các c� s$ kinh doanh trong khu v�c công và t� nhân (chính th�c) v�i trên 10 nhân công (các doanh nghi p nh) và v�a). V�i khu v�c không chính th�c r�ng l�n t�i Vi t Nam và v�i 46% toàn b� doanh nghi p là các doanh nghi p siêu nh) v�i d��i 10 nhân công, ��c tính r.ng b�o hi�m xã h�i ch# ��t ��n kho�ng 11% l�c l��ng lao ��ng. ��i v�i nh�ng ng��i ���c b�o hi�m, thì nh�ng tr� cp sau �ây ���c cp ��i v�i phí b�o hi�m là 15% trong t�ng s� l��ng do ng��i thuê lao ��ng �óng góp và 5% do ng��i lao ��ng �óng góp:

• Ti�n l��ng h�u • Tai n�n lao ��ng và b nh t�t do công vi c • Ti�n tr� cp �m �au • Ti�n tr� cp ngh# �* • Ti�n tr� cp s�ng sót

D� ��nh ca chính ph là m$ r�ng b�o toàn xã h�i cho toàn b� ng��i lao ��ng. B� Lu�t Lao ��ng quy ��nh r.ng các ph��ng pháp b�t bu�c và t� nguy n s0 ���c s' d�ng �� ��t ���c m�c tiêu là b�o toàn cho tt c� nh�ng ng��i lao ��ng và gia �ình ca h,. Tuy nhiên, hi n nay g!n nh� không có các thành viên t� nguy n �óng b�o hi�m xã h�i. M�t rào c�n có th� là m�c �� �óng góp theo yêu c!u: 20% khu tr� vào l��ng bình quân cho các m�c �ích b�o hi�m có th� quá cao cho nh�ng ng��i lao ��ng trong khu v�c không chính th�c. B�o hi�m y t�: B�o hi�m y t�: C� quan b�o hi�m xã h�i Vi t Nam (VSSA) qu�n lý c� ch� b�o hi�m y t� b�t bu�c và t� nguy n và cp th* ch m sóc y t� mi"n phí (theo lý thuy�t) cho tr* em d��i 6 tu�i theo quy ��nh v� b�o hi�m y t� có hi u l�c vào tháng 1 n m 1999. Tuy nhiên vào n m 2000 ch# có 10.5 tri u ng��i (13% dân s�) ���c có b�o hi�m y t�;

• C� ch� b�o hi�m y t� b�t bu�c ph!n l�n nh�m vào khu v�c chính th�c và nh�ng ng��i lao ��ng trong khu v�c công và t� nhân do các doanh nghi p thuê có ít nht 10 nhân công (các doanh nghi p nh) và v�a) ���c yêu c!u tham gia. M�t khi �ã là thành viên, nh�ng ng��i lao ��ng có quy�n �i�u tr� n�i trú ho�c ngo�i trú $ m,i cp �� tuy nhiên b�o hi�m này không trang tr�i cho nh�ng ng��i ph� thu�c theo, ngay c� khi có khu tr� �áng k� cho

Page 125: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

125

nh�ng ng��i lao ��ng mu�n � ng ký cho toàn b� gia �ình ca h,. �óng góp phí b�o hi�m là 2% trong t�ng s� l��ng ca ng��i thuê lao ��ng và 1% l��ng ca ng��i lao ��ng. Có 20% thanh toán ph� tr�i cho tt c� các thành viên tr� các nhóm �u tiên xã h�i và nh�ng ng��i ���c h�$ng tr� cp;

• Các thành viên thu�c c� ch� b�o hi�m y t� t� nguy n ���c h�$ng tr� cp gi�ng nh� nh�ng ng��i tham gia �óng b�o hi�m b�t bu�c v�i m�c phí t��ng t� trong ph�m vi t� 60.000 – 100.000 ��ng t�i các khu v�c nông thôn và 80.000 – 140.000 ��ng t�i các khu v�c �ô th� trên 1 ng��i 1 n m ( m�t n'a s� ti�n cho tr* em và h,c sinh sinh viên). Gi�ng nh� c� ch� b�t bu�c, b�o hi�m y t� t� nguy n �ang ��i m�t v�i vi c s� ng��i � ng ký gi�m do thi�u s� tin t�$ng trong cung cp, thi�u s� quan tâm ��n khách hàng và các th t�c hành chính ph�c t�p. Tuy nhiên trong m�t s� l�nh v�c, các t� ch�c qu!n chúng ví d� nh� H�i liên hi p ph� n� Vi t Nam �ang ph�i h�p v�i C� quan B�o hi�m Xã h�i Vi t Nam khuy�n khích các h� gia �ình tham gia � ng ký.

• Là m�t ph!n ca ch��ng trình xoá �ói gi�m nghèo (HEPR), c� ch� Th* Y t� Mi"n phí cho Ng��i Nghèo �ã ���c ��a ra vào n m 2002 và ���c Qu� Ch m sóc Y t� cho Ng��i Nghèo qu�n lý trong �ó ���c tài tr� t� ngân sách nhà n��c (75%), chính quy�n ��a ph��ng và các �óng góp t� ODA (vi n tr� phát tri�n chính th�c). Qu� này ch�u trách nhi m mua th* b�o hi�m y t� cho ng��i nghèo v�i m�c phí b�o hi�m là 50.000 ��ng/ng��i/n m ho�c b�i hoàn các chi phí th�c t� v� b�o hi�m y t� cho h,. ��n cu�i n m 2003, ch# có kho�ng 20% các h� gia �ình � tiêu chu&n (1.85 tri u ng��i) ���c cp th* b�o hi�m y t� mi"n phí và 2.5 tri u ng��i ���c nh�n ch m sóc y t� mi"n phí v�i nh�ng bi�n ��i khác nhau �áng k� v� cht l��ng và khu v�c ��a lý.10925

2. Các nhà cung c p bán chính th�c Các t� chc qu�n chúng (MO) C� VBARD (Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn Vi t Nam) và VBSP (Ngân hàng chính sách xã h�i Vi t Nam) �ã ký nh�ng tho� thu�n khung v�i các T� chc Qu�n chúng (MO) $ nhi�u khu v�c �� c�t gi�m các chi phí và ri ro ca h, và giúp cho nhi�u ng��i nghèo ti�p c�n d" dàng h�n ��n các ngân hàng. Các T� ch�c qu!n chúng t� ch�c cho các thành viên (nghèo h�n) ca mình theo nhóm, �em l�i tính h�p pháp c�t y�u trong quá trình làm ��n xin vay và ho�t ��ng nh� nh�ng ng��i b�o lãnh không chính th�c cho các khách hàng. Tr�$ng nhóm h� tr� cho các giao d�ch vay trong �ó MO và tr�$ng nhóm s0 nh�n m�t kho�n hoa h�ng nh). Các giy t� v� kho�n vay ��u ���c ký v�i ng��i vay v�i t� cách cá nhân. H th�ng liên k�t này có �u �i�m rõ ràng cho tt c� các bên. Ngân hàng d" dàng ti�p c�n ��n nh�ng ng��i vay ���c huy ��ng �� có th� hoàn tr�, MO duy trì ���c các thành viên ca mình và các thành viên MO có tinh thân doanh nghi p mu�n m$ r�ng và phát tri�n ho�t ��ng kinh doanh s0 ti�p c�n �!y � ��n tt c� các d�ch v� ngân hàng trong �ó có vi c gia t ng các kho�n vay.

109 ILO: D�ch v� Tài chính Qu�n lý Ri ro t�i Vi t Nam, http://www.microfinance.org.vn/office.htm

Page 126: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

126

H�i Liên hi�p ph� n� Vi�t Nam (VWU) ���c nhi�u t� ch�c phi chính ph qu�c t� (INGO) l�a ch,n là c�ng tác viên ca MO do ph�m vi ho�t ��ng hi u qu� t� các cp c� s$ và hi n �ang th�c h�ên kho�ng 40 c� ch� tín d�ng và ti�t ki m. Trong �ó l�n nht là d� án tín d�ng Vi t Nam - B# v�i 54.000 ng��i vay tích c�c và qu� TYM v�i 19.900 ng��i vay và t�ng s� d� các kho�n vay ch�a tr� là 99.7 t( ��ng (��n tháng 3 n m 2006). H�i liên hi p ph� n� Vi t Nam không có các ��n v� ho�t ��ng tài chính chuyên d�ng tuy nhiên �ã tích h�p các ho�t ��ng tín d�ng và ti�t ki m v�i các ho�t ��ng (ch y�u là xã h�i) khác, thuê các nhân viên hi n có ca mình và c� cu t� ch�c. V�i s� h� tr� k� thu�t t� bên ngoài thông qua m�ng l��i CASHPOR và Ngân hàng Ti�t ki m ca ��c, tuy nhiên TYM �ã xây d�ng ���c m�t m�c �� t� l�p trong H�i liên hi p ph� n� Vi t Nam. Hi n t�i có kho�ng 57 t� chc phi chính ph (qu�c t�) th�c hi n các ch��ng trình tài chính vi mô t�i Vi t Nam, ph!n l�n k�t h�p v�i H�i liên hi p ph� n� Vi t Nam khi khung pháp lý yêu c!u c!n có s� tham gia ca các t� ch�c qu!n chúng. Các c� ch� ca INGO nhìn chung là nh) và phân tán t�n mát theo vùng mi�n; nhi�u d� án ho�t ��ng t�i m�t vài xã ch# trong ph�m vi m�t huy n.110 Trong khi tài chính vi mô trên toàn c!u c-ng ph�c v� ng��i nghèo $ thành ph� thì ph!n l�n tài chính vi mô bán chính th�c t�i Vi t Nam ���c cung cp $ các khu v�c nông thôn.111 B�n tin Tài chính Vi mô Vi t Nam ���c Nhóm Công tác v� Tài chính vi mô (MFWG) xut b�n tính ���c 284.400 khách hàng �i vay ���c 44 ch��ng trình ti�p c�n ��n tính ��n tháng 3 n m 2006, v�i t�ng s� d� n� ch�a tr� là 758 tri u ��ng (47.4 tri u USD) t ng 109% t� 362 tri u ��ng(22.8 tri u USD) vào tháng 9 n m 2005 và 430 tri u ��ng (26.9 tri u USD) trong vi c huy ��ng ti�t ki m (thông th��ng là ���c trung gian ).211211

Nhìn chung, th� tr��ng bán chính th�c hi n nay ch# ��t ��n các vùng lân c�n kho�ng 300.000 khách hàng và ��a ra các kho�n vay nh) và các d�ch v� ti�t ki m ���c �i�u ch#nh cho phù h�p v�i ng��i nghèo tuy nhiên ch�a phù h�p l�m cho các khách hàng doanh nghi p c!n nh�ng kho�n vay l�n h�n trong th�i h�n dài h�n. 3. Các nhà cung c p không chính th�c Có m�t truy�n th�ng lâu ��i v� các Hi�p h�i Tín d�ng và Ti�t ki�m quay vòng (ROSCA) bán chính th�c t�i Vi t Nam. Các nhóm này ���c g,i là “Phuong” “Ho” t�i mi�n B�c và “Hui” t�i mi�n Nam. Trong ROSCA, �óng góp ��nh k5 (hàng tu!n, hàng tháng ho�c th��ng xuyên h�n) b.ng ti�n m�t ho�c b.ng v�t d�ng (lúa g�o) t� các thành viên �ã ���c góp qu� và gi�i ngân ��n m�t thành viên vào th�i �i�m trên c� s$ quay vòng, �ôi khi nh�ng th��ng thì không có lãi. Thông th��ng, các thành viên ��n t� cùng m�t xóm ho�c thôn và h�i viên có trung bình t� 10 – 15 ng��i. M�c lãi sut, h�i viên và quy mô kho�n vay ��u ���c cùng

110 “Ch��ng trình Tài chính Vi mô ca các T� ch�c Phi Chính ph t�i Vi t Nam”, SC-JV và JBIC, tháng 10.2003. 111 Ngo�i l bao g�m Qu� CEP h�ot ��ng trong ph�m vi tp H� Chí Minh và SCUS-h� tr� ch��ng trình tài chính vi mô do BMCDC ch# ��o t�i khu v�c ngo�i thành Hà N�i. 112 MFWG: D� li u c� s$ MFPs ngày 31.3.2006 và so sánh v�i B�n tin tài chính vi mô s� 7, tháng 3.2006, ly s� li u tháng 9.2005.

Page 127: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

127

nhau quy�t ��nh, ho�c b.ng �u th!u ho�c do ng��i t� ch�c (tr�$ng nhóm). Chu k5 vòng ��i ca ROSCA k�t thúc khi m�i ng��i tham gia có ít nht m�t kho�n vay. ROSCA là �i�u ph� bi�n t�i Vi t Nam và xây d�ng trên quan h tin t�$ng gi�a các thành viên s�ng g!n nhau ho�c ví d� buôn bán t�i cùng m�t khu v�c. Trong tt c� các t� ch�c qu!n chúng, thì m�t phiên b�n t��ng ��i chính th�c h�n ca ROSCA �ang t�n t�i $ cp làng xã. Là m�t ph!n theo “các yêu c!u” v� h�i viên, các h�i viên �óng góp m�t kho�n c� ��nh t�ng n m (20.000 – 50.000 VND) và s� qu� �ó s0 cho các thành viên vay khi g�p khó kh n t� 1 – 3 n m k� ti�p nhau v�i lãi sut (H�i liên hi p ph� n�, �oàn thành niên $ m�c 6-12%/n m) ho�c không có lãi (VVU, FU). Ngoài ra nhân viên ca C� quan B�o hi�m Xã h�i Vi t Nam (VSSA) là nh�ng ng��i �i phát ti�n l��ng h�u và tr� cp t�i làng xã th��ng là s0 thu m�t ph!n ti�n phân phát �ó và cho nh�ng ng��i h�u trí vay khi c!n thi�t. S� ti�n ti�t ki m �ó và các nhóm tín d�ng ���c thi�t l�p t�t t�i h!u h�t các xã ph��ng và d��ng nh� ���c ng��i dân �ánh giá cao nh� là m�t ph!n ca m�ng l��i an sinh xã h�i t�p th�. Gi�ng nh� t�i h!u h�t các n��c �ang phát tri�n khác, nh�ng ng��i cho vay ti�n là m�t ngu�n tín d�ng không chính th�c quan tr,ng t�i Vi t Nam. V� b�n cht, nh�ng ng��i cho vay ti�n có xu h��ng tr$ thành nh�ng ng��i giàu có h�n trong các c�ng ��ng, h, là nh�ng ng��i cp tín d�ng ng�n h�n tu5 theo ��c �i�m v�i lãi sut cao (2-4% trên tháng). M�t �i�u thú v� là có nh�ng b�n báo cáo cho thy nh�ng ng��i cho vay ti�n �ã b�t �!u gi�m m�c lãi sut cho vay do h�u qu� ca quy mô ho�t ��ng ngày càng t ng ca các nhà cung cp d�ch v� tài chính chính th�c và bán chính th�c. Thêm vào �ó là các c"a hi�u c�m �� �ang t�n t�i $ h!u h�t các th� xã/thành ph�. Các th��ng nhân t�i các ch� nông thôn và trong m�t ph�m vi nào �ó nh�ng ng��i bán nguyên li u �!u vào và ng��i mua các nông ph&m hàng r�i s� l��ng l�n s0 cp kho�n tài tr� ban �!u không chính th�c cho các nhà s�n xut ho�c bán ghi n� cho các khách hàng �ã ���c thi�t l�p.

Page 128: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

128

Ph� l�c 5 Các nhà cung c p ch� ch�t n�c ngoài v� các h�n m�c tín d�ng ��i vi vic ti�p c�n tài chính. Nhà tài tr�/ ch$ n� Các i�u kho�n cho vay M#c ích/ ph�m vi Kho�n vay và tr" giá

b9ng ô la M3 Ngân hàng th� gi�i (IDA - Hi p h�i phát tri�n qu�c t�)

Các kho�n cho vay ca IDA: 40 n m không có lãi sut, 10 n m ân h�n 0.7% cho chính ph Vi t Nam. Chính ph Vi t Nam cho Ngân hàng �!u t� và phát tri�n Vi t Nam (BIDV) vay trong vòng 25 n m v�i 8 n m ân h�n t�i thi�u là 3% và BIDV cho Fls vay t�i thi�u là 5% (2% chênh l ch lãi sut)

RDF ca RF II: các kho�n vay MLT thông qua Ngân hàng �!u t� và phát tri�n Vi t Nam ��n 18 PFL (hi n t�i 6 ngân hàng th��ng m�i c� ph!n và ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn Vi t Nam) và Qu� tín d�ng nhân dân Trung ��ng) Qu� cho vay tài chính vi mô theo RFII: các kho�n vay ng�n h�n và trung h�n cho 7 t� ch�c tài tr� nh) (95% cho VBARD, qu� tín d�ng nhân dân (PCF) �� cho ng��i nghèo nông thôn , các h� gia �ình và các doanh nghi p siêu nh) vay. D� án �a d�ng hoá nông nghi p: h�n m�c tín d�ng cho các kho�n vay SMLT thông qua VBARD cho nh�ng ng��i nông dân vay

Tài chính nông thôn II (5/02): 200 tri u $ Tài chính nông thôn I: 100 tri u $, báo cáo chi�n l��c gi�m nghèo l!n 3 (6/04): 100 tri u $, kho�n vay c�i t� ngân hàng l!n 2 (3/05): 105 tri u $, báo cáo chi�n l��c gi�m nghèo l!n 4 (6/05): 100 tri u báo cáo chi�n l��c gi�m nghèo l!n 5 (6/06): 100 tri u $ 84.2 tri u $

Ngân hàng phát Kho�n vay ADF: 32 n m Tài tr� doanh nghi p: D� án tài tr� doanh

Page 129: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

129

tri�n Á châu v�i lãi sut 1.5%/n m, 8 n m ân h�n (theo t( l 1% /n m) B� tài chính cho VBARD/ CCF vay trong vòng 20 n m. HO cho các chi nhánh / PCF vay t� 1-5 n m v�i m�c lãi sut thp h�n th� tr��ng. Kho�n vay tài tr� xây nhà $: kho�n vay ADF (nh� trên) Kho�n vay theo ch��ng trình phát tri�n khu v�c doanh nghi p nh) và v�a v�i KfW và AFD

h�n m�c tín d�ng có m�c �ích cho các doanh nghiêp siêu nh) và h� nghèo thông qua B� tài chính ��n CCF và VBARD Tài tr� xây nhà $ Các kho�n vay SME (doanh nghi p nh) và v�a)

nghi p vùng nông thôn: 70.2 tri u USD v� vi c này, 70.7 tri u USD dành cho tín d�ng. 30 tri u USD, trong �ó 5 tri u dành cho tài chính vi mô. 47 tri u USD trong �ó 40 tri u ���c gi�i ngân Kho�n vay II theo ch��ng trình ngành Tài chính

AFD ��ng tài tr� kho�n vay II theo ch��ng trình ca ngân hàng ADB v� l�nh v�c tài chính Kho�n vay theo ch��ng trình phát tri�n khu v�c doanh nghi p nh) và v�a (SME) v�i ADB (ngân hàng phát tri�n Á châu) và KfW (h�n m�c tín d�ng cho VBARD) Kho�n vay và TA (h� tr� k� thu�t) cho MHB

C� cu l�i ngân hàng Kho�n vay cho SME và các kho�n vay trung h�n cho nông dân và NFME ��i v�i tín d�ng xây nhà $ dài h�n cho c� s$ h� t!ng và t�o công n vi c làm $ ��ng b.ng sông C'u Long

55 tri u Euro 35 tri u Euro 25 tri u Euro

KfW Qu� tín d�ng quay vòng Tài tr� cho ng��i T�ng s� 19 tri u Euro,

Page 130: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

130

cho Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn Vi t Nam: kho�n vay 10 – 15 n m, 10 n m ân h�n, 9% - các �i�m theo m�c lãi sut ca ng��i dùng cu�i cùng. ��ng tài tr� kho�n vay theo ch��ng trình phát tri�n khu v�c doanh nghi p nh) và v�a v�i ngân hàng phát tri�n Á châu và AFD H�n m�c tín d�ng cho ICBV ��i v�i các kho�n �!u t� vào khu v�c t� nhân ca b� ��i ph�c viê Vi t Nam. kho�n vay 40 n m v�i 10 n m ân h�n v�i m�c lãi sut 4.5% theo m�c ca ng��i dùng cu�i cùng.

nghèo nông thôn: 4 h�n m�c tín d�ng ���c cp thông qua B� lao ��ng th��ng binh và xã h�i ��n Ngân hàng nông nghi p và phát tri�n nông thôn (VBARD) (3) và tr�c ti�p ��n VBARD (1). Hai còn �� ng) và �ang ���c �ánh giá và hoàn tt t�ng b��c vào cu�i n m 2006.

7.6 tri u theo các h�n m�c tín d�ng m$. T�ng s� 20 tri u Euro, 7 tri u ���c gi�i ngân 5.1 tri u Euro

Chính ph Tây Ban Nha

Tín d�ng h�p tác H�n m�c tín d�ng �ên CFF cho m�ng l��i PCF (qu� tín d�ng nhân dân)

15 tri u Euro

Liên minh châu Âu Cp tài tr� không hoàn l�i cho qu� cho vay quay vòng do VDB qu�n lý (Ngân hàng phát tri�n Vi t Nam); kho�n vay 5-8 n m, 1 n m ân h�n, n'a n m tr� n� m�t l!n ho�c v�i lãi sut c� ��nh (lãi sut phát hành trái phi�u 5 n m ca chính ph Vi t Nam) ho�c lãi sut th� n�i (lãi suát ti�n g'i k5 h�n 6 tháng)

Tài chính MLT SME: v�n quay vòng thông qua SMEPF ��n Ngân hàng công th��ng (Ngân hàng qu�c doanh) và ACB (Ngân hàng th��ng m�i Á châu, Sacombank (Ngân hàng Sài gòn th��ng tín) và Ngân hàng k� th��ng (JSB- các ngân hnàg th��ng m�i c� ph!n). SMEPF

18.125.000 USD (290 t( ��ng)

Page 131: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

131

cp tín d�ng theo ho�t ��ng th�c h�ên d�a trên yêu c!u ca d� án �úng v�i các k� ho�ch kinh doanh ca các t� ch�c xin vay.

Page 132: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

132

Ph� l�c 6: Kh�o sát Th�m ��nh các Nhà cung c p d�ch v� tài chính Trong quá trình làm Nhi m v� Th�c ��a t�i Vi t Nam vào tháng B�y - tháng Tám n m 2006, m�t cu�c kh�o sát �ã ���c th�c hi n �� th&m ��nh nh�ng phát hi n ca cu�c kh�o sát �i sâu g!n �ây v� Tài chính Vi mô t�i Vi t Nam113. �� t�o thu�n l�i cho s� so sánh gi�a các qu�c gia, các câu h)i ca cu�c kh�o sát ���c nhóm xây d�ng d�a trên m+u do Ngân hàng Th� gi�i cung cp và ���c �i�u ch#nh cho phù h�p v�i th� tr��ng Vi t Nam tr��c khi d�ch sang ti�ng Vi t. K�t qu� là hai b�n g!n nh� gi�ng nhau nh�ng các câu h)i thì ���c thay ��i cho phù h�p; m�t b�n cho các t� ch�c ngân hàng ���c �i�u ti�t và m�t b�n cho các t� ch�c phi ngân hàng (ví d�: các Công ty Cho Thuê và các H�p tác xã S�n xut Nông nghi p có các d�ch v� tín d�ng) và các Nhà cung cp Tài chính Vi mô ch�a ���c �i�u ti�t (t�c là các nhà ho�t ��ng bán chính th�c) . Hai b�n câu h)i ���c trình �� Ngân hàng Th� gi�i và Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam (SBV) �ánh giá bình lu�n tr��c khi ���c phát ra và �ã tìm ki�m tham vn t� nh�ng t� ch�c này �� l�p danh sách nh�ng ng��i �� g'i câu h)i. Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam nht trí m�t cách tinh t� v� cách qu�n lý vi c g'i b�n câu h)i và vì th�, trong su�t tu!n 27, tháng B�y, 2006, t�ng s� 137 b�n câu h)i b.ng ti�ng Vi t �ã ���c phân phát t�i các nhà cung cp d�ch v� tài chính (FSPs) t�i Vi t Nam. Các b�n câu h)i và danh sách nh�ng ng��i ���c nh�n ���c trình bày trong báo cáo v� ti�n trình ngày 14 tháng 8 n m 2006. Vào gi�a tháng Chín, �ã ���c nh�n t�ng s� 68 b�n câu h)i �ã ���c tr� l�i, t��ng �ng v�i t( l ph!n tr m tr� l�i các câu h)i là 50%. Chi ti�t v� các b�n câu h)i �ã phân phát và �ã nh�n ���c nh� sau: Lo�i FSP # B�n câu h)i �ã ���c

phát # B�n câu h)i ���c tr� l�i �ã nh�n ���c

Tr� l�i %

SOCBs 6 (5 + 1 chi nhánh) 6 (5 + 1 chi nhánh) 100% JSCBs 37 (25 JSBs thành th�

và 12 nông thôn ) 15 (12 thành th�, 3

nông thôn) Thành th�: 48%

Nông thôn: 25% Các Ngân hàng Liên doanh và N��c ngoài

10 (5 Ngân hàng liên doanh và 5 ngân hàng

n��c ngoài )

2(��u là JVBs) Ngân hàng liên doanh: 40%

N��c ngoài: 0% Các công ty Tài chính : VPSC Các công ty cho thuê

1 5

1 4

100% 80%

113 Nghiêm H�ng S�n & James Laurenceson: B�n cht ca tài chính vi mô ca NGO t�i Vi t Nam và nh�n th�c v� hi u qu� ho�t ��ng ca các bên tham gia. Nhóm Nghiên c�u Kinh t� �ông Á, tài li u th�o lu�n s� 3, tháng 10.2005, Tr��ng Kinh t�, ��i h,c Queensland. Queensland.

Page 133: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

133

Chính sách/ Phi ngân hàng VDB/VBSP Công ty B�o hi�m MOs

3 (2 + 1 chi nhánh)

2 1

2 (1 + 1 chi nhánh)

0 0

50%

0% 0%

M�ng l��i PCF CCF + 42 PCFs CCF + 25 PCFs 60% Các h�p tác xã S�n xut Nông nghi p

13 3 23%

MFPs bán chính th�c 16 9 56% T�ng s+ 137 68 49.6%

M�t b�n tóm t�t nh�ng thông tin ���c báo cáo trong các b�n câu h)i ca nh�ng nhà cung cp bán l* cá nhân s0 ���c trình bày d��i �ây. Không ph�i tt c� nh�ng ng��i tr� l�i ��u có kh� n ng tr� l�i tt c� các câu h)i, và m�t s� câu h)i có th� c-ng kém rõ ràng d+n ��n các câu tr� l�i có th� khác nhau, ph�i có th�i gian và c� h�i �� th�o lu�n các câu h)i m�t cách c� th�. N�u các câu tr� l�i d��ng nh� b� hi�u l!m thì c!n ph�i tìm các d� li u ���c th&m tra $ các ngu�n th� cp do SBV, CCF và MFWG, .v..v.. cung cp.

�� l�p hình tam giác m�t cách c� th� các câu tr� l�i nh�n ���c t� nh�ng ng��i cung cp bán l* cá nhân, Nhóm �ã yêu c!u Ngân hàng Nhà n��c cung cp các d� li u liên quan ��n c� cu t�ng th� ca th� tr��ng tín d�ng và ti�t ki m $ Vi t Nam nh� ���c t�ng k�t trong hai ma tr�n. Nhóm �ã rt may m�n nh�n ���c s� h� tr� c�c k5 h�u ích và tho�i mái t� V� Quan h Qu�c t�, n�i các chuyên viên �ã biên so�n m�t cách mi t mài nh�ng thông tin này t� rt nhi�u V� khác ca Ngân hàng Nhà n��c và g'i sang cho Nhóm thông qua Phái �oàn Ngân hàng Th� gi�i trong b�c th� ngày 12/09/2006.

Nhìn r�ng ra, nh�ng phát hi n t� nh�ng b�n câu h)i này xác nh�n nh�ng phát hi n ca cu�c kh�o sát �i sâu ���c ti�n hành vào n m 2005. Trong các báo cáo này, nh�ng tr� l�i câu h)i kh�o sát ���c s' d�ng tri t �� �� minh ho� các �i�m và miêu t� v� b�c tranh tài chính vi mô (xem T�p 1, Ch��ng 5) và nh� d� li u c� s$ �� xây d�ng Chi�n l��c (Xem T�p II). Nhóm m�t l!n n�a xin c�m �n Ngân hàng Nhà n��c và tt c� các ��n v� tr� l�i �ã b�t chút th�i gian và c� g�ng �!u t� vào vi c hoàn thi n b�n câu h)i dài trong khuôn kh� th�i gian có h�n.

Page 134: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

134

Tóm t't K�t qu� Kh�o sát ��c ti�n hành nh� m(t ph�n c$a Nghiên c�u "Ti�p c!n Tài chính Vi mô" cho Ngân hàng Th� gi)i, tháng B�y - Tám, 200

S� b�n câu h)i ���c phát 137

S� b�n câu h)i ���c tr� l�i 68 50%

Ngân hàng T� ch�c Tài chính phi ngân hàng H�p tác xã Nh�ng

Lo�i ��i t��ng tr� l�i NHTMNN NHTMCP NHLD/NHNN CTDVTKB Cho thuê QTDNN ACCs NHCSXH

S# S� b�n câu h)i 6 37 10 1 5 42 13

S� tr� l�i 5 15 2 1 4 25+ CCF 3+100

A7 i S� chi nhánh 2430 244 5 1 3 25+24 3 ii S� ��n v� không thu�c chi

nhánh 257 134 2 816 2 39 2

iii S� �i�m rút ti�n t� ��ng 1770 294 4 0 0 0 0 A8i % chi nhánh/��i lý �ô th� 75-100% 80-100% 100% 35% 100% 12,5% 10% A9i T�ng s� nhân viên làm

toàn th�i gian 46973 10571 230 160 230 213 411

ii % N� 54% 52% 50% 53% 32% 27% iii S� nhân viên làm bán th�i

gian 0 0 0 2448 0 61 9+

C2i T�ng s� cán b� tín d�ng 1395 3636 44 0 118 104 111 ii % N� 5,4% 11,14% 41,25% 0 41% 26% 27% A11 M�ng th� tr��ng nòng c�t

Công ty/MLE 60% (3) 13% (2) 50% (1) Ho�t ��ng ngân hàng cá

nhân 13% (2) 50% (1) 50% Doanh nghi p v�a và nh)

60% (3) 80% (12) 50% (1) 90% 33% x Doanh nghi p siêu nh)

20% (1) 20% (3) 10% 83% x H�/ cá nhân nghèo 20% (1) 47% (7) 50% 37% x

Page 135: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

135

A13 S� khách hàng S� ng��i vay 9.375,572 215392 635 14.94 14,342 16542 % N� 38% 34% 79% 32% 38% 21% S� ng��i g'i ti�t ki m 268825 16 464 507 8871 3475 % N� 51% 80% 37% 8,3% S� khách hàng khác 238256 1 558 Ghi rõ

Thanh toán ti�n g'i,

Chuy�n ti�n NHPTVN

vay hi n v�t

Lo�i ��i t��ng tr� l�i D"ch v# Ti�n g5i B1i Các tài kho�n vãng lai 266 631 B2i X�p lo�i t/k vãng lai min. 100,000 100,000 - 10 Tr iv ��nh giá t/k vãng lai $ 9.1 t( $ 232.4 Tr $ 143 Tr ii Tài kho�n ti�t ki m 7.000.000 (1) 454,552 544 B2ii X�p lo�i t/k ti�t ki m min. 150,000 100.000 - 10 Tr v ��nh giá tài kho�n ti�t ki m

$ 7.6 t( $ 2.64 bn $63,437 iii t/k có k5 h�n 10.000.000 (1) 327 19 B2iii X�p lo�i t/k có k5 h�n min. 100.000 100.000 - 10 Tr vi ��nh giá t/k có k5 h�n $ 8,5 t( $ 231,3 Tr $ 109,8 Tr B1ii Ng��i g'i ti�t ki m t�

nguy n 464 507 8421 3475

iii ��nh giá ti�n g'i ti�t ki m t� nguy n

$ 6,4 Tr $568,000 i Ng��i g'i ti�t ki m b�t

bu�c 450

B2i X�p lo�i ti�n g'i ti�t ki m b�t bu�c

B2iv ��nh giá ti�n g'i ti�t ki m

b�t bu�c

Kh� n�ng ti�p c!n B5 M$ tài kho�n

Bt k5 ��i lý nào Bt k5 ��i lý nào Bt k5 ��i lý nào Bt k5 ��i lý nào HO HO

Page 136: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

136

B7ii % s� ��n b� t� ch�i 0 0,5-15% 3% 0 0 60% B8 Lí do t�i sao Thi�u h� kh&u Thi�u h� kh&u H�i viên có g'i ti�t

ki m

B9 Kh� n ng thanh kho�n

Thanh kho�n �!y � Thanh kho�n r�ng rãi Thanh kho�n t��ng

��i

Thanh kho�n m�t n'a Doanh s� = thanh kho�n Thanh kho�n m�t n'a B10 Lãi sut vãng lai 2,4% 2,4-3,6% 1,8% Lãi sut ti�t ki m 2.,4-6 % 2,4-3,6% 6% Lãi sut có k5 h�n 7,8-9.36% 7-9,24% lãi sut ti�t ki m t� nguy n

3,6-11,2% 7,2-12% B11 lãi sut ti�t ki m b�t bu�c

9,72% B12 % Ti�n g'i t� Cá nhân

36-100% (Trung bình:74%) 20-100% (TB: 80%) 100% 100% 80-100% 100% Doanh nghi p siêu nh) 3% 0-80% 19%? 10-60% H� nghèo 1% 3-35% Khu v�c nông thôn 30% 5-20% 71-100% 100% B13 % Ti�n g'i ���c trung

gian 40-83% (TB: 61%) 60-100% (TB: 81%) 100% 15%? 80-100% 100%

D"ch v# Tín d#ng Ph�m vi ho�t ��ng C1 Cho vay tiêu dùng

42.393 (2) 127770 533 (1) 990 ��nh giá cho vay tiêu dùng

Quy mô kho�n vay trung

bình

Kho�n vay có th� chp 51.418 (2) 2 29 4675 ��nh giá kho�n vay có th�

chp

Page 137: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

137

Quy mô cho vay trung bình Kho�n vay ca doanh

nghi p v�a và nh) 24.317 (2) 5 126 2557

��nh giá Kho�n vay ca doanh nghi p v�a và nh)

Quy mô cho vay trung bình Kho�n vay cho ng��i

nghèo 50,939 (2) 667 (4) 30 1239

��nh giá kho�n vay cho ng��i nghèo

Quy mô cho vay trung bình Các kho�n vay khác Th* tín d�ng 51600 (1) 8026 (3) 37 Cho thuê 1494 Vay t�p th� 0 Giá tr�, t�ng kho�n vay 1,15 t( $ 9,8 Tr $ 3,1 Tr Quy mô cho vay trung bình $72,300 $1,100 $193 Kh� n�ng ti�p c�n C3 Nh�n ��n

Bt k5 ��i lý nào

Bt k5 chi nhánh nào, qua �i n tho�i

Bt k5 chi nhánh nào Bt k5 chi nhánh nào Chi nhánh HO C4 ��a �i�m x' lý

Bt k5 ��i lý nào Bt k5 chi nhánh nào Bt k5 chi nhánh nào Bt k5 chi nhánh nào HO HO Chi nhánh/không thuC21 Th�i gian gi�i quy�t 1-20 ngày 3-30 ngày 7-21 ngày 15-25 ngày 1-7 ngày 1-5 days C5 X�p lo�i kho�n vay ca

khách hàng VND 2-100 Tr VND 1Tr - 1 t( $ 3-3.75 Tr V 100,000-130 mn VND 100,000-8 t(

C7 Ký qu� %

50-100% 70-200% 50-100% Y cho 16% t��ng �ng. 80-100%

C10

Lo�i ký qu�

Bt ��ng s�n C� ��ng s�n và th�

chp

��ng s�n

�� ��c/�t Bt ��ng s�n/Th� chp

C26/27 M�c lãi sut hàng n m

9.5-13.5% 9-15% 8-13% 9-17.4%, tb 9% 9,6%

Page 138: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

138

C5 X�p lo�i kho�n vay ca DN v�a và nh)

VND 100Tr -30t( ho�c t�i �a 85% d� án

VND 11Tr - 158 t( ca 85% d� ánt $ 3-3.75 Tr 10Tr - 46.5 t( 1Tr - 180 Tr 1Tr -30Tr

C7 Ký qu� %

70-100% 70-167% 50-100% 70-100% Có, 21% h�$ng �ng 80-100% C10 Lo�i ký qu� Bt ��ng s�n C� ��ng s�n và th�

chp ��ng s�n �� ��c/nhà c'a �� ��c/�t bt ��ng s�n/th�

chp

C26/27 M�c lãi sut hàng n m 8.5-12.9% 10-15.6% 8-13% 10,8 - 12,6% 9,6-17,4%, TB 14,3% 9,6-14,4%

C5 X�p lo�i kho�n vay có th� chp

VND 10 Tr - 120 t( ho�c max 75% tài s�n

5Tr - 158t( ho�c 85% giá tr� $ 3-3,75 Tr VND 1Tr - 300 Tr VND 1Tr - 70Tr

C7 Ký qu� %

70-100% 70-167% 50-100% Có, 29% h�$ng �ng 80-100% C10 Lo�i ký qu�

Bt ��ng s�n C� ��ng s�n và th�

chp

��ng s�n

�� ��c/�t Bt ��ng s�n/th�

chp C26/27 M�c lãi sut hàng n m

8,5-12,9% 11,4-15,6% 8-13% 9,6-16,2%, TB 14,9% 9,6-12% C5 X�p lo�i kho�n vay cho

ng��i nghèo VND 5-20 Tr VND 1Tr - 50Tr 0 VND 500.000 - 9 Tr V 500.000-8Tr

C7 Ký qu� %

0 70-100% Có, 8% h�$ng �ng 50% C10 Lo�i ký qu� 0 C� ��ng s�n, ti�t

ki m, th� chp �� ��c, �t, V�t nuôi Th� chp

C26/27 M�c lãi sut hàng n m

11,4% 11,4-15,6% 8,4-16,2%,TB 12,9% 12%

Page 139: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

139

C5 X�p lo�i kho�n vay T�p th�

0 C7 Ký qu� % 0 C10 Lo�i ký qu�

0 C26/27 M�c lãi sut hàng n m

0 C24 % t� ch�i ��n 2-30% 10-25% 1% 2-30% 5-50%, 3 b) h�t m,i h�

nghèo 5-50%

Lý do t�i sao K� ho�ch kinh doanh không hi u qu�, kh� n ng tr� n� h�n ch�, không ký

qu�

Kh� thi ca D� án h�n ch�, lo l�ng v�

tr� n�

Thi�u kh� n ng tr� n�

D� án không kh� thi Kh� n ng tr� n�, kinh doanh không thuy�t

ph�c

D� án không kh� thi, không ph�i là h�i

viên, phân ph�i tín d�ng

Không ph

D"ch v# Khác D1 Chuy�n ti�n có có có có có (1) không không D2 Tính phí cho Khách hàng

0,02-0,07% giá tr� 0,025-0,07% 0,012-0,05% 0,05% 0,02% D5 Ki�m tra s� sách có có có không không không không D5i Tính phí cho khách hàng VND 580 VND 600-10,000 VND 3200-10000 không D6 Th* ATM/Ghi n� có có (8) có (1) không không không có (1) D8 Thanh toán hóa ��n s'

d�ng có có (11) có (2) không có (1) không

E1 B�o hi�m nhân th, N Y (1 w/ Manu) không không có (1) không B�o hi�m phi nhân th, có (1) có (2) không có không có (1) không B�o hi�m tín d�ng không 1 xem xét không không không không E2 Tính phí % giá tr� 0.15% 0.03%, t�i thi�u.

250.000 VND 26.000/n m

Page 140: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

140

Danh m#c các kho�n vay và ho�t (ng tài chính F1 % tr� l�i v� MIS t� ��ng

60% 27% 50% không 50% 8.30% 0% % tr� l�i v� tài kho�n t�

��ng 80% 33% 0 có 66% 8.30% 0%

Ch t l��ng Tài s�n F2i Kho�n vay ch�a th�c

hi n/t# l n� xu 0.66-10% (TB:4%) 0.29-3.6% (TB:0.9% 0,81% 0 0-9,08% 0.001-2,24% 0,3-3%

F2ii T# l n� kht l�i

1.88-3.3% (TB: 3%) 0,29-4,4% (TB 1.4% 1,16% 0 2,4-27,5% 0.08-3% 0,5-15% F2iii Danh m�c cho vay có ri

ro 1% (1) 20,9% 0.016-3% 0,5-15%

LAR 0,5-3,15% (3) 1,31% 55,2% Hiu qu� F3i OER I (danh m�c t�ng

kho�n vay trung bình) 0,14-53% (v�a 1,65%)

5.67% 7.30% 9,4-10,9% 9,6-13,2% F3ii OER II (T�ng tài s�n trung

bình) 0,75-17% 1,4% (1) 3% 8.9-9.9% 9,3-11,8%

Chi phí cho m�t ng��i vay

$ 7,8 (1) $11.600? Chi phí cho m�t ng��i g'i

tk/Tài kho�n tk $ 6,8 (1) $13600?

Chi phí ho�t �ông/ t�ng chi phí

27,8% (1) T�ng chi phí/T�ng doanh

thu 60% S� ng��i vay ch

��ng/m�i chi nhánh 2200 (1) 543 194

S� ng��i g'i tk/tài kho�n tk m�i chi nhánh

1.,000 (1) 1400 129 7,251 Ng��i vay/chi phí 341 Tính b�n v�ng

Page 141: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

141

F4 Ti�n lãi/tài s�n

0.,5-1% (TB 0,65%) 0,77-3,28% (TB 1,81 1,89% 0,023% 0,01-1,49% 0,66-2,16% 0,1-6,2% Ti�n lãi/ v�n

7.95-14.9% (TB 10% 14,4-40,6% (TB 20.5 13,18% 1,01% 0.09-16.3% 1,18-9.18% 1-7.9% Biên �� lãi sut ròng

0,57-8,9% (TB 4,75) 1,5-6% (TB 4.06) 4.01% 0.09% 1.38% 0,72-2,62% L�i nhuân danh m�c cho

vay 7,3-13% (TB 9,6%)\ 10,9-15,8% (TB 13) 6.42%

L�i nhu�n/d thu (ROS) 15,06 % (1) FSS 25% (1) 123,8% (1) 143% (1) 95-98% OSS 28-120% 133% (1) 155% (1) 112% 110-125%

Page 142: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

142

Ph lc 7: Danh mc các tài li�u tham kh�o • Arthur D. Little: �ánh giá tác ��ng “D� án tài chính nông thôn th� 2” Vi t Nam, Báo cáo

cu�i cùng, tháng 5, n m 2005. • Ngân hàng phát tri�n Châu Á (ADB). (n m 2003), ‘Ph� l�c 1: Khuôn kh� tài chính vi mô,

Báo cáo �ánh giá v� H( tr� k% thut 3741-VIE: Chu�n b� khuôn kh� cho vi�c phát tri�n tài chính vi mô, Hà N�i, Vi t Nam.

• Ngân hàng phát tri�n Châu Á (ADB): Chi�n l��c qu�c gia và C�p nh�t ch��ng trình 2006-2008, Tháng 8 n m 2005

• Ngân hàng phát tri�n Châu Á, “B�n ghi nh� ca �oàn �i công tác th�c ��a ca ADB v�i m�c �ích h� tr� k� thu�t quy mô nh) �� tri�n khai c� ch� qu�n lý và giám sát ��i v�i tài chính vi mô, tháng 5 n m 2005

• Ngân hàng phát tri�n Châu Á, T�m nhìn phát tri�n Châu Á n!m 2006, Vi�t Nam • Ngân hàng phát tri�n Châu Á, Tài chính dành cho ng��i nghèo, Th� tín hàng quý, Tháng

6 n m 2006. • Ngân hàng phát tri�n Châu Á, Tài chính dành cho ng��i nghèo: Chi�n l��c Phát tri�n Tài

chính vi mô n m 2000 • Ngân hàng phát tri�n Châu Á: H� tr� k� thu�t cho Vi t Nam �� Tri�n khai C� ch� Pháp lý

và Giám sát ��i v�i Tài chính vi mô (Tài tr� b$i Qu� H�p tác xóa �ói gi�m nghèo), Tháng 9, n m 2005.

• Trung tâm �ào t�o nghi p v� ngân hàng: V� BTC và ch��ng trình �ào t�o n m 2006 • Ngân hàng v�i Ng��i nghèo (BWTP). (n m 2005), H� s� v� Vi t Nam,

http://www.bwtp.org • B�o Vi t: Báo cáo hàng n m n m 2004. • Bartholomew, Anne; Leurs, Robert, và McCarty, Adam; �ánh giá chung v� H� tr� ngân

sách chung n m 1994–2004, Burkina Faso, Malawi, Mozambique, Nicaragua, Rwanda, Uganda, Vi t Nam. Báo cáo qu�c gia cu�i cùng Vi t Nam, (D� th�o) 18 Tháng 1 n m 2006

• Xây d�ng H th�ng Tài chính t�ng th�, S� tay H��ng d+n ca Nhà tài tr� v� th�c ti"n T�t trong Tài chính vi mô, Tháng 12 n m 2004

• Qu� Tài tr� v�n cho vi c làm ca ng��i nghèo (CEP): H�i ngh� CEP v� Tài chính vi mô, “Nh�ng thành t�u và ti�m n ng ca ngành Tài chính vi mô $ Vi t Nam trong vi c ��t ���c m�c tiêu Xóa �ói gi�m nghèo c� b�n”, Tháng 6 n m 2005, Vi t Nam

• Qu Tín d�ng Trung ��ng: ’10 N�m hình thành và Phát tri�n’, Báo cáo hàng n�m 2004-2005 Vi�n qu�n lý kinh t� trung tr��ng (CIEM): B�n tin Phát tri�n th� tr��ng s� 7, Tháng 2 n�m 2006.

• CGAP: Môi tr��ng qu�n lý cho Tài chính vi mô � Vi�t Nam. Tháng 7 n�m 2005

• CIDA trong Quan h ��i tác v�i Ngân hàng Nhà n��c, các Cu ph!n D� án n m 2006 • Conroy, John D, Nh�ng thách th�c ca ho�t ��ng tài chính vi mô $ �ông Nam Á, Qu�

h�p tác phát tri�n. http://www.microfinancegateway.org/content/article/detail/3734 • Bình lu�n t�ng h�p ca Ngân hàng Th� gi�i – D� th�o Ngh� ��nh Chính ph v� Tín d�ng

�!u t� Phát tri�n ca Nhà n��c, ngày 15 Tháng 12 , n m 2005

Page 143: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

X y d�ng m�t chi�n l��c t�ng th� �� ti�p c�n tài chính vi mô 143

• Nhóm t� vn v� tr� giúp ng��i nghèo (CGAP): “Môi tr��ng Qu�n lý cho Tài chính vi mô $ Vi t Nam”. Tháng 7 n m 2005

• CPI Vi t Nam và H�i Ph� n� Qu�ng Bình: ‘Ph� n� nói gì v� GFF’, Nghiên c�u Th� tr��ng tìm ki�m c� h�i M$ r�ng, Tháng 11 n m 2005

• �oàn Anh Tun, “Lu�t m�i ca Vi t Nam v� Tài chính vi mô: Trên ���ng ��n m�t môi tr��ng thu�n l�i”, C�u tr� tr* em/Hoa K5, tháng 12 n m 2005

• Phái �oàn U( ban Châu Âu, Hà N�i: BIÊN B7N THAM CHI<U v� vi c Chu&n b� cho K� ho�ch Hành ��ng ca các Nhà tài tr� Châu Âu trong vi c Phát tri�n Khu v�c T� nhân, Tháng 7 n m 2005.

• %y ban Châu Âu: Quan h EU-Vi t Nam - T�ng quan. Trang web ca %y ban Châu Âu t�i Hà N�i

• FAO: Ch# s� nhân kh&u Vi t Nam, n m 2005 • Favallier, Pierre, “Phát tri�n các ��nh ch� Tài chính vi mô $ Vi t Nam, Tác ��ng ca

Chính sách ��n vi c Thi�t l�p m�t môi tr��ng thu�n l�i” ��i h,c Com. Mcgill , n m 1999 • Nhóm công tác ca Nhà tài tr� v� l�nh v�c Tài chính: K�t lu�n cu�c h,p, ngày 23 Tháng

5, n m 2006 • Chính ph Vi t Nam, Quy�t ��nh Phê chu&n �i�u l ho�t ��ng và T� ch�c ca Ngân

hàng Phát tri�n Vi t Nam • Chính ph Vi t Nam, Quy�t ��nh v� vi c thành l�p Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam s�:

108/2006/QD-Ttg • Chính ph Vi t Nam, Quy�t ��nh phê chu&n k� ho�ch Phát tri�n ngành Ngân hàng Vi t

Nam ��n n m 2010 và ��nh h��ng ��n n m 2020. S� 112/2006/QD-Ttg • Chính ph Vi t Nam, Ngh� ��nh s� 28 ca Chính ph v� t� ch�c và ho�t ��ng ca các t�

ch�c Tài chính vi mô $ Vi t Nam, Ngày 9 Tháng 3, n m 2005. • Chính ph Vi t Nam: Ngh� ��nh s� 65-2005-Nd-Cp v� vi c S'a ��i B� sung m�t s� �i�u

ca Ngh� ��nh 16-2001-Nd-Cp ca Chính ph ngày 2 tháng 5 n m 2001 v� T� ch�c và Ho�t ��ng ca các công ty cho thuê Tài chính, tháng 5 n m 2005.

• T�ng c�c th�ng kê, Ngân hàng Nhà n��c, Qu� ti�n t qu�c t� và Ngân hàng Th� gi�i: Nh�ng ch# s� kinh t� ch y�u ca Vi t Nam, n m 2005

• T�ng c�c th�ng kê: T( l nghèo �ói các t#nh, n m 2004. • Hoàng Ti�n L�i, Vi t Nam: Xu h��ng và Phát tri�n trong vi c Qu�n lý Ri ro và H th�ng

không �òi n� ���c – Kinh nghi m ca Vi t Nam. Tài li u H�i ngh� v� vi c Qu�n lý Ri ro và H th�ng không �òi n� ���c $ Châu Á, New Delhi, 6n ��, 3-5 Tháng 11 n m 2004.

• Honohan, Patrick, Chính sách l�nh v�c Tài chính và ng��i nghèo, Nh�ng v�n �� và phát hi�n ch&n l&c, Tài li u công tác ca Ngân hàng Th� gi�i s�. 43, n m 2004,

• Qu� phát tri�n nông nghi p qu�c t�: �� xut Tài tr� v� C� ch� h� tr� Tài chính nông thôn (RURALFIN), n m 2005. � Qu� phát tri�n nông nghi p qu�c t�/C� quan phát tri�n qu�c t� Th�y

�i�n/UNOPS: Báo cáo t� vn SSA n m 2003/38 v� D� án �a d�ng hóa Thu nh�p Nông thôn $ Tuyên Quang, H� tr� k� thu�t �� tri�n khai các ti�u cu ph!n ca d� án, Tháng 1 n m 2004.

� Qu� phát tri�n nông nghi p qu�c t�/C� quan phát tri�n qu�c t� Th�y �i�n/UNOPS: Báo cáo t� vn SSA n m 2003/38 v� d� án �a d�ng hóa thu nh�p nông thôn $ Tuyên Quang, H� tr� K� thu�t �� tri�n khai các ti�u cu ph!n ca d� án, tháng 10 n m 2003.

Page 144: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

X y d�ng m�t chi�n l��c t�ng th� �� ti�p c�n tài chính vi mô 144

• T�p �oàn Tài chính Qu�c t�: Bài trình bày v� C� ch� Phát tri�n khu v�c t� nhân khu v�c sông Mê kông

• T�p �oàn Tài chính qu�c t�: Nghiên c�u l�nh v�c không chính th�c, n m 2004 • Ikemoto, Yukio, “Các chính sách Xóa �ói gi�m nghèo và Ng��i dân t�c Thi�u s� $ Vi t

Nam”, H,c vi n V n hóa ph��ng �ông, ��i h,c Tokyo • Tài li u công tác ca T� ch�c lao ��ng qu�c t�/SEED s�. 5 (Lo�t bài v� Sáng t�o và

Tính B�n v�ng trong các D�ch v� H� tr� Doanh nghi p (FIT)): Khu v�c d�ch v� &n ca các doanh nghi p v�a và nh) - Nghiên c�u vi c Cung cp các D�ch v� phát tri�n kinh doanh cho các Doanh nghi p V�a và Nh) $ Vi t Nam và Thái Lan do Gavin Anderson cho %y ban các Nhà tài tr� t�i H�i ngh� qu�c t� v� Phát tri�n Doanh nghi p quy mô nh) trong D�ch v� Phát tri�n Kinh doanh t� ngày 3 – 6 Tháng 4 n m 2000.

• T� ch�c Lao ��ng qu�c t�: Các d�ch v� tài chính qu�n lý ri ro có s2n $ Vi t Nam, các d�ch v� b�o hi�m.

• Qu� Ti�n t Qu�c t� (IMF) n m 2005. Vi�t Nam - Báo cáo c a nhân viên n!m 2005 �i�u IV Tham v�n. Do ��i di n ��i ng- nhân viên chu&n b� n m 2005 Tham vn v�i Vi t Nam.

• Qu� ti�n t qu�c t�, “Tài chính vi mô: Quan �i�m ca Qu� ti�n t qu�c t�”, ngày 25 Tháng 1, n m 2005

• Qu� Ti�n t Qu�c t�, Vi t Nam: Tài li u v� chi�n l��c xóa �ói gi�m nghèo— Báo cáo phát tri�n hàng n m, Tháng 6 n m 2006. Báo cáo qu�c gia ca Qu� ti�n t qu�c t� s�. 06/340, Tháng 9 n m 2006. http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/n m 2006/cr06340.pdf

• Qu� ti�n t qu�c t�, Vi t Nam: Ph� l�c D� li u, Báo cáo qu�c gia s� 06/52, Tháng 2, n m 2006, http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/n m 2006/cr0652.pdf

• Qu� ti�n t qu�c t�: Báo cáo qu�c gia ca Qu� ti�n t qu�c t� s� 06/337: Vi t Nam: Báo cáo phát tri�n hàng n m v� chi�n l��c xóa �ói gi�m nghèo, Ghi chú t� vn chung ca nhân viên, Tháng 9 n m 2006, http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/n m 2006/cr06337.pdf

• Lê Hân và Tr!n Nh� An, “H��ng t�i ngành Tài chính vi mô có s�c s�ng $ Vi t Nam: Nh�ng vn �� và thách th�c”, T� ch�c lao ��ng qu�c t� Vi t Nam, Tài li u làm vi c s�. 5, n m 2005

• Lenhart, Kristen. “.nh h��ng c a các nhà tài tr� ��i v�i s� b�n v�ng c a ngành tín d�ng vi mô: m�t nghiên cu tình hu�ng t$ ba tr��ng h�p Tín d�ng vi mô � Vi�t Nam, Ngân hàng Vi�t Nam vì ng��i nghèo, Qu% cu tr� tr/ em V��ng qu�c Anh, và NIKE”, Tr��ng các vn �� công c�ng Evans, ��i h,c Washington.

• Llanto, Gilberto M. và Fukui, Ryu, "Tài chính nông thôn và vi�c Phát tri�n Tài chính vi mô � các qu�c gia �ang chuy�n ��i � �ông Nam và �ông Á (Cam pu chia, Lào, Myanmar, Vi�t Nam, và Mông C�)". Tài li u chu&n b� cho H�i th�o Qu�c t� v� Tài chính nông thôn và C� s$ h� t!ng Tín d�ng $ Trung Qu�c, T� ch�c H�p tác và phát tri�n kinh t� (OECD), Paris, Pháp, ngày 13-14 Tháng 10, n m 2003.

• Llanto, Gilberto M. và Fukui, Ryu, “Nh�ng sáng t�o trong Tài chính vi mô � �ông Nam Á". Tài li u chu&n b� cho H�i th�o Qu�c t� v� Tài chính nông thôn và C� s$ h� t!ng Tín d�ng $ Trung Qu�c, T� ch�c H�p tác và phát tri�n kinh t� (OECD), Paris, Pháp, 13-14 Tháng 10, n m 2003.

• Llanto, Gilberto, “Vai trò c a các Ngân hàng Trung ��ng trong Tài chính vi mô � Châu Á và Thái Bình D��ng” Nghiên c�u các qu�c gia, Ngân hàng phát tri�n Châu Á, trang .334-355, n m 2000

Page 145: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

X y d�ng m�t chi�n l��c t�ng th� �� ti�p c�n tài chính vi mô 145

• Long, nghiên c�u sinh, Phòng Chính sách th��ng m�i và nghiên c�u H�i nh�p Qu�c t�, Vi n qu�n lý kinh t� trung ��ng, B� K� ho�ch và �!u t� ca Vi t Nam: “Xóa �ói gi�m nghèo và Trung Qu�c và Vi t Nam”. Xut b�n trong %y ban v� Kinh t� và Xã h�i LHQ v� Châu Á Thái Bình D��ng (UNESCAP): Tài li u Phát tri�n s�. 26: Xóa �ói gi�m nghèo và T ng thu nh�p: Kinh nghi m ca m�t s� qu�c gia Châu Á ���c l�a ch,n, n m 2005

• Mai Lan Lê và Nh� An Tr!n, “B��c vào m�t Th� tr��ng m�i: các Ngân hàng th��ng m�i và vi c cho các doanh nghi p nh)/siêu nh) $ Vi t Nam vay v�n”, T� ch�c Lao ��ng Qu�c t� Vi t Nam, Tài li u công tác s� 3, Tháng 12 n m 2003

• McCarty, Adam “Vi�t Nam: Cp nht kinh t� n!m 2006 và tri�n v&ng ��n n!m 2010” • McCarty, Adam, “Tài chính vi mô � Vi�t Nam: M�t cu�c �i�u tra v� các C� ch� và nh�ng

v�n ��”’, Báo cáo trình B� Phát tri�n qu�c t� (DFID – Anh qu�c) và Ngân hàng Nhà n�óc Vi t Nam, Hà N�i.

• Công ty TNHH t� vn qu�n lý MCG cho B� K� ho�ch và �!u t� và Ch��ng trình Phát tri�n LHQ - VIE/02/009: Nghiên c�u v� kh� n ng c�nh tranh và nh�ng tác ��ng ca t� do hóa các d�ch v� tài chính: Tr��ng h�p ca Các d�ch v� Ngân hàng $ Vi t Nam, Báo cáo cu�i cùng, n m 2006.

• McLaughlin, Maureen và Russell, Nigel; Ho�t ��ng Ngân hàng & Tài chính, Vi t Nam, Tháng 12 n m 2002

• Công ty Mekong Economics, “�ánh giá Tác ��ng và Ho�t ��ng ca Ch��ng trình Tài chính vi mô $ Huy n Nông C�ng, t#nh Thanh Hóa”, Báo cáo cu�i cùng, T� ch�c c�u tr� tr* em/Hoa K5, Tháng 12 n m 2003

• Công ty Mekong Economics, “C�p nh�t qu�c gia Vi t Nam n m 2004” • Công ty Mekong Economics: Nhu c!u v� các D�ch v� Tài chính Qu�n lý Ri ro t� Ph� n�

Nghèo $ các khu v�c nông thôn. Tr��ng h�p ca Vi t Nam, Báo cáo cu�i cùng ���c th�c hi n trong khuân kh� d� án “M$ r�ng B�o hi�m vi mô và Tài chính vi mô cho n� công nhân trong các khu v�c không chính th�c” ca T� ch�c Lao ��ng Qu�c t�, Tháng 12 n m 2003.

• Nhóm Công tác v� tài chính vi mô, � B�n tin Tài chính vi mô Vi t Nam, Tháng 3 n m 2006. � B�n tham chi�u ca Nhóm Công tác v� tài chính vi mô, Tháng 3 n m 2004 � Nhóm công tác v� tài chính vi mô: Thông báo ca Ngành Tài chính vi mô t�i

K5 h,p gi�a k5 ca các Nhà Tài tr� và Di"n �àn doanh nghi p Vi t Nam, Tháng 6 n m 2004, và Cu�c h,p gi�a k5 ca các Nhà Tài tr� tháng 12/04 và tháng 12/05.

� Nhóm công tác v� tài chính vi mô: Biên b�n các cu�c h,p ca Nhóm công tác v� tài chính vi mô, ngày 04/04/03, ngày 03/30/04, ngày 08/06/04, ngày 2/17/04, ngày 03/29/05, ngày 04/22/05, ngày 11/11/05, ngày 03/02/06, ngày 25/4/06

� Biên b�n cu�c h,p ca Nhóm ch ch�t ca Nhóm công tác v� tài chính vi mô ngày 09/12/05

� B�n tin Tài chính vi mô Vi t Nam, S� 1/02, 2/03,3/03,4/03,5/04, và 7 tháng 3 n m 2006

� Danh sách các thành viên Nhóm công tác v� tài chính vi mô � Nhóm công tác v� tài chính vi mô: D� li u c� s$ v� MFOs ��n ngày 31

tháng 3 n m 2006. • Morduch, Jonathan và Haley, Barbara “Phân tích v� tác ��ng ca Tài chính vi mô ��i v�i

công tác xóa �ói gi�m nghèo ���c chu&n b�” ca RESULTS Canada cho C� quan Phát tri�n qu�c t� Canada. Tháng 11 n m 2001

Page 146: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

X y d�ng m�t chi�n l��c t�ng th� �� ti�p c�n tài chính vi mô 146

• Tr!n Th� Nguy"n Nam; H th�ng Ngân hàng Vi t Nam: Quá kh�, Hi n t�i và T��ng lai, D� án nghiên c�u Fulbright/Qu�c gia ���c ch# ��nh: Vi t Nam, Tháng 9 n m 2000. Tháng 6 n m 2001

• Nghiêm H�ng S�n và Laurenceson, James, “B�n ch�t các T� chc phi chính ph ho�t ��ng trong l�nh v�c tài chính vi mô � Vi�t Nam và nhn thc c a các bên liên quan v� hi�u qu�”. Tài li u th�o lu�n ca Nhóm Nghiên c�u Kinh t� �ông Á s� 3, Tháng 10 n m 2005, Tr��ng kinh t�, ��i h,c Queensland, Queensland. http://www.uq.edu.au/economics/eaerg/dp/0305.pdf

• Nghiêm H�ng S�n, “Hi u qu� ca các c� ch� Tài chính vi mô $ Vi t Nam”, ��i h,c Queensland

• Nguy"n Xuân Nguyên và Bùi Minh Giáp, “M�t phân tích c�p nh�t v� Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n Nông thôn Vi t Nam (VBARD), Ngân hàng cho Ng��i nghèo Vi t Nam (VBP) và các Qu� Tín d�ng nhân dân (PCF)”, Tháng 4 n m 2000

• Nguy"n Xuân Nguyên, T� ch�c Care qu�c t� $ Vi t Nam, D� án LARC – Ch��ng trình Ti�t ki m –Tín d�ng $ t#nh Hoa Binh, Báo cáo �ánh giá gi�a k5, Tháng 7 n m 2005

• Nguy"n Xuân Nguyên: Báo cáo t� vn v� �i�u tra và Xây d�ng C� ch� Tín d�ng $ các t#nh An Giang và Sóc Tr ng, D� án phát tri�n c�ng ��ng có s� tham gia ca các bên (PACODE), CARE, Tháng 4 n m 2005.

• Nguy"n Xuân Nguyên: Báo cáo t� vn v� Báo cáo Tín d�ng Nông thông �!u tiên: C� ch� Tín d�ng nông thôn cho Ba B� và Nà Hang, D� án PARC Ba B� và Nà Hang, MARD/UNOPS, Tháng 9 n m 2000.

• Nguy"n, T.A. (n m 2004), ‘Ghi chép t� �ánh giá S� b� v� Tài chính vi mô ��i v�i Công tác xóa �ói gi�m nghèo $ Vi t Nam’, Qu� Ford , Hà N�i, Vi t Nam.

• Công Th� s� 147: Báo cáo v� nh�ng khó kh n và yêu c!u có s� ch# ��o vi c so�n th�o Thông t� H��ng d+n vi c tri�n khai Ngh� ��nh 28 ca Chính ph v� t� ch�c và ho�t ��ng ca các t� ch�c tài chính quy mô nh).

• Ph�m Th� Thu Trà và Robert Lensink: Ho�t ��ng �i vay ca các h� gia �ình $ Vi t Nam: Nghiên c�u so sánh v� nh�ng ri ro v�n có ca tín d�ng chính th�c, bán chính th�c và không chính th�c, tài li u cho H�i ngh� EGDI và UNU-WIDER nh.m M$ c'a cho Ti�m n ng Con ng��i: k�t n�i các l�nh v�c chính th�c và không chính th�c, Tháng 9 n m 2004, Helsinki, Ph!n Lan.

• Phillips Fox, Ngh� ��nh v� các Ngân hàng n��c ngoài, Tháng 3 n m 2006 • Phillips Fox, Nh�ng c�i cách g!n �ây trong h th�ng ngân hàng (Tháng 9 n m 2005) • X�p h�ng toàn c!u: X�p h�ng CEP (n m 2003) • Nhóm công tác v� �ói nghèo, Vi t Nam: �ánh giá v� tình tr�ng �ói nghèo có s� tham gia

$ Hà Tây và H�i D��ng $ ��ng b.ng sông H�ng, Hà N�i, Tháng 9 n m 2003. • Putzeys, Ruth, “Tài chính vi mô $ Vi t Nam: 3 nghiên c�u tình hu�ng”, Tháng 5 n m

2002, C� quan h�p tác k� thu�t B# http://www2.btcctb.org/Vi t Nam/docs/tài chính quy mô nh).pdf

• Seibel, Hans Dieter và Kunkel, Carmen R., “Tham vn qu�c gia-H�i th�o v� các c� ch� khác nhau cho vi c thúc �&y Tài chính vi mô $ Vi t Nam”, Tài li u làm vi c s�. n m 1997-2, ��i h,c Cologne

• Seward, James, “Ghi chép v� các vn �� trong l�nh v�c Tài chính: Ngân hàng Vi t Nam v� chính sách xã h�i”, ngày 27 Tháng 8 , n m 2004, Ngân hàng Th� gi�i

• Silk, Thomas; Nghiên c�u so sánh v� các H th�ng Pháp lý Phi l�i nhu�n $ 10 n��c Châu Á TBD, H�i t� thi n Châu Á TBD, n m 1999

Page 147: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

X y d�ng m�t chi�n l��c t�ng th� �� ti�p c�n tài chính vi mô 147

• Qu� Phát tri�n các Doanh nghi p V�a và Nh): H� tr� th� ch� ��i v�i các t� ch�c cho vay, D� án ca Liên minh Châu Âu VNM/AIDCO/2000/2469, Tháng 9 n m 2004-Tháng 8 n m 2008.

• Soo-Nam Oh; “Làm sâu s�c v� tài chính trong l�nh v�c Ngân hàng — Vi t Nam”, ADB, n m 1998

• Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam, V� các Ngân hàng: Công th� s� 147 g'i ��n Phó Th�ng ��c: Báo cáo v� nh�ng khó kh n và yêu c!u có s� ch# ��o cho vi c so�n th�o Thông t� H��ng d+n vi c tri�n khai Ngh� ��nh 28 ca Chính ph v� t� ch�c và ho�t ��ng ca các t� ch�c tài chính quy mô nh), ngày 15 Tháng 3 n m 2006.

• Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam: Báo cáo th��ng niên n m 2004. • Ngân hàng Nhà n��c Vi t Nam: D� th�o Thông t� h��ng d+n tri�n khai Ngh� ��nh s�

28/2005-ND-CP ngày 9/3/2005 ca Chính ph “v� t� ch�c và ho�t ��ng ca các t� ch�c tài chính quy mô nh) $ Vi t Nam”, n m 2005.

• Th�ng kê ca Ngân hàng Nhà n��c v� các PCFs ���c l�a ch,n, Tháng 6 n m 2006 • Stoyan Tenev et al.: Tính không chính th�c và sân ch�i trong kinh doanh $ Vi t Nam,

T�p �oàn Tài chính Qu�c t�, n m 2003. • Nguy"n Thanh An, “Nh�ng ghi chép v� �ánh giá s� b� ��i v�i Tài chính vi mô cho công

tác xóa �ói gi�m nghèo $ Vi t Nam”, Qu� Ford, Tháng 9 n m 2004. • Các Tiêu chí Th� tr��ng MIX, tháng 12 n m 2004 (www.themix.org) • Th� tr��ng MIX: H� s� ca TYM • Tr!n Nh� An và Le Mai Lan, “Vào m�t th� tr��ng m�i: Các Ngân hàng Th��ng m�i và

vi c các Doanh nghi p Nh)/Siêu nh) $ Vi t Nam vay v�n”, T� ch�c Lao ��ng Qu�c t� và Start & Improve your Business, Tháng 12 n m 2003

• Tr!n Nh� An: Phân tích Ngh� ��nh và nh�ng tác ��ng ca nó, CGAP, n m 2005 • Tr!n Th, ��t: Phân tích v� l�nh v�c Tín d�ng không chính th�c $ Vi t Nam, n m 1998 • Tr!n, N.A. và T.S. Yun (n m 2004), ‘Qu� h� t��ng ca TYM, Vi t Nam’, Nghiên c�u tình

hu�ng s� 3, Nhóm công tác CGAP v� b�o hi�m vi mô • Turk, Carolyn; Vi t Nam: M�t chi�n l��c toàn di n cho T ng tr�$ng và Gi�m nghèo; Các

nguyên t�c MfDR �� Hành ��ng: Ngu�n tài li u v� nh�ng th�c ti"n t�t �ang n�i lên • Di"n �àn Giáo d�c H�i ��ng th��ng m�i M� - Vi t, Danh m�c nh�ng c�p nh�t pháp lý:

Vi t Nam C� ch� chính sách th��ng m�i, ngày 15 Tháng 3 n m 2005 • Di"n �àn Giáo d�c H�i ��ng th��ng m�i M� - Vi t, Danh m�c nh�ng c�p nh�t pháp lý:

Vi t Nam C� ch� chính sách th��ng m�i, ngày 15 Tháng 8 n m 2006 • Nhóm qu�c gia ca LHQ v� Vi t Nam: Nh�ng M�c tiêu phát tri�nThiên niên k( và K�

ho�ch Phát tri�n Kinh t� Xã h�i giai �o�n 2006-2010, Hà N�i, Tháng 11 n m 2005, http://www.un.org.vn/undocs/sedp/mdgsedpe.pdf

• Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n Nông thôn Vi t Nam: 10 n m trong vn �� cho h� gia �ình vay

• Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri�n nông thôn Vi t Nam: Báo cáo th��ng niên n m 2004

• Ngân hàng v� Chính sách xã h�i Vi t Nam: Báo cáo th��ng niên n m 2004 • Phòng Th��ng m�i và Công nghi p Vi t Nam (Trung tâm thông tin doanh nghi p): B�n

tin các vn �� doanh nghi p Vi t Nam, s� 8/Tháng 6 n m 2005, s� 9/Tháng 8 n m 2005, s� 12/Tháng 2 n m 2006, s� 14/Tháng 6 n m 2006.

• Ch��ng trình Lâm nghi p Vi t Nam - Ph!n Lan Giai �o�n II – Nhóm Công tác Tín d�ng, D� th�o Báo cáo,Tháng 12 n m 1999. Báo cáo tóm t�t H�i ngh�, Tháng 7 n m 2005.

Page 148: VI T NAM: XÂY D NG CHI N L C T NG TH NG KH NNG TI P C N D CHsiteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources/... · BDS – Các D ch vˇ Phát tri n Doanh nghi p BIDV

Xây d�ng Chi�n l��c T�ng th� �� ti�p c�n Tài chính vi mô

X y d�ng m�t chi�n l��c t�ng th� �� ti�p c�n tài chính vi mô 148

• Công ty Ti�t ki m B�u �i n Vi t Nam, Ti�t ki m B�u �i n Vi t Nam – bài trình bày, Tháng 7 n m 2006.

• Vi t Nam, Qu�n lý Ngo�i h�i và Tái c� cu Ngân hàng • Hi p h�i các Ngân hàng Vi t Nam: Quy ch� Hi p h�i các Ngân hàng Vi t Nam, n m

2004. • Nghiên c�u ��ng l�c ca ho�t ��ng ngân hàng $ nông thôn: D+n ch�ng t� 7 ch��ng

trình, Tháng 6 n m 1999, ca Judith Painter, Barbara MkNelly và các thành viên ca Nhóm công tác v� vn �� cho ng��i nghèo vay v�n ca SEEP

• Ngân hàng Th� gi�i/T�p �oàn Tài chính Qu�c t�: Kinh doanh $ Vi t Nam – ��c �i�m ca Vi t Nam, n m 2005.

• Ngân hàng Th� gi�i n m 2006. “�ÁNH GIÁ: Cp nht v� nh�ng phát tri�n và ��i m�i kinh t� � Vi�t Nam” ca Ngân hàng th� gi�i $ Vi t Nam, ph�c v� h�i ngh� Nhóm t� vn. Hà N�i, ngày 9-10, tháng 6 , n m 2006.

• Bình lu�n ca Ngân hàng Th� gi�i – Ch�c n ng Tín d�ng Xut kh&u ca Ngân hàng Phát tri�n Vi t Nam, Quy�t ��nh s� 108/n m 2006/QD-TTg ca Th t��ng Chính ph, ��n ngày 7 tháng 7, n m 2006

• Ngân hàng Th� gi�i t�i Vi t Nam. “�ÁNH GIÁ: C�p nh�t v� nh�ng phát tri�n và ��i m�i kinh t� $ Vi t Nam”. Báo cáo cho H�i ngh� Nhóm t� vn cho Vi t Nam, tháng 12 n m 2005.

• Ngân hàng Th� gi�i, Ngân hàng phát tri�n Châu Á và UNDP; Vi t Nam 2010: B��c vào Th� k( 21, T=NG QUAN, Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam n m 2001, H�i ngh� ca Nhóm t� vn cho Vi t Nam,

• Ngân hàng Th� gi�i, Phòng v� Xóa �ói gi�m nghèo và Qu�n lý kinh t� /Khu v�c �ông Á và Thái Bình D��ng :“Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam n m 2004,”, Báo cáo s�. 27130-VN, T�ng quan v� tình tr�ng Tài chính vi mô, ngày 17, tháng 11, n m 2003.

• Ngân hàng Th� gi�i: Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam n m 2006: Kinh doanh. Báo cáo ��ng tài tr� cho cu�c h,p Nhóm t� vn v� Vi t Nam, Tháng 12 n m 2005

• Ngân hàng Th� gi�i: Báo cáo Phát tri�n Vi t Nam n m 2005: Qu�n tr�. Báo cáo ��ng tài tr� cho cu�c h,p Nhóm t� vn v� Vi t Nam, Tháng 12 n m 2005

• Ngân hàng Th� gi�i: D� án tài chính nông thôn Vi t Nam giai �o�n II, Tín d�ng 3648-VN, Nhóm công tác �ánh giá d� án, Aide Memoire, ngày 28 tháng 6 , n m 2006, Hà N�i.

• Zook, Daniel L., Ngành Tài chính vi mô ca Vi t Nam, Tóm t�t chính sách s� #35, http://www.wdi.umich.edu/files/Publications/PolicyBriefs/n m 2005/PB35.pdf