DNYA EDEBYATINDAN TERCMELER

FRANSIZ KLSKLER: 211

HERNAN

Victor Hugo

eviren: Cemil MER

Bu tercmenin her trl basm ve yaym haklar Mill Eitim Bakanlna aittir. Bakanln msaadesi alnmadka bu tercmenin, metni tamamen,

ksmen veya deitirilerek alnamaz.

Bu e-kitap Krklareli l Milli Eitim Mdrl Ar-Ge brosunun bir kltr hizmetidir.

VICTOR HUGO

HERNAN

Bu eseri Cemil MER dilimize evirmitir.

STANBUL1956-MLL ETM BASIMEV

NSZ

Daha birka hafta nce, bu dramn mellifi, gen yanda len bir air mnasebetiyle yle diyordu:

.. Edebiyatta kavgann, kargaaln alp yrd u gnlerde bilmem kime acmal, lenlere mi, savaanlara m? Evet, yirmi yanda bir airin gne, bir rbabn krlna, bir istikbalin snne ahit olmak hazin, hazin ama sknda da biraz teselli yok mu? Etrafnda boyuna iftiralar, kfrler, kinler, kskanlklar, sinsi desiseler, alaka hyanetler kmelenen, kendilerine kahpece satalan drst insanlar; nihayet btn emelleri, yurdu sanat ve zek sahasnda da hrriyete kavuturmak olan feragatli insanlar; hem aalk sansr ve polis tuzaklar ile kuatldklar, hem de, ok defa urunda didindikleri kimselerin nankrl ile karlatklar halde, sessiz sedasz vazifelerini baarmakta devam eden gayretli insanlar, arada bir balarn, geride can veren ve mezarda dinlenen arkadalarna doru imrenerek evirirlerse ok mu? Luther, Worms mezarlnda: Invideo, guia guescunt.[ mreniyorum onlara; dinleniyorlar...] diyordu.

"Ama ne kar? Genler, ylmayalm. Bize bugn ne kadar zehir etmek isterlerse istesinler, istikbal gzel olacak. Boyuna yanl anlatlan romantizm olsa olsa edebiyatta liberalizmdir; srf mcadeleci cephesiyle ele alrsanz, romantizmin gerek tarifi budur ite. Aa yukar btn uyank zeklar bu hakikati imdiden kavram bulunuyor, onlar kalabalktr da... Halk ok gemeden edebi liberalizmi en az siyasi liberalizm kadar benimseyecek: hareket imdiden hayli ilerlemi durumda... Dnceleri birbirini tutan ve kafas ileyen herkes ayn hzla u ifte hedefe doru komaldr: Sanatta hrriyet, cemiyette hrriyet... te iki bayrak ki, be zek bir yana, onlar da aydnlanr bugnn pek kuvvetli, pek sabrl genlerini; bandaki gzideleriyle bizden nceki neslin delikanllarn, sonra da, ilk gvensizlik ve deneme anlar geer gemez, ocuklarnn yapt iin kendi yaptklarnn bir neticesi olduunu, edeb hrriyetin siyasi hrriyetten doduunu anlayan btn o olgun ihtiyarlar bir araya topluyor. Yzylmzn prensibidir bu, kendini kabul ettirecektir. Klsik veya kralc, her soydan yobaz, eski devri, cemiyeti ve edebiyat ile yeni batan kurmak iin bouna el ele verecek; yurtta her ilerleyi, zeklarda her gelime, hrriyetin her adm btn yaptklarn ykacak, hatta bu yoldaki gayretleri, sonunda faydal bile olacaktr. htillde her kprdan ileriye gtrr. Hakkn ve hrriyetin ho taraf udur: ster lehlerinde aln, ister aleyhlerinde... hep onlara hizmet etmi olursunuz. Babalarmzn baard, bizim de ahidi olduumuz bunca byk ilerden sonra, nihayet, eski cemiyet eklinden kurtulmu bulunuyoruz; nasl olur da khne iir kalplarna esir kalabilirdik? Yeni bir millete yeni bir edebiyat... Bugnk Fransa, Mirabeau'nun hrriyete kavuturduu, Napolyon'un ycelttii XIX uncu yzyl Fransas, XIV nc Lui devrinin XIV nc Lui krallna ok iyi uyan edebiyatn beeniyor, beeniyor ama o da, kendine has, ahs ve mill bir edebiyat yaratacaktr."[ "M. Dovalle'in iirlerini yayanlara mektup".]

Bu dram yazann kendini tekrarlamas ho grlsn. Szlerinin hafzalara nakolma kabiliyeti o derece az ki, onlar sk sk hatrlatmak lzumunu duyuyor. Hem bugn yukardaki satrlar okuyucunun gz nne sermek hi de yersiz olmasa gerek. Bu dram, u veya bu bakmdan yeni sanat, yeni iir gibi gzel bir isme lyktr diye mi? Hayr, hayr. Sadece

edebiyatta hrriyet prensibi yeni bir zafer kazanm; sanatta deil bu dramn ne deeri olacak halkn anlaynda bir gelime olmu; yorumlarmzdan bir ksm, hi deilse bu bakmdan gereklemitir de ondan. Byle birdenbire muhatap deitirmek, imdiye kadar yalnz kda dklen denemeleri sahnede tekrarlamaya kalkmak, sahiden de tehlikesiz deildi; yle ya, kt her eye katlanr. Okuyucu bakadr, seyirci baka. Okuyucunun tuttuunu seyircinin yermesinden korkutabilirdi. Hi de yle olmad. Okuyan ve dnen zmrenin daha nce kavrad edeb hrriyet prensibini, her akam Paris tiyatrolarn dolduran, sanatn saf heyecanlarna susam geni kalabalk da benimseyiverdi. Halkn, Tanrnnkine benzeyen o gr ve heybetli sesi, "artk iirin de iar, politikannki gibi, msamaha ve hrriyet olsun" diyor. imdi air ksn ortaya! Ktle hazr. Yalnz halk istiyor ki, bu hrriyet gerektii gibi olsun; yani cemiyette nizamla, edebiyatta da sanatla uyuabilsin. Hrriyetin kendine has bir arball var, onsuz kusurludur hrriyet. D'Aubignac'n [D'Aubignac (1604-1676). Devrinin edebiyat kavgalarnda mhimce bir rol oynayan bu zat, "La Pratifjue du Thetre" adl eserin mellifidir. Acadme de Cid'e saldrrken, onun Aristo'dan devirme, ekilperest formllerinden faydalanmtr. (evirenin notu)] khne yasalar da, Cujas'n [Cujas (1522-1590). Fransz hukukusu. "Corpua Juris" hakkndaki erhleriyle tarih mektebin temsilcileri arasnda yer alr. (. n.)] ypranm gelenekleriyle birlikte tarihe karsn, gzel. Saray edebiyatnn yerine halk edebiyat gesin, bu daha la. Ama mutlaka btn bu yenilikler esasl bir sebebe dayanmal. Hrriyet prensibi alsn yrsn, hay hay... Fakat usul ile. Cemiyette olduu gibi edebiyatta da ne terifat, ne anari... Yalnz kanun. Ne krmz ke, ne kzl klah. [Krallk devrinde Fransa'da yalnz asilzadeler krmz keli iskarpin giyebilirlerdi. Krmz ke atafat, merasim, imtiyaz semboldr. Roma'da ve Yunanistan'da azat edilen esirlerin giydii kzl klh zamanla hrriyetin remzi oldu. "Bonnet Rouge" geni manasyla, ihtillci demektir. (. n.)]

te halkn istedii bu, hakldr da. Bize gelince, hi de lyk olmad halde, denememizi byk bir hogrrlkle karlayan seyircilerimizin hatr iin bugn dram, oynand gibi sunuyoruz. Belki bir gn onu mellifin kaleme ald ekilde yaymlamak da kabil olur. Sahnenin zorlad deiiklikleri o zaman gsterir ve mnakaa ederiz. [ Mellifin szn ettii gn gelmitir Bu baskda HERNAN'yi btn olarak Hugo'nun yazd ekilde, ihtiraslarn gelimesi, gelenek ve greneklerin incelikleri, karakterlerin belirtileri gibi temsil esnasnda karlan ksmlarla sunuyoruz. Mellifin iaret ettii tenkidi mnakaaya gelince, bu kendiliinden meydana kacak; okuyucu tiyatroda krplm HERNAN ile elindeki HERNAN'yi karlatrsn kfi. Seyircilerin olgunlamasndan byk eyler bekleyelim. Mays 1836. (Bu not Hugo tarafndan, eserin drdnc basksna konulmutur).] Byle tenkidi aklamalar belki ilgi uyandrr, belki reticidir ama bugn iin kl krka yarmak gibi bir ey bu; sanat hrriyeti kabul edilmi, ana dava hallolunmutur. kinci derecede meseleler zerinde durmak neye yarar? Ho, gnn birinde bu bahse dneceiz de... Dramlarn sansr konusunu ele alarak uzun uzadya inceleyecek, deliller ve hdiseler yardmyla bu iin de kadar sakat olduunu gstereceiz. Artk seyircilerde bizimle birlik... Tiyatro hrriyeti iin tek engel kalmtr: Sansr... Sanat ak uruna her tehlikeyi gze alp engizisyon mahkemesi gibi, maskeli celltlar, gizli hkimleri, ikenceleri, uzuv kesme ve kelle uurma cezalar bulunan bu kk ruh engizisyonunun bin bir yolsuzluunu belirtmeye alacaz. XIX uncu yzylda tiyatronun hl zabta kundaklar ile sarlm bulunmas yzler karas... Elimizden gelirse bu kundaklar paralayacaz.

imdi bu sayfalarda yalnz minnete, yalnz krana yer verilmeli. Dram yazan, halka teekkr ediyor... hem de btn kalbiyle. Kabiliyetin deil, emek ve hrriyetin mahsul olan bu eseri halk, birok dmanlara kar yiite mdafaa etmiti. nk halk da daima uurlu, daima hr dncelidir, var olsun! Kendileri gibi bamsz, kendileri gibi samim bir gencin eserine yardm ve iltifatlarn esirgemeyen kudretli genlerimize teekkrler... Mellifin gayretleri en ok onlar iin: Edebiyatta da, sanatta da sahiden hrriyeti, anlayl, mantkl, z sz bir olan o gen gzidelerin, gzlerini hakikatle amaktan ve iki taraftan gelen kabul etmekten ekinmeyen soylu neslin alklarna hak kazanmak ne byk eref!. Eserin kendisine gelince, mellif bu konuda hibir ey sylemeyecektir. En sertlerinden en dostalarna kadar, yaplan btn tenkitler makbul; her eyden faydalanmak kabil. Hakiki anahtar "Romancero general" olan bu dram her okuyann anlayvereceini mellif pek ummuyor. Eseri yadrgayanlardan ricas u: Ne olur, "Le Cid" i, "Don Sanche", daha iyisi, Comeille'le, Moliere'i, o byk, o deerli airleri bir kere daha balan baa okusunlar. HERNAN'yi yazann onlarla boy lemeyeceini de hesaba katarlarsa, bu mtaladan sonra dramn eklinde veya znde gzlerine batan baz noktalar hakknda daha insafl hkm vermeleri umulabilir. Szn ksas, ihtimal ki eser zerinde hkm vermek zaman henz gelmemitir. HERNAN, mellifin kafasnda tamamen kurulmu bulunan bir binann ilk ta. Dram ancak o btn iinde bir deer kazanabilecek Onun da, Bourges mimar gibi, gotik katedraline marip slbunda bir kap ile balamas, umuyor ki, gnn birinde ho grlr.

imdilik yapm olduu ey, pek ehemmiyetsiz; bunun farknda. nallah zaman ve gc izin verir de eserini bitirir. Eseri tamamland lde deer kazanacaktr. Evet, baladklarn bitirmeden lmeleri, yaptklarn yarda brakmalar hretlerini glgelemeyen mmtaz airler, Virgilius'un taslak halindeki Kartaca iin sylediklerini: Pendent opera interrupta, minceqne

Murorum ingentes!

kendilerine tatbik edebileceimiz, eserlerini tamamlamasalar bile byk kalabilen bahtiyarlar da var, var ama, mellif o bahtiyarlardan deil.

9 Mart 1830

HERNAN

AHISLAR HERNAN DON CARLOS

DON RUY GOMEZ DE SILVA

DONA SOL DE SILVA

BAVYERA DUKASI

GOTHA DUKASI

LUTZELBOURG DUKASI

DON SANCHO

DON MATIAS

DON RICARDO

DON GARCI SUAREZ

DON FRANCSCO DON JUAN DE HARO

DON GIL TELLEZ GIRON

BRNC SUKASTI BR DALI IAQUEZ

DONA JOSEFA DUARTE

BR HANIM Mukaddes ttifak'n Alman ve spanyol suikastlar. Dallar, Asilzadeler, Askerler, Pajlar, Halk, v. s.

spanya 1519

BRNC PERDE

KRAL

SARAGOZA

Bir yatak odas. Gece. Masa, zerinde bir lmba.

BRNC SAHNE (DONA JOSEFA DUARTE, siyahlara brnm ihtiyar kadn, etekliinin st kumuma Katolik tza- bell modas kehribardan dmeler dikili; DON CARLOS

DONA JOSEFA, yalnz

Pencerenin koyu, krmz perdelerini kapatr, koltuklan dzeltir, Sada kk, gizli bir kapya vurulur. Kulak kabartr. kinci bir defa daha vurulur.) Bu bizimki olmasn?

(Kap tekrar vurulur)

Ses gizli merdivende...

(Kap drdnc defa vurulur.)

Tamam, hemen aalm.

(Gizli kk kapy aar. Don Carlos ieri girer. Mantosu burmam kadar kalkk, apkas gzlerine kadar eiktir.)

Ho geldiniz. (Geleni ieri alr. Adam mantosunu aar; 1519 Kastilya modas ipekle kadifeden ssl bir kostm grlr. Dadma ters ters bakar, hayretle geriler.)

A..! Ben de

HERNAN zannetmitim sizi... Yetiin dostlar!... (DON CARLOS, onun kolunu yakalayarak.)

eneni kapamazsan buradan lein kar!... (Kadna dik dik bakar. Dad korku iinde susar.)

Bana hak! Dona Sol'n evi deil mi buras? Geri nazeninimiz sayg deer amcas htiyar Pastrana dkne szl ama,

Neylesin ki gnln kaptrm bir civana... Nispet verircesine el leme, her akam Tysz yavuklusuyla buluuyor, hem de tam Amca beyin burnunun dibinde... Ne buyrulur?

(Dad cevap vermez, adam kolundan tutup sarsarak...)

Cevap versene dad!...

DONA TOSEFA

Efendim nasl olur?

Demin siz emrettiniz susmam...

DON CARLOS

Tek kelime:

Hanmn Dona Sol mu? Evet veya hayr de,..

DONA JOSEFA

Evet. Neden sordunuz?

DON CARLOS

Hi. htiyar nianl Evde yok demek?

DONA JOSEFA

yle.

DON CARLOS

Desene delikanl

Bekleniyor,,.

DONA JOSEFA

Ne phe. DON CARLOS

Yemin et!

DONA JOSEFA

A, vallahi!

DON CARLOS

Buda m buluacak klar? DONA JOSEFA

Evet.

DON CARLOS

Hadi,

Beni de uraca sakla. DONA JOSEFA

Sizi mi?!

DON CARLOS

Evet.

DONA JOSEFA

Sebebi ?

DON CARLOS

Allah iin.

DONA JOSEFA

Ama, ne mnasebet ?

DON CARLOS

uraca... DONA JOSEFA

mknsz! DON CARLOS, kemerinden bir

keseyle bir haner karr.

O halde madam, ltfen

Birini seiverin u keseyle hanerden... DONA JOSEFA, keseyi alarak

Siz eytansnz, belli... DON CARLOS

yi bildin. DONA JOSEFA, duvardaki dar bir dolab aarak

Hadi gir...

DON CARLOS, dolab tetkik ederek

Bu basbaya kutu! DONA JOSEFA, dolab kapayarak

Artk gnlnz bilir.

stemezseniz gidin, DON CARLOS, dolab aarak

Dur, dur! (Dolab bir daha gzden geirerek.)

Buras sakn

u binip de utuun kpn yeri olmasn! (Glkle dolaba skr.) DONA JOSEFA, namusuna dokunmu gibi ellerini bititirip Odamzda bir erkek!

DON CARLOS, kaps ak duran dolabn iinden-

Duyanlar da, hanmn

Bir kadn bekliyordu zannedecek.

DONA JOSEFA

Amann!

Ayak sesi... Dona Sol! Kapa dolab saklan!

(Dolabn, kapsn iter, kapatr.)

DON CARLOS, dolabn iinden

eneni sk tut ha lmek istemiyorsan!

DONA JOSEFA, yalnz

Ayol, bu adam da kim? mdat diye barsam? Btn saray uykuda... Bu da m benim tasam?

Almet klcyla teki imdi damlar. Ayklasn pirincin tan. Ben gnahkr Kulunu, cehennemden hals eylesin Mevlm...

(Keseyi yle bir tartarak.)

Nihayet besbelli ki hrsz da deil adam... (Dona Sol ieri girer, beyazlar giyinmitir. Dad keseyi saklar.)

KNC SAHNE DONA JOSEFA, DON CARLOS, gizli; DONA SOL; sonra HERNAN DONA SOL

Josefa!

DONA JOSEFA

Buyurun madam?

DONA SOL

imi bir kurt yiyor. HERNAN nerelerde kald? (Kk kapda ayak sesleri.)

te geliyor! Ko kapy aver, abuk ol, acele et! (Josefa kk kapy aar, HERNAN girer. Srtnda geni bir manto, banda geni kenarl bir apka; mantonun altnda Aragon'lu dallarn giydii boz bir elbise, mein bir zrh, kl, haner ve kemerinde bir av borusu vardr.)

DONA SOL, ona doru koarak HERNAN! HERNAN Dona Sol, oh! Kavutuk! Ne saadet! Sizin bu duyduum ses, rya deil bu demek Bana zoru ne bilmem, ayrm bizi felek.. Halbuki ne kadar da ihtiyacm var size!

Sizsiniz dertlerimi unutturan mucize...

DONA SOL, onun elbiselerine dokunarak

Oo, mantonuz srsklam, demek yamur iddetli... HERNAN Hi farknda deilim. DONA SOL

msnz belli. HERNAN Aldrmayn.

DONA SOL

Mantoyu karsanza bari..

HERNAN Dona Sol, ruhum benim, syleyin, geceleri

Masum, sakin, tertemiz... yatanza uzanr. Uykunun busesiyle gzleriniz kapanr,

Dudaklarnz yar alrken, bir melek

Kulanza unlar syler mi: "Sizsiniz tek Neesi HERNAN'nin... Yasla, hicranla dolu Karanlk hayatnda tek k: Dona Sol'u..." DONA SOL

Geciktiniz efendim! Sylesenize, sahi

myor musunuz? HERNAN mek mi! lhi! Yanyorum! Ruhumuz kskan bir akla coar, Gnlmz alkanrken frtnayla... ne kar

Geici bir bulutun boaltt saanaktan! DONA SOL, HERNAN'nin mantosunu kararak Verin. Klc da...

HERNAN, eli klcnda Yoo, o da sizin gibi can

Yoldam. Hakikatli, lekesiz... Dona Sol, u Amcanz ihtiyar dk evde yok ha?

DONA SOL

Evet, bu

Saat bizim.

HERNAN Bu saat, ite hepsi! Felekten Grdn tek ltuf bu! Sonra, senin vazifen Unutmak veya lmek... Azabndan kime ne!

Btn bir mr boyu kanamazken sevgine

Bir saatin iinde nasl diner hasretim? Hi doyabilir miyim?...

DONA SOL

HERNAN! HERNAN, ac ac Saadetim

Hudutsuz. Dkn kp gitmesini beklemek.

Bir kapy zorlayan hrszlar gibi rkek

eri dalmak, sizi grmek ve ihtiyardan aldm bu bir saat boyunca hayran hayran Sesinizi dinlemek, gzlerinize dalmak

Neyime yetmez benim! Bahtiyarm muhakkak...

Belki bu saati de bana ok grenler var...

Ama dk hayatm gasp eylemi... Kim sorar! DONA SOL zmeyin kendinizi.

(Mantoyu dadya vererek.)

Gtrn, kurutsunlar.

(Josefa kar. Dona Sol oturur, HERNAN'ye yanna gelmesini iaret eder.) Yanma gelin.

HERNAN, duymaz Demek dk burada yok?

DONA SOL, glmseyerek

Ne kadar

Heybetlisiniz!

HERNAN Demek gitti?

DONA SOL

Canm, unutun

Artk u dk. HERNAN Hayr madam! O size tutkun! Kocanz da olacak... Daha geen gn sizi

pmemi miydi? Nasl unuturum densizi! DONA SOL, glerek

Alnmdan, pederane, tam bir amca busesi!

HERNAN Hi de deil! Bir k ve bir koca busesi... Onun olacaksnz, dndnz m bilmem? Beli bklm ama hl ihtiyar sersem Hayat yolculuunun son demlerini mutlak Bir kadnla geirmek sevdasnda. Pis hortlak!

"Dona Sol da Dona Sol" diyor lgn ihtiyar.

Yaklaan Azrail'i gremeyecek kadar Gz dnm... Tek derdi: Sizinle yuva kurmak.. rkilmeden iniyor akmz. Ey bunak! Sen git de ln ver mezarcya! Galiba

Sizi bir zorlayan var bu ie... Kim acaba? DONA SOL

Kraln emriymi bu. HERNAN Kral, kral! Babama

dam hkm giydiren onun babas. Ama, Zaman deimi, yllar gemi, eski hkmdar lm... Bana ne bundan! Olu, akrabas var...

O kanl hatrann ruhuma sat kin Bugn her zamankinden daha korkun ve derin

Kral ld, kurtuldu. Ben kktm o zaman...

Yemin ettim babamn cn ocuundan Almya. Kastilyalar kral Carlas! Artk

Kklemiti iki soy arasnda dmanlk. Babalar kyasya dvt otuz sene, imdi de evltlar miras kinlerine... lenler mezarda da kavumad huzura, Kavga, srp gidiyor, artk bizlerde sra...

Ya! Bu izdiva da demek senin marifetin;

Tam ararken yoluma kyorsun, aferin...

DONA SOL

Bunlar ne korkun szler!

HERNAN Heyhat, ben lnetliyim!

Alnmn yazsndan kendim de rkmeliyim!

Henz gensiniz diye size bir e semeyi Uygun grmler... Bu e de amcanz Silva beyi Don Ruy Gomez... Kastilya ynndan, Aragon

Erafndan, nfuzlu, byk bir zat... Hem de son Derece zengin... Dkn tek kusuru, ihtiyar

Olmas... Ama, size sunaca altnlar, Mcevherler, inciler yan unutturur. Gzelliiniz tal balar arasnda nur Saar etrafa, bir kat daha ahaneleir. Belki ikbalinize, ihtiamnza bir ok kralieler bile imrenir... Halbuki ben

Yoksulum. Ormanlard tek meknm ocukken.

htimal ki, benim de, bugn kanla paslanm ok parlak bir ecerem, karanla yaslanm. Ve hl bir kefenle rtl haklarm var.

Felek oyun etmezse, gnn birinde onlar

Knlarndan kacak klcmla beraber...

imdilik bahtn bana sunduu hazineler, Cmerte datt: Hava, su ve aydnlk Durum bu... Birimizi semeniz lzm artk.

ster dkle evlenin, ister benimle gelin!.. Kararnz?

DONA SOL

Sizinle geleceim. HERNAN O hain. O sert yoldalarmn arasna m? Heyhat! Hepsinin adlarn ezbere bilir cellt!

Ne hnlar krlenir, ne kllar.

Kanl Bir intikam urunda hepsi olmu fermanl. Ellemin dilinde unvanlar ete'dir.

Yani karnzdaki adam bir sergerdedir. Hounuza gider mi eteme babu olmak? spanya saldrrken peimden, bucak bucak Dolap en sonunda vardm. Katalonya'ya... te ancak o zaman kavutum bir yuvaya... Kartal ini yarlar mfik bir sine oldu... O gngrm memleket bana bir anne oldu... Dalarda, ormanlarda bydm yava yava, Vakur ve mert dallar bana candan arkada... Hem de ylesine ki, u av borusu yarn

Dalar nlatrsa, yiitler akn akn Koup gelir sesime... Evet, tam bin yiit! rperiyor musunuz? yi dnn! Geit Vermez dalarda, kuytu ormanlarda dolamak; Her admda yeni bir glkle karlamak... Ryada grdnz devler gibi acayip nsanlar arasnda yaamak... Yoksul, garip, Gece gndz phenin penesinde kvranmak; Seslerden, baklardan, rzgrdan kukulanmak; ayrlarda uyumak, sellerden imek suyu;

Ve gece, emzirirken uyanan bir yavruyu,

Kurun vzltsn kulanzda duymak... Benim gibi derbeder, kanun-d ve kaak Srnmek... htimal ki, gnn birinde kader, Babasnn peinden olunu da srkler... Ya beraber gelmeniz icap ederse ayet Daraacna ? DONA SOL

Sizinle geleceim. HERNAN Dk, servet,

evket, kudret sahibi... eceresi lekesiz... Dk size hazineler, Unvanlar, tehlikesiz

Bir saadet sunuyor...

DONA SOL

Yarn yola karz.

HERNAN! Sakn beni ayplamayn: "Bu kz Amma atlgan" diye... Cin misiniz, melek mi?

Cazibeniz nereden geliyor? Bilemem ki!

deta bylenmi gibiyim. Kalsanz da, Ku umaz, kervan gemez llere dalsanzda, Sizin yannzdaym, sizinim... Oh! Tek arzum:

Daima sizi grmek, daima! Bilmiyorum

Nereden geliyor bu his?... Ayak sesleriniz.

Uzaklanca bende ne bet kalr, ne beniz... Kalbim durur, kendimi kaybedelim. Nihayet

Yeniden duyar duymaz o sevdiim, o hasret inde beklediim ayak seslerinizi, Bir anda canlanrm.

HERNAN, onu Kollar arasnda skarak Meleim benim! DONA SOL

Sizi

Yarn gece yars beklerim. Birka emin

Arkada da getirin beraber... Penceremin Altnda elinizi defa rparsnz...

in tesi kolay, gvenin bana... HERNAN Yalnz

Bilmem ki i yzm anladnz m?

DONA SOL

Beyim,

Kim olursanz olun, sizinle geleceim. HERNAN Hayr zavall yavrum, bana yolda olmadan nce bilmeniz lzm, adsz sansz bir oban

Sandnz HERNAN kimdir, neyin nesidir... O bir idam kakn, bir ete reisidir...

DON CARLOS, grltyle dolabn kapsn aarak

Amma uzunmu yahu sizin de hikyeniz! Dolapta pineklemek ne tatsz ey bilseniz! (HERNAN hayretle geriler. Dona Sol bir lk kopararak onun kollarna snr, korkak baklar Don Carlos'a dikilmitir.) HERNAN, eli klcnn kabzasnda Nerden kt bu adam?

DONA SOL

Aman Allahm, imdat!...

HERNAN Susun Dona Sol, susun... Dnn ki bu feryat Kskan gzleri bize evirebilir. Ltfen

Bakasn yardma armayn ben varken. (Don Carlos'a.)

Orada ne yapyordunuz?

DON CARLOS

Ben mi? Hi, duruyordum.

Allah da biliyor ki ne at koturuyordum. Ne cirit oynuyordum.

HERNAN Byle zamanda alay

lm habercisidir!

DON CARLOS

Kzmaca yok sayn bay,

Srayla... Akas: Hanma ksnz, O siyah gzlerini seyre alksnz Her Allahn akam... Szmz yok, mkemmel Ama, ben de km ona. Siz, gzel gzel Pencereden girerken, bana da hep kapda

Nbet beklemek dt. Nihayet, bu hovarda

Kim diye merak ettim.

HERNAN Derdiniz buysa beyim,

Sizi de pencereden yolcu edivereyim.

DON CARLOS

Grrz... Hlsa: Madam seviyorum, Size de, "isterseniz uyualm", diyorum. O kadar licenap, yle mfik ki madam, kimizi de mesut edebilir. Bu akam, i sona erdirmek kararyla, anszn Odaya giriverdim, saklandm... Ama, bakn

Aksilie ki, ancak yarm yamalak duydum Szlerinizi. Neredeyse bouluyordum... stelik ceketim de buruuyordu". Aman Sen de!.." deyip frladm.

HERNAN Klcm da knndan

ikyeti... Frlamak istiyor... DON CARLOS, onu selmlayarak

Arzunuza

Amadeyim efendim.

HERNAN, klcn ekerek Hadi, davransanza!...

(Don Carlos klcn eker.)

DONA SOL, aralarna atlarak

HERNAN! Of Yarabbi! DON CARLOS

Heyecanlanmaynz.

HERNAN, Don Carlos'a

Adnz?

DON CARLOS

Ya sizinki?

HERNAN Bu bir sr... Onu yalnz

Dmanma sylemek kararndaym... Elbet Bir gn kar karya geleceiz. Musibet Altmda kvranrken duyacak ayn anda

Klcm kalbinde, adm kulanda. DON CARLOS

Onun ad?

HERNAN Sana ne? Koru kendini, davran!

(Kllarn attrrlar. Dona Sol titreyerek bir koltua ylr. Kap vurulur.) DONA SOL, dehet iinde ayaa kalkarak Ay! Kap vuruluyor!

(Dvenler durur. Kk kapdan Josefa girer, tel iindedir.) HERNAN, Josefa'ya Kim bu kapy vuran?

DONA JOSEFA, Dona Sol'a

Bamza gelenler! Dk hazretleri dnd! DONA SOL, ellerini birletirerek Dk m? Hey kara bahtm! Btn mitler snd!

DONA JOSEFA, etrafna baknarak

O deminki yabanc! Kllar, dv, kavga! te bir bu eksikti! (Dvenler kllarn knlarna sokarlar. Don Carlos mantosuna brnr, apkasn gzlerine eer. Kap vurulur.) HERNAN Ne yapsak?

(Kap tekrar vurulur.)

(Bir ses, dardan.) Asanza!

Dona Sol!

(Dona Josefa kapya doru ilerler. HERNAN onu durdurur.) HERNAN Yoo, amayn!

DONA JOSEFA, tesbihini kararak

Ey efendimiz Saint Jacques! Sen bizi bu beldan hals eyle!' (Yeniden kap vurulur.)

HERNAN, Don Carlos'a dolab gstererek Saklansak ?

DON CARLOS

Dolaba m?

HERNAN, dolabn kapsn gstererek yle ya... Hele siz bir sokulun; Naslsa srz... DON CARLOS

Pek genitir, saolun! HERNAN, kk kapy gstererek uracktan kaalm. DON CARLOS

Hayrl yolculuklar!.

Ben burada kalyorum.

HERNAN Hay Allah! Bu ne kadar

Aksilik! Grrz efendi... (Dona Sol'a.)

Nasl etsem?

u kapy eyayla gzelce bir perkitsem. DON CARLOS, Josefa'ya

Haydi, an kapy!

HERNAN Ne sylyor bu adam?

DON CARLOS, ne yapacan bilemeyen Josefa'ya Size an dedik ya!

(Kap hep vurulmaktadr. Dona Josefa titreye titreye kapy amaya gider.)

DONA SOL

Allahm! Son dakikam!

NC SAHNE

(EVVELKLER; DON RUY GOMEZ DE SILVA, sakal ve salar aktr, siyahlar giymitir; ellerinde mealelerle uaklar.) DON RUY GOMEZ

Yeenimin yannda bu saatte erkekler! Iklar getirin, manzara seyre deer. (Dona Sola.)

Pirimiz Jan hakk iin, eer yanlmyorsam, Odada erkeiz, ikisi fazla madam! (ki gence.) Yiitlerim! Burada iiniz ne? Bir zaman spanya'mzda Cid'ler, Bernard'lar gibi cihan Pehlivanlar vard. Kastilyalardan kalkar,

Diyar diyar dolar, ihtiyarlar sayar, Kzlar korurlard. Ne de heybetliydiler!

elik zrh, elik kalkan, elik kl ve mifer Tyden hafif gelirdi onlara... Sizin gibi

Kadife kostmlerle bklmezdi belleri...

hanet bilmezlerdi o bahadr kiiler; Aksallar nnde ihtiramla ba eer,

Aklarn mabette takdis ettirirlerdi. Soylarnn erefi hazineler deerdi Onlarn nazarnda. Bir kadn m sevdiler,

Dolambal yollara tenezzl etmezdiler;

Ellerinde bir kl, bir balta veya mzrak

Gpe gndz herkesin nnde vuruarak Onu hak ederlerdi. Selmeti firarda

Arayan, alarn ancak karanlklarda Kuran, o rz dman haysz herifleri Atamz "le Cid" grse, eminim ki, serseri

Ve haramzade sayar, nnde diz ktrr,

Klcnn tersiyle vurarak, paldr kldr,

Asiller arasndan kovard. Eskilerin

Bize yapacaklar ite buydu. Ne hazin! Buraya ne yapmaya geldiniz? Yoksa artk

oluk ocua maskara m olmaya baladk? Zamora kahraman biraz kocad diye

Elence mi olacak bir alay zibidiye! Demek ak salarma bakp da glecekler,

yle mi? Hi deilse size glmek myesser Olmayacak.

HERNAN Dk...

DON RUY GOMEZ

Susun!... Hay Allah, neniz noksan

Klcnz, kargnz, kamanz var... Avlardan

Gnlnz hangisini ekerse emrinizde...

Av kpekleri sizde, sryle doan sizde... Bir balkonun altnda fecre kadar arklar

Syleyebilirsiniz... Tyl apkanz da var, pek kazanz da! Balolar sizin iin, Beenmiyor musunuz? Baka elence sein Kendinize. Mesel: te cenk oyunlar... Hem gen, hem de dinsiniz. Ama btn bunlar

Deneyip usandnz, deil mi? Size mutlak Bambaka bir elence, yepyeni bir oyuncak Lzmd. Bir ihtiyar yakaladnz ama

Oyunca krdnz. Yalvarrm Mevlma Paralar saplansn kalbinize! Geliniz!

HERNAN Dk hazretleri...

DON RUY GOMEZ

Haydi, beni takip edin! Siz

Korkarm ki bu halt elence olsun diye lediniz, yle mi? Maallah, ne terbiye! En kutsal hazinedir bir gen kzn iffeti.

Btn bir ailenin eref ve haysiyeti Demektir o... Benim de byle bir hazinem var

Evimde... Bu kz bana ailemden yadigr:

Yeenim... Onu candan seviyorum, yaknda Nikh yzm k saacak parmanda; Her an kendi kendime: "Ne kadar saf ve masum,

Hibir erkek ona el uzatamaz" diyorum.

Ne gnlere kalmz! atomdan kar kmaz, Karanlklarda pusu kuran iki dzenbaz

eriye dalyor... Demek ki benim gibi Silva oullarnn erefli bir hafidi, Bir Ruy Gomez evinden kamayacak artk!

Defolun huzurumdan! Sizin gibi mnafk

Heriflerin temas byk bir tehlikedir.

Yannda bulunmanz ismet iin lekedir.

Defolun! Hayr hayr, birka dakika durun;

Mbarek gazanza ltfen devam buyurun...

Acaba neyim kald takdim edecek size?

(Boynundan kolyesini kopararak.)

15te, altn nianm, hadi inesenize! (apkasn yere atarak.) Koparn salarm, kirletin, amurlayn!

vnebilirsiniz bu gazanzla, yarn

Gsnz gererek haykrabilirsiniz: "Yolduumuz salardan daha ak, daha temiz Salara, daha asl, daha pak nsiyeye

El uzatm deildir hibir haysz" diye... DONA SOL

Efendimiz!..

DON RUY GOMEZ, uaklarna Tez olun silhtarlar! Baltam,

Toledo yadigr klcm, kamam

Yetitirin! (ki gence.) Peimden gelin sizler!. DON CARLOS, bir adm ilerleyerek

Evvel

Mesele zannettiin gibi deil, bambaka. Alman imparatoru sizlere mr...

(Mantosunu atar, yzn rten apkay kaldrr.) DON RUY GOMEZ

Alay

Ediyorsunuz ha!... Oo! Hkmdar!...

DONA SOL

Hkmdar!

HERNAN, gzleri alev alev Vay!

spanya hkmdar! DON CARLOS, vakur

Ta kendisi. Sayn dk,

Akln m kardn? Daha az nce byk

Babam mparatorun ldn rendim. Bu mhim havadisi tecrbeli, mstakim

Tebaam Don Ruy Gomez de renmeli diyerek Senden t almaya gelmitim, yelyeperek... Sz dinlediin yok ki, bir tel, bir kyamet! Halbuki ite btn durum bundan ibaret... (Don Ruy Gomez bir iaretle adamlarn savar. Don Carlos'a yaklar. Dona Sol kral endie ve hayretle szmektedir. Bir kede kalan HERNAN de alev saan gzlerimi krala dikmitir.) DON RUY GOMEZ

Peki neden kapy ge atnz?

DON CARLOS

Lfa bak! Maiyetinde en az yarm dzine uak Kapya dayanmtn. Konana en mahrem Meseleler hakknda konumaya gelmisem, Muhatabm herhalde uaklarn deildir... Devlet srr bu!

DON RUY GOMEZ

Altes af buyurun, zevhir...

DON CARLOS

Hey koca dk hey! Seni Figuere valisi yaptk.

Halbuki bir vasiye ihtiyacn var artk...

DON RUY GOMEZ

Ho grn, DON CARLOS

Kfi, kfi... Bir daha bu konuya

Dnmeyelim... Koskoca imparator ld!...

DON RUY GOMEZ

Ya!

Demek altesinizin cetleri vefat etti?

DON CARLOS

Bilsen bu kara haber beni ne bedbaht etti...

DON RUY GOMEZ

Yerine kim geiyor?

DON CARLOS

Namzetler arasnda

Saksonyal bir dkle kral birinci Franois

Bata geliyor... DON RUY GOMEZ

Evet... Acaba yce divan

Nerede toplanacak?

DON CARLOS

Rivayete bakarsan,

Ya Aix-la-Chapelle'de,

Ya Francfort'ta. Sen ne dersin ?

DON RUY GOMEZ

Tanr kralmza uzun mrler versin!.

mparator olmay hi mi dnmediler? DON CARLOS

Gece gndz kafamda...

DON RUY GOMEZ

Bu miras size der. DON CARLOS

Evet, yle.

DON RUY GOMEZ

Neme'de aridkt babanz, Tahttan topraa gen hametli de atanz... Yce divan elbette dnecek bunlar. DON CARLOS

stelik Gand'lyz da...

DON RUY GOMEZ

Rahmetli hkmdar

lk grdmde gentim. Nasl da geti yllar!

Dostlarm toprak oldu, drt bir tarafm mezar...

Dedeniz pek muhteem, ulu bir tcidard. DON CARLOS

Papa beni tutuyor.

DON RUY GOMEZ

Yiitti, azimkrd. dildi, holanmazd zulmden, kan dkmekten. Gngrm Cermanya'ya yakrd gerekten. (Kraln ellerine kapanarak per.)

Bu gen yata mateme gark oldunuz, ok yazk! DON CARLOS

Papa benden tarafa. Bunun sebebi ak,

Sicilya'ya gz dikmi... mparator, Roma'nn Muti bir evlddr. Tahta karsam yarn

Napoli'ye konacak hizmetine mukabil.

Hele bir seilelim, bunun aksi de kabil...

DON RUY GOMEZ

Tacn alnnzda grmeliydi hkmdar!

Ne kadar sevinirdi.. Efendimiz; o dindar,

O anl ceddinizin matemini beraber Tutacaz... DON CARLOS

Yamandr bizim mukaddes peder!

u Sicilya dediin Allahn bir adas, Biimsiz mi biimsiz, yamr yumru ve yass,

Yrtk bir paavray andryor mbarek,

Ha koptu, ha kopacak, sap krk bir hevenk.

Bu kambur adac ne yapacaksn evlt? mparatorluunun manzarasn berbat Ediyor. Sanki onu muziplik olsun diye,

plikle tutturmular o gzelim lkeye. Makas ver de unu keselim! Buyuracak. Kudsiyetmeap, cidden ltufkrsnz.

Ancak Talihim yr olursa, byle bir nice yama

Eklemek azmindeyim imparatorluuma. Hani durum icab birka ehrimi feda Etsem de, yerlerine muhakkak be ada, be dkalk olsun zapt ederim. DON RUY GOMEZ

zmeyin

Kendinizi. Madem ki Tanrnn btn mmin

Kullar buradakinden daha saf ve bahtiyar,

Cennette birbirine kavuacak... ne kar lmden!

DON CARLOS

u birinci Franois olacak zat Gz doymazn biriymi. mparator vefat Eder etmez, seninki taca ylverdi, O koskoca, o canm Fransa yetimez gibi... On ikinci Louis'ye hametli byk babam Arada yle derdi: "Ben Cenb- Hak olsam, ki de olum olsa; byk olan Tanr Yapardm, k de Fransa hkmdar..." (Dke.)

Ne dersin dk, Franois'nn kazanma ans var m DON RUY GOMEZ

Muzaffer bir kumandan.

DON CARLOS

Usul erkn kalkar m? Yabanc seilemez diyor yasa.,,

DON RUY GOMEZ

phesiz.., Ama siz de spanya kral deil misiniz? DON CARLOS

Ben Gand hemerisiyim. DON RUY GOMEZ

Kazand son zafer Pek ykseltti ann Fransa kralnn. DON CARLOS

Eer mparator olursam, zafer selmlarnda Ben de kanat aarm.

DON RUY GOMEZ

Oras iyi ama,

Altesiniz Ltince bilir mi?

DON CARLOS

yle byle.. DON RUY GOMEZ

Vah vah! Alman beyleri pek meftundur o dile.

DON CARLOS

Yavuz bir spanyolca nelerine yetmez ki! Ses yksekten gelince kimse ayrt etmez ki

Konuulan lisan. E, Flandre'a gidiyorum. Franois'nn her areye ba vuraca malm. Ona frsat vermeden kollar svamal.

Aziz Silva, oradan Kastilyalar kral

Yanna imparator olarak dnmelidir.

Hi vakit kaybetmeye gelmez... Hlsa, u bir Ka gn iinde yola kmal.

DON RUY GOMEZ

Nasl olur!

Aragon'u, dalarda bakaldran o cesur, O azgn ekyadan temizleyin de sonra... DON CARLOS

Dk d'Arcos hadlerini bildirecek onlara,

Emrettim

DON RUY GOMEZ

ete ba uyacak m bu emre? DON CARLOS

O da kim oluyormu, bu herifin ad ne? DON RUY GOMEZ

Adn bilmem ama, pek azl diyorlar.

DON CARLOS

Bunlar lf. Galia'da saklanm, haberim var. Bir avu asker yeter canna okumaya.

DON RUY GOMEZ

Yaknda diyorlard, demek yalan...

DON CARLOS

yle ya...

Bu gece sendeyim dk.

DON RUY GOMEZ, yerlere kadar eilerek Ne eref efendimiz! (Uaklarn arr.) Misafirim krala hizmet edeceksiniz...

(Uaklar ellerinde mealelerle ieri girerler, dk onlar iki sra hlinde dipteki kapya kadar dizer. Bu arada Dona Sol yava yava HERNAN'ye yaklar. Kral ikisini de gzetlemektedir.)

DONA SOL, alak sesle HERNAN'ye Penceremin altna geleceksiniz. Sakn

Elinizi defa rpmay unutmayn.

Yarn, gece yars...

HERNAN, yavaa Yarn.

DON CARLOS, kendi kendine

Yarn ha!

(Don Carlos, Dona Sol'a, kibar bir tavrla ilerleyerek, yksek sesle....)

Bilmem

Kabul buyurulur mu, teyie cret etsem? (Onu kapya kadar gtrr, Dona Sol kar.)

HERNAN, eli gsnde, hanerinin kabzasnda Can yoldam! DON CARLOS, dner kendi kendine

Herifte ne bet kalm, ne beniz.

(HERNAN'yi bir tarafa ekerek.) Efendi, demin bana dv teklif ettiniz, Klcm ekerek iltifatta bulundum...

Benim iin pheli bir adamsnz, malm... Ama, hkmdar Carlos her trl hyanetten

Nefret eder... stelik kanz da ben Salayacam. Haydi, burada gecikmeyin pek,.. DON RUY GOMEZ, dner, HERNAN'yi gstererek Beyi tanyamadm?

DON CARLOS

Maiyetten, gidecek.

(Uaklar mealelerle karlar; dk, elinde bir mum, krala yol gsterir.) DRDNC SAHNE

HERNAN, yalnz yle, maiyetinden, ey kral! Elde bak,

Baklarm izine takl, sokak sokak, Adm adm peinde deil miyim yllardr? Dnyada intikamdan daha kutsal ne vardr?

Ecdadmn mezardan kopup gelen sesine

Kulak verip ardndan kouyordum... Desene Rakipmiiz stelik! Ne l! Zaman zaman Kinle ak arasnda rpnp bocalayan Gnlm Dona Sol'un sevgisi dolduruyor,

Hnca yer kalmyordu... Hep hayaller kuruyor,

Maziyi hafzamdan siliyordum... Mademki

Sen kendi isteinle yoluma ktn, peki. Bir daha vazifemi unutmam, msterih ol!

ntikam imdi akm iin de tek kar yol! Evet, maiyetinden biriyim ben de, doru!

Uursuz saraynn en sefil dalkavuu, Her sabah huzurunda yer pmeye can atan.

Hizmetinde insanlk gururunu unutan

Saray nazrn, nedimelerin, kap kullarn.

Bin bir itina ile talim gren zaarn Benim gibi gnlden taklamaz peine... Akl ermez Kastilya beylerinin iine: Senden istedikleri ya kupkuru bir unvan,

Ya parlak bir oyuncak, yahut da altn nian... Ne iltifat, ne ihsan benim gzmde tten...

Kanna susamm, canna teneyim ben!... Barn delik deik etmedike hanerim, Hayatn snmedike bu yolda seferberim...

Nereye gidersen git, beraberiz... Su uyur,

Kin uyumaz demiler... Yol arkadam odur... zleri kollayarak, sesleri dinleyerek Peinden geliyorum... Yolcu yolunda gerek... Gndzleri arkana bakma sakn hkmdar,

Sonra neen zehrolur: Orada HERNAN var! Alev saan bir ift gz greceksin her gece.

Ey kral, baklarn arkaya evrilince! (Kk kapdan kar.)

KNC PERDE HAYDUT

SARAGOZA

Silva saraynda bir patio. Solda, sarayn byk duvarlar, balkonlu bir pencere. Pencerenin altnda kk bir kap. Sada ve nihayette evler ve sokaklar. Gece... urada burada, binalarn cephelerinde, baz aydnlk pencerelerin prlts.

BRNC SAHNE DON CARLOS; DON SANCHO SANCHEZ DE ZUNIGA, Monterey kontu; DON MATIAS CENTURION, Almunan markisi; DON RICARDO DE ROXAS, Casapalma beyi...

(Drd birden gelir. Bata Don Carlos... apkalar eiktir, uzun mantolara brnmlerdir. Kllar mantolarnn eteklerini kabartmaktadr.)

DON CARLOS, balkonu szerek

Heyecan iindeyim, ite onun balkonu... (Karanlk pencereyi gstererek.)

Daha k yanmam... (Aydnlk pencerelere gz gezdirerek.)

Etraf da enikonu

Aydnlk... Tek karanlk pencere onunkisi...

Halbuki istediim bunun tamamen aksi... DON SANCHO

Tam sras gelmiken biraz da dn geceki Hainden sz. aalm efendimiz... Demek ki

Braktnz herifi...

DON CARLOS

Ya yle oldu.

DON MATIAS

Sakn

Herif elebas olmasn ekyann ? DON CARLOS

almna bakarsan herif serdr- ekrem...

Ama binba myd, eleba m bilmem. DON SANCHO

Ya ad efendimiz?

DON CARLOS, gzleri pencerede

Fernan myd acaba, ?

(Birdenbire hatrlayan bir adam, tavryla.)

Yoo, li bir isimdi... DON SANCHO

HERNAN mi ? DON CARLOS

Galiba.

DON SANCHO

Ta kendisi...

DON M ATI AS

yle ya, etelerin ba o... DON SANCHO, krala

Neler anlatyordu, hatrnzda m?

DON CARLOS, gzleri hep pencerede

Yoo!

Dolapta tek lkrd duyamadm ki zaten...

DON SANCHO

Neden salverdiniz hazr yakalamken? DON CARLOS, vakur bir eda ile dner, konta dik dik bakarak)

Hesap m vereceiz kont d Montrey? (ki beyzade geri, ekilir ve susar.) Dorusu u anda tek dncem o dilber yavuklusu... Sevdalym imdi ben, haydut ne umurumda!....

Hele o siyah gzler: ki byl ayna, ki ilh k... Btn sohbetlerinden Duyduum topu topu drt kelimedir zaten: "Yarn gece yars gelirsiniz." Yetmez mi?

O hovarda klkl ba belas harami Yol keser, mezar kazar, haltlar kartrrken, Gvercini usulca karveririm ben...

DON RICARDO

Ama, iin drt ba mamur olsun diyorsak, Gvercini tutarken akbabay da vurmak

Lzm.

DON CARLOS, Don Ricordo'ya

H, h... Dorusu yaman mavirsiniz. Pek tez canlsnz kont...

DON RICARDO, yerlere kadar eilerek Acaba efendimiz

Nerenin kontluunu ihsan buyuruyorlar? DON SANCHO, tehalkle

Sadece yanldlar...

DON RICARDO, Don Sancho'ya

Daha neler! Hkmdar

Beni kont tayin etti...

DON CARLOS

Uzatmayn o kadar!

(Don Ricardo'ya.)

Liyakatine bal, anladn m? DON RICARDO, tekrar eilerek kranlar Efendimiz...

DON SANCHO, Don Matias'a

Srf zhul eseri kont... Konta bak...

(Kral, aydnlk pencereleri sabrszlkla gzetleyerek dipte gezinir, iki beyzade nde konuur.) DON MATIAS, Don Sancho'ya

Eline geirince acaba ne yapacak Kral bu nazenini ?

DON SANCHO, yan gzle Ricardo'ya bakarak

Onu bir konta verir,

Sonra nedime yapar... Kralla ykselir Oullar muhakkak... DON MATIAS

Amma yaptnz!

Bir pi Bir kontesin ocuu... hkmdar olur mu hi? DON SANCHO

O halde sayn markim, bir markiye nikhlar

Kz,..

DON MATIAS

Bana kalrsa, piler tek ie yarar: Yeni yeni lkeler fethettike hkmdar,

Onlar birer birer umum vali yapar...

(Don Carlos dner.)

DON CARLOS, aydnlk pencerelere fkeyle bakarak

stmze dikilmi kskan birer gz sanki... Bakn snd ikisi klarn... Oh, ne iyi,.. Bir ey beklediniz mi, saatler amma uzar! Ne olur daha abuk gese u dakikalar... DON SANCHO

Bizim de duamz bu; saraynzda...

DON CARLOS

Evet,

Siz sarayda beklerken, kapnzda da millet

Ya Sabur! eker durur.

(Son aydnlk penceredeki k da sner.) te snd son k... (Dona Sol'un hl karanlk duran balkonuna dnerek.)

Yeter hain pencere, yeter. Aydnlan artk!

k Dona Sol, zulmette parla bir yldz gibi!

(Don Ricardo'ya.)

E, saat ne lemde?

DON RICARDO

Neredeyse on iki.

DON CARLOS

Bu ii bitirmeli, teki damlamadan. (Dona Sol'n penceresi aydnlanr. Aydnlk camlara glgesi vurur.)

Dostlar nura kavutuk, inann hibir zaman Byle ahane tul' seyretmedim. Nihayet Siz de greceksiniz onu... Hadi, iaret Bekliyordur, koalm... rkebilir de, durun, Biraz kalabalz, siz urada pusu kurun... Kz benim, haydut sizin dostlarm: Karde pay.. DON RICARDO

Allah mrler versin!

DON CARLOS

Gelir gelmez sopay

Basverin herife, pusudan frlayarak...

Yatt kaldrmda ayladursun salak, Ben kz karrm, sonra gleriz. Yalnz,

Sakn ldrmeyin ha!.. Dorusu adamcaz N'olursa olsun, yiit... Hem cana kymamal..

( beyzade eilir ve kar. Don Carlos onlarn uzaklamasn bekler. Sonra iki defa ellerini rpar. kinci vuruta pencere alr, balkonda Dona Sol grnr.)

KNC SAHNE DON CARLOS; DONA SOL

DONA SOL, balkondan

Siz misiniz HERNAN? DON CARLOS, kendi kendine

En iyisi susmal..,

(Tekrar ellerini rpar.)

DONA SOL

niyorum. (Pencereyi kapar, k kaybolur. Az sonra kk kap alr ve Dona Sol kar. Elinde lmba, omuzlarnda mont.)

HERNAN! (Don Carlos apkasn yzne eker ve ona doru hzla ilerler.) DONA SOL, elinden lmbay drerek O byle yrmezdi!

(eri kamak ister, Don Carlos ona. koup kolundan yakalayarak.) DON CARLOS

Dona Sol!

DONA SOL

Ses de baka, ac bana Yarabbi! DON CARLOS

Gzelim, bundan daha sevdal ses nerde var?

Gelen de bir n... Hem de tal... DONA SOL

Hkmdar!

DON CARLOS

Evet... efendin kral, klen Carlos bu, emret.

Ne arzun varsa syle: senin btn memleket...

DONA SOL, Don Carlos'un kollarndan kurtulmaya alarak Yeti HERNAN!... DON CARLOS

Oo!... Pek yerinde bir korku...

Sanki karsndaki kral deil, haydudu!.. DONA SOL

Affedersiniz ama, asl haydut sizsiniz!..

Besbelli utan denen histen nasipsizsiniz!

u halinizden benim yzm kzarmaktadr... Byle zaferlerle mi necek, bahadr Kralmz? Bir kz gece yars zorla

Karmaya yeltenmek... Hayduduma can feda!

O sizden yz kat, daha asildir, evet... Tanr,

Gnllerine bakp datsa unvanlar, nsanlarn payesi deerlerine uysa, Hi phesiz o kral olurdu, siz de forsa! DON CARLOS, onu kendine doru ekmeye alarak Rica ederim!

DONA SOL

Bir kont kzym ben!...

DON CARLOS

menna,

Sizi des yaparm... DONA SOL, onu iterek

Rezalet derler buna!...

(Birka adm geriler.)

Urunuzda sel gibi kanm dkt babam. erefli bir soydanm, metresiniz olamam... Uramayn bouna, evlenmemiz de muhal: Ben basit bir bey kz, siz koskoca bir kral!

DON CARLOS

Prenses!

DONA SOL

Kral Carlos! Yanl kap aldnz! Karnzda aa tabakadan bir gen kz Deil, tam manasyla bir hanmefendi var... Kstahlk ederseniz sonra zararl kar,

ok piman olursunuz... DON CARLOS

Pekl! Ferman sizin...

Tacm, tahtm, unvanm... btn bir cihan sizin....

Gelin ey kraliem, ey imparatoriem...

DONA SOL

Bu teklifiniz ciddi olsa bile istemem...

Evet, ak konumak icap ederse altes. HERNAN'mle birlikte yoksul, derbeder, bikes, Kanund drt mevsim gurbet gurbet dolamak; Gn gnne onun dertlerini paylamak; Srgn, sefalet, sava... her tehlike, her ac Onunla beraberken benim iin ba tac... Bakalarnn olsun imparatorielik!...

DON CARLOS

Ne talihli adamm!... DONA SOL

O mu? Yoksul, stelik

Fermanl...

DON CARLOS

Hayatmz akla halelenince, Yd eller vatan olur, felketler elence... Ben yalnzm, onun yol arkada bir melek... Syleyin, benden nefret ediyorsunuz demek?

DONA SOL

Sizi sevmiyorum!..

DON CARLOS, iddetle onu yakalayarak Yaa! Sevmeniz, sevmemeniz

Beni ilgilendirmez. Mhim olan gelmeniz...

Ben sizden kuvvetliyim, geleceksiniz bitti!

Ne zamandr gzmde ttyordunuz, haydi!

Olur ey deil yahu! Hintlerin, spanya'nn Kral olalm da... DONA SOL, rpnarak

Yalvarrm yapmayn!

Koca bir kralsnz. Sarayl nazeninler

Ezelden sevdalnz, bir glmseyin yeter...

Desler, vikontesler, markizler emrinizde... Zavall fermanlmn nesi var? Her ey sizde... Kucanda gnein batmad diyarlar, Kastilya, Filaman'lar, Mrsi, Leon ve Navar,

Altn madenleriyle btn Bat-Hint sizin,

Tek hkmdarsnz hudutsuz lkenizin...

Halbuki benden baka nesi var HERNAN'nin? Biricik tesellisi benim... Kerem eyleyin...

(Kraln dizlerine kapanr. Don Carlos onu srklemeye alr.) DON CARLOS

Ne sylesen bo, hadi, uzatma, gel. lkemden Drdn baladm sana... ste, se, been!.. (Dona Sol kollar arasnda rpnr.)

DONA SOL

Namusumu korumak iin bir haner!., ite Sizden tek isteim. (Don Carlos'un kemerinden hanerini kapar. Kral onu brakp geriler.)

Grelim, gelsenize!

DON CARLOS

Baknd nazenine! Bir asiyi sevmeniz

Beni artmaz oldu... (lerlemek ister, Dona Sol hanerini kaldrarak.) DONA SOL

Biraz ilerlerseniz

Hem sizi ldrrm, hem kendimi!

(Kral geri ekilir, Dona Sol dner ve kuvvetle barr.) HERNAN! DON CARLOS

Susun!

DONA SOL

Tek adm... her ey biter... DON CARLOS

Ama siz beni

Zor kullanmaya mecbur edeceksiniz madam,

Maiyet erknmdan urada, barsam... (HERNAN birdenbire arkasnda peydahlanarak.) HERNAN Birini unuttunuz.

(Kral arkasna dner. HERNANyle karlar. HERNAN glgede kprdamadan durmaktadr. Uzun bir mantoya brnm, ellerini mantonun altnda, gsnde kavuturmutur. apkasnn geni ucu yukarya doru kalkktr. Dona Sol bir lk koparr ve HERNAN'ye koarak onu kollaryla kuatr.)

NC SAHNE

DON CARLOS; DONA SOL; HERNAN HERNAN, hareketsiz, kollar hep apraz ve kvlcm saan gzleri krala dikili Tanr ahidim hani Onu gkte ararken yerde buldum...

DONA SOL

HERNAN, Kurtarn beni ondan!

HERNAN Merak etme sevgilim...

DON CARLOS

Bizimkiler ne oldu? Bu eriban kim Brakt buralara?

(Seslenerek.)

Hey Monterey!

HERNAN Dostlarmn

Emrinde dostlarnz! Bouna armayn Onlar... Gelseler de kiiden ne kar?

Her biri drdnze bedel altm yiit var Beride... Kozumuzu aramzda blsek Daha iyi olacak. Olur ey deil, demek Bir gen kza saldrmak hkmdarlk anndan... Biz de zannederdik ki beyinsiz ve kaltaban

Kimselerin krdr byle eyler... DON CARLOS, istihfafla glmseyerek Sitemle

Yznz var dorusu... tiraz ne haddime Sayn haydut efendi..,

HERNAN Alay ediyor.., Evet,

Ben hkmdar deilim ama, hana hakaret Etti mi bir hkmdar, sonra da elendi mi, fkeyle ahlanarak denk grrm kendimi En yce hakanlara... Daha korkuntur o an

Alnmn kzar bir kral sorgucundan... Kurtulmanz imknsz, bouna kendinizi mide kaptrmayn...

(Kraln kolunu yakalayarak.)

Gece yars sizi

Kskvrak yakalayan kimdir, dndnz m? Dinleyin: Babanzn verdii idam hkm Beni babamdan etti. Dmanm size! Evet, Ne unvan braktnz bende, ne mal, ne servet...

Evet dmanm size! Sevgilimde gznz... Dmanm size, dman! Anladn m? Dpedz Senin can dmannm! DON CARLOS

yle olsun...

HERNAN Halbuki

Bu akam hislerimden yle syrlmtm ki... Tek arzum, tek dncem, tek kaygm Dona Sol'du... Sevgiyle kanatlanm uuyordum... Dorusu Ben sizi unutmutum... ren bir tecavze Yeltendiiniz anda rastlayvermek size Garip bir tecellisi kaderin... Durum ak...

Yoluma kmak iin insan dpedz kak

Olmal... Kendin dtn kuyuya kral Carlos! Hi kimse kurtaramaz seni, mide paydos!

Yalnzsn... Drt bir yann dmanla dolu! imdi Ne yapacaksn ?

DON CARLOS, marur bir eda ile Artk ok uzattnz!

HERNAN Hadi...

Kim vurduya gitmeni hi istemem. Bakas Klna dokunamaz. Uzun szn ksas;

Seninle tek bama, erkeke dverek cm alacam. Hadi, klcn ek! Koru kendini!

(HERNAN klcn eker.) DON CARLOS

Hayr, isterseniz ldrn,

Ben sizin efendiniz hkmdarm...

HERNAN Daha dn

Kl klca geldik, unutmayn efendim...

DON CARLOS

Dn buna imkn vard, sizinle dven kim, Bilmiyordunuz... Ben de tanmyordum sizi...

Ama imdi yle mi? Artk birbirimizi yice tanyoruz... HERNAN Olabilir...

DON CARLOS

Vursana...

ldreceksen ldr...

HERNAN Hkmdar falan bana

Vz gelir! Anladn m? Hadi ek klcn!

DON CARLOS

Dello yok dedik ya, ldr de al hncn...

(HERNAN geriler, Don Carlos kartal baklar ile onu szerek.) Hak hukuk dinlemeden saldrn ehirlere, Sonra da gsnz gururla gere gere, Vicdanlarnz bin bir cinayetle mlevves,

Bizlere kahramanlk taslayn... Dorusu pes! Demek bizi o kadar aptal sanyorsunuz...

Haydutlar, yle ise ok aldanyorsunuz...

anl kllarmz niin asilletirsin Kanl hanerinizi? Dello mu! ekilin!

Sizi gidi katiller! Bu eref yasak size! Sanki yapmadnz ey mi, ldrsenize... (HERNAN sessiz ve dnceli, birka saniye klcnn kabzasyla oynar, sonra birdenbire krala, dnerek, klcn kaldrma vurup krar.)

HERNAN Hadi ekil karmdan! (Kral yar dnm, HERNAN'ye istihfafta bakar.)

lerde grrz, Kozumuzu o zaman rahata blrz... Hadi ek!

DON CARLOS

yle olsun... Efendiniz hkmdar

Saraynda olacak birka saate kadar...

Zaptiye nazrn artp huzuruna, Sizi tutmas iin emir verecek ona.,.

Acaba kellenize baha biilmi miydi? HERNAN Ona ne phe. DON CARLOS

Dinleyin beni imdi... Hem hainsiniz artk nazarmda, hem zorba...

Her an peinizdeyim... Haram size spanya! HERNAN Eski hikye...

DON CARLOS

l...

HERNAN Ama Fransa yakn,

Oraya snrm... DON CARLOS

Diki tutturamazsn... mparator oldum mu yine penem yakanda... HERNAN Elinden geleni yap... Vz gelirsin... Cihanda

Hkmnn gemedii lke mi yok... Giderim... DON CARLOS

Cihan benim olursa?

HERNAN Cihan terk ederim...

DON CARLOS

Fesat alarnz yrtarm birer birer... HERNAN "ntikam topal" derler, doru... Yava ilerler Ama, hedefe varr...

DON CARLOS, istihfafla glmseyerek

Ne byk su... Haydudun

Sevdii nazenine dokunmuuz, HERNAN, Gzleri alev alev Unuttun

Hayatnn elimde olduunu galiba? Ey Sezar bozuntusu, fazla stme varma,

Civanmert hislerimi susturmasn intikam...

Zayfsn, avucumdasn, seni yle bir sksam, Ne Sezarln kalr, ne ikbal ryalarn... DON CARLOS

Grelim.

HERNAN Git bamdan!. (Mantosunu karp kraln omuzlarma atar.)

Mantoma iyice sarn, Uzakla buralardan. (Kral mantoya brnr.)

Rahat rahat git... imdi Adamlarm klna dokunamaz.

DON CARLOS

Efendi,

Elime geerseniz gnn birinde ayet, Ne aman dileyiniz benden, ne de merhamet.

(Kral kar,)

DRDNC SAHNE

HERNAN, DONA SOL DONA SOL, HERNAN'nin elini tutarak Hemen kasak ?

HERNAN, tonu vakur bir efkatle iterek En korkun felketler iinde

Kkleen, yalnlaan, ahlanan bu irade Size pek yakyor. Ne ulv bu arzunuz! Demek hl benimle gelmek istiyorsunuz,

Canm benim! Ama ben byle bir fedakrlk

steyemem ki senden! iten geti artk. Gryorsun Allahm!... Ben nasl irkilmeden,

Marur bir tcidar zlfne esir eden Bu dnya gzelini inime srklerim?..

Sehpam hazrlanrken nasl ona "gel" derim?...

DONA SOL

Neler sylyorsunuz ?

HERNAN Demin erkeke dv. Teklif ettiim kral mutlaka pek kprm, Pek kzmtr canm balamama... Elbet Cezasz kalmayacak yaptm bu hakaret... htimal yetimitir u anda sarayna. Emirler datyor muhafz alayna... Etrafnda uaklar, zaptiyeler, celltlar...

DONA SOL

Rabbim! rperiyorum. Durmakta ne mana var?

Beraberce kaalm!

HERNAN Beraber mi? Ne yazk!

Birlikte yaamamz bir hayal oldu artk. Ah Dona Sol, seni ilk tandm zamanlar O kadar iyi kalpli, o derece fedakr,

yle saf bulmutum ki, sefaletime ramen Zavall ben cesaret alarak efkatinden Sana: "Gel paylaalm dalarm... Ormanlar,, Sularnda yldzlar yanp snen u pnar, Kuru ekmeim, yeil imenlerden deim Senin..." diyebilirdim. imdi ne syleyeyim ? Sana cihaz olarak sehpam sunamam ya!

Sehpa yalnz benimdir!

DONA SOL

Vaad etmitiniz ama! HERNAN, onun dizlerine kapanarak Meleim benim! Ecel ufkumda kanat gerer, Meum bir faciayla hayatm sona erer, ilem dolarken ite son szlerim: Kanlym Beiim, yoksulmuum, unvanm fermanlym, ifasz bir yaraya benzeyen straplar inde mr boyu kvranmm... Ne kar! Ne kar alev alev tutusa da drt yanm! Kskansn beni herkes, ben mesut bir insanm.

Siz beni sevdiniz ya, bunu sylediniz ya...

Lanetlenmi alnm takdis eylediniz ya!...

DONA SOL, HERNAN'nin bana doru eilerek HERNAN! HERNAN Uurumun kenarnda bir iek

Sunuyor bana bahtm. Ona kretmem gerek... (Ayaa kalkarak.) Size duyurmak iin sylemedim bunlar...

Gklere hitabettim, dinlesin beni Tanr...

DONA SOL

zin ver de geleyim... HERNAN Uuruma derken iei yolmak! Bu bir cinayet olur! Zaten Itrn kokladm ya, benim iin ne devlet!

O sakin, o kaygsz hayatna devam et!

Seni bo yere zdm. Ama serbestsin artk. Evlen o ihtiyarla. Ben de tekrar karanlk

Geceme dnyorum. Mesut ol, unut beni!

DONA SOL

Hayr, hayr; seninle geleceim HERNAN! Benim de kefeninde paym yok mu?

HERNAN, onu kollar arasnda skarak Gideyim!

(Ani ve sert bir hareketle ondan ayrlr.)

DONA SOL, muztarip bir tavrla, ellerini bititirerek Benden kayor musun? Allahm, ne diyeyim!

Varln feda et, seni istemesinler! Sen ne talihsizmisin, ne lgnmsn meer! Akn, straplarn... demek her ey nafile...

Onun yannda lmek saadetinden bile

Mahrum ediliyorsun...

HERNAN Srgnm, uursuzum! DONA SOL

Hayr, vefaszsnz!

HERNAN Yanlyorsun kuzum...

Vazgetim, kalyorum... Hadi gel kucama... Git deyinceye kadar burada kalacama Emin olabilirsin. Ellemden bize ne!

Unutalm dnyay... uraca gelsene... (Dona Solu bir sraya oturtur, kendisi de onun nnde diz kerek.)

Baklarnla yka ruhumu, ark syle... Hani baz akamlar ya dolu gzlerinle Ufka dalar, akrdn... Yudum yudum ielim Bu saatin i'rini, kendimizden geelim... Konu benimle, mest et beni. Ne ho deil mi Sevmek, ve byle duymak candan sevildiini? Ba baa, yapayalnz, insanlardan uzakta Aktan sz amak... Btn tabiat uyumakta. Brak ben de sinende bir lhza dinleneyim,

Hlyalara dalaym Dona Sol'um meleim! (Uzakta an sesleri.)

DONA SOL, tella ayaa kalkarak Dinle tehlike an!

HERNAN, hep diz km Yo, yo... dn anmz... (an sesleri artar; karmakark barmalar, btn damlarda, btn sokaklarda, her pencerede k ve mealeler.)

DONA SOL

Btn klar yand, of Allahm! Kanz! HERNAN, yar dorularak Mealeli olacak dnmz, ne gzel! DONA SOL

Maazallah! Cenaze alay bu...

(Kl akrtlar, barmalar.) HERNAN, tekrar ta sraya uzanarak Hadi gel

Yanma, uyuyalm!

BR DALI, yaln kl koarak Beyim cenge hazrlan! Askerle, zaptiyeyle dolup tayor meydan! (HERNAN ayaa kalkar.) DONA SOL, sapsar

Hakkn varm! DALI Yetiin! HERNAN, dalya Geliyorum.

(Darda, birbirine karan lklar.) Gebertin

Haydudu!

HERNAN, dalya Klc ver.

(Dona Sola.)

Elveda!

DONA SOL

Felketin

Benim yzmden oldu. Nereye gidiyorsun?

(Ona kk kapy gstererek.)

Gel, hemen uracktan kaalm. HERNAN Ne diyorsun!

Ben nasl dostlarm brakrm...

(Grlt ve barmalar.) DONA SOL

Kalbimi

Paralyor bu sesler...

(HERNAN'yi tutarak.) Biliyorsun deil mi, Sana bir ey olursa ben de lrm. HERNAN, onu kollar arasna alarak Canm!

Bir buse ver...

DONA SOL

Efendim, HERNANm, oh aslanm! Kocam benim!

HERNAN, onu alnndan perek Ne yazk, henz ilk busemiz bu!

DONA SOL

Evet, hatta kim bilir, belki de sonuncusu...

(HERNAN kar, Dona Sol sraya ylr.)

NC PERDE

HTYAR SLVA ATOSU

Aragon Dalarnda (Silva ailesinin portreler galerisi. Byk salon. Zengin erevelerle kuatlan ve zerlerinde dk talar bulunan bu portreler salonun dekorumu tekil eder. Dipte kocaman gotik bir kap, Her iki portre arasnda bir silhlk, btn o eitli alara ait cenk elbiselerini tamamlamaktadr.)

BRNC SAHNE DONA SOL, beyazlar giyinmi, ayakta, masann yanndadr; DON RUY GOMEZ DE SLVA, mee aacndan byk dukalk koltuunda oturmaktadr. DON RUY GOMEZ

kr, bugn de geldi... Bir saat sonra artk Her ey tamam: Maziye karacak amcalk, Ve... sevgili desim beni kucaklayacak... Evet... Ama bilmem ki beni affettin mi? Bak

tiraf ediyorum, ok hakszdm... O gn Unutabilir miyim? Hoyrata gl yzn

Soldurdum; gzel alnn al al oldu kederden.

Ne abuk da pheye kapldm!... Dinlemeden Seni mahkm etmeye ne hakkm vard? Heyhat!

Grn ne kadar da aldatc ve berbat!.. Bizler ne insafszz! Genler oradaydlar,

kisini de grdm... Ama bundan ne kar? nanmamak lzmd gzlerime... Ah yavrum Ne yaparsn olmuyor... htiyarlk bu, malm... DONA SOL, hareketsiz ve cidd

Yine mi bu hikye, kabahatli bulan kim

Sizi?

DON RUY GOMEZ

Ben. Hatam byk. Bilmeli deil miydim? Sen ruhtaki bir insan, bir melek, bir Dona Sol,

Damarlarnda asil ve tertemiz spanyol Kan dolaan bir kz... DONA SOL

Dorudur efendimiz, htimal ok gemeden siz de greceksiniz Kanmn safln... DON RUY GOMEZ, ayaa kalkp ona doru giderek Dinle, insan hem k, Hem ihtiyar oldu mu, hap yutmutur artk... Kskantr, geimsizdir... Neden mi? Gayet basit

htiyardr da ondan... Bakalarna ait Her meziyet: Gzellik, genlik, zek, zarafet

Onun saadetini tehdit eden bir afet

Deil midir? Zavall! Elbette kskanacak Ellemi... Elbette kendinden utanacak.

Bahtn bir istihzas deil midir bu sevda Ruhu genletirir de, kalbi tututurur da, Vcudu hi dnmez? Ne hle gelmiim bak: Gen bir oban grnce yreim burkularak Dururum. Bu abanla sk sk karlarz, O yeil imenlerde, ben atomun pssz, Kasvetli yollarnda... Onun dudaklarnda

Trk, benim iimde melal. Derim ki: "Fed"

Olsun dkalk burcum, mazgall kulelerim,

Feda olsun ormanlar, balarm, bahelerim, Yamalar davardan grnmeyen tepeler,

Kucanda destanlar uyuyan harabeler,

Malm mlkm nem varsa... nvnm da, adm da.

Mezarlarnda beni bekleyen ecdadm da...

obann olsun evet, obann olsun hepsi!..

Tanrdan tek muradm: Onun yaz ehresi... nk bu obann da salar gr ve siyah,

Gzleri prl prl seninkiler gibi. Ah!..

Bir gn onu grr de iini eker, sonra

Beni anabilirsin. Silva'ymm, ka para Eder? Bu yetimez ki, kocamm bir kere. oban grr grmez, hep bu dncelere Dalyorum. Ak beni nasl ldrtyor bak, Mmkn m benim iin gen olmak, gzel olmak?

Sen yasarken ben toprak olacam. DONA SOL

Kim bilir ?

DON RUY GOMEZ

Fakat inan bana, ak yalnz dillerindedir O psevdi genlerin. Bir kz vaatlerine Kaplp tutuldu mu civanlardan birine,

Akbeti lmdr. Zavall kz ecelle

Bouurken, yepyeni bir gzelle Gnln elendirir. tleri sevdal, Kanatlar rengrenk, uular edal Olur yavru kularn... Ama onlara nasl Gnl balanabilir? Aklar da muttasl Mevsim ba deiir tyleriyle. htiyar ahinlerin sesleri bouk olur, fsunkr Prltlar sner kanatlarnn ama,

Sadktrlar. Bir kere sevdiler mi, daima

Aktrlar... Alnmz krkm, ne kar! Gnlmz gen! Brakn fersiz olsun baklar... Gnlmz alev alev! htiyar bir n Kalbi daha ok kanar sevilmeyince.

Bakn, Hani u yanp snen cam oyuncaklar vardr, Benim akm onlara benzemez: Derin, ar, Emin, salam, babaca, dosta bir sevgidir bu... Som mee aacndan u dukalk koltuu Gibi oturakldr. Nasl anlatsam bilmem

Bin bir renge brnen akm! Hem ayn, hem Bambaka... Hani insan ieklere tutulur, Gklere gnl verir, ite ben de, dem olur. Seni yle severim. O kvrak yryn, Marur baklarnn prlts, gln, Tertemiz yzn... te benim iin kinat... Her gn seni seyretmek tek saadetim.

DONA SOL

Heyhat!

DON RUY GOMEZ

Sonra, dn ki, munis, feragatkr bir melek Mezarnn banda hayetle rpererek Sendeleyen, hayat yaprak yaprak dklen

Zavall bir ihtiyar grp de merhameten

Ona el uzatt m takdir edilir. Hele

Gnlden sevmese de, haliyle, edasyla

Sever gibi grnp, onu mesut ederse,

Bu ilh feragat, bu muhteem hdise Dillere destan olur... Ah! Syle, benim iin

Sen de byle bir melek olmak istemez misin?

mrmn akamm aydnlatan son k, Son teselli, son nee sen olacaksn artk! yle bir arkada ki, gp gitmesin diye Zavall ihtiyara genliini hediye Etmekten zevk duyacak... yle bir arkada ki, Hem mfik bir hemire olacak, hem hakik Bir evlt...

DONA SOL

Efendimiz, ecel demiler buna... Gen ihtiyar dinlemez... zlmeyin bouna... Belki siz gzel gzel yaarken ben lrm. ok defa yallar unutup geer lm... Alan bir trbenin ta nasl devrilir, Genlerin gzleri de yle "kapanverir...

DON RUY GOMEZ

Bunlar da ne biim lf! Bakn paylarm sizi...

Byle mutlu, neeli bir gnde, kendinizi zmenin manas ne? Hl giyinmediniz...

Kiliseden beklerler... Nerde gelinliiniz? Hadi, hadi... giyinin... Sabrm tkendi hani.,.

DONA SOL

Tela ne lzum var? DON RUY GOMEZ

Kuzum zmeyin beni..

(eri bir paj girer.) Ne o Iaquez?

PAJ

Efendim, bir tanr misafiri,

Bilmem hac m desem, yolcu mu, dilenci mi?

Ocanza dm... DON RUY GOMEZ

Syleyin de buyursun...

Misafir uurludur, neci olursa olsun... Hl asmadlar m u bir avu evba? Dardan ne haber var, ne oldu eteba? PAJ

Korku kalmad artk dalarn aslanndan... HERNAN hap yuttu! DONA SOL, kendi kendine

Sen bilirsin Yaradan

DON RUY GOMEZ

Nasl nasl?

PAJ

Bozguna uram ekyalar... Bizzat pelerindeymi sze gre hkmdar... Bin altn ediyormu HERNAN'nin kellesi... Ama lm diyorlar, kesilmi artk sesi... DONA SOL, kendi kendine

Bensiz mi lecektin HERNAN! DON RUY GOMEZ

Gebermi ha! O dertten de kurtulduk, krler olsun Hak'ka. Bugn ifte bayramdr, sevdiceim, bir tanem. Sslenin artk

DONA SOL, kendi kendine

Bana gelinlik deil, matem Elbisesi yarar. (kar.)

DON RUY GOMEZ, Paj'a

Sen de git syleyiver,

Aldm mahfazay geline gtrsnler... (Tekrar koltuuna oturur.) Onu Madona kadar ssl grmek isterim.

ahane elmaslarm, muhteem incilerim, lh baklar... prl prl yanmal... Onu gren haclar secdeye kapanmal...

Sahi, unutuyordum, n'oldu bizim misafir?

Aman git zr dile... abuk buraya getir...

(Paj selam verip kar.)

Misafiri bekletmek ne ayp ey... (Dipteki kap alr. Hac kyafetinde HERNAN grnr. Dk ayaa kalkarak onu karlar.)

KNC SAHNE DON RUY GOMEZ; HERNAN

(HERNAN kapnn eiinde durur.) HERNAN Merhaba

Efendimiz.

DON RUY GOMEZ, eliyle onu selamlayarak

Merhaba,

(HERNAN ieri girer, dk tekrar yerine oturarak.) Hacsnz galiba?

HERNAN, eilerek Evet.

DON RUY GOMEZ

yleyse geli Armillas'dan olacak?

HERNAN Hayr baka bir yoldan... Orda cenk vard... DON RUY GOMEZ

Mutlak

Yine u fermanlnn etesi... HERNAN Ne bileyim?

DON RUY GOMEZ

HERNAN hakknda da bir ey duymadn m ? HERNAN Kim

Bu adam, efendimiz?

DON RUY GOMEZ

Demek tanmyorsun?

Altnlar kardn elden, yazklar olsun!

Senin anlayacan, bu HERNAN krala Kar koyan bir zorba... Yllardr ortala Dehet sap duruyor... Ama hesab tamam Artk... Madrid'e yolun derse, onu idam Sehpasnda grrsn...

HERNAN Madrid'de ne iim var? DON RUY GOMEZ

Kellesi koparann...

HERNAN, kendi kendine Grelim, buyursunlar...

DON RUY GOMEZ

Yolculuk ne tarafa hac?

HERNAN

Saragoza'ya.

DON RUY GOMEZ

Herhalde bir adan vardr Meryem anaya. HERNAN Evet, Meryem anaya adam var... DON RUY GOMEZ

Mkemmel.

Pilar' m ziyaret?

HERNAN Ksmet olursa.

DON RUY GOMEZ

Gzel...

Adam tutmayan kfirden aadr. Bu ziyaretten baka bir arzun yok mu? HERNAN Hayr.

Mealeler tutuur, kandiller prldarken O karanlk dehlizin ucundaki, mzeyyen,

Yaldzl hcresinde nazl nazl yan Meryem anay grmek... Btn muradm bundan ibaret.

DON RUY GOMEZ

l l... smin nedir birader? Benimki Ruy de Silva...

HERNAN, kararsz smim mi, ey. DON RUY GOMEZ

Muhayyer...

Sylemeyebilirsin... Benim evimde sana

Kimsenin hakk yoktur byle eyler sormaya...

Bize snmak istemisin? HERNAN Evet.

DON RUY GOMEZ

Eyvallah...

Ho geldin... Kendi evin buras... Bana Allah eytan da gnderse, ona da kapm ak... Kim olursan ol, dostum... misafirimsin artk...

(Dipteki kap ardna kadar alr. Gelinlik elbisesiyle Dona Sol ieri girer. Arkasndan pajlar, uaklar ve atlas bir yastk zerinde gm ilemeli bir kutu tayan iki kadn. Kadnlar kutuyu bir masaya brakrlar. Kutunun iinde muhteem bir mahfaza, des tac, bilezikler, kolyeler, elmaslar, prlantalar karktr. HERNAN dke kulak vermeden nefes nefese ve akn, gzleri alev alev Dona Solu seyreder.)

NC SAHNE

EVVELKLER; DONA SOL; PAJLAR; UAKLAR; KADINLAR DON RUY GOMEZ, sze devam ederek

te, benim Meryem'im de bu... Ona dua et, Bahtn alr...

(Dona Sol'u karlayp ona etimi verir. Dona Sol hep solgun ve dncelidir.) Buyurun gzel gelinim! Hayret!

Yzk takmamsnz, tacnz da yok... Neden? HERNAN, grleyerek inizde kim bin altn kazanmak ister? (Oradakiler hayret iinde HERNAN'ye dner. HERNAN hac elbisesini yrtp iner ve dal kyafetiyle ortaya kar.) Ben

HERNAN'yim! DONA SOL, kendi kendine, sevinle

Oh, sam... HERNAN, uaklara

Bu frsat ele gemez,

Aradklar benim...

(Dke.)

Evet, adm ne Perez, Ne de Merez...

Dpedz HERNAN derler bana... Bu daha gzel bir ad, fermanl bir ekya Ad bu... Grdnz u ba, bin altn eder. Sanyorum ki dn masrafnz der. (Uaklara.) Size bahiim olsun, gn dodu hepinize... Balayn ellerimi kskvrak... Gelsenize, Ho buna lzum da yok, zaten kolum zincirli... DONA SOL, kendi kendine

Sen bilirsin Yarabb!

DON RUY GOMEZ

Bizim misafir deli!

HERNAN Sizin misafir haydut!

DONA SOL

Dinlemeyin siz onu...

HERNAN Mzrak uvala smaz... DON RUY GOMEZ

Efendi, bin altn bu...

Uak makulesine pek gven olmaz... HERNAN l,

Canma minnet...

(Uaklara.)

Haydi, meydana ksanza,

Tutun beni, satn beni!

DON RUY GOMEZ, onu susturmaya alarak Susun yahu, yeter! Sonra szlerinizi hakikat zannederler..

HERNAN Ahbaplar, byle frsat karlmaz, HERNAN Karnzda... DON RUY GOMEZ

llallah... HERNAN Dinlesenize beni,

HERNAN'yim ben... DONA SOL, bouk bir sesle onun kulana Oh, sus...

HERNAN, Dona Sol'a yar dnerek Burada evleniyorlar... Ben de evleneceim, benim ne gnahm var? (Dke.)

Evet,benim sevgilim yle sizinki kadar

Gzel deil ama, phesiz daha vefakr... Adna lm derler onun!...

(Uaklara.) Haydi davrann!

DONA SOL, yava sesle Allah akna yeter!.. HERNAN, uaklara Bir hamlede bin altn!

DON RUY GOMEZ

Adam eytan mdr ne! HERNAN, gen bir uaa

Bu paray sen kazan...

Konunca altnlara, kurtulup uaklktan Sen de insan olursun...

(Hareketsiz kalan uaklara.) ekiniyorsunuz ha!

Ben ne talihsizmiim! DON RUY GOMEZ

Biliyorlar ki, sana

Dokunacak olann hali dumandr...

ster HERNAN ol, istersen ondan bin kere beter Bir ekya... Kelleni getirene bir cihan Adansa da, mahvolur sana yan gzle bakan...

Klna dokunamaz uaklardan hi biri... Kutsaldr benim iin her Tanr misafiri...

Krala kar bile seni koruyacam, Sana zarar gelirse namussuzum, alam! (Dona Sol'a)

Evlenmemiz bir saat gecikecek yeenim... Siz odanza kn, biraz iim var benim: atoyu tahkim etmek, kaplar kapatmak Lzm...

(Uaklar peinde, dar kar.) HERNAN, mitsizlik iinde, silhsz kemerine bakarak Ne bir kl var yanmda, ne bir bak...

(Dona Sol, dk gzdeyi kaybolduktan sonra nedimelerini takip ediyormu gibi yapar, birka adm yrr, sonra durur, kadnlar odadan knca endieyle HERNAN'nin yanna dner.)

DRDNC SAHNE

HERNANl, DONA SOL

(HERNAN, masann zerindeki mcevher kutusunu souk baklarla dikkat etmiyormu gibi szer, sonra bam sallar ve gzleri alevlenir.)

HERNAN Sizi tebrik ederim, pek beendim dorusu... deta bylendim elmaslarnzla...

(Mahfazaya yaklar.) u Yzk ne zarif ey... Oo! Tacnz da ahane.. Ne gzel ilemiler bu gerdanl... Hele Bilezik esiz denecek kadar nadir... Yalnz Melek yz altnda bir ifrit gizlenen kz

Ondan ok daha nadir.

(Mahfazay tekrar gzden geirerek.)

Siz ne verdiniz peki

Btn bu ziynetlere karlk? Biraz sevgi... Bedavaya mal olmu dorusu... Hakknz var... Allahm, insan nasl utan duymadan yaar, Byle bir ihanetten sonra...

(Mahfazay tetkik ederek.)

Ama kim bilir,

Belki bu kutudaki elmaslar da sahtedir...

Olur a... inci cama, altn bakra benzer...

htimal yalancdr btn bu mcevherler Tpk kalbiniz gibi sayn desim... (Tekrar mahfazaya dner.)

Hayr,

Bunlar sahici elmas, ne kurun, ne de bakr... Hepsi ho, hepsi gzel... Son demlerinde adam Sahtekrlk yapacak deil ya... Hepsi tamam, Evet, evet...

(Mahfazadaki mcevherleri birer birer eline alarak.)

Gerdanlk, kpeler, prlantalar,

Des tc, altn yzk... Oh, oh... Pek vefakr, Pek derin, pek eminmi aknz... Teekkrler... DONA SOL, gider kutuyu kartrr, oradan bir haner karr.) Sanrm ki hepsini grmediniz...

(HERNAN bir lk kopararak dizlerine kapanr.) Bu haner spanya kralnn haneriydi. Hametli Bana bir taht sunarken, reddedip, deli gibi

Canma tehlikeye atarak urunuzda, Kemerinden kapmtm. HERNAN, hep diz km Ne olursun brak da,

Elemli gzlerinde billrlaan u dilber, u ac, u fsunkr yalar birer birer Sileyim, kurutaym. Sonra da ldr beni...

Kefareti karnmdr bu yalarn... DONA SOL, rikkate gelerek

HERNAN, Sizi oktan affettim... seviyorum...

HERNAN Allahm!

Beni hl seviyor... Balanm gnahm... Ama, yaptklarm nasl bo grr vicdan!.. Bilmem ki, affetmeme kendimi var m imkn?

Hangi yollardan getin, syle, ey aziz melek!

inediin her ta saygyla pmem gerek... DONA SOL

Canm!

HERNAN

Hayr, mutlaka benden ireniyorsun... Sevdiini bir kere daha syle n'olursun... phe bulutlarn datsn bu szlerin... Bir kadn, o byl hecelerle en derin,

En kkl aclar avutabilir...

DONA SOL, dalgn ve onu iitmeden Demek

HERNAN'nin adn gnlmden silivermek, Yeni maceralara atlmak dolu dizgin,

Bekledikleri bu ha!... o birka beyinsizin...

HERNAN Of, of! Tek marifetim edepsizlik, kstahlk...

Senin yerinde olsam bu bell, bu kapk.

Bu azgn divaneye oktan elveda derdim.

Emin ol ki Dona Sol, bamdan def ederdim Isrmadan okamak bilmeyen bu sersemi: Dorusu bu... Kov beni... Uzakla benden e mi? Ben adn kranla anacam her zaman... Ey beni efkatiyle, sevgisiyle kuatan Melek! Yetiir artk, yetiir ektiklerin. Kara alnyazmla birlemesin kaderin... Ben geceyim, sen afak... Ruhun temiz, lekesiz, Yksek... Uzakla benden... Birlememeliyiz biz. Ben kt bir insansam senin ne gnahn var?

Halbuki ihtiyar dk iyi kalpli ve kibar...

Olmedo ehri onun, Alcala ehri onun... Ne olacak, evlenin dkle, servete konun...

Bahtiyar olun... Benim sunacam armaan, Siz de bilirsiniz ki, gz yadr veya kan,

Aclar, srgn, zindan, korku ve daraac... Hayat arkadamn bunlar olacak tac... O kadar ahane ki sana dn hediyem, Esiz bir mahfaza bu... ii sefalet, matem Dolu azna kadar. En marur koca hile Kbna erimez, kurulmasn nafile! Hlsa, ihtiyarla evlen, o sana lyk...

Grenler o tertemiz alnn u celltlk Bamla bir arada, bu lgnla ne der? Sen sakin ve muhteem, ben azgn, derbeder... Sen glgede boy atan nazl, ince bir iek,

Bense kasrgalarla arpp cenkleerek Ban tatan taa vurmaya mahkm biri... Bizi ayrm ite, Yaradan'n takdiri... Ne Yapalm Hd bu, neylerse gzel eyler,

Seni bana yazmam, meydanda hkm- kader. Kalbini aldm ama, ho grmedi Yaradan, Aksini syledimse bu bir yaland, yalan!

Evet, elveda ey ak, elveda ey intikam! mrm sona eriyor, elveda ifte ryam...

Ne dmandan almak ksmetmi, ne sevilmek. Yzm kara, elim bo... Hey gidi kahpe felek! Vazifem almakt, kendimi aka verdim... Biricik emelim u: Affet beni, ka benden.. Sakn reddetme emi? Bunlar son ricam senden.

Sen canlsn, ben l... Beni bekleyen mezar,

Diri diri mezara girmeye ne lzum var?

DONA SOL

Nankr

HERNAN Dalar, Aragon, Galis, Estramadur... Hey Tanrm hey! Bendeki bu ne uursuzluktur... En yiit dlleriniz urumda can verdiler... Onlara nasl kydm! Ne kadar da merttiler!

En sekin genleriydi hepsi de spanya'nn: Biri gerilemedi karsnda dmann... Gzleri gk kubbeye evrili, elde silh,

ldler... Byle yazm alnyazm Allah... Onlarn tek gnah beni sevmeleriydi,

te akbetleri... Buna imrenilir mi? Dkle, kralla, hatta hatta eytanla evlen, Evet, cehennem bile bin kat hayrl benden.

Adm yd edecek tek dost kalmad... Herkes

Benden yz eviriyor, senin srarn abes.

Uzakla, kaderimle ba baa brak beni, Akm sam yeli gibi kasp kavurur seni... Ka benden yalvarrm, kendine ac n'olur?..

Beni bakalarna benzer sanyorsundur htiml... Hayr, hayr artk gafletten uyan, Ben muzlim bir kaderin elinde bocalayan,

radesiz, uursuz, serseri bir kuvvetim... Bir kuru yaprak gibi srklenmek ksmetim.

Nereye? Bilmiyorum... Cehennemi bir rzgr

nne katm beni, sryor diyar diyar... Dyor, dyorum soluk bile almadan, mitsiz bir gayretle, nefes nefese, bir an

Bam evirmeye kalknca arkama, Sanki demir bir pene sarlyor yakama...

Bir ses kulaklarmda nlyor: "Yr!" diye...

nmdeki uurum byyor bir teviye...

Kh kanla, kh alevle kpkzl bir uurum,

lgn gibi durmadan koarken gryorum: Drt yanmda kyamet kopuyormuasna Devrilenler, kenler, lenler sra sra...

eamet sayorum etrafma, eamet! Aman Allahm! Durma, ka, uzakla... Felket Yolu bu... Sonra sana yazk olur...

DONA SOL

Of, aman!

HERNAN Hayatm elinde oyuncak eden eytan Pek azl... Elinden her ey gelir ihtimal... Saadete kavumam onun iin tek muhal... Saadet sensin, demek rpnmamz bouna... Talihim glmserse sakn inanma ona...

Bu hande bir alaydr... iyisi dkle evlenmek...

DONA SOL

Kalbimi yaralamak kfi gelmedi demek...

Muradnz bana zulmetmekse, ne demeli?

Beni sevmediiniz her sznzden belli... HERNAN Of... Sen ki hayatma nur saan tek kaynaksn,

Kamak istedim diye bana gcenme sakn...

Sevgilim, canm benim...

DONA SOL

Yoo, hayr gcenmedim.

Giderseniz lrm sadece...

HERNAN Aman Rabbim!

lmek ini? Kimin iin, benim iin mi? Yazk,

Kendini bir hi iin feda etmek lgnlk...

DONA SOL, gzyalarn tutamayarak Baka diyeceim yak... (Bir koltua, ylr.) HERNAN, yanna oturarak Of, seni alattm ha! Sen yine affedersin Yalvarrm Allah'a

Benim cezam versin... Nasl anlatsam bilmem,

Bilmem kime sylesem derdimi? O muhteem Gzlerinde titreyen her damla ya bir haner... Seni alyor grmek, inan, lmden beter... Harcadm dostlarm, dpedz lgnm ben...

Ho gr kusurlarm, eer seni severken ncitip kryorsam... yle derin ki sevgim. Kurut gz yalarn, gel beraber lelim... Sana vermek isterdim benim olsa kinat...

Ne bedbaht insanm ben, bir eyim yok ki, heyhat! DONA SOL, boynuna atlarak

Benim aslanmsnz, heybetli ve civanmert...

Sizi seviyorum...

HERNAN Ak, hudutsuz bir saadet Olurdu fazla sevmek ldrseydi insan...

DONA SOL

Sizinim, seviyorum sizi...

HERNAN, ban omuzlarna dayayarak

Hey ulu Tanr!

u anda yreime saplansayd hanerin Dona Sol, ne bahtiyar lrdm!

DONA SOL, yalvararak.

Bu szlerin

Kzdrmasn Tanr'y, aman tvbe de...

HERNAN, hep ba onun gsnde Doru. Mevlm kavutur bizi, biricik niyazm bu... Suumu ho gr artk, ben yaptm vazifemi... (Sarma dola, vecd iimde birbirlerini seyrederler. Btn ruhlar baklarnda toplanm gibidir; hibir ey grmez, hibir ey duymazlar. Dipteki kapdan Don Ruy Gomez girer ve onlar grnce ta kesilmi gibi olduu yerde kalr.)

BENC SAHNE HERNAN; DONA SOL; DON RUY GOMEZ

DON RUY GOMEZ, kapnn eiinde, hareketsiz kollarn gsnde kavuturarak Misafirperverliin mkfat, yle mi? DONA SOL

Allahm! Dk!...

(ikisi de derin bir uykudan uyandrlm gibi srayarak dnerler.) DON RUY GOMEZ, hep hareketsiz

Dorusu pek yerinde karlk! Sen atoda dola dur, merdivenleri in k, Nbeti kulede mi, kapal m kaplar?

Etraf kolaan et, yoklanmadk tek duvar

Kalmasn; silhlktan kendine bir zrh ara...

Cenk edeceim diye didin bu yatan sonra... Mertliin mkfatsz kalacak deildi ya!... Borcumuzu dedik ite. Lahavle vel!

Yam altm at, bunca yl mr srdm... Gemi azya alm nice haydutlar grdm... Gn oldu, klcm syrnca knndan,

Kurbanlar hazrladm cellda kervan kervan...

Velinimetlerini zehirleyenler dahil

Kalmad grmediim kalpazan veya katil... Ne kfirler tandm hak dininden bihaber...

Sforza ve Borgia... imdi de Martin Luther.. Daha azgn varm meer btn bunlardan, Dorusu bylesini grmemitim, el'aman!.. Tanrnn gazabna meydan okurcasna

Evine snd adamn namusuna El uzatmak! Yoo, hayr! Bu denli kepazelik

Zamanmzda yoktu... Bu bir fevkaldelik...

Ta kesilmi gibiyim eiinde evimin, Vcudum karmadan toprana cetlerimin, Kabrime dikilecek heykelime benzedim

(Ban kaldrr ve baklarn salonu evreleyen portreler zerinde gezdirir.) Ey ulu atalarm, syleyin bu adam kim?

Hepinizden saygyla af dilerim Silva'lar

Hiddete kaplarak nnzde bu kadar

Kendimi unuttumsa...

HERNAN, ayaa kalkarak Dk!...

DON RUY GOMEZ

Sus!...

(Salonda ar ar birka adm, atar, yeniden baklarn Silva'larn portreleri zerinde dolatrr.) Ey bahadrlar!

Ey mukaddes ller! Her ey size aikar...

Ltfedin atalarm syleyin kim bu adam?

HERNAN olamaz bu, besbelli Yahuda nm Hin hortlayp gelmi... (Kollarn kavuturarak.) Siz de byle hyanet,

Bu denli kepazelik grmemitiniz elbet! HERNAN Muhterem dk...

DON RUY GOMEZ, hep portrelere hitap ederek

Konumak istiyor unutmadan, Ne diyecei malm, kulak vermeyin aman! Alan, dzenbazn biridir o, kim bilir Bana gelecei ihtimal ki sezmitir... inden geirdii u: "Korkun bir intikam Tasarlamaktadr dk, yle kzm ki adam, Kanmla sulayacak muhakkak burasn,

Yahut da intikamn daha daniskasn,

Daha dehetlisini kuruyor... Ne yapmal? Adam sen de... Okurum ona bir kurt masal,

Derim ki: "Lara'lara benzeyemez bir Silva...

Ben kimim? Kellesine narh konmu bir ekya: stelik Silva'lara snm bir misafir. te syleyecei, baka ne diyebilir! Syleyin, bu enaat insanla sar m? Syleyin atalarm, benim gnahm var m?

HERNAN Don Huy Gomez de Silva! Asalete teksiniz,

Pek licenapsnz, ruhen pek ykseksiniz...

Mertliinize sz yok... Bir tek mazeretim var;

Lnete uramm... Evet, suumu inkr Edemem... Nianlna gz koydum, hakikat bu... Adn lekeledim, dpedz denaet bu...

Kafa yormaya demez, kanmla temizlersin Namusunu, sonra da klcn silersin,

Olur biter...

DONA SOL

Efendim, ona kymaynz sakn,

Bu ite sulu benim, beni cezalandrn... HERNAN Susun Dona Sol, rica ederim, zaman ksa,

urada bir saatlik mrm kald naslsa... Ltfedin de dkle ben konuaym. Evet dk, Bouna zlmeyin, Dona Sol'un en kk Bir suu yok bu ite... Tek mcrim benim, inan... Dn, son demlerinde yalan syler mi insan? Sana yemin ederim, ben suluyum, o masum...

O gvenine lyk, benim cezamsa malm...

Aldrma, ister kl kullan, istersen haner...

Sonra da cesedimi hendee attrver... Bitsin bu i vesselam... DONA SOL

Tek sulu benim, evet...

Evet, km ona... (Bu szler zerine Don Ruy titreyerek dner ve gzlerini Dana Sol'a diker, baklar korkunlamtr. Dona Sol dizlerine kapanarak.) Efendimiz, merhamet;

DON RUY GOMEZ

Onu seviyorsun ha?

(HERNAN'ye dnerek.)

Asl imdi kork! (Darda boru sesleri. Paj ieri girer, Paj'a:) Ne var?

Bu ne grlt?

PAJ

Efendimiz, hkmdar

Hazretleri geldiler... Yanlarnda bir alay

Tirendaz, boru alan ba mnadileri... DONA SOL

Hay

Allah! Hkmdar gelmi! Bir o eksikti zaten... PAJ, dke

"Kaplar tez alsn!" buyuruyorlar...

DON RUY GOMEZ

Hemen

An...

(Paj selamlayarak kar.)

DONA SOL

Mahvoldu, eyvah:

(Don Ruy Gomez tablolardan birine gider; bu tablo kendi portresi olup, soldan sonuncudur. Bir dmeye basar, portre bir kap gibi alr, duvarn iinde gizli bir snak grnr, Dk HERNAN'ye dnerek...) DON RUY GOMEZ

Efendi, uraya gir... HERNAN Beni teslim edin dk, bam emrinizdedir... Sizin tutsanzm ben... (Smaa girer Don Ruy Gomez tekrar gizli dmeye basar, portre eski yerine gelir, snak kapanr.)

DONA SOL, dke

Oh, efendimiz, ne

Olur, merhamet edin ona...

PAJ, girerek

Zat- ahane!... (Dona Sol tella imalini yzne indirir. Kap ardna kadar alr. Srtnda cenk elbisesi, Don Carlos ieri girer. Maiyetinde, kendisi gibi silhl, bir alay asilzade; okular, harbeciler, arkebzcler vardr.)

ALTINCI SAHNE

(DON RUY GOMEZ; DONA SOL: yz rtl; DONCARLOS ve maiyeti, Don Carlos ar ar ilerler, sol eli klcnn kabzasnda, sa eli gsndedir, phe ve hiddet dolu baklarn ihtiyar dke diker. Dk kral karlar ve saygyla selmlar. Sessizlik. Sahnedekilerde korku ve bekleyi. Nihayet, dkn karsna gelen kral, birdenbire ban kaldrr.) DON CARLOS

Hayrola amcazade! Nedir bu hazrlklar?

Kaplarn deta demirden birer duvar...

Evliyalar hakkyin! klcn paslanm Sanyordum... Bir anda seni byle ahlanm, Elinde kl grmek pek tuhafma gitti...

Byle karlanmay ummuyordum... (Don Ruy Gomez konumak ister, kral mtehakkim bir tavrla szlerine devam eder.) Hey gidi

Hey! Genlik taslamann zaman m? Yoksa biz

Kral Carlos deil de, Emir Muhammet miyiz? Nerde sarklarmz? Sylesene, bu ne hal?

Asma kpr kalkar m, hkmdar istikbal

Maksadyla?

DON RUY GOMEZ, eilerek Efendim...

DON CARLOS, maiyetindeki beylere

Anahtarlar aln,

Kaplar tutun siz!...

(iki asilzade dar kar. Dier asilzadeler askerleri, kraldan byk kapya kadar sra halinde dizerler. Don Carlos dke doru dnerek.) Demek eski alarn Zorbal hortluyor, yle mi sayn dkler? Beni kzdrrsanz, ne yaman, ne cengver

Bir kral olduumu dehetle grrsnz... Dere tepe dolar, surlarnz dmdz Eder, btn beylerin anna ot tkarm...

ato, kule ve hisar... ne bulursam ykarm... DON RUY GOMEZ, gsn kabartarak Silva'lar sadktrlar...

DON CARLOS, szn keserek

Doru drst, cevap ver, Yoksa kulelerinin yerinde yeller eser...

Yangn asilerin kanlaryla sndrdk...

Ne yazk ki ortada bir kvlcm kald dk...

Tepelenen etenin sergerdesi ne oldu?

Elbet bir saklayan var bu azl haydudu...

O da sensin! HERNAN denen zorba atonda!... Cevap versene!... DON RUY GOMEZ

Doru efendimiz... DON CARLOS

Pekl...

Ya onun kellesini verirsin, ya kelleni...

Anlald m? DON RUY GOMEZ, eilerek Ferman efendimizin...

(Dana Sol, ba elleri arasnda koltua ylr.) DON CARLOS, yumuayarak Hadi,

Yola gel yle, getir bizim tutsa... (Dk kollarn kavuturur, ban eer ve bir mddet dalgn dalgn durur. Kral ve Dona Sol seslerini karmadan onu seyrederler; ikisi de apayr sebeplerle heyecan iindedir. Nihayet dk ban yukar kaldrr, krala doru ilerler, onu elinden tutarak, ar ar en eski portrenin nne gtrr. Bu portre galerinin sandaki ilk portredir.) DON RUY GOMEZ, krala eski portreyi gstererek

Bakn,

Bu zat kurucusudur, badr Silva'larn... defa konsl oldu Romaya bu kahraman...

Ad Don Silvius'tu...

(Mteakip tabloya geerek.)

u bey de Don Galceran De Silva... Yiitlikte o da bir ikinci Cid... Herhalde bilirsiniz, Toro'da, Valladolid

Civarnda, yaldzl byk bir mezar var...

Banda gece gndz tam bin tane mum yanar... Araplara ylda yz bakire sunan Leon,

Sayesinde kurtuldu bu zilletten...

(Baka bir portreye geerek.) Bu da Don

Blas... Bir gn krala yanl bir t vermi... Hatasn grnce postu menfaya sermi... Srf kendi arzusuyla...

(Baka bir portreye geerek.) Bu zat Christoval...

Escalona harbinde yenilen bahtsz kral Don Sanche,

tabana kuvvet kaarken bir teviye,

Christoval'i grm, barm yeti diye... Dedemiz hkmdara kr atn brakm, Sonra bana onun ak sorgucunu takm...

artm dmanlar... (Dier bir portreye geerek.) Don Jorge bunun da ad...

Aragon kraln esaretten kurtard,

Fidyesini erkeke kendi verdi cebinden...

DON CARLOS, kollarn kavuturur, onu tepeden trnaa szer. Maallah, hayran kaldm, devam buyurun ltfen... DON RUY GOMEZ, bir baka portreye geerek te bu bahadr da Don Ruy Gomez de Silva... Nianlar dizi dizi: Saint-Jacque ve Calatrava... Hem de bunlarn en st derecesini haiz...

Onun zrhn bile tamaktan aciziz... Er meydannda yz sancak ald dmandan... Otuz sava kazand... Hkmdara armaan Olsun diye fethetti Antequera'y, Suez'i...

Ve meteliksiz ld... Hametlim, Ruy Gomez'i Selmlayn...

(Eilir, basndan apkasn karr ve bir baka portreye geer. Kral onu, gittike artan bir sabrszlk ve hiddetle dinlemektedir.)

Bu zat da Gomez'in olu Gil... Mert, drst, itibarca krallara muadil...

(Bir baka portreye geer.) Mendoza beylerinin medar- iftihar

Silva'larn erefi atamz Don Gaspar' Takdimle bahtiyarm... Silva'larla akraba

Olmayan hanedan yok, Sandoval'ler mesel...

Ya bizden kz almlar, ya selma durmular; Lara'lar ikbalimiz nnde kudurmular, Alencastre beyleri dpedz dmanmz, Dklerle hsm isek de, krallar akranmz...

DON CARLOS, sabrsz

Alay m ediyorsun?

DON RUY GOMEZ, teki portrelere giderek

Bu Don Vasquez: Lkab

Hkim imi. Bu bey de Samet'le yz Arabi Tek bana durduran o mehur Jayme. Geelim, Hem de en iyileri...

(Kraln kzgn bir hareketi zerine birok tablolar atlar ve seyircinin sol tarafndaki son portrenin nne gelir.)

te en yakn ceddim. Altm yl mr srd kimseyi aldatmadan... Sz verdi mi tutard, karsndaki insan hani ft da olsa... (Sondan ikinciye geerek.)

Bu mbarek ihtiyar

Babamdr. Hanedann son uzvuymu, ne kar, Mertlikten yana denkti kahraman ecdadna,

Bakn nasl yetiti bir dostun imdadna: Grnata'l Araplar kont Alva de Giron'u

Esir etmi, pederim haber alnca bunu Alt yz bahadrn geivermi bana, Bir de heykel yaptrm, tpk arkadana Benzeyen bir almet, peinden srkletmi Bu heykeli... niin mi? Tanr'ya yemin etmi: "Bu tatan kont srtn dnmedike dmana, Firar eylemedike, geri dnmek yok bana..."

Sonu malm, kurtarm dostunu... DON CARLOS

Nerde tutsak?

DON RUY GOMEZ

Mdemki Silva beyi, elbet yle yapacak

Diyeceksiniz... Doru, bunca yiit grr de Baka nasl konuur insan... DON CARLOS

Tutsam nerde? DON RUY GOMEZ

(Kraln nnde saygyla eilir, onu elinden tutar, son portrenin nne gtrr. Bu HERNAN'yi saklad yerin kaps mahiyetindedir. Dona Sol heyecan iinde gzleriyle onu takip eder. Sahnedekiler skt iinde beklerler.)

te, bu da kulunuz. Allah mrler versin! Hametmeap, demek ki muradnz herkesin, Bu resim karsnda nefretle rpererek: "Bu adam, pek kahraman, pek civanmert, pek yksek

Bir soyun son evld... Ama alan biri... Sa