VII. PEDOSFERAVIII. BIOSFERA

Znajomość faktów

355.PW W miejscu kropek wpisz typ gleby i formację roślinną, charakterystyczne dla wymienionych obszarów. 2 p.

Nizina Amazonki …………………………………………………………………………....

Sahara ……………………………………………………………………………………….

Północna Syberia ……………………………………………………………………..….….

Nizina Czarnomorska …………………………………………………………………….....

356. Uzupełnij tabelę (według wzoru). 3 p.

Rodzaj środowiskaNazwa

środowiskaPrzykład

organizmów

Dno płytkiego morza bental sinice

Strefa płytkiego morza

Strefa otwartych wód mórz i oceanów

Strefa głębi oceanicznych

357.P Na mapie wskaż (np. strzałką) wybrzeże, przy którym powstała największa na świecie rafa koralowa. Podaj dwie cechy morza, w którym mogą rozwijać się rafy koralowe. 2 p.

Cechy morza:

1. .……………………………….………………………………………………………...….

2. ……………………………………………………………………………………………..

358.W Zakreśl strefę roślinności w jeziorze, w której rosną grzybienie białe. 1 p.

a) strefa roślinności bagiennejb) strefa roślin wynurzonychc) strefa roślin o liściach pływającychd) strefa roślin zanurzonych

359. Wymień trzy przykłady gatunków zwierząt, które wyginęły lub są zagrożone wyginięciem z powodu antropopresji. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

1

360.PW Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy opisanych stref roślinnych oraz przykłady zwierząt charakterystycznych dla tych stref. Następnie przyporządkuj literowe oznaczenia stref roślinnych odpowiednim mapom, wpisując litery w miejscu kropek (według wzoru). 2 p.

Obszar Cechy strefy roślinnejNazwa strefy

roślinnejZwierzę

(przykład)

A Głównie trawy i krzewinki, wieloletnia zmarzlina

tundra

B Lasy o bardzo bogatym składzie gatunkowym; piętrowyukład roślinności

C Trawy i pojedyncze drzewa lub niewielkie skupiska drzew

D Twardolistne, zimozielone krzewy

daniel

E Lasy z przewagą drzew iglastych

gronostaj

2

F Trawy, rośliny cebulowe, zioła

361. Na mapie zaznaczono granice królestw zoogeograficznych. Wpisz na niej podane nazwy królestw. 1 p.

Arktogea, Neogea, Notogea, Antarktis

362. W Przyporządkuj warstwom wilgotnego lasu równikowego ich opisy, wpisując w tabeli odpowiednie litery. 1 p.

A. Korony drzew tworzące trudno przepuszczalną dla światła barierę –„dach lasu”.

B. Pojedyncze drzewa osiągające wysokość 60 m.

C. Gęste krzewy, karłowate drzewa.

D. Roślinność przystosowana do życia w warunkach ograniczonego dostępu światła, dużej wilgotności powietrza.

Warstwa wilgotnego lasu równikowego Opis

Najwyższa warstwa lasu

Warstwa drzew o wysokości 30–40 m

Poszycie

Runo

Znajomość terminów geograficznych

363. Podaj po dwa przykłady ekosystemu naturalnego i ekosystemu sztucznego. 1 p.

Ekosystem naturalny Ekosystem sztuczny

....................................................... .......................................................

....................................................... .......................................................

364.PW Uzupełnij tabelę, wpisując odpowiednie terminy lub opisy. 3 p.

Termin Opis

3

Naturalna zdolność gleby do zaopatrywania roślin w wodę, tlen iskładniki pokarmowe

Erozja gleby

Profil glebowy

Pogorszenie właściwości gleby prowadzące do obniżenia jej żyzności i produktywności

Monokultura

Zdolność gleby do wydawani plonu, czyli stwarzanie korzystnych warunków do rozwoju mikroorganizmów i wzrostu roślin.

365. Napisz, co oznacza termin „antroposfera”. 1 p.………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

366. Napisz definicję terminu „środowisko przyrodnicze”. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

……………………………………………………………………………………………..…

367. Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Celowe lub niezamierzone oddziaływanie człowieka na środowisko przyrodnicze, najczęściej negatywne dla środowiska, to 1 p.

a) restytucja. b) katastrofa ekologiczna. c) antropopresja.

368. Wyjaśnij, na czym polega równowaga ekologiczna. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

369. Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Cienka warstwa skorupy ziemskiej na lądach, w której zachodzą intensywne procesy przemiany materii organicznej w nieorganiczną i odwrotnie, to

1 p.a) płaszcz Ziemi. b) próchnica. c) gleba.

370.W Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Typowi przedstawiciele formacji roślinnej charakterystycznej dla obrzeży pustyń to 1 p.

a) kserofity. b) epifity. c) selva.

371. Rysunek przedstawia typowy profil glebowy. Obok każdego symbolu poziomu glebowego wpisz jego nazwę, wybraną spośród podanych. 1 p.

4

poziom akumulacji próchnicy, poziom wmywania, poziom wymywania, skała macierzysta, ściółka,poziom przemywania, zwietrzała skała macierzysta

372. Napisz, co oznacza termin „melioracja”. 1 p.………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

373. Wymień dwie cechy rolnictwa ekologicznego. 1 p.………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

374. Wyjaśnij, co oznacza termin „rekultywacja”. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

375. Dokończ zdanie. 1 p.

Wtórne zbiorowisko roślin krzewiastych w basenie Morza Śródziemnego to …………….. .

376.P Napisz definicję endemitu oraz podaj po jednym przykładzie endemitu występującego w Polsce ina świecie. 1 p.………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

Przykład: w Polsce …………………………………, na świecie: …………………………..

377. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Powtórne wprowadzenie gatunku na obszarze jego pierwotnego bytowania, na którym wymarł, to 1 p.

a) reintrodukcja. b) restytucja. c) rekultywacja.

Znajomość zależności

5

378. W Uzupełnij tabelę, wpisując w puste komórki typ klimatu, w którym powstały wymienione glebyi nazwy roślin uprawianych na tych glebach (według wzoru). 2 p.

Klimat: równikowy wilgotny, umiarkowany chłodny, umiarkowany ciepły

Rośliny: kawa, pszenica, ziemniaki

Typ gleby Klimat Typowe rośliny uprawne

cynamonowe śródziemnomorski oliwki

ferralitowe

czarnoziemy

bielicowe

379.PW Uzupełnij tabelę (według wzoru) . 2 p.

Cecha obszaru Typ glebyGleby

strefowe astrefowe

Torfowiska gleby torfowe +

Tundra

Skały wulkaniczne

Klimat okołorównikowy

Las iglasty

380.P Wykonaj polecenia. 2 p.

A. Wpisz w miejcu kropek typy gleb przedstawionych na profilach i główny czynnik glebotwórczy charakterystyczny dla każdego z tych typów.

Profil A. Typ gleby ………………….........................................…………

Czynnik glebotwórczy ………………………………………….....................................…….

Profil B. Typ gleby ………………........................................……………

Czynnik glebotwórczy ………….....................................…………………………………….

Profil C. Typ gleby ……………….......................................……………

6

Czynnik glebotwórczy …………….....................................………………………………….

B. Wskaż strzałką profil przedstawiający glebę najżyźniejszą.

381. Wymień dwa czynniki, od których zależy tempo i rodzaj erozji gleby. 1 p.

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

382. Wyjaśnij, dlaczego fauna głębi oceanicznych jest w małym stopniu poznana przez człowieka. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

Dostrzeganie i formułowanie prawidłowości

383.PW Na mapie naniesiono granice stref roślinnych. Zaznacz na niej obszar występowania tajgi i podaj dwie cechy klimatu, w którym tajga występuje oraz charakterystyczną cechę tej formacji roślinnej. 3 p.

Cechy klimatu: …………………………………………………………………………….....

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

Cecha formacji roślinnej: ……………...……………………………………………………..

……………………………………………………………………………………….………..

384. Wyjaśnij, na czym polega zdolność ekosystemu do samoregulacji. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

385. PW Wymienionym w tabeli klimatom przyporządkuj rodzaj erozji gleby, wpisując odpowiednie litery. 1 p.Rodzaj erozji gleb: A. lodowcowa i wodno-lodowcowa, B. wód opadowych i roztopowych,

C. wód opadowych, D. eoliczna i wód opadowych epizodycznych

7

Klimat Rodzaj erozji gleby

zwrotnikowy suchy kontynentalny

podbiegunowy kontynentalny

umiarkowany morski

umiarkowany chłodny przejściowy

równikowy wilgotny

Odczytywanie, interpretacja i przetwarzanie informacji

386. Korzystając z tekstu, wykonaj polecenia.

„Klimat i roślinność są czynnikami glebotwórczymi o charakterze strefowym. Tam, gdzie wywierają one największy wpływ na proces glebotwórczy, powstają gleby strefowe. Mają one dobrze wykształcony profil o cechach wskazujących na wyraźny związek z klimatem i roślinnością; (…) w każdej strefie klimatyczno-roślinnej, oprócz charakterystycznego dla niej typu genetycznego gleby, występują liczne inne ich typy. (…) gleby astrefowe (niestrefowe) to te, które występują we wszystkich strefach klimatycznych. (…) należą do tzw. gleb inicjalnych (gleb w stadium młodocianym, jak gleby górskie) i antropogenicznych. Niektóre gleby powstają pod wpływem tych samychwarunków klimatycznych co gleby strefowe, ale ich rozwój jest modyfikowany przez wody gruntowe, dostawę materiału skalnego z otoczenia lub szczególny pod względem chemicznym rodzaj skały macierzystej. Są to gleby śródstrefowe (w uproszczonych podziałach zalicza się je do gleb astrefowych). Należą do nich: gleby bagienne (…), aluwialne (…), rędziny (…), wulkaniczne.”

Geografia 1, zakres rozszerzony, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2005, s. 252–255

A. Napisz, czym odróżnia się występowanie gleb astrefowych od występowania gleb strefowych. 1 p.

..................................................................................................................................................

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

B. Wymień wszystkie wspomniane w tekście gleby śródstrefowe. 1 p.

..................................................................................................................................................

C. Podaj termin, który można stosować w odniesieniu do gleb niestrefowych i śródstrefowych. 1 p.

.................................................................................................................................................

D. Wymień dwa czynniki glebotwórcze prowadzące do powstania gleb śródstrefowych. 1 p.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

387. Korzystając z danych zawartych w tabeli, narysuj wykres przedstawiający wielkość obszarów zdegradowanych w wyniku antropopresji na poszczególnych kontynentach. 2 p.

KontynentPowierzchniakontynentu(w mln km2)

Udział obszarów zdegradowanych wpowierzchni ogółem (w %)

Azja 44,4 17

Afryka 30,3 16,5

8

Ameryka Północna 24,2 8,2

Ameryka Południowa 17,8 50

Europa 10,5 19

Australia z Oceanią 8,9 18

388.PW Korzystając z ryciny, wymień dwie różnice i dwa podobieństwa w występowaniu pięter roślinnych w Alpach i Himalajach. 2 p.

Różnice Podobieństwa

389. Korzystając z rysunków, uporządkuj tabelę dotyczącą powstawania atolu (według wzoru). Na rysunku ostatniego etapu podpisz lagunę oraz atol. 2 p.

9

Etap Rysunek Opis procesu

1

2 A Osiedlanie się koralowców na podwodnych stokach góry wulkanicznej

3

4

390.P Nazwij proces przedstawiony na mapach. Wpisz w tabeli dwa skutki gospodarcze i dwa przyrodnicze tego procesu. 2 p.

Procesprzedstawiony

na mapachSkutki gospodarcze Skutki przyrodnicze

10

Budowanie prostych modeli

391. Przedstaw na rysunku krążenie substancji mineralnych między glebą a roślinnością. 2 p.

392. Narysuj schemat dowolnego łańcucha pokarmowego, którego ostatnim ogniwem jest człowiek (przedstaw przynajmniej trzy ogniwa tego łańcucha). 1 p.

człowiek

393. Uzupełnij schemat wpływu zniszczenia przez człowieka naturalnej roślinności na inne elementy środowiska przyrodniczego, wpisując odpowiednie liczby. 2 p.

Na dużych obszarach ludzie zniszczyli naturalną roślinność, aby uzyskać tereny dla rolnictwa. Zniszczenie roślinności (1) i wprowadzenie uprawy roli zmienia cechy gleby (2) i obieg wody (3), a także przyspiesza erozję (4), czyli wpływa na rzeźbę terenu (5). Zmienia się także świat zwierzęcy (6). W dłuższym okresie zniszczenie roślinności wpływa także na zmianę klimatu (7) poprzez zmianę obiegu wody i zmniejszenie pochłaniania dwutlenku węgla (8) – gazu cieplarnianego – przez rośliny.

394. Wpisz do schematu litery przypisane kolejnym etapom procesu glebotwórczego, tak aby schemat przedstawiał powstanie gleby. 1 p.A. rozwój roślinności trawiastejB. wietrzenie skały macierzystejC. powstanie warstwy próchniczejD. powstanie warstwy zwietrzeliny

3

11

E. pojawienie się i rozwój drobnoustrojów, porostów i mchów

395. Czynniki degradacji gleb oznaczono literami, skutki wpisano w elipsy. Połącz czynniki degradacji gleb ze skutkami ich działania, wpisując litery w odpowiednie elipsy lub ich części wspólne (niektóre czynniki mogą powodować różne skutki). 2 p.Czynniki degradacji gleb:

A. niewłaściwie prowadzona melioracjaB. powstanie wyrobisk górniczychC. zanieczyszczenie powietrzaD. niewłaściwe składowanie odpadówE. zniszczenie lasówF. wymywanie związków wapnia przez zakwaszone wody opadoweG. rozbudowa miastH. niewłaściwe stosowanie nawozów mineralnychI. nadmierna eksploatacja wód podziemnych i tworzenie się lejów depresyjnych

396. Uzupełnij schemat przedstawiający związki między roślinnością a innymi elementami środowiska przyrodniczego (według wzoru). 2 p.

Uogólnianie treści geograficznych

12

Roślinność

Wpływ na parowanie wody

Ograniczenie dopływu energii słonecznej do

powierzchni gleby

Zwierzęta(zapylanie roślin)

Ilość światła zależna od szerokości geograficznej

i ekspozycji

397. Podaj przykłady czynnika kształtującego odrębność faunistyczną krain zoogeograficznych. 1 p.

……………………………………………………………………………......……………...

……………………………………………………………………………………………….

398. Ilustracja przedstawia poziome i pionowe zróżnicowanie biosfery na Wyspach Japońskich. Korzystając z niej, sformułuj dwie prawidłowości dotyczące zróżnicowania biosfery. 2 p.

1. ……………………………………………………………………………......…………..

…………………………………………………………………………………………........

2. …………………………………………………………………………......……………..

…………………………………………………………………………………………........

……………………………………………………………………………......……………..

399.PW Na podstawie mapy i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

13

A. Wpisz w tabeli przyczynę bogactwa gatunkowego roślin naczyniowych na każdym ze wskazanych obszarów. 1 p.

Obszar Przyczyny bogactwa gatunkowego roślin naczyniowych

Północna część Andów

1.

2.

Nizina Amazonki

1.

2.

B. Wpisz w tabeli po dwa przykłady obszarów o małej liczbie gatunków roślin naczyniowych. 1 p.

Obszary Przyczyny małej liczby roślin naczyniowych

1.

2.

Niska temperatura powietrza, przesycenie gruntu wodą w cieplejszej porze roku, mała ilość światła.

1.

2.

Bardzo wysoka temperatura powietrza, bardzowysokie parowanie, bardzo ubogie gleby.

Zastosowanie wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych

400. Podaj dwa przykłady organizmów synantropijnych występujących w regionie, w którym mieszkasz. 1 p.………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

401. Napisz, jaki rodzaj orki powinno się stosować na terenach pagórkowatych. Uzasadnij odpowiedź. 1 p.

Rodzaj orki ………………………………………………..

Uzasadnienie ..………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

……………………………………………………………………………………………..…

……………………………………………………………………………………………..…

402. Wymień dwa sposoby poprawienia żyzności gleby. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

403. Wyjaśnij, w jakim celu w krajach Unii Europejskiej zobowiązano producentów do znakowania żywności transgenicznej. 1 p.

……………………………………………………………………………………...………..

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

Wyjaśnianie przyczyn, przebiegu i skutków zjawisk i procesów

14

404. Podaj po jednym przykładzie bezpośredniego i pośredniego oddziaływania człowieka na szatę roślinną. 1 p.

Oddziaływanie bezpośrednie: ……………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………..…...

Oddziaływanie pośrednie: ……………………………………………………………..……

………………………………………………………………………………………...……..

405. Wyjaśnij, dlaczego rolnictwo monokulturowe jest niekorzystne dla żyzności gleb. 1 p.

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………….....

……………………………………………………………………………………………….

406.W Wpisz w miejscu kropek po jednej nazwie obszaru zagrożonego pustynnieniem na skutek wymienionych działań człowieka. 1 p.

Nadmierny wypas bydła ………………………………….….

Pozyskiwanie nowych obszarów pod uprawę …………..………...…………………...……

407. Podaj przyczynę eutrofizacji wód powierzchniowych charakterystyczną dla regionów intensywnie wykorzystywanych rolniczo. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

408. Podaj po jednym skutku zanieczyszczenia gleb gnojowicą i nawozami mineralnymi. 1 p.

Zanieczyszczenie gnojowicą .………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

Zanieczyszczenie nawozami mineralnymi ……….………………………………………….

……………………………………………………………………………………………..…

409.PW Wykonaj polecenia.A. Na rysunku przedstawiającym pionowy przekrój przez biosferę wpisz cyfry przyporządkowanewymienionym granicom lub strefom. 1 p.1. granica przenikania światła2. granica występowania zwierząt3. strefa największego zagęszczenia organizmów4. granica występowania roślin5. granica występowania aeroplanktonu6. poziom morza7. granica występowania bakterii beztlenowych

15

B. Wyjaśnij, z czego wynika różnica położenia granicy występowania roślin i granicy występowania zwierząt. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali lokalnej

410.P Wymień dwa czynniki wpływające na degradację gleb w regionie, w którym mieszkasz. Zaproponuj działanie, które mogłoby zmniejszyć degradację i wymień dwie trudności realizacji tejpropozycji. 2 p.

Czynniki Działanie Trudności realizacji propozycji

Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali globalnej

411. Wymień trzy negatywne skutki (w skali globalnej) niszczenia lasów na Ziemi. 2 p.

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

16

……………………………………………………………………………………………….

412.P Wymień trzy działania człowieka prowadzące do pustynnienia obszarów suchych i półsuchych. 2 p.

1. ……………………………………………………………………………………………..

2. ……………………….…………………………………………………………………….

3. ……………………………………………………………………………………………..

413. Wskaż na mapie (np. strzałką) i podpisz dwa obszary katastrofy ekologicznej. Napisz, co spowodowało te katastrofy. 2 p.

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

414. Korzystając z tekstu i własnej wiedzy, wykonaj polecenia.

„Ekolodzy twierdzą (…), że zmodyfikowane genetycznie rośliny stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego. Odporne na środki chwastobójcze i owady odmiany mogą się rozprzestrzenić poza pola uprawne i w ten sposób przekształcić w superchwasty. Nie będą przecież na nie działać żadne herbicydy. Nie jest wykluczone, że przekażą swoje geny odporności innym dziko rosnącym roślinom, spontanicznie krzyżując się. (…) W rzeczywistości żadna roślina GMO nie jest wyposażona w zestaw genów uodparniających na wszystkie substancje chwastobójcze, ale na jedną konkretną. Można więc je zniszczyć, na przykład stosując inny herbicyd. Poza tym w ostatnich 11 latach nie odnotowano żadnego przypadku niekontrolowanego rozprzestrzenienia się w środowisku roślin zmodyfikowanych genetycznie, powstania superchwastów czy transferu genów odporności na herbicyd do dziko żyjących gatunków. (…) Unia Europejska przeznaczyła pół miliarda euro na 81 projektów badawczych dotyczących bezpieczeństwaGMO dla środowiska. Trwały one 7 lat, a wniosek końcowy jest jednoznaczny: transgeniczne rośliny są bezpieczne. (…) dzięki transgenicznym roślinom, bardziej wydajnym, odpornym na choroby, zasolenie gleb i zmiany pogody, można będzie zwiększyć produkcję, redukując jednocześnie zanieczyszczenie środowiska. Już teraz szacuje się, że uprawy GMO zmniejszyły negatywny wpływ rolnictwa na środowisko o 14 proc. (m.in. setki tysięcy ton oprysków mniej). W najbliższych latach można spodziewać się dalszych korzyści, gdyż w laboratoriach testowane są kolejne odmiany (…) np. (…) kukurydza, która nawet po okresowych suszach przynosi normalny plon.”

Rotkiewicz M., Wojna genowa, w: Polityka. Cywilizacja, zeszyt 10, 12 maja 2007 r.

17

A. Uważnie przeczytaj tekst, rozróżniając zdania zawierające fakty i zdania zawierające opinie. Podkreśl w tekście zdania zawierające fakty. 1 p.

B. Wymień cztery zalety roślin transgenicznych. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

……………………………………………………………………………………………..…

C. Napisz, co oznacza termin „superchwast”. Czy istnieją dowody na jego istnienie? 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

D. Wyjaśnij, dlaczego uprawa roślin GMO wzbudza sprzeciw mieszkańców Unii Europejskiej. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..…

Dostrzeganie i rozwiązywanie problemów w różnych skalach czasowych

415.PW Napisz, jakie skutki miały spowodować, a jakie spowodowały wymienione działania człowieka. 2 p.

a) Sprowadzenie królików do Australii ………………………………………….…….…….

……………………………………………………………………………………………..…

……………………………………………………………………………………….……….

b) Wprowadzenie okonia nilowego do Jeziora Wiktorii ………………………….…………

………………………………………………………………………………..……….……...

……………………………………………………………………………………….…….…

c) Sprowadzenie kóz na Wyspę Świętej Heleny – ………………………………….……….

………………………………………………………………………………………………..

18