Embed Size (px)
Citation preview
VIII. MiLLETLERARASI TÜRKOLOJi KONGRESİ
30 Eylül - 04 Ekim 2013 - İSTANBUL
VIII. INTERNATIONAL TURCOLOGY CONGRESS
30 September- 04 October 2013- ISTANBUL
Editörler Prof. Dr. Mustafa ÖZKAN
. Doç. Dr. Enfel DOGAN Doç. Dr. FafıhM. SANCAKTAR
Doç. Dr. İbrahiİn ÇEŞMELİ
Tashih - Mizanpaj Arş. Gör. Gürer Cemal ATABAŞ
Arş. Gör. Sibel AY .ArŞ. Gör. Di dem AK YILDIZ AY
'-·~: Arş. Gör. Hande GÜNÖZÜ · · ·· ·i Arş. Gör. Ömer GÜVEN : :.;AJŞ. Gör. Fatma ÖZKAN KURT
i Arş. Gör. Sinem SERİN · .. : ;· ;Arş. Gör. ÜmranYAMAN
Dizgi - Kapak OğuzBARIŞ
Baskı- Cilt Göksu Ofset
Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Emintaş Kazım Dinçol San. Sit. No.81/27-35
Topkapı-Zeytinburnu 1 İSTANBUL Tel: 0212 613 56 32-:- e-posta: [email protected]
. istanbul- 2014
YENİ BİR MEVLİD METNi: BEHİŞTİ SiNAN ÇELEBİ'NİN
MAHZENÜ'L-ESRAR ADLI MESNEVİSİ A NEW TEXT OF MA WLID: BEHİŞTI S İNAN ÇELEBİ'S MA THNA Wl
CALLED 1\tlAHZENÜ'L-ESRAA
Şener DEMiREL.
ÖZET
Klasik Türk edebiyatında dirll içerikli edebi türlerden 'biri olan mevlit, özellikle Hz. Peygamber'in doğumu, doğumu öncesinde ve sonrasında meydana gelen olaylan konu edinir. Bunlann dışmda Hz. Peygamber' in, hayatı, mucizeleri, miracı ve vefatını anlatan mevlit metinleri de bulunmaktadır ve söz konusu mevlit metinleri içinde en önemlisi hiç kuşkusuz 15. yüzyılda Süleyman Çelebi tarafından kaleme alınmış olan Vesiletü'n-Necat'tır.
Bildirimize konu olan mevlit metni, 15. yüzyıl ortalan ile 16. yüzyıl başlannda yaşamış olan Bebişti Ahmed Sinan Çelebi tarafindan H.908/M.J502-3 'lü yıliann başında yazıldığı tabmin edilen Mabzenü'I-Esrar adlı mesnevidir. Araştırmalanınıza göre eserin tek yazma nüshası Berlin Devlet Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.
Aynı zamanda bir hamse sahibi olan Behişti Ahmed Sinan Çelebi'nin Mabzenü'I-Esrar dışında hamsesinden sadece Leyla vü Mecnün ile Heft-Peyker adlı mesnevileri elimizdedir. Söz konusu eserlerden Leyla vü Mecnı1n üzerine bir bitimıeı ve bir de doktora ted, Heft-Peyker üzerine ise bir yüksek lisans3
çalışması yapılmıştır.
Bu bildiride kısa da olsa Behişti Ahmed Sinan Çelebi'nin hayatı, sanatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra Mabzenü'l-Esriir adlı mesnevinin biçim ve içerik açısından maddeler halinde genel bir değerlendirilmesi yapılacaktır.
Anahtar kelimeler: Behişti Ahmed Sinan Çelebi, Mabzenü'I-Esrar, Mevlid, Mesnevi, İnceleme.
ABSTRACT
One of the literary genre with religious content in classical Turkish litteratııre is a matbnawi form called tbe mawlid. Mawlid tbematises particularly
• Fırat Üniversitesi, E~tim Fal--ültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, Elazığ 2013, [email protected] 1 Rezzan İlter, Belıişti ve Leylô l'ii Mecmin'u, Istanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türkiyat Ar.ıştırmalan Enstitüsü, No:386. . 2 Zeynel Abidio Aygün, Belıişti 'nin Ley/ô vii Mecmin Mesnevisi (İııceleme-Metin), Çul.:urova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Dok-tora Tezi), Adana 1999. 3 Şener Demi.rel, Belıişti Hefi-Peyker (Metiii-İııce/eme), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Elazığ 1995.
Yeni Bir Mevlid Metni: Behişn Sinan Çelebi'nin Mahzenü'l-Esrar Adlı Mesnevisi
the events that occured before and after of the Prophet Muhammed's birth. Apart from these, various mawlid texts available describing to life, miracles, ascension and the death of the Prophet and Vesiletü'n-Necat written by Süleyman Çelebi in XVth century is undoubtedly the most important ofthese Works.
The mawlid text wlıich has been mentioned to our papers is a mathnawi called Mahzenü'l-Esrar written in 908(according to Islamic calendar) l502-3(according to Gregorian calender) years by Belıişti Sinan Çelebi who lived in between middle of the XVth century and early XVIth century.
In addition to these Behişti Ahmed Sinan Chalabi has gotten a khamseb but today only his three matbnawis -Mahzenü'l-Esriır, Leyla vü Mecniln and Heft Peyker- of his klıamseh are available. A undergraduate thesis anda doctoral thesis was written on Leyla vü Mecnun; a graduate thesis was written on Heft Peyker . .
In this pa per, willl bemade a general evaluation in the form of estipulated in terms of form sıod content of Mazenü'l-Esriır after given information about Behişn Ahmed Sinan Chalabi's life,. his understanding of art and works
Keywords: Behişti Ahmed Sinan Çelebi, Mahzenü'l-Esrar, Mawlid, Mathnawi, Analysis.
GİRİŞ: BERiŞTİ AHMED SiNAN ÇELEBİ, HAYATI, ESERLERİ VE SANATI
l.Hayatı
Eski Türk edebiyatı 'nda Behişti4 malılasını kullanan birkaç şairden biri olan Ahmed Sinan Çelebi, Çorlu yakınlanndaki Kanşdıran kasabasında doğmuştur.5 Behişti'nin adı konusunda kaynaklarda farklı bilgiler bulunmaktadır. Örneğin Kınalı-zade Hasan Çelebi "Kanşdıran Süleyman Beg oglı Süleyman Çelebi dimekle meşhfudur."6; Latifi, "Kanşdıran'dandur. Süleyman Beg oglı Sinan Çelebi dimekle ma'ruf u meşhurdur."7; Aşık Çelebi "Kanşdıran Süleyman Beg Oğlu Sinan Çelebidür"8
; ve Gelibolulu Ali ise "İsmi Sinan' dur, Karışdıran Süleymanoğlu dimekle meşhfudur."9 biçimindeki sözlerle şairin adının Sinan Çelebi, babasının adının da Süleyman Çelebi olduğunu belirtmişlerken, Sehl Bey yukandaki tezkirelerden farklı olarak "ismi
• Behişti mahlasını 1..-ııllanan şairler hakkında daha ayrıntılı bilgi için bkz. Haluk ipekten ve diğerleri, Tezkire/ere Göre Divaıı Edebiyatı İsimler Sö=liiğii, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayıolan, Ankara 1988, s.7 1-72. 5 Kanşdıran kelimesinin şairin doğduğu yer mi yoksa babasının bir lakabı mı olduğu konusunda kaynaklarda farklı ifadeler yer almal..-tadır. Örneğin Sehi Bey ve Aşrk Çelebi "Kanşduran Süleyman Beg oglu" diyerek ailesine, Latifi ise ·'Kanşduran·dandur'' diyerek şairin doğduğu yere atıfta bulunınuştur. 6 Kınalı-zade Hasan Çelebi, Tezkiretü'ş-Şu'ara, Haz. İbrahim Kutluk, Ankara 1978-1981, C.D, s.225. Kınalızade Hasan Çelebi, şairin adını Sinan Çelebi yerine sehven Süleyman Çelebi yazmıştır. 7 Latifi, Tezidrelli 'ş-Şu'arii ve Tabsıraw·n-Nuzamti (Haz. Rıdvan Canım) Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınlan, Ankara 2000, s.l94. · 8 Aşık Çelebi, ı\leşti ·;,ii 'ş-Şu'arfı(lnceleme-Ten/..irli Metin (Haz. Filiz Kılıç), Doktora Tez.i, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı , Ankara 1994, s.207. 9 Gelibolulu Mustafa Ali, Kiinlıii •t-Aiıbar 'm Tez/..ire Kısmı (Haz. Mustafa isen) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1994, s.l53.
176
VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül - 4 Ekim 2013
Abmed'dür, Kanşdıran Süleyman oglu dimekle meşbfır" 10 diyerek şairinadının Ahmed olduğunu belirtmiştir. Seb! Bey'in bu tespiti şaire ait Leyla vii Mecnfuı ve Mahzenü'l-Esrar adlarındaki mesnevilerde de dile getirilmekte; buna karşılık adının Sinan olduğuna dair bir ifade geçmemektedir. Aşağıdaki beyitte şair, kendi adını da zikrederek II. Bayizd'e hitaben şöyle seslenmektedir:
Kalırile koma beni müebbed
Çok hidmetün itdi benden Ahmed (L.M./1890) •
Ayrıca I. Bayeztd devrine ait bir in'amat defterine göre de şairin adı Ahmed'dir (Erünsal, 19'81: 308).
Behişti'nin bayatı hakkındaki birtakım bilgileri özellikle Leyla vü Mecnfuı mesnevisindeki beyiderden öğrenmekteyiz. Söz konusu eserde, daha on üç yaşında iken padişah II. Bayezid'in hizmetine girdiğini dile getiren şair, padişabın iltifatına mazhar olarak uzun yıllar ona hizmet ettiğini belirtmiştir:
İy 'adil ü ehl-i 'ilm şahuro
Eltafun idinmüşem penahum
Kalırile beni koma müebbed
Çok hidmetün itdi benden Ahmed
Sinnüm on üçinde idi iy şah
Sevk itdi ki bidmetüne Allah (L.M./1889-1891)
Behişti bem kendisi hem de kaynaklar tarafından sebebi tam olarak ortaya konulamayan bir olaydan dolayı Acem diyanna gitmek zorunda kalmıştır. Kınalı-zade Hasan Çelebi bu konuda " Sultan Bayezid zernanmda kendüsinden bir vaz'-ı menffır bürılz u zuhfır idicek 'Acem diyanna seyabata gidüp anda Monla Cami ve Neva'i hidmetine vasıl olmagla niçe ma'arif ü feza'ile na'il olmış idi."1 1 Gelibolulu Mustafa Ali "bir vaz' -ı na-şayestesi sadır olmagın vilayet-i Acem'e gidip bir zaman Mevlana camı ve Nevayi hizmetleriyle mübabat idüp ba'de-zaman yine anlarun şera'at-namesiyle Riima gelmişdür."12
gibi birbirine benzer ifadelerle konuyu ortaya koymaya çalışmışlardır.
Behişti, İstanbul'dan aynlıp Acem diyarına gittikten sonra, burada Molla Cami, Hüseyin Baykara ve Ali Şir Nevai gibi devrio önde gelen şahsiyetleriyle tamşmış, onların hizmetinde bulunmuştur. Söz konusu şahıslardan özellikle
10 Sehi Bey, Heyt- Belıişt, Haz. Mustafa isen, İstaobull980, s.l67. 11 Kınalı-zade Hasan Çelebi, a.g.e., s. 225. 12 Gelibolulu Mustafa Ali, a.g.e., s.l53.
177
Yeni Bir Mevlid Metni: Behişti Sinan Çelebi'nin Mahzenü'l-Esrar Adlı Mesnevisi
Hüseyin Baykara'nın ricası üzerine Sultan Bayezid tarafından affedilen şair, telcrar İstanbul 'a dönmüştür. 13
Bursalı Melımet Tahir, Osmanlı Müellifleri adlı eserinde Bebişti'nin
Acem diyanndan döndükten sonra Keban Beyliği hizmetine tayin edildi."14
biçiminde bir ifade kullannuş ise de yazann bu görüşünü destekleyecek herhangi bir bilgi veya belge bulunmamaktadu.
Bebişti'nin ne zaman ve nerede öldüğü konusunda da eldeki kaynaklar herhangi bir bilgi vermemektedir. Bununla birlikte 16. yüzyıl tezkirecilerinden Kınalı-zade Hasan Çelebi "hudfid-ı seb'unde mülk-i ma'niye intikal ve irtihal itmişdür." 1 5 diyerek şairin yetmiş yaş civaonda ölmüş olabileceğine işaret etmiştir. Aynca Franz Babinger de Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri adlı eserinde Bebişti'nin ölüm taribi ile ilgili olarak "Babasıyla kendisinin hayatı hakkında verilen toplu bilgiye göre 1450-1520 arasında yaşadığını kabul etmek uygun olur. Hayatının sonu hakkında bir bilgi yoksa da 1520'de öldüğünü kabul etmek mümkündür." 16 diyerek talımini bir tarih vermiştir.
Alımed Sinan Çelebi'nin mahlası Bebişti'dir. Bu konuda bem kaynaklardaki bilgiler hem de elimizdeki üç mesnevisinde yer alan aşağıdaki beyider kesin bir bilgi vermektedir. 17
Tolu ha vf ile İlahi bu tarik
Eyle lutfunı Bebişti'ye refik (Heft-Peyker/25)
Alımed çü şefi' dür Behişti
Bil Hak ki nasib ider bebişti (Leyla vü Mecnfın; 23)
Ya İlahl dide-i tahkik. vir
Bu Behişti bendene tevfık vir (Mahzenü'l-Esrar/86)
13 Aşık Çelebi, a.g.e., s.207: "Nice zamandan sonra yine ROma gelüp padişatı iltifatı ile ve terbiyyetin ile sancak beği olup .. "; Kınalı-zade Hasan Çelebi, a.g.e,. s.225 "Ba'dehO Sultan Bayezi'de anlarun şeta'atniimesiyle gel üp yine sancak begi olmış idi ... " 14 Borsalı Mehmet Tahir, Osmanlı Miiel/if/eri ,C.2 (Haz. AFiloi Yavuz, İsmail Özen), s.49, Istanbul 1972. Yazar Behişti'nin eserlerini sıralarken Hekimoğlu Kütüphanesi'nde kayıtlı Mabzen-i Esrar adlı bir eserinin olduğunu belirtmişse de Hekimoğlu Kütüphanesi'ndeki yazma eserlerin taşındığı Süleymaniye Kütüphanesi'nde yaptığııruz tararnada 47 adet Mabzenü'l-Esri.ir kaydı içinde Bebişti''ye ait bir esere rastlamadığııruzı belirtmekte fayda vardır. · ıs Kınalı-zade Hasan Çelebi, a.g.e., s.225 16 Franz Babioger, Osmanlı Tari/ı Yazarlaı1 ve Eserleri (çev. Coşkun Üçok) K.B.Y Ankara 1992, s.49-50. 17 Heft Peyker mesnevisinin şaire ait olup olmadığı konusundaki şüpheleri ortadan kaldıracak dil ve üslupla ilgili ipuçlanru ilerleyen sayfalarda aynntılı bir biçimde ele alacağııruzl belirtmekte fayda vardır sarunm.
178
VID. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül - 4 Ekim 2013
2. Eserleri
2.1. Hamse
Mevcut kaynaklar ve söz konusu kaynaklardaki bilgiler Behiştl'nin eserleri konusunda net bir bilgi içermemektedir. 16. yüzyıl tezkirecilerinden Sehi Bey, Gelibolulu Mustafa Ali ve 17. yüzyıl tezkirecilerinden Riyaz1, sanatçının bir hamse sahibi olduğunu ileri sürmüşler ancak hamseyi meydana getiren mesnevilerin adlannı belirtmernişler18 ; tezltirecilerden sadece Latlfi, hamseyi meydana getiren mesnevilerin Vfunık u Azra, Yusuf u Züleyha, Hüsnü Nigar, Süheyl ü Nev-bahar ve Leyla vü Mecnün olduğunu belirtmiştir. 19
Bununla birlikte Latifi'nin adlanın zikrettiği mesnevilerden sadece Leyla vü Mecnün mesnevisinin Nizilmi'nin Penç-Genc adı verilen bamsesi içinde bulunması, Latifi'nin verdiği bu bilginin çok ' sağlıklı olmadığını göstermektedir.20Çünkü Behişti eldeki üç mesnevisinde yeri geldikçe Niziinll'nin de adını anarak Penç- Genç'e cevap verdiğini belirtmiştir.
Yukarıda adları anılan tezkirelerde yer alan bilgiler dışında Behişti'nin hamse sahibi olduğunun en önemli delili hiç kuşkusuz, Leyla vü Mecnun ile Heft-Peyker mesnevilerinde yer alan beyitlerdeki ifadelerdir. Söz konusu beyitlerde şair çok açık bir biçimde Nizilmi'nin Penç Gene adı verilen beş mesnevisine cevap yazdığını belirtmektedir. Örneğin Heft-Peyker mesnevisinin baş taraflannda yer alan aşağıdaki beyitlerde,
Penç- Genci çü nasib itdi İlab
Bende-i efkar idün eyledi şah
Hamse bununla olur çünki ternam
İlıtimarn it buna kıl nevmi bararn (Heft-Peyker/150-152)
Önce "Penç- Genc"e1 (beş hazine) yazmayı kendisine nasip ettiği için Allah'a dua eden şair, daha sonra yazdığı bu eser ile Hamse (beş mesnevi)'nin tamam olduğunu, bunu yazmasaymış hamsenin eksik kalacağını belirtir. Behişti, mesnevinin sonlannda yer alan beyitlerde yine Penç- Genc'i kendisine
ıs Sehi Bey, Behişti'nin Niziiuü'nin hamsesini Türkçeye tercüme ettiğini, Riyiizi Nizarni'nin Penç- Genci'ne cevap olarak yazdığım, söz konusu eserlerinde dile getirmişlerdir.
ı9 Latifi, a.g.e., s.i94-i95. 20 Ni:zaıni'nin "Penç-Genc" adıyla meşhur olan ve daha çok Hamse-i Niziimi olarak tanınan beş mesnevisi vardır. Bunlar: Mahzenu'l-Esrar, Husrev u Şirin, Leyla u Mecniın, Behriim-name, Heft Peyker ya da Heft Gunbed adlı manzurne ve İskender-oiime'dir. . ıı Daha önce de belirtildiği üzere Penç- Gene Nizarni'nin beş mesneviden oluşan eserlerine verilen addır. Bebiştl de Heft Peyker adlı mesnevisinin bir iki yerinde bu eserin adını anarak, yazdığı beş mesnevi ile Nizami'nin hamsesine cevap verdiğini belirmiştir.
179
Yeni Bir Mevlid Metni: Belıişti Sinan Çelebi'nin Mahzenü'l-Esrar Adlı Mesnevisi
nasip ettiği için Allah'a dua eder ve böyle bir eseri meydana getirmenin kimsenin haddi olmadığını iddia eder.
Heft-Peyker mesnevisindeki ifadeterin benzerini Leyla vü Mecnfuı
mesnevisinin sonlannda yer alan aşağıdaki beyitte de görmek mümkündür. Şair söz konusu beyitte Allah'ın kendisine hamse yazmayı ilisan ettiğinden dolayı hiç kimsenin kendisiyle boy ölçüşemeyeceğini belirtir:
İhsan i deli kuluna hamse ·
Hem-dem olımaz cihanda kimse (Leyla vü Mecnı1n /1 832)
Hamseyi meydana getiren .mesneviler şunlardır:
I. Mihr ü Müşteri, 4550 beyitten meydana gelen eser, Me!a'ilün!Me!a'ilün/Fe'ı1lün vezniyle yazılmış olup Hicri 905/14991500' de tamamlanmıştır. Behişti bu eserini Mihr ü Müşteri 'yi Assar-ı Tebrizi'den (ö. 1381) tercüme etm.iştir.22
2. Heft Peyker, 1729 beyitten meydana gelmiştir. Fe'ilatün/Fe'ilatün/Fe'ilün vezniyle kaleme alınmış olan mesnevi H.913/M. tarihinde tamamlanmıştır. Eser İran'ın ünlü mitolojik kahramanlarından Belıram-ı Gı1r'un hayatını anlatmaktadır.23
3. Mahzenü'l-Esrıir, 555 beyitten meydana gelen eser, Fa 'ilatün/Fa'ilatün/Fa'ilün kalıbıyla yazılmıştır. Mesnevi konusu itibariyle mevliddir. Eser Sultan IL Bayezid'e sunulmuştur. H.908/M.l502-3'lü yıllarda yazıldığı tahmin edilmektedir.
4. Leyla vü Mecnı1n 1865 beyitten oluşan mesnevi arnzun Mefı1lü/Me!a'ilün/Fe'ı1lün kalıbıyla yazılmıştır.
5. İskender-name, 6050 beyitten meydana gelen eser aruzun Fe 'ı1lün/Fe 'ı1lün/Fe'ı1lün/Fe 'ı11 vezniyle yazılmıştır.
2.2. Tarih-i Osmani
· Behişti'nin hamsesi dışında bir de Tıirih-i Osmaru adında bir Osmanlı Tarihi adlı bir eseri vardır. Şair Heft Peyker mesnevisinin 1712-1716 beyitleri arasında kendisine rakip olarak Firdevsi'nin Şeb-namesi'nin kaldığını, yazacağı
22 Ersen Ersoy, ll. Bayezit Devri Şairlerinden Behişti'nin Haınsesi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Dergisi, Cilt: 9, S: 2, 2011. 23 Şener Deınirel,a.g. e.
180
VUI. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül - 4 Ekim 2013
bir Tfuih-i Osmaıll ile de ona cevap vereceğini ve Firdevsi'yi emrine amade kılacağını belirtmiştir:
Urayım şevk ile Şeh-name'ye dest
Hasrn ol kaldı idern anı da pest
Yazayum Tarih-i 'Osmani'yi ben
Kıssası rastdur nazrn-i basen
'A vn-i Hak ile id üp anı ternam
Kılayum emrüme Firdevsi'yi ram24
Tarilı-i Osmani'nin aslı Londra British Museum'da• Add. 7896 nurnarada kayıtlıdrr. Eserin fotoğrafla çekilmiş bir nüsbası İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Semineri Kütüplıanesi'ndedir. Eser 210 yapraktan meydana gelmiş, her padişalıa da bir bölüm ayrılmıştır. Her kısım başında uzun bir şiir yazan şair, eserini Yıldırım Bayezid'in tahta çıkmasıyla başlatmış ve II. Mehmed'in ölümünden sonra, Sadrazam Karamani Mehmed Paşa'nın katlinde sonlandırınıştrr. Eser üzerine bir doktora çalışması yapılmaktadır.
3.Sanatı
Behişti'nin sanatı ile ilgili olarak eldeki kaynaklar daha çok bamsesahibi bir şair olmasına vurgu yaparak değerlendirmelerde bulunrnuşlardır. Örneğin 16. yüzyıl tezkirecilerden Sebi Bey onuç. "her fende mahir çok marifete kadir kimse" olduğunu belirtirken Latifi şairin haddinden fazla şiir yazdığına dikkat çeker ve beğendiği şiirlerden birine işaret eder25
, Gelibolulu Ali "zamanın ileri gelenlerinden şölıretli bir kişi olduğunu belirtikten sonra birçok tezkirede de yer alan iki beyte yer vererek bu şiirlerin cevahir-feşan/mücevher saçan bir nitelikte olduğuna dikkat çeker.26 Aşık Çelebi Kınalı-zade Hasan Çelebi, Mustafa Beyani ve Rıza gibi tezkireciter de yukanda dile getirilenlere benzer görüşler ileıi
sürmüşlerdir.
Belıiştl'nin edebi kişi l iği ile ilgili olarak dikkate alınması gerC;?ken bir husus da kendi sanatı ile ilgili olarak özellikle elimizdeki üç mesnevisinde dile getirdiği birtakım tespit ve değerlendinnelerdir. Özellikle kendisini bir haınse şairi olarak değerlendirmesi onun için bir ayncalıktır.
24 Şener Demirel, a.g.e .. s.l712- 1714.
!s Latifi. a.g.e .. s. 195. !6 Gelibolulu Ali . a.g.e .. s. 153.
181
Yeni Bir Mevlid Metni: Behişti Sinan Çelebi'nin Mahzenü'I-Esrar Adlı Mesnevisi
Behişti'nin kullandığı dil özellikle Leyla vü Mecnfın mesnevisine oranla Heft-Peyker ve Mahzenü'l-Esrar ınesnevilerinde dikkat çekici oranda sadedir. Mesnevilerin hikaye anlatılan kısımlarındaki dil ve üslup ile durum tespiti ve tasvir yapılan yerlerdeki dil ve üslup arasında ciddi derecede bir farklılık olduğu gerçeği, Behişti'nin mesnevileri için de geçerlidir. Bu bağlamda şairin tahkiyev1 üslubun hakim olduğu- yerlerde daha sade ve külfetsiz bir dil ve üslubu kullandığı , tasvir ve durum tespiti yaptığı yerlerde ise daha ağır ve sanatlı bir dil ve üslubu tercih ettiği görülür.
Behişti sanatını överken kendisini Ahmed Paşa ve Şeyb1 gibi dönemin önde gelen sanatçılanyla layaslar. Zamanında Fatih Sultan Mehmed'in Leyla vü Mecnun mesnevisinin Türkçeye tercüme edilmesini istediğini belirten şair, padişahın bu tercüme_ karşılığında ödül olarak yüz bin altın ve bir sancağı zeamet olarak vereceğini Turre Çavuş isimli biri ·aracılığıyla herkese duyurduğunu söyler. Daha sonra sözü Ahmed Paşa'ya getirir ve Ahmed Paşa'nın padişahın önde gelen vezirlerinden biri olduğunu, işlediği bir suçtan dolayı padişahın gözünden düştüğünü belirttikten sonra Ahmed Paşa'nın padişahın istediği bu tercümeyi yapabilecek bir kişi olduğunu fakat buna gücünün yetemeyeceğini iddia eder. Behişti daha sonra sözü Şeyhi'ye getirir ve Şeyili'nin Şeyh Cfunl'nin eserini tercüme ettiğini ancak bu tercümenin kötü bir tercüme olduğunu iddia eder (Leyla vü Mecnıln 1838-1875).
1878. beyİtte "Sözü öyle bir yüksekliğe çıkartmışım ki bu yüksekliğe ne Nizann ne de Molla Caınl erişir" diyen şair daha sonraki beyitte "tercüme nedir, ben yapayıın da bütün dünya görsün" biçiminde iddialı söz söyler:
Bir evce çıkarmışarn kelamı
İrişmez ana Nizaınl Caınl
Tercüme nedür benidem am
icad ile pür kılarn cilıam27
. · Daha sonra sözü yazdığı lıamseye getiren şair, elimizdeki her üç eserinde de hamse sahibi olmaktan çok büyük bir onur duyduğunu belirtir. Örneğin Leyla vü Mecnıln mesnevisinin 1881-1886. beyitlerde Hamse'ye cevap yazdığım ve Türkçede böyle bir eseıi hiç kimsenin meydana getiremediğini belirten şair, Behişti'nin övündüğü konulardan biri de yazdığı Osmanlı Tarihi
27 Zeynel Abidin Aygün, Belıişti 'nin Leylô vıi Mecmin ı\1/esnevisi (İnceleme-Metin), Çukurova Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Adana, 1999.
182
VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül - 4 Ekim 2013
adlı eseridir. Şair bu eseriyle "Firdevsl'yi bir kenara ittiğ:ini, Şeh-name adlı eserini de boş, geçersiz kıldığıru, Acemlerin bu eserle övünmemesi için onu da emrime aldığını belirtir.
Heft-Peyker mesnevisinin Sebeb-i Nazm-ı Ki tab başlığı .altında ( 142-178) önce hatiften bir ses duyduğunu, sesin kendisine ömrünü boşa geçirmemesi ve güzel bir eser meydana getirmesi gerektiğini söylediğini, belirtir. Daha sonra Allah'ın kendisine Penç-Genç'i nasip ettiğini, bu es~ri (Heft-Peyker) yazarak söz ülkesinin kendisine bağlanacağını, ancak öncelikle bu eseri yazması
. gerektiğini, bunu yazınazsa hamsenin eksik kalacağını belirten şair, sözlerinin Hz. İsa 'nın sözleri gibi nı ha canlılık verdiğini, kendisi gibi güzel söz söyleyenin cihana gelmediğini belirtir. Daha sonra sözü tekrar Penç-Genç'e getiren şair, sen Penç-Genç' e pençe vurduğun zamandan beri herkes sana pençe-şiken demektedir, sen kirnin ki kemerine el vurdun ise ·o kişiler sana bel bağlamışlardır.
MAHZENÜ'L-ESRAR MESNEVİSİ
1. Eserin Künye Bilgileri
Mahzenü'l-Esrar mesnevinin bulunduğu kütüphane kayıtlannda eserle ilgili künye bilgileri şu biçimde düzenlenmiştir:
Boyutlar: Dış: 170x125mm
İç: 1 05x80mm
Yaprak sayısı:36
Satır sayısı:9
Yazı türü: Nesih
Hareketi olan yazı güzel bir nesih ile kaleme alınmıştır. Her sayfa çift çizgi ile ikiye ayrılmış olup her sayfada dokuz satır bulunmaktadır. Eserin ilk sayfası (1 b)
183
Yeni Bir Mevlid Metni: Belıişti Sinan Çelebi'nin Mahzenü'l-Esrar Adlı Mesnevisi
ı ·· • ı ! i
i-
~·
2. Eserin Yazılma Tarihi
Mahzenü'l-Esdir mesnevisinin hangi tarihte kaleme alındığına dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bununla birlikte elimizdeki diğer mesnevilerinde olduğu gibi şaiı·in bu eserini de II. Bayezid'e sunduğu dikkate alınacak olursa 1500'lü yılların hemen başmda yazmış olabileceğini ileri sürebiliriz. Hatta eserin bilinen tek nüshasının bulunduğu kütüphane kayıtlannda yer alan H.908/M.l502-3 biçimindeki bir bilgi bizim de ileri sürdüğümüz tarih ile yakınlık arz etmektedir.
3. Eserin Yazılma Nedeni
Behişti, Mahzenü' l-Esrar'ı neden yazdığmı ve eserini ne tür bir konu etrafında şekillendireceğini eserinin iki ayrı yerinde dile getirmiştir. Mesnevinin 191-223. beyitler arasında kendi sanatıyla ilgili tespit ve değerlendirmelerde bulunan şair, önce 213. beyitte Hz. Peygamber'in mevlidini yazmaya karar verdiğini, sonra 221. beyitte Hz. Peygamber'in ruhundan yardım dilediğini ve en son olarak da 223. beyİtte Allah'ın yardımmı ve Hz. Peygamberin şefaatini ımırat ettiğini belirtir:
184
Mevlidine Alunedün kıl ibtida
Çün.ki bu san'atda oldun münteha (213)
Ahmed ' ün rfıhmdan istimdad ~ıl
VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül - 4 Ekim 2013
Feyz nfırıyla kalbün şad kıl (221)
Her muradım vire bunda Huda
Ola 'ukbada şefi 'ün Mustafa (223)
İkinci yazılma nedeninin açıklandığı bölüm ise mesnevinin 529-554. beyitleri arasında yer almaktadır. Söz konusu beyitlerde şair, Hz. Peygamberin mucizelerinin sayınakla bitmeyeceğini (529), Hz. Peygamberin vefatını özellikle yazrnadığını çünkü bunun insanların kalbini hüzünlendireceğini (532) mevlid.in asıl amacının da Hz.Peygamberin doğumunu yazmak olduğunu (532), büyük şeyhlerin mevlidin tamamının okunmasına izin vennediğini(533) söz Hz.Peygamberin vefatma gelince birdenbire kesilir ve kişinin söyleyecekleri orada biter (534).
4. Beyit Sayısı
Malızenü'l-Esriir mesnevisi 555 beyitten meydana gelmiştir. Şairin Leyla vü Mecnı1n (1975 beyit) ve Heft-Peyker (1729 beyit) adlı mesnevileriyle layaslandığı zaman Mahzenü'l-Esrar'ın beyit sayısının az olduğu görülecektir. Bununla birlikte bu tür içerikteki eserlerin çok fazla beyitten meydana gelmediği eldeki mevlit metinlerinden anlaşılmaktadır.
5. Vezni
Mahzenü'l-Esrar mesnevi arnzun :Ia'ilatün/:Ia'ilatün/:Ia'ilün kalıbıyla
yazılmıştır. Bu vezin aynı zamanda başta Mevlana 'nın Mesııevi-i Ma 'nev!, Aşık Paşa'nın Garib-name ve Süleyman Çeü~bi'nin Vesiletü'n-Necat adlı eserleri olmak üzere çok sayıda mesnevide kullanılan bir kalıptır. Behiştl, Heft-Peyker mesnevisinde fe'ilatün/fe'ilatün/fe'ilün; Leyla vü Mecml.n ınesnevisinde ise mefı1lü/me:Ia'ilün!fe'ı1lün kalıbını kııllanımştır. Genel bir değerlendirme yapıldığında şairin her üç eserinde de anızu Türkçeye uygulamada başarı
sağladığını söylemek mümkündür. Bununla birlikte yer yer imale, med ve ulama gibi aruz kusurlarına rastlamak mümkündür. İmale yapılan hecelerin büyük çoğuuluğunu Türkçe kelimelerin oluşturduğu dikkat çekmektedir.
6. Konusu
Mahzenü'l-Esrar mesnevısının konusu Hz. Peygamberin doğumu, doğumu sırasında meydana gelen olağanüstülülder ve Hz. Peygambere sütanne bulunması gibi olaylardır. ·
Mahzenü'l-Esrar mesnevısı iş lenen konular açısından bir değerlendinneye tutulduğu zaman 18 ayrı konunun, dolayısıyl& bölümün varlığına şahit olumz. Söz konusu bölümler ve bu bölümlerde işlenen konulan şöyle özetlemek mümkündür:
185
Yeni Bir Mevlid Metni: Behişti Sinan Çelebi'nin Mahzenü' l-Esrar Adlı Mesnevisi
1. Tevhid:l-53. beyitler. Şair bu beyltıerde Allah'ın birliğine olan inancını dile getirmiştir.
2. Münacat:55-87. Beyitler arasında Allah'a yalvaran şair, kendisini, zerre, fakir, katre gibi özelliklerle niteler ve Allah'ın rahmetine sığınır.
3. Na'at:89-143. Beyitler arasında Allah'ın nurunun ışığı, enbiyanın aslı, baştan ayağa nur ve bulutları!.]. ona gölge olınası gibi çeşitli özellikleriyle Hz. Peygamber övülür.
4. Medh-i Çar-Yar-ı Güz!n: 145-161. beyitlerde sırasıyla Hz. Ebu bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali'nin övgüsü yapılır . . .
5. Zamamu halifesi olarak tarutılan Sultan Bayezid'in övgiisü:l63-195 beyitler. Bu beyitlerde·şair Sultan Bayez'id'i çeşitli özellikleriyle övmüştür.
6. Sebeb-i Nazm-ı Kitab: 197-223 beyitler. Bu bölümde mesnevinin yazılma nedeni ortaya konulmuştıır.
7. 225-555. beyitlerde klasik mesnevilerde "Agaz-ı dastan" olarak yer alan esas konuya geçiş söz konusudur.
7.1. 227-285. beyitlerde genel bir değerlendirme yapılır ve esas konuya geçilir.
7.2. 287-301. beyltierde Hz. Peygamber'in doğumundan önceki durum hakkında bilgiler verilmiştir.
7.3. 303-345. beyitlerde Hz. Peygamber'in doğumu esnasında meydana gelen gelişmelerden bahsedilmiştir.
7.4. 347-375. beyitlerde Hz. Peygamber'in doğumu sonrasında meydana gelen olağanüstülüklerden bahsedilmiştir.
7.5. 377-386. beyitlerde Nuşirevan'ın meydana gelen olağanüstülükleri anlamaya çalışması anlatılmıştır.
· 7.6. 388-412. beyitlerde Hz. Peygamber'in doğumunun üzerinden üç gün geçtikten sonra meydana gelen olaylar/gelişmelerden bahsedilıniştir.
7.7. 414-484. beyitlerde Hz. Peygamber'in dedesi Şeybe'nin Hz. Peygamber'in doğumundan dolayı Mekke halkına ziyafet vermesi ve yine derlesinin Hz. Peygamber' e sütanne bulma çabası anlatılmıştır.
7.8. 486-499. beyitlerde Hz. Peygamber'in doğumundan sonraki süre içinde meydana gelen mucizelerden bahsedilıniştir.
186
V lU. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül - 4 Ekim 2013
7.9. 501-516. beyitlerde Hz. Peygamber'in üç yaşına kadar sütannesi olan Halime ve onun eşi Haris'in yanında kal.ı:ruş olması ve bu süre içinde Hz. Peygamber'in mucizelerinden bahsedilmiştir.
7.10. 518-527. beyitlerde Hz. Peygamber'in sütannesi Halime ve eşinin Hz. Peygamber'i dedesi Şeybe'ye vermek istemeleri anlatılmıştır.
7.11. 529-533. beyitlerde Behişti'nin mevlidi yazma nedeni neden sadece Hz. Peygamber'in doğumunu anlattığından babsedilmiştir.
7. 12. 535-555.• beyitlerde ise Behişti'nin yazdığı bu kitabı herkesin okumasını istemesi ve Hz. Peygamber'in şefaatine nail olma isteği yer almaktadır.
7. Yapısı
Mahzenü'l-Esrar mesnevisi klasik mesnevi tertibinde kaleme alınmıştır. Aşağıda tabloda mesnevinin bölümleri ve bölümleri meydana getiren beyit sayılan verilmiştir. Bu arada şu bilgiyi de paylaşmakta fayda vardır sanınm. Behişt! diğer eserlerinin aksine Mahzenü'l-Esrar'da herhangi bir başlık verme yoluna gitmediği için, biz söz konusu beyitlerde işlenen konuyu dikkate alarak böyle bir başlıklandınna yoluna gittik:
Tablo ı. Mahzenü,I-Esrar,ın Bölümleri ve Bu Bölümlerio Beyit Sayıları
Bölümler/Mesnevi M~zenü'l-Esrar
Tevhid 1-53
Münacat 55-87
Na'at 89-143
Çar-Yar-i Güzin 145-161
Zamanın Halifesine Övgü 163-195
Sebeb-i Nazm-ı Kitab 197-223
Agılz-ı Dastan 224-555
Yukandaki tabloda yer alan bölümler ve bölümlere ait beyit sayılan Behişti'nin kaleme aldığı diğer mesneviler ile karşılaştırıldığı zaman, şairin tercihinin hangi boyutlarda olduğu daha net bir biçimde görülecektir. Aşağıdaki tabloda şaire ait üç mesnevinin bölümleri ve bu bölüri:ılerin beyit sayıları verilmiştir:
187
Yeni Bir Mevlid Metni: Behişti Sinan Çelebi'nin Mahzenü' l-Esrar Adlı Mesnevisi
Tablo 2. Heft-Peyker, LeyHi vü Mecnun ve Mahzenü'l-Esdir'ın
Bölümleri ve Bu Bölüınlerin Beyit Sayıları
Bölürnler/Mesoeviler Heft-Peyker Leyla vü
Mahzenü'l-Esrar Mecnün
Tevhid 1-26 1-63 1-53
Müoacat 27-55 64-94 55-87
Na'at 56-98 95-125 89-143
Miriiciye 126-154
Çar-Yar-i Güzin 99-107 145-161
Zamanın Halifesine Övgü .
108-141 155-192 163-195
Sebeb-i Nazm-1 K.itab 142-178 193-212 197-223
Agaz-ı Dastan 179-1729 213-1975 224-555
Yukandaki tabloda da görüleceği üzere esas konudan önceki bölümlere ait beyit sayılan her üç mesnevide de birbirlerine yakın düzeydedir. Hatta genel beyit sayısı az olmasına rağmen Mabzenü'l-Esrar'dak.i beyit sayısının diğer mesnevilere göre biraz fazla olması dikkat çekici bir durumdur. Bununla birlikte Mahzenü'l-Esrar (555)'ın beyit sayısının Leyla vü Mecıııln (1975) ve Heft Peyker (1729) mesnevilerinin beyit sayılarının üçte biri civanııda olmasına rağmen, esas konudan önceki beyit sayıları açısından Leyla vü Mecnıln ve Heft Peyker civarında bir beyte sahip olması belki de ele alınan konunun özelliğinden kaynak.lanmıştır, denilebilir.
8.Başhklandırma
Behişt!, Heft-Peyker ve Leyla vü Mecnun mesnevilerindeki Farsça bölüm başiıkianna bu eserinde yer vermerniştir. Bununla birlikte bir konudan başka bir konuya geçişte tekrarlanan
Çünk.i salavatla ıne'mfıruz müdarn
Diyetüm kim es-salatu ve's-selam
beytini, bir çeşit bölüm başlıklan gibi değerlendirmek mümkündür. Ayrıca söz konusu beytin belli aralıkiara tekrannın okuyucunun/dinleyicinin ilgi ve dikkatini daha canlı tutmak için söylenmiş olabileceğini de söylemek mümkündür.
9.Kafiye ve Redif
Katiye ve redif şi irde ahengi sağlayan önemli unsurlardandır. Behişt!, katiye yapma konusunda tercihini çoğunlukla Arapça ve Farsça kelimelerden
188
VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül - 4 Ekim 2013
yana kullawruştır. 555 beytin kafiyelerini oluşturan kelimelerin kökenieri açısından bir değerlendirme yapıldığı zaman aşağıdaki tablo ile karşılaşırız:
T ablo:3 Herbir Beyti Meydana Getiren Kafiyeli Kelimelerin Kökenierine Göre Kullanım Sıklıkları
Kafiyeli Kelimelerin Kökenieri Kullanun Sıklıklan
Türkçe-Türkçe 46 • Türkçe-Farsça 18
Türkçe-Arapça , 19
Arapça-Arapça 257
Arapça-Farsça 124
Farsça-Farsça 91
Toplam 555
Yukandaki tablodaki rakamlar gerçekte şaınn söz varlığının Türkçe kelimelerin sayısının oldukça az olduğunu göstermektedir. Toplamda ll 10 kafiyeli kelimenin sadece 129'unun Türkçe geri kalan 981 'inin ise Arapça ve Farsça kökenli olması mesneviyi meydana getiren diğer kelimelerin kökenierinin hangi kökten gelmiş olabileceği hakkında bir fikir vermektedir.
Tablo:4 Her Beyitteki Redif Durumundald Kelimelerin Türlerine Göre Kullanım Sıklıkları
Redif Durumundaki Kelime Türleri Kullanım Sıklıklan
İsim Soylu 4
Fiil soylu 14
Toplam 18
Malızenü'l-Esrar mesnevisindeki 555 beytin sadece 18'inde kelime düzeyinde Türkçe kelimelerden oluşan redifler kullanılmıştır. Söz konusu 18 kullanıının büyük bir çoğunluğunu (14) fiil soylu kelimeler oluşturmaktadır.
lO.Dil ve Üslup Özellikleri
Malızenü'l-Esrar mesnevisi 15. ve 16. yüzyıl Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini yansıtan bir eserdir. Bununla birlikte özellikle sanatçının kafıye yapmada tercihini büyük oranda Arapça ve Farsça kelimelerden yana kullanması, beraberinde genel anlamda eserini nasıl bir ·söz varlığı üzerine oturttuğunun göstergesi olarak kabul edilebilir. Bu bağlamda aşağıya alınan örnek beyitlerde Türkçe bir kelime hatta bir ek dahi bulunmadığı görülmektedir:
Harni-i İslam ernirü'l-mü'minin
189
Yeni Bir Mevüd Metni: Behişti Sinan Çelebi'nin Mabzenü'I-Esrar Adlı Mesnevisi
Hafız-ı ayn-i Ahmed sedd-i dllı (164)
Mihr-i devlet saye-i perverdigar
Riiz-bahş u halk u püst-i riizgar ( 166)
Behişti'nin dil ve üslubuyla ilgili olarak üzerinde durulabilecek bir başka husus, Mahzenü'l-Esra~ ınesnevisinde iki farklı dil kullanuru yoluna gittiği ile ilgilidir. Söz konusu farklı dil kullanıını aynı zamanda tahkiyevi ve tasvirl gibi farklı üsluplann varlığına işarettir. Tabkiyevi üslubun ön plana çıktığı
IDJsralardaki Türkçe kelime tercihi ile tasviıi üslubun öne çıktığı mısralardaki Türkçe kelime tercihi arasında ciddi bir fark bulunmaktadır . .
ll. İmla İle İlgili Baiı Özellikler
Mahzenü'l-Esrar mesnevisi şairin Heft Peyker mesnevisinde tespit etiğimiz imla özelliklerini taşımaktadır. Bu da bize hem Heft-Peyker mesnevisinin hem de Mahzenü '1-Esrar mesnevisinin aynı kişi tarafından
istinsab edilmiş olabileceği ya da her iki eser de müellif tarafından kaleme alınmıştır ihtimalini vermektedir.
12. Vesiletü'n-Necat Etkisi
Mabzenü'l-Esrar mesnevısının değişik bölümlerinde Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n-Necat28 adlı eserinin izleri göze çarpar. Konuya açıJclık getirmesi açısından buraya Hz. Peygamber'in doğumu öncesi ve sırasında anlatılanlardan birkaç örnek beyit alınmıştır:
Üç iilem dalı ı dikildi iiç yire
Her birisi eydeyim nire nire
Mağrib ii maşnkda ikisi anun
Biri d amma dikildi Ka 'be 'niin (VN/193-194)
Gördi ol nfuıı.ı;ı içinde dal'ıı hem
Zahir oldı üç yeşil ziba 0alem
Birisi magribde dikildi revan
Biri maşn.lcda çü mihr oldı 0ayan
Biri saldı Ka0be bamına tıraz
Bu ne 0izzetdür ne hikmetdür ne raz (ME/298-300)
Yarılup diviir çıktı niigelıiin
28 Vesileıü'n-Necat'taki beyitler, Siileyman Çelebi, Mevlid (Vesiletii'II-Necaı)(haz. Faruk Kadri Timurtaş) Türk Klasikleri, Milli E~itim Bakanlığı Yay., İstanbull990'dan alınmıştır.
190
VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül -4 Ekim 2013
Üç bile hilrf bana o/dı ayan (VN/195-197)
Şakk olup olur ol o divar-ı der
Gelür üç hüri veli şekl-i beşer(ME/304)
Geldi bir ak kuş kanadıyla beniim
Arkamı sıgadz kuvvetle katı (VN -219)
Nazil oldı Sidre'den RUhu'l-Emin
Sıgadı sadnnı haliyle hernin (ME/3 1 2) . SONUÇ
Sonuç olarak bilinen tek yazma nüshası Almanya Berlin Devlet kütüphanesinde bulunan Mahzenü'l-Esrar mesnevisi içeriği itibariyle mevlid türünün güzel örneklerinden biridir. Eser aynı zamanda Behişti'nin hamsesini oluşturan beş mesneviden biridir. Eserde klasik mesnevi tertibine uygun bir yapı söz konusudur. Ancak eseri diğer mesnevilerden ayıran en önemli özelliği, bölüm başlıklarının Farsça olarak değil de, bölümler arasındaki ayrımı gösteren bir beytin mesnevi boyunca telaar edilmiş olmasıdır.
Behişti, mesnevisinde sadece Hz. Peygamber'in doğumu olayını işlemiştir. Mevlid kelimesinin anlamı doğmak/doğumla ilgili olduğu için sanatçı da eserinde sadece bu konuyu işlemiştir.
Eserin dili bazı yerlerde çok ağır olmasına rağmen genel anlamda anlaşılırdır. Bununla birlikte eserde özellikle Arapça-Farsça kelimelerin varlığına şahit olunmaktadır. Bu durumu özellikle kafiye yaparken tercihte bulunduğu Arapça-Farsça kelimelerde daha net bir biçimde görmek mümkündür.
191
Yeni Bir Mevlid Metni: Behişti Sinan Çelebi'nin Mahzenü'l-Esrar Adlı Mesnevisi
KAYNAKLAR AşiK ÇELEBI, Meşa 'bii 'ş-Şu 'ara(İnceleme-Tenkitli Metin ( Haz. Filiz Kılıç), Doktora
Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyan Ana Bilim Dalı, Ankara 1994.
A YGÜN, Zeynel Abidin, Belıiştf'nin Leyla vii Mecnfm Mesnevisi (İnceleme-Metin), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili v e Edebiyan Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Adana 1999.
BABINGER, Franz, Osmanlı Ta.rilı Yazarlan ve Eserleri (Çev. Coşkun Üçok), K.B.Y Ankara 1992.
BURSALI MEHMET TAHiR, Osmanlı Miie/lijleri, C.2 (Haz. A.Fikri Yavuz, İsmail Özen), İstanbul 1972.
DEMIREL, Şener, Belıişti Heft-Peyker (Metin-İnceleme) , Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyan Ana bilim Dalı, Elazığ 1995.
ERSOY, Ersen, II. Bayezit Devri Şairlerinden Behiştl'nin Hamsesi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Ci lt: 9, S.2, 20 ll.
ERÜNSAL, İsmail, Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları L Il, Bayezid Devrine Ait Bir İn'amat Defteri, T.E.D., 8.10-11, s. 308, İstanbull981.
GELIBOLULU MUSTAFA ALI, Künlıii'l-Alıbar'm Tezl.:ire Kısmı (baz. Mustafa isen) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yay. Ankara 1994.
İLTER, Rezzan, Belıiştf ve Leyla vii Mecnfm 'u, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, No:386.
İPEKTEN, Haluk ve Diğerleri, Tezkire/ere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözliiğii, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
KINALI-ZADE HASAN ÇELEBI, Tezkiretii'ş-Şu 'ara, C.II (haz. İbrahim Kutluk) Ankara 1978-1981.
KUR'AN-I KERİM VE AÇIKLAMALI MEALi, {baz. Ali Özek ve diğerleri), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yay., Ankara 1993.
LATIFİ, Tezkiretü 'ş-Şu 'ara ve Tabsıra tu 'n-Nuzama, (baz. Rıdvan Canım), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınlan, Ankara 2000.
SE~ BEY, Heşt- Belıişt, (baz. Mustafa isen), İstanbull980. SÜLEYMAN ÇELEBI, Mevlid (Vesiletii 'n-Necat) (Haz. Faruk Kadri Timurtaş), Türk
Klasikleri, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul 1990.
192
