D. D.

Di/Tertatio Gradualis,

VITIADIVISIONIS SCRIPTUR^:NOVI TESTAMENTI

IN CAPITA ET VERSUS,OSTENSURA,

Quam,Venia Amplijf, Facult. Philofophica

In Reg. Acaå. Upfalienfi,Prasfidcy

Mag JOHANNEFLODERO,

Grjec, Ling, PROF, Reg. bt Oro.

Publico Examini Subjicit

Jonas Fredric Carlström,O, Gothus,

In Auditor. Guftaviano D. XXII. Maji Mdcclxxiii, 'h. a. m. s,

UPSALIAS,Typis Edmannianis.

$:& R:MM.TJSMAG NiE FIDE! VIRO,

DIOF.CFS. UNCOPENSIS

EPISCOPOEMINHNTISSIMO

SENATUS ECCLF.SIASTICI

PRiESIDIGRAV1SSIM0,

GYMNASH SCHOLARUMQVEEPHORO

ADCURATISSIMO,SOCIETATIS ANGLLE REGALIS ET ANTIQVARlffi

MEMBRO Dignissimo,S. S. THEOL. DOCTORI CELEBRATISSIMO,

REVER ENDlSSiMO AC DOMINO

PETROFILENIO,

MLECENATI SUO MAXIMO

Sacrum.

VlRO

Summe Reverendo Atqve AmplissimoARCHI - PR^POSITO LINCOPENSI

Dignissimo ,

SACRI SYNEDRII

ASSESSORI PRIMARIO

Gravissimo,S, S. THEOL. DOCTORI CELEBERRIMO,

Domino JOHANNISPARSCHUCH,Avunculo, ob Paterna vere beneficia,1

aeternum colendo,

Sacrum.

Clarißimo Domino Cafididato

JON& Friderico Carlström,Confangvineo Juo Perdilefto,

& P. D.

Tu ne igitur Stephanos\ criticasque ea Iumina famaePlura, premis critica durius ipfe manu?

Parcito: habet veniam mortalis culpa viciffim:Quolibet eft facilis tramite lapfus equi:

Labimur & nosmet: Tua quid cenforia ManesVirgula pallidulos follicitarc velit?

Cernis, ut in vivos vibrantur acuta veneno

TinÄaque, quse Livor fpicula figic atrox:Ladus ut immenfo eft Virtus quaecunque theatro,

Ulla nec in terris gloria tuta manet.Hoc fatis eft, dum vita manet, fi fe asmulus ardor

Conficit, & raro tempora pacis eunt JSed poft fata quies fpcrabitur amplius anne?

Vivere trifte ut erat, triftius inde mori.Mite nec ingenium, Tibi quod dedic ipfa Minerva,

Hoc negat urgenti, dextcr Amice, Tuum.Mens bona, tranquilla gaudens & laude voluptas

Eft Tibi: nunc igitur cur nova bella moves?Quam petis, 01 laurum dederint invita (ilentum

Regna; fedet capiti laeta ncc illa Tuo.Mitte

Mitte ergo miferas Tun figna inferre per umbrasOtiaque in tacitis fic violare iocis.

Fallor-an ? ipfe Tuos P*an ulcifcitur igries,Vindscet ut veteres non minus inde fuos.

HiFC ego volvebam modo mente fugacia rerumSomnia, nec memini, quam ftet Apolk) Tibi«

Qyos radios Stephanis antiqui luftulit «vi,Intulit ingenio per nova luftra Tuo;

Ac placidum monftravit iter fax praevia cceli &,Qvos pius en! fequeris facra per arva, ducun?«

Unum eft, Eufebie lacrimis fuffufa quod optec,Ne ftudiis hominum res cadat ipfa Dei;

Impiaque infurgat noftris aud.cia curisFortior, aeternum ludere fvcta decus.

Omnia conatur rerum exitialis Abaddon,Summaque nunc properat quo magis hora, furie.1

Plangis ut hoc mecum (cd, Amice, in turbine féeli,Sic Tua mc pietas plaudere nota jubet:

Moribus & conjun&a probis do&rina futurasFortunat mefles lpondet acuta Tuae.

Perge modo, & magnis apta fementibus auraUtere : poft totidem nubila, clara dies!

Lincopia, Pridei Cal. Apr. SAM. $$£3«MDCCLXX11I.

II II $ # # $ II II II II ©

£. /7.

§. L

Qjum propofituro nobis fit, quibus recentioresN. T. partitiones laborare videntur, vitia, quae-que inde emanantia impedimenta SacrorumVoluminum leåioni in univerfum, in primis

autem exegefi objiciantur, paucis exponere, haut abs reefle exiftimamus, praeter illa diftin&ionum genera, quaehodie funt in ufu, etjam defvetarum potiora prius per-currere, eorumque perbrevem hiftoriam, quoad per ne-ceflariorum penuriam fubfidiorum fieri queat, tradcre.Secündo poft Chriftum nacum Seculo dicitur TATIA«NUS, Aflyrius, in compendium redegifle HiftowamChrifti a IV Evangeliftis contextam, quod adauåum de-inde fuifle arguitur hiftoriolis non nullis ex EbionitarumEvangelio depromtis: unde a VICTORE CAPUANQvocatur Dinpente. Hunc eundem TATIANUM fufpica-tur MILLIUS a) au&orem fuifle divifionis textus Evan-gelici in y.eQxActioe, feu Titulos. Videlicet in Mfcr. Ex-emplaribus & compluribus etjam, qua typis vulgatafünf, fe&ionibus divila funt Evangelia, quae in interio-ri margine fignatae funt literis majufeulis, A. B. T. A.Cujusmodi in Matthsei Evangelio funt LXVIII. MarciXLVIII. Lucae LXXXIII. Johannis XVIII. Hifce fegmen-tis refpondent ad fummam vel imam paginam(peci, indicantes rpriparos cujusque argumentum. Sedverohaee capita diverfa efle ab illis, in quae hodieque Evan-

Sf;a) Proleg. ad N, T.

# ) 7 ( .#

gelicus Textus eft diftributus, manifefl-um vel ex ipfpnurrkro eft: neque exiftimandum eo fpe^avifle illorumauäorem, ut Evangelicas hiftoris partes & argumenta ajfe invicem diftingveret, quum obfervetur, unum v.s-(£uAoiicv plures res & hitlonas non raro compiecti, atqueulu infuper venire , ut unum argumentum in plura di-ftrahatur capita. Sed neque credimus deftinatum fuifleinftitutum auctoris dividendo textui in uvotyvoocrfjiocroc, fi-ve Le&iones ecclefiafticas, quum pauculi non nunquamVerlus integrum conficiant KeCpctÅuiov, atque hoc conti-neat, ut diaum eft, vel abfciflam hiftoris partem, velplures diverfi argumenti hiftoriolas. TATIANO aliquan-tum recentior AMMONIUS , Alexandrinus, veri nomi»nis Diatefpiron, b. e. Harmoniam IV fcvangeliorum ,

compoluifte dicitur; ita quidem ut in margine Codicisfui adpofuerit notas nümerales minores, quo faciiius,illarum adminiculo, recurri poflet ad loca b^bcpcavoc b),Quod vero AMMIANUS inchoaverat , id abfolvit de-inde EUSEBIUS: quum enim hic incidiftet in AMMO-KII exemplar, notis iftisdiftin£tum, venit ipfi in men-tem polle iftorum ope numerorum perfeftum diateffa-ron componi: deprehendit autem, perluftratis fingulisAmmonians Harmonis partibus, pofle omnes F.vange-liciCudicis pericopas ad decem claflés reduci. Ad I:mampertinere vidit illas , in quibus omnes Evangeüfts con-lentirent: ad II:dam, in quibus Matth. Marc. & Lucas:ad IIhtiam, in quibus Matth. Luc. & Joh. ad IV:tam, inquibus Match. Marc. & Joh. ad V:tam , in quibus Matth.& Luc. ad VI:tam, in quibus Matth. & Marc, ad VII:am,in quibus Matth. & Joh. ad Vllljam, in quibus Luc &Marc, ad IX:am, in quibus Luc. & Joh. convenirent in-ter fe: & ad X:am denique, qus cuiqne Evangeüfts es-fent peculiares. Hoc modo digeftis in X ta bulas nume-

ris

k) Conf, MILLll Froleg. §, 6jS,

# ) 8 ( •ris Ammonianis, fuffixit iisdem in margine Evangelio¬rum unam e literis alphabeti; ut Ic. os defignaret pri-mam tabulam, ß fecundam , y tertiana & lic deinceps:atque hac ratione reprslentavit, qua in re duo vel tres,vel quatuor Evangelifts conlentirent. Sic enim ad vers.I. cap. III. Matthsei pofitae in margine funt liters^-: hincdifco recurrendum effe ad tabulam III. hac ergo luftra«ta, obfervo eamdem pericopam, quse apud Matthseumfignata eft litera occurrere apud Lucam & Jobannem:& quidem apud illum notatam in margine litera y, apudhunc litera ß. Hae Ammonians liters numerales cumfuffixis literis aliis, Eufebianos Canones defignantibus,etiamnum imprefls conspiciuntur in permultis editioni-bus: neque, ut dictum eft, infervierunt hse Seftiones a-lii ufui, quam reprsfentands Harmonis Evangeliftarum.Ante IV Seculi exitum nullis copitulis aut alius generiiinfignioribus legmentis diftin&a inceffifle Afta & Pauli-nas Epiftolas, tradit M1LLIUS c): at eo tempore dicitEUTHAL1US å) Epifcopumquemdam ,quem MILLIUSfuspicatur fuifle THEODORUM, Ecclefis AntiochensPresbyterum ,in capitula divififte Epiftolas Paulinas, iilis-queadjeciflelemmata, qusipforum Pummamcomple£teren«tur. Ex hac divifione habuifte dicitur Epift. ad Rom.capita XIX. i Cor. IX. 2 Cor. XI. Gal. XII. Eph. X. Philip.VII. Co). X. i. Thefl. VII. 2. Theft VI. Hebr.XXI. i.Tim.XVIII. 2 Tim. IX. Tit. VT. Phil. II. Quod in Paulinisfcriptis prsftitum erat, id Athanafii fvafu prsftitit poft-modum EUTHALIUS in Aftjs &EpiftoIis Catholicis: i^fta enim in capitula diftribuit, & quidem a£ta in XL.Epift. Jacobi in VI. 1. Petr. in VIII. 2. Petr. in IV. 1. Joh.in VII. 2. Joh. i. 3. Job. 1, Jud. in IV. Neque tarnen

hoc

c) Proleg, §. foj. d) in pro/eg, ad Ep% Pauli.

I ) 9 C •hoc opera finiebatur labor ejus t fed aliatn porro adje-cit novam Scriptot umN.T. divifionem in ccv<xyv4<rets, fi-ve Le&iones, ita ut integrum K. T. corpus divifum fue-rit in LVII. lecliones e). Quin etjam EUTHALIUS il-le primus dicitur Jcv exaravifle fcripta N. T. itaut fingulas lineae, ut quorumdam fert opinio, fingulasabfolverent fententias, eo fine, ut, bac obfervata di-ftin&ione, fcirent Le&ores, qua; continuo fpiritu dientlegenda, atque ubi intermiflione opus eflet. Exaratisin hunc moaum Epiftolis, adtexuit ad calcem cujusqueEpiftola? fsr/ppertfetv, i. e. numerum verfuum, quam dein-de in-plurimos Mfcr. Codices irrepfifle obfervaruntMILLIU51 & VETSTENIUS /). Hoc inftitutum imita-tus ANDREAS, Caefarea; Cappadocum Epdcopus, ad fi-nem vergente feculo V. divifit Apocalypfin Johanneamin fe&iones majores & minores, b. e. in Aoytte &Kcc<pec»A«*#, quorum ilii fuerunt numero XXIV. LectionibusEuthalianis refpondentes, haec yero LXXII. coflitueban-tur, quibus fingulis adponebantur lemmata, argumen¬tum capitis indicantia, At Seculo demum VII. in Ver-fus diflingvi coeperunt, non Apocalypfis minus, quamEvangeliflarum fcripfa, quie exarata ha&enus nonfuerantg-): led vero quum sl%a ifti ex otationis fenfu& mente pependerint, ita ut, quot fuere in orationepartes & membra, qua; diflin&um fenfum feu ideamcorople&erentur, totidem eflent d%o<, mirum non eft,fi in immenfum illi variaverint, pro cujusque captu &fenfu: & ut initio fe forte re$e habuerint, a Librariistarnen & exfcriptoribus admodum funt perturbat»:ita ut Au&or fit MILLIUS, ex omnibus Mfcr. Codd.

B vix

e) Conf MiLLll proleg. jf. Jeq. £9* VETSTEN11prokg. p, 7^, f j L. c. g) Conj, MILL II prolog,jf. 1030,

II ) 10 c IIVix duo reperiri, qui in eodem numero */%<»v conveni-ant. Neque putandum ert divifionem Librorum N. T.in Verfus, qualis confpicitur in Vulgatis editionibus,eamdem ede, ac fuerit illa, cujus EUTHALIUS auvdorfuit, quteve in Mfcr. Codd. comparet: uti nec capita,in quse diximus N. T. (cripta jam inde a primis Secu-Iis fuide divifa, eadem funt, ac quae hodie recepea funt:id, quod pafet ex diverfitate numeri, atque cernitur e-tjam ex editionibus illis, in quibus literis numeralibusin margine adpodtis fignata (unt prifca illa xs(pdÅxtM>

§. iiIn defignando auüore divifionis, qua hodie uti-

mur, N. T. in capita, valde inter fe didentiunt fcripto-res. Fuere qui inde usque ab HIERONYMI tempore il-lara repetant: fed non fat idoneis argumencis iftam nitifententiam, & quidem ede idhoc inventum haut fecu-lo XIII. antiquius demonftrarunt alii. Cujus (ententiaealii illud referunt ad ARLOTTUM Italum & ordinisMinoritarum, ut vocant, Generalemt alii Cardinalem& ArchiEpiscöpum Cantabrigienlem STEPH. LANG-THONUM: at plurimi tarnen Card. Hifp. HUGONEMdeS. CARO dedgnant b). Edidit ille de exeged optimemeritus vir Concordantias Biblicas, feu Biblia cum Pofl-illa i): & cum inutilem iuutn forelaborem videret, niin fua tmemata rite edet Sscer Codex didributus, inpartes didecuide dicitur Vulgatam prknum Verlionecn:quse diflectio in Graecum deinde textum illata transiitpaulatim in exemplar i a & veidones ceteras. Pri mu-ra-autem comparuerunt hodierna Capita in Editione PvO-BERTi STEPHANI, quae prodiit anno MDL, adnota-

tata

/;) Conf. SI OLL BERGII exercit. Phib VII1 OCAVE Hiß,. Lih p. 720,

) II ( $tata in margine nota numerali: ita quidem ut, fingulaCapita divifa fint in plures partes, majusculis Iltens,A, B. F. A. fignatas: ac in fequenti editione, qute prodiitanno MDLf. pnmuro conlpic.tur textus diftinTus intme-mata illa, feti verficulos, quibus hodieque utinour. Et qui¬dem fuifte ROBERTUM illum divifionis illius au&oremtellatur filius ejus HENR. STEPHANUS k), quum, in-quit, Teftamenti Novi libri in tmemata, qua? capitavulgo vocantur, divifi efient, ipfe {Rohertus) horumtmematum unum quodque in tmematia divifit, vel po-tius fubdivifit: qua?, adpeliatione ab aliis magis, quam abipfo probata, Verficuli vocata fuerunt. Lutetia Lugdu-nura petens hanc capitis cuiusque catacopen confecit,& quidem magnarn ejus, inter equitandum, partem.Maximopere in feqiientibus laudat HENRICLJS patrisfui ROBERTI inflitutum, atque iniit etjam ifta cataco-pe non mediocrem apud Theologos gratiam, tamquehodie altas egit ejus ufus radices, ut lliam pofle un-quam mutari vix fperare liceat. Sed accedaraus pro-pius ad argumentum, quod tractandum elegimus.

§. III.Cum tam verum fit, quam quod verifTimum, nul-

3am non diligentiam prudentiamque in explicando fcri-pto, quod ahcujus fit momenti, efleadhibendam, ne fcri-ptoris mentem aut torqueamus, aut, quod illuftrare volu-mus, tenebris in-volvamus; quam, quaTo, cautos nosefie oportet in illo interpretando, quod Divinas illas &arduas, ratione intelle&us nofiri periculique, fi forte er-raverimus, imminentis, veritates contineat? Si itaque fe-cundum hanc normam, tamquam ad lydium lapidem,

B 2 duum-

k) Prafat. ad Concorä, Gr, N. T.

^ - T •* () \ liss>

duumviorum HUGONIS STEPHANIQVE/)opera , hoc,maxime quidem laudabili, confilio fuicepta, ut ledio-nem vytcotvovrw Åcyoov faciliorem planioremque redderenf,rite atque ordine examinetur, nullo conftabit negotioquo illa notanda fit calcuio. Etenim vix tolerabilemhaut raro incuriam & judicii prsecipitafi indicia prodide-runt, Cxpe conjungendo, auze feparata, & feparando,qute junda e(Te debuerant. Hxcce vitia facile eademtrutina penfari pofie exiftimaverimus, cum maxima in-ter utrumque partitionis genus intetcedat conjun&io.Ordinis vero gratia potiora eorumin certas clafles, pau-cis, quae rei iiluftrandae inferviant, adpofitis exemplis5diftribuemus. Si verum fit, quod obfervayit BLACK-VALLUS w), nullum fere caput in N. T. efle, quodnon , qua verfus (idem etiam de magna capitum partedici poteft ) vitiofe fit divifum, facile intelligi poteft,quantum \l\x divifiones Exegeticum ftudium & (criptu-vx lefiionem remorentur, verbo: quantum perlpicuita-ti noceant. Turbatur enim & ocuius & mens difruptisillis & male cohasrentibus fententiis: tanto quidem "fa-eilius, quanto certius eft adfvevifte nos inde a teneris fin-gulos verfus pro totidem habere diftjn&is fententiis, iis-demque finibus, qnibus capita & commata, noftramterminare attentionem: ut adeo perquam difficile nonnunquam fit, minns in primis exercitatis, disje&a mera-

bra

/ ) Forfan bovum in hxege/i celebrium Viro v um vitas& jata fcire juvabit. Si ita, qua HUGONEM audiendi(unt ordinis Pradicatorum fcriptores jfac. Quetifius Efjf-ac, Ecbardus. Tom. i. ad annum MCCIXL p, /94.Qua vero STEPHANUM landatifßmus iUe Annalium Ty*pograpbicorum auEtor, Mich. Maittaire in biß. Stepbano¬rum vitas ipforum Ef libros compleClente. Lond. MDCCIX\forma 8. m) Criticx Sacra Tom. IL p, q$8\

# ) 13 ( IIbra colligere, & quas fcribentis menti refpondeat, juftamformare ratiocinationum continuationem & feriem. Ne-quehoc (antummodo rudioribus ufa venit, verum etiaravel maxime exercitatis quam faepiffime deprehendimus a-quam hserere, ubi ardua ifla fuperanda funt loca. Devero enim & genuino fenfu nonnunquam aberrarunt,magnam partem, quia rerurn cohatrentiam, falfis hiscefedudti luminibus, diftindhones Joquor, interdiurn nonfunt aflecuti, neque adeo robur vimque di&ionis, exhac cogitationum catenata jundtione pendentem inve-nire potuerunc. Agnoverat hoc LOCKIUS n ) & idemcum illo agnituri forfan funt omnes. Nec mirum hoc,cum disruptae ilice ubique fententise ffägmentis non male as-fimilari poflint, quas fociando, ut juftam efficiant perio-dura, muitum fe torqueat ingeniura necefle eft. Hocmalo prefius magnum illud rei literarise decus JOELCLERICUS in verfione Galiica verba, econtezmoi, verfui22. capitis VH. Job. inferere erat coadtus, qunm nonvideret, quem nexum cum ancecedentibus haberenr ver¬ba, J1;« a qnibus novum comraa orfus eft STE¬PHAN-US-: perperam omnino, cum potius pneeedensdebuiflent finire. In eo enim jam occupatus videturSandtilTimus Salvator, nt ex lege Mofis, qua licicum e-rat circumcifionero Sabbato peragere, morofis Judaeisoftenderet, feie non male fecHTe, quod hominem trigin-ta odlo annorum morbo confiidlatum fanallet, de quoJoh. V. 5 - ™ 9. Non enim ad aliud a fe perpetratummiraculum refpexifle putatar VIT. 21. ubi dicit: gv egywSTtcivjo-ci, ycjjf 7iolvTes Scivycc&Te $io& rSro , unum feci O-pus, (änando nempe milerum, atque id tantam tunc Vo¬bis admirationem movit, atque etiam nunc movec, utcrimen rae commifilTe putetis, non nifi fangvine meo

B 3 ex-

n) Preface to St. PaiiPs Epiftles.

SI ) 14 (

expiandum. Sed qui tam de me finiftre judicatis, per-pendite, quid a vobis fiat ipfis: habetis, non a Mofeprimum vobis datum, (ed a patrum usque memoriarepetendum prseceptum de circumcifione, o3avo, a na-tall, die peragenda; cui oblecuturi cir.cumciditis mafcu-lum foetum etjam, fl opus fit, die Sabbati. Quidni er¬go mihi liceat fanitatem homini ido die refhtueier Siergo to, Sid T8T0 cum antecedentibus conjungamus, at-que a verbis, Mwv\s SsSxysv Cfjuv, novam inchoemus pe-nodura, melius confultum ibimus orationis contextui,quam, fi, verbis iftis ad fequensia relatis, vel anxie inantegreda (ententia quteramus, unde eorum, qua; fe«quuntur, ratio fit repetenda, vel, quod BEZ^E non dis-piicuiffe videmus, ad hebraismum confugientes redda-mus to, Sid T8T0, atqui^ attamen, vel denique dicamussliquid eile ab Evangelifta fuppredum, quod 22. corn-ma- i cum 21. conjungendo inferviat: quomodo CLE-RICUM deprehendimus calculos pofuide. Dicit veroiile: U faut Juppleer qaelque chofe de femblable, cav les> feßpouvquoi, ne peuvent pas lier ce qui fuit avec ce qui preceäe,Nequevero eft, cur tradita; a nobis explicationi objiciatur,quod infolens fit ratio ooftruendi verbum Bavpageiv cumpraepofitione Std: licet enim non adeo frequenti feripto-rum aucloritate fe ifta tuen pode videatur, non inailta-tam tarnen pro fus eile patet ex Marc. VI. 6. ubi firni-lis occuit eSocv/toc^e Stal rvjv U7ri^lotv dvroov. Cumitaque DEO O. M. noftra; imbecillitatis ergo, placue*rit ferrnone firnplici uti, ut ornnes inoftenfo pede, quan-tam cuique falvando necedarium edet, (acras liceras le¬gere podent; cur, qusefo, prxpodere illi ab hominibusad hanc falutis viam opponuntur lapides, ad quos finvplices viatores offendant.

5. IV.Ut perfpicuitati Sacra; orationis diviliones duumvi-

rales

ü* ) 15 ( IIrales nocuide odendimusj ica easdcm de orationis ele-gantia multum detraxide jam probatum ibimus. Quipauca modo capita artenta mente perlegit, fateatur ne-cede ed, nativam fermonis ptslcritudinem multum iisminui, periodos rotundas & elegantes labefadari, de-nique Divinam rerum enarrationem abrumpi mucilari-que. Generatim enim orationis elegantiam, non verborumtantum ac figurarum luminibus, fed periodorum eejam accogicationum apta jundione metiri fvevimus. Pulcerri-ma vero qua^visplus, quam dici poteft, gratis amittunf,.fi hoc vinculum non obfervetur: altera quippe, cogita^tio alteri quafii viam facit, & hcet qutevis earum fuagaudeat venudate, conjundte tarnen d maneant, & reiperfpicuiiati dignitatique melius certe confulitur, & a-nimi ledoris fortius alliciuntur ; haud alker ac ea Ve-neris imago venudidima fuide olim dicitur, cui untplurium feminarum veneres adaptaverat pidor. NumCicero v. g. aut alius bonas notte audor, tantum aliisplacere poffit, d fcripta iilius mifere adeo, ac Di vinteiiterte, rebus invitis, dilacerarentur ? Profedo fi nexumreruro cogitationumque obfervaverimus, nusquam fermenon fubiimem & vere divinam eloquentiam inveniemus,pulcerrimumque ubique ordinem: argumentorum vimmaximam grandem exemplorum majedatem. Itaquefi hoc fecident i Iii, qui eam chaos & mixturam, fineordine uilo fenfuque, vocitarunt, ab ida lingvae Galamivepetulantia temperavifFent 0 }r Eni vero exempla fen--

ten-

0) Notum eft, quantum, media in primis csvo, Hiero-„ nymiJeuVulgatte yerfionis mifera, ratione cum interpre-3, tationis, tum maxime lingvce, facies, fcripturce lettionem„ hnpediverit. Hone Dens! quantum nunc impeditiira, cum„ per bodiernas diviRones deterior fit fa&a, Immo, non nul-33 Iis, qui ßbi de omni Religione triumpbum cgi/Je imaginan -

tentiarum, qua?, velut luxata merobra, f.jo funt locomot^. Quantum decus accederet loco illi Paulino Ebr.X. a 19, ad 25. verfum, fl in elegant i flirr a abfolutifli-maquehac periodo oixoSoams partes nte (eterne rentut Ni-m'rum, pcftquam Apoftolus in rt^oracei oftendilTet no-flram cum Deo reconciliationem Leviticis facrificiisminime peragi poße, eam vero unice fieri per Chri-ftum, iis tantummodo adümbratum; inde in cc7rc$éaeihortatur Hebrseos, gratiam vera fide ampleAendo , ut adeum accedant aninio corpore fanEiificati, feu l^ocvrtcyé-voi rus Kctqöltes u7to cvvstå'/]ceoos 7fcvY]$uc, t(jj Åehayha rocdyu ymSu^oo. Auris & fenfus una hic fvadent,ut verba, hc# Åehxyhoi ro cdyu vduri KuSugu primamttcScciv finiant, non vero fecundam ordiantur, juxtaStepbaneam textus divifionem. Adeoque re&ius co-lo notetur vox, qute verbum Kurex^yev antecedit, i-bique verfui 22. finis imponatur, cui interpunttioni,prakter JO. FELLUM, Oxonienfem pra^fulem, in fuaparaphrafi, etiam terfiflimo: interpretationes European,noroinatim LUTHERI, favenr. Neque ab illa abhor-ruerunt non nulli Orientalium interpretes, teide BLACK-VALLO p ). Commata quoque 10, 11 , & 12. epißo-las ad ThefT, I. cap. 11. male a fe invicem divelluntur,

non

5, tur, arma contra Revelatam ipfa dedit. Ou en ferions-„ nous, inquit auElor libri impiißimi Penfees Philofophi-,, ques meditatione f'il falloit reconnoitre le doigt de„ Dieu dans la forme de notre Bible ? Combien la Ver-„ fion Latine n'eßelle pssmifcrable? Les Originauxmé-„ me ne font pas des Chefs-d'oeuvres de Compofition.„ Le Propbetes, Jes A porres, & les Fvangeiiftesont écrit ,

„ comme ils 'y entendoient - - - Ejnsmodi vero paren-tes ejnsmodi prolem habuere numerosam. p) L. c. p.

/0/.

* ) 11 ( •non eam tantum ob rationem, quod in mediö fenfutnora ponituf, verum vel ideo etiam, quod venuftumorationis flumen, plus quam dici poteft, tardacur. A-poflolus Theflalonicenfem Ecclefiam cohortatus eft, utpater filios, confolatus eam, denique monuit, ut Deodigne fefe gereret. Quis, quajfo , tam evidens cogita-tionum vinculum folveret? Similia falebrofae orationisveftigia quoque cernimus in capitum divifione. Pri-mum fine dubio VII. capitis, n. ad Cor. epiftolae,comma, cum ultimo VI. capitis jungi debuerat, ut ele¬gans illud epiphonema omni fua conlpiciatur virtuteatque venuftate, Poftquam enim Apoftolus in VI. ca-pite difteruifiet de prasrogativis fidelium in Chrifto,quales illos eam ob cauflam e(Te deceat, necefiario in-de nexu oflendit: tccvtcis 'OTN zrxp\res rds s7iuyye/\lois,dyc67rt}Tct, Koc^oc^laoo^v åuvrés cet. Re3e itaque fa?pelaudatus BLACKVALLUS^) obfervavit, fi iflae fenten-tiae fernere a fe divellerentur, pofTe eodem jure ulti¬mum comma cap. XV. prioris ad eosdem epiftola?, adfequens rejici caput, non fine turpiflima pulcerrimaeorationis laceratione. Pari modo (ublimem illam novse

Hierofolymae, feu felicioris Ecclefiae fiatus, defcriptionem,quse in Apocalypfi habetur, non parum mutilat capi¬tum XXI. & XXII., materiei contraria, divido. Cumillo enim jungi debuerant hujus quinque priores verfus,quandoquidem huc usque eadem res continuatur. Sedexemplis diutius non immorabimur, quae frequentia inK T. occurrunt,

§. V. /

In paragrapho prsecedenti obiter diximus, quod rc-Velatae veritatis hoftes S. Scripturac flilum & rerum ipfa-

C rum~-i ■ r—i r im iTT i y - -

3) L, c. isn.

# ) i8 ( |!

rum ordinera irriferint, indeque de c i me! io hoc pretlo-fiflimo impias foverint fenteneias» Quid ergo dicendumeft de iis telis, quibus non nulli adnixi funt ejus fani-tatem atque integritatem lodere? Jam inde a temoorereformationis, quo Critica, una cum ceteris fcien-tiis, Caput altius tollere coepit, in eo fudarunt eruditi,ut ea fcripturaj loca, qua? apertum quoddam fcriptionisVitium redolebant, follicite eliminärent. Verum, ea, quasex non nuHorum fententk, fufpicioni adhuc locum pr$-bent, ea funt natura, ut, fi rite perveftigentur perio¬dorum initia & feries, diftin£tionum fédes nativa, deni-que parenthefium limites, omnes eorum caufla exort»Ktes facile componi queant. Miramur itaque LUD.KUSTFRUM, virum doftrmae luae fatna infignem, cor-ruptionis potuilTe infiroulare locum illum Math. XXVF.59, 60 & 6r. Etenim cum non videret, quomodo re-petitae ibi voces ^ å% fenfui neceflarias effe pof-fent, fufpicari coepit, priores illas fcriptionis vitio irre-pfifle, & fic, utpote otiofas, e textu elfe profcribendas.Sed falfa commatum divifio falfam hane elicuit (enten-tiam. Nimirum prius illud ^ iv^ov, cum voce Bu-v&ToocratTt. in verfu 59 jungi debuerat, colo illinc tantumdirimendum, ita ut poft ro evfov demum colloceturfignum maximre diftin^ionis. Ita enim fenfus erit ele¬gans ,* ptenus atque facilis. Ex Mfo quippe fatis intellt-gi potefl, Pontifices, feniores totumque Senatum id ma¬gna -faepiusque iterata cura egiffe, ut■ fallos allicerent te-ftes contra JF.SUM, quo fpec i ofinrem haherent Eumtrucidandi prtetextum. Prim'un ve o inveniebant pror-fus neminem; cum tandem inveniflent teftes, nullunitam en idorieum invenere, vel ut ^tr<r Coå.Cantahrigien-fis-\ qui oftm BEZJE fuit, ad hunc locum habet,

^qovro ( pro quo tarnen refcribendum c(t,eueov rclfive ån hus puQTvfj'tusy ut Marcus c.. XIV, 56. eos

ele-

• ) 19 ( •

eleganter vocat. Re&e itaque hos verfus interpunxkSCHOF.TTGENIUS in fua editione Gr*ci N. T. &non nulli ex Europeis interpretibus, in quibus etjam eftSvecus nofter, itemque Danus. Alii vero licet vetererafecuti eflent divifioner«, tarnen faci!e eft vifu, eos et¬jam illum, quem hic dedimus verborum fenlum ada*malle, cum impleverint eum vocibus bftn, vievohl, yeacet. S am quidem fententiam" tutari conatus eft KU-STERUS r) auftoritate unius Cod. Mfcr. nimirum Pa-rifienfis féu Regii, pro lua numerandi ratione, III, velMMDCCCLXli, quo numero in catalogo inftruttiftjmajhujus ßibliothecse eft confpiciendus. Sed quum ceteriferme omnes Codd. ifti adverfentur lectioni, haut fineratione dicere po(Turnus, JEum IVay fxot^Tv^lus fute caufteCnon invenilTe. Non eftqujdem, quod inficiemur, ean-dem hoc loco lacunam eonfpiei quoque in verfioneVulgata & Syriaca, ied nihil inde etfictur, quum u-traque ad Griecum exemplum , fortan arque vitiofum,fit elaborata. Preecerea non fpernenda nobis illa videturratio, quam BEZA, hujus iteratce infesriratemvindicaturus, attulit f), voluifte nimirum DEUM, utOmnibus modis liqueret nobis de Chrifti innocentia te-ftatiftjma, prius quam de damnatione; ut fciamus il¬lum non propter fua, quae nulla fuerunt, Ced propternoftra peccata fuifte damnatum. Pari modo inconve-niens illa capitum I. & II. ad Ephef epiftolte divifioGROTIO, cujus nomen inter Exegetas longe maximumeft, avyxyveoo? & ccvc&\>rcc7ro$cT8 crimen foripcurse impingen-di occafionem dedit, quafi Icv'iptorOecnvevscs ignorantia? ar-gui poftet, aut dici in iis errare, in quibus politioris in-genii hominis haut facile excufandus foret error, Pri-

C 2 mus

r) Fide prafat, ad Gras: N, T. p, 4, s) Vide ejusNovum Teft. 1. c.

II ) 20 (

mus certe verficulus fecundi hujus Epiftofce capitis co-hxret cum antegreffi cap. verficulo 19 Sed ad haue comnexionero non attenderat HUGO propter longiorem pa-renthefin atque in recentioribus editionibus obfervatamaKNATCHBULLO, cujus quidem initium funt verba , rg<rTnsévovTcts in yerfu 19, finis vero ro, v. ultimo.Ut adeo bare bat orationis feries & confinuatio, r;To uTTf^/BccAAcv fxeye&os rv\s tivvccixetos clvra Iis yi}acZst85 7te^t\jG\-tccs - - y&j vfjlois cvtccs vskq&s - - Neque eft cur objicias,interveniere, ex hac explicandi ratione, produåiori pa¬ren theb , jufto, quam par effe videtur, longius divellia feverba, quae cohserere dicuntur: nam qui feriptura? lectio-ne adfverit, is obfervavifle fe alias fateatur, oportet, nonpauciores propofitiones intervenientes: & quidem fr re-ceptiorem explicationem fequi velimus, qua ro, v^occin. v. 1. regi dicitur a verbo awe£ooc7rcltiije in v. y. nonminus longa parentbefi dirimamus oportet verba, quo-runa alterum ab altero dependeat.

§. VL

Lueulentiffima quoque perverfae divifionis mdiciaprsebent Ferfiones> Cum enim bas prelle fecuti eflentinterpretes non potuere non labis eosdemque, quos inipfis cunis qüafi interiiffe optandum fuerat, dißeminareerrores. IHuftFe hujus vitii exemplum habemus in 57-

%opeT(>it8 XIJ. capitis, L adCor. epi.ftolae. Quam parum e-nim cum verfus 29. & 30. fejungeret,ad grammaticam con-ftrüftionem adtenderit nofter STEPHÄNUS, &quieumfequuti funt interpretes, primo obtutu nemo non videt.Voces f^rj ttccvtss no&fxeis ad 30. comma transferri debent,cum vox, ^wocfASis-, utpote in quarto cafu adhibita, re-gatur a voce proxime fequentis commatis «%sow. Quisyero intelbg'eret hane SCUM!DU verfronem: Num o-

Uines

21 ( <S8»

mncs doSlores fcilicet funt? Num omnes virtutes? Nequemulto felicius Svecus noiter interpres: Aro tbe alle krajt-vevkure l Hafva tbe alle belb egdo gafvor ? Si vero iiisduabus quafltiunculis unus idemque locus difignecur 3

(nifi förre melius fuerit, fi ilias omnes unum complede»retur corama) pulcrius redtiusque, &: ratione patriae lin -gvas,. & ipfius Gra?ci idiomatis, fcdiceres: Hafva val al¬le tben förmågan at gåra underverk ? Alle att hela Sjuk¬dommari hve, mutatis in commata interroga-tionis notisex mente STEPHAN!, fic: Alle hafva icke cet. En! ve¬ro aliam harum divifionum prolem. Certe inter foetusmaxime deformes ponenda eft illa illiteratorum quorun-dam hominum Sacram Scripturam pro lubitu- interpun-gendi audacia Facta emm Stephanea textus riivifione,fuere typograpbi, qui ftatim non modo verfus hujuseoru-m principis aflumerent, verum etj-am quemlibét ver¬film nova linea inciperent. Alii longius proceflere, po-nendo punctum fen reAslav tiy/xrjv ad cujusque verlus fi-nem. Vix vero dici potefl, quantum. perfpicuitati ofFe-ceritordinemqoe, antea admodlum Isrfi dilaceratique, cex-eus turbaverrt nova horum fingendi cupido. Hinc, ma-gnarn partem, diverfifTimus conamatum , ceterarum mi¬norum diftinÄionum in exemphnbos, live Gra?ci, fivealius lermonis, uftrs natales ducit, quem, ea inter fecomparando, faciii negotio qui vis deprehenöere pot&lL

§. vir

Non id credimus qnemquam a nobis exfpeStare, utarSiffimo harum fpatio pagellartim omnes includamirsmä-dos locosque, (poflunt quippe frequentes in quavis ferepa.gina confpici), quibus peccarunt duumviri iili, atque eosnoftrae qualicunque cenfurn? fubjicramus. Potiores, ut Ipe-ramus, enumeravirnus; fed'neque (equentes hosce prsetcr-

C 3 GU n-

v iU ) 22 ( {§?dos eile cenfernus. I. Obiervavimus divifionum au-«Stores farpius in eo erraffe, quod participiis, Aéya>v& As-y^o-ce, capita fua verfusque incerdum auspicati fint, inter¬diurn etjam finiverint. Forfan hac re utrinque brevita-tis rationem habuerunf, nec lenlurn, ubi tam perfpicuumcogitationum vinculum effet, uilo modo obfcurari pos-fe eXiftimarunt. Sed fl vel maxime id daremus, tarnenmirum quantum gratise inde decedet orationi, atque im«pedietur, quo minus nexum antecedenfium & confequen-tium, fine ulla fogitationum mora, inveniat lector hautita peritus. Sic haut fatis commode ciaudit participiumheycov, & comma & Caput XXI. Ad. quum naturali ne-xu iftud tarnen & antccedentia verba cum illis, qua;traduntur cap. XXU. coha^reant. Cujus generis exemplainveniuntur fane plurima, velut Matth. XXI. 2. Luc. I. 24.leq. XVIIf. i. 2. cet, II. Id maxime miramur, quodSTEPHANUS erraverit, ubi minimum errare oportuitaut opus habnit, fcilicet contra authenticam SpiritusSandi divifionem, quam prieeuntem & dudricem fe-qui omnino fas fuerat. Divifis enim verfibus 42. &43, XX. Lucae Evangelifta; capitis disrupit claflicum hocde futura Chriffi exaltatione didum, Pfal. CX. 1 ONJ: oin txk nwny atsr "nub niT1 Profedofive ratio habeatur accentuum, live naturs ipfius rei,fieri haut quaquam poteft, ut bina; iftis verficuiis com-prehenfae propofitiones divellantur,

i VIII.Cum hodierns divifiones tantis laborent difficulta-

tibus, non tantum qua dcriptura; interpretationen!, ve¬rum etjam qua ejus ledionem in genere, mirari meri-to definimus, quod ISAACUS CASAUBONUS in notisad Novum Ted, optaverit, ut reffcitueretur antiqua di¬

vido

fö ) *3 ( fövifio in r/rAss- Sc horum capita, licet id vix fieri pofie,cum racione jam dudura obfervarum fit. Neque Celeb.J. D. MICHAELIS t), cujus fententia in hac re necel-fum eft magno habeatur pretio, incafium ejus divifio-nis defiderio flagravit* cujus fundamenfum literarumnumerus efiet, & qua fenlus omnium minime turbare-rur. Ät quid impedit, quo minus publice recipiaturtalis divido, quaiem CHR, SCHOETTGENIUS, Dres-denfis fchalas olim Rektor, adoptavit? Nihil forte, ni-fl quod, quum fe&io-nes nonnullae fint longula;, Con-cord-antiarum integritati utilitatique non aaeo optimeföret confultum. Sed etiam huic incommodo medelämparari poide putaverim, fi fecfiones, quse lecundum ma¬terias funt faddas, capitum nofirorum nomen & locumobtinerent; Verfus vero hodierni ad marginem tantumnotarentur. Sed graviflimas certe, & forlan ineluåa-biles rationes obftanf. Interim tarnen magnam partemexpeditius planiusqueadBibliorura le£Uonem ker futurumSveca Ecclefia lasta fpe prascipit, ubi a Regni Ordinibusdemandaca nova Verfio lucem adfpexeric raufiam.

nCCVTCt $OKlfJtCt£sTe TO KOiÅOV YMTSyjcTeo.

i. TheiT! V. 21.

t) Einleitung in die Göttlichen Schriften des Neuen.Bundes; p, m. 9jj..

$ # $ #