Vode na kopnu

Voda na kopnu(3,5 % hidrosfere)je neravnomjerno rasporedjena.Na velikim geografskim sirinamam I visokim planinama,s jedne strane,I ispod povrsine Zemlj,s druge strane,koncentrisana je najveca kolicina vode .Na vodu u cvrstom stanju u vidu leda I snijega opada 49,7%,a na podzemnu 48,6%(zajedno (98,3).Na sve ostale vode na kopnu,a to su vode koje suu rijekama,jezerima,mocvarama ,zemljistu,u stalno zamrznutom zemljistu I bioloska voda otpada 1,7%

Podzemne vodePodzemne vode su slobodne vode koje se nalaze ispod topografske povrsine. Sa topografske povrsine ,pod uticajem gravitacije,jedan dio povrsinskih voda ponire ,ili ih upija zemljiste.One poticu kroz razlicite sedimente (pijesak,sljunak I sl.) ili stijene(krecnjake,granite I sl.) I prodiru ka dubljim djelovoma.Ovo kretanje odvija se sve do vododrzljivog dijela,iznad koga se akumulira u supljinama I pukotinama.Akumulirana voda I znad vododrzljive osnove naziva se izdan.Iz nje se hrane odnosno snadbijevaju vodom izvori I bunari,pa otuda I njen naziv

Sematski prikaz arteske izdani

Propustljivi slojevi Nepropustljivi slojevi

Stepen zasicenosti

Zbog malog nagiba I suzenosti prostora izmedju zrna pijeska i sljunka,podzemna voda se u izdani vrlo sporo krece,a brzine ne prelaze nekoliko metara nadan.Brzina vode daleko je veca kada se ona krece kroz pukotine stijena .U zavisnosti od geoloskih,hidroloskih I klimatoloskih uslova izdan se nalazi na razlicitoj dubini.Izdan koji se nalazi na maloj dubini,prva izdan naziva se FREATSKA IZDAN.

Obilne padavine brzo vrlo brzo prodiru do freatske izdani ,obnavljaju I podizu nivo nivo vode. Dugotrajni prestanak priticanja vode s atopografske povrsine izaziva spustanje nivoa freatske izdani,pa cak I njeno presusivanje.Ove promjene se mogu vrlo lako pratiti u plitkim bunarima ,gdje je kolebanje nivoa vode tokom godine veliko.Razlicite ljutske aktivnosti mogu izazvati drasticnoe promjene u freatskoj izdani.Zbog male dubine na kojoj se nalazi ,zagadjene vode vrlo lako rodiru u freatsku izdan.Isisivanjem topografske povrsine,smanjuje se priticaj vode sto dovodi do spustanja nivoa freatske izdani I obrnuto,navodnjavanje nivo izdani se izdize.

Podzemne vode

izvor

voda

graskaNepropustljiva stijena

Kada povrsinska voda prodre duboko ispod dopografske povrsine I nadje se izmedju dva vododrzljiva sloja pod jakim hidrostatickim pritiskom,onda se formira ARTESKA IZADAN. Kada prodire do arteske izdani,voda pod hidrostatickim pritiskom izbija topografsku povrsinu.

Ovakva izdan se formira u velikim nizijama ,kotlinama I pustinjama.

IZVORI

Izvor je mjesto prirodnog isticanja podzemne vode na topografsku povrsinu. Oni nastaju na mjestima gdje topografska povrsina presjeca izdan najcesce na starinama dolina.Izvori se razlikuju po vremenu isticanja vode,izdasnosti ,nacinu isticanja ,mehanizmu izticanja,hemijskom sastavu ,temperaturi i slicno.

Kolicina vode koja istekne u jedinici vremena ,predstavljaIzdasnost,koja se izrazava u litrima u sekundi.Izdasnost izvora moze biti od ispod jednog litra ,pa do vise litara ili vise desetina hiljada litara u sekundi . Snazni kraski izvori nazivaju se vrela .

Voda u izvorima moze isticati dvojako.Kada voda istice slobodno pod uticajem gravitacije ti izvori se nazivaju gravitacioni.Medjutim,kada voda istice iz dubinep pod snaznim hidrostatickim pritiskom ti izvori se nazivaju sifonski.Pojedini tipovi vrela u kraskim terenima,prema nacinu isticanja vode,izazivaju posebnu paznju.Vrela koja izbijaju na morskom dnu_vrulje,javljaju se na manjim dubinama,a na povrsini se uocavaju po koncentricnim krugovima koji nastaju prilikom isticanja vode.

Estavele su ponori-vrela. U vlaznom dijelu godine Iz njih istice voda,te tada funkcijonisu kao vrela. U susnom dijelu godine one primaju izlivenu vodui tada funkcijonisu kao ponori .Interminalni izvori su izvori iz kojih voda istice sa prekidima koji mogu biti od nekoliko minuta do nekoliko casova ili dana.

Potajnica kod Zagubice

vrulja Sopot u Boki Kotorskoj

Amazon

Makbula Sabanadzovic I-e