V icesmagazine Nostalgia

October, 2011

Цела Југославија го обновува Скопје!

Зборувајќи за поранешна Југославија, постои една карактеристична работа која не можеме да ја игнорираме од тоа време – социјалистичката архитектура, која изобилува со самодоверба и цврстина како одраз на социјалистичката држава, но не и со убавина и елеганција на дизајнот. Монотони блокови, сиви згради се протегаат ширум хоризонтот. Може да ги мразиш, може и да ги сакаш но со сигурност не може да ги игнорираш!

продолжува на стр. 6

За време на Докуфест, Интернационалниот фестивал за документарни и кратки филмови, кој се одржува во Јули во Призрен, Косово, имаше многу документарни и кратки филмови прикажани со носталгична тема. Документарецот кој го отвори фестивалот на 10тото издание се викаше “Носталгија за Светлото” за Пустината Атакама во Чиле и чудните сличности меѓу астрономите кои работат таму на огромните телескопи и мајките и членовите на фамилиите кои ја претражуваат пустината за остатоците од нивните љубени кои беа убиени за време на диктаторството на Пиноче. Но имаше и други филмови со тема Носталгија , поточно оние кои се однесуваат за наследството на Југославија. За време на фестивалот ние учествувавме на три филмови:”Среќно дете” “Бјело Дугме”и “Синема Комунисто”.

стр.9

Samoposluga

Me ketë emër e quanin maqedonasit më përpara supermarketin( kooperativa). E gjithë kjo hapësirë ishte e mbushur me të mira nga mbarë Jugosllavija, përfshirë këtu dhe pijet freskuese “Jupi” dhe “Kokta”.

pg.14

VELESTHE POLLUTED CITY

For fifty years it had the privilege of bearing the name “Tito” tightly attached to its own name. A city of almost 50.000 people in the heart of Macedonia, Veles today fights the legacy of the eco-nomic growth of the 1979s.

pg.16

Весели деца на Докуфест

”Nostalgia isn’t what it used to be”nos•tal•gi•a 1. A bittersweet longing for things, persons, or situations of the past.2. The condition of being homesick; homesickness.[Greek nostos, a return home; see nes-1 in Indo-European roots + -algia (pain)] pg. 4

“Volunteers Centre Skopje” (VCS) is a non-gov-ernmental youth organization created in 2005 by former EVS volunteers. The main goal of the or-ganization is to give non-formal educational pos-sibilities to the young people, in different fields, on local and international level; to promote the idea of volunteerism and to connect young people with-out reference to their nationality, religion, political, economical or social status. We are putting effort to develop a multicultural civil society, to reinforce the existing democratic structure, to enhance the af-firmation of young people through their individual abilities and skills, and to connect the young people with the purpose of their closer cooperation.

Voices Magazine is a project of VCS and it is created to provide more opportunities for young people to get to know other countries and cultures, as well to pro-mote volunterism, non-formal education programs and active involment.

ContributorsAntonella NuvoliAnouk CrapsSylwia GorskaSanja MihajlovskaSanja PaunovskaElena PetrevskaDragan LazeskiBiljana BozhinovskaKoen ter HeegdeGjoko VukanovskiCover ImageZbigniew Drzewiecki Design By Antonella Nuvoli, Sylwia Gorska & Sinisa DavcevskiPublish By Volunteers Centre Skopje

Postal address: Sava Kovacevik 47-4/6 Skopje 1000, Republic of MacedoniaOffice address: Emil Zola 3-2/3vcs_contact@yahoo.com +389 2 277 20 95+389 2 277 20 95www.vcs.org.mk

This project has been funded with support from the European Commission. This communication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

CONTENT

This project has been funded with support from the European Commission. This communication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

Nostalgia........................................3

Whole Yugoslavia is (re)building Skopje.............................................5

Happy Children at Dokufest........................................7

ThinkerToys for educators.....................................11

A blast from the past from Last Expedtion...........................13

The polluted city Veles............................................15

TITO’s Followers....................................17

EVSNOSTALGIA.............................20

EVS - 3 letters onlymillion storIes!............................21

НОСТАЛГИЈА

Во богатата историја на списанието VOIC-ES имаше неколку моменти кои тематски се однесуваа на минатото, или беа поврзани со минатото, сегашноста или иднината. Темата на ова издание на VOICES е Носталгија. Има различни дефиниции за овој збор кои кружат низ интернет, но во основа се опишува копнеж кон минатото , најчесто во идеализирана форма. Зборот е формиран од два грчки збора: νόστος (nóstos) “враќање дома” и άλγος (álgos) “болка” или “бол”. Носталгија најпрвин се користела како медицинска состојба, еден вид на меланхонија. Прва работа што ми дојде на ум е филмот Носталгија на Андреј Тарковски од 1983, филм на којшто заспав двапати; но овој факт сигурно не треба да се земе во обзир при читање на ова списание.

Јас лично мислам дека темата баш одговара за списание кое во најголем дел е напишано од ЕВС волонтери. Помислете само на носталгијата на претходните генерации на волонтери кои живеат во Скопје или носталгијата на македонските волонтери кои живеат во друга држава, некаде во Европа. И можеби носталгијата што некои – најчесто постари – граѓани на Скопје ја чувствуваат за времето во Југославија, кога нивниот пасош им дозволуваше да патуваат низ светот и не мораа да поминуваат низ три или четири граници за да дојдат до местото за одмор во Сплит или Дубровник. Или онаа кон познатите групи на 70тите и 80тите од Југославија како , Азра, Екатерина Велика, Прљаво Казалиште и секако Бјело Дугме. Има многу нешта кои ја будат носталгијата за времето во Југославија и сигурно исто толку нешта за кои не треба да се биде носталгичен.

Но ова издание на VOICES не е за Тито или Југославија. Не го идеализира комунистичкото (Титовото) минато, ниту пак се обидува да ги прикаже најголемите хитови на СФРЈ. Туку, ние ќе се обидеме да го прикажеме очигледното, денешната Македонија, или всушност скопските

одбележја, места, организации и луѓе кои ја предизвикуваат и рефлектираат носталгијата.Патувајќи низ Блаканот , а особено низ бивша Југославија шест години, а моментално живеам во Скопје повеќе од два месеца, имам чувство дека градот има повеќе Застави и Југо од кои било друг главен град. И, иако градежниците во Скопје мораат да работат прекувремено за да завршат со градењето на зградите, споменици и триумфална порта кои ја покажуваат македонската историја и идентитет, по катастрофалниот земјотрес во 1963, Скопје исто така има многу препознатливи згради кои го рефлектираат уметничкиот дух на Југославија. А овде исто така е – за странец како мене е неверојатно – Титови леви сили, која прерасна во политичка партија во последниве години, која ја следи идеологијата на Тито.

Ова издание за Носталгија на VOICES ќе обработи различни теми како спорт, архитектура, планирање на градот, размислувања за минатото и погледи за иднината. Пишувајќи за списание кое се обновува со генерации на волонтери кои доаѓаат и си одат на секои шест месеци, одбравме најпрвин да зборуваме за минатото. Меѓудругото и бидејќи се збогуваме со волонтерите кои го креираа VOICES пред нас.

Носталгијата не е тоа што бешеKoen ter Heegde

-3-

construction workers of Skopje are currently working overtime to finish the building, monuments and tri-umphal arcs that accentuate the Macedonian history and identity, because of the catastrophic earthquake in 1963, Skopje also hosts many landmark buildings that reflect the artistic spirit of Yugoslavia. And there is the – for an outsider like myself fascinating – Union of Tito’s Left Forces, which grew into a political party in recent years, following the ideology of Titoism.

This Nostalgia issue of VOICES will dig into different subjects, like music, architecture, city planning, rem-nants of the past and visions for the future. Writing for a magazine that reinvents itself with generations of volunteers coming and going every (half) year we chose to look at the past first. Also, since we’re saying farewell to the volunteering editors that made VOIC-ES before us.

NOSTALGIA

In the rich history of VOICES magazine there have been several items that thematically looked at the past, or tried to connect past, present and future. The theme of this edition of VOICES is Nostalgia. There are diverse definitions of this term circulating on the internet, but basically it describes a longing for the past, often in idealised form. The word is a formation of two Greek terms: νόστος (nóstos) “returning home” and άλγος (álgos) “pain” or “ache”. Nostalgia used to be seen as a medical condition, a form of melancholy. One of the first things that sprang to my mind was Andrey Tarkovskiy’s 1983 movie Nostalghia, a film during which I fell asleep twice; definitely not to be taken as a precedent for reading this magazine.

Personally I think the theme is specifically fitting for a magazine that is for the most part written by EVS Vol-unteers. Imagine the nostalgia of the past generations of volunteers that lived in Skopje or the nostalgia of Macedonian volunteers that lived in another country, somewhere in Europe. And maybe even the nostal-gia that some – mostly older – inhabitants of Skopje feel towards the times of Yugoslavia, when their pass-port allowed them to travel across the world and they didn’t have to cross three or four borders to reach their holiday destinations in Split or Dubrovnik. Or toward the great bands of the 70’s and 80’s in Yugo-slavia, like Azra, Ekaterina Velika, Prljavo Kazalište and off course Bijelo Dugme. There are many things to be nostalgic about when it comes to Yugoslavia and probably just as many to not be nostalgic about.

But this item of VOICES isn’t about Tito or Yugosla-via. It isn’t idealizing the communist (Titoist) past, nor trying to give a complete overview of the great-est hits of the SFRY. Instead we’ll try to pinpoint the visible, present-day Macedonian, or actually Skopjean landmarks, sights, organizations and people that re-flect and inspire nostalgia.

Travelling around the Balkans, and specifically for-mer Yugoslavia for six years, and currently living in Skopje for more than two months, I have the feeling that this city hosts more Zastavas and Yugos than any other capital, often in great state. And although the

Nostalgia isn’t what it used to beKoen ter Heegde

-4-

Генералниот план за проширување на градот.Главниот збор за повторното градење после земјотресот го имаше Кензо Танге, јапонски архитект и урбанистички планер, кој составил многу градски планови, меѓу кои и тој за Хирошима во 1949 година. Визијата на Танге беше водена од преголемата употреба на недовршени и небојодисани бетонски плочи како и огромната непочит кон човековите размери.

Најзначајно достигнување беше железничката станица, која беше изградена на покачена платформа над мостовите, чија конструкција дозволува да се оддели сообраќајот од пешаците. Скопје може да биде горд на најнеобичната зграда а тоа е централната пошта, кружна зграда дизајнирана од страна на архитектот Јанко Константинов, студент на легендарниот фински архитект Алвар Алто. На врвот од поштата делот кој наликува на вселенски брод, бил завршен во 1982 година. Во внатрешноста може да најдеме фантастични мурали од Борко Зазески, со изглед на “футуристички инсект со нозете нагоре свиткани“Непосредно до поштата може да се восхитуваме на уште една конкретна убавина – зградата на македонски телекомуникации. Гледајќи на поранешната издавачка агенција “Нова Македонија“, тешко е да се забележи дека станува збор за 15 катница а тоа е поради илузионистичкото решение.

Цела Југославија го обновува Скопје!

Зборувајќи за поранешна Југославија, постои една карактеристична работа која не можеме да ја игнорираме од тоа време – социјалистичката архитектура, која изобилува со самодоверба и цврстина како одраз на социјалистичката држава, но не и со убавина и елеганција на дизајнот. Монотони блокови, сиви згради се протегаат ширум хоризонтот. Може да ги мразиш, може и да ги сакаш но со сигурност не може да ги игнорираш! Историјата на архитектурата на 20 век во Скопје, започна со трагичниот земјотрес кој уништи дури 80% од градот во 1963 година, па оттука и импресијата која ја имаме за недостигот од планско градење додека го набљудуваме градот.Ова трагично искуство заедно со комунистичкиот режим, создаде уникатна подлога за креирање на некои специјални проекти. Цела Југославија, како и остатокот од светот дојдоа на помош, давајќи импулс за градење на главниот град, сподер идните урбани визии и ултрамодерни технологии. Некој може да каже дека ова не е убава архитектура, но истата била создавана според потребите на градот. Секоја зграда морала да има издржливост

да се соочи со земјотрес во висина од 9 степени.Речено е дека Скопје на времето бил пред другите и претставувал пример за град од 21 век. Експанзијата од нови згради го направија Скопје многу интересно место за живеење, па луѓе од целата внатрешност на земјата се преселуваа во главниот град. Пред земјотресот градот го сочинувале 200.000 жители а веќе во 1971-та повеќе од 312.000, бројка која го надмина

Силвија Горска

-5-

Прекрасниот Музеј на Современа уметност, сместен во полско-дизајнирана кутија, исто така го должи своето постоење на земјотресот од 1963 година. Внатрешноста се простира на 5,428 квадратни метри и е позитивно исполнета со фини парчиња од светската уметност, вклучувајќи ги Пикасо и Шагал. Државниот хидрометеролошки институт со сигурност претставува бисер во оваа џунгла. Дизајниран од Крсто Тодоровски на патот кон старо Скопје, ова е една чудна конструкција од столбови и плочи.Денес, Скопје се уште се шири во сите насоки и искусува нов развој. Владата направи план да подигне нови статуи, фонтани, мостови и музеи, кои чинат околу 200 милиони евра. Што е причината за таков голем и контроверзен проект?Можниот одговор лежи во интервјуто направено уште во 1977 година со директорот на радио Скопје, Александар Алексијев, кој рече: “често во Југославија, но најчесто во Македонија можеме да чуеме изјави дека живееме над државата. И претседателот Тито го велеше тоа честопати. Можеби до некаде тоа е вистината, но и причина зошто нашата држава има поинакви економски проблеми. Но сепак нели е подобро да живееш над државата и да се соочуваш со економски проблеми, отколку да немаш такви проблеми а да живееш под државата ... ? “

The Whole YUGOSLAVIA is (re)building Skopje!

While talking about the former Yugoslavia we can-not ignore one of the main characteristic thing of that time – socialistic architecture, showing confidence and strength of the Socialist Republic and not neces-sarily the beauty and elegance of design. Blocs of mon-otone, grey buildings, stretching into the horizon. One can hate them or love but for sure cannot ignore them! The history of the XX century architecture in Skopje started from the tragic earthquake that destroyed 80% of the city in 1963, that is why we have the impres-sion of loose town planning while looking at this city.This tragic experience together with the communist regime, created an unique environment to create some very special projects. The whole Yugoslavia and rest of the world came with a help, giving an impulse to build the capital, according to the future urban visions

and ultramodern technology. One may say that it is not a beautiful architecture but it was created due to necessity. Each building had to stand the earthquake with magnitude of 9. It was said that Skopje was much ahead of its times and it was an example of the XXI century city. The expansion of new buildings created from Skopje a very interesting place to live, people from whole the country were moving to the capital. Before the earthquake there was 200 thousands inhab-itants and in 1971 more then 312 thousands, which exceeded the General Plan of the city’s expansion. Re-building after the earthquake was largely orchestrated by Kenzo Tange, a Japanese architect and urban plan-ner who had drawn many plans for cities and towns including that for Hiroshima in 1949. Tange’s vision was dominated by the extreme use of unfinished, un-painted concrete slabs and an amazing disregard for human-scale

Sylvia Gorska

-6-

Весели деца на ДокуфестЗа време на Докуфест, Интернационалниот фестивал за документарни и кратки филмови, кој се одржува во Јули во Призрен, Косово, имаше многу документарни и кратки филмови прикажани со носталгична тема. Документарецот кој го отвори фестивалот на 10тото издание се викаше “Носталгија за Светлото” за Пустината Атакама во Чиле и чудните сличности меѓу астрономите кои работат таму на огромните телескопи и мајките и членовите на фамилиите кои ја претражуваат пустината за остатоците од нивните љубени кои беа убиени за време на диктаторството на Пиноче. Но имаше и други филмови со тема Носталгија , поточно оние кои се однесуваат за наследството на Југославија. За време на фестивалот ние учествувавме на три филмови:”Среќно дете” “Бјело Дугме”и “Синема Комунисто”.

Среќно Дете ( Игор Миркович, 2003)Во овој многу забавен рокументарец режисерот Миркович е во потрага по групи и музичари кои биле негови идоли од детството. Југословенските new wave и (панк)рок групи како Азра, Хаустор, Прљаво Казалиште, Електрични Оргазам и Идоли беа премногу популарни во 70тите и 80тите, а во филмот се документирани легендарните сцени од Загреб, Белград и други градови. Миркович се обидува да ги најде своите идоли низ Европа и им прави интервју за тие времиња. Додава и многу брилијантни архивирани снимки од концерти , стари интервјуа и историски евенти како на пример Титовиот последен говор на телевизија. Дури и тие кои не ги знаат овие групи ова е многу интересно, филм( да носталгичен ) посветен на тоа како музиката од тие години влијаела на таа генерација. И бидејќи нема многу достапна информација или материјал за овие групи за луѓето кои се заинтересирани а се во остатокот од светот, ова е навистина забавно и информативно патување низ 10 години музичка историја во Југославија.

The most significant accomplishment was the train station, which was built on an elevated platform over bridges and allows for the separation of traffic and pedestrians. The most unusual building that Skopje can be proud of, is the central post office, a circu-lar building which was designed by architect Janko Konstantinov, a student of the legendary Finnish ar-chitect Alvar Aalto. The spider-spaceship thingy was completed in 1982. Inside we can find fantastic mu-rals of Borko Zazeski. It looks just like a “futuristic insect with upturned legs”. Next to the Post Office we can admire another concrete beauty - Macedonian Telecomunication Building. While looking at the for-mer News Publishing Agency “Nova Makedonija”, it is hard to notice that it is a 15 storey building and it is because of the illusionistic solution of shifted floors. The fabulous Contemporary Art Museum, housed in-side a large, Polish-designed box, also owes its exist-ence to the 1963 earthquake. The 5,428 square interior is positively stuffed with fine examples of world art, including Picasso or Chagall. The State Hydromete-orological Institute building is for sure a pearl in this concrete jungle. Designed by Krsto Todorovski on the road to old Skopje, it is a weird constellation of pil-lars and slabs. Today, Skopje is still spreading in all directions and is experiencing a number of new de-velopments. The government has made plans to erect several statues, fountains, bridges, and museums at a cost of about €200 million. What is the reason of such huge, mad and controversial projects? Maybe the answer can be found in the interview made in 1977 with the director of Radio Skopje, Aleksander Alek-siejew, as he said “…often in Yugoslavia and mainly in Macedonia, we can hear a statement that we live over the state. Also President Tito has been saying about it several times. In some part it may be a truth and for sure it is also a reason why our country has a differ-ent economic problems. But after all isn’t better to live over the state and face problems with the economic balance then do not have such problems and live be-low the state…?”.

Коен тер Хеегде & Антонела Нуволи

-7-

Бјело Дугме (Игор Стоименов, 2010) Овој филм е посветен исклучиво на историјата на Бјело Дугме, провокативните супер ѕвезди на Југословенската музика (19740-1989) , исто така имаат големо внимание за социо-политичкиот контекст. Прикажана е истата снимка од Тито како и протестите кои започнаа во Косово во 1981, поради кои групата сними песна на албански како поддршка. Големо внимание се обрнува на креативните избори на групата, како на пример преминот од психоделик (глам) рок кон new wave за време на 80тите. Масивната популарност скрши многу бариери во Југославија и го отворија патот за огромно прифаќање на рок музиката. Имајќи го ова во предвид малку е разочарувачко што креаторите не можеле да се одделат од нивниот предмет на интерес и дека филмот е скоро со кинематогравско возвишување на животот и работата на гитаристот Горан Брегович. Ова особено иритира кога теми како разделбата со клучниот член, пејачот Жељко Бебек, се претставени само од страна на Брегович.

Синема Комунисто (Мила Турајилич, 2010) Која беше улогата на филмот во Титова Југославија? Преку интервјуа на клучни лица од тој период, архивските снимки и делови од различни филмови од тоа време, овој документарец ја објаснува важноста на филмот за Тито и за државата. Лека Константинович, личниот проекторант на Тито, се потсеќа со посилни емоции за големата пасија кон филмот на Јосип Броз. Лутајќи низ остатоците од палатата, тој ни раскажува како Тито гледал скоро еден филм секоја ноќ и особено многу гледал вестерн филмови. Тито бил убеден дека филмот е важна алатка со која се прославува судбината на државата и поради ова тој го создал студиото Авала. Сепак, овде не се снимаа само историски и прослани филмови , туку и големи холивудски продукции. Режисерите биле многу задоволни бидејќи им се исполнувале сите барања: во воените филмови на пример, имале достапност до Југословенско оружје и вистински војници. Документарецот истотака ја оживува старата слава на годишниот филмски фестивал во Пула, секако уште една идеа на Тито.

Happy Children at Dokufest

During Dokufest, the International Documentary and Short Film Festival, held in July in Prizren, Kosovo there were many documentaries and shorts shown that had nostalgic themes. The opening documentary of this 10th edition of the festival was actually called “Nostalgia for the Light” about the Atacama Desert in Chile and the strange similarities between the as-tronomers working there in the enormous telescopes and the mothers and family members sifting the de-sert for the remains of their lost loved-ones that were murdered during the Pinochet dictatorship. But there were also other movies dealing with nostalgia, more specifically concerning the cultural heritage of Yugo-slavia. During the festival we attended three of those: “Sretno Dijete”, “Bijelo Dugme” and “Cinema Komu-nisto”.

Sretno dijete (Igor Mirkovic, 2003)In this highly entertaining rockumentary director Mirkovic is in pursuit of the bands and musicians that were his childhood heroes. Yugoslav new wave and (punk)rock bands like Azra, Haustor, Prljavo Ka-zaliste, Elektricni Orgazam and Idoli were extremely popular in the late ‘70s and 80s and the movie is docu-menting the legendary scenes of Zagreb, Belgrade and other cities. Mirkovic tries to track down his idols all over Europe and interviews them about these years. Adding loads of brilliant archive footage of concerts, old interviews and historical events like Tito’s last speech on television. Even for those who are not fa-miliar with these bands this is a very interesting, dedi-cated (and yes, nostalgic) film about how the music of those years influenced that generation. And since there is not much information or material available about these bands for interested people in the rest of the world, this is a really fun and informative roller-coaster ride through 10 years of music history in Yu-goslavia.

Bijelo Dugme (Igor Stoimenov, 2010)This movie is focussed entirely on the history of Bi-jelo Dugme, the provocative superstars of Yugoslav music (1974-1989), there is also much attention for the socio-political context. The same footage of Tito is shown as well as the protests that started in Kosovo

Koen ter Heegde & Antonella Nuvoli

-8-

Art by Kate Binovska

in 1981, sparking the band to record a song in Alba-nian in support. There is much attention for the crea-tive choices of the band, like moving for psychedelic (glam) rock to new wave during the 80s. Their mas-sive popularity broke many barriers in Yugoslavia and paved the way for the wide scale acceptance of rock ‘n roll. With this in mind it is slightly disappointing that the makers are not able to distance themselves from their subject and that the movie is almost a cinematic glorification of the life and works of guitarist Goran Bregović. This specifically gets annoying when topics like the split with key members like singer Željko Be-bek are presented solely from Bregovic’ perspective.

Cinema Komunisto (Mila Turajlic, 2010)What was the role of cinema in Tito’s Yu-goslavia? Through in-terwievs to key figures of the period, archival footage and excerpts from various films of the time, this documentary explains the importance of cinema both for Tito and the country. Leka Konstantinovic, Tito’s personal projectionist, remembers with emo-tion Josif Broz’s great passion for cinema. Wandering around the palace ruins, he tells us how Tito used to watch almost a film per night and his particular fond-ness for Western movies. Tito was persuaded that the cinema was an important tool to celebrate the coun-try’s destiny and for this he created the Avala studio. However, not only historical and celebratory films were shot there, but also big Hollywoodian produc-tions. Directors were highly satisfied because all their requests were attended: in war films, for example, it was possible to access to Yugoslavian arsenal and real soldiers. The documentary also revives the old glo-ries of Pula’s annual film festival, another Tito’s idea of course.

Мисловни Играчкиза едукаториШто се може да се случи за време од 6 дена? Можете ли да замислите? Помножете го со три, и ќе го добиете одговорот за колку неверојатни и динамични моменти се случија во времетраење на еден незаборавен тренинг, кој завзема место во Лиепаја, Латвија. 26 учесници од 11 земји беа одговорни за пријатната атмосфера. Главната цел на тренингот беше да се прикажат иновативни методи во неформалната едукација и да се развие умешноста на учесниците за доживотно учење, кое ние, како група, го постигнавме!Меѓутоа, прашањето е КАКО ние се споивме толку многу за само 6 дена?

Преку енерџајзери, игри, работилници, кафе паузи, роденденски прослави, јога, медитација, сауна, театар, пеење, танцување, подготовка на ручек, пливање, или едноставно преку КРЕАТИВНИ активности, ние навистина се споивме! Maгијата која се појави меѓу нас непрестано се прошируваше. Но, без нашите тренери, Инесе, Илона и Ритис, ништо од ова не би било возможно. Секогаш кога беше потребно, тие беа тука да помогнат и да ја зголемат динамичноста во групата. Што е уште подобро е што ни беше дадена слободата да организираме некои активности, и секој од групата кој имаше желба, можеше да учествува.

На среќа и без сомневање, секој од нас имаше желба да учествува и да види што другите имаа да понудат. Дополнително дознавме дека има некои навистина екстремни сличности помеѓу кафе традициите во нашите земји. Исто така, секоја

Елена Петревска

-11-

вечер, имавме разни активности за време на кои подобро се запознавме и го пополнивме своето слободно време со интересни моменти. Ова, како и многу повеќе што нема да го кажеме, се случи во овој период од 6 дена, кој нажалост помина со брзината на светлината!Во мојата држава, ние никогаш не правиме вака...! МЕЃУТОА, на овој тренинг, да, ние направивме нешто подобро! Се споивме како тим! Иако на почетокот само група, до крајот ние постанавме тимот од соништата кој знае што сериозна работа, како и уживање е.

THINKERTOYS for EDUCATORSWhat can happen in 6 days? Can You imagine? Triple it and You will get the answer of how many extraor-dinary and dynamic things have occurred during one unforgettable training, held in Liepaja, Latvia. 26 par-ticipants from 11 countries were responsible for the pleasant atmosphere. The main goal of the training was to foster innovative approaches in non-formal education and develop participants’ competencies for life-long learning, which we, as a group, achieved! However, now the question is HOW we connected

that much for only 6 days?

Through energizers, games, workshops, coffee breaks, birthday celebrations, yoga, meditation, sauna, thea-tre, singing, dancing, lunch preparation, swimming, or basically through CREATIVE activities, we really did connect! The “magic” that appeared among us was discontinuously widening.

However, if it wasn’t for the trainers, Inese, Ilona and Rytis, nothing would be accomplished. Whenever was needed, they were here to help and increase the group dynamics. What is even better, we were given the free-dom to organize some activities, and everyone who wanted from the group, could participate.

Fortunately and undoubtedly, every each of us had desire to participate and see what the others have to offer. The coffee breaks were a very creative way on which everyone could present his/her country and tradition. Even more, we found out there are really some extreme similarities in coffee traditions in our countries.

Additionally, every night, there were variety of activi-ties during which we filled our free time with inter-esting moments. This and much more that we won’t mention had happened during a period of 6 days, which unfortunately passed incredibly fast! In my country, we never ever do like this…!

BUT on this training, yes, we did something better! We connected as a team! Even though at the begin-ning only a group, until the end we became the dream team that knows what hard work, as well as enjoyment is.

-12-

Експлозија од минатото од Ласт Експедишн

Сaмопослугата. Тоа е како Македонците порано го нарекувале супермаркетот (кооперарација). Просторот бил исполнет со стока од цела Југославија, вклучувајќи газирани пијалаци коишто се викаа ‘Jupi’ и ‘Kokta’. Тоа

беше место каде што луѓето можеа да се купат сè што е потребно, да се спореди со современиот супермаркет, но не сосема. Самопослугите беа во државна сопственост, модерните супермаркети се приватни продавници.Надвор од самопослугата луѓето често се собирале

да пијат пива кои што туку ги беа купиле. Седеле на неколку маси во предниот дел на супермаркетот наречен “Славија” или “Центро” и се забавувале. За тоа македонскиот бенд Ласт експедишн пее за во песната ‘Шефе’. Бендот Ласт Експедишн, кој беше формиран во 1985 година, имаше неколку хитови во текот на 80-тите и 90-тите години. Оваа песна е од средината на 90-тите години и е за старите времиња, кога се уште постоеше кооперацијата.

Можете да ја најдете песната на http://www.you-tube.com/watch?v=tTP9FOes4O8.

-13-

Last Expedition - ShefeПеток сабајле, негде околу 2

Диме, Кире, Влатко, Змија и ЈаПиеме пиво пред кооперација

Од негде иде комбе Мурија.

Се возиме во познат правецНие сме добар мамецA нас пивото не моли

Отвори бе мајсторе, бешиката не боли!

Рефрен х2Шефе, шефе, застани сега ти,

Шефе имај милости!

A blast from the past from Last Expedition

The samoposluga. That is how Macedonians called the supermarket (cooperative) before. The space was filled with goods from all over Yugoslavia including sodas called ‘Jupi’ and ‘Kokta’. It was a place where people could buy everything they needed, com-parable to the modern supermarket, but not entirely. Samoposlugi were state-owned stores, modern super-markets are private stores.

Outside the samoposluga people often gathered to drink the beers they had just bought. They sat at the few tables in front of the supermarkets called ‘Slavija’ or ‘Centro’ and had some fun. That is what the Mac-edonian band Last Expedition sings about in the song ‘Shefe’. Last Expedition, which was formed in 1985, had several hits during the 80s and the 90s. This song is from the middle of the 90s and is about the old times, when the cooperative still existed.You can find the song on http://www.youtube.com/watch?v=tTP9FOes4O8.

Last Expedition – ShefeFriday morning, around 2 o’clockDime, Kire, Vlatko, Zmija and I

We are drinking beer in front of the cooperativeWhen a police van appears from somewhere.

We are driving in a known direction

We are a good decoyAnd to beer is begging us, master,

To open the door, our bladder is hurting us!

Chorus x 2Chief, chief, stop now,

Chief, have mercy!

Një shpërthim nga e kaluara nga Last Expedition

Samoposluga. Me ketë emër e quanin maqedo-nasit më përpara supermarketin( kooperativa). E gjithë kjo hapësirë ishte e mbushur me të mira nga mbarë Jugosllavija, përfshirë këtu dhe pijet freskuese “Jupi” dhe “Kokta”. Ishte një vend ku njerëzit mund të blinin gjithçka atyre u nevojitej, ashtu si dhe sot në supermarketin modern. Samoposllugi ishin mapo shtetërore, ndërsa supermarketet moderne janë mapo private.Jashtë ambjenteve të samoposllug-ës, njerëzit shpesh mblidheshin për të pirë ndonjë birrë, të cilën sapo e kishin blerë. Uleshin në të paktat hapësira pranë su-permarketeve “Slavija” apo “ Centro” dhe dëfreheshin. Kjo është ajo për ç’ka banda muzikore maqedonase Last Expedition na flet në këngën “Shefe”. Last expe-dition, e cila u krijua në vitin 1985, ka patur një sërë këngësh hit në vitet 80 dhe 90. Kënga I përket mesit të viteve 90 dhe bën fjalë për kohët e shkuara, kur ekzis-tonin akoma kooperativat.Këngën mund ta gjeni dhe në linkun: http://www.youtube.com/watch?v=tTP9FOes4O8

Last Expedition – ShefeE premte në mëngjes, aty rreth orës 2

Dime, Kire, Vlatko, Zmija dhe unëPo pimë nga një birrë pranë kooperativës

Kur një furgon policie shfaqet diku.

Po shkojmë drejt një drejtimi të ditur,Jemi karremi I duhur,Po birra neve na lutet,

Ta hapni derën o zotëri, se s’po e mbajmë dot mëRefreni x2

Shef, shef mbaje,Shef, ki mëshirë

Anouk Craps

-14-

ЗАГАДЕНИОТ ГРАД ВЕЛЕС

Околу педесет години, ја имаше привилегијата да го носи името „Тито“ цврсто прикачено до неговото веќе постоечко. Град кој брои скоро 50.000 жители во срцето на Македонија, денеска Велес се соочува со наследството од економскиот раст во 1979-тата.

Добро е познато дека политичарите отсекогаш имале големо его, а најдобар начин за самовоздигнување, меѓудругото е именувањето на градови по нивното име. Во овој случај, Маршалот Тито, оваа привилегија им ја даде на шест градови, во секоја од државите на Југославија како и на две автономни покраини. Градовите биле избирани по тоа што имале значајна улога при партизанските отпори и токму оваа привилегија им донела големи економски бенефиции. Познат е случајот на Подгорица во Црна Гора, која беше преименувана во Титоград (име кое наведува кон рускиот Сталинград). Во Македонија избраниот град беше Велес. Општина со средна големина, сместена на бреговите на реката Вардар, чие име се поврзува со истоимениот словенски бог. Во 1946 бил преименуван во Титов Велес и заедно со новите крајпатни знаци, се изградија нови фабрики со цел да донесат развој и финансии. Топилниците за олово и цинк ги отворија своите врати близу населената зона, засекогаш менувајќи го лицето на градот. Велешани преку триесет години работеа во топилниците, се до 2004 година, кога беа затворени поради долгогодишните долгови. Ова остави тажен белег во историјата на овој град: предизвика голема невработеност а напуштените фабрики почнаа да го загадуваат градот. Денес Велес е познат како еден од најзагадените градови на Балканот. Порастот на економијата од 1970-тите е ужасен: спроведените истражувања открија дека почвата, водата и воздухот во Велес се полни со отровни материјали (олово, цинк и кадмиум) дури 70 пати повеќе од дозволеното. Населението престана да ја користи водата од чешма веќе многу одамна; фармерите не можат и не смеат да ја обработуваат почвата; регистрирани се голем број на случаеви заболени од рак; деформитети на фетус и други здравствени проблеми. Граѓаните, заедно со локалните невладини и општината, превземаат ефективни

планови за деконтаминација на околината и превенција од можни идни загадувања.

Локалните граѓани се уште се плашат дека некој би можел да ги откупи фабриките и да ги рестартира топилниците, а со тоа и нивните смртоносни гасови. За младината иднината е нејасна: скоро истражување покажа дека повеќе од 60% од младината во Велес не гледа никакви надежи за понатаму.За да добиеме еден поблизок видик во оваа ситуација, корисно би било да го погледнеме филмот “Јас сум од Титов Велес“ на Теона Стругар Митевска. Режисерот го избрал Велес за да го покаже животот на три сестри кои се борат за да преживеат. Нивната историја е близу поврзана со фабриката, со нејзината двојна душа на прогрес и смрт. За градот Велес историјата била навистина парадоксална: дали е возможно да бидеш носталгичен за годините на развој и растеж, доколку последиците се толку трагични?

Извор:www.balcanicaucaso.orgwww.balkaninsight.com

Антонела Нуволи

-15-

THE POLLUTED CITYVELES

For fifty years it had the privilege of bearing the name “Tito” tightly attached to its own name. A city of al-most 50.000 people in the heart of Macedonia, Veles today fights the legacy of the economic growth of the 1979s.

It’s commonly known that politicians of all times have a big ego to satisfy and there’s no better way of cel-ebrating oneself than by renaming cities after one’s own name. In the specific case of Marshal Tito, he gave this privilege to one city in each of the six fed-eral republics and two autonomous provinces of the Yugoslav federation. Cities were chosen for having a significant role in the partisan resistence movement and this privilege provided the place with huge eco-nomic benefits. Renowned is the case of Podgorica in Montenegro, which became Titograd (and the mind goes to Russia towards Stalingrad..). In Macedonia, the elected city was Veles. A medium-sized municipality on the banks of the Vardar river, the name of the city is related to a Slavic god. In 1946 it was renamed Titov Veles and, along with the new road signs, new factories arrived to bring wealth and de-velopment. Lead and zinc smelt-ers opened their doors near the resi-dential area, changing forever the landscape of the city. For thirty years the inhabitants of Veles worked there but in 2004 the plant closed due to debts piled up in the previ-ous years. This wrote a sad chapter in the story of the city: in addition to unem-ployment, the factory left a wake of devastating pollu-tion. Veles now ownes the record to be one of the most polluted cities in the Balcans. The legacy of the economic growt of the 1970s is ter-

Antonella Nuvoli

rible: studies conducted in recent years found that the soil, water and air in Veles are full of toxic metals (lead, zinc and cadmium) up to 70 times above the permitted levels. The population stopped drinking tap water years ago; farmers cannot, or shouldn’t, cul-tivate the land; there’s a huge percentage of cancers, fetal deformities and other health problems. Citizens, together with local NGOs and the municipality, claim effective plans for decontamination of the area and prevention of further pollution.Local residents still fear that someone might buy the factory and restart the smelter and its deadly emis-sions. For the youngsters the future is hard to see: a recent survey emphasized that more than 60% of the young people of Veles don’t have high hopes for the future. To gain an insight into this situation it’s useful to watch “Јас сум од Титов Велес” of Teona Strugar Mitevska. The director chose Veles to tell the life of three sisters that struggle for survival. Their history is closely con-nected to the factory, with its double soul of bearer of progress and death.For Veles the history is really paradoxical: is it possible to be nostalgic thinking back to the years of develop-ment and growth if the consequences are so tragic?

Sources:www.balcanicaucaso.orgwww.balkaninsight.com

-16-

We are hosted by Dragan ‘Panko’ Marko-voski, president of the organization and a very eloquent speaker. Aiming to learn about their work, objectives and experi-ence, but also about Yugo-nostalgia in Macedonia we are firstly presented with an impressive photo-collection of their ac-tivities and a guestbook full of nostalgic comments about Tito and Yugoslavia from visitors from the whole region. We’re off to a good start here.The NGO “Titovi Sledbenici’ (‘Tito’s Fol-

lowers’) was founded 2 years ago. They are a non-political organization. Usually they celebrate im-portant dates from Tito’s life – and thus also Yugosla-vian holidays-, like his birth-day, the day he died etc. Also they donate old clothes, help citizens with housing prob-lems and other humanitarian

support. The NGO is founded with the purpose to remind the people about what was achieved, to respect the history, to go forward and create a new future for the next generations. “Nobody can bring back the good times of Yugoslavia, and we don’t necessarily have to. But it was a good exam-ple how things could go well and maybe it is possible to relive these good times again but in a different way.” What makes these the people working here nostalgic of Yugoslavia, except for

Visiting Tito’s Followers By Sanja Paunovska and Koen ter Heegde

After a relaxing 45 minute bicycle trip across Skopje, from Kisela Voda to Gjorče Petrov, I arrived at the office of local humanitarian NGO Titovi Sledbenici (Tito’s Followers). First impression of their office was like a

small sanctuary: portraits, tapestries, flags, books, LPs with speeches, Yugoslav dinars, a huge bust and many many pictures of ‘druze’ Josip Broz Tito. Partisan leader, revolution-ary, prime minister and president of the So-cialist Federal Republic of Yugoslavia (SFRJ) until he died in 1980. Titovi Sledbenici is a small, a-political organization that aims to assist citizens in diverse issues, like housing, helping elderly people etc. Who better to in-terview for this issue of VOICES magazine about nostalgia?

-17-

-18-

the passport (which allowed citizens of Yu-goslavia to travel almost everywhere they wanted) and the work, both in Yugoslavia and abroad?“It was the best time to live because there were many activities (much more than nowadays) for young people especially, a lot of sport events. May 25 was a big day with many activities, and people had more possibilities for work and much better con-ditions. In that time, middle class existed but now is gone, today we have very poor and very rich people.”Titovi Sledbenici has 600 members, plus they have another office in Kocani, and they plan to open 2 more: in Ohrid and in Pres-pa. For the future they are planning to open these kinds of gallery/offices in every city in Macedo-nia. The NGO has its own Gallery with many photos, badges, flags, old magazines, videos, and it receives many visitors, most-ly from ex-YU countries like Slovenia, Croatia…They have partner organizations in the other ex-YU coun-tries, and they organize meet-ings from time to time. The next one will be in Montene-gro on 29th of October 2011 in Bihac. “Slo-venia has the biggest number of activists promoting Yugoslavia, Serbia is second, then Croatia and Macedonia on the 4th place. Slovenia is on the 1st place as most YU nostalgic country because in Yugosla-

via they had higher salaries compared to the other republics. Tito’s nephew Joshka Broz founded a political party in Croatia.” As temporary citizens in Skopje we were wondering what kind of thing we can see that is left from the times of Yugoslavia, which maybe is hidden from the eye or in-side buildings. Obviously apart from the Zastava cars you see a lot in Skopje. “In Skopje: the old railway station and the letters on the left wall dedicated to the city and the big earthquake in 1963. The monu-ment of the company Metalski Zavod Tito and the statue of Tito in front of the high school Josip Broz Tito. Macedonia is very thankful to Tito because he recognized the country as country not as region, and al-lowed to the Macedonians to speak in their

own native language – Macedonian.”After more than an hour of talking about different topics concerning the history of Skopje, the remnants of Yugoslavian times and Panko’s personal visions and nostalgia of Yugoslavia. For instance we found out that there were different blue trains – Tito’s fa-

vorite way of transport through Yugoslavia- in every republic and that the Macedonian one is still kept inside a hangar in the city but that no-one is allowed inside. Although we feel that riding the blue train across Mac-edonia would be a perfect tourist attraction, probably this has no real priority for the tourist office. As we’ve heard Tito nostalgia is most prevalent in Slovenia probably they will implement more specific nostalgic pro-grams for tourists. Still, Skopje hosts two thematic restaurants about Tito and Yugo-slavia: Kaj Marshalot and Yugoslavia.One last thing that had puzzled me for some time is the cities in every republic –and later also in autonomic parts of the country- that were named after the leader; some of them were renamed immediately after World War II: Titograd (current Podgorica/Montene-gro), Titovo Užice (Serbia), Titova Korenica (Croatia), and had some direct relation with partizan history of the war. Others were re-named after the death of Tito: Titov Drvar (Bosnia and Hercegovina), Titova Mitrovica (Kosovo) and Titovo Velenje (Vojvodina). Most of them went back to their original name after the dissolvement of Yugoslavia, although for instance Korenica remained Titova Korenica until 1997.

The Macedonian Tito city was Titov Veles, about which you can read more in this is-sue of VOICES. Maybe our hosts could shed some light about the choices of the cities. In other words: Why TITOV Veles? “Prob-ably because is in the very centre of Mac-edonia, and most of the republic’s industry was there. So (Titov) Veles was an impor-tant city in Yugoslavia.” It seems plausible enough. While talking to our very friendly hosts more and more questions rose. Food for thought. Luckily it is not so hard to find Macedonians who are happy to talk about ‘ the good old times’.

-19-

Nostalgia…By Ludivine Egounleti

Once upon a time, in a far far away place called Macedonia, were living a group of volunteers in a nice house, having a peaceful time. They were spending their time getting to know each other, the place where they settled down for a year, the people around, the culture, the language. They were also travelling, a lot, eating, a lot, partying, a l… Well, you got the point. A peaceful time, as I said.

Those volunteers had a perfect situation. They were hosted for free, getting a bit of money each month, and working without any pressure, as much as they would, could, and as far as it was enjoyable. They were living somewhere far far away from their daily-boring lives.

During a year, the main worries were about if they would party late tonight or not, if they would meet again new people or not, or if they would work on their projects or not. If they happened to get tired of wondering, they would just get away from the city, going in an even further away place, to think quietly.

Yet, all good things come to an end. One after the other, our happy volunteers started to go back to their normal daily lives, keeping in their minds this special year, but not so sure about the fact that it actu-ally happened.

Anyway; whether it happened or not, memories are real, affecting our happy volunteers’ daily-boring life. As getting nostalgic, they now know, by this memo-ries, that Happy Life in Far Far Away Place, is not that far far away anymore and is reachable with some will-ing.

As an end, Nostalgia would not hold back our Happy Volunteers, but help them to go ahead, so that they lived happily ever after.

Happy End.

-20-

EVS - 3 letters only

million storIes!By Sanja Paunovska

Those who are current or ex-EVS Volunteers, I’m sure are stuck on the beginning - still reading the title of this article with smile on their face, taking deep breath, thinking about their memories. Well, I did this minimum 20 times only by writing it. After traveling around Europe for few years, taking

part in more than 30 projects I was looking for some-thing different, something new, something that will help me to express and increase my creativity, but in same time to learn and experience more… was hard to describe it, but I found it! Thanks to one of my best friends who literally took me to the office of VCS, and I couldn’t believe…in extremely short time they found the right project for me (I was very lucky, some people are waiting even one year). My EVS project was consisted of few sub-projects about media, implementation of new projects, trainings & workshops, promotions etc. My host organization was Nowy Staw Foundation from Lublin, Poland and the whole “adventure lasted for 9 months”. On the very beginning I was afraid of this project, because it seemed (and it was) huge and I had no idea about media stuff, media equipment, I had no experience in that area at all and it was the main ac-tivity of the project. Actually that was the challenge

and the reason why I accepted to take part in it. The pre-departure training encouraged me a lot. Then the journey has started…first shock: no party people! Oh NO! I had my best parties in Poland before. I couldn’t believe. Second shock: very busy working people, no time for coffee out every day. Not again! Anyway, I decided to accept that. Even more helpful was the on-arrival training, I realized I’m not alone, there were 25 other EVS volunteers in Poland arrived in same time with me, it was great opportunity for making new friendships, sharing knowledge, ideas and experience,

and we’re still in contact.

As I started with my volunteer work, I was pro-vided with the necessary me-dia trainings for camera operating, editing, produc-tion, audio, broad-casting and live streaming, so I felt more than ready to do this project and grab the new knowledge that was offering to me. The outcome was awesome, it was great feeling to watch my first vid-

eo report, my first video clip for song, my first docu-mentary video, my first broadcast…I could learn what I was interested in, I could experience what I wanted. The whole program was rich with trainings not only for the project, but for personal development as well, especially breaking stereotypes. Btw I was living in a private dormitory with my EVS colleague Gaby from France and 3 other Germans. They were my family there, we cooked together our national specialties and we had Macedonian-French-German “family’ lunch and dinner every Sunday. Of course, we were partying as well and we had time for coffee with our friends and colleagues. The shock I had was just the first 2 days, don’t judge by first im-pression.

-21-

Be a Volunteer,make a

difference!!!

-22-

Volunteers CentreSkopje