Vrachtwagenchauffeur en vrachtwagenchauffeur bijzondere

STUDIE 189

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL

Vrachtwagenchauffeur

& Vrachtwagenchauffeur bijzondere transporten

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTW AGENCHAUFFEUR

BIJZONDERE TRANSPORTEN

I N H O U D

DEEL 1

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTWAGENCHAUFFEUR 1 I N L E I D I N G 1 1.1 Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel 1

1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 1 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel 1

1.2 Opdracht 1

1.2.1 Opdrachtgever 1.2.2 Doelstellingen 1

1.3 Ontwikkelingsproces 2 1.4 Legitimatie 2 2 S I T U E R I N G V AN H E T B E R O E P S O P L E I D I N G S P R O F I E L 3 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 3

2.1.1 Beroepenstructuur 3 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 4 2.1.2.1 Omschrijving van het beroep 4 2.1.2.2 Organisatie van de arbeid 5 2.1.3 Geraadpleegd beroepsprofiel 8

2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 8 2.2.1 Opleidingenaanbod 8 2.2.1.1 Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod in het onderwijs en buiten het onderwijs 9 2.2.1.2 Overzicht van het met de beroepenclusters aanverwante opleidingenaanbod 10 2.2.1.3 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen: een analyse van de instroom en uitstroom in de verschillende opleidingsvormen 10 2.2.2 Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen 12 2.2.2.1 Geografisch tewerkstellingsaanbod 12 2.2.2.2 Geografisch opleidingenaanbod 12 2.2.2.3 Vergelijking geografisch tewerkstellingsaanbod

en opleiding 12 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel 12



3 H E T B E R O E P S O P L E I D I N G S P R O F I E L 14 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel 14 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel 14 3.3 Concrete vertaalslag 16

3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 16 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 16 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken 16 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis,

inhouden en context 17 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 18 3.3.6 Beroepshoudingen 26 3.3.7 Contextgegevens 27 3.4 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel 28 3.5 Begrippen 29 4 B I B L I O G R AF I E 31 5 SAMENSTELLING 32

DEEL 2

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL VRACHTWAGENCHAUFFEUR


1 I N L E I D I N G 35 1.1 Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel 35

1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 35 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel 35

1.2 Opdracht 35

1.2.1 Opdrachtgever 35 1.2.2 Doelstellingen 35

1.3 Ontwikkelingsproces 36 1.4 Legitimatie 36 2 S I T U E R I N G V AN D E O P L E I D I N G E N 37 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 37

2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 37 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel 37



3 H E T B E R O E P S O P L E I D I N G S P R O F I E L 38 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel 38 3.2 Instapniveau 38 3.3 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel 38 3.4 Concrete vertaalslag 41 3.4.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 41 3.4.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 41 3.4.3 Selectie van takenclusters en taken 41 3.4.4 Formulering van vaardigheden met bijhorende kennis, inhouden en context 42 3.4.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 43 3.4.6 Beroepshoudingen 48 3.4.7 Contextgegevens 48 3.5 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel 50 3.6 Begrippen 50 4 B I B L I O G R AF I E 53 5 SAMENSTELLING 54

DEEL I


Vrachtwagenchauffeur

sector: vervoer subsector: wegvervoer goederen

studiegebied: auto

Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen vervoer

van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/16

B E R OE PS O P LE I DI N G SP R O F I E L V RA C H TW A GE N C HA U F F E U R

1

1 I N L E I D I N G 1

1.1 Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidings-profiel

1.1.1 Gegevens beroepsprofiel Sector : vervoer Subsector : wegvervoer - goederen Beroep : vrachtwagenchauffeur (m/v) Beroepsprofiel : onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de

vrachtwagenchauffeur Gelegitimeerd door : koepelcommissie opleidingsprofielen op : 12 februari 1999 Erkenning beroep : het beroep behoort niet tot de lijst van de geregle-

menteerde beroepen, maar er dienen een aantal voorwaarden vervuld te worden: - beneden 21 jaar voorwaarden EU-richtlijn2 - getuigschrift voor vakbekwaamheid - geneeskundige schifting - rijbewijs CE

1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel

Sectorcommissie : VERVOER Benaming van het profiel : beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het

beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur Legitimator : Afdeling TSO/BSO Raad voor Volwassenenonderwijs Datum : Afdeling TSO/BSO: 15 juni 2001 Raad voor Volwassenenonderwijs: 26 juni 2001

1.2 Opdracht

1.2.1 Opdrachtgever De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 12 februa-ri 1999 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen vervoer samen. De koepelcommissie geeft op 12 februari 1999 de opdracht aan de sectorcom-missie vervoer om een beroepsopleidingsprofiel met betrekking tot vrachtwagen-chauffeur te maken.

1.2.2 Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren. 2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt. 3 De uitstroom van gekwalificeerde beroepsbeoefenaars te verhogen.

1 Afkortingen worden verklaard in hoofdstuk 4 - begrippen 2 EEG-richtlijn 76/914 van 16 december 1976. EEG-verordening 3820/85 van 20 december 1985

B E R OE PS O P LE I DI N G S P R O F I E L V RA C H TW A GE N C HA U F F E U R

2

1.3 Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt gemaakt volgens de handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Het is afgeleid van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur. De eindconferentie van het beroepsprofiel vond plaats op 7 oktober 1998. De sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: 8 november 1999, 22 no-vember 1999, 13 december 1999, 25 januari 2000, 26 januari 2001 en 29 mei 2001. Het beroepsopleidingsprofiel werd afgewerkt op 29 mei 2001.

1.4 Legitimatie De afdeling TSO /BSO en de Raad voor Volwassenenonderwijs legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het beroepsopleidingsprofiel wordt als advies aan de overheid voorgelegd.


3

2 S I T U E R I N G V AN H E T B E R O E P S O P L E I D I N G S -P R O F I E L

2.1 Gegevens uit de beroepenwereld

2.1.1 Beroepenstructuur De wegvervoersector wordt omschreven als de verzameling van alle in België gevestigde ondernemingen waarvan het vervoer van goederen over de weg voor rekening van derden de hoofdactiviteit is3. In principe hoort daar ook het vervoer met voertuigen met een laadvermogen kleiner dan 500 kg bij. Het betreft hier de koerier- en expresdiensten. Het Nationaal Paritair Comité voor het vervoer is onderverdeeld in verschillende subcomités met name: − 140.01 subsector openbare autobusdiensten − 140.02 subsector bijzonder geregeld vervoer − 140.03 subsector autocardiensten − 140.04 subsector goederenvervoer te lande voor rekening van derden − 140.05 subsector verhuis − 140.06 subsector taxi’s − 140.08 subsector afhandeling op luchthavens − 140.09 subsector goederenbehandeling voor rekening van derden. Het beroepsprofiel beschrijft de activiteiten binnen de subsector 140.04 voor goederenvervoer te lande voor rekening van derden. Het Paritair Comité voor het vervoer stelt dat onder deze subsector het volgende wordt verstaan: − Het goederenvervoer voor rekening van derden door middel van een voertuig

met of zonder motor voor hetwelk een vervoervergunning vereist is welke door de bevoegde overheid afgeleverd werd.

− Het goederenvervoer voor rekening van derden door middel van een voertuig met of zonder motor voor hetwelk geen vervoervergunning vereist is.

− De verhuur met chauffeur van voertuigen met of zonder motor bestemd voor het goederenvervoer te lande, voertuigen voor dewelke een vervoervergun-ning vereist is welke door de bevoegde overheid afgeleverd werd.

− De verhuur met chauffeur van voertuigen met of zonder motor bestemd voor het goederenvervoer te lande, voertuigen voor dewelke geen vervoervergun-ning vereist is.

De goederenvervoersector omvat die ondernemingen waarvan het vervoer van goederen over de weg voor rekening van derden de hoofdactiviteit is. Daarnaast zijn er ook heel wat bedrijven die vervoer voor eigen rekening uitvoeren. Het be-treft hier ongeveer een derde van de totale vervoersprestaties in België, maar dit aandeel daalt. Het vervoer voor eigen rekening valt niet onder de wegvervoer-sector. Het betreft vervoersactiviteiten verricht door ondernemingen met een an-der maatschappelijk doel dan vervoer. Deze ondernemingen zijn geen vervoer-bedrijven, maar ze verrichten vervoersactiviteiten om in de eigen transportbe-hoeften te voorzien. Vervoer voor eigen rekening is niet aan een vergunnings-plicht onderworpen, in tegenstelling tot het beroepsgoederenvervoer4.

3 Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven-

Apeldoorn. 4 Peeters, C. en Debisschop, K., De Belgische wegvervoersector in gevaar., Leuven, Garant, 1995.


4

2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2.1.2.1 Omschrijving van het beroep We kunnen een onderscheid maken tussen de vervoerder en de vrachtwagen-chauffeur. De vervoerder is de ondernemer van een transportbedrijf, de chauffeur is diegene die het transport uitvoert. In een aantal gevallen (vooral in kleinere be-drijven) zal de vervoerder ook zelf als chauffeur werken. Het begrip vervoerder wordt gedefinieerd als volgt: “een ondernemer van goede-renvervoer over de weg is elke natuurlijke persoon, elke rechtspersoon met of zonder winstoogmerk, elke vereniging van personen zonder rechtspersoonlijkheid en met of zonder winstoogmerk, alsmede elk onder de overheid ressorterend li-chaam, ongeacht of het een eigen rechtspersoonlijkheid bezit of afhankelijk is van een autoriteit met rechtspersoonlijkheid, die tegen vergoeding met een af-zonderlijk voertuig of een sleep goederen over de weg vervoert”5. Een vrachtwagenchauffeur bestuurt, volledig autonoom, op eigen verant-woordelijkheid, een zwaar en omvangrijk wegvoertuig (een vrachtwagen met of zonder aanhanger of een trekker met oplegger), geschikt voor goe-derenvervoer, op de openbare weg. Zijn taak bestaat erin het hem toever-trouwde product in alle veiligheid en op tijd bij de bestemmeling af te leve-ren. Hij verzekert het basisonderhoud van het voertuig en hij kan bij het la-den en lossen der goederen betrokken worden6. Volgende hoofdactiviteiten komen aan bod: − Voor het vertrek de nodige controles uitvoeren op de technische geschiktheid

van de vrachtwagen. − Voor het vertrek controleren of alle documenten in orde zijn en invullen en bij-

houden ervan. − Controleren van de lading en controle tijdens het laden en lossen, in sommige

gevallen zelf laden en lossen of hierbij helpen. − Behendig en in overeenstemming met de geldende wetgeving rijden, rekening

houdend met de technische vereisten van zijn voertuig. − Beslissingen nemen in onverwachte situaties zoals files, ongevallen en

wegomleggingen. − Pannes lokaliseren en in sommige gevallen kleine storingen verhelpen. − Bij de transportonderneming verslag uitbrengen over de activiteiten. Er zijn specialisaties mogelijk naargelang het type van goederenvervoer: − het type van voertuig dat wordt gebruikt − het type van goederen dat vervoerd wordt − het type van traject dat afgelegd wordt. Elk van deze aspecten vereist verschillende kwalificaties, kennis en vaardighe-den. Ook het takenpakket van de chauffeur wordt hierdoor beïnvloed (tankwa-genvervoer, containervervoer, kipwagenvervoer, bulkwagenvervoer, transport-voertuigen met kraanwagen, grootvolume vervoer, vervoer van zware massa’s, vervoer onder geleide temperatuur, uitzonderlijk vervoer, vervoer van dieren, au-totransport, glastransport, vervoer van stortklaar beton, distributie, internationaal vervoer).

5 Ponet, F., (1995): Transportzakboekje. Kluwer, België 6 Sociaal Fonds Voor het Goederenvervoer, (1996): Beschrijvend profiel vrachtwagenchauffeur


5

2.1.2.2 Organisatie van de arbeid a ) T e w e r k s t e l l i n g Structureel kan men in de tewerkstelling een onderscheid maken tussen directe en indirecte werkgelegenheid. De directe werkgelegenheid blijft beperkt tot de werkgelegenheid in de goederenvervoersector zelf. Onder indirecte werkgele-genheid wordt ook die werkgelegenheid verstaan die door de impact van de pro-ductie gecreëerd wordt in de andere sectoren van de economie. Het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de vrachtwagenchauffeur beperkt zich tot de directe werkgelegenheid. De directe werkgelegenheid heeft twee componenten, enerzijds de werknemers en anderzijds de zelfstandigen die werkzaam zijn in de sector. In 1995 werd de totale directe werkgelegenheid (werknemers = 42.525 en zelfstandigen) op onge-veer 50.000 geschat7.

Tewerkstelling in de goederenvervoersector voor het 1e trimester 1996

Arbeiders Bedienden Man Vrouw Totaal % Man Vrouw Totaal %

Antwerpen 8623 379 9002 28% 649 492 1141 26% West-Vl 6166 125 6291 19% 339 274 613 14% Oost-Vl 5965 195 6160 19% 356 310 666 15% Limburg 3732 191 3923 12% 370 302 672 15% Vl-Brabant 7087 261 7348 22% 800 517 1317 30% Vlaanderen 31573 1151 32724 100% 2514 1895 4409 100%

Tewerkstelling in de goederenvervoersector voor het 1e trimester 1997

Arbeiders Bedienden Man Vrouw Totaal % Man Vrouw Totaal %

Antwerpen 8815 405 9920 27% 1143 1126 2269 39% West-Vl 6400 105 6505 19% 325 277 602 10% Oost-Vl 5946 207 6153 18% 332 312 644 11% Limburg 4094 259 4353 13% 433 336 769 13% Vl-Brabant 7313 327 7640 23% 954 555 1509 27% Vlaanderen 32568 1303 33871 100% 3187 2606 5793 100%

Bron: Gegevens RSZ, categorie 083.

Vlaams Brabant: de arrondissementen Brussel-stad, Leuven en Halle-Vilvoorde.

VASTSTELLINGEN: Tussen 1996 en 1997 was er een toename met ongeveer 7%. In 1996 was 88% van het Vlaamse personeel in de goederenvervoersector arbeider en slechts 12% bediende. Het aantal arbeiders is in 1997 in vergelijking met 1996 lichtjes afgeno-men in het voordeel van het aantal bedienden. De verhouding mannen/vrouwen is zo goed als ongewijzigd gebleven in de periode 1996 en 1997. Onder de arbeiders zijn slechts 4% vrouwen werkzaam, bij de bedienden is dat 45%. b ) A r b e i d s v r a a g Uit een screening die in 1997 werd uitgevoerd door het AMO (arbeidsmarktob-servatorium) voor Transport en Logistiek in Limburg blijkt dat de transportbedrij-ven veel problemen ondervinden bij het zoeken naar geschikte vrachtwagen-chauffeurs. Het probleem is tweeledig: ten eerste bieden zich te weinig kandida-

7 Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven


6

ten aan en ten tweede zijn de kandidaten die zich aanbieden vaak niet geschikt voor de job.

Alarmerend is het stijgend tekort aan vakbekwame vrachtwagenchauffeurs. Het beroep ‘vrachtwagenchauffeur’ is een knelpuntberoep. Men vindt onvoldoen-de geschikte werkkrachten. De ingeschreven werklozen halen geen normaal ren-dement omdat er specifieke eisen gesteld worden qua persoonlijkheidsstructuur en omwille van het zware werk. Daarnaast vormt zich een specifiek probleem op het vlak van de vereiste attesten voor tankwagenbestuurders. De vrachtwagen-chauffeur moet een vrachtwagen kunnen besturen en kennis hebben van prakti-sche aangelegenheden in verband met het laden en lossen, hij /zij moet ook een aantal administratieve formaliteiten kunnen vervullen (invullen van documenten, vrachtbrieven). Daarnaast dient hij /zij op de hoogte te zijn van allerlei reglemen-teringen, veiligheids- en kwaliteitsnormen en over een basiskennis informatica te beschikken om boordcomputers en nieuwe communicatiemiddelen te kunnen be-dienen. De vrachtwagenchauffeur moet ook communicatievaardig zijn en zich bij voorkeur kunnen uitdrukken in meerdere talen. Hieruit blijkt dat de vrachtwagen-chauffeur naast de specifieke kennis met betrekking tot het vervoeren van goede-ren ook over steeds meer intellectuele vaardigheden dient te beschikken. De be-ginnende vrachtwagenchauffeur is zich niet altijd bewust van de eigenheid en de specifieke eisen van het beroep. Uit een onderzoek naar de vacatures blijkt dat binnen de beroepsgroep “verkeer” in 1996 het aantal vacatures toenam met 69% van het aantal ontvangen vacatu-res ten opzichte van het jaar ervoor. De VDAB ontving datzelfde jaar 4.257 vaca-tures binnen de tak goederenvervoer. Dit is 3,9% van het totaal aantal binnenge-komen vacatures. Daarvan waren 3.742 vacatures bestemd voor chauffeurs. Dit is 3,4% van het totaal aantal ontvangen jobs in het Vlaams Gewest. Een onder-staande tabel geeft een overzicht van welke types chauffeurs overwegend ge-vraagd worden.

Gevraagde beroepen Aantal jobs % Trambestuurder 12 0,32 Taxichauffeur 94 2,52 Bedrijfschauffeur (personenwagens + minibusjes) 80 2,14 Privé-chauffeur 18 0,48 Bestuurder van ziekenwagen 10 0,27 Autobusbestuurder (lijn en openbaar vervoer) 128 3,43 Autocarbestuurder 144 3,86 Bestuurder kleine bus (max. 9 meter) 27 0,72 Autobusbestuurder (lijndienst – privé-vervoer) 217 5,82 Vrachtwagenbestuurder (nijverheid en bouw) 149 3,99 Bestelwagenbestuurder 265 7,10 Bestuurder lichte vrachtwagen (max. 7,5 ton) 283 7,59 Bestuurder zware vrachtwagen (+ 7,5 ton) 486 13,03 Vrachtwagenbestuurder (internat. Wegvervoer) 322 8,63 Tankwagenbestuurder 90 2,41 Bestuurder van trekker met oplegger 737 19,75 Bestuurder van vrachtwagen met aanhangwa-gen

188 5,04

Chauffeur koerierdienst 107 2,87 Chauffeur distributie 352 9,43 Chauffeur van motorvoertuigen 22 0,59 Bron: VDAB, Vacatures 1996 Vlaanderen. Marktsegmentarische kenmerken.


7

VASTSTELLINGEN: − 20% van de werkaanbiedingen voor chauffeurs zijn specifiek bedoeld voor

bestuurders van een trekker met oplegger. − Ongeveer 60% van alle werkaanbiedingen voor chauffeurs richten zich naar

vrachtwagenchauffeurs. − In totaal situeren 2.047 van deze jobs zich binnen de sector goederenvervoer. − Uit het onderzoek is gebleken dat tot op heden 85% van de werkgevers geen

specifiek diploma eisen en slechts 8% een specifiek diploma eisen ondanks het feit dat specifieke kwalificaties worden vereist (ADR, talenkennis, basis-kennis informatica, nieuwe communicatiemiddelen).

− 23% van de werkaanbiedingen komen uit bedrijven met minder dan 5 werk-nemers, 44% uit bedrijven met 5 tot 49 werknemers.

c ) O r g a n i s a t i e v a n d e a r b e i d Het beroepsprofiel stelt dat het goederenvervoer over de weg (voor rekening van derden en voor eigen rekening) zowel naar vervoerde tonnage als naar tonkilo-meter de belangrijkste vervoerswijze is. Hierin is het aandeel van het vervoer voor rekening van derden toegenomen en het vervoer voor eigen rekening ge-daald. De toenemende professionalisering in het vervoer voor rekening van derden is enerzijds toe te schrijven aan een verhoging van het aandeel van het beroepsgoederenvervoer in het nationaal vervoer en anderzijds aan de toename van het belang van het internationaal vervoer in het totaal vervoer door Belgische voertuigen8. Het aandeel van het wegvervoer is vooral overheersend op korte en middellange afstand. Tussen 1980 en 1993 had er een forse expansie plaats in de wegvervoersector. Dit ging gepaard met de vestiging van nieuwe ondernemingen. In 1992 vertraag-de de groei en in 1993 werd de sector zelfs met een daling van de omzet gecon-fronteerd. De sterke groei in de jaren ’80 komt vooral tot uiting in de evolutie van de vervoerde hoeveelheid die verdubbelde tussen 1980 en 1991. Deze groei werd overwegend gerealiseerd in het internationaal vervoer. De vervoerde hoe-veelheid daalde terug in 1993 en herstelde zich in 1994 en 1995. De gemiddelde afstandscoëfficiënt (het percentage beladen kilometers van het totaal aantal afge-legde kilometers) vertoont echter een status-quo of zelfs een sterke daling bij de kleine ondernemingen met minder dan 5 voertuigen. Het gevolg hiervan is dat er zich een verdergaande daling in de benuttingsgraad van de voertuigen voordoet9. Er kan een verschuiving naar schaalvergroting (meer voertuigen per bedrijf) vast-gesteld worden. Het aantal ondernemingen met weinig voertuigen neemt af terwijl het aantal ondernemingen met meer dan twintig voertuigen toeneemt. Toch is het aantal ondernemingen met maar één voertuig nog steeds veel groter dan het aantal ondernemingen met meer dan twintig voertuigen. Algemeen stellen we vast dat het aantal voertuigen sinds de jaren ’80 nog steeds toeneemt, evenals het aantal vervoersbedrijven10. In de toekomst verwacht men dat de middelgrote bedrijven zullen verdwijnen door fusies. Er zullen enkel nog grote en kleine bedrijven over blijven waarbij de kleine bedrijven zich kunnen specialiseren en flexibel ingezet kunnen worden Van de Vlaamse vervoersbedrijven die personeel in dienst hebben zijn meer dan de helft kleine bedrijven met minder dan 5 werknemers in dienst. Werkgevers met

8 Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven. 9 IWT, (1996): Situatie van de sector van het goederenvervoer over de weg voor rekening van derden. Rap-

port van het Overlegcomité Wegvervoer. 10 IWT, (1996): Situatie van de sector van het goederenvervoer over de weg voor rekening van derden. Rap-

port van het Overlegcomité Wegvervoer.


8

meer dan 50 werknemers vertegenwoordigen nog geen 5% van het totaal aantal werkgevers in het goederenvervoer in Vlaanderen. d ) I n f r a s t r u c t u u r , g r o n d s t o f f e n e n b a s i s u i t r u s t i n g Elk bedrijf is genoodzaakt om mee te evolueren met de economie. De druk die hiermee gepaard gaat geeft aanleiding tot steeds nieuwe problemen op het vlak van vervoersinfrastructuur. De informatietechnologie is een hulp bij deze proble-men en we vinden ze reeds in heel wat toepassingen terug. Vooral de telematica-toepassingen zijn van groot belang. De meest voorkomende toepassingen zijn de mobiele communicatie (SMART Service System), de positiebepalingssystemen en de Electronic Data Interchange (EDI)11. e ) B e s l u i t v o r m i n g Uit het beroepsprofiel leren we dat: − de sector naar vakbekwame vrachtwagenchauffeurs zoekt (tot op heden

vraagt 85% van de werkgevers geen diploma en vraagt 8% van de werkge-vers dit wel ondanks de hoge specifieke kwalificatie-eisen);

− de toenemende professionalisering plaats vindt tengevolge van de internatio-nalisering van de arbeidsmarkt en informatietechnologische systemen in de vervoersector;

− kleine bedrijven (meer dan 50% bedrijven met maximaal 5 werknemers) flexi-bel kunnen ingezet worden op de arbeidsmarkt;

− het aantal grote bedrijven toeneemt ten nadele van de middelgrote bedrijven. Alhoewel in het werkveld hoge eisen worden gesteld aan de vrachtwagenchauf-feur blijkt dit niet uit de vacatures. De sector vraagt vakbekwame en professione-le werknemers. De huidige opleiding in het secundair onderwijs levert een getuig-schrift van 2de leerjaar van de derde graad BSO of een diploma SO na behalen van het getuigschrift 3de leerjaar derde graad BSO af. De knelpunten zijn te situeren in de persoonlijkheidsvorming en de zware ar-beidsomstandigheden. We merken op dat de vervoersector evolueert naar vnl. twee soorten bedrijven: bedrijven met maximum vijf werknemers en bedrijven met meer dan 25 werknemers. Bedrijven stellen hoge kwaliteitseisen o.a. op het vlak van de aanpasbaarheid aan de wijzigende werkomstandigheden.

2.1.3 Geraadpleegd beroepsprofiel Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor vrachtwagenchauffeur, SERV, 1998.

2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld

2.2.1 Opleidingenaanbod De communicatie tussen de opleidingsverstrekkers en de industrie krijgt meer en meer aandacht. Wat het beroepsvervoer betreft bestaat een optimaal samenwer-kingsmodel tussen het onderwijs en de sectoren. Op sectoraal vlak worden de beroepsopleidingen begeleid door de sectorale vormingsfondsen. Het Sociaal Fonds voor Goederenvervoer en aanverwante activiteiten voor rekening van der-den werkt sinds 1971 actief samen met de VDAB om aangepaste opleidingen voor het rijdend personeel binnen de sector te organiseren.

11 Voor de verklaring van de begrippen SMART en EDI zie hoofdstuk Begrippen


9

2.2.1.1 Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod in het onderwijs en buiten het onderwijs

O p l e i d i n g e n a a n b o d i n h e t o n d e r w i j s

In september 1990 werd voor de eerste keer in een aantal Belgische scholen een optie “vrachtwagenchauffeur” ingericht in de derde graad van het secundair be-roepsonderwijs (1ste en 2de leerjaar). Deze opleiding levert een studiegetuig-schrift op dat gelijkgesteld is met het Europees getuigschrift vakbekwaamheid voor vrachtwagenchauffeur, een rijbewijs C-E en een ADR-certificaat D (collige-tuigschrift), A (gevaarlijke gassen in tankwagens) en B (gevaarlijke vaste of vloei-stoffen in tankwagens). In de Vlaamse onderwijsinstellingen kan ook een specia-lisatiejaar gevolgd worden, waardoor de betrokken jongeren eveneens in het be-zit komen van een diploma Secundair Onderwijs en zij opgeleid worden in ver-schillende modules “gespecialiseerd transport”. Bij het opstellen van de leerprogramma’s speelt het Sociaal Fonds een coördine-rende rol, zodanig dat de opleiding uniform is en de leerlingen een gelijkwaardige vorming tot verantwoordelijke en vakbekwame chauffeurs garandeert12.

GRAAD HUIDIGE BENAMINGEN VANAF 2000

II Nihil nihil III

Vrachtwagenchauffeur BSO studiegebied auto

Vrachtwagenchauffeur BSO III specialiteiten Bijzonder transport BSO Bijzonder transport BSO

In het DBSO, het volwassenenonderwijs (OSP) en BuSO worden geen opleidin-gen aangeboden.

Schematisch overzicht van het aanbod: GO CVPO OVSG VSKO

voltijds ✗ Nihil ✗ ✗ deeltijds Nihil Nihil nihil nihil

OSP Nihil Nihil nihil nihil BuSO Nihil Nihil nihil nihil

O p l e i d i n g e n a a n b o d b u i t e n h e t o n d e r w i j s De VDAB biedt volgende opleidingen aan: ADR, bestuurder zware vrachtwagen en distributiechauffeur. De opleidingen richten zich voornamelijk tot de werkzoe-kenden maar ze kunnen eveneens ingericht worden voor werknemers die bij-scholing nodig hebben. De duur van de vervolmakingcursussen wordt bepaald op basis van de vakkennis en vaardigheden waarover de kandidaat reeds beschikt bij de aanvang van de opleiding13.

12 Milo, N., (1996): Inventaris van de opleidingsinitiatieven in de sector van het goederenvervoer. Nota. SERV,

Brussel. 13 Milo, N., (1996): Inventaris van de opleidingsinitiatieven in de sector van het goederenvervoer. Nota. SERV,

Brussel. en CVD, (1997): Baanbrekend werk in de beroepsopleiding. CVD Wegtransport (nr. 35) Antwer-pen.


10

2.2.1.2 Overzicht van het met de beroepenclusters aanverwante opleidingen-aanbod

In het voltijds gewoon onderwijs treffen we volgende huidige aanverwante studie-richtingen aan: Vorm Graad Studierichting Specialisatiejaar TSO III Autotechnieken Toegepaste autotechnieken BSO III Autotechnieken (Auto in 2000)

Carrosserie-plaatbewerking (Car-rosserie in 2000)

Auto-elektriciteit Bedrijfsvoertuigen Carrosserie- en spuitwerk Diesel- en LPG-motoren

In het DBSO treffen we volgende aanverwante studierichtingen in de rubriek transport aan: automecanicien, carrossier, helper in transportbedrijf, hulpmecani-cien vrachtwagens, hulpmecanicien personenwagens, koetswerkopbouwer, hef-truckchauffeur en magazijnier. In het BuSO vinden we in de afdeling metaalbewerking de kwalificatietechniek auto-onderhoud. In het Volwassenenonderwijs treffen we volgende aanverwante afdelingen in het studiegebied auto aan: auto-elektronica; automechanica, automechanica diesel, automechanica benzine, automechanica benzinemotoren, automechanica chas-sis, autotechniek, autotechniek diesel, autotechnieken diesel, carrosserie, carros-serieherstelling, carrosserieherstelling - aanvulling, carrosserie-plaatbewerking, diesel-LPG, dieseltechniek, garage, koetswerk, plaatbewerking-koetswerk. In de VDAB vinden we aanverwante opleidingen in het domein van de transpor-ten en in het domein automechanica en autoschadeherstelling. Het VIZO biedt aanverwante opleidingen aan in het domein van de werktuigkun-de. 2.2.1.3 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen: een analyse van de

instroom en uitstroom in de verschillende opleidingsvormen.

I n h e t o n d e r w i j s De tabel over de inschrijvingen en het aantal geslaagden (zie hieronder) leert ons dat: − Tot 1997 nam het aantal ingeschreven leerlingen in het eerste jaar van de

derde graad toe. Na het schooljaar 1996-97 fluctueerde het aantal inschrijvin-gen.

− Tussen 1990 en 1999 daalde het aantal leerlingen dat een studiegetuigschrift van het 2de leerjaar van de IIIde graad behaalde: van 80% naar 70%.

− Gemiddeld over de jaren heen begint slechts een derde van het aantal ge-slaagde leerlingen in het 2de jaar aan het 3de jaar. Het aantal leerlingen dat slaagt in een 3de leerjaar van de IIIde graad BSO daalde van 90% (1992-93) naar 70% (1994-95). Na dit schooljaar bleef het percentage nagenoeg onge-wijzigd, met uitzondering van het schooljaar 1998-99 (80%).


11

Aantal inschrijvingen en geslaagden optie vrachtwagenchauffeur BSO IIIde graad

1ste leerjaar 2de leerjaar 3de leerjaar Schooljaar Inschr. Geslaagd Inschr. Geslaagd Inschr. Geslaagd

1990-91 53 44 1991-92 131 114 44 43 1992-93 135 113 114 100 11 9 1993-94 142 118 111 102 32 28 1994-95 148 128 119 111 30 20 1995-96 194 156 130 117 41 28 1996-97 193 148 161 147 45 31 1997-98 164 129 153 133 47 34 1998-99 193 139 133 111 48 38 1999-2000 154 149 35

Bron: Gegevens van het Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer.

B u i t e n h e t o n d e r w i j s Aantal cursisten die een VDAB-opleiding beëindigden

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 WERKNEMERS Chauffeur 29 158 158 1 31 129 227 ADR-opleiding

242 262 812 1722 1594 1137 1071 1080

Distributie (B)

20 0 10 0

Totaal 242 291 970 1880 1615 1168 1210 1307 WERKZOEKENDEN Chauffeur 153 194 174 299 118 178 190 234 ADR-opleiding

209 290 424 473 857 529 447 373

ADR-onderwijs.

44

Distributie (B)

31 61 95 38

Totaal 362 528 598 772 1006 768 732 645 Bron: VDAB VASTSTELLINGEN:

− Er is een toename van het aantal cursisten dat een VDAB-opleiding beëindig-

de tussen 1991 en 1994. Daarna is het aantal weer gedaald. − Er zijn meer werknemers die een cursus volgden tussen 1991 en 1996 (6166)

dan werkzoekenden (4 034). − Zowel de werknemers als de werkzoekenden volgen het meest de ADR-

opleiding.


12

2.2.2 Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen 2.2.2.1 Geografisch tewerkstellingsaanbod Het goederenvervoer over de weg is de belangrijkste transportvorm in Vlaande-ren. 70% van de transportbedrijven bevinden zich in Vlaanderen14. De werkgele-genheid is het hoogst in Antwerpen (respectievelijk 27% en 39% voor arbeiders en bedienden) gevolgd door Vlaams-Brabant (respectievelijk 23% en 27% voor arbeiders en bedienden). Gemiddeld over de weergegeven jaren bevinden de meeste werkgevers zich in Antwerpen (gemiddeld 738) en Vlaams-Brabant (ge-middeld 649), gevolgd door West-Vlaanderen (gemiddeld 597) en Oost-Vlaanderen (gemiddeld 521), Limburg telt het laagste aantal (gemiddeld 295). De grootste toename van het aantal werkgevers stellen we vast in West-Vlaanderen en in Oost-Vlaanderen (beiden 82% in 1998 ten opzichte van 1981), gevolgd door Limburg en Antwerpen (beiden ongeveer 73% toegenomen). De toename was het kleinst in Vlaams-Brabant (ongeveer 69%). 2.2.2.2 Geografisch opleidingenaanbod De scholen die de opleiding aanbieden zijn als volgt gelokaliseerd: Antwerpen, Zeebrugge, Gent, Kortrijk, Genk en Vilvoorde. 2.2.2.3 Vergelijking geografisch tewerkstellingsaanbod en opleiding Uit het geografisch aanbod van de tewerkstelling volgt dat Vlaams-Brabant het tweede grootste percentage heeft en gemiddeld het tweede grootste aantal werknemers tewerkstelt. Vlaams-Brabant is de traagste groeier. West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen zijn sterke groeiers. Het onderwijsaanbod volgt een provinciale indeling, die overeenkomt met het aanbod tewerkstelling. Zeebrugge en Antwerpen zijn goed gelokaliseerd. Antwerpen, Zeebrugge en Gent kunnen de nabijheid van een haven inroepen. De streken rond Kortrijk en Genk zijn snel groeiende industriepolen in Vlaanderen. Vilvoorde ligt in de nabij-heid van de nationale luchthaven.

2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Er is nog steeds veel vraag naar vakbekwame vrachtwagenchauffeurs. Uit een screening die in het kader van het Arbeidsmarktobservatorium voor Transport en Logistiek is verricht bij werkzoekende vrachtwagenchauffeurs kon men vaststel-len dat bedrijven talrijke problemen bij het zoeken naar geschikte chauffeurs on-dervinden. Bedrijven krijgen onvoldoende kandidaten over de vloer, en degenen die zich aanbieden komen vaak niet in aanmerking voor de vacature. Het aantal kandidaten dat jaarlijks het CE-rijbewijs haalt via de VDAB en het onderwijs is onvoldoende om de vraag te dekken. De mensen die het rijbewijs via de rij-school behalen beschikken niet over de nodige kwalificatievereisten voor vracht-wagenchauffeur15. Van de vrachtwagenchauffeurs die een opleiding volgden heeft ongeveer 70% na 6 maand een voltijdse job. De scholen die de chauffeursopleiding organiseren krijgen op het einde van het schooljaar meer plaatsaanbiedingen dan ze leerlingen hebben die afstuderen.

14 Paribas Bank België, (1992): De wegtransportsector: overleven in een zeer konkurrentiële markt. Ekonomi-

sche berichten (nr. 60, 1992, 4). Brussel. 15 Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer: Modulaire opleiding vrachtwagenbestuurder. Nota. (zonder da-

tum).


13

Door wijzigende omstandigheden in de vervoersector zijn aanpassingen van de inhouden in de opleidingen permanent noodzakelijk (logistiek en telematica). Het beroepssecundair onderwijs biedt een specialisatiejaar Bijzonder transport aan. De vrachtwagenchauffeur kent een vlakke loopbaan. Hij /zij kan in zijn loopbaan verschillende types van vrachten vervoeren. Hij /zij dient hiervoor ingewerkt te worden in verschillende types van vervoer. Het zal dan ook nodig zijn dat de be-roepsopleiding leertrajecten uitstippelt, die rekening houden met de specifieke vrachten. In de toekomst zal de constructie van de trekkers steeds meer informatietechno-logische componenten (boordcomputer en elektronische communicatiesystemen) bevatten. De technologie wordt zo ingewikkeld dat het herstellen van pannes aan de vrachtwagen steeds moeilijker wordt. Hij/zij kan in de toekomst hooguit basison-derhoud van de vrachtwagen uitvoeren. De opleiding zal rekening dienen te hou-den met deze toekomstperspectieven. De beroepsopleiding moet duurzaam zijn. Dit houdt in dat de opleiding alle basis-componenten omvat om de recente technologische ontwikkelingen in de sector op te volgen. Dit vereist binnen de opleiding het inbouwen van technieken om een transfer in de bewerkingen te realiseren. De opleiding moet de beginnende beroepsbeoefenaar toelaten om zich in de toekomst op en vlotte manier bij te scholen.


14

3 H E T B E R O E P S O P L E I D I N G S P R O F I E L

3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het onderzoek naar de kwalificatie-behoeften van de vrachtwagenchauffeur, beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur genoemd.

3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel

Globaal omschrijven we de elementaire basisvaardigheden, kennisvereisten en de beroepshoudingen die een beginnend vrachtwagenchauffeur verondersteld wordt te bezitten.

E l e m e n t a i r e v a a r d i g h e d e n Elementaire vaardigheden zijn vaardigheden die vereist zijn om het technisch verloop van het werkproces normaal te laten verlopen. De beginnende vrachtwagenchauffeur kan: − verschillende soorten voertuigen, vrachtwagen solo, trekker met oplegger en

vrachtwagen aanhangwagen, overeenkomstig de vigerende verkeersregle-mentering besturen

− de instrumenten aflezen en bedienen − zich behoorlijk mondeling uitdrukken, verslag uitbrengen en rapporteren − communicatiemiddelen gebruiken − de onderneming op een gepaste wijze vertegenwoordigen − beroepsverantwoordelijkheden opnemen − op gepaste wijze met de verschillende documenten omgaan − zich behelpen in onvoorziene situaties − zich goed oriënteren − zijn route plannen in functie van de opdracht en aanpassen in functie van de

omstandigheden − klein dagelijks onderhoud verzekeren en nodige controles uitvoeren − defecten lokaliseren en beschrijven en zo mogelijk kleine herstellingen uitvoe-

ren − de Belgische en de Europese (bij internationaal vervoer) verkeersreglemente-

ring toepassen − reisroutes uitstippelen en afstanden en rijtijden berekenen − op verantwoorde wijze lasten tillen en dragen

K e n n i s v e r e i s t e n Met vereiste kennis bedoelen we die kennisinhouden die werkelijk beroepsonder-steunend werken en die noodzakelijk zijn voor het verwerven van de vereiste vaardigheden. De vereiste kennis situeert zich op de volgende domeinen: 1 Onderhoudstechnologie en automechaniek

− Weten wat klein onderhoud is en de meest essentiële controles van het voer-

tuig kennen.


15

2 Wetgeving − Grondige kennis van de Belgische en de Europese verkeersreglementering en

de gevolgen van het niet naleven ervan. − Praktische kennis van de wetgeving en de reglementeringen omtrent vervoer-

de goederen, in het bijzonder ADR, getuigschriften, wegenvignetten, vergun-ningen, rijverboden, rij- en rusttijden.

3 Routeplanning − Kennis omtrent de belangrijke nationale en Europese reisroutes, de aanwe-

zigheid van douaneposten, overzetten, tunnels, bruggen en landschapskarak-teristieken en kunnen bepalen waar tol geheven wordt.

4 Laad- en lostechnieken − Kennis met betrekking tot geldende normen en richtlijnen voor het laden en

lossen van goederen, richtlijnen voor het ordenen, verdelen, verankeren en afdekken van de lading.

− Kennis van richtlijnen inzake veiligheid en hygiëne met betrekking tot de vervoerde goederen en het transportmiddel.

5 Voertuigkenmerken − Kennis van verschillende types vrachtwagens, hun opbouw en uitrusting, de

onderdelen en de kenmerken. 6 Goederenkennis − Elementaire kennis van de invloed van het transport op de getransporteerde

goederen (bv. bewegende massa’s). − Kennis van soorten ladingen, verpakkingen.

7 Welzijn op het werk − Kennis van basisprincipes EHBO. 8 Informatieverwerking − Basiskennis omtrent het werken met geautomatiseerde systemen zoals het

inbrengen van gegevens in een boordcomputer. 9 Talenkennis − Wie vervoer verzorgt dient over een basiskennis van een aantal talen te

beschikken (Frans, Engels, Duits) zodanig dat men zich kan behelpen. 10 Administratie − Kennis noodzakelijke documenten.

H o u d i n g e n − bereid zijn de verkeersreglementering na te leven; − de verantwoordelijkheid nemen bij het laden en het lossen; − veilig en gezond werken; − zelfstandig werken; − bereid zijn zich flexibel op te stellen.


16

3.3 Concrete vertaalslag

3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel ‘vrachtwagen-chauffeur’ (SERV oktober 1998).

3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in type A: dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, houdingen en con-textgegevens.

3.3.3 Selectie van takenclusters en taken De sectorcommissie zette de takenclusters van het beroepsprofiel om in een vaardigheidscluster: TAKENCLUSTERS UIT HET BEROEPSPRO-FIEL

GESELECTEERDE VAARDIGHEIDSCLUS-TERS VOOR HET BEROEPSOPLEIDINGS-PROFIEL

Voorbereidende taken: 1.1 Planning van de werkzaamheden Uitvoerende taken: 2.1 Controle voor het vertrek. 2.2 Toezicht op laden en lossen van

goederen. 2.3 Vervoeren van goederen. 2.4 Transport van gevaarlijke stoffen

uitvoeren. 2.5 Onderhouden van het voertuig en

zijn toebehoren. 2.6 Administratieve taken. 2.7 Optreden bij ongevallen.

Ondersteunende taken: 3.1 Communicatie. 3.2 Veiligheid en kwaliteitszorg.

cluster 1: De werkzaamheden plannen. cluster 2: Het voertuig voor en bij het vertrek controleren. cluster 3: Op het laden en het lossen van goede-ren toezien. cluster 4: De goederen vervoeren. cluster 5: Transport van gevaarlijke stoffen - niet tankvervoer - uitvoeren (ADR-categorie D). cluster 6: De voertuigen en hun toebehoren on-derhouden. cluster 7: Administratieve taken uitvoeren. cluster 8: Bij ongevallen optreden. cluster 9: Communiceren. cluster 10: Kwaliteits-, veiligheids- en gezond-heidsvoorschriften toepassen. zie cluster 9 zie cluster 10


17

3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhou-den en context Vaardigheden V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefe-naar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak. V2 = onder begeleiding uitvoeren. De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situa-ties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijk-heid voor de uitvoering bij derden ligt. V3 = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situa-ties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt. V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situa-ties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt. Ondersteunende kennis K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning uit te voeren. (Dit niveau kan omschreven worden door middel van werkwoorden van het type: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aan-duiden, benoemen, opsommen…) K2 = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren. (Begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeel-den geven, typeren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen…) K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe. (Gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelij-ken met, structureren…) K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties.


18

3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag Algemene vaardigheden vrachtwagenchauffeur

CLUSTER 1: DE WERKZAAMHEDEN PLANNEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing

Ondersteunende kennis en vaardigheden De beginnende beroepsbeoe-fenaar kent: De beginnende beroepsbeoe-fenaar kan:

Mate van beheersing

1.1 de nodige documenten voor de vervoersopdracht verza-melen, controleren en invul-len:

− persoonlijke documenten − boorddocumenten − vrachtdocumenten

V 3 − de documenten die moe-ten aanwezig zijn in de vrachtwagen

− de inhoud van de begrip-pen

K 1

K 2

1.2 De route plannen V 3 − toegepaste aardrijkskun-de: economie en klimaat in Europa in functie van het transport

− informatiebronnen in functie van de uit te stip-pelen route hanteren

− rijafstanden en rijtijd in-schatten

K 3

V 3

V 3


19

CLUSTER 2: HET VOERTUIG VOOR EN BIJ HET VERTREK CONTROLEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

2.1 Het voertuig voor het in ge-bruik te nemen controleren:

− de algemene staat van het voertuig

− de verlichting en de signali-satie

− de wielen en de vering − de olie- en luchtdrukmeter

V 3 − basisprincipes van het gebruik van het te bestu-ren voertuig (instructie-boekje)

− het belang van de ver-schillende controle- en meettoestellen

− de aanduidingen van deze toestellen aflezen, interpreteren en desge-vallende overeenstem-mend handelen

− de verschillende indicato-ren op het dashboard in-terpreteren

− visuele controle van ban-den en wielen uitvoeren (uitwendige staat, ban-denspanning en wielbe-vestiging)

− de werking van de lucht-vering controleren en desgevallend overeen-stemmend handelen

− verschillende vloeistof-peilen controleren en bij-vullen

− verlichting controleren en vervangen van defecte lampen en/of zekeringen

− de werking van de rem-men controleren en des-gevallend overeenstem-mend handelen

K 2

K 2

V 3

V 3

V 3

V 3

V 3

V 3

V 3

2.2 De tachograaf gebruiken V 3 − het belang van het ge-bruik van deze schijf

− wettelijke voorschriften inzake rij- en rusttijden

− correct invullen, plaatsen en lezen van een tacho-graafschijf

− correct instellen van de tachograaf

K 2

K 2

V 3

V 3

2.3 Het trekkend en getrokken voertuig aan elkaar koppelen

V3 − de koppeling op volledig-heid en betrouwbaarheid controleren

V 3

2.4 De netheid van de laadruimte en van het voertuig controle-ren

V 3 − de richtlijnen met betrek-king tot de handel in ille-galen en illegale immigratie

K 2


20

Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

− de laadruimte controleren op de aanwezigheid van illegalen en desgevallend overeenstemmend han-delen

V 3

CLUSTER 3: OP HET LADEN EN LOSSEN VAN GOEDEREN TOEZIEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

3.1 De vrachtwagen / aanhang-wagen / oplegger voor het laden / lossen van goederen klaarmaken

V 3 − het dekzeil en de raam-constructie open maken en achteraf opnieuw slui-ten

V 3

3.3 Te laden / lossen goederen en verpakking ervan contro-leren

V 3 − visuele controle op even-tuele beschadiging en volledigheid van goede-ren / verpakking uitvoe-ren

− beschadiging en/of het ontbreken van goederen registreren

V 3

V 3

3.4 Een rapport bij beschadiging of bij ontbrekende goederen opstellen

V 3 − soorten schade onder-scheiden en vaststellen

V 3

3.5 Het laden / lossen van goe-deren controleren:

− de vastzetting en stuwing van de goederen

− de gewichtsverdeling van de goederen

V 3 − veilig en oordeelkundig laden / lossen van een voertuig of toezicht hier-op houden

− correct stouwen en veilig verankeren van verschil-lende soorten ladingen

− de lading op stabiliteit beoordelen en desgeval-lend overeenstemmend handelen

V 3

V 3

V 3


21

CLUSTER 4: DE GOEDEREN VERVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

4.1 Een voertuig op de weg, op de autosnelweg en in de be-bouwde kom, zowel overdag als ’s nachts en in wisselen-de omstandigheden besturen en bedienen

V 3 − verkeersreglementering − verkeersreglementering

toepassen − correct het voertuig be-

dienen

K 2 V 3

V 3

4.2 Een voertuig besturen reke-ning houdend met:

− de lading

− de principes van zuinig rijden

− de principes van het defen-

sief rijden

V 3

V 3

V 3

− de invloed van de aard en de toestand van de weg op de bestuurbaar-heid van het voertuig

− de invloed van de lading en de snelheid op de remafstanden

− de invloed van de lading en de snelheid op het nemen van bochten

− het brandstofverbruik − slijtage van de vrachtwa-

gen − belasting van het milieu − eigen fouten vermijden

en anticiperen op fouten van anderen

− rekening houden met weers- en verkeersom-standigheden

− rekening houden met de aard van het voertuig en zijn lading

K 2

K 2

K 2

K 3 K 3

K 3

V 3

V 3

V 3

4.3 De uitgestippelde route vol-gen

V 3 − een route zelf plannen en volgen

− de reisduur inschatten − wegenkaarten en stads-

plannen lezen en gebrui-ken

− zich oriënteren

V 3

V 3 V 3

V 3 4.4 De lading en de vrachtwagen

onderweg controleren en overeenstemmend handelen

V 3 − de staat van het voertuig − de stabiliteit van de la-

ding

K 3 K 3


22

CLUSTER 5: TRANSPORT VOOR GEVAARLIJKE STOFFEN – NIET TANKVERVOER – UITVOEREN (ADR-CATEGORIE D)


Mate van beheersing


Mate van beheersing

5.1 ADR-reglementering toepas-sen

− vereiste documenten nakij-ken en in orde brengen

− voorgeschreven ADR-

signalisatie aanbrengen − contaminatie voorkomen − gevaarlijke goederen vervoe-

ren − bij een ongeval ingrijpen

V 3

V 3

V 3

V 3

V 3

− reglementering in ver-band met het transport van gevaarlijke stoffen

− ADR-handboek (basis) raadplegen

− de verschillende types

van signalisatie (schil-den, etiketten)

− onverenigbaarheid van

bepaalde stoffen − de algemene indeling en

de eigenschappen van gevaarlijke producten

− de gevarenklasse waarin

de producten zijn ver-deeld

− wettelijke voorschriften en verkeersreglemente-ring inzake vervoer van ADR-goederen

− de veiligheidsuitrusting en de veiligheidsvoor-schriften voor ADR-vervoer

− de risico’s inherent aan het vervoer van gevaar-lijke stoffen inschatten

− ADR-procedures bij on-

gevallen − ADR-procedures bij on-

gevallen correct toepas-sen

− te nemen voorzorgs-maatregelen bij mogelijke ongevallen, ter eigen be-veiliging en ter bescher-ming van de omwonen-den en de omgeving

− het voorziene brandblus-apparaat correct hante-ren

K 2

V 3

K 2

K 2

K 2

K 2

K 2

K 2

V 3

K 2

V 3

K 2

V 3


23

CLUSTER 6: HET VOERTUIG EN ZIJN TOEBEHOREN-ONDERHOUDEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

6.1 Het voertuig en zijn toebeho-ren in een goede staat van werking houden

V 3 − de kennis conform de EU-richtlijn over de con-structie en de werking van een voertuig (bijlage)

− kleine onderhoudswerk-zaamheden

K 2

V 3

6.2 Basisonderhoud en routine-controle van het voertuig en zijn toebehoren uitvoeren

V 3 − de basisprincipes van het remsysteem

− de principes van centrale smering

− banden op druk brengen − maatregelen ter be-

scherming tegen vries-weer treffen

K 3

K 2

V 2 V 3

6.3 Het wiel verwisselen V 3 − wielen demonteren en monteren

V 3

6.4 De aard en de mogelijke oorzaak van de panne be-schrijven

V 3 − de symptomen van de panne

− de meest voorkomende defecten (i.v.m. motor, aandrijving, remsysteem, ophanging, koppelings-orgaan, verlichting, raamconstructies, hy-dropneumatische uitrus-ting)

K 3

K 3

6.5 Een voertuig sleepklaar ma-ken

V 3

6.6 Het voertuig en zijn toebeho-ren netjes en ordelijk houden

V 3 − mogelijkheden tot het periodiek reinigen van het voertuig en de laad-ruimte

K 3


24

CLUSTER 7: ADMINISTRATIEVE TAKEN UITVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

7.1 Gegevens dagelijks bijhou-den:

− rij-, rust- en wachttijden − plaats en duur van laden en

lossen

V 3 − de gegevens op het da-gelijks prestatieblad in-vullen

− de gegevens in een boordcomputer ingeven

V 3

V 3

7.2 Controle bij de ontvangst van goederen uitvoeren

V 3 − het doel en het nut van de vrachtbrief

− vrachtbrieven lezen, interpreteren en invullen

K 2

V 3

7.3 De vervoersdocumenten bijhouden en desgewenst in-vullen

V 3 − reglementering, toepas-singsgebied en geldig-heid van documenten

− douaneverplichtingen inzake transport langs de weg

− de documenten invullen en in orde brengen

− de documenten op hun geldigheid controleren

K 2

K 2

V 3

V 3


25

CLUSTER 8: BIJ ONGEVALLEN OPTREDEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

8.1 De aard en de omvang van het ongeval inschatten en overeenkomstig optreden

V 3 − voorschriften en voorzie-ne procedures

K 3

8.2 Hulpdiensten oproepen V 3 − procedures − de procedures toepassen

K 2 V 3

8.3 Een veiligheidszone afbake-nen en signalisatie van het voertuig verzekeren

V 3 − veiligheidsvoorschriften − veiligheidsvoorschriften

naleven

K 2 V 3

8.4 Hulp bieden V 3 − EHBO K 2 8.5 Brandbestrijdingsmiddelen

gebruiken V 3 − brandbestrijdingsmidde-

len K 2

8.6 Een ongevallenformulier invullen

V 3

CLUSTER 9: COMMUNICEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

9.1Diverse communicatiemidde-len gebruiken

V 3 − communicatiemiddelen en hun nut

− inzicht in het nut van communicatie met het bedrijf

K 2

K 2

9.2 Gepaste informatie uitwisse-len en juist interpreteren

V 3 − elementaire kennis van het Frans, Engels en Duits met het oog op de communicatie in diverse beroepssituaties (richt-graad 1)

− contact met de overheid opnemen

K 3

V 3


26

CLUSTER 10: KWALITEITS-, GEZONDHEIDS- EN VEILIGHEIDSVOORSCHRIFTEN TOEPASSEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

10.1 Kwaliteitsvoorschriften toe-passen

V 3 − belang van de kwaliteits-norm inzien

− de plaats van het trans-portgebeuren in de logis-tieke keten

− de mogelijke gevolgen bij het optreden van een fout in de logistieke keten inzien

− voor de correcte afleve-ring van de goederen bij de klant instaan

K 2

K 2

K 2

V 3

10.2 Veiligheidsvoorschriften toepassen

V 3 − de veiligheidsregels − de veiligheidsregels,

inclusief de brandveilig-heidsvoorschriften, nale-ven

− de meest voorkomende gevarenbronnen, met in-begrip van gevaarlijke stoffen, tijdens de rit, het lossen en het laden

K 2 V 3

K 2

10.3 Gezondheidsvoorschriften en regels inzake hygiëne toepassen

V 3 − de voorschriften inzake rij- en rusttijden

K 2

3.3.6 Beroepshoudingen Met ‘houdingen’ bedoelen we algemene eigenschappen, attitudes persoonlijk-heids- en gedragskenmerken die functioneel zijn in het arbeidsproces. Houdingen zijn minder gebonden aan specifieke taken. Het is het geheel van de affectieve eigenschappen die onmisbaar zijn voor de uitoefening van het beroep.

HOUDING OMSCHRIJVING

Flexibiliteit Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden o.m. middelen, doelen, mensen en procedures

Veiligheidsbewustzijn Actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid en op het voorko-men van situaties die personen kunnen schaden

Imagobewustzijn Aandacht voor de impact die het eigen gedrag en voorkomen op anderen kunnen hebben en de vereiste attitudes en mentali-teit aannemen

Zelfstandigheid Bereid zijn om zelfstandig, zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd zijn taken uit te voeren

Klantgericht zijn Zich correct, efficiënt en vriendelijk gedragen tegenover een klant


27

3.3.7 Contextgegevens Met bijzondere arbeidsomstandigheden worden die arbeidsomstandigheden be-doeld die typisch zijn voor de vrachtwagenchauffeur. De transportsector kan als een sector voor kleine en middelgrote ondernemingen worden beschouwd met tal van bedrijven met een familiaal karakter en een eer-der vlakke hiërarchie. Naast de vrachtwagenchauffeurs die de transporten ver-zorgen werken er dispatchers die het contact met de chauffeurs verzorgen vanuit het bedrijf. Vaak plannen zij ook de verschillende transporten en de te volgen routes. Daarnaast zijn er mecaniciens die instaan voor het onderhoud aan de voertuigen. In een aantal gevallen werkt de baas van het bedrijf mee als dispat-cher of soms zelfs als chauffeur. In de grotere bedrijven kunnen meer functies onderscheiden worden. Zij hebben vaak aparte diensten. De vrachtwagenchauffeurs worden bij voorkeur ingeschakeld in welbepaalde op-drachten. Ze zullen bijvoorbeeld steeds welbepaalde bestemmingen, vrachten en klanten toegewezen krijgen. Op die manier raken zij beter vertrouwd met de rou-te, de te volgen procedures bij het laden en lossen, de contactpersonen, de ver-eiste documenten. De functie van vrachtwagenchauffeur brengt met zich mee dat hij /zij minder gelegenheid heeft om deel te nemen aan het sociaal en familiaal leven. Vooral vrachtwagenchauffeurs die instaan voor internationaal transport zijn soms gedurende langere tijd onderweg en kunnen minder tijd thuis doorbrengen. Ook vrachtwagenchauffeurs die geen internationaal transport verzorgen moeten geregeld op onregelmatige tijdstippen werken en kennen soms lange werkdagen. Het mobiliteitsprobleem wordt erger en reglementeringen met betrekking tot de veiligheid worden strenger. Dit geeft aanleiding tot meer stress. Bovendien neemt de tolerantie tegenover het wegtransport af Aan het beroep zijn een aantal bijkomende risico’s verbonden, waar de leersitua-tie preventief aandacht aan kan schenken:

R i s i c o o p v e r k e e r s o n g e v a l l e n Er is een risico op ongevallen omdat de vrachtwagenchauffeur veel tijd door-brengt op de weg. Bovendien bestuurt hij /zij in de meeste gevallen een lang en zwaar voertuig waarmee manoeuvreren niet gemakkelijk is. De veiligheid wordt tevens beïnvloed door levensomstandigheden, door de staat van het voertuig en door de andere weggebruikers. Het rijden vereist een ononderbroken aandacht van de vrachtwagenchauffeur. Verslapte aandacht, vermoeidheid of misselijkheid kunnen leiden tot ongelukken. Preventie: Het voertuig leren op een veilige en efficiënte manier besturen en zich houden aan verkeersreglementen en aan de EU verordening inzake de rij- en rusttijden. Voorzien in een goed onderhoud van de voertuigen. De opleiders wij-zen erop dat: − de vrachtwagenchauffeur niet mag rijden onder invloed van drank of medica-

tie, − de vrachtwagenchauffeur voldoende uitgerust is vooraleer de rit aan te van-

gen − de vrachtwagenchauffeur goede eetgewoonten aankweekt.

V e r d e l i n g v a n d e g o e d e r e n Bij een slechte verdeling van de lading bestaat het risico dat het voertuig kantelt bij het uitvoeren van bepaalde manoeuvres.


28

Preventie: Leren deskundig laden van het voertuig en de situatie correct inschat-ten voordat manoeuvres uitgevoerd worden.

B e h a n d e l e n v a n g e v a a r l i j k e s t o f f e n Er bestaat een verhoogde kans op gevaar bij het transport van gevaarlijke stof-fen, maar eveneens tijdens het tanken of het hanteren van oliehoudende stoffen. Preventie: Er geldt een strikt rookverbod tijdens het tanken. Leren toepassen van de wettelijke en de afgesproken veiligheidsrichtlijnen in verband met het ADR-transport. Leren omgaan met een brandblusser.

H e f - e n t i l t e c h n i e k e n Lange ritten kunnen op de duur belastend zijn voor de rug. Het heffen en tillen van lasten tijdens laden en lossen kan eveneens belastend zijn. Preventie: Leren toepassen van de juiste hef- en tiltechnieken. Daarnaast strekt het tot aanbeveling een goede houding aan te nemen tijdens het rijden en op ge-regelde tijdstippen de benen te strekken.

3.4 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel De Handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen (Dienst voor Onderwijsontwikkeling, 1998) omschrijft de niveaus van kwalificatie als volgt: Niveau 1: Een kwalificatie die vrij snel kan worden verworven en die betrekkelijk eenvoudig werk omvat; Niveau 2: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd binnen de grenzen van de aangeleerde technieken; Niveau 3: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd en ook andere verantwoordelijkheid omvat, zoals leiding en coördinatie; Niveau 4: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome of onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of be-heer; Niveau 5: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome en onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of be-heer met beheersing van de wetenschappelijke achtergronden. De graad van verantwoordelijkheid, de mate van complexiteit en transfer zijn af-hankelijk van de mate van begeleiding. De vrachtwagenchauffeur draagt een gro-te verantwoordelijkheid. Het beroep wordt steeds complexer door de toenemende technologie. Ondanks het feit dat de chauffeur werkt in een min of meer afgeba-kende sectie van de sector (tankvervoer, bulkvervoer, enz) vergt het beroep een hoge mate van transfer. De chauffeur dient zich soepel op te stellen.


29

3.5 Begrippen ADR Accord Européen relatif au transport international de marchandises

dangereuses par route BSO Beroepssecundair Onderwijs BuSO Buitengewoon Secundair Onderwijs CVD Christelijke Vervoerarbeiders en Diamantbewerkers CVPO Cel voor Provinciaal Onderwijs DBO Dienst voor beroepsopleiding DBSO Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs DvO Dienst voor Onderwijsontwikkeling EDI EDI is de uitwisseling van handelsdocumenten in een standaardfor-

maat tussen de computersystemen van twee of meer handelspart-ners. De uitwisseling van traditionele papieren documenten zoals of-fertes, bestelformulieren en facturen wordt hierdoor overbodig. De voorwaarde om dergelijke uitwisseling mogelijk te maken is dat de verzenders en de ontvangers van elektronische documenten de EDI software gebruiken om de elektronische informatie te verwerken en door te geven aan de bestaande computertoepassingen. Standaard EDI softwareprogramma’s zijn beschikbaar voor gebruik op alle com-putersystemen.

De voordelen van het gebruik van EDI zijn de volgende16: − Er kunnen kosten bespaard worden op administratief vlak doordat

de hoeveelheid manueel werk om documenten op te stellen en te verzenden afneemt.

− De informatie wordt automatisch ingevoerd in de eigen computer-toepassing. Daardoor wordt het opnieuw inbrengen van gegevens vermeden en de kans op fouten verlaagd.

− Doordat de administratie beperkt wordt kunnen vragen sneller be-antwoord worden.

− Een betere en vluggere communicatie versterkt de relatie tussen de handelspartners.

FEBETRA Koninklijke Federatie van Belgische Transporteurs GO Gemeenschapsonderwijs (vroeger ARGO) IWT Instituut voor Wegtransport OSP Onderwijs voor Sociale Promotie (Volwassenenonderwijs) OVSG Onderwijssecretariaat voor Steden en Gemeenten SAV Koninklijke Beroepsvereniging Goederenvervoerders Vlaams Gewest

en Brussels Hoofdstedelijk Gewest

16 SAV, (1997): Voor Electronic Dat Interchange: Veiligheid en controle noodzakelijk. SAVnews (01/97)


30

SMART Service System Steeds meer functies worden geïntegreerd in één systeem (GSM, ra-

dio, computer, digitale wegenmap,…). Met het SMART Service Sys-tem wordt een waaier aan informatie verzameld betreffende de toe-stand van en de activiteiten rond het voertuig. Dit gebeurt zowel on-derweg als bij het laden, het lossen of bij stilstand. Gegevens in ver-band met dagprestaties van de chauffeurs, de temperatuur van de la-ding, de gereden route, de plaats waar men zich bevindt worden con-tinu geregistreerd en door middel van GSM communicatie overge-bracht naar de dispatching centrale waar zij door het SMART-infosysteem verwerkt worden.

De voordelen van het SMART Service Systeem zijn de volgende: − Van zodra de vrachtwagens de opslagplaats (centrale dispatching)

verlaten, kan er continu gevolgd worden waar ze rijden of halt hou-den.

− Men kan de kortste en /of snelste weg gemakkelijk volgen. − De te volgen weg kan continu gecorrigeerd worden of afgeleid rond

verkeersopstoppingen. − Het assisteren en bieden van een optimale service bij het laden en

lossen ten voordele van de klant. Met dit systeem kan veel tijd en geld bespaard worden omdat het de hele vloot constant kan opvolgen. Bovendien krijgt de chauffeur volle-dige ondersteuning vanuit de centrale dispatching17.

SERV Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen TSO Technisch Secundair Onderwijs VDAB Vlaamse Dienst voor Arbeid en Beroepsopleiding VIZO Vlaams Instituut Zelfstandig Ondernemen VLOR Vlaamse Onderwijsraad VSKO Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs

17 SAV, (1996); Wisent SMART Service System (3S). SAVnews (11/96).


31

4 B I B L I O G R AF I E Arbeidsmarktobservatorium voor Transport en Logistiek, (1997): Screening werk-zoekende chauffeurs. Limburg.

Coppe, B. & Wanlin, F., (1997): Analyse de l’évolution des qualifications et des besoins de formation dans le secteur transport de l’arrondissement de Liège. Ob-servatoire de l’Emploi, Liège.

Handleiding voor het maken van beroepsopleidingprofielen voor secundair en volwassenenonderwijs, Brussel, DvO, 1997.

IWT, (1994): Vakbekwaamheid. Vervoer onder geleide temperatuur. Brussel.

Philibert, C., (1986): Gevraagd: Chauffeurs. Beroepsprofiel van de vrachtwagen-bestuurder. HIVA, Leuven.

Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven-Apeldoorn.

Ponet, F., (1995): Transportzakboekje. Kluwer.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1997): Nota betreffende de beroeps-opleiding en bijscholing van vrachtwagenchauffeurs. Brussel.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1996): Profielen distributiechauffeur en vrachtwagenchauffeur. Brussel.

Van Olmen, J., (1997): Gevaarlijke goederen.

Velka Best Verkeersleermiddelen, (1990): Het chauffeursdiploma DDV-b. Admi-nistratie Goederenvervoer.


32

5 S AM E N S T E L L I N G ♦ Rita Boutens, voorzitter 1 Vaste kern GELEDING NAAM

GO Daniël Vanhaekendover

OVSG Bavo Van Soom

Onderwijs

VSKO Ernest Sergooris

Jean Tiesters

Inspectie Werner De Muelenaere Overheid

DvO Jan Jansen

Werkgevers - SAV Liliane De Wilde

Werkgevers - Febetra Monique Hendrickx

Frank Van Thillo

Sociale partners

Werknemers

Raf Wouters 2 Toegevoegde leden GELEDING NAAM

Onderwijs GO Jan Van den Hende

CVPO nihil

OVSG Gilbert Meersman

VSKO Omer Desender

Overheid Inspectie Jozef Verstraete

Sociale partners Werkgevers - Febetra

Werkgevers - SAV

Jef Wens

Dirk De Vos

Carine Focquaert

Sociaal Fonds Goede-renvervoer

Rita Boutens

Werknemers - CVD Marie-Rose Van Assche

Experts VDAB Bart Herregods

Fons Gijsels

DBO Remi Vervaet

Dirk Fiers

VIZO Paul Van Muylem ♦ Secretariaat: Willy Vermorgen, Vlor

DEEL II


Vrachtwagenchauffeur-bijzondere transporten

sector: vervoer subsector: wegvervoer goederen

studiegebied: auto

Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen vervoer

van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/16

B E R OE PS O P LE I DI N G SP R O F I E L V RA C H TW A GE N C HA U F F E U R B I J Z O N D E RE T RA N SP O RT E N

35

1 I N L E I D I N G 1

1.1 Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidings-profiel

1.1.1 Gegevens beroepsprofiel Sector : vervoer Subsector : wegvervoer - goederen Beroep : vrachtwagenchauffeur (m/v) Beroepsprofiel : onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de

vrachtwagenchauffeur Gelegitimeerd door : koepelcommissie opleidingsprofielen op : 12 februari 1999 Erkenning beroep : het beroep behoort niet tot de lijst van de geregle-

menteerde beroepen, maar er dienen een aantal voorwaarden vervuld te worden: - beneden 21 jaar voorwaarden EU-richtlijn2 - getuigschrift voor vakbekwaamheid - geneeskundige schifting - rijbewijs CE

1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel

Sectorcommissie : VERVOER Benaming van het profiel : beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het

beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur-bijzondere transporten

Legitimator : Afdeling TSO/BSO Raad voor Volwassenenonderwijs Datum : Afdeling TSO/BSO: 15 juni 2001 Raad voor Volwassenenonderwijs: 26 juni 2001

1.2 Opdracht

1.2.1 Opdrachtgever

De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 12 februa-ri 1999 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen vervoer samen. De koepelcommissie geeft op 12 februari 1999 de opdracht aan de sectorcom-missie vervoer om een beroepsopleidingsprofiel met betrekking tot vrachtwagen-chauffeur te maken.

1.2.2 Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren. 2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt. 3 De uitstroom van gekwalificeerde beroepsbeoefenaars te verhogen.

1 Afkortingen worden verklaard in hoofdstuk 4 - begrippen 2 EEG-richtlijn 76/914 van 16 december 1976. EEG-verordening 3820/85 van 20 december 1985

B E R OE PS O P LE I DI N G S P R O F I E L V RA C H TW A GE N C HA U F F E U R B I J Z O N D E RE T RA N S P O RT E N

36

1.3 Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt gemaakt volgens de handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Het is afgeleid van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur. De eindconferentie van het beroepsprofiel vond plaats op 7 oktober 1998. De sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: 8 november 1999, 22 no-vember 1999, 13 december 1999, 25 januari 2000, 26 januari 2001 en 29 mei 2001. Het beroepsopleidingsprofiel werd afgewerkt op 29 mei 2001.

1.4 Legitimatie De afdeling TSO /BSO en de Raad voor Volwassenenonderwijs legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het beroepsopleidingsprofiel wordt als advies aan de overheid voorgelegd.


37

2 S I T U E R I N G V AN D E O P L E I D I N G E N

2.1 Gegevens uit de beroepenwereld Zie het beroepsopleidingsprofiel ‘Vrachtwagenchauffeur’ blz. 3

2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld Zie het beroepsopleidingsprofiel ‘Vrachtwagenchauffeur’ blz. 8

2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Zie het beroepsopleidingsprofiel ‘Vrachtwagenchauffeur’ blz. 12 De opleidingsverstrekker maakt een keuze van één of meerdere clusters voor de specifieke opleiding ‘bijzondere transporten’ omdat de realisatie van alle clusters niet relevant is voor de opleiding en niet uitvoerbaar binnen de voorziene tijds-duur van de opleiding.


38

3 H E T B E R O E P S O P L E I D I N G S P R O F I E L

3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het onderzoek naar de kwalificatie-behoeften van de vrachtwagenchauffeur, beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur-bijzondere transporten genaamd.

3.2 Instapniveau Vooraleer een opleiding voor een gespecialiseerde chauffeur aan te vangen, die-nen de basisvaardigheden aanwezig te zijn zoals beschreven in het beroepsop-leidingsprofiel ‘Vrachwagenchauffeur-basis’.

3.3 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel Globaal omschrijven we de elementaire basisvaardigheden, kennisvereisten en de beroepshoudingen die een beginnend vrachtwagenchauffeur verondersteld wordt te bezitten. De opleidingverstrekker maakt een keuze van één of meerdere clusters voor de specifieke opleiding “bijzondere transporten’.

E l e m e n t a i r e v a a r d i g h e d e n Elementaire vaardigheden zijn vaardigheden die vereist zijn om het technisch verloop van het werkproces normaal te laten verlopen. De beginnende vrachtwagenchauffeur kan: − verschillende soorten voertuigen, vrachtwagen solo, trekker met oplegger en

vrachtwagen aanhangwagen, overeenkomstig de vigerende verkeersregle-mentering besturen

− de instrumenten aflezen en bedienen − zich behoorlijk mondeling uitdrukken, verslag uitbrengen en rapporteren − communicatiemiddelen gebruiken − de onderneming op een gepaste wijze vertegenwoordigen − beroepsverantwoordelijkheden opnemen − op gepaste wijze met de verschillende documenten omgaan − zich behelpen in onvoorziene situaties − zich goed oriënteren − zijn route plannen in functie van de opdracht en aanpassen in functie van de

omstandigheden − klein dagelijks onderhoud verzekeren en nodige controles uitvoeren − defecten lokaliseren en beschrijven en zo mogelijk kleine herstellingen uitvoe-

ren − de Belgische en de Europese (bij internationaal vervoer) verkeersreglemente-

ring toepassen − reisroutes uitstippelen en afstanden en rijtijden berekenen − op verantwoorde wijze lasten tillen en dragen


39

K e n n i s v e r e i s t e n Met vereiste kennis bedoelen we die kennisinhouden die werkelijk beroepsonder-steunend werken en die noodzakelijk zijn voor het verwerven van de vereiste vaardigheden. De vereiste kennis situeert zich op de volgende domeinen: 1 Onderhoudstechnologie en automechaniek

− Weten wat klein onderhoud is en de meest essentiële controles van het voer-

tuig kennen. 2 Wetgeving − Grondige kennis van de Belgische en de Europese verkeersreglementering en

de gevolgen van het niet naleven ervan. − Praktische kennis van de wetgeving en de reglementeringen omtrent vervoer-

de goederen, in het bijzonder ADR, getuigschriften, wegenvignetten, vergun-ningen, rijverboden, rij- en rusttijden.

3 Routeplanning − Kennis omtrent de belangrijke nationale en Europese reisroutes, de aanwe-

zigheid van douaneposten, overzetten, tunnels, bruggen en landschapskarak-teristieken en kunnen bepalen waar tol geheven wordt.

4 Laad- en lostechnieken − Kennis met betrekking tot geldende normen en richtlijnen voor het laden en

lossen van goederen, richtlijnen voor het ordenen, verdelen, verankeren en afdekken van de lading.

− Kennis van richtlijnen inzake veiligheid en hygiëne met betrekking tot de vervoerde goederen en het transportmiddel.

5 Voertuigkenmerken − Kennis van verschillende types vrachtwagens, hun opbouw en uitrusting, de

onderdelen en de kenmerken. 6 Goederenkennis − Elementaire kennis van de invloed van het transport op de getransporteerde

goederen (bv. bewegende massa’s). − Kennis van soorten ladingen, verpakkingen.

7 Welzijn op het werk − Kennis van basisprincipes EHBO. 8 Informatieverwerking − Basiskennis omtrent het werken met geautomatiseerde systemen zoals het

inbrengen van gegevens in een boordcomputer.


40

9 Talenkennis − Wie vervoer verzorgt dient over een basiskennis van een aantal talen te be-

schikken (Frans, Engels, Duits) zodanig dat men zich kan behelpen. 10 Administratie − Kennis noodzakelijke documenten.

H o u d i n g e n − bereid zijn de verkeersreglementering na te leven; − de verantwoordelijkheid nemen bij het laden en het lossen; − veilig en gezond werken; − zelfstandig werken; − bereid zijn zich flexibel op te stellen.


41

3.4 Concrete vertaalslag

3.4.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel ‘vrachtwagen-chauffeur’ (SERV oktober 1998).

3.4.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in type A: dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, houdingen en con-textgegevens.

3.4.3 Selectie van takenclusters en taken De sectorcommissie besliste het BOP vrachtwagenchauffeur aan te vullen met een cluster specifieke vaardigheden. De sectorcommissie zette de takenclusters van het beroepsprofiel om in een vaardigheidscluster: TAKENCLUSTERS UIT HET BEROEPSPRO-FIEL

GESELECTEERDE VAARDIGHEIDSCLUS-TERS VOOR HET BEROEPSOPLEIDINGS-PROFIEL

1 ATP – TRANSPORT ONDER GELEIDE TEMPERATUUR

3 ADR – TRANSPORT VAN GEVAARLIJKE STOFFEN

4 UITZONDERLIJK TRANSPORT

5 DISTRIBUTIE

6 BULKTRANSPORT

7 CONTAINERTRANSPORT

8 GLASTRANSPORT

9 AUTOTRANSPORT

cluster 1: transport van goederen onder geleide temperatuur uitvoeren (ATP-transport)

cluster 2: tankwagen besturen

cluster 3: transport gevaarlijke stoffen uitvoeren (ADR categorie A-B)

cluster 4: uitzonderlijk transport uitvoeren

cluster 5: distributiegoederen vervoeren

cluster 6: bulktransport uitvoeren

cluster 7: containertransport uitvoeren

cluster 8: glastransport uitvoeren

cluster 9: autotransport uitvoeren


42

3.4.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhou-den en context Vaardigheden V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefe-naar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak. V2 = onder begeleiding uitvoeren. De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situa-ties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijk-heid voor de uitvoering bij derden ligt. V3 = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situa-ties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt. V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situa-ties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt. Ondersteunende kennis K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning uit te voeren. (Dit niveau kan omschreven worden door middel van werkwoorden van het type: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aan-duiden, benoemen, opsommen…) K2 = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren. (Begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeel-den geven, typeren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen…) K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe. (Gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelij-ken met, structureren…) K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties.


43

3.4.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag Specifieke vaardigheidsclusters

CLUSTER 1: TRANSPORT VAN GOEDEREN ONDER GELEIDE TEMPERATUUR UITVOEREN (ATP-TRANSPORT)


Mate van beheersing


Mate van beheersing

1.1 De koelruimte op de voorge-schreven temperatuur bren-gen voor het in ontvangst nemen van de producten

V 3

− over de te vervoeren goederen (bederf en hy-giëne) informatie inwin-nen

− thermostaten instellen

V 3

V 3 1.2 Bij het laden: − de staat van de verpakking

nazien − de lading verdelen om een

goede luchtstroming mogelijk te maken

V 3 − de gegevens die op de etiketten zijn vermeld

− warmteverdeling in de koelruimte

K 2

K 2

1.2 De levensmiddelen onder de juiste temperatuur laden en de temperatuur tijdens het hele traject controleren

V 3 − verschillende methodes voor het meten van de temperatuur

− de methodes toepassen − elementaire kennis van

koelprocessen − specifieke eisen in ver-

band met de veiligheid en hygiëne

− koeling van goederen en apparatuur

K 2

V 3 K 1

K 2

K 2

1.3 Na het lossen de reinigings-regels op het voertuig toe-passen

V 3 − specifieke reinigingsme-thoden- en producten

− reinigingsvoorschriften

K 2

K 2


44

CLUSTER 2: EEN TANKWAGEN BESTUREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

2.1 Tijdens het laden/lossen controleren of zelf la-den/lossen:

− de temperatuur controleren en indien nodig bijstellen

− laad- en losdarmen aan/loskoppelen

− lekken vaststellen en melden aan de verantwoordelijken

− contaminatie voorkomen − veiligheidsmaatregelen

toepassen − laad- en lostechnieken

toepassen

V 3 − veiligheidsmaatregelen − onverenigbaarheid van

bepaalde stoffen − informatiebronnen betref-

fende de eigenschappen van de te vervoeren goe-deren, hanteren

K 2 K 2

V 3

2.2 De tank laten reinigen bij een erkende cleaningsinstallatie en erover waken dat men een attest ontvangt

V 3

CLUSTER 3: TANKTRANSPORT VOOR GEVAARLIJKE STOFFEN UITVOEREN

(ADR CATEGORIE A-B) Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

3.1 ADR-regeling toepassen: − vereiste documenten nakij-

ken en in orde brengen − voorgeschreven ADR-

signalisatie aanbrengen − contaminatie voorkomen − gevaarlijke goederen vervoe-

ren − bij een ongeval ingrijpen

V 3

V 3

V 3 V 3

V 3

− de vaardigheden en ken-nis van categorie D be-horen reeds tot het pak-ket basisvaardigheden. Zij worden uitgebreid.


45

CLUSTER 4: UITZONDERLIJKE TRANSPORT VERVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

4.1 De vrachtwagen helpen la-den/lossen en controle uitoe-fenen op de manier waarop geladen wordt

− hefwerken bedienen − laden, lossen en stuwen met

de rolkraan begeleiden − bij het laden de volgorde van

lossen voorzien

V 3 − technieken voor het sta-

pelen van goederen en het verdelen van het ge-wicht

− technieken voor het stu-wen en verankeren van de lading

K 2

K 2

4.2 De vervoerde onderdelen goed aanslaan

V 3 − de techniek om de ver-voerde onderdelen aan te pikken en ze te kun-nen lossen

− de bediening van een kraan

− een kraan bedienen

K 2

K 2

V 3 4.3 De vereiste documenten,

signalisatie en verlichting in orde brengen

V 3 − elementaire kennis van reglementeringen betref-fende:

vergunningen voor uit-zonderlijk vervoer

bepalingen in verband met toegelaten afme-tingen en massa’

vereiste signalisatie en verlichting

K 2

4.4 Het uitzonderlijk vervoer uitvoeren

V 3 − elementaire kennis van wettelijke voorschriften en veiligheidsvoorschrif-ten inzake groot-volumetransporten

− wettelijke bepalingen in verband met uitzonderlij-ke transporten en te vol-gen reisroutes

K 2

K 2


46

CLUSTER 5: DITSTRIBUTIEGOEDEREN VERVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

5.1 De goederen laden en lossen V 3 − de goederen op paletten of rolcontainers laden en lossen

− met de laadklep en/of de transpalet werken

− de lading oordeelkundig verdelen en vast maken

− verschillende betalings-wijzen hanteren

V 3

V 3

V 3

V 3

5.2 Levering uitvoeren tegen rembours

V 3

5.3 De route volgens de prioritei-ten van levering en ophaling volgen

V 3

5.4 Vervoer van gevaarlijke colli verzorgen

V 3 − ADR-voorschriften voor collivervoer

− de ADR-voorschriften volgens categorie A en B voor collivervoer toepas-sen

K 2

V 3

CLUSTER 6: EEN BULKTRANSPORT UITVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

6.1De goederen laden en los-sen:

− de lading controleren − lekken controleren − de lading laten wegen − de laad- en losslang aan- en

loskoppelen − druk tijdens het lossen con-

troleren − lucht- en woelkranen hante-

ren − de situatie beoordelen mede

in functie van de weersom-standigheden en het terrein

V 3 − met de vrachtwagen-

combinatie zeer nauw-keurig manoeuvreren

− nagaan waar de la-den/lossen

− weegprocedures

V 3

V 3

K 2


47

CLUSTER 7: EEN CONTAINERTRANSPORT UITVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

7.1 De goederenladen en lossen: − het open afzetten van een

lege container controleren − de container (op gaten, roest,

netheid, hoogte, zeil) contro-leren

− gegevens in de computer op de haventerminal inbrengen

− een volle container uitha-len/inleveren

− het nummer, de uiterlijke staat en de verzegeling van de container controleren

− bij stuwing de goederen con-troleren/assisteren bij de con-trole

V 3 − de twist-locks of sluitsys-

temen gebruiken − de modaliteiten ter con-

trole van interchange (uitwisseling van contai-ner)

− de specifieke vrachtdo-cumenten en container-documenten (boekings-nummers, container-nummers)

− zich infomeren over de plaatselijke gebruiken op de laad- en losterminals

V 3

K 2

K 2

V 3

CLUSTER 8: EEN GLASTRANSPORT UITVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

8.1 glas laden en lossen: − de oplegger sluiten/openen − de geopende oplegger in de

laagste stand over de bok met glas heen/terug rijden;

− de oplegger omhoog/omlaag laten komen

− het glas met luchtkussen borgen

V 3 − zeer nauwkeurig ma-

noeuvreren om het glas niet te breken

− het gebruik van luchtkus-

sens

V 3

K 2


48

CLUSTER 9: EEN AUTOTRANSPORT UITVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefe-naar kan:

Mate van beheersing


Mate van beheersing

9.1 Auto’s laden en lossen: − de auto’s besturen − de sleutels en de documen-

ten van de vervoerde auto’s beheren

− de auto’s stapelen en vast-zetten rekening houdend met de variërende hoogte van au-to en lading

− gedeeltelijk hydraulische laad- en losinrichting bedie-nen

− op de laad- en losvolgorde letten

3

− de verschillende soorten

ladingen (personenau-to’s, bestelwagens, cara-vans)

− uitvoerings- en uitrus-tingsbijzonderheden van de diverse autotransport-systemen

− enige types autotrans-portsystemen gebruiken

− de laad- en losinrichting bedienen

K 2

K 2

V 3

V 3

3.4.6 Beroepshoudingen Met ‘houdingen’ bedoelen we algemene eigenschappen, attitudes, persoonlijk-heids- en gedragskenmerken die functioneel zijn in het arbeidsproces. Houdingen zijn minder gebonden aan specifieke taken. Het is het geheel van affectieve ei-genschappen die onmisbaar zijn voor de uitoefening van het beroep.

HOUDING OMSCHRIJVING

Flexibiliteit Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden o.m. middelen, doelen, mensen en procedures

Veiligheidsbewustzijn Actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid en op het voorko-men van situaties die personen kunnen schaden

Imagobewustzijn Aandacht voor de impact die het eigen gedrag en voorkomen op anderen kunnen hebben en de vereiste attitudes en mentali-teit aannemen

Zelfstandigheid Bereid zijn om zelfstandig, zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd zijn taken uit te voeren

Klantgericht zijn Zich correct, efficiënt en vriendelijk gedragen tegenover een klant

3.4.7 Contextgegevens Met bijzondere arbeidsomstandigheden worden die arbeidsomstandigheden be-doeld die typisch zijn voor de vrachtwagenchauffeur. De transportsector kan als een sector voor kleine en middelgrote ondernemingen worden beschouwd met tal van bedrijven met een familiaal karakter en een eer-der vlakke hiërarchie. Naast de vrachtwagenchauffeurs die de transporten ver-


49

zorgen werken er dispatchers die het contact met de chauffeurs verzorgen vanuit het bedrijf. Vaak plannen zij ook de verschillende transporten en de te volgen routes. Daarnaast zijn er mecaniciens die instaan voor het onderhoud aan de voertuigen. In een aantal gevallen werkt de baas van het bedrijf mee als dispat-cher of soms zelfs als chauffeur. In de grotere bedrijven kunnen meer functies onderscheiden worden. Zij hebben vaak aparte diensten. De vrachtwagenchauffeurs worden bij voorkeur ingeschakeld in welbepaalde op-drachten. Ze zullen bijvoorbeeld steeds welbepaalde bestemmingen, vrachten en klanten toegewezen krijgen. Op die manier raken zij beter vertrouwd met de rou-te, de te volgen procedures bij het laden en lossen, de contactpersonen, de ver-eiste documenten. De functie van vrachtwagenchauffeur brengt met zich mee dat hij /zij minder gelegenheid heeft om deel te nemen aan het sociaal en familiaal leven. Vooral vrachtwagenchauffeurs die instaan voor internationaal transport zijn soms gedurende langere tijd onderweg en kunnen minder tijd thuis doorbrengen. Ook vrachtwagenchauffeurs die geen internationaal transport verzorgen moeten geregeld op onregelmatige tijdstippen werken en kennen soms lange werkdagen. Het mobiliteitsprobleem wordt erger en reglementeringen met betrekking tot de veiligheid worden strenger. Dit geeft aanleiding tot meer stress. Bovendien neemt de tolerantie tegenover het wegtransport af. Aan het beroep zijn een aantal bijkomende risico’s verbonden, waar de leersitua-tie preventief aandacht aan kan schenken:

R i s i c o o p v e r k e e r s o n g e v a l l e n Er is een risico op ongevallen omdat de vrachtwagenchauffeur veel tijd door-brengt op de weg. Bovendien bestuurt hij /zij in de meeste gevallen een lang en zwaar voertuig waarmee manoeuvreren niet gemakkelijk is. De veiligheid wordt tevens beïnvloed door levensomstandigheden, door de staat van het voertuig en door de andere weggebruikers. Het rijden vereist een ononderbroken aandacht van de vrachtwagenchauffeur. Verslapte aandacht, vermoeidheid of misselijkheid kunnen leiden tot ongelukken. Preventie: Het voertuig leren op een veilige en efficiënte manier besturen en zich houden aan verkeersreglementen en aan de EU verordening inzake de rij- en rusttijden. Voorzien in een goed onderhoud van de voertuigen. De opleiders wij-zen erop dat: − de vrachtwagenchauffeur niet mag rijden onder invloed van drank of medica-

tie − de vrachtwagenchauffeur voldoende uitgerust is vooraleer de rit aan te van-

gen − de vrachtwagenchauffeur goede eetgewoonten aankweekt.

V e r d e l i n g v a n d e g o e d e r e n Bij een slechte verdeling van de lading bestaat het risico dat het voertuig kantelt bij het uitvoeren van bepaalde manoeuvres. Preventie: Leren deskundig laden van het voertuig en de situatie correct inschat-ten voordat manoeuvres uitgevoerd worden.

B e h a n d e l e n v a n g e v a a r l i j k e s t o f f e n Er bestaat een verhoogde kans op gevaar bij het transport van gevaarlijke stof-fen, maar eveneens tijdens het tanken of het hanteren van oliehoudende stoffen.


50

Preventie: Er geldt een strikt rookverbod tijdens het tanken. Leren toepassen van de wettelijke en de afgesproken veiligheidsrichtlijnen in verband met het ADR-transport. Leren omgaan met een brandblusser.

H e f - e n t i l t e c h n i e k e n Lange ritten kunnen op de duur belastend zijn voor de rug. Het heffen en tillen van lasten tijdens laden en lossen kan eveneens belastend zijn. Preventie: Leren toepassen van de juiste hef- en tiltechnieken. Daarnaast strekt het tot aanbeveling een goede houding aan te nemen tijdens het rijden en op ge-regelde tijdstippen de benen te strekken.

3.5 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel De Handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen (Dienst voor Onderwijsontwikkeling, 1998) omschrijft de niveaus van kwalificatie als volgt: Niveau 1: Een kwalificatie die vrij snel kan worden verworven en die betrekkelijk eenvoudig werk omvat; Niveau 2: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd binnen de grenzen van de aangeleerde technieken; Niveau 3: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd en ook andere verantwoordelijkheid omvat, zoals leiding en coördinatie; Niveau 4: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome of onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of be-heer; Niveau 5: Een kwalificatie die het mogelijk maakt op autonome en onafhankelijke manier verantwoordelijkheid op te nemen voor planning en /of leiding en /of be-heer met beheersing van de wetenschappelijke achtergronden. De graad van verantwoordelijkheid, de mate van complexiteit en transfer zijn af-hankelijk van de mate van begeleiding. De vrachtwagenchauffeur draagt een gro-te verantwoordelijkheid. Het beroep wordt steeds complexer door de toenemende technologie. Ondanks het feit dat de chauffeur werkt in een min of meer afgeba-kende sectie van de sector (tankvervoer, bulkvervoer, enz) vergt het beroep een hoge mate van transfer. De chauffeur dient zich soepel op te stellen.

3.6 Begrippen ADR Accord Européen relatif au transport international de marchandises

dangereuses par route BSO Beroepssecundair Onderwijs BuSO Buitengewoon Secundair Onderwijs CVD Christelijke Vervoerarbeiders en Diamantbewerkers CVPO Cel voor Provinciaal Onderwijs


51

DBO Dienst voor beroepsopleiding DBSO Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs DvO Dienst voor Onderwijsontwikkeling EDI EDI is de uitwisseling van handelsdocumenten in een standaardfor-

maat tussen de computersystemen van twee of meer handelspart-ners. De uitwisseling van traditionele papieren documenten zoals of-fertes, bestelformulieren en facturen wordt hierdoor overbodig. De voorwaarde om dergelijke uitwisseling mogelijk te maken is dat de verzenders en de ontvangers van elektronische documenten de EDI software gebruiken om de elektronische informatie te verwerken en door te geven aan de bestaande computertoepassingen. Standaard EDI softwareprogramma’s zijn beschikbaar voor gebruik op alle com-putersystemen.

De voordelen van het gebruik van EDI zijn de volgende3: − Er kunnen kosten bespaard worden op administratief vlak doordat

de hoeveelheid manueel werk om documenten op te stellen en te verzenden afneemt.

− De informatie wordt automatisch ingevoerd in de eigen computer-toepassing. Daardoor wordt het opnieuw inbrengen van gegevens vermeden en de kans op fouten verlaagd.

− Doordat de administratie beperkt wordt kunnen vragen sneller be-antwoord worden.

− Een betere en vluggere communicatie versterkt de relatie tussen de handelspartners.

FEBETRA Koninklijke Federatie van Belgische Transporteurs GO Gemeenschapsonderwijs (vroeger ARGO) IWT Instituut voor Wegtransport OSP Onderwijs voor Sociale Promotie (Volwassenenonderwijs) OVSG Onderwijssecretariaat voor Steden en Gemeenten SAV Koninklijke Beroepsvereniging Goederenvervoerders Vlaams Gewest

en Brussels Hoofdstedelijk Gewest SMART Service System Steeds meer functies worden geïntegreerd in één systeem (GSM, ra-

dio, computer, digitale wegenmap,…). Met het SMART Service Sys-tem wordt een waaier aan informatie verzameld betreffende de toe-stand van en de activiteiten rond het voertuig. Dit gebeurt zowel on-derweg als bij het laden, het lossen of bij stilstand. Gegevens in ver-band met dagprestaties van de chauffeurs, de temperatuur van de la-ding, de gereden route, de plaats waar men zich bevindt worden con-tinu geregistreerd en door middel van GSM communicatie overge-bracht naar de dispatching centrale waar zij door het SMART-infosysteem verwerkt worden.

De voordelen van het SMART Service Systeem zijn de volgende: − Van zodra de vrachtwagens de opslagplaats (centrale dispatching)

verlaten kan er continu gevolgd worden waar ze rijden of halt hou-den.

3 SAV, (1997): Voor Electronic Dat Interchange: Veiligheid en controle noodzakelijk. SAVnews (01/97)


52

− Men kan de kortste en /of snelste weg gemakkelijk volgen. − De te volgen weg kan continu gecorrigeerd worden of afgeleid rond

verkeersopstoppingen. − Het assisteren en bieden van een optimale service bij het laden en

lossen ten voordele van de kant. Met dit systeem kan veel tijd en geld bespaard worden omdat het de hele vloot constant kan opvolgen. Bovendien krijgt de chauffeur volle-dige ondersteuning vanuit de centrale dispatching4.

SERV Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen TSO Technisch Secundair Onderwijs VDAB Vlaamse Dienst voor Arbeid en Beroepsopleiding VIZO Vlaams Instituut Zelfstandig Ondernemen VLOR Vlaamse Onderwijsraad VSKO Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs

4 SAV, (1996); Wisent SMART Service System (3S). SAVnews (11/96).


53

4 B I B L I O G R AF I E Arbeidsmarktobservatorium voor Transport en Logistiek, (1997): Screening werk-zoekende chauffeurs. Limburg.

Coppe, B. & Wanlin, F., (1997): Analyse de l’évolution des qualifications et des besoins de formation dans le secteur transport de l’arrondissement de Liège. Ob-servatoire de l’Emploi, Liège.

Handleiding voor het maken van beroepsopleidingprofielen voor secundair en volwassenenonderwijs, Brussel, DvO, 1997.

IWT, (1994): Vakbekwaamheid. Vervoer onder geleide temperatuur. Brussel.

Philibert, C., (1986): Gevraagd: Chauffeurs. Beroepsprofiel van de vrachtwagen-bestuurder. HIVA, Leuven.

Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven-Apeldoorn.

Ponet, F., (1995): Transportzakboekje. Kluwer.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1997): Nota betreffende de beroeps-opleiding en bijscholing van vrachtwagenchauffeurs. Brussel.

Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, (1996): Profielen distributiechauffeur en vrachtwagenchauffeur. Brussel.

Van Olmen, J., (1997): Gevaarlijke goederen.

Velka Best Verkeersleermiddelen, (1990): Het chauffeursdiploma DDV-b. Admi-nistratie Goederenvervoer.


54

5 S AM E N S T E L L I N G ♦ Rita Boutens, voorzitter 1 Vaste kern GELEDING NAAM

GO Daniël Vanhaekendover

OVSG Bavo Van Soom

Onderwijs

VSKO Ernest Sergooris

Jean Tiesters

Inspectie Werner De Muelenaere Overheid

DvO Jan Jansen

Werkgevers - SAV Liliane De Wilde

Werkgevers - Febetra Monique Hendrickx

Frank Van Thillo

Sociale partners

Werknemers

Raf Wouters 2 Toegevoegde leden GELEDING NAAM

Onderwijs GO Jan Van den Hende

CVPO nihil

OVSG Gilbert Meersman

VSKO Omer Desender

Overheid Inspectie Jozef Verstraete

Sociale partners Werkgevers - Febetra

Werkgevers - SAV

Jef Wens

Dirk De Vos

Carine Focquaert

Sociaal Fonds Goede-renvervoer

Rita Boutens

Werknemers - CVD Marie-Rose Van Assche

Experts VDAB Bart Herregods

Fons Gijsels

DBO Remi Vervaet

Dirk Fiers

VIZO Paul Van Muylem ♦ Secretariaat: Willy Vermorgen, Vlor

Documents

Vrachtwagenchauffeur en vrachtwagenchauffeur bijzondere