çré-padma-puräëa-pätäla-khaëòäntargataà

çré-våndävana-mähätmyaà

våndävana-mähätmyam idaà pätäla-khaëòasya ekonasaptitamädhyäyatas tryaçétitamädhyäya-paryantaà präptam | atra säìkhya-krama ekataù caturdaça-paryantaà vinyastaù |

(1)

prathamo'dhyäyaù

åñaya ücuù—samyak çruto mahä-bhäga tvatto rämäçvamedhakaù |idänéà vada mähätmyaà çré-kåñëasya mahätmanaù ||1||

süta uväca—çåëvantu muni-çärdüläù çré-kåñëa-caritämåtam |çivä papraccha bhüteçaà yat tad vaù kértayämy aham ||2||ekadä pärvaté devé çivaà saàsnigdha-mänasä |praëayena namaskåtya proväca vacanaà tv idam ||3||

pärvaty uväca—ananta-koöi-brahmäëòa-tad-bähyäbhyantara-sthiteù |viñëoù sthänaà paraà teñäà pradhänaà varam uttamam ||4||yat paraà nästi kåñëasya priyaà sthänaà manoramam |tat sarvaà çrotum icchämi kathayasva mahä-prabho ||5||

éçvara uväca—guhyäd guhyataraà guhyaà paramänanda-kärakam |atyadbhutaà rahaù sthänam änandaà paramaà param ||6||durlabhänäà ca paramaà durlabhaà mohanaà param |sarva-çakti-mayaà devi sarva-sthäneñu gopitam ||7||sätvatäà sthäna-mürdhanyaà viñëor atyanta-durlabham |nityaà våndävanaà näma brahmäëòopari-saàsthitam ||8||pürëa-brahma sukhaiçvaryaà nityam änandam avyayam |vaikuëöhädi tad-aàçäàçaà svayaà våndävanaà bhuvi ||9||golokaiçvaryaà yat kiïcid gokule tat-pratiñöhitam |vaikuëöha-vaibhavaà yad vai dvärikäyäà pratiñöhitam ||10||yad brahma paramaiçvaryaà nityaà våndävanäçrayam |kåñëa-dhäma paraà teñäà vana-madhye viçeñataù ||11||tasmät trailokya-madhye tu påthvé dhanyeti viçrutä |yasmän mäthurakaà näma viñëor ekänta-vallabham ||12||sva-sthänam adhikaà näma-dheyaà mäthura-maëòalam |

nigüòhaà vividhaà sthänaà pury-abhyantara-saàsthitam ||13||sahasra-patra-kamaläkäraà mäthura-maëòalam |viñëu-cakra-paribhrämäd dhäma vaiñëavam adbhutam ||14||karëikä-parëa-vistäraà rahasya-drumam éritam |pradhänaà dvädaçäraëyaà mähätmyaà kathitaà kramät ||15||bhadra-çré-loha-bhäëòéra-mahä-täla-khadérakäù |bakulaà kumudaà kämyaà madhu våndä vanaà tathä ||16||dvädaçaitävaté saìkhyä kälindyäù sapta-paçcime |pürve païca-vanaà proktaà taträsti guhyam uttamam ||17||mahäraëyaà gokuläkhyaà madhu våndä-vanaà tathä |anyac copavanaà proktaà kåñëa-kréòä-rasa-sthalam ||18||kadamba-khaëòanaà nanda-vanaà nandéçvaraà tathä |nanda-nandana-khaëòaà ca paläçäçoka-ketaké ||19||sugandha-mänasaà kailam amåtaà bhojana-sthalam |sukha-prasädhanaà vatsa-haraëaà çeña-çäyikam ||20||çyäma-pürvo dadhi-grämaç cakra-bhänu-puraà tathä |saìketaà dvipadaà caiva bäla-kréòana-dhüsaram ||21||käma-drumaà sulalitam utsukaà cäpi känanam |nänä-vidha-rasa-kréòä nänä-lélä-rasa-sthalam ||22||näga-vistära-viñöambhaà rahasya-drumam éritam |sahasra-patra-kamalaà gokuläkhyaà mahat-padam ||23||karëikä tan mahad dhäma govinda-sthänam uttamam |tatropari svarëa-péöhe maëi-maëòapa-maëòitam ||24||karëikäyäà kramäd dikñu vidikñu dalam éritam |yad dalaà dakñiëe proktaà paraà guhyottamottamam ||25||tasmin dale mahä-péöhaà nigamägama-durgamam |yogéndrair api duñpräpaà sarvätmä yac ca gokulam ||26||dvitéyaà dalam ägneyyäà tad rahasya-dalaà tathä |saìketaà dvipadaà caiva kuöé dvau tat-kule sthitau ||27||pürvaà dalaà tåtéyaà ca pradhäna-sthänam uttamam |gaìgädi-sarva-térthänäà sparçäc chata-guëaà småtam ||28||caturthaà dalam aiçänyäà siddha-péöhe'pi tat- padam |vyäyämanütanägopé tatra kåñëaà patià labhet ||29||vasträlaìkäraharaëaà taddalesamudähåtam |uttarepaïcamaà proktaà dalaà sarvadalottamam ||30||dvädaçädityamatraivadalaà cakarëikäsamam |väyavyäà tu dalaà ñañöhaà tatra kälé-hradaù småtaù ||31||dalottamottamaà caiva pradhänaà sthänam ucyate |sarvottama-dalaà caiva paçcime saptamaà småtam ||32||yajïa-patné-gaëänäà ca tad-épsita-vara-pradam |aträsuro’pi nirväëaà präpa tridaça-durlabham ||33||brahma-mohanam atraiva dalaà brahma-hradävaham |nairåtyäà tu dalaà proktam añöamaà vyoma-ghätanam ||34||çaìkhacüòa-vadhas tatra nänä-keli-rasa-sthalam |çrutam añöa-dalaà proktaà våndäraëyäntara-sthitam ||35||çrémad-våndävanaà ramyaà yamunäyäù pradakñiëam |

çiva-liìgam adhiñöhänaà dåñöaà gopéçvaräbhidham ||36||tad-bähye ñoòaça-dalaà çriyä pürëaà tam éçvaram |sarväsu dikñu yat proktaà prädakñiëyäd yathä kramam ||37||mahat-padaà mahad-dhäma sva-dhämädhäva-saàjïakam |prathamaika-dalaà çreñöhaà mähätmyaà karëikä-samam ||38||tatra govardhana-girau ramye nitya-rasäçraye |karëikäyäà mahä-lélä tal-lélä-rasa-gahvarau ||39||yatra kåñëo nitya-våndä-känanasya patir bhavet |kåñëo govindatäà präptaù kim anyair bahu-bhäñitaiù ||40||dalaà tåtéyam äkhyätaà sarva-çreñöhottamottamam |caturthaà dalam äkhyätaà mahädbhuta-rasa-sthalam ||41||nandéçvara-vanaà ramyaà tatra nandälayaù småtaù |karëikä-dala-mähätmyaà païcamaà dalam ucyate ||42||adhiñöhätä'tra gopälo dhenu-pälana-tat-paraù |ñañöhaà dalaà yad äkhyätaà tatra nanda-vanaà småtam ||43||saptamaà bakuläraëyaà dalaà ramyaà prakértitam |taträñöamaà täla-vanaà tatra dhenu-vadhaù småtaù ||44||navamaà kumudäraëyaà dalaà ramyaà prakértitam |kämäraëyaà ca daçamaà padhänaà sarva-käraëam ||45||brahma-prasädhanaà tatra viñëu-cchadma-pradarçanam |kåñëa-kréòä-rasa-sthänaà pradhänaà dalam ucyate ||46||dalam ekädaçaà proktaà bhaktänugraha-käraëam |nirmäëaà setu-bandhasya nänä-vana-maya-sthalam ||47||bhäëòéraà dvädaça-dalaà vanaà ramyaà manoharam |kåñëaù kréòä-ratas tatra çré-dämädibhir ävåtaù ||48||trayodaçaà dalaà çreñöhaà tatra bhadra-varaà småtam |caturdaça-dalaà proktaà sarva-siddhi-prada-sthalam ||49||çré-vanaà tatra ruciraà sarvaiçvaryasya käraëam |kåñëa-kréòä-dala-mayaà çré-känti-kérti-vardhanam ||50||dalaà païcadaçaà çreñöhaà tatra loha-vanaà småtam |kathitaà ñoòaça-dalaà mähätmyaà karëikä-samam ||51||mahä-vanaà tatra gétaà taträsti guhyam uttamam |bäla-kréòä-ratas tatra vatsa-pälaiù samävåtaù ||52||pütanädi-vadhas tatra yamalärjuna-bhaïjanam |adhiñöhätä tatra bäla-gopälaù païcamäbdikaù ||53||nämnä dämodaraù proktaù premänanda-rasärëavaù |dalaà prasiddham äkhyätaà sarva-çreñöha-dalottamam ||54||kåñëa-kréòä ca kiïjalké vihära-dalam ucyate |siddha-pradhäna-kiïjalka-dalaà ca samudähåtam ||55||

pärvaty uväca—våndäraëyasya mähätmyaà rahasyaà vä kim adbhutam |tad ahaà çrotum icchämi kathayasva mahä-prabho ||56||

éçvara uväca—kathitaà te priyatame guhyäd guhyottamottamam |

rahasyänäà rahasyaà yad durlabhänäà ca durlabham ||57||trailokya-gopitaà devi deveçvara-supüjitam |brahmädi-väïchitaà sthänaà sura-siddhädi-sevitam ||58||yogéndrä hi sadä bhaktyä tasya dhyänaika-tat-paräù |apsarobhiç ca gandharvair nåtya-géta-nirantaram ||59||çrémad-våndävanaà ramyaà pürëänanda-rasäçrayam |bhüri-cintämaëis toyam amåtaà rasa-püritam ||60||våkñaà guru-drumaà tatra surabhé-vånda-sevitam |stréà lakñméà puruñaà viñëuà tad-daçäàça-samudbhavam ||61||tatra kaiçora-vayasaà nityam änanda-vigraham |gati-näöyaà kaläläpa-smita-vaktraà nirantaram ||62||çuddha-sattvaiù prema-pürëair vaiñëavais tad-vanäçritam |pürëa-brahma sukhe magnaà sphurat-tan-mürti-tan-mayam ||63||matta-kokila-bhåìgädyaiù küjat-kala-manoharam |kapola-çuka-saìgétam unmattäli-sahasrakam ||64||bhujaìga-çatru-nåtyäòhyaà sakalämoda-vibhramam |nänä-varëaiç ca kusumais tad-reëu-paripüritam ||65||pürëendu-nityäbhyudayaà sürya-mandäàçusevitam |aduùkhaà duùkha-vicchedaà jarä-maraëa-varjitam ||66||akrodhaà gata-mätsaryam abhinnam anahaìkåtam |pürëänandämåta-rasam pürëa-prema-sukhärëavam ||67||guëätétaà mahad-dhäma pürëa-prema-svarüpakam |våkñädi-pulakair yatra premänandäçru-varñitam ||68||kià punaç cetanä-yuktair viñëu-bhaktaiù kim ucyate |govindäìghri-rajaù sparçän nityaà våndävanaà bhuvi ||69||sahasra-dala-padmasya våndäraëyaà varäöakam |yasya sparçana-mätreëa påthvé dhanyä jagat-traye ||70||guhyäd guhyataraà ramyaà madhye våndävanaà bhuvi |akñaraà paramänandaà govinda-sthänam avyayam ||71||govinda-dehato'bhinnaà pürëa-brahma sukhäçrayam |muktis tatra rajaù sparçät tan-mähätmyaà kim ucyate ||72||tasmät sarvätmanä devi hådi-sthaà tad vanaà kuru |våndävana-vihäreñu kåñëaà kaiçora-vigraham ||73||kälindé cäkarod yasya karëikäyäà pradakñiëäm |lélä-nirväëa-gambhéraà jalaà saurabha-mohanam ||74||änandämåta-tan-miçra-makaranda-ghanälayam |padmotpalädyaiù kusumair nänä-varëa-samujjavalam ||75||cakraväkädi-vihagair maïju-nänä-kala-svanaiù |çobhamänaà jalaà ramyantaraà gäti-manoramam ||76||tasyobhaya-taöé-ramyä çuddha-käïcana-nirmitä |gaìgä-koöi-guëä proktä yatra sparça-varäöakaù ||77||karëikäyäà koöi-guëo yatra kréòä-rato hariù |kälindé-karëikä kåñëam abhinnam eka-vigraham ||78||

pärvaty uväca—govindasya kim äçcaryaà saundaryäkåta-vigraha |

tad ahaà çrotum icchämi kathayasva dayä-nidhe ||79||

éçvara uväca—madhye våndävane ramye-maïju-maïjéra-çobhite |yojanäçrita-sad-våkña-çäkhä-pallava-maëòite ||80||tan-madhye maïju-bhavane yoga-péöhaà samujjavalam |tad-añöa-koëa-nirmäëaà nänä-dépti-manoharam ||81||tasyopari ca mäëikya-ratna-siàhäsanaà çubham |tasmin nañöa-dalaà padmaà karëikäyäà sukhäçrayam ||82||govindasya paraà sthänaà kim asya mahimocyate |çrémad-govinda-mantra-stha-ballavé-vånda-sevitam ||83||divya-vraja-vayo-rüpaà kåñëaà våndävaneçvaram |vrajendraà santataiçvaryaà vraja-bälaika-vallabham ||84||yauvanodbhinna-kaiçoraà vayasädbhuta-vigraham |anädim ädià sarveñäà nanda-gopa-priyätmajam ||85||çruti-mågyam ajaà nityaà gopé-jana-manoharam |paraà dhäma paraà rüpaà dvibhujaà gokuleçvaram ||86||ballavé-nandanaà dhyäyen nirguëasyaika-käraëam |suçrémantaà navaà svacchaà çyäma-dhäma manoharam ||87||navéna-nérada-çreëé-susnigdhaà maïju-kuëòalam |phullendévara-sat-känti-sukha-sparçaà sukhävaham ||88||dalitäà jana-puïjäbha-cikkaëaà çyäma-mohanam |susnigdha-néla-kuöiläçeña-saurabha-kuntalam ||89||tad-ürdhvaà dakñiëe käle çyäma-cüòä-manoharam |nänä-varëojjvalaà räjac-chikhaëòi-dala-maëòitam ||90||mandära-maïju-go-pucchä-cüòaà cäru-vibhüñaëam |kvacid båhad-dala-çreëé-mukuöenäbhimaëòitam ||91||aneka-maëi-mäëikya-kiréöa-bhüñaëaà kvacit |lolälaka-våtaà räjat-koöi-candra-samänanam ||92||kastüré-tilakaà bhräjan-maïju-go-rocanänvitam |nélendévara-susnigdha-sudérgha-dala-locanam ||93||änåtyad-bhrü-latäçleña-smitaà säci-nirékñaëam |sucärünnata-saundarya-näsägräti-manoharam ||94||näsägra-gaja-muktäàçu-mugdhékåta-jagat-trayam |sindüräruëa-susnigdhädharauñöha-sumanoharam ||95||nänä-varëollasat-svarëa-makaräkåti-kuëòalam |tad-raçmi-puïja-sad-gaëòa-mukuräbha-lasad-dyutim ||96||karëotpala-sumandära-makarottaàsa-bhüñitam |çré-vatsa-kaustubhoraskaà muktä-hära-sphurad-galam ||97||vilasad-divya-mäëikyaà maïju-käïcana-miçritam |kare kaìkaëa-keyüraà kiìkiëé-kaöi-çobhitam ||98||maïju-maïjéra-saundarya-çrémad-aìghri-viräjitam |karpüräguru-kastüré-vilasac-candanädikam ||99||gorocanädi-saàmiçra-divyäìga-räga-citritam |snigdha-péta-paöé-räjat-prapadäà dolitäà janam ||100||gambhéra-näbhi-kamalaà roma-räjé-nata-srajam |

suvåtta-jänu-yugalaà päda-padma-manoharam ||101||dhvaja-vajräìkuçämbhoja-karäìghri-tala-çobhitam |nakhendu-kiraëa-çreëé-pürëa-brahmaika-käraëam ||102||kecid vadanti tasyäàçaà brahma cid-rüpam advayam |tad-daçäàçaà mahä-viñëuà pravadanti manéñiëaù ||103||yogéndraiù sanakädyaiç ca tad eva hådi cintyate |tri-bhaìgaà lalitäçeña-nirmäëa-sära-nirmitam ||104||tiryag-gréva-jitänanta-koöi-kandarpa-sundaram |vämäàsärpita-sad-gaëòa-sphurat-käïcana-kuëòalam ||105||sahäpäìgekñaëa-smeraà koöi-manmatha-sundaram |kuïcitädhara-vinyasta-vaàçé-maïju-kala-svanaiù ||106||jagat-trayaà mohayantaà magnaà prema-sudhärëave |

çré-pärvaty uväca—paramaà käraëaà kåñëaà govindäkhyaà mahat-padam ||107||våndävaneçvaraà nityaà nirguëasyaika-käraëam |tat tad rahasya-mähätmyaà kim äçcaryaà ca sundaram ||108||tad brühi devadeveça çrotum icchämy ahaà prabho |

éçvara uväca—yad-aìghri-nakha-candräàçu-mahimänto na gamyate ||109||tan-mähätmyaà kiyad devi procyate tvaà mudä çåëu |ananta-koöi-brahmäëòe ananta-triguëocchraye ||110||tat-kalä-koöi-koöy-aàçä brahma-viñëu-maheçvaräù |såñöi-sthity-ädinä yuktäs tiñöhanti tasya vaibhaväù ||111||tad-rüpa-koöi-koöy-aàçäù kaläù kandarpa-vigrahäù |jagan-mohaà prakurvanti tad-aëòäntara-saàsthitäù ||112||tad-deha-vilasat-känti-koöi-koöy-aàçako vibhuù |tat-prakäçasya koöy-aàça-raçmayo ravi-vigrahäù ||113||tasya sva-deha-kiraëaiù paränanda-rasämåtaiù |paramämoda-cid-rüpair nirguëasyaika-käraëaiù ||114||tad-aàça-koöi-koöy-aàçä jévanti kiraëätmakäù |tad-aìghri-paìkaja-dvandva-nakha-candra-maëi-prabhäù ||115||ähuù pürëa-brahmaëo’pi käraëaà veda-durgamam |tad-aàça-saurabhänanta-koöy-aàço viçva-mohanaù ||116||tat-sparça-puñpa-gandhädi-nänä-saurabha-sambhavaù |tat-priyä prakåtis tv ädyä rädhikä kåñëa-vallabhä ||117||tat-kalä-koöi-koöy-aàçä durgädyäs tri-guëätmikäù |tasyä aìghri-rajasaù sparçät koöi-viñëuù prajäyate ||118||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe våndävana-mähätmye kåñëa-caritre

ekona-saptatitamo'dhyäyaù||1||

—o)0(o—

(2)

dvitéyo'dhyäyaù

pärvaty uväca—yad-äkarëanam etasya ye vä päriñadäù prabhoù |tad ahaà çrotum icchämi kathayasva dayä-nidhe ||1||

éçvara uväca—rädhayä saha govindaà svarëa-siàhäsane sthitam |pürvokta-rüpa-lävaëyaà divya-bhüñämbara-srajam ||2||tri-bhaìgé-maïju-susnigdhaà gopé-locana-tärakam |tad-bähye yoga-péöhe ca svarëa-siàhäsanävåte ||3||pratyaìga-rabhasäveçäù pradhänäù kåñëa-vallabhäù |lalitädyäù prakåty-aàçä müla-prakåté rädhikä ||4||saàmukhe lalitä devé çyämalä väyu-koëake |uttare çrématé dhanyä aiçänyäà çré-hari-priyä ||5||viçäkhä ca tathä pürve çaibyä cägnau tataù param |padmä ca dakñiëe paçcän nair åte kramaçaù sthitäù ||6||yoga-péöhe kesarägre cäru candrävaté priyä |añöau prakåtayaù puëyäù pradhänäù kåñëa-vallabhäù ||7||pradhäna-prakåtis tv ädyä rädhä candrävaté samä |candrävalé citrarekhä candrä madana-sundaré ||8||priyä ca çré-madhumaté candrarekhä haripriyä |ñoòaçädyäù prakåtayaù pradhänäù kåñëa-vallabhäù ||9||våndävaneçvaré rädhä tathä candrävalé priyä |abhinna-guëa-lävaëya-saundaryäç cäru-locanäù ||10||manoharä mugdha-veñäù kiçoré-vayasojjvaläù |agretanäs tathä cänyä gopa-kanyäù sahasraçaù ||11||çuddha-käïcana-puïjäbhäù suprasannäù sulocanäù |tad-rüpa-hådayärüòhäs tad-äçleñasam utsukäù ||12||çyämämåta-rase magnäù sphurat-tad-bhäva-mänasäù |netrotpalärcite kåñëa-pädäbje'rpita-cetasaù ||13||çruti-kanyäs tato dakñe sahasräyuta-saàyutäù |jagan-mugdhékåtäkärä håd-varti-kåñëa-lälasäù ||14||nänä-sattva-svaräläpa-mugdhékåta-jagat-trayäù |tatra güòha-rahasyäni gäyantyaù prema-vihvaläù ||15||deva-kanyäs tataù savye divya-veñä rasojjvaläù |nänä-vaidigadhya-nipuëä divya-bhäva-bharänvitäù ||16||saundaryätiçayenäòhyäù kaöäkñäti-manoharäù |nirlajjäs tatra govinde tad-aìga-sparçanodyatäù ||17||tad-bhäva-magna-manasaù smita-säci-nirékñaëäù |mandirasya tato bähye priyayä viçadävåte ||18||samäna-veña-vayasaù samäna-bala-pauruñäù |samäna-guëa-karmäëaù samänäbharaëa-priyäù ||19||samäna-svara-saìgéta-veëu-vädana-tat-paräù |

çrédämä paçcime dväre vasudämä tathottare ||20||sudämä ca tathä pürve kiìkiëé cäpi dakñiëe |tad-bähye svarëa-péöhe ca suvarëa-mandirävåte ||21||svarëa-vedy-antara-sthe tu svarëäbharaëa-bhüñite |stokakåñëaà subhadrädyair gopälair ayutäyutaiù ||22||çåìgavéëä-veëu-vetra-vayo-veñäkåti-svaraiù |tad-guëa-dhyäna-saàyuktair gäyadbhir api vihvalaiù ||23||citrärpitaiç citra-rüpaiù sadänandäçru-varñibhiù |pulakäkula-sarväìgair yogéndrair iva vismitaiù ||24||kñaraty ayobhir govindair asaìkhyätair upävåtam |tad-bähye svarëa-präkäre koöi-sürya-samujjavale ||25||catur-dikñu mahodyänaà maïju-saurabha-mohite |paçcime saàmukhe çrémat-pärijäta-drumäçraye ||26||tad-adhas tu svarëa-péöhe svarëa-maëòana-maëòite |tan-madhye maëi-mäëikya-divya-siàhäsanojjvale ||27||tatropari paränandaà väsudevaà jagat-prabhum |triguëätéta-cid-rüpaà sarva-käraëa-käraëam ||28||indranéla-ghana-çyämaà néla-kuïcita-kuntalam |padma-patra-viçäläkñaà makaräkåti-kuëòalam ||29||catur-bhujaà tu cakräsi-gadä-çaìkhämbujäyudham |ädyantara-hitaà nityaà pradhänaà puruñottamam ||30||jyoté-rüpaà mahad-dhäma-puräëaà vana-mälinam |pétämbara-dharaà snigdhaà divya-bhüñaëa-bhüñitam ||31||divyänulepanaà räjac-citritäìga-manoharam |rukmiëé satyabhämä ca nägnajité sulakñaëä ||32||mitravindänuvindä sunandä jämbavaté priyä |suçélä cäñöa-mahilä väsudeva-priyäs tataù ||33||udbhräjitäù päriñadä våtayor bhakti-tat-paräù |uttare sumahodyäne hari-candana-saàçraye ||34||taträdhastu svarëa-péöhe maëi-maëòapa-maëòite |tan-madhye hema-nirmäëa-dale siàhäsanojjavale ||35||tatraiva saha revatyä saìkarñaëa-haläyudham |éçvarasya priyänaà tam abhinna-guëa-rüpiëam ||36||çuddha-sphaöika-saìkäçaà raktämbuja-dalekñaëam |néla-paööa-dharaà snigdhaà divya-bhüñä-srag-ambaram ||37||madhu-päne sad-äsaktaà madhu-ghürëita-locanam |pravéra-dakñiëe bhäge maïjunäbhyantara-sthite ||38||santäna-våkña-müle tu maëi-mandira-maëòitam |tan-madhye maëi-mäëikya-divya-siàhäsanojjvale ||39||pradyumnaà caraté devaà tatropari sukha-sthitam |jagan-mohana-saundarya-sära-çreëé-rasätmakam ||40||asitämbhoja-puïjäbham aravinda-dalekñaëam |divyälaìkära-bhüñäbhir divya-gandhänulepanam ||41||jagan-mugdhé-kåtäçeña-saundaryäçcarya-vigraham |pürvodyäne mahäraëye sura-druma-samäçraye ||42||taträdhas tu svarëa-péöhe hema-maëòapa-maëòite |

tasya madhye sthire räjad-divya-siàhäsanojjvale ||43||divyoñayä samaà çrémad-aniruddhaà jagat-patim |sändränanda-ghana-çyämaà susnigdhaà néla-kuntalam ||44||subhrünnata-latä-bhaìgéà sukapolaà sunäsikam |sugrévaà sundaraà vakño manohara-manoharam ||45||kiréöinaà kuëòalinaà kaëöha-bhüñä-vibhüñitam |maïju-maïjéra-mädhuryäd atisaundarya-vigraham ||46||priya-bhåtya-gaëärädhyaà yatra saìgétaka-priyam |pürëa-brahma sadänandaà çuddha-sattva-svarüpakam ||47||tasyordhve cäntarikñe ca viñëuà sarveçvareçvaram |anädim ädi cid-rüpaà cid-änandaà paraà vibhum ||48||triguëätétam avyaktaà nityam akñayam avyayam |samegha-puïja-mädhurya-saundarya-çyäma-vigraham ||49||néla-kuïcita-susnigdha-keça-päçätisundaram |aravinda-dala-snigdha-sudérgha-cäru-locanam ||50||kiréöa-kuëòalodgaëòa-çuddha-sattvätmabhir våtam |ätmärämaiç ca cid-rüpais tan-mürti-dhyäna-tat-paraiù ||51||hådayärüòha-tad-dhyänair näsägra-nyasta-locanaiù |kriyate'haituké bhaktiù käya-håd-våtti-bhäñitaiù ||52||tat-savye yakña-gandharva-siddha-vidyädharädibhiù |sukäntair apsaraù-saìghair nåtya-saìgéta-tat-paraiù ||53||tad-aìga-bhajanaà kämaà väïchadbhiù kåñëa-lälasaiù |tad-agre vaiñëavaiù sarvaiç cäntarikñe sukhäsane ||54||prahläda-näradädyaiç ca kumära-çuka-vaiñëavaiù |janakädyair lasad-bhävair håd-bähya-sphürti-tat-paraiù ||55||pulakäkula-sarväìgaiù sphurat-prema-samäkulaiù |rahasyämåta-saàsiktair ardha-yugmäkñaro manuù ||56||mantra-cüòämaëiù proktaù sarva-mantraika-käraëam |sarva-devasya manträëäà kaiçoraà mantra-hetukam ||57||sarva-kaiçora-manträëäà hetuç cüòämaëir manuù |japaà kurvanti manasä pürëa-prema-sukhäçrayäù ||58||väïchanti tat-padämbhoje niçcalaà prema-sädhanam |tad-bähye sphaöikädy-ucca-präväre sumanohare ||59||kuìkumaiù sita-raktädyaiç catur-dikñu samäkulaiù |çuklaà caturbhujaà viñëuà paçcime dvära-pälakam ||60||çaìkha-cakra-gadä-padma-kiréöädi-vibhüñitam |raktaà caturbhujaà padma-çaìkha-cakra-gadäyudham ||61||kiréöa-kuëòaloddépta-dvära-pälakam uttare |gauraà catur-bhujaà viñëuà çaìkha-cakra-gadäyudham ||62||kiréöa-kuëòalädyaiç ca çobhitaà vana-mälinam |pürva-dväre dvära-pälaà gauraà viñëuà prakértitam ||63||kåñëa-varëaà catur-bähuà çaìkha-cakrädi-bhüñaëam |dakñiëa-dvära-pälaà tu çré-viñëuà kåñëa-varëakam ||64||çré-kåñëa-caritaà hy etad yaù paöhet prayataù çuciù |çåëuyäd väpi yo bhaktyä govinde labhate ratim ||65||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe kåñëa-caritesaptatitamo'dhyäyaù

||2||

—o)0(o—

(3)

tåtéyo'dhyäyaù

çré-devy uväca—bhagavan sarva-bhüteça sarvätman sarva-sambhava |deveçvara mahä-deva sarvajïa karuëäkara ||1||tvayänukampitaivähaà bhüyo’py ähänukampayä |trailokya-mohanä manträs tvayä me kathitäù prabho ||2||tena devena gopébhir mahä-mohana-rüpiëä |kena kena viçeñeëa cikréòe tad vadasva me ||3||

mahä-deva uväca—ekadä vädayan véëäà närado muni-puìgavaù |kåñëävatäram äjïäya prayayau nanda-gokulam ||4||gatvä tatra mahä-yoga-mayeçaà vibhum acyutam |bäla-näöya-dharaà deva-darçanaà nanda-veçmani ||5||sukomala-paöästérëa-hema-paryaìkikopari |çayänaà gopa-kanyäbhiù prekñamäëaà sadä mudam ||6||atéva-sukumäräìgaà mugdhaà mugdha-vilokanam |visrasta-néla-kuöila-kuntalävani-maëòalam ||7||kiïcit smitäìkura-vyaïjad-eka-dvirada-kuòmalam |sva-prabhäbhir bhäsayantaà samantäd bhavanodaram ||8||dig-väsasaà samälokya so'tiharñam aväpa ha |sambhäñya gopatià nandam äha sarva-prabhu-priyaù ||9||näräyaëa-paräëäà tu jévanaà hy atidurlabham |asya prabhävam atulaà na jänantéha kecana ||10||bhava-brahmädayo’py asmin ratià väïchanti çäçvatém |caritaà cäsya bälasya sarveñäm eva harñaëam ||11||mudä gäyanti çåëvanti cäbhinandanti tädåçäù |asmiàs tava sute'cintya-prabhäve snigdha-mänasäù ||12||naräù santi na teñäà vaibhava-bädhä bhaviñyati |muïceha paralokecchäù sarvä ballava-sattama ||13||ekäntenaika-bhävena bäle'smin prétim äcara |ity uktvä nanda-bhavanän niñkränto muni-puìgavaù ||14||tenärcito viñëu-buddhyä praëamya ca visarjitaù |athäsau cintayämäsa mahä-bhägavato muniù ||15||asya käntä bhagavaté lakñmér näräyaëe harau |vidhäya gopikä-rüpaà kréòärthaà çärìga-dhanvanaù ||16||avaçyam avatérëä sä bhaviñyati na saàçayaù |täm ahaà vicinomy adya gehe gehe vrajaukasäm ||17||vimåçyaivaà muni-varo gehäni vraja-väsinäm |praviveçätithir bhütvä viñëu-buddhyä supüjitaù ||18||sarveñäà ballavädénäà ratià nanda-sute paräm |dåñövä muni-varaù sarvän manasä praëanäma ha ||19||gopälänäà gåhe bäläà dadarça çveta-rüpiëém |

sa dåñövä tarkayämäsa ramä hy eñä na saàçayaù ||20||praviveça tato dhémän nanda-sakhyur mahätmanaù |kasyacid gopa-varyasya bhänu-nämno gåhaà mahat ||21||arcito vidhivat tena so’py apåcchan mahä-manäù |sädho tvam asi vikhyäto dharma-niñöhatayä bhuvi ||22||tavähaà dhana-dhänyädi-samåddhià saàvibhävaye |kaccit te yogyaù putro'sti kanyä vä çubha-lakñaëä ||23||yatas te kértir akhilaà lokaà vyäpya bhaviñyati |ity ukto muni-varyeëa bhänur änéya putrakam ||24||mahä-tejasvinaà dåptaà näradäyäbhyavädayat |dåñövä muni-varas taà tu rüpeëäpratimaà bhuvi ||25||padma-patra-viçäläkñaà sugrévaà sundara-bhruvam |cäru-dantaà cäru-karëaà sarvävayava-sundaram ||26||taà samäçliñya bähubhyäà snehäçrüëi vimucya ca |tataù sa-gadgadaà präha praëayena mahä-muniù ||27||

närada uväca—-ayaà çiçus te bhavitäsu sakhä räma-kåñëayoù |vihariñyati täbhyäà ca rätrià divam atandritaù ||28||tata äbhäñyataà gopa-pravaraà muni-puìgavaù |yad ägantuà manaç cakre tatra iva à bhänur abravét ||29||ekästi putrikä devadeva patny-upamä mama |kanéyasé çiçor asya jaòändha-badhiräkåtiù ||30||utsähäd våddhaye yäce tväà varaà bhagavattama |prasanna-dåñöi-mätreëa susthiräìkuru-bälikäm ||31||çrutvaivaà närado väkyaà kautukäkåñöa-mänasaù |atha praviçya bhavanaà luöhantéà bhütale sutäm ||32||utthäpyäà ke nidhäyätisneha-vihvala-mänasaù |bhänur apy äyayau bhakti-namro muni-varäntikam ||33||atha bhägavata-çreñöhaù kåñëasyätipriyo muniù |dåñövä tasyäù paraà rüpam adåñöäçrutam adbhutam ||34||abhüt pürva-samaà mugdho hari-premä mahä-muniù |vigähya paramänanda-sindhum eka-rasäyanam ||35||muhürta-dvitayaà tatra munir äséc chilopamaù |munéndraù pratibuddhas tu çanair unmélya locane ||36||mahä-vismayam äpannas tüñëém eva sthito'bhavat |antarhådi mahä-buddhir evam evaà vyacintayat ||37||bhräntaà sarveñu lokeñu mayä svacchanda-cäriëä |asyärüpeëa sadåçé dåñövä naiva ca kutracit ||38||brahma-loke rudra-loka indra-loke ca me gatiù |na ko’pi çobhä-koöy-aàçaù kuträpy asyävilokitaù ||39||mahä-mäyä bhagavaté dåñöä çailendra-nandiné |yasyä rüpeëa sakalaà muhyate sa-caräcaram ||40||säpy asyäù sukumäräìgé lakñméà näpnoti karhicit |lakñméù sarasvaté känti-vidyädyäç ca vara-striyaù ||41||chäyäm api spåçanty asyäù kadäcin naiva dåçyate |

viñëor yan mohiné-rüpaà haro yena vimohitaù ||42||mayä dåñöaà ca tad api kuto'syäù sadåçaà bhavet |tato 'syäs tattvam äjïätuà na me çaktiù kathaïcana ||43||anye cäpi na jänanti präyeëainäà hareù priyäm |asyäù sandarçanäd eva govinda-caraëämbuje ||44||yä prema-rddhir abhüt sä me bhüta-pürvä na karhicit |ekänte naumi bhavatéà darçayitvä tivaibhavam ||45||kåñëasya sambhavaty asyä rüpaà parama-tuñöaye |vimåçyaivaà munir gopa-pravaraà preñya kutracit ||46||nibhåte parituñöäva bälikäà divya-rüpiëém |api devi mahä-yoga-mäyeçvari mahä-prabhe ||47||mahä-mohana-divyäìgi mahä-mädhurya-varñiëi |mahädbhuta-rasänanda-çithilé-kåta-mänase ||48||mahä-bhägyena kenäpi gatäsi mama dåk-patham |nityam antarmukhä dåñöis tava devi vibhävyate ||49||antar eva mahä-nanda paritåptaiva lakñyase |prasannaà madhuraà saumyam idaà sumukhaà aëòanam ||50||vyanakti paramäçcaryaà kam apy antaù sukhodayam |rajaù sambandhi-kalikä-çaktis tat vätiçobhane ||51||såñöi-sthiti-samähära-rüpiëé tvam adhiñöhitä |tattvaà viçuddha-sattväçu-çaktir vidyätmikä-parä ||52||paramänanda-sandohaà dadhaté vaiñëavaà param |kä tvayäçcarya-vibhave brahma-rudrädi-durgame ||53||yogéndräëäà dhyäna-pathaà na tvaà spåçasi karhicit |icchä-çaktir jïäna-çaktiù kriyä-çaktis taveçituù ||54||taväàça-mätram ity evaà manéñä me pravartate |mäyä-vibhütayo'cintyäs tan mäyärbhaka-mäyinaù ||55||pareçasya mahä-viñëos täù sarväs te kaläkaläù |änanda-rüpiëé çaktis tvam éçvari na saàçayaù ||56||tvayä ca kréòate kåñëo nünaà våndävane vane |kaumäreëaiva rüpeëa tvaà viçvasya ca mohiné ||57||täruëya-vayasä spåñöaà kédåk te rüpam adbhutam |kédåçaà tava lävaëyaà lélä-häsekñaëänvitam ||58||hari-mänuña-lobhena vapur äçcarya-maëòitam |drañöuà tad aham icchämi rüpaà te hari-vallabhe ||59||yena nanda-sutaù kåñëo mohaà samupayäsyati |idänéà mama käruëyän nijaà rüpaà maheçvari ||60||praëatäya prapannäya prakäçayitum arhasi |ity uktä muni-varyeëa tad-anuvrata-cetasä ||61||mahä-mäheçvaréà natvä mahänanda-mayéà paräm |mahä-prema-tarotkaëöhä-vyäkuläìgéà çubhekñaëäm ||62||ékñamäëena govindam evaà varëayatä sthitam |jaya kåñëa mano-häriï jaya våndävana-priya ||63||jaya bhrü-bhaìga-lalita jaya veëu-raväkula |jaya barhakåtottaàsa jaya gopé-vimohana ||64||jaya kuìkuma-liptäìga jaya ratna-vibhüñaëa |

kadähaà tvat-prasädena anayä divya-rüpayä ||65||sahitaà nava-täruëya mano-häri-vapuù çriyä |vilokayiñye kaiçore mohanaà tväà jagat-pate ||66||evaà kértayatas tasya tat-kñaëäd eva sä punaù |babhüva dadhaté divyaà rüpam atyanta-mohanam ||67||catur-daçäbda-vayasä saàmitaà lalitaà param |samänavayasaç cänyäs tadaiva vraja-bälikäù ||68||ägatya veñöayämäsur divya-bhüñämbara-srajaù |munéndraù sa tu niçceñöo babhüväçcarya-mohitaù ||69||bäläyäs täs tadä sakhyaç caraëämbu-kaëair munim |niñicya bodhayämäsur ücuç ca kåpayänvitäù ||70||muni-varya mahä-bhäga mahä-yogeçvareçvara |tvayaiva parayä bhaktyä bhagavän harir éçvaraù ||71||nünam ärädhito devo bhaktänäà käma-pürakaù |yad iyaà brahma-rudrädyair devaiù siddha-munéçvaraiù ||72||mahä-bhägavataiç cänyair durdarçä durgamäpi ca |atyadbhuta-vayo-rüpa-mohiné hari-vallabhä ||73||kenäpy acintya-bhägyena tava dåñöi-pathaà gatä |uttiñöhottiñöha viprarñe dhair yam älambya satvaram ||74||enäà pradakñiëé-kåtya namaskuru punaù punaù |kià na paçyasi cärvaìgém atyanta-vyäkuläm iva ||75||asminn eva kñaëe nünam antardhänaà gamiñyati |nänayä saha saàläpaù kathaïcit te bhaviñyati ||76||darçanaà ca punar näsyäù präpsyasi brahma-vittama |kià tu våndävane käpi bhäty açoka-latä çubhä ||77||sarva-käle'pi puñpäòhyä sarva-dig-vyäpi saurabhä |govardhanäd adüreëa kusumäkhya-saras-taöe ||78||tan-müle hy ardha-rätre ca drakñyasy asmän açeñataù |çrutvaivaà vacanaà täsäà sneha-vihvala-cetasäm ||79||yävat pradakñiëékåtya praëamed daëòavan muniù |muhürta-dvitayaà bäläà nänä-nirmäëa-çobhanäm ||80||ähüya bhänuà proväca näradaù sarva-çobhanäm |evaà prabhävä bäleyaà na sädhyä daivatair api ||81||kià tu yad gåham etasyäù pada-cihna-vibhüñitam |tatra näräyaëo devaù svayaà vasati mädhavaù ||82||lakñméç ca vasate nityaà sarväbhiù sarva-siddhibhiù |adya enäà varärohäà sarväbharaëa-bhüñaëäm ||83||devém iva paräà gehe rakña-yatnena sattama |ity uktvä manasaivainäà mahä-bhägavatottamaù ||84||tad-rüpam eva saàsmåtya praviñöo gahanaà vanam |açoka-latikä-mülam äsädya muni-sattamaù ||85||pratékñamäëo devéà täà tatra ivägamanaà niçi |sthito'tra prema-vikalaç cintayan kåñëa-vallabhäm ||86||atha madhya-niçäbhäge yuvatyaù paramädbhutäù |pürvaà dåñövä tathänyäç ca viciträbharaëa-srajaù ||87||dåñövä manasi sambhränto daëòavat patito bhuvi |

parivärya munià sarväs täù praviviçuù çubhäù ||88||prañöu-kämo’pi sa muniù kiïcit sväbhimataà priyam |näçakat prema-lävaëya-priya-bhäñä-pradharñitaù ||89||athägatä muni-çreñöhaà kåtäïjalim avasthitam |bhakti-bhärä nata-grévaà sa-vismayaà sa-sambhramam ||90||suvinétatamaà präha tatra iva karuëänvitä |açokamäliné nämnä açoka-vana-devatä ||91||

açokamäliny uväca—-açoka-kakalikäyäà tu vasämy asyäà mahä-mune |raktämbara-dharä nityaà rakta-mälänulepanä ||92||rakta-sindüra-kalikä raktotpalavataàsiné |rakta-mäëikya-keyüra-mukuöädi-vibhüñitä ||93||ekadä priyayä särdhaà viharantyo madhütsave |tatraiva militä gopa-bälikäç citra-väsasaù ||94||ahaà cäçoka-mäläbhir gopa-veña-dharaà harim |ramä-rüpäç catäù sarvä bhaktyä samyag apüjayam ||95||tataù prabhåti caitäsäà madhye tiñöhämi sarvadä |bhüñäbhir vividhäbhiç ca toñayitvä ramä-patim ||96||parätparam ahaà sarvaà vijänäméha sarvataù |go-gopa-gopikädénäà rahasyaà cäpi vedmy aham ||97||tava jijïäsitaà sarvaà hådi pratyabhibhäñitam |täà devém adbhutäkäräm adbhutänanda-däyiném ||98||hareù priyäà hiraëyäbhäà hérakojjvala-mudrikäm |kathaà paçyämi loläkñéà kathaà vä tat-padämbujam ||99||ärädhyate'tibhaktyeti tvayä brahman vimarçitam |tatra te kathayiñyämi våttäntaà sumahätmanäm ||100||mänase sarasi sthitvä tapas tévram upeyuñäm |japatäà siddha-manträàç ca dhyäyatäà harim éçvaram ||101||munénäà käìkñatäà nityaà tasyä eva padämbujam |eka-saptati-sähasraà saìkhyätänäà mahaujasäm ||102||tat te'haà kathayämy adya tad rahasyaà paraà vane ||103||

iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe çré-rädhä-kåñëa-mähätmyeekasaptatitamo'dhyäyaù

||3||

—o)0(o—

(4)

caturtho'dhyäyaù

éçvara uväca—tad-ekägra-manä bhütvä çåëu devi varänane |äséd ugra-tapä-näma munir eko dåòha-vrataù ||1||sägniko hy agni-bhakñaç ca cacärätyadbhutaà tapaù |jajäpa paramaà jäpyaà mantraà païcadaçäkñaram ||2||käma-mantreëa puöitaà kämaà käma-vara-pradät |kåñëäyeti-padaà svähä-sahitaà siddhidaà param ||3||dadhyau ca çyämalaà kåñëaà räsonmattaà varotsukam |péta-paööa-dharaà veëuà kareëädharam arpitam ||4||nava-yauvana-sampannaà karñantaà päëinä priyäm |evaà dhyäna-paraù kalpa-çatänte deham utsåjan ||5||sunanda-näma-gopasya kanyäbhüt sa mahä-muniù |sunandeti-samäkhyätä yävéëäà bibhraté kare ||6||munir anyaù satya-tapä iti khyäto mahä-vrataù |sa-çuñka-patraà bhuìkte yaù prajajäpa paraà manum ||7||ratyantaà käma-béjena puöitaà ca daçäkñaram |sa pradadhyau muni-varaç citra-veña-dharaà harim ||8||dhåtvä ramäyä dor-vallé-dvitayaà kaìkaëojjvalam |nåtyantam unmadantaà ca saàçliñyantaà muhur muhuù ||9||hasantam uccair änanda-tarantaà jaöharämbare |dadhataà veëum äjänu vaijayantyä viräjitam ||10||svedämbhaù-kaëa-saàsikta-laläöa-valitänanam |tyaktvä tyaktvä sa vai dehaà tapasä ca mahä-muniù ||11||daça-kalpäntare jäto hy ayaà nanda-vanäd iha |subhadra-nämno gopasya kanyä bhadreti viçrutä ||12||yasyäù påñöha-tale divyaà vyajanaà paridåçyate |hari-dhämäbhidhänas tu kaçcid äsén mahä-muniù ||13||so’py atapyat tapaù kåcchraà nityaà patraika-bhojanam |äçu siddhi-karaà mantraà viàçaty-arëaà prajaptavän ||14||anantaraà käma-béjäd adhyärüòhaà tad eva tu |mäyä-tat-purato vyoma-haàsäsåga-dyuti-candrakam ||15||tato daçäkñaraà paçcän namo yuktaà smarädikam |dadhyau våndävane ramye mädhavé-maëòape prabhum ||16||uttäna-çäyinaà cäru-pallavästaraëopari |kayäcid atikämärta-ballavy-ärakta-netrayä ||17||vakñoja-yugam äcchädya vipuloraù-sthalaà muhuù |saïcumbyamäna-gaëòäntaà tåpyamäna-rada-cchadam ||18||kalayantaà priyäà dorbhyäà sahäsaà samudädbhutam |sa muniç ca bahün dehäàs tyaktvä kalpa-trayäntare ||19||säraìga-nämno gopasya kanyäbhüc chubha-lakñaëä |raìgaveëéti vikhyätä nipuëä citra-karmaëi ||20||yasyädanteñu dåçyante citritäù çoëa-bindavaù |

brahmavädé muniù kaçcij jäbälir iti viçrutaù ||21||sa tapaù surato yogé vicaran påthivém imäm |sa ekasmin mahäraëye yojanäyuta-viståte ||22||yadåcchayägato'paçyad ekäà väpéà suçobhanäm |sarvataù sphäöikä-bandha-taöäà svädu-jalänvitäm ||23||vikäsi-kamalämoda-väyunä pariçélitäm |tasyäù paçcima-dig-bhäge müle vaöa-mahéruhaù ||24||apaçyat täpaséà käàcit kurvantéà däruëaà tapaù |täruëya-vayasä-yuktäà rüpeëätimanoharäm ||25||candräàçu-sadåçäbhäsäà sarvävayava-çobhanäm |kåtvä kaöi-taöe väma-päëià dakñiëatas tadä ||26||jïäna-mudräà ca bibhräëäm animeña-vilocanäm |tyaktä hära-vihäräà ca suniçcalatayä sthitäm ||27||jijïäsus täà muni-varas tasthau tatra çataà samäù |tad-ante täà samutthäpya calitäà vinayän muniù ||28||apåcchat kä tvam äçcarya-rüpe kià vä cariñyasi |yadi yogyaà bhavet tarhi kåpayä vaktum arhasi ||29||athäbravéc chanair bälä tapasätéva-karçitä |brahma-vidyäham atulä yogéndrair yä vimågyate ||30||sähaà hari-padämbhoja-kämyayä suciraà tapaù |carämy asmin vane ghore dhyäyanté puruñottamam ||31||brahmänandena pürëähaà tenänandena tåpta-dhéù |tathäpi çünyam ätmänaà manye kåñëa-ratià vinä ||32||idänéà atinirviëëä dehasyäsya visarjanam |kartum icchämi puëyäyäà väpikäyäm ihaivatu ||33||tac chrutvä vacanaà tasyä munir atyanta-vismitaù |patitvä caraëe tasyäù kåñëopäsä-vidhià çubham ||34||papraccha parama-prétas tyaktvädhyätma-virocanam |tayoktaà mantram äjïäya jagäma mänasaà saraù ||35||tato'tiduçcaraà cakre tapo vismaya-kärakam |eka-päda-sthitaù süryaà nirnimeñaà vilokayan ||36||mantraà jajäpa paramaà païcaviàçati-varëakam |dadhyau parama-bhävena kåñëam änanda-rüpiëam ||37||carantaà vraja-véthéñu vicitra-gati-lélayä |lalitaiù päda-vinyäsaiù kvaëayantaà ca nüpuram ||38||citra-kandarpa-ceñöäbhiù sa-smitäpäìga-vékñitaiù |saàmohanäkhyayä vaàçyä païcamäruëa-citrayä ||39||bimbauñöhapuöacumbinyäkaläläpair manojïayä |harantaà vraja-rämäëäà manäàsi ca vapüàñi ca ||40||çlathan-névébhir ägatya sahasäliìgitäìgakam |divya-mälyämbara-dharaà divya-gandhänulepanam ||41||çyämaläìga-prabhä-pürëair mohayantaà jagat-trayam |sa evaà bahu-devena samupäsya jagat-patim ||42||nava-kalpäntare jätä gokule divya-rüpiëé |kanyä-pracaëòa-nämnas tu gopasyätiyaçasvinaù ||43||citragandheti-vikhyätä kumäré ca çubhänanä |

nijäìga-gandhair vividhair modayanté diço daça ||44||täm enäà paçya kalyäëéà våndaço madhu-päyiném |aìgeñu sva-patià kåtvä rasäveça-samäkuläm ||45||asyäù stana-pariñvaìge häraiù sarvair vihanyate |vakñaù-sthalät pracyavadbhiç citra-gandhädi-saurabhaiù ||46||apare muni-varyäs tu satataà püta-mänasäù |väyu-bhakñäs tapas tepur japantaù paramaà manum ||47||smaraù kåñëäya kämärti-kalädi-våtti-çäline |ägneyé-sahitaà kåtvä mantraà païcadaçäkñaram ||48||dadhyur muni-varäù kåñëa-mürtià divya-vibhüñaëäm |divya-citra-dukülena pürëa-péna-kaöi-sthaläm ||49||mayüra-picchakaiù kÿpta-cüòäm ujjvala-kuëòaläm |savya-jaìghänta ädäya dakñiëaà caraëämbujam ||50||bhramantéà sampuöé-kåtya cäru-hastämbuja-dvayam |kakña-deça-vinikñipta-veëuà paricalat-puöém ||51||änandayantéà gopénäà nayanäni manäàsi ca |paramäçcarya-rüpeëa praviñöäà raìga-maëòape ||52||prasüna-varñaà gopébhiù püryamäëäà ca sarvataù |atha kalpäntare dehaà tyaktvä jätä ihädhunä ||53||yäsäà karëeñu dåçyante täöaìkä-raçmi-dépitäù |ratna-mälyäni kaëöheñu ratna-puñpäëi veëiñu ||54||muniù çuciçravä näma suvarëo näma cäparaù |kuçadhvajasya brahmarñeù putrau tau veda-päragau ||55||ürdhva-pädau tapo ghoraà tepatus tryakñaraà manum |hréà haàsa iti kåtvaiva japantau yata-mänasau ||56||dhyäyantau gokule kåñëaà bälakaà daça-värñikam |kandarpa-sama-rüpeëa täruëya-lalitena ca ||57||paçyantér vraja-bimboñöhér mohayantam anäratam |tau kalpänte tanü tyaktvä labdhavantau janià vraje ||58||suvéra-näma gopasya sute parama-çobhane |yayor haste pradåçyete särike çubharäviëé ||59||jaöilo jaìgha-pütaç ca ghåtä-çékarbureva ca |catväro munayo dhanyä ihämutra ca niùspåhäù ||60||kevalenaika-bhävena prapannä-ballavé-patim |tepus te salile magnä japanto manum eva ca ||61||ramä trayeëa puöitaà smarädy-anta-daçäkñaram |dadhyuç ca gäòha-bhävena ballavébhir vane vane ||62||bhramantaà nåtya-gétädyair mänayantaà manoharam |candanälipta-sarväìgaà japä-puñpävataàsakam ||63||kalhära-mälayä vétaà néla-péta-paöävåtam |kalpa-trayänte jätäs te gokule çubha-lakñaëäù ||64||imäs täù purato ramyä upaviñöä nata-bhruvaù |yäsäà dharma-kåtäny eva valayäni prakoñöhake ||65||viciträëi ca ratnädyair divya-muktä-phalädibhiù |munir dérgha-tapänäm avyäso'bhüt pürva-kalpake ||66||tat-putraù çuka ity eva muniù khyäto varaù sudhéù |

so’pi bälo mahä-präjïaù sadaivänusmaran padam ||67||vihäya pitå-mäträdi kåñëaà dhyätvä vanaà gataù |sa tatra mänasair divyair upacärair ahar-niçam ||68||anähäro'rcayad viñëuà gopa-rüpiëam éçvaram |ramayä puöitaà mantraà japann añöädaçäkñaram ||69||dadhyau parama-bhävena harià haima-taror adhaù |haima-maëòapikäyäà ca hema-siàhäsanopari ||70||äsénaà hema-hastägrair dadhänaà hema-vaàçikäm |dakñiëena bhrämayantaà päëinä hema-paìkajam ||71||hema-varëeñöa-priyayä parikÿptäìga-citrakam |hasantam atiharñeëa paçyantaà nijam äçramam ||72||

harñäçru-pürëaù pulakäcitäìgaùpraséda nätheti vadann athoccaiù |daëòa-praëämäya papäta bhümausaàvepamänas tri-jagad-vidhätuù ||73||

taà bhakti-kämaà patitaà dharaëyämäyäsito'sméti vadantam uccaiù |daëòa-praëämasya bhujau gåhétväpasparça harñopacitekñaëena ||74||

uväca ca priyä-rüpaà labdhavantaà çukaà hariù |tvaà me priyatamä bhadre sadä tiñöha mamäntike ||75||mad-rüpaà cintayanté ca premäspadam upägatä |dve ca mukhyatame gopyau samäna-vayasé çubhe ||76||eka-vrate eka-niñöhe eka-nakñatra-nämané |tapta-jämbünada-prakhyä tatra ivänyä taòit-prabhä ||77||ekä nidräyamäëäkñé parä saumyäyatekñaëä |so'rcayat parayä bhaktyä te hareù savya-dakñiëe ||78||sa kalpänte tanuà tyaktvä gokule'bhün mahätmanaù |upanandasya duhitä nélotpala-dala-cchaviù ||79||seyaà çré-kåñëa-vanitä péta-çäöé-paricchadä |rakta-colikayä pürëä çätakumbha-ghaöa-stané ||80||dadhänärakta-sindüraà sarväìgasyävaguëöhanam |svarëa-kuëòala-vibhräjad-gaëòa-deçäà suçobhanäm ||81||svarëa-paìkaja-mäläòhyä kuìkumälipta-sustané |yasyä haste carvaëéyaà dåçyate hariëärpitam ||82||veëu-vädyäti-nipuëä keçavasya niñevaëé |kåñëena parituñöena kadäcid géta-karmaëi ||83||vinyastä kambu-kaëöhe'syä bhäti guïjävaliù çubhä |parokñe'pi ca kåñëasya käntibhiç ca smarärditä ||84||sakhébhir vädayantébhir gäyanté susvaraà param |nartayet priya-veñeëa veñayitvä vadhüm imäm ||85||väraà väraà ca govindaà bhävenäliìgya cumbati |priyäsau sarva-gopénäà kåñëasyäpy ativallabhä ||86||

çvetaketoù sutaù kaçcid veda-vedäìga-päragaù |sarvam eva parityajya pracaëòaà tapa ästhitaù ||87||muräreù sevita-padäà sudhä-madhura-nädiném |govindasya priyäà çaktià brahma-rudrädi-durgamäm ||88||bhajantém eka-bhävena çriyam eva manoharäm |dhyäyan jajäpa satataà mantram ekädaçäkñaram ||89||hasitaà sakalaà kåtvä batamäyeñu yojayan |känty-ädibhir hasantébhir väsayanty abhito jagat ||90||vasante vasatety evaà manträrthaà cintayan sadä |so’pi kalpa-dvayenaiva siddho'tra janim äptavän ||91||seyaà bäläyate putré kåçäìgé kuòmala-stané | muktävali-lasat-kaëöhé çuddha-kauçeya-väsiné ||92||muktä-cchurita-maïjéra-kaìkaëäìgada-mudrikä | bibhraté kuëòale divye amåta-sräviëé çubhe ||93||våtta-kastürikä veëé-madhye sindüra-binduvat |dadhänä citrakaà bhäle särdhaà candana-citrakaiù ||94||yä saiva dåçyate çäntä japanté paramaà padam |äséc candra-prabho näma räjarñiù priya-darçanaù ||95||tasya kåñëa-prasädena putro'bhün madhuräkåtiù |citradhvaja iti khyätaù kaumärävadhi-vaiñëavaù ||96||sa räjä susutaà saumyaà susthiraà dvädaçäbdikam |ädeçayad dvijän mantraà param añöädaçäkñaram ||97||abhiñicyamänaù sa çiçur manträmåta-mayair jalaiù |tat-kñaëe bhüpatià premëä natvodaçru-prakalpitaù ||98||tasmin dine sa vai bälaù çuci-vastra-dharaù çuciù |hära-nüpura-süträdyair graiveyäà gada-kaìkaëaiù ||99|| vibhüñito harer bhaktim upaspåçyämaläçayaù |viñëor äyatanaà gatvä sthitvaikäké vyacintayat ||100||kathaà bhajämi taà bhaktaà mohanaà gopa-yoñitäm |vikréòantaà sadä täbhiù kälindé-puline vane ||101||ittham atyäkulamatiç cintayann eva bälakaù |athäpa paramäà vidyäà svapnaà ca samaväpyata ||102||äsét kåñëa-pratikåtiù puratas tasya çobhanä |çilä-mayé svarëa-péöhe sarva-lakñaëa-lakñitä ||103||säbhüd indévara-çyämä snigdha-lävaëya-çäliné |tribhaìga-lalitäkära-çikhaëòé-piccha-bhüñaëä ||104||küjayanté mudä veëuà käïcaném adhare'rpitäm |dakña-savya-gatäbhyäà ca sundarébhyäà niñevitäm ||105||vardhayantéà tayoù kämaà cumbanäçleñaëädibhiù |dåñövä citradhvajaù kåñëaà tädåg-veña-viläsinam ||106||avanamya çiras tasmai puro lajjita-mänasaù |athoväca harir dakña-pärçvagäà preyaséà hasan ||107||sa-lajjaà paramaà cainaà sva-çaréräsanägatam |nirmäyätma-samaà divyaà yuvaté-rüpam adbhutam ||108||cintaya sva-çaréreëa hy abhedaà måga-locane |atho tvad-aìga-tejobhiù spåñöas tvad-rüpam äpsyati ||109||

tataù sä padma-paträkñé gatvä citradhvajäntikam |nijäìgakais tad-aìgänäm abhedaà dhyäyaté sthitä ||110||athäsyäs tv aìga-tejäàsi tad-aìgaà paryapürayan |stanayor jyotiñä jätau pénau cäru-payodharau ||111||nitamba-jyotiñä jätaà çroëi-bimbaà manoharam |kuntala-jyotiñä keça-päço'bhüt karayoù karau ||112||sarvam evaà susampannaà bhüñäväsaù-srag-ädikam |kalä-sukuçalä jätä saurabhenäntar-ätmani ||113||dépäd dépam ivälokya subhagäà bhuvi kanyakäm |citradhvajäà trapä-bhaìgi-smita-çobhäà manoharäm ||114||premëä gåhétvä karayoù sä täm apaharan mudä |govinda-väma-pärçva-sthäà preyaséà parirabhya ca ||115||uväca tava däséyaà näma cäsyäç ca käraya |seväà cäsyai vada prétyä yathäbhirucitäà priyäm ||116||atha citrakalety etan näma cätma-matena sä |cakära cäha sevärthaà dhåtvä cäpi vipaïcikäm ||117||sadä tvaà nikaöe tiñöha gäyasva vividhaiù svaraiù |guëätman präëanäthasya taväyaà vihito vidhiù ||118||atha citrakalä tv äjïäà gåhétvänamya mädhavam |tat-preyasyäç ca caraëaà gåhétvä pädayo rajaù ||119||jagau sumadhuraà gétaà tayor änanda-käraëam |atha prétyopagüòhä sä kåñëenänanda-mürtinä ||120||yävat sukhämbudhau pürëä tävad eväpy abudhyata |citradhvajo mahä-prema-vihvalaù smara-tat-paraù ||121||tam eva paramänandaà mukta-kaëöho ruroda ha |tad ärabhya rudann eva muktvä hari-vicärakam ||122||äbhäñito’pi piträdyair naivävocad vacaù kvacit |mäsa-mätraà gåhe sthitvä niçéthe kåñëa-saàçrayaù ||123||nirgatyäraëyam acarat tapo vai muni-duñkaram |kalpänte deham utsåjya tapasaiva mahä-muniù ||124||véraguptäbhidhänasya gopasya duhitä çubhä |jätä citrakalety eva yasyäù skandhe manoharä ||125||vipaïcé dåçyate nityaà sapta-svara-vibhüñitä |upatiñöhati vai väme ratna-bhåìgäram adbhutam ||126||dadhänä dakñiëe haste sä vai ratna-patad-graham |ayam äsét purä sarva-täpasair abhivanditaù ||127||muniù puëyaçravä näma käçyapaù sarva-dharmavit |pitä tasyä bhavac chaivaù çatarudréyam anvaham ||128||prastuvan deva-deveçaà viçveçaà bhakta-vatsalam |prasanno bhagaväàs tasya pärvatyä saha çaìkaraù ||129||caturdaçyäm ardha-rätreù pratyakñaù pradadau varam |tvat-putro bhavitä kåñëe bhaktimän bäla eva hi ||130||upanéyäñöame varñe tasmai siddha-manus tv ayam |upadiçaikaviàçatyä yo mayä te nigadyate ||131||gopäla-vidyä-nämäyaà mantro väk-siddhi-däyakaù |etat sädhaka-jihvägre lélä-caritam adbhutam ||132||

ananta-mürtir äyäti svayam eva vara-pradaù |käma-mäyä-ramä-kaëöha-sendrä dämodarojjvaläù ||133||madhye daçäkñaréà procya punas tä eva nirdiçet |daçäkñarokta-åñyädi-dhyänaà cäsya bravémy aham ||134||pürëämåta-nidher madhye dvépaà jyotir-mayaà smaret |kälindyä veñöitaà tatra dhyäyed våndävane vane ||135||sarvartu-kusumasrä vidruma-vallébhir ävåtam |naöan-matta-çikhi-svänaà gäyat-kokila-ñaöpadam ||136||tasya madhye vasaty ekaù pärijäta-tarur mahän |çäkhopaçäkhä-vistäraiù çata-yojanam ucchritaù ||137||tale tasyätha vimale parito dhenu-maëòalam |tad-antar-maëòalaà gopa-bälänäà veëu-çåìgiëäm ||138||tad-antare tu ruciraà maëòalaà vraja-subhruväm |nänopäyana-päëénäà mada-vihvala-cetasäm ||139||kåtäïjali-puöänäà ca maëòalaà çukla-väsasäm |çukläbharaëa-bhüñäëäà prema-vihvalitätmanäm ||140||cintayec chruti-kanyänäà gåhëaténäà vacaù priyam |ratna-vedyäà tato dhyäyed dukülävaraëaà harim ||141||ürau çayänaà rädhäyäù kadalé-käëòakopari |tad-vaktraà candra-susmeraà vékñamäëaà manoharam ||142||kiïcit kuïcita-vämäìghrià veëu-yuktena päëinä |vämenäliìgya dayitäà dakñeëa cibukaà spåçan ||143||mahä-märakatäbhäsaà mauktika-cchäyam eva ca |puëòaréka-viçäläkñaà péta-nirmala-väsasam ||144||barha-bhära-lasac-chérñaà muktähära-manoharam |gaëòa-pränta-lasac-cäru-makaräkåti-kuëòalam ||145||äpäda-tulasé-mälaà kaìkaëäìgada-bhüñaëam |nüpurair mudrikäbhiç ca käïcyä ca parimaëòitam ||146||sukumärataraà dhyäyet kiçora-vayasänvitam |püjä daçäkñaroktaiva veda-lakñaà puraskriyä ||147||ity uktväntardadhe devo devé ca girijä saté |munir ägatya puträya tathaivopadideça ha ||148||puëya-çraväs tu tan mantra-grahaëäd eva keçavam |varëayämäsa vividhair jitvä sarvän munén svayam ||149||rüpa-lävaëya-vaidagadhya-saundaryäçcarya-lakñaëam |tadä håñöa-manä bälo nirgatya sva-gåhät tataù ||150||väyu-bhakñas tapas tepe kalpänäm ayuta-trayam |tad-ante gokule jätä nanda-bhrätur gåhe svayam ||151||lavaìgä iti tan-näma kåñëeìgita-nirékñaëä |yasyä haste pradåçyeta mukhaà märjana-yantrakam ||152||iti te kathitäù käçcit pradhänäù kåñëa-vallabhäù ||153||

hari-vividha-rasädyair yuktam adhyäyam etadvraja vara-tanayäbhiç cäru-häsekñaëäbhiù |paöhati ya iha bhaktyä päöhayed vä manuñyovrajati bhagavataù çré-väsudevasya dhäma ||154||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòeçré-kåñëa-mähätmye

dvisaptatitamo'dhyäyaù||4||

—o)0(o—

(5)

païcamo'dhyäyaù[mathurä-mähätmyam]

éçvara uväca—yat tvayä påñöam äçcaryaà tan mayä bhäñitaà kramät |yatra muhyanti brahmädyäs tatra ko vä na muhyati ||1||tathäpi te pravakñyämi yad uktaà paramarñiëä |mahä-räjam ambaréñaà viñëu-bhaktaà çivänvitam ||2||badary-äçramam äsädya samäsénaà jitendriyam |räjä praëamya tuñöäva viñëu-dharma-vivitsayä ||3||veda-vyäsaà mahä-bhägaà sarvajïaà puruñottamam |tvaà saàsära-duñpäre pariträtum ihärhasi ||4||viñayeñu virakto’smi namas tebhyo namo’khilam |yat tat padam anudvignaà saccidänanda-vigraham ||5||paraà brahma paräkäçam anäkäçam anämayam |yat säkñät-kåtya munayo bhavämbhodhià taranti hi ||6||taträhaà manaso nityaà kathaà gatim aväpnuyäm |

vyäsa uväca—atigopyaà tvayä påñöaà yan mayä na çukaà prati ||7||gaditaà sva-sutaà kià tu tväà vakñyämi hari-priyam |äséd idaà paraà viçvaà yad rüpaà yat pratiñöhitam ||8||avyäkåtam avyathitaà tad éçvara-mayaà çåëu |mayä kåtaà tapaù pürvaà bahu-varña-sahasrakam ||9||phala-müla-paläçämbu-väyv-ähära-niñeviëä |tato mäm äha bhagavän sva-dhyäna-nirataà hariù ||10||kasminn arthe cikérñä te vivitsä vä mahä-mate |prasanno’smi våëuñva tvaà varaà ca varadarñabhät ||11||mad-darçanäntaù saàsära iti satyaà bravémi te |tato 'ham abruvaà kåñëaà pulakotphulla-vigrahaù ||12||tväm ahaà drañöum icchämi cakñurbhyäà madhusüdana |yat tat satyaà paraà brahma jagaj-yonià jagat-patim ||13||vadanti vedaçirasaç cäkñuñaà nätham adbhutam |

çré-bhagavän uväca——brahmaëaivaà purä påñöaù prärthitaç ca yathä purä ||14||yad avocam ahaà tasmai tat tubhyam api kathyate |mäm eke prakåtià prähuù puruñaà ca tatheçvaram ||15||dharmam eke dhanaà caike mokñam eke'kutobhayam |çünyam eke bhävam eke çivam eke sadäçivam ||16||apare vedaçirasi sthitam ekaà sanätanam |sad-bhävaà vikriyä-hénaà sac-cid-änanda-vigraham ||17||paçyädya darçayiñyämi svarüpaà veda-gopitam |tato 'paçyaà bhüpa bälam ahaà kälämbuda-prabham ||18||

gopa-kanyävåtaà gopaà hasantaà gopa-bälakaiù |kadamba-müla äsénaà péta-väsasam adbhutam ||19||vanaà våndävanaà näma nava-pallava-maëòitam |kokila-bhramarärävaà mano-bhava-manoharam ||20||nadém apaçyaà kälindém indévara-dala-prabhäm |govardhanam athäpaçyaà kåñëa-räma-karoddhåtam ||21||mahendra-darpanäçäya-go-gopäla-sukhävaham |gopälam abalä-saìga-muditaà veëu-vädinam ||22|dåñövätihåñöo hy abhavaà sarva-bhüñaëa-bhüñaëam |tato mäm äha bhagavän våndävana-caraù svayam ||23||yad idaà me tvayä dåñöaà rüpaà divyaà sanätanam |niñkalaà niñkrayaà çäntaà sac-cid-änanda-vigraham ||24||pürëaà padma-paläçäkñaà nätaù parataraà mama |idam eva vadanty ete vedäù käraëa-käraëam ||25||satyaà nityaà paränandaà cid-ghanaà çäçvataà çivam |nityäà me mathuräà viddhi vanaà våndävanaà tathä ||26||yamunäà gopa-kanyäç ca tathä gopäla-bälakäù |mamävatäro nityo'yam atra mä saàçayaà kåthäù ||27||mameñöä hi sadärädhä sarvajïo'haà parät paraù |sarva-kämaç ca sarve çaù sarvänandaù parät paraù ||28||mayi sarvam idaà viçvaà bhäti mäyä vijåmbhitam |tato'ham abruvande vaà jagat-käraëa-käraëam ||29||käç ca gopyas tu ke gopä våkño'yaà kédåço mataù |vanaà kià kokilädyäç ca nadé keyaà giriç ca kaù ||30||ko'sau veëur mahä-bhägo lokänandaika-bhäjanam |bhagavän äha mäà prétaù prasanna-vadanämbujaù ||31||gopyas tu çrutayo jïeyä åco vai gopa-kanyakäù |deva-kanyäç ca räjendra tapo-yuktä mumukñavaù ||32||gopälä munayaù sarve vaikuëöhänanda-mürtayaù |kalpa-våkñaù kadambo'yaà paränandaika-bhäjanam ||33||vanam änandakäkhyaà hi mahä-pätaka-näçanam |siddhäç ca sädhyä gandharväù kokilädyä na saàçayaù ||34||kecid änanda-hådayaà säkñäd yamunayä tanum |anädir hari-däso'yaà bhü-dharo nätra saàçayaù ||35||veëur yaù çåëutaà vipraà taväpi viditaà tathä |dvija äséc chänta-manäs tapaù çänti-paräyaëaù ||36||nämnä devavrato däntaù karma-käëòa-viçäradaù |sa vaiñëava-jana-vräta-madhya-varté kriyä-paraù | ||37||sa kadäcana çuçräva yajïeço'stéti bhüpate |tasya geham athäbhyägäd dvijo mad-gata-niçcayaù ||38||sa mad-bhaktaù kvacit püjäà tulasé-dala-väriëä |kåtaväàs tad-gåhe kiïcit phalaà mülaà nyavedayat ||39||snäna-väri-phalaà kiïcit tasmai matyä dadau sudhéù |açraddhayäsmitaà kåtvä so’py agåhëäd dvijanmanaù ||40||tena päpena saïjätaà veëutvam atidäruëam |tena puëyena tasyätha madéya-priyatäà gataù ||41||

amunä so'pi räjendra ketumän iva räjate |yugänte tad viñëu-paro bhütvä brahma samäpsyati ||42||

aho na jänanti naräd uräçayäùpuréà madéyäà paramäà sanätaném |surendra-nägendra-munéndra-saàstutäàmanoramäà täà mathuräà purätaném ||43||

käçy-ädayo yadyapi santi puryastäsäà tu madhye mathuraiva dhanyä |yaj janma-mauïjé-vrata-måtyu-dähairnåëäà caturdhä vidadhäti muktim ||44||

yadä viçuddhäs tapa-ädinä janäùçubhäçayä dhyäna-dhanä nirantaram |tadaiva paçyanti mamottamäà puréàna cän yathä kalpa-çatair dvijottamäù ||45||

mathurä-väsino dhanyä mänyä api divaukasäm |agaëya-mahimänas te sarva eva catur-bhujäù ||46||mathurä-väsino ye tu doñän paçyanti mänaväù |teñu doñaà na paçyanti janma-måtyu-sahasrajam ||47||adhunä api te dhanyä mathuräà ye smaranti te |yatra bhüteçvaro devo mokñadaù päpinäm api ||48||mama priyatamo nityaà devo bhüteçvaraù paraù |yaù kadäpi mama prétyai na santyajati täà puréà ||49||

bhüteçvaraà yo na namen na püjayenna väsmared duçcarito manuñyaù |nainäà sa paçyen mathuräà madéyäàsvayaà prakäçäà para-devatäkhyäm ||50||

na kathaà mayi bhaktià sa labhate päpa-püruñaù |yo madéyaà paraà bhaktaà çivaà sampüjayen na hi ||51||man-mäyä-mohita-dhiyaù präyas te mänavädhamäù |bhüteçvaraà na namanti na smaranti stuvanti ye ||52||bälako’pi dhruvo yatra mamärädhana-tat-paraù |präpa sthänaà paraà çuddhaà yatna-yuktaà pitämahaiù ||53||täà puréà präpya mathuräà madéyäà sura-durlabhäm |khaïjo bhütvändhako väpi präëän eva parityajet ||54||vedavyäsa mahä-bhäga mä kåthäù saàçayaà kvacit |rahasyaà veda-çirasäà yan mayä te prakäçitam ||55||imaà bhagavatä proktam adhyäyaà yaù paöhec chuciù |çåëuyäd väpi yo bhaktyä muktis tasyäpi çäçvaté ||56||

iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe

våndävanädi-mathurä-mähätmya-kathanaà nämatrisaptatitamo'dhyäyaù

||5||

—o)0(o—

(6)

ñañöho'dhyäyaù

éçvara uväca—ekadä rahasi çrémän uddhavo bhagavat-priyaù |sanat-kumäram ekänte hy apåcchat pärñadaù prabho ||1||yatra kréòati govindo nityaà nitya-suräspade |gopäìganäbhir yat sthänaà kutra vä kédåçaà param ||2||tat-tat-kréòana-våttäntam anyad yad yat tad adbhutam |jïätaà cet tava tat kathyaà sneho me yadi vartate ||3||

sanat-kumära uväca—kadäcid yamunä-küle kasyäpi ca taros tale |suvåttenopaviñöena bhagavat-pärñadena vai ||4||yad raho'nubhavas tasya pärthenäpi mahätmanä |dåñöaà kåtaà ca yad yat tat prasaìgät kathitaà mayi ||5||tat te'haà kathayämy etac chåëuñvävahitaù param |kià tv etad yatra kuträpi na prakäçyaà kadäcana ||6||

arjuna uväca—çaìkarädyair viriïcy-ädyair adåñöam açrutaà ca yat |sarvam etat kåpämbhodhe kåpayä kathaya prabho ||7||kià tvayä kathitaà pürvam äbhéryas tava vallabhäù |täs täù kati vidhä deva kati vä saìkhyayä punaù ||8||nämäni kati vä täsäà kä vä kutra vyavasthitäù |täsäà vä kati karmäëi vayo-veñaç ca kaù prabho ||9||käbhiù särddhaà kva vä deva vihariñyasi bho rahaù |nitye nitya-sukhe nitya-vibhave ca vane vane ||10||tat sthänaà kédåçaà kutra çäçvataà paramaà mahat |kåpä cet tädåçé tan me sarvaà vaktum ihärhasi ||11||yad apåñöaà mayä py evam ajïätaà yad rahas tava |ärtärtighna mahä-bhäga sarvaà tat kathayiñyasi ||12||

çré-bhagavän uväca—tatsthänaà vallabhästämevihärastädåçomama |api präëa-samänänäà satyaà puàsäm agocaraù ||13||kathite dåñöum utkaëöhä tava vatsa bhaviñyati |brahmädénäm adåçyaà yat kià tad anya-janasya vai ||14||tasmäd virama vatsaitat kià nu tena vinä tava |evaà bhagavatas tasya çrutvä väkyaà su-däruëam ||15||dénaù pädämbuja-dvandve daëòavat patito'rjunaù |tato vihasya bhagavän dorbhyäà utthäpya taà vibhuù ||16||uväca parama-premëä bhaktäya bhakta-vatsalaù |tat kià tat kathane nätra drañöavyaà cet tvayä hi yat ||17||yasyäà sarvaà samutpannaà yasyäm adyäpi tiñöhati |

layam eñyati täà devéà çré-mat-tripura-sundarém ||18||ärädhya parayä bhaktyä tasyai svaà ca nivedaya |täà vinaitat padaà dätuà na çaknomi kadäcana ||19||çrutvaitad bhagavad-väkyaà pärtho harñäkulekñaëaù |çré-matyäs tripurädevyä yayau çré-pädukä-talam ||20|| tatra gatvä dadarçainäà çré-cintämaëi-vedikäm |nänä-ratnair viracitaiù sopänair atiçobhitäm ||21|| tatra kalpa-taruà nänä-puñpaiù phala-bhavair natam |sarvartu-komala-dalaiù snavan-mädhvéka-çékaraiù ||22||varñadbhir väyunä lolaiù pallavair ujjvalé-kåtam |çukaiç ca kokila-gaëaiù särikäbhiù kapotakaiù ||23||lélä-cakorakai ramyaiù pakñibhiç ca ninäditam |yatra guïjad-bhåìga-räja-kolähala-samäkulam ||24||maëibhir bhäsvarair udyad-dävänala-manoharam |çré-ratna-mandiraà divyaà tale tasya mahädbhutam ||25||ratna-siàhäsanaà tatra mahä-haimäbhimohanam |tatra bälärka-saìkäçäà nänälaìkära-bhüñitäm ||26||nava-yauvana-sampannäà såëi-päça-dhanuù-çaraiù |räjac-catur-bhuja-latäà suprasannäà manoharäm ||27||brahma-viñëu-maheçädi-kiréöa-maëi-raçmibhiù |viräjita-padämbhojä-maëimädibhir ävåtäm ||28||prasanna-vadanäà devéà varadäà bhakta-vatsaläm |arjuno'ham iti jïätaù praëamya ca punaù punaù ||29||vihitäïjalir ekänte sthito bhakti-bharänvitaù |sätasyopäsitaà jïätvä prasädaà ca kåpä-nidhiù ||30||uväca kåpayä devé tasya smaraëa-vihvalä |

bhagavaty uväca—kià vä dänaà tvayä vatsa kåtaà päträya durlabham ||31||iñöaà yajïena kenätra tapo vä kim anuñöhitam |bhagavaty amalä bhaktiù kä vä präk samupärjjitä ||32||kià väsmin durlabhaà loke kià vä karma çubhaà mahat |prasädas tvayi yenäyaà prapanne ca mudä kila ||33||güòhätigüòhaç cänanya-labhyo bhagavatä kåtaù |naitädåì-martya-lokänäà na ca bhü-tala-väsinäm ||34||svarginäà devatädénäà tapasvéçvara-yoginäm |bhaktänäà naiva sarveñäà naiva naiva ca naiva ca ||35||prasädas tu kåto vatsa tava viçvätmanä yathä |tad ehi bhaja buddhvaiva kula-kuëòaà saro mama ||36||sarva-käma-pradä devé tv anayä saha gamyatäm | tatra iva vidhivat snätvä drutam ägamyatäm i ha ||37||tadaiva tatra gatvä sa snätvä pärthas tathä gataù |ägataà taà kåta-snänaà nyäsa-mudrärpaëädikam ||38||kärayitvä tato devyä tasya vai dakñiëa-çrutau |sadyaù siddhi-karé bälä vidyä-nigaditä parä ||39||ha-kärärdha-parädvépä dvitéyä viçva-bhüñitä |

anuñöhänaà ca püjäà ca japan ca lakña-saìkhyakam ||40||korakaiù kara-véräëäà prayogaà ca yathä-tatham |nirvartya tam uväcedaà kåpayä parameçvaré ||41||anenaiva vidhänena kriyatäà mad-upäsanam |tato mayi prasannäyäà tavänugraha-käraëät ||42||tatas tu tatra paryanteñv adhikäro bhaviñyati |ity ayaà niyamaù pürvaà svayaà bhagavatä kåtaù ||43||çrutvaivam arjunas tena varmaëä täà samarcayat |tataù püjäà japan caiva kåtvä devé prasäditä ||44||kåtvä tataù çubhaà homaà snänaà ca vidhinä tataù |kåta-kåtyam ivätmänaà präpta-präya-manoratham ||45||kara-sthäà sarva-siddhià ca sa pärthaù samamanyata |asminn avasare devé tam ägatya smitänanä ||46||uväca gaccha vatsa tvam adhunä tad-gåhäntare |tataù sa-sambhramaù pärthaù samutthäya mudänvitaù ||47||asaìkhya-harña-pürëätmä daëòavat täà nanäma ha |äjïapta-stutayä särdhaà devéva yasya yärjunaù ||48||gato rädhä-pati-sthänaà yat siddhair apy agocaram |tataç ca saupädiñöo golokäd uparisthitam ||49||sthiraà väyu-dhåtaà nityaà satyaà sarva-sukhäspadam |nityaà våndävanaà näma nitya-räsa-mahotsavam ||50||apaçyat paramaà guhyaà pürëa-prema-rasätmakam |tasyä hi vacanäd eva locanair vékñya tad-rahaù ||51||vivaçaù patitas tatra vivåddha-prema-vihvalaù |tataù kåcchräl labdha-saàjïo dorbhyäà utthäpitas tayä ||52||säntvanä-vacanais tasyäù kathaïcit sthairyam ägataù |tatas tapaù kim anyan me kartavyaà vidyate vada ||53||iti tad-darçanotkaëöhä-bhareëa taralo'bhavat |tatas tayä kare tasya dhåtvä tat-pada-dakñiëe ||54||pratipede sudeçena gatvä coktam idaà vacaù |snänäyaitac chubhaà pärtha viçatvaà jala-vistaram ||55||sahasra-dala-padma-stha-saàsthänaà madhya-korakam |catuù-saraç catur-dhäram äçcarya-kula-saìkulam ||56||asyäntare praviçyätha viçeñam iha paçyasi |etasya dakñiëe deça eña cätra sarovaraù ||57||madhu-mädhvéka-pänaà yan nämnä malaya-nirjharaù |etac ca phullam udyänaà vasante madanotsavam ||58||kurute yatra govindo vasanta-kusumocitam |yaträvatäraà kåñëasya stuvanty eva divä-niçam ||59||bhaved yat smaraëäd eva muneù svänte smaräìkuraù |tato 'smin sarasi snätvä gatvä pürva-saras-taöam ||60||upaspåçya jalaà tasya sädhayasva manoratham |tatas tad-vacanaà çrutvä tasmin sarasi taj-jale ||61||kalhära-kumudämbhoja-rakta-nélotpala-cyutaiù |parägai raïjite maïju-väsite madhu-bindubhiù ||62||tundile kalahaàsädi-nädair ändolite tataù |

ratnäbaddha-catus-tére mandänila-taraìgite ||63||magne jaläntaù pärthe tu tatra iväntardadhe'tha sä |utthäya parito vékñya sambhräntä cäru-häsiné ||64||sadyaù çuddha-svarëa-raçmi-gaura-känta-tanü-latäm |sphurat-kiçora-varñéyäà çäradendu-nibhänanäm ||65||sunéla-kuöila-snigdha-vilasad-ratna-kuntaläm |sindüra-bindu-kiraëa-projjvalälaka-paööikäm ||66||unmélad-bhrü-latä-bhaìgi-jita-smara-çaräsanäm |ghana-çyämala-sal-lola-khelal-locana-khaïjanäm ||67||maëià kuëòala-tejoàçu-visphurad-gaëòa-maëòaläm |måëäla-komala-bhräjad-äçcarya-bhuja-vallarém ||68||çarad-amburuhäà sarva-çré-caura-päëi-pallaväm |vidagdha-racita-svarëa-kaöi-sütra-kåtäntaräm ||69||küjat-käïcé-kaläpänta-vibhräjaj-jaghana-sthaläm |bhräjad-duküla-saàvéta-nitamboru-sumandiräm ||70||çiïjäna-maëi-maïjéra-sucäru-pada-paìkajäm |sphurad-vividha-kandarpa-kalä-kauçala-çäliném ||71||sarva-lakñaëa-sampannäà sarväbharaëa-bhüñitäm |äçcarya-lalanä-çreñöhäm ätmänaà sa vyalokayat ||72||visasmära ca yat kiïcit paurvadehikam eva ca |mäyayä gopikä-präëa-näthasya tad-anantaram ||73||iti kartavyatä-müòhä tasthau tatra suvismitä |aträntare'mbare dhéra-dhvanir äkasmiko'bhavat ||74||anenaiva pathä subhru gaccha pürva-sarovaram |upaspåçya jalaà tasya sädhaya sva-manoratham ||75||tatra santi hi sakhyas te mä séda vara-varëini |tä hi sampädayiñyanti tatraiva varam épsitam ||76||iti daivéà giraà çrutvä gatvä pürva-saro'tha sä |nänä-pürva-pravähaà ca nänä-pakñi-samäkulam ||77||sphurat-kairava-kahlära-kamalendévarädibhiù |bhräjitaà padma-rägaiç ca padma-sopänasat-taöam ||78||vividhaiù kusumoddämair maïju-kuïja-latä-drumaiù |viräjita-catus-téram upaspåçya sthitä kñaëam ||79||taträntare kvaëat-käïcé-maïju-maïjéra-raïjitam |kiìkiëénäà jhaëat-käraà çuçrävotkarëa-sampuöe ||80||tataç ca pramadä-våndam äçcarya-yuta-yauvanam |äçcaryälaìkåti-nyäsam äçcaryäkåti-bhäñitam ||81||adbhutäìgam apürvaà sä påthag äçcarya-vibhramam |citra-sambhäñaëaà citra-hasitäloka-nädikam ||82||madhurädbhuta-lävaëyaà sarva-mädhurya-sevitam |cil-lävaëya-gatänaà tam äçcaryäkula-sundaram ||83||äçcarya-snigdha-saundaryam äçcaryänugrahädikam |sarväçcarya-samudayam äçcaryäloka-nädikam ||84||dåñövä tat-paramäçcaryaà cintayanté hådä kiyat |pädäìguñöhenälikhanté bhuvaà namränanä sthitä ||85||tatas täsäà sambhramo'bhüd dåñöénäà ca parasparam |

keyaà madéya-jätéyä cireëänasta-kautukä ||86||iti sarväù samälokya jïätavyeyam iti kñaëam |ämantrya mantraëäbhijïäù kautukäd drañöum ägatäù ||87||ägatya täsäm ekätha nämnä priyamudä matä |girä madhurayä prétyä täm uväca manasviné ||88||

priyamudoväca—käsi tvaà kasya kanyäsi kasya tvaà präëa-vallabhä |jätä kuträsi kenäsminn änétä vägatä svayam ||89||etac ca sarvam asmäkaà kathyatäà cintayä kim u |sthäne'smin paramänande kasyäpi duùkham asti kim ||90||iti påñöä tayä sä tu vinayävanatià gatä |uväca susvaraà täsäà mohayanté manäàsi ca ||91||

arjuna uväca— kä väsmi kasya kanyä vä prajätä kasya vallabhä |änétä kena vä cätra kià vätha svayam ägatä ||92||etat kiïcin na jänämi devé jänätu tat punaù |kathitaà çrüyatäà tan me mad-väkye pratyayo yadi ||93||asyaiva dakñiëe pärçve ekam asti sarovaram |taträhaà snätum äyätä jätä tatraiva saàsthitä ||94||viñamotkaëöhitä paçcät paçyanté parito diçam |ekam äkäça-sambhütaà dhvanim açrauñam adbhutam ||95||anenaiva pathä subhru gaccha pürva-sarovaram |upaspåçya jalaà tasya sädhaya sva-manoratham ||96||tatra santi hi sakhyas te mä séda vara-varëini |tä hi sampädayiñyanti tatra te varam épsitam ||97||ity äkarëya vacas tasya tasmäd atra samägatä |viñäda-harña-pürëätmä cintäkula-samäkulä ||98||ägatäsya jalaà spåñövä nänä-vidha-çubha-dhvanim |açrauñaà ca tataù paçcäd apaçyaà bhavatéù paräù ||99||etan mätraà vijänämi käyena manasä girä |etad eva mayä devyaù kathitaà yadi rocate ||100||kä yüyaà tanujäù keñäà kva jätäù kasya vallabhäù |tac chrutvä vacanaà tasyäù sä vai priyam udäbravét ||101||astv evaà präëa-sakhyaù sma tasyaiva ca vayaà çubhe |våndävana-kalänätha-vihära-därikäù sukham ||102||tä ätma-muditäs tena vraja-bälä ihägatäù |etäù çruti-gaëäù khyätä etäç ca munayas tathä ||103||vayaà ballavabälähikathitästesvarüpataù |atra rädhä-pater aìgät pürvä yäù preyasétamäù ||104||nityänitya-vihäriëyo nitya-keli-bhuvaç-caräù |eñä pürëa-rasä devé eñä ca rasa-mantharä ||105||eñä rasälayä näma eñä ca rasavallaré |rasa-péyüña-dhäreyam eñä rasa-taraìgiëé ||106||rasa-kalloliné caiñä iyaà ca rasa-väpikä |

anaìgasenä eñaiva iyaà cänaìga-mäliné ||107||madayanté iyaà bälä eñä ca rasa-vihvalä |iyaà ca lalitä näma iyaà lalita-yauvanä ||108||anaìga-kusumä caiñä iyaà madana-maïjaré |eñä kalävaté-näma iyaà ratikalä småtä ||109||iyaà kämakalä-näma iyaà hi kämadäyiné |ratilolä iyaà bälä iyaà bälä ratotsukä ||110||eñä carati sarvasva-rati-cintämaëis tv asau |nityänandäù käçcid etä nitya-prema-rasa-pradäù ||111||ataù paraà çruti-gaëäs täsäà käçcid imäù çåëu |udgétaiñä sugéteyaà kalagétä tv iyaà priyä ||112||eñä kalasuräkhyätä bäleyaà kalakaëöhikä |vipaïcéyaà kramapadä eñä bahuhutä matä ||113||eñä bahuprayogeyaà khyätä bahukaläbalä |iyaà kalävaté khyätä matä caiñä kriyävaté ||114||ataù paraà muni-gaëäs täsäà katipayä iha |iyam ugratapä näma eñä bahuguëä småtä ||115||eñä priyavratä näma suvratä ca iyaà matä |surekheyaà matä bälä suparveyaà bahupradä ||116||ratna-rekhä tv iyaà khyätä maëigrévä tv asau matä |suparëä ceyam äkalpä sukalpä ratna-mälikä ||117||iyaà saudäminé subhrür iyaà ca kämadäyiné |eñä ca bhogadä khyätä iyaà viçvamatä saté ||118||eñä ca dhäriëé dhätré sumedhä käntir apy asau |aparëeyaà suparëaiñä mataiñä ca sulakñaëä ||119||sudatéyaà guëavaté caiñä saukaliné matä |eñä sulocanä khyätä iyaà ca sumanäù småtä ||120||açrutä ca suçélä ca rati-sukha-pradäyiné |ataù paraà gopa-bälä vayam aträgatäs tu yäù ||121||täsäà ca paricéyantäà käçcid amburuhänane |asau candrävalé caiñä candrikeyaà çubhä matä ||122||eñä candrävalé candrarekheyaà candrikäpy asau |eñä khyätä candramälä matä candrälikä tv iyam ||123||eñä candraprabhäcandrakaleyamabaläsmåtä |eñä varëävalé varëamäleyaà maëimälikä ||124||varëaprabhä samäkhyätä suprabheyaà maëiprabhä |iyaà härävalé tärämälinéyaà çubhä matä ||125||mälatéyam iyaà yüthé väsanté navamallikä |malléyaà navamalléyam asau çephälikä matä ||126||saugandhikeyaà kastüré padminéyaà kumudvaté |eñaiva hi rasolläsä citravåndä samä tv iyam ||127||rambheyam urvaçé caiñä surekhä svarëarekhikä |eñä käïcanamäleyaà satyasantatikäparä ||128||etäù parikåtäù sarväù pariceyäù parä api |sahitäsmäbhir etäbhir vihariñyasi bhämini ||129||ehi pürva-saras-tére tatra tväà vidhivat sakhi |

snäpayitvätha däsyämi mantraà siddhi-pradäyakam ||130||iti täà sahasä nétvä snäpayitvä vidhänataù |våndävana-kalänätha-preyasyä mantram uttamam ||131||grähayämäsa saìkñepäd dékñä-vidhi-puraùsaram |paraà varuëa-béjasya vahni-béja-puraskåtam ||132||caturtha-svara-saàyuktaà näda-bindu-vibhüñitam |puöitaà praëaväbhyäà ca trailokye cätidurlabham ||133||mantra-grahaëa-mätreëa siddhiù sarvä prajäyate |puraçcaryä-vidhir dhyänaà homa-saìkhyä-japasya ca ||134||tapta-käïcana-gauräìgéà nänälaìkära-bhüñitäm |äçcarya-rüpa-lävaëyäà suprasannäà vara-pradäm ||135||kalhäraiù karavérädyaiç campakaiù saraséruhaiù |sugandha-kusumair anyaiù saugandhika-samanvitaiù ||136||pädyärghyäcamanéyaiç ca dhüpa-dépair manoharaiù |naivedyair vividhair divyaiù sakhé-våndähåtair mudä ||137||sampüjya vidhivad devéà japtvä lakña-manuà tataù |hutvä ca vidhinä stutvä praëamya daëòavad bhuvi ||138||tataù sä saàstutä devé nimeña-rahitäntarä |parikalpya nijäà chäyäà mäyayätma-saméhayä ||139||pärçve'tha preyaséà tatra sthäpayitvä baläd iva |sakhébhir ävåtä håñöä çuddhaiù püjä-japädibhiù ||140||stavair bhaktyä praëämaiç ca kåpayävirabhüt tadä |hema-campaka-varëäbhä viciträbharaëojjvalä ||141||aìga-pratyaìga-lävaëya-lälitya-madhuräkåtiù |niñkalaìka-çarat-pürëa-kalä-nätha-çubhänanä ||142||snigdha-mugdha-smitäloka-jagat-traya-manoharä |nijayäprabhayätyantaà dyotayanté diço daça ||143||abravéd atha sä devé varadä bhakta-vatsalä |

devy uväca—mat-sakhénäà vacaù satyaà tena tvaà me priyä sakhé ||144||samuttiñöha samägaccha kämaà te sädhayämy aham |arjuné sä vaco devyäù çrutvä cätma-manéñitam ||145||pulakäìkura-mugdhäìgé bäñpäkula-vilocanä |papäta caraëe devyäù punaç ca prema-vihvalä ||146||tataù priyaà-vadäà devéà samuväca sakhém imäm |päëau gåhétvä mat-saìge samäçväsya samänaya ||147||tataù priyaà-vadä devyä äjïayä jäta-sambhramä |täà tathaiva samädäya saìge devy äjagäma ha ||148||gatvottara-saras-tére snäpayitvä vidhänataù |saìkalpädika-pürvaà tu püjayitvä yathä-vidhi ||149||çré-gokula-kalänätha-mantraà tac ca susiddhidam |grähayämäsa täà devé kåpayä hari-vallabhä ||150||vrataà gokula-näthäkhyaà pürvaà mohana-bhüñitam |sarva-siddhi-pradaà mantraà sarva-tantreñu gopitam ||151||govinderita-vijïäsau dadau bhaktim acaïcaläm |

dhyänaà ca kathitaà tasyai mantra-räjaà ca mohanam ||152||uktaà ca mohane tantre småtir apy asya siddhidä |nélotpala-dala-çyämaà nänälaìkära-bhüñitam ||153||koöi-kandarpa-lävaëyaà dhyäyed räsa-rasäkulam |priyaàvadäm uväcedaà rahasyaà pävanecchayä ||154||

çré-rädhikoväca—asyä yävad bhavet pürëaà puraçcaraëam uttamam |tävad dhi pälayainäà tvaà sävadhänä sahälibhiù ||155||ity uktvä sä yayau kåñëa-pädämburuha-sannidhim |chäyäm ätma-bhaväm ätma-preyasénäà nidhäya ca ||156||tasthau tatra yathä pürvaà rädhikä kåñëa-vallabhä |atra priyaàvadädeçät padmam añöadalaà çubham ||157||gorocanäbhir nirmäya kuìkumenäpi candanaiù |ebhir nänä-vidhair dravyaiù saàmiçraiù siddhi-däyakam ||158||likhitvä yantra-räjaà ca çuddhaà mantraà tam adbhutam |kåtvä nyäsädikaà pädyam arghyaà cäpi yathä vidhi ||159||nänartu-sambhavaiù puñpaiù kuìkumair api candanaiù |dhüpa-dépaiç ca naivedyais tämbülair mukha-väsanaiù ||160||väso'laìkära-mälyaiç ca sampüjya nanda-nandanam |pariväraiù samaà sarvaiù säyudhaà ca sa-vähanam ||161||stutvä praëamya vidhivac cetasä smaraëaà yayau |tato bhakti-vaço devo yaçodä-nandanaù prabhuù ||162||smitävalokitäpäìga-taraìgitatareìgitam |uväca rädhikäà devéà täm änayaihäçuca ||163||äjïaptä caiva sä devé prasthäpya çäradäà sakhém |täm äninäya sahasä puro vä surasätmanaù ||164||çré-kåñëasya purastät sä sametya prema-vihvalä |papäta käïcané bhümau paçyanté sarvam adbhutam ||165||kåcchrät kathaïcid utthäya çanair unmélya locane |svedämbhaù pulakotkampa-bhäva-bhäräkulä saté ||166||dadarça prathamaà tatra sthalaà citraà manoramam |tataù kalpa-tarus tatra lasan-marakata-cchadaù ||167||praväla-pallavair yuktaù komalo hema-daëòakaù |sphaöika-praväla-mülaç ca kämadaù käma-sampadäm ||168||prärthakäbhéñöa-phaladas tasyädho ratna-mandiram |ratna-siàhäsanaà tatra taträñöa-dala-padmakam ||169||çaìkha-padma-nidhé tatra savyäpasavya-saàsthitau |catur-dikñu yathä sthänaà sahitäù käma-dhenavaù ||170||parito nandanodyänaà malayänila-sevitam |åtünäà caiva sarveñäà kusumänäà manoharaiù ||171||ämodair väsitaà sarvaà käläguru-paräjitam |makaranda-kaëä-våñöi-çétalaà sumanoharam ||172||makaranda-rasäsväda-mattänäà bhåìga-yoñitäm |våndaço jhaìkåtaiù çaçvac caivaà mukharitäntaram ||173||kalakaëöhé kapotänäà särikä-çuka-yoñitäm |

anyäsäà patrikäntänäà kala-nädair ninäditam ||174||nåtyair matta-mayüräëäm äkulaà smara-vardhanam |rasämbu-seka-saàsåñöatamäïjana-tanu-dyutim ||175||susnigdha-néla-kuöila-kañäyäväsi-kuntalam |mada-matta-mayürädya-çikhaëòäbaddha-cüòakam ||176||bhåìga-sevita-savyopakrama-puñpävataàsakam |lolälakäli-vilasat-kapolädarça-käçitam ||177||vicitra-tilakoddäma-bhäla-çobhä-viräjitam |tila-puñpa-pataìgeça-caïcu-maïjula-näsikam ||178||cäru-bimbädharaà manda-smita-dépita-manmatham |vanya-prasüna-saìkäça-graiveyaka-manoharam ||179||madonmatta-bhramad-bhåìgé-sahasra-kåta-sevayä |sura-druma-srajä räjan mugdha-pénäàsaka-dvayam ||180||muktähära-sphurad-vakñaù sthala-kaustubha-bhüñitam |çrévatsa-lakñaëaà jänu-lambi-bähu-manoharam ||181||gambhéra-näbhi-païcäsya-madhya-madhyätisundaram |sujäta-druma-sad-våttam adüra-jänu-maïjulam ||182||kaìkaëäìgada-maïjérair bhüñitaà bhüñaëaiù paraiù |pétäàçu-kalayäviñöa-nitamba-ghaöa-näyakam ||183||lävaëyair api saundarya-jita-koöi-manobhavam |veëu-pravartitair géta-rägair api manoharaiù ||184||mohayantaà sukhämbhodhau majjayantaà jagat-trayam |pratyaìga-madanäveça-dharaà räsa-rasälasam ||185||cämaraà vyajanaà mälyaà gandhaà candanam eva ca |tämbülaà darpaëaà päna-pätraà carvita-pätrakam ||186||anyat kréòä-bhavaà yad yat tat sarvaà ca påthak påthak |rasälaà vividhaà yantraà kalayantébhir ädarät ||187||yathä-sthäna-niyuktäbhiù paçyantébhis tad-iìgitam | tan-mukhämbhoja-dattäkñi-caïcaläbhir anukramät ||188||çrématyä rädhikä-devyä väma-bhäge sa-sambhramam |ärädhayantyä tämbülam arpayantyä çuci-smitam ||189||samälokyärjuné yäsau madanäveça-vihvalä |tatas täà ca tathä jïätvä håñékeço’pi sarvavit ||190||tasyäù päëià gåhétvaiva sarva-kréòä vanäntare |yathä-kämaà raho reme mahä-yogeçvaro vibhuù ||191||tatas tasyäù skandha-deçe-pradatta-bhuja-pallavaù |ägatya çäradäà präha paçcime'smin sarovare ||192||çéghraà snäpaya tanvaìgéà kréòä-çräntäà mådu-smitäm |tatas täà çäradä devé tasmin kréòä-sarovare ||193||snänaà kurvity uväcainäà sä ca çräntä tathä karot |jaläbhyantaram äptäsau punar arjunatäà gataù ||194||uttasthau yatra deveçaù çrémad-vaikuëöha-näyakaù |dåñövä tam arjunaà kåñëo viñaëëaà bhagna-mänasam ||195||mäyayä päëinä spåñövä prakåtaà vidadhe punaù |

çré-kåñëa uväca—

dhanaïjaya tväm äçaàse bhavän priya-sakho mama ||196||tvat-samo nästi me ko'pi raho-vettä jagat-traye |yad rahasyaà tvayä påñöam anubhütaà ca tat punaù ||197||kathyate yadi tat kasmai çapa semän tad ärjuna |

sanatkumära uväca—iti prasädam äsädya çapathair jäta-nirëayaù ||198||yayau håñöa-manäs tasmät svadhämädbhuta-saàsmåtiù |iti te kathitaà sarvaà raho yad gocaraà mama ||199||govindasya tathä cäsmai kathane çapathas tava |

éçvara uväca—iti çrutvä vacas tasya siddhim aupagavir gataù ||200||nara-näräyaëäväsaà våndäraëyam upävrajat |taträste'dyäpi kåñëasya nitya-lélä-vihära-vit ||201||näradenäpi påñöo'haà näbravaà tad-rahasyakam |präptaà tathäpi tenedaà prakåtitvam upetya ca ||202||tubhyaà yat tu mayä proktaà rahasyaà sneha-käraëät |tan na kasmaicid äkhyeyaà tvayä bhadre sva-yonivat ||203||imaà çré-bhagavad-bhakta-mahimädhyäyam adbhutam |yaù paöhec chåëuyäd väpi sa ratià vindate harau ||204||

iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòearjuny-anunayo näma

catuù-saptatitamo'dhyäyaù||6||

—o)0(o—

(7)

saptamo'dhyäyaù

pärvaty uväca—våndävana-rahasyaà ca bahudhä kathitaà vibho |kena puëya-viçeñeëa näradaù prakåtià gataù ||1||

éçvara uväca—ekadäçcarya-våttäntaà mayä jijïäsitaà purä |brahmaëä kathitaà guhyaà çrutaà kåñëa-mukhämbujät ||2||näradaù påñöavän mahyaà tadähaà präptavän idam |ahaà vaktuà na çaknomi tan-mähätmyaà kathaïcana ||3||kià kurve çapanaà tasya småtvä sédämi mänase |iti çrutvä mama vaco durmanäù so'bhavad yadä ||4||tadä brahmäëam ähüya aham ädiñöavän priye |tvayä yat kathitaà mahyaà näradäya vadasva tat ||5||brahmä tadä mama vaco niçamya saha näradaù |jagäma kåñëa-savidhaà natväpåcchat tad eva tu ||6||

brahmoväca—kim idaà dvätriàçad vanaà våndäraëyaà viçäà pate |çrotum icchämi bhagavan yadi yogyo’smi me vada ||7||

çré-bhagavän uväca—idaà våndävanaà ramyaà mama dhämaiva kevalam |yatreme paçavaù säkñäd våkñäù kéöä narämaräù ||8||ye vasanti mamäntye te måtä yänti mamäntikam |atra yä gopa-patnyaç ca nivasanti mamälaye ||9||yoginyas täs tu evaà hi mama deväù paräyaëäù |païca-yojanam evaà hi vanaà me deva-rüpakam ||10||kälindéyaà suñumnäkhyä paramämåta-vähiné |yatra deväç ca bhütäni vartante sükñma-rüpataù ||11||sarvato vyäpakaç cähaà na tyakñyämi vanaà kvacit |ävirbhävas tirobhävo bhaved atra yuge yuge ||12||tejo-mayam idaà sthänam adåçyaà carma-cakñuñäm |rahasyaà me prabhävaà ca paçya våndävanaà yuge ||13||brahmädénäà devatänäà na dåçyaà tat kathaïcana |

éçvara uväca—tac chrutvä närado natvä kåñëaà brahmäëam eva ca ||14||äjagämeha bhürloke miçrakaà naimiñaà vanam |taträsau satkåtaç cäpi çaunakädyair munéçvaraiù ||15||påñöaç cäpy ägato brahman kutas tvam adhunä vada |tac chrutvä näradaù präha golokäd ägato'smy aham ||16||çrutvä kåñëa-mukhämbhojäd våndävana-rahasyakam |

närada uväca—tatra nänä-vidhäù praçnäù kåtäç caiva punaù punaù ||17||samastä manavas tatra yogäç caiva mayä çrutäù |tän eva kathayiñyämi yathä praçnaà ca tattvataù ||18||

çaunakädaya ücuù—våndäraëya-rahasyaà hi yad uktaà brahmaëä tvayi |tad asmäkaà samäcakñva yady asmäsu kåpä tava ||19||

närada uväca—kadäcit sarayü-tére dåñöo'smäbhiç ca gautamaù |manasvé ca mahä-duùkhé cintäkulita-cetanaù ||20||mäà dåñövä gautamo devaù papäta dharaëé-tale |uttiñöha vatsa vatseti tam uväcäham eva hi ||21||kathaà bhavän manasvéti procyatäà yadi rocate |

gautama uväca—çrutaà tava mukhäd eva kåñëa-tattvaà ca tädåçaà ||22||dvärakäkhyaà mäthuräkhyaà rahasyaà bahuço mayä |våndävana-rahasyaà tu na çrutaà tvan-mukhämbujät ||23||yato me manasaù sthairyaà bhaviñyati ca sad-guro |

närada uväca—idaà tu paramaà guhyaà rahasyätirahasyakam ||24||purä me brahmaëä proktaà tädåg våndävanodbhavam |rahasyaà vada deveça våndäraëyasya me pitaù ||25||iti jijïäsitaà çrutvä kñaëaà mauné sa cäbhavat |tato mä''ha mahä-viñëuà gaccha vatsa prabhuà mama ||26||mayäpi tatra gantavyaà tvayä saha na saàçayaù |ity uktvä mäà gåhétvä ca gato viñëoç ca dhämani ||27||mahä-viñëau ca kathitaà mayoktaà yat tad eva hi |tac chrutvä ca mahä-viñëuù svayambhuvam athädiçat ||28||tvam evädeçato mahyaà nétvä vai näradaà munim |snänäya viniyuìkñvämuà sarasy amåta-saàjïake ||29||mahä-viñëu-samädiñöaù svayambhür mäà tathäkarot |taträmåta-saraç cähaà praviçya snänam äcaram ||30||tat-kñaëät tat-saraù päre yoñitäà savidhe'bhavam |sarva-lakñaëa-sampannä yoñid-rüpätivismitä ||31||mäà dåñövä täù samäyäntém apåcchaàç ca muhur muhuù |

striya ücuù—kä tvaà kutaù samäyätä kathayätma-viceñöitam ||32||täsäà priya-kathäà çrutvä mayoktaà tan niçämaya |kutaù ko'haà samäyätaù kathaà vä yoñid-äkåtiù ||33||svapnavad dåçyate sarvaà kià vä mugdho’smi bhütale |

tac chrutvä mad-vaco devé proväca madhura-svanaiù ||34||våndä-nämné puré ceyaà kåñëa-candra-priyä sadä |ahaà ca lalitä devé turyätétä ca niñkalä ||35||ity uktvä ca mahä-devé karuëä-sändra-mänasä |mäà pratyäha punar devé samägaccha mayä saha ||36||anyäç ca yoñitaù sarväù kåñëapädaparäyaëäù |täç ca mäà pravadanty evaà samägacchänayä saha ||37||tato'nu kåñëacandrasya caturdaçäkñaro manuù |kåpayä kathitas tasyä devyäç cäpi mahätmanaù ||38||tatkñaëäd eva tat-sämyam alabhaà vividhopamä |täbhiù saha gatäs tatra yatra kåñëaù sanätanaù ||39||kevalaà saccidänandaù svayaà yoñin-mayaù prabhuù |yoñid-änanda-hådayo dåñövä mäà präbravén muhuù ||40||samägaccha priye känte bhaktyä mäà parirambhaya |reme varña-pramäëena tatra caiva dvijottama ||41||tadoktaà ramaëeçena täà devéà rädhikäà prati |iyaà me prakåtis tatra cäsén närada-rüpa-dhåk ||42||nétvämåta-saro ramyaà snänärthaà saàniyojaya |tayä me ramaëasyänte gaditaà priya-bhäñitam ||43||ahaà ca lalitä devé rädhikä yä ca géyate |ahaà ca väsudeväkhyo nityaà käma-kalätmakaù ||44||satyaà yoñit-svarüpo'haà yoñic cähaà sanätané |ahaà ca lalitä-devé puàrüpä kåñëa-vigrahä ||45||ävayor antaraà nästi satyaà satyaà hi närada |evaà yo vetti me tattvaà samayaà ca tathä manum ||46||sa samäcära-saìketaà lalitävat sa me priyaù |idaà våndävanaà näma rahasyaà mama vaigåham ||47||na prakäçyaà kadä kutra vaktavyaà na paçau kvacit |tato 'nurädhikä devé mäà nétvä tat-sarovare ||48||sthitvä sä kåñëa-candrasya caraëänte gatä punaù |tato nimajjanäd eva närado'ham upägataù ||49||véëä-hasto gäna-paras tad-rahasyaà muhur mudä |svayambhuvaà namaskåtya taträgäà viñëu-pärñadam ||50||svayambhuvä tathä dåñöaà noktaà kiïcit tadä punaù |iti te kathitaà vatsa sugopyaà ca mayä tvayi ||51||tvayäpi kåñëa-candrasya kevalaà dhäma citkalam |gopanéyaà prayatnena mätur jära iva priyam ||52||yathä proktaà mayä çiñye gautame sa-rahasyakam |tathä bhavatsu kärtsnyena kathitaà cätigopitam ||53||yatra kutra kadäcit tu prakäçyaà muni-puìgaväù |tadä çäpo bhaved vipräù kåñëa-candrasya niçcitam ||54||imaà kåñëasya léläbhir yutam adhyäyam uttamam |yaù paöhec chåëuyäd väpi sa yäti paramaà padam ||55||

iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòevåndävana-mähätmye näradéyänunaye

païcasaptatitamo'dhyäyaù||7||

—o)0(o—

(8)

añöamo'dhyäyaù

éçvara uväca—atra çiçupälaà nihataà çrutvä dantavaktraù kåñëena yoddhuà mathuräm äjagäma ||1|| kåñëas tu tac chrutvä ratham äruhya tena saha mathuräm äyayau ||2|| atha taà hatvä yamunäm uttérya nanda-vrajaà gatvä pitaräv abhivädyäçväsya täbhyäà äliìgitaù sakala-gopa-våddhän pariñvajya tän äçväsya bahu-vasträbharaëädibhis tatra-sthän sarvän santarpayämäsa ||3|| kälindyäù puline ramye puëya-våkña-samäkérëe gopa-strébhir ahar-niçaà kréòä-sukhena tri-rätraà tatra samuväsa ||4|| tatra sthale nanda-gopädayaù sarve janäù putra-dära-sahitäù paçu-pakñi-mågädayo 'pi väsudeva-prasädena-divya-rüpa-dharä vimäna-samärüòhäù paramaà lokaà vaikuëöham aväpuù ||5||

çré-kåñëas tu nanda-gopa-vrajaukasäà sarveñäà nirämayaà svapadaà dattvä deva-gaëaiù stüyamänaù çrématéà dvärävatéà viveça ||6|| tatra vasudevo grasena saìkarñaëa-pradyumnäniruddhäkrürädibhiù pratyahaà sampüjitaù ñoòaça-sahasräñöädhika-mahiñébhiç ca viçvarüpa-dharo divya-ratna-maya-latä-gåhäntareñu sura-taru-kusumäcita-çlakñëatara-paryaìkeñu ramayämäsa ||7||

evaà hitärthäya sarva-devänäà samasta-bhü-bhära-vinäçäya yadu-vaàçe'vatérya sakala-räkñasa-vinäçaà kåta-mahäntam urvébhäraà näçayitvä nanda-vraja-dvärikä-väsinaù sthävara-jaìgamän bhava-bandhanän mocayitvä -parameçäçvate yogi-dhyeye ramye dhämni saàsthäpya nityaà divya-mahiñyädibhiù saàsevyamänoväsudevo'khileñüväca ||8|| aséda-vyäkåtaà brahma karakä-ghåtayor iva |prakåti-stho guëän mukto dravébhütvä divaà gataù ||9||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe våndävana-mahätmye pärvaté-çiva-saàväde ñaösaptatitamo'dhyäyaù

||8||

—o)0(o—

(9)

navamo'dhyäyaù

pärvaty uväca—vistareëa samäcakñva nämärtha-pada-gauravam |éçvarasya svarüpaà ca tat-sthänänäà vibhütayaù ||1||tad viñëoù paramaà dhäma vyüha-bhedäs tathä hareù |nirväëäkhyähi tattvena mama sarvaà sureçvara ||2||

éçvara uväca—säre våndävane kåñëaà gopé-koöibhir ävåtam |tatra gaìgä parä çaktis tat-stham änanda-känanam ||3||nänä-sukusumämoda-saméra-surabhé-kåtam |kalinda-tanayä-divya-taraìga-räga-çétalam ||4||sanakädyair bhägavataiù saàsåñöaà muni-puìgavaiù |ählädi-madhurärävair go-våndair abhimaëòitam ||5||ramya-srag-bhüñaëopetair nåtyadbhir bälakair våtam |tatra çrémän kalpa-tarur jämbünada-paricchadaù ||6||nänä-ratna-praväläòhyo nänä-maëi-phalojjvalaù |tasya müle ratna-vedé ratna-dédhiti-dépitä ||7||tatra trayé-mayaà ratna-siàhäsanam anuttamam |taträsénaà jagannäthaà triguëätétam avyayam ||8||koöi-candra-pratékäçaà koöi-bhäskara-bhäsvaram |koöi-kandarpa-lävaëyaà bhäsayantaà diço daça ||9||tri-netraà dvi-bhujaà gauraà tapta-jämbünada-prabham |çliñyamäëam aìganäbhiù sadä mänaà ca sarvaçaù ||10||brahmädyaiù sanakädyaiç ca dhyeyaà bhakta-vaçékåtam |sadä ghürëita-neträbhir nåtyantébhir mahotsavaiù ||11||cumbantébhir hasantébhiù çliñyantébhir muhur muhuù |aväpta-gopé-dehäbhiù çrutibhiù koöi-koöibhiù ||12||tat-pädämbuja-mädhvéka-cittäbhiù parito våtam |täsäà tu madhye yä devé tapta-cämékara-prabhä ||13||dyotamänä diçaù sarväù kurvaté vidyud-ujjvaläù |pradhänaà yä bhagavaté yayä sarvam idaà tatam ||14||såñöi-sthity-anta-rüpä yä vidyävidyä-trayé parä |svarüpa-çakti-rupä ca mäyä-rüpä ca cinmayé ||15||brahma-viñëu-çivädénäà deha-käraëa-käraëam |caräcaraà jagat sarvaà yan mäyä-parirambhitam ||16||våndävaneçvaré nämnä rädhä dhätränukäraëät |täm äliìgya vasantaà taà mudä våndävaneçvaram ||17||anyonya-cumbanäçleña-madäveça-vighürëitam |dhyäyed evaà kåñëa-devaà sa ca siddhim aväpnuyät ||18||mantra-räjam imaà guhyaà tasya mantraà ca mantra-vit |yo japec chåëuyäd väpi sa mahätmä sudurlabhaù ||19||rä indhakä citrarekhä ca candrä madanasundaré |

çré-priyä çré-madhumaté çaçirekhä haripriyä ||20||suvarëa-çobhä saàmohä prema-romäïca-räjitä |vaivarëya-sveda-saàyuktä bhäväsaktä priyaàvadä ||21||suvarëa-mäliné çäntä suräsa-rasikä tathä |sarva-stré-jévanä déna-vatsalä vimaläçayä ||22||nipéta-näma-péyüñä sä rädhä parikértitä |sudérgha-smita-saàyuktä tapta-cämékara-prabhä ||23||mürcchat-prema-nadé rädhä varaëälocanäïjanä |mäyä-mätsarya-saàyuktä däna-sämräjya-jévanä ||24||suratotsava-saìgrämä citrarekhä prakértitä |gauräìgé nätidérghä ca sadä vädana-tat-parä ||25||dainyänuräga-naöanä mürcchä-romäïca-vihvalä |hari-dakñiëa-pärçva-sthä sarva-mantra-priyä tathä ||26||anaìga-lobha-mädhuryä candrä sä parikértitä |sa-léla-manthara-gatir maïju-mudrita-locanä ||27||prema-dhärojjvaläkérëä dalitäïjana-çobhanä |kåñëänuräga-rasikä räsa-dhvani-samutsukä ||28||ahaìkära-samäyuktä mukha-nindita-candramäù |madhuräläpa-caturä jitendriya-çiromaëiù ||29||sundara-smita-saàyuktä sä vai madana-sundaré |vivikta-räsa-rasikä çyämäçyäma-manoharä ||30||premëä prema-kaöäkñeëa hareç citta-vimohané |jitendriyä jita-krodhä sä priyä parikértitä ||31||sutapta-svarëa-gauräìgé lélä-gamana-sundaré |smarottha-prema-romäïca-vaicitra-madhuräkåtiù ||32||sundara-smita-saàyukta-mukha-nindita-candramäù |madhuräläpa-caturä jitendriya-çiromaëiù ||33||kértitä sä madhumaté prema-sädhana-tat-parä |saàmoha-jvara-romäïca-prema-dhärä-samanvitä ||34||däna-dhüli-vinodä ca räsa-dhvani mahä-naöé |çaçirekhä ca vijïeyä gopäla-preyasé sadä ||35||kåñëätmä sottamä çyämä madhu-piìgala-locanä |tat-päda-prema-saàmohät kvacit pulaka-cumbitä ||36||çiva-kuëòe çivänandä nandiné dehikä-taöe |rukmiëé dväravatyäà tu rädhä våndävane vane ||37||devaké mathuräyäà tu jätä me parameçvaré |candra-küöe tathä sétä vindhye vindhya-niväsiné ||38||väräëasyäà viçäläkñé vimalä puruñottame |våndävanädhipatyaà ca dattaà tasyai prasédatä ||39||kåñëenänyatra devé tu rädhä våndävane vane |nityänanda-tanuù çaurir yo'çaréréti bhäñyate ||40||väyv-agni-näka-bhüménäm aìgädhiñöhita-devatä |nirüpyate brahmaëo’pi tathä govinda-vigrahaù ||41||sendriyo’pi yathä süryas tejasä nopalakñyate |tathä känti-yutaù kåñëaù kälaà mohayati dhruvam ||42||na tasya präkåté mürtir medo-mäàsästhi-sambhavä |

yogé caiveçvaraç cänyaù sarvätmä nitya-vigrahaù ||43||käöhinyaà deva-yogena karakäghåtayor iva |kåñëasyämita-tattvasya päda-påñöhaà na devatä ||44||våndävana-rajo vånde tatra syur viñëu-koöayaù |änanda-kiraëe vånda-vyäpta-viçva-kalä-nidhiù ||45||guëätmatätmani yathä jéväs tat-kiraëäìgakäù |bhuja-dvaya-våtaù kåñëo na kadäcic catur-bhujaù ||46||gopyaikayä våtas tatra parikréòati sarvadä |govinda eva puruño brahmädyäù striya eva ca ||47||tata eva svabhävo’yaà prakåter bhäva éçvaraù |puruñaù prakåtiç cädyau rädhä-våndävaneçvarau ||48||prakåter vikåtaà sarvaà vinä våndävaneçvaram ||49||

samudbhavenaiva samudbhaved idaà bhedaà gataà tasya vinäçato hi |svarëasya näço na hi vidyate tathä matsyädi-näçe'pi na kåñëa-vicyutiù ||50||

triguëädi-prapaïco'yaà våndävana-vihäriëaù |ürméväbdhes-taraìgasya yathäbdhir naiva jäyate ||51||na rädhikä samä näré na kåñëa-sadåçaù pumän |vayaù paraà na kaiçorät svabhävaù prakåteù paraù ||52||dhyeyaà kaiçorakaà dhyeyaà vanaà våndävanaà vanam |çyämam eva paraà rüpam ädir eva paro rasaù ||53||bälyaà païcama-varñäntaà paugaëòaà daçamävadhi |añöa-païcaka-kaiçoraà sémä-païcadaçävadhi ||54||yauvanodbhinna-kaiçoraà nava-yauvanam ucyate |tad-vayas tasya sarvasvaà prapaïcam itarad-vayaù ||55||bälya-paugaëòa-kaiçoraà vayo vande manoharam |bäla-gopäla-gopälaà smara-gopäla-rüpiëam ||56||vande madana-gopälaà kaiçoräkäram adbhutam |yam ähur yauvanodbhinna-çréman-madana-mohanam ||57||akhaëòätula-péyüña-rasänanda-mahärëavam |jayati çrépater güòhaà vapuù kaiçora-rüpiëaù ||58||ekam apy avyayaà pürvaà ballavé-vånda-madhyagam |dhyäna-gamyaà prapaçyanti ruci-bhedät påthag-dhiyaù ||59||yan nakhendu-rucir brahma dhyeyaà brahmädibhiù suraiù |guëa-trayam atétaà taà vande våndävaneçvaram ||60||våndävana-parityägo govindasya na vidyate |anyatra yad vapus tat tukåtrimaà tan na saàçayaù ||61||sulabhaà vraja-näréëäà durlabhaà tan mumukñuëäm |taà bhaje nanda-sünuà yan-nakha-tejaù paraà manuù ||62||

pärvaty uväca— bhukti-mukti-spåhä yävat piçäcé hådi vartate |tävat prema-sukhasyätra katham abhyudayo bhavet ||63||

éçvara uväca—sädhu påñöaà tvayä bhadre yan me manasi vartate |tat sarvaà kathayiñyämi sävadhänä niçämaya ||64||småtvä guëän smaran näma gänaà vämana-raïjanam |bodhayaty ätmanätmänaà satataà premëi léyate ||65||

iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe våndävana-mähätmyepärvaté-çiva-saàväde çré-kåñëa-rüpa-varëanaà näma

saptasaptatitamo'dhyäyaù||9||

—o)0(o—

(10)

daçamo'dhyäyaù

pärvaty uväca—vaiñëavänäà ca yad dharmaà sarvaà tathyaà ca me vada |yat kåtvä mänaväù sarve bhavämbhodhià taranti hi ||1||

éçvara uväca—atha dvädaçadhä çuddhir vaiñëavänäm ihocyate |gåhopalepanaà caiva tathä nu gamanaà hareù ||2||bhaktyä pradakñiëä caiva pädayoù çodhanaà punaù |püjärthaà patra-puñpäëäà bhaktyaivottolanaà hareù ||3||karayoù sarva-çuddhénäm iyaà çuddhir viçiñyate |tan-näma-kértanaà caiva guëänäm api kértanam ||4||bhaktyä çré-kåñëa-devasya vacasaù çuddhir iñyate |tat-kathä-çravaëaà caiva tasyotsava-nirékñaëam ||5||çrotrayor netrayoç caiva çuddhiù samyag ihocyate |pädodakaà ca nirmälyaà mälänäm api dhäraëam ||6||ucyate çirasaù çuddhiù praëatasya hareù puraù |äghräëaà tasya puñpäder nirmälyasya tathä priye ||7||viçuddhiù syäd antarasya ghräëasyäpi vidhéyate |yatra puñpädikaà yac ca kåñëa-päda-yugärpitam ||8||tad ekaà pävanaà loke tad dhi sarvaà viçodhayet |püjä ca païcadhä proktä täsäà bhedaà çåëuñva me ||9||abhigamanam upädänaà yogaù svädhyäya eva ca |ijyä-païca-prakärärcä krameëa kathayämi te ||10||tattväbhigamanaà näma devatä-sthäna-märjanam |upale païca-nirmälya-dürékaraëam eva ca ||11||upädänaà näma gandha-puñpädi-cayanaà tathä |yogo näma sva-devasya svätmanaivätma-bhävanä ||12||svädhyäyo näma manträrthänusandhä-pürvako japaù |

sükta-stoträdi-päöhaç ca hareù saìkértanaà tathä ||13||tattvädi-çästräbhyäsaç ca svädhyäyaù parikértitaù |ijyä näma sva-devasya püjanaà ca yathärthataù ||14||iti païca-prakärärcä kathitä tava suvrate |särñöi-sämépya-sälokya-säyujya-särüpya-dä kramät ||15||prasaìgät kathayiñyämi çälagräma-çilärcanam |keçavädeç caturbähor dakñiëordhva-kara-kramät ||16||çaìkha-cakra-gadä-padmé keçaväkhyo gadädharaù |näräyaëaù padma-gadä-cakra-aìkhäyudhaiù kramät ||17||mädhavaç cakra-çaìkhäbhyäà padmena gadayä bhavet |gadäbja-çaìkha-cakré ca govindäkhyo gadädharaù ||18||padma-çaìkhäri-gadine viñëu-rüpäya te namaù |sa-çaìkhäbja-gadä-cakra-madhusüdana-mürtaye ||19||namo gadäri-çaìkhäbja-yukta-trivikramäya ca |säri-kaumodaké-padma-çaìkha-vämana-mürtaye ||20||cakräbja-çaìkha-gadine namaù çrédhara-mürtaye |håñékeça-särigadä-çaìkha-padmin namo’stu te ||21||säbja-çaìkha-gadä-cakra-padmanäbhasva-mürtaye |dämodaraçaìkha-gadä-cakra-padmin namo’stu te ||22||çaìkhäbja-cakra-gadine namaù saìkarñaëäya ca |säri-çaìkha-gadäbjäya väsudeva namo’stu te ||23||çaìkha-cakra-gadäbjäya dhåta-pradyumna-mürtaye |namo'niruddhäya gadä-çaìkhäbjäri-vidhäriëe ||24||säbja-çaìkha-gadä-cakra-puruñottama-mürtaye |namo'dhokñaja-rüpäya gadä-çaìkhäri-padmine ||25||nåsiàha-mürtaye padma-gadä-çaìkhäri-dhäriëe |padmäri-çaìkha-gadine namo’stv acyuta-mürtaye ||26||sa-gadäbjäri-çaìkhäya namaù çré-kåñëa-mürtaye |çälagräma-çilä-dvära gata-lagna-dvi-cakra-dhåk ||27||çukläbha-rekhaù çobhäòhyaù sa devaù çré-gadädharaù |lagna-dvi-cakro raktäbhaù pürva-bhägas tu puñkalaù ||28||saìkarñaëo'tha pradyumnaù sükñma-cakras tu pétakaù |sudérgha-suñira-cchidro hy aniruddhas tu vartulaù ||29||nélo dväre tri-rekhaç ca atha näräyaëo'sitaù |madhye gadäkåté rekhä näbhi-padmaà mahonnatam ||30||påthu-cakro nåsiàho yaù kapilo yas tribindukaù |athavä païca-bindos tu püjanaà brahmacäriëaù ||31||varähaù sa triliìgo yo viñama-dvaya-cakrakaù |nélas tri-rekhaù sthülo'tha kürma-mürtiù sa bindukaù ||32||kåñëaù sa vartulävarta-päëòuro dhåta-påñöhakaù |çrédharaù païca-rekhaç ca vanamälé gadäìkitaù ||33||vämano vartulo näma madhya-cakraù sa-nélakaù |nänä-varëän eka-mürtinäga-bhogé tv anantakaù ||34||sthülo dämodaro nélo madhye cakraù sa-nélakaù |saìkarñaëa-dvärakovyäd atha brahmä sulohitaù ||35||sudérgha-rekhä suñira eka-cakrämbujaù påthuù |

påthu-cakraù sthüla-chidraù kåñëo binduç ca bindumän ||36||hayagrévo’ìkuçäkäraù païca-rekhaù sa-kaustubhaù |vaikuëöho mallavad bhäti eka-cakram ayositaù ||37||matsyo dérghämbujäkäro dérgha-rekhaç ca päëòuraù |räma-cakro dakña-rekho yaù çyämaù sa trivikramaù ||38||çälagräma-dvärakäyäà sthitäya gadine namaù |ekena lakñito yo’vyäd gadädhäré sudarçanaù ||39||lakñmé-näräyaëo dväbhyäà tribhiç caiva trivikramaù |caturbhiç ca catur-vyüho väsudevaç ca païcabhiù ||40||pradyumnaù ñaòbhir evävyät saìkarñaëaç ca saptabhiù |puruñottamo'ñöabhiç ca syän nava-vyüho navo hitaù ||41||daçävatäro daçabhir aniruddho'vatäd atha |dvädaçätmä dvädaçabhir ata ürdhvam anantakaù ||42||brahmä catur-mukho daëòé ka-maëòalu-srag-unnataù |maheçvaraù païca-vaktro daça-bähur våñadhvajaù ||43||yathä yudhas tathä gauré caëòikä ca sarasvaté |mahä-lakñmér mätaraç ca padma-hasto diväkaraù ||44||gajäsyaç ca gaja-skandhaù ñaëmukho nekadhä gaëäù |ete sthitäù sthäpitäù syuù prasäde vätha püjitäù ||45||dharmärtha-käma-mokñä hi präpyante puruñeëa ca ||46||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe çälagräma-nirëayonämäñöa-saptatitamo'dhyäyaù

||10||

—o)0(o—

(11)

ekädaço'dhyäyaù

éçvara uväca—çälagräme maëau yantre maëòale pratimäsu ca |nityaà tu çré-hareù püjä kevale bhavanena tu ||1||gaëòakyäm eka-deçe tu çälagräma-sthalaà mahat |päñäëaà tad-bhavaà pätu çälagrämam iti sthitam ||2||çälagräma-çilä-sparçät koöi-janmägha-näçanam |kià punaù püjanaà tatra hareù säànidhya-käraëam ||3||çälagrämaika-yajanäc chata-liìgé-phalaà labhet |bahubhir janmabhiù puëyair yadi kåñëa-çiläà labhet ||4||goñpadena ca cihnena janus tena samäpyate |ädau çiläà parékñeta snigdhäà çreñöhäà ca mecakäm ||5||äkåñëä madhyamä proktä miçrä-miçra-phala-pradä |sadä käñöhe sthito vahnir mathanena prakäçyate ||6||yathä tathä harir vyäpé çälagräme pratéyate |pratyahaà dvädaça-çiläù çälagrämasya yo'rcayet ||7||dväravatyäù çilä yuktäù sa vaikuëöhe mahéyate |çälagräma-çiläyäà tu gahvaraà lakñate naraù ||8||pitaras tasya tiñöhanti tåptäù kalpäntakaà divi |vaikuëöha-bhavanaà tatra yatra dvärävaté-çilä ||9||måto viñëu-puraà yäti tat-térthaà yojana-trayam |japaù püjä ca homaç ca sarvaà koöi-guëaà bhavet ||10||manaskäma-samäbhéñöaà kroça-mätraà na saàçayaù |kéöako’pi måtià yäti vaikuëöha-bhavanaà yataù ||11||çälagräma-çiläyäà yo mülyam udghäöayen naraù |vikretä cänumantä ca yaù parékñänumodakaù ||12||sarve te narakaà yänti yävat süryaç ca samplavaù |atas tad varjayed devi cakra-krayaëa-vikrayam ||13||çälagrämodbhavo devo yo devo dvärakodbhavaù |ubhayoù saìgamo yatra muktis tatra na saàçayaù ||14||dvärakodbhava-cakräòhyo bahu-cakreëa cihnitaù |cakräsana-çiläkära-cit-svarüpo niraïjanaù ||15||namo'stv oàkära-rüpäya sadänanda-svarüpiëe |çälagräma-mahä-bhäga bhaktasyänugrahaà kuru ||16||tavänugraha-kämasya åëa-grastasya me prabho |ataù paraà pravakñyämi tilakasya vidhià mudä ||17||yac chrutvä mänaväù sarve viñëu-särüpyam äpnuyuù |laläöe keçavaà vidyät kaëöhe çré-puruñottamam ||18||näbhau näräyaëaà devaà vaikuëöhaà hådaye tathä |dämodaraà väma-pärçve dakñiëe ca trivikramam ||19||mürdhni caiva håñékeçaà padmanäbhaà ca påñöhataù |karëayor yamunäà gaìgäà bähvoù kåñëaà harià tathä ||20||yathä sthäneñu tuñyanti devatä dvädasa småtäù |

dvädaçaitäni nämäni kartavye tilake paöhet ||21||sarva-päpa-viçuddhätmä viñëu-lokaà sa gacchati |ürdhva-puëòram ürdhva-rekhaà laläöe yasya dåçyate ||22||cäëòälo’pi sa çuddhätmä püjya eva na saàçayaù |yasyordhva-puëòraà dåçyeta na laläöe narasya hi ||23||tad-darçanaà na kartavyaà dåñövä süryaà nirékñayet |tri-puëòraà yasya viprasya ürdhva-puëòraà na dåçyate ||24||taà dåñöväpy athavä spåñövä sa-cailaà snänam äcaret |säntarälaà prakartavyaà puëòraà hari-padäkåti ||25||nirantarälaà yaù kuryäd ürdhva-puëòraà dvijädhamaù |laläöe tasya satataà çunaù pädo na saàçayaù ||26||näsädi-keça-paryantam ürdhva-puëòraà suçobhanam |madhye chidra-samäyuktaà taà vidyäd dhari-mandiram ||27||väma-bhäge sthito brahmä dakñiëe tu sadä-çivaù |madhye viñëuà vijänéyät tasmän madhyaà na lepayet ||28||vékñyädarçe jale väpi yo vidadhyät prayatnataù |ürdhva-puëòraà mahä-bhägaù sa yäti paramäà gatim ||29||agnir äpaç ca vedäç ca candrädityau tathänilaù |vipräëäà nityam ete hi karëe tiñöhanti dakñiëe ||30||gaìgä ca dakñiëe çrotre näsikäyäà hutäçanaù |ubhayor api saàsparçät tat-kñaëäd eva çudhyati ||31||kåtvä caivodakaà çaìkhe vaiñëavänäà mahätmanäm |tulasé-miçritaà dadyät piben mürdhnäbhivandayet ||32||präçnéyät prokñayed dehaà putra-mitra-parigraham |viñëoù pädodakaà pétaà koöi-janmägha-näçanam ||33||tad eväñöa-guëaà päpaà bhümau bindu-nipätanät |jala-çaìkhaà kare kåtvä stutvä natvä pradakñiëam ||34||satataà dhäryate väri tenäptaà janmanaù phalam |çaìkho yasya gåhenästi ghaëöä vä garuòänvitä ||35||purato väsudevasya na sa bhägavataù kalau |yänair vä pädukäbhir vä yänaà bhagavato gåhe ||36||devotsaveñv asevä ca apraëämas tad-agrataù |ucchiñöe caiva cäçauce bhagavad-vandanädikam ||37||eka-hasta-praëämaç ca tat-purastät pradakñiëam |päda-prasäraëaà cägre tathä paryaìka-sevanam ||38||çayanaà bhakñaëaà cäpi mithyä-bhäñaëam eva ca |uccair bhäñä mitho-jalpo rodanäni ca vigrahaù ||39||nigrahänugrahau caiva stréñu ca krüra-bhäñaëam |kevalävaraëaà caiva para-nindä para-stutiù ||40||açléla-bhäñaëaà caiva adho-väyu-vimokñaëam |çaktau gauëopacäraç ca anivedita-bhakñaëam ||41||tat-tat-kälodbhavänäà ca phalädénäm anarpaëam |viniyuktävaçiñöasya pradänaà vyaïjanasya yat ||42||spañöékåtyäçanaà caiva para-nindä para-stutiù |gurau maunaà nija-stotraà devatä-nindanaà tathä ||43||aparädhäs tathä viñëor dvätriàçat parikértitäù ||44||

aparädha-sahasräëi kriyante'har-niçaà mayä |taväham iti mäà matvä kñamasva madhusüdana ||45||iti mantraà samuccärya praëamed daëòavad bhuvi |aparädha-sahasräëi kñamate sarvadä hariù ||46||säyaà prätar dvijäténäà çruty-uktam açanaà tathä |viñëu-bhaktävaçiñöasya dina-päpät pramucyate ||47||annaà brahmä raso viñëuù khädayen mäà samuccaran |evaà jïätvä tu yo bhuìkte so'nna-doñair na lipyate ||48||aläbuà vartuläkäraà masüraà ca sa-valkalam |tälaà çuklaà ca våntäkaà na khäded vaiñëavo naraù ||49||vaöäçvatthärka-patreñu kumbhé-tinduka-patrayoù |kovidäre kadambe ca na khäded vaiñëavo naraù ||50||çrävaëe varjayec chäkaà dadhi bhädrapade tyajet |äçvine mäsi dugdhaà ca kärttike cämiñaà tyajet ||51||dagdham annaà tu jambéraà yad viñëor aniveditam |béja-püraà ca çäkaà ca pratyakña-lavaëaà tathä ||52||yadi daiväc ca bhuïjéta tadä tan-näma saàsmaret |haimantikaà sitäsvinnaà dhänyaà mudgäs tilä yaväù ||53||kaläpakaà gunéväräù çäkaà ca hila-mocikä |kälaçäkaà ca västükaà mülakaà raktaketarat ||54||lavaëe sindhu-sämudre gavye ca dadhi sarpiñé |payonuddhåta-säraà ca panasämra-harétaké ||55||pippalé-jérakaà caiva nägaraìgaka-tintiòé |kadalé-lavalé-dhätré-phaläny aguòam aikñavam ||56||ataila-pakvaà munayo haviñyännaà pracakñate |tulasé-patra-puñpädyair mälyaà vahati yo naraù ||57||viñëuà tam api jänéyät satyaà satyaà na saàçayaù |dhätré-våkñaà samäropya viñëu-tulyo bhaven naraù ||58||kurukñetraà vijänéyät särdhaà hasta-çata-trayam |tulasé-käñöha-ghaöitai rudräkñäkära-käritaiù ||59||nirmitäà mälikäà kaëöhe nidhäyärcanam ärabhet |tathämala-kamäläà ca samyak-puñkara-mälikäm ||60||kaëöhe mäläà ca yatnena dhärayed viñëu-püjakaù |nirmälyaà tulasé-mäläà çirasy api ca dhärayet ||61||nirmälya-candanenäìgam aìkayet tasya nämabhiù |laläöe ca gadädhäryä mürdhni cäpaà çaras tathä ||62||nandakaà caiva hån-madhye çaìkhaà cakraà bhuja-dvaye |çaìkha-cakränvito vipraù çmaçäne mriyate yadi ||63||prayäge yä gatiù proktä sä gatis tasya niçcitä |yo dhåtvä tulasé-patraà çirasä viñëu-tat-paraù ||64||karoti sarva-käryäëi phalam äpnoti cäkñayam |tulasé-käñöha-mäläbhir bhüñitaù karma äcaran ||65||pitèëäà devatänäà ca kåtaà koöi-guëaà bhavet |nivedya keçave mäläà tulasé-käñöha-nirmitäm ||66||vahate yo naro bhaktyä tasya naçyati pätakam |pädyädibhir athäbhyarcya imaà mantram udérayet ||67||

yä dåñöä nikhilägha-saìgha-çamané spåñöä vapuù-pävanérogäëäm abhivanditä nirasané siktäntaka-träsiné |pratyäsatti-vidhäyiné bhagavataù kåñëasya saàropitänyastä tac-caraëe vimukti-phaladä tasyai tulasyai namaù ||68||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe våndävana-mähätmyedevéçvara-saàväde tilakädi-nirëayo näma

navasaptatitamo'dhyäyaù||11||

—o)0(o—

(12)

dvädaço'dhyäyaù

pärvaty uväca—ghore kali-yuge präpte viñaya-gräha-saìkule |putra-dära-dhanädyärtais tat kathaà dhäryate vibho |tad-upäyaà mahä-deva kathayasva kåpä-nidhe ||1||

éçvara uväca—harer näma harer näma harer nämaiva kevalam |hare räma hare kåñëa kåñëa kåñëeti maìgalam ||2||evaà vadanti ye nityaà na hi tän bädhate kaliù |antaräntara-karmäëi kåtvä nämäni ca smaret ||3||kåñëa kåñëeti kåñëeti kåñëety äha punaù punaù |man-näma caiva tvan-näma yojayitvä vyatikramät ||4||so’pi päpät pramucyeta tülaräçer ivänalaù |jayädy etat tvayä väpy athavä çré-çabda-pürvakam ||5||tac ca me maìgalaà näma japan päpät pramucyate |divä niçi ca sandhyäyäà sarva-käleñu saàsmaret ||6||ahar niçaà smaran rämaà kåñëaà paçyati cakñuñä |açucir vä çucir väpi sarva-käleñu sarvadä ||7||näma-saàsmaraëäd eva saàsärän mucyate kñaëät |nänäparädha-yuk tasya nämäpi ca haraty agham ||8||yajïa-vrata-tapo-dänaà säìgaà naiva kalau yuge |gaìgä-snänaà harer näma nirapäyam idaà dvayam ||9||

hatyä-yutaà päpa-sahasram ugraàgurv-aìganä-koöi-niñevaëaà ca |steyän yathänyäni hareù priyeëagovinda-nämnä na ca santi bhadre ||10||

apavitraù pavitro vä sarvävasthäà gato’pi vä |yaù smaret puëòékäkñaà sa bähyäbhyantaraù çuciù ||11||näma-saàsmaraëäd eva tathä tasyärtha-cintanät |sauvarëéà räjatéà väpi tathä paiñöéà srag-äkåtim ||12||pädayoç cihnitäà kåtvä püjäà caiva samärabhet |dakñiëasya pado’ìguñöha-müle cakraà bibharti yaù ||13||tatra namra-janasyäpi saàsära-cchedanäya ca |madhyamäìguli-müle tu dhatte kamalam acyutaù ||14||dhyätå-citta-dvirephäëäà lobhanäyäti-çobhanam |padmasyädho-dhvajaà dhatte sarvänartha-jaya-dhvajam ||15||kaniñöhä-mülato vajraà bhakta-päpaugha-bhedanam |pärçva-madhye’ìkuçaà bhakta-citte rabhasa-käraëam ||16||bhoga-sampan-mayaà dhatte yavam aìguñöha-parvaëi |müle gadäà ca päpädri-bhedanéà sarva-dehinäm ||17||

sarva-vidyä-prakäçäya dhatte sa bhagavän ajaù |padmädény api cihnäni tatra dakñeëa yat punaù ||18||väma-päde vaset so'yaà bibharti karuëä-nidhiù |tasmäd govinda-mähätmyaà änanda-rasa-sundaram ||19||çåëuyät kértayen nityaà sa nirmukto na saàçayaù |mäsa-kåtyaà pravakñyämi viñëoù préti-karaà param ||20||jyeñöhe tu snäpanaà kuryäc chré-viñëor yatnataù çuciù |dainandinaà tu duritaà pakña-mäsa-rtu-varñajam ||21||brahma-hatyä-sahasräëi jïätäjïäta-kåtäni ca |svarëa-steya-surä-päna-guru-talpäyutäni ca ||22||koöi-koöi-sahasräëi hy upapäpäni yäni ca |sarväëy atha praëaçyanti paurëamäsyäà tu väsare ||23||äsiïced acyutaà mürdhni tadaitat kalaçodakam |puruña-süktena mantreëa pävamänébhir eva ca ||24||nälikerodakenätha tathä tälaphalämbunä |ratnodakena-gandhena tathä puñpodakena ca ||25||païcopacärair ärädhya yathä vibhavavistaraiù |ghaìghaëöäyainam aiti ghaëöä-vädyaà pradäpayet ||26||patitasya mahä-dhväna-nyasta-pätaka-saàcaye |pähi mäà päpinaà ghora-saàsärärëava-pätinam ||27||ya evaà kurute vidvän brähmaëaù çrotriyaù çuciù |sarva-päpaiù pramucyetaviñëulokaà sagacchati ||28||äñäòha-çuklaikädaçyäìkuryät sväpa-mahotsavam |äñäòhe ca rathaà kuryäc chrävaëe çravaëävidhim ||29||bhädre ca janma-divasa upaväsa-paro bhavet |prasuptasya parévartam äçvine mäsi kärayet ||30||utthänaà çré-hareù kuryäd an yathä viñëudrohakåt |çubhe caiväçvine mäsi mahä-mäyäà ca püjayet ||31||sauvarëéà räjatéà väpi viñëu-rüpäà balià vinä |hiàsä-dveñau na kartavyau dharmätmä viñëu-püjakaù ||32||kärtike puñya-mäse ca kämataù puëyam äcaret |dämodaräya dépaà ca präàçu-sthäne pradäpayet ||33||sapta-varti-pramäëena dépaù syäc catur-aìgulaù |pakñänte ca prakartavyä dépa-mälävaliù çubhä ||34||märgaçérñe site pakñe ñañöhyäà ca sita-vastrakaiù |püjayej jagadéçaà ca brahmäëaà ca viçeñataù ||35||pauñe puñpäbhiñekaà ca varjayec candanaà çlatham |saìkräntyäà mägha-mäse ca sädhiväsita-taëòulät ||36||naivedyaà viñëave dadyäd imaà mantram udérayet |brähmaëän bhojayed bhaktyä deva-deva-puraù-sthitän ||37||abhyarcya bhagavad-bhaktän dvijäàç ca bhagavad-dhiyä |ekasmin bhojite bhakte koöir bhavati bhojitä ||38||vipra-bhojana-mätreëa vyaìgaà säìgaà dhruvaà bhavet |païcamyäà çukla-pakñe tu snäpayitvä ca keçavam ||39||püjayitvä vidhänena cüta-pallava-saàyutaiù |phala-cürëaiç ca vividhair väsitaiù paöa-sädhitaiù ||40||

känanaà ramaëéyaà ca pradéptaà dépa-dépitam |dräkñekñu-rambhä-jambéra-nägaraìgaà ca pügakam ||41||nälikeraà ca dhätréà ca panasaà ca harétakém |anyaiç ca våkña-khaëòaiç ca sarvartu-kusumänvitaiù ||42||anyaiç ca vividhaiç caiva phalapuñpasamanvitaiù |vitänaiù kusumoddämair väripürëaghaöais tathä ||43||cütaçäkhopaçäkhäbhiù çobhitaà chatracämaraiù |jayakåñëetisaàsmåtyapradakñiëapurassaram ||44||viçeñataù kali-yuge dolotsavo vidhéyate |phälguneca caturdaçyämañöameyämasaàjïake ||45||athavä paurëamäsyäà tupratipatsamdhisaàjïake |püjayed vidhivad bhaktyä phalgu-cürëaiç catur-vidhaiù ||46||sita-raktair gaura-pétaiù karpürädi-vimiçritaiù |haridrärägayogäcca raìgarüpair manoharaiù ||47||anyair väraìgarüpaiç ca préëayetparameçvaram |ekädaçyäà samärabhyapaïcamyäntaà samäpayet ||48||païcähäni try-ahänivä dolotsavo vidhéyate |dakñiëäbhimukhaà kåñëaà dolamänaà sakånnaräù ||49||dåñövä parädhanicayair muktästenätra saàçayaù |nikñipyajalapätreca mäsimädhavasaàjïake ||50||sauvarëapätreraupyevätämreväpyathamåëmaye |toya-sthaà yo'rcayed devaà çälagräma-samudbhavam ||51||pratimäà vä mahä-bhäge tasya puëyaà na gaëyate |damanäropaëaà kåtvä çré-viñëau ca samarpayet ||52||vaiçäkhe çrävaëe bhädre kartavyaà vä tad-arpaëam |pürve pürve tu vätasthe damanädiñu karmasu ||53||prakartavyaà vidhänena an yathä niñphalaà bhavet |vaiçäkhe ca tåtéyäyäà jala-madhye viçeñataù ||54||athavä maëòale kuryän maëòape vä båhad-vane |sugandha-candanenäìgaà supuñöaà ca dine dine ||55||yathä prayatnataù kuryät kåçäìgasyeva puñöidam |candanäguru-hrébera-kåñëa-kuìkuma-rocanä ||56||jaöämäà sémurä caiva viñëor gandhäñöakaà viduù |tais tair gandha-yutaiç cäpi viñëor aìgäni lepayet ||57||dhåñöaà ca tulasé-käñöhaà karpüräguru-yogataù |athavä kesarair yojyaà hari-candanam ucyate ||58||yäträ käle ca ye kåñëaà bhaktyä paçyanti mänaväù |na teñäà punar ävåttiù kalpa-koöi-çatair api ||59||sugandha-miçritais toyair deva-devaà galanti ye |athavä puñpa-madhye tu sthäpayej jagad-éçvaram ||60||våndävanaà tatra gatvä upaskåtya phaläni ca |viñëu-bhaktena yogyena bhojayet tad açeñataù ||61||närikelaphalaà béjakoçaà coddhåtyadäpayet |ghoëöäphalaà ca panasaìkoçamuddhåtyadäpayet ||62||dadhnävimiçritaà cännaà ghåtenäplutyadäpayet |päcitaà piñöakaà püpamañöädaçaghåtena ca ||63||

tailaiç ca itilasaàmiçraiù phalaà pakvaà pradäpayet |yadyadevätmanaù prétaà tattadéçäyadäpayet ||64||datvänaivedyavasträdinädadéta kathaà cana |tyaktaà ca viñëumuddiçyatadbhaktebhyoviçeñataù ||65||ititekathitaà kiïcitsamäsenamaheçvari |gopanéyaà prayatnena svayonirivapärvati ||66||

çré-kåñëa-rüpa-guëa-varëana-çästra-varga-bodhädhikära iha ced alam anya-päöhaiù |tat-prema-bhäva-rasa-bhakti-viläsa-nämahäreñu cet khalu manaù kim u käminébhiù ||67||

tac cetasä prabhajatäà vrajabälakendraà våndävana-kñiti-talaà yamunä-jalaà ca |tal-lokanätha-pada-paìkaja-dhüli-miçra-liptaà vapuù kila våthägaru-candanädyaiù ||68||

iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe umä-maheçvara-saàväde våndävana-

mähätmye açétitamo'dhyäyaù ||12||

—o)0(o—

(13)

trayodaço'dhyäyaù

åñaya ücuù—sütajévaciraà sädhoçré-kåñëacaritämåtam |tvayäprakäçitaà sarvaà bhaktänäà bhavatäraëam ||1||çré-kåñëaléläà nikhiläà brühi dainandinéà prabho |yayäkarëitayäsädhokåñëebhaktirvivarddhate ||2||guroù çiñ yasya mantrasyavidhänaà lakñaëaà påthak |vadäsmäkaà mahä-bhägatvaà hinaù paramaù suhåt ||3||

süta uväca—ekadä yamunä-tére samäsénaà jagad-gurum |näradaù praëipatyäha devadevaà sadäçivam ||4||

närada uväca—deva-deva mahä-deva sarvajïa jagadéçvara |bhagavaddharmatattvajïakåñëamantravidäà vara ||5||kåñëamanträmayä labdhästvatto yeca pituù pare |tesarve sädhitästatvänmantraräjädayo mayä ||6||bahuvarñasahasraistuçäkamülaphaläçinä |çuñkaparëämbuväyvädibhojinäca niräçinä ||7||stréëäà samdarçanäläpavarjinäbhümiçäyinä |kämädiñaòguëaà jitväbähyendriyaniyamyatä ||8||evaà kåte'pinaivätmäsantuñöomama çaìkara |tadbrühi yatprasidhyetasaàskärädyair vinäprabho ||9||sakåduccäraëädevadadätiphalam uttamam |yadiyogyo’smi deveçatadämekåpayä vada ||10||

çiva uväca—sädhu påñöaà mahä-bhäga tvayä loka-hitaiñiëä |sugopyamapivakñyämimantracintämaëià tava ||11||rahasyänäà rahasyaà yadguhyänäà guhyam uttamam |namayä kathitaà devyainägrajebhyaù purätava ||12||vakñyämiyugalaà tubhyaà kåñëamantramanuttamam |mantracintämaëirnämayugalaà dvayam eva ca ||13||paryäyä asyamantrasya tathä païcapadética |gopéjanapadaà vallabhäntaà tucaraëäniti ||14||çaraëaà ca prapadyeca eñapaïca padätmakaù |mantracintämaëiù proktaù ñoòaçärëomahä-manuù ||15||namogopéjanetyuktvävallabhäbhyäà vadettataù |padadvayätmakomantrodaçärëaù khalukathyate ||16||etäà païcapadéà japtväçraddhayäçraddhayäsakåt |kåñëapriyäëäà sännidhyaà gacchatyevana saàçayaù ||17||

napuraç ca raëaprekñänäsyanyäsavidhikramaù |nadeçakälaniyamonärimiträdiçodhanam ||18||sarve 'dhikäriëaçcätracaëòäläà tämunéçvara |striyaù çüdrädayaç cäpi jaòamükädipaìgavaù ||19||anyehüëäù kirätäç ca pulià däù puñkasäs tathä |äbhéräyavanäù kaà käù khasädyäù päpayonayaù ||20||daà bhähaà käraparamäù päpäù paiçunyatat-paräù |gobrähmaëädihaà täromaho papätakänvitäù ||21||jïäna vai rägyarahitäù çravaëädivivarjitäù |ete cänye ca sarve syur manor asyädhikäriëaù ||22||yadi bhaktir bhaved eñäà kåñëe sarveçvareçvare |tadädhikäriëaù sarve nänyathä muni-sattama ||23||yäjïiko däna-nirataù sarva-tantropasevakaù |satyavädé yatir väpi veda-vedäìga-päragaù ||24||brahma-niñöhaù kuléno vä tapasvé vrata-tat-paraù |aträdhikäré na bhavet kåñëa-bhakti-vivarjitaù ||25||tasmäd akåñëa-bhaktäya kåtaghnäya na mänine |na ca çraddhä-vihénäya vaktavyaà nästikäya ca ||26||na cäçuçrüñave väcyaà näsaàvatsara-sevine |çré-kåñëe'nanya-bhaktäya dambha-lobha-vivarjine ||27||käma-krodha-vimuktäya deyam etat prayatnataù |åñiç caiväham etasya gäyatré chanda ucyate ||28||devatä ballavé-känto mantrasya parikértitaù |sa-priyasya harer däsye viniyoga udähåtaù ||29||äcakrädyais tathä mantraiù païcäìgäni prakalpayet |athaväpi sva-béjena karäìga-nyäsakau caret ||30||mantrasya prathamo varëo bindunä mürdhni bhüñitaù |gam ity evaà bhaved béjaà namaù çaktir ihoditä ||31||antimärëair daçäìgäni tair eva ca tathärcanam |gandha-puñpädibhis tac ca jalair eväpy asambhave ||32||nyäsa-pürva-vidhänena kartavyaà hari-tuñöaye |ata eväsya mantrasya nyäsädy anye vadanti ca ||33||sakåd-uccäraëäd eva kåta-kåtyatva-däyinaù |tathäpi daçadhä nityaà japädy-arthaà pravinyaset ||34||atha dhyänaà pravakñyämi mantrasyäsya dvijottama |pétämbaraà ghana-çyämaà dvibhujaà vana-mälinam ||35||barhi-barha-kåtottaàsaà çaçi-koöi-nibhänanam |ghürëäyamäna-nayanaà karëikärävataàsinam ||36||abhitaç candanenätha madhye kuìkuma-bindunä |racitaà tilakaà bhäle bibhrataà maëòaläkåtim ||37||taruëäditya-saìkäçaà kuëòaläbhyäà viräjitam |gharmämbu-kaëikä-räjad-darpaëäbha-kapolakam ||38||priyäsya-nyasta-nayanaà lélä-päìgonnata-bhruvam |agra-bhäga-nyasta-muktä-visphurat-procca-näsikam ||39||daçana-jyotsnayäräjat-pakva-bimba-phalädharam |keyüräìgada-sad-ratna-mudrikäbhir lasat-karam ||40||

bibhrataà muraléà väme päëau padmaà tathaiva ca |käïcé-däma-sphuran-madhyaà nüpuräbhyäà lasat-padam ||41||rati-keli-rasäveça-capalaà capalekñaëam |hasantaà priyayä särdhaà häsayantaà ca täà muhuù ||42||itthaà kalpa-taror müle ratna-siàhäsanopari |våndäraëye smaret kåñëaà saàsthitaà priyayä saha ||43||väma-pärçve sthitäà tasya rädhikäà ca smaret tataù |néla-colaka-saàvétäà tapta-hema-sama-prabhäm ||44||paööäïcalenävåtärdha-susmeränana-paìkajäm |känta-vaktre nyasta-neträà cakoré-caïcalekñaëäm ||45||aìguñöha-tarjanébhyäà ca nija-känta-mukhämbuje |arpayantéà püga-phalaà parëa-cürëa-samanvitam ||46||muktähära-sphurac-cärupénonnata-payodharäm |kñéëa-madhyäà påthu-çroëéà kiìkiëé-jäla-maëòitäm ||47||ratna-täöaìka-keyüra-mudrä-valaya-dhäriëém |raëat-kaöaka-maïjéra-ratna-pädäà guléyakäm ||48||lävaëya-sära-mugdhäìgéà sarvävayava-sundarém |änanda-rasa-saàmagnäà prasannäà nava-yauvanäm ||49||sakhyaç ca tasyä viprendra tat-samäna-vayo-guëäù |tat-sevana-paräbhävyäç cämara-vyajanädibhiù ||50||atha tubhyaà pravakñyämi manträrthaà çåëu närada |bahiraìgaiù prapaïcasya sväàçair mäyädi-çaktibhiù ||51||antaraìgais tathä nitya-vibhütais taiç cid-ädibhiù |gopanäd ucyate gopé rädhikä kåñëa-vallabhä ||devé kåñëa-mayé proktä rädhikä para-devatä ||52||sarva-lakñmé-svarüpä sä kåñëähläda-svarüpiëé |tataù sä procyate vipra hlädinéti manéñibhiù ||53||tat-kalä-koöi-koöyaàça-durgädyäs triguëätmikäù |sä tu säkñän mahä-lakñméù kåñëo näräyaëaù prabhuù ||54||naitayor vidyate bhedaù svalpo’pi muni-sattama |iyaà durgä haré rudraù kåñëaù çakra iyaà çacé ||55||sävitréyaà harir brahmä dhümorëäsau yamo hariù |bahunä kià muni-çreñöha vinä täbhyäà na kiïcana ||56||cid-acil-lakñaëaà sarvaà rädhä-kåñëa-mayaà jagat |itthaà sarvaà tayor eva vibhütià viddhi närada ||57||na çakyate mayä vaktuà varña-koöi-çatair api |trailokye påthivém änyä jambüdvépaà tato varam ||58||taträpi bhärataà varñaà taträpi mathurä puré |tatra våndävanaà näma tatra gopé-kadambakam ||59||tatra rädhä sakhé-vargas taträpi rädhikä varä |säànidhyädhikyatas tasyä ädhikyaà syäd yathottaram ||60||påthivé-prabhåténäà tu nänyat kiïcid ihoditam |saiñä hi rädhikä gopé-janas tasyäù sakhé-gaëaù ||61||tasyäù sakhé-samühasya vallabhau präëa-näyakau |rädhä-kåñëau tayoù pädäù çaraëaà syäd ihäçraye ||62||prapadye gatavän asmi jévo'haà bhåça-duùkhitaù |

so'haà yaù çaraëaà präpto mama tasya yad asti ca ||63||sarvaà täbhyäà tad-arthaà hi tad-bhogyaà nahy ahaà mama |ity asau kathito vipra mantrasyärthaù samäsataù ||64||yugalärthas tathä nyäsaù prapattiù çaraëägatiù |ätmärpaëam ime païca-paryäyäs te mayoditäù ||65||ayam eva cintanéyo divä-naktam atandritaiù ||66||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe våndävana-mähätmyeekäçétitamo'dhyäyaù

||13||

—o)0(o—

(14)

caturdaço'dhyäyaù

çiva uväca—atha dékñä-vidhià vakñye çåëu närada-tattvataù |çravaëäd eva mucyeta vinä tasya vidhänataù ||1||äviriïcyäj jagat sarvaà vijïäya naçvaraà budhaù |ädhyätmikädi-trividha-duùkham evänubhüya ca ||2||anityatväc ca sarveñäà sukhänäà muni-sattama |duùkha-pakñe vinikñipya täni tebhyo vivarjitaù ||3||virajya saàsåter hänau sädhanäni vicintayet |anuttama-sukhasyäpi sampräptau bhåça-nirvåtaù ||4||naräëäà duñkaratvaà hi vijïäya ca mahä-matiù |bhåçam ärtas tato vipra mäà guruà çaraëaà vrajet ||5||çänto vimatsaraù kåñëe bhakto'nanya-prayojanaù |ananya-sädhanaù çrémän käma-lobha-vivarjitaù ||6||çré-kåñëa-rasa-tattvajïaù kåñëa-mantra-vidäà varaù |kåñëa-manträçrayo nityaà mantra-bhaktaù sadä çuciù ||7||sad-dharma-çäsako nityaà sad-äcära-niyojakaù |sampradäyé kåpä-pürëo virägé gurur ucyate ||8||evam ädi-guëaù präyaù çuçrüñur guru-pädayoù |gurau nitänta-bhaktaç ca mumukñuù çiñya ucyate ||9||yat säkñät sevanaà tasya premëä bhägavato bhavet |sa mokñaù procyate präjïair vedavedäìgavedibhiù ||10||äçritya sva-guroù pädau nija-våttaà nivedayet |sa sandehän apäkåtya bodhayitvä punaù punaù ||11||sva-päda-praëataà çäntaà çuçrüñuà nija-pädayoù |atihåñöa-manäù çiñyaà manum adhyäpayet param ||12||candanena mådäväpi vilikhed bähu-mülayoù |väma-dakñiëayor vipra çaìkha-cakre yathä kramam ||13||ürdhva-puëòraà tataù kuryäd bhälädiñu vidhänataù |tato mantra-dvayaà tasya dakña-karëe vinirdiçet ||14||manträrthaà ca vadet tasmai yathävad anupürvaçaù |däsa-çabda-yutaà näma dhäryaà tasya prayatnataù ||15||tato 'tibhaktyä sa-snehaà vaiñëavän bhojayed budhaù |çré-guruà püjayec cäpi vasträlaìkaraëädibhiù ||16||sarvasvaà gurave dadyät tad-ardhaà vämahä-mune |sva-deham api nikñipya gurau stheyam akiïcanaiù ||17||ya etaiù païcabhir vidvän saàskäraiù saàskåto bhavet |däsya-bhägé sa kåñëasya nänyathä kalpa-koöibhiù ||18||aìkanaà cordhva-puëòraç ca mantro näma-vidhäraëam |païcamo yäga ity uktäù saàskäräù pürva-süribhiù ||19||aìkanaà çaìkha-cakrädyaiù sa-cchidraà puëòram ucyate |däsa-çabda-yutaà näma mantro yugala-saàjïakaù ||20||guru-vaiñëavayoù püjä yäga ity abhidhéyate |

ete parama-saàskärä mayä te parikértitäù ||21||atha tubhyaà prapannänäà dharmän vakñyämi närada |yän ästhäya gamiñyanti hari-dhäma-naräù kalau ||22||itthaà guror labdha-mantro guru-bhakti-paräyaëaù |sevamäno guruà nityaà tat-kåpäà bhävayet sudhéù ||23||satäà dharmäàs tataù çikñet prapannänäà viçeñataù |sveñöa-deva-dhiyä nityaà vaiñëavän paritoñayet ||24||täòanaà bhartsanaà kämi-bhogyatvena yathä striyaù |gåhëanti vaiñëavänäà ca tat-tad-grähyaà tathä budhaiù ||25||aihikyämuñmiké-cintä naiva käryä kadäcana |aihikaà tu sadä bhävyaà pürväcarita-karmaëä ||26||ämuñmikaà tathä kåñëaù svayam eva kariñyati |ato hi tat-kåte tyäjyaù prayatnaù sarvathä naraiù ||27||sarvopäya-parityägaù kåñëéyätmatayärcanam |suciraà proñite känte yathä pati-paräyaëä ||28||priyänurägiëé dénä tasya saìgaika-käìkñiëé |tad-guëän bhävayen nityaà gäyaty api çåëoti ca ||29||çré-kåñëa-guëa-lélädi-smaraëädi tathä caret |na punaù sädhanatvena käryaà tat tu kadäcana ||30||ciraà proñyägataà käntaà präpya känta-dhiyä yathä |cumbantéväçliñyantéva neträntena pibanty api ||31||brahmänanda-gate väçu sevate parayä mudä |çrémad-arcävatäreëa tathä paricared dharim ||32||ananya-çaraëo nityaà tathaivänanya-sädhanaù |ananya-sädhanärthatvät syäd ananya-prayojanaù ||33||nänyaà ca püjayed devaà na namet taà smaren na ca |na ca paçyen nagäyec ca na ca nindet kadäcana ||34||nänyocchiñöaà ca bhuïjéta nänya-çeñaà ca dhärayet |avaiñëavänäà sambhäñä-vandanädi-vivarjayet ||35||éça-vaiñëavayor nindäà çåëuyän na kadäcana |karëau pidhäya gantavyaà çaktau daëòaà samäcaret ||36||äçritya cätakéà våttià deha-pätävadhi dvija |dvayasyärthaà bhävayitvä stheyam ity eva me matiù ||37||saraù-samudra-nadyädén vihäya cätako yathä |tåñito mriyate väpi yäcate vä payodharam ||38||evam eva prayatnena sädhanäni vicintayet |sveñöa-devaù sadä yäcyo gatis tvaà me bhaver iti ||39||sveñöa-deva tadéyänäà guror api viçeñataù |änukülye sadä stheyaà prätikülyaà vivarjayet ||40||sakåt prapanno vakñyämi kalyäëa-guëatäntayoù |vicintya viçvased etau mäm imäv uddhariñyataù ||41||saàsära-sägarän nätha mitra-putra-gåhäkulät |goptärau me yuväm eva prapanna-bhaya-bhaïjanau ||42||yo’haà mamästi yat kiïcid iha-loke paratra ca |tat sarvaà bhavator adya caraëeñu samarcitam ||43||aham asmy aparädhänäm älayas tyakta-sädhanaù |

agatiç ca tato näthau bhavantäv eva me gatiù ||44||taväsmi rädhikä-känta karmaëä manasä girä |kåñëa-känte tavaiväsmi yuväm eva gatir mama ||45||çaraëaà väà prapanno’smi karuëä-nikaräkarau |prasädaà kurutaà däsyaà mayi duñöe'parädhini ||46||ity evaà japatä nityaà sthätavyaà padya-païcakam |aciräd eva tad däsyam icchatä muni-sattama ||47||bähya-dharmämayä hy ete saìkñepeëopavarëitäù |äntaraù paramo dharmaù prapannänäm athocyate ||48||kåñëa-priyä sakhé-bhävaà samäçritya prayatnataù |tayoù seväà prakurvéta divä naktam atandritaù ||49||ukto mantras tad-aìgäni tathä tasyädhikäriëaù |tad-dharmäç ca tathä tebhyaù phalaà mantrasya närada ||50||anutiñöha tvam apy etat tayor däsyam aväpsyasi |svädhikära-kñaye vipra sandeho nätra kaçcana ||51||sakån-mätra-prapannäya taväsméti ca yäcate |nija-däsyaà harir dadyän na me'trästi vicäraëä ||52||atra te varëayiñyämi rahasyaà paramädbhutam |çruta-pürvaà mayä kåñëät säkñäd-bhagavataù param ||53||eña te kathito dharma äntaro muni-sattama |guhyäd eña guhyatamo gopanéyaù prayatnataù ||54||mantra-ratnam ahaà pürvaà japan kailäsa-mürdhani |dhyäyan näräyaëaà devam avasaà gahane vane ||55||tatas tu bhagaväàs tuñöaù präduräsa mamägrataù |vriyatäà vara ity ukte mayäpy udghäöya locane ||56||dåñöo devaù priyä-särdhaà saàsthito garuòopari |praëipatyävocam ahaà varadaà kamalä-patim ||57||yad-rüpaà te kåpäsindho paramänanda-däyakam |sarvänandäçrayaà nityaà mürtimat sarvato'dhikam ||58||nirguëaà niñkrayaà çäntaà yad brahmeti vidur budhäù |tad ahaà drañöum icchämi cakñurbhyäà parameçvara ||59||tato mäm äha bhagavän prapannaà kamaläpatiù |tad adya drakñyase rüpaà yat te manasi käìkñitam ||60||yamunä paçcime tére gaccha våndävanaà mama |ity uktväntardadhe devaù priyä-särdhaà jagat-patiù ||61||aham apy ägatas tarhi yamunäyäs taöaà çubham |tatra kåñëam apaçyaà ca sarva-deveçvareçvaram ||62||gopa-veña-dharaà käntaà kiçora-vayasänvitam |priyä-skandhe suvinyasta-väma-hastaà manoharam ||63||hasantaà häsayatan täà madhye gopé-kadambake |snigdha-megha-samäbhäsaà kalyäëa-guëa-mandiram ||64||prahasya ca tataù kåñëo mäm ähämåta-bhäñaëaù |ahaà te darçanaà yäto jïätvä rudra tavepsitam ||65||yad adya me tvayä dåñöam idaà rüpam alaukikam |ghanébhütämala-prema-saccidänanda-vigraham ||66||nérüpaà nirguëaà vyäpi kriyä-hénaà parät-param |

vadanty upaniñat-saìghä idam eva mamänagham ||67||prakåty-uttha-guëäbhäväd anantatvät tatheçvaram |asiddhatvän mad-guëänäà nirguëaà mäà vadanti hi ||68||adåçyatvän mamaitasya rüpasya carma-cakñuñä |arüpaà mäà vadanty ete vedäù sarve maheçvara ||69||vyäpakatväc cid-aàçena brahmeti ca vidur budhäù |akartåtvät prapaïcasya niñkrayaà mäà vadanti hi ||70||mäyä-guëair yato me’àçäù kurvanti sarjanädikam |na karomi svayaà kiïcit såñöy-ädikam ahaà çiva ||71||aham äsäà mahä-deva gopénäà prema-vihvalaù |kriyäntaraà na jänämi nätmänam api närada ||72||viharämy anayä nityam asyäù prema-vaçékåtaù |imäà tu mat-priyäà viddhi rädhikäà para-devatäm ||73||asyäç ca paritaù paçya sakhyaù çata-sahasraçaù |nityäù sarvä imä rudra yathähaà nitya-vigrahaù ||74||gopä gävo gopikäç ca sadä våndävanaà mama |sarvam etan nityam eva cidänanda-rasätmakam ||75||idam änanda-kandäkhyaà viddhi våndävanaà mama |yasmin praveça-mätreëa na punaù saàsåtià viçet ||76||mad-vanaà präpya yo müòhaù punar anyatra gacchati |sa ätmahä-bhaved eva satyaà satyaà mayoditam ||77||våndävanaà parityajya naiva gacchämy ahaà kvacit |nivasämy anayä särdham aham atraiva sarvadä ||78||ity evaà sarvam äkhyätaà yat te rudra hådi sthitam |kathayasva mamedänéà kim anyac chrotum icchasi ||79||tatas tam abravande vam ahaà ca muni-sattama |édåças tvaà kathaà labhyas tam upäyaà vadasva me ||80||tato mäm äha bhagavän sädhu rudra tavoditam |atiguhyatamaà hy etad gopanéyaà prayatnataù ||81||sakåd äväà prapanno yas tyaktopäya upäsate |gopé-bhävena deveça sa mäm eti na cetaraù ||82||sakåd äväà prapanno vä mat-priyämekikäm uta |sevate’nanya-bhävena sa mäm eti na saàçayaù ||83||yo mäm eva prapannaç ca mat-priyäà na maheçvara |na kadäpi sa cäpnoti mäm evaà te mayoditam ||84||sakåd eva prapanno yas taväsméti vaded api |sädhanena vinäpy eva mäm äpnoti na saàçayaù ||85||tasmät sarva-prayatnena mat-priyäà çaraëaà vrajet |äçritya mat-priyäà rudra mäà vaçékartum arhasi ||86||idaà rahasyaà paramaà mayä te parikértitam |tvayäpy etan mahä-deva gopanéyaà prayatnataù ||87||tvam apy enäà samäçritya rädhikäà mama vallabhäm |japan me yugalaà mantraà sadä tiñöha madälaye ||88||

çiva uväca—ity uktvä dakñiëe karëe mama kåñëo dayä-nidhiù |

upadiçya paraà mantraà saàskäräàç ca vidhäya hi ||89||sa-gaëo’ntardadhe vipra tatraiva mama paçyataù |aham apy atra tiñöhämi tad ärabhya nirantaram ||90||sarvam etan mayä tubhyaà säìgam eva prakértitam |adhunä vada viprendra kià bhüyaù çrotum icchasi ||91||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe våndävana-mähätmyedvyaçétitamo'dhyäyaù

||14||

—o)0(o—

(15)

païcadaço'dhyäyaù

närada uväca—bhagavan sarvam äkhyätaà yad yat påñöaà mayä guro |adhunä çrotum icchämi bhäva1-märgam anuttamam ||1||

çiva uväca—sädhu vipra tvayä påñöaà sarva-loka-hitaiñiëä |rahasyam api vakñyämi tan me nigadataù2 çåëu ||2||däsyaù sakhäyaù pitarau preyasyaç ca harer iha |sarve nityä muni-çreñöha vasanti guëa-çälinaù ||3||yathä prakaöa-léläyäà puräëeñu prakértitäù |tathä te nitya-léläyäà santi våndävane bhuvi ||4||gamanägamane nityaà karoti vana-goñöhayoù |gocäraëaà vayasyaiç ca vinä'sura-vighätanam ||5||3

parakéyäbhimäninyas tathä tasya priyä-janäù |pracchannenaiva4 bhävena ramayanti nija-priyam ||6||ätmänaà cintayet tatra täsäà madhye manoramäm |rüpa-yauvana-sampannäà kiçoréà pramadäkåtim ||7||nänä-çilpa-kaläbhijïäà kåñëa-bhogänurüpiëém |prärthitäm api kåñëena tatra bhoga-paräì-mukhém ||8||rädhikänucaréà tatra5 tat-sevana-paräyaëäm |kåñëäd apy adhikaà prema rädhikäyäà prakurvatém ||9||prétyänudivasaà yatnät tayoù saìgama-käriëém |tat-sevana-sukhähläda-bhävenäti6sunirvåtäm ||10||ity ätmänaà vicintyaiva tatra seväà samäcaret |brähmaà muhürtam ärabhya yävat syät tu mahä-niçä ||11||

närada uväca—harer dainandinéà7 léläà çrotum icchämi tattvataù |léläm ajänatä sevyo manasä tu kathaà hariù ||12||

çiva uväca—nähaà jänämi täà léläà harer närada tattvataù |våndä-devém ito gaccha sä te léläà pravakñyati ||13||avidüra itaù sthänät keçé-tértha-samépataù |

1 raga-2 nigaditaà3 Verses 3-5 not in Dhyanachandra.4 pracureëaiva5 nityam6 sukhäsväda-bhareëä7 atra gatäà

sakhé-saìgha-våtä säste govinda-paricärikä ||14||

süta uväca—ity uktas taà parikramya håñöo natvä punaù punaù |våndäçramaà jagämätha8 närado muni-sattamaù ||15||våndäpi näradaà dåñövä praëamya ca punaù punaù |uväca ca muni-çreñöha katham aträgatis tava ||16||

närada uväca—tvatto veditum icchämi naityakaà caritaà hareù |tadädito mama brühi yadi yogyo’smi çobhane ||17||

våndoväca—rahasyam api vakñyämi kåñëa-bhakto’si närada |na prakäçyaà tvayäpy etad guhyäd guhyataraà mahat ||18||9

madhye våndävane ramye païcäçat-kuïja-maëòite |kalpa-våkña-nikuïje tu divya-ratna-maye gåhe ||19||nidritau tiñöhatas talpe niviòäliìgitau mithaù |mad-äjïä-käribhiù paçcät pakñibhir bodhitäv api ||20||gäòhäliìganajänandam10 äptau tad-bhaìga-kätarau |na manaù kurutas talpät samutthätuà manäg api ||21||tataç ca särikä-saìghaiù çukädyaiù parito muhuù |bodhitau vividhair väkyaiù sva-talpäd udatiñöhatäm ||22||upaviñöau tato dåñövä sakhyas talpe mudänvitau |praviçya seväà kurvanti tat-käle hy ucitäà tayoù11 ||23||punaç ca särikä-väkyais täv utthäya sva-talpataù |gacchataù sva-sva-bhavanaà bhéty-utkaëöhäkulau tataù ||24||12

prätaç ca bodhito mäträ talpäd utthäya satvaraù |kåtvä kåñëo danta-käñöhaà baladeva-samanvitaù ||25||mätränumodito yäti goçäläà sakhibhir våtaù13 |rädhäpi bodhitä vipra vayasyäbhiù sva-talpataù ||26||utthäya danta-käñöhädi-kåtväbhyaìgaà samäcaret |snäna-vedéà tato gatvä snäpitä sä nijälibhiù14 ||27||bhüñä-gåhe vrajet tatra vayasyä bhüñayanty api |bhüñaëair vividhair divyair gandha-mälyänulepanaiù ||28||tataù sakhé-janais tasyäù çvaçrüà samprärthya yatnataù |kartuà15 ähüyate svannaà sa-sakhé sä yaçodayä ||29||

8 jagämäsau9 atha niçänta-sevä10 gäòhäliìgana-nirbhedam11 praviçya cakrire seväà tat-kälasyocitäà tayoù12 iti niçänta-sevä | atha prätaù-sevä |13 dohanotsukaù14 lalitädibhiù15 paktuà

närada uväca—katham ähüyate devi päkärthaà sä yaçodayä |satéñu päka-kartréñu rohiëé-pramukhäñv api ||30||

våndoväca—pürvaà durväsasä datto varas tasyai mahä-mune |16

iti kätyäyané-vakträc chrutam äsén mayä purä ||31||tvayä yat pacyate devi tad annaà mad-anugrahät |miñöaà syäd amåta-spardhi bhoktur äyuñkaraà tathä ||32||ity ähvayati täà nityaà yaçodä putra-vatsalä |äyuñmän me bhavet putraù svädu-lobhät tathä saté ||33||çrutvänumoditä17 håñöä säpi nandälayaà vrajet |sa-sakhé-prakarä tatra gatvä päkaà karoti ca ||34||kåñëo’pi dugdhvä gäù käçcid dohayitvä janaiù paräù |ägacchati pitur väkyät sva-gåhaà sakhibhir våtaù ||35||abhyaìga-mardanaà kåtvä däsaiù saàsnäpito mudä |dhauta-vastra-dharaù sragvé candanäkta-kalevaraù ||36||dviphäla-baddha-cikurair18 grévä-bhälopari sphuran |candräkära-sphurad-bhäla-tilakälaka-raïjitaù ||37||kaìkaëäìgada-keyüra-ratna-mudrä-lasat-karaù |muktä-hära-sphurad-vakñä makaräkåti-kuëòalaù ||38||muhur äkärito mäträ praviçed bhojanälayam |avalambya karaà sakhyur baladevam anuvrataù ||39||bhuìkte'tha vividhännäni bhräträ ca sakhibhir våtaù19 |häsayan vividhair häsyaiù20 sakhéàs tair hasati21 svayam ||40||itthaà bhuktvä tathäcamya divya-khaövopari kñaëam |viçramya sevakair dattaà tämbülaà vibhajann adan ||41||22

gopa-veña-dharaù kåñëo dhenu-vånda-puraù-saraù |vraja-väsi-janaiù prétyä sarvair anugataù pathi ||42||pitaraà mätaraà natvä neträntena priyä-gaëam |yathä-yogyaà tathä cänyän vinivartya vanaà vrajet ||43||vanaà praviçya sakhibhiù kréòayitvä kñaëaà tataù |vihärair vividhais tatra vane vikréòate mudä ||44||23

vaïcayitvä tataù sarvän dvitraiù priya-sakhair våtaù |saìketakaà vrajed dharñät priyä-sandarçanotsukaù ||45||säpi kåñëaà vanaà yätaà dåñövä svaà gåham ägatä |süryädi-püjä-vyäjena kusumähåtaye tathä |16 durväsasä svayaà datto varas tasyai maharñiëä |17 çvaçrvänumoditä18 keçaiç ca 19 bhuktvä ca vividhännäni mäträ ca sakhibhir våtaù20 väkyaiù21 hasitaù22 Additional verse: rädhäpi bhojanänandaà dåñövä yaçodayähüta | lalitädi-sakhé-våtä bhuìkte ’nnaà lajjayänvitä || iti prätaù-sevä atha pürvähna-sevä—23 This line not in Dhyanachandra.

vaïcayitvä gurün yäti priya-saìgecchayä vanam ||46||24

itthaà tau bahu-yatnena militvä känane tataù25 |vihärair vividhais tatra dinaà vikréòato mudä ||47||doläyäà ca samärüòhau26 sakhibhir dolitau kvacit |kväpi veëuà kara-srastaà priyayäpahnutaà27 hariù ||48||anveñayann upälabdho vipralabdha-priyä-gaëaiù |hasitair bahudhä täbhir häsitas tatra tiñöhati ||49||28

vasanta-väyunä29 juñöaà vana-khaëòaà mudä kvacit |praviçya candanämbhobhiù kuìkumädi-jalair api ||50||niñiïcato yantra-muktais tat-paìkair limpato30 mithaù |sakhyo’py evaà niñiïcanti täç ca tau siïcataù punaù ||51||vasanta-väyu-juñöeñu vana-khaëòeñu sarvataù31 |tat-tat-kälocitair nänä-vihäraiù sa-gaëau dvija ||52||çräntau kvacid våkña-mülam äsädya muni-sattama |upaviçyäsane divye madhu-pänaà pracakratuù ||53||tato madhu-madonmattau nidrayä mélitekñaëau |mithaù päëé samälambya käma-bäëa-vaçaà-gatau ||54||riraàsü viçataù kuïjaà skhalad-väì-manasau pathi32 |kréòataç ca tatas tatra kariëé-yüthapau yathä ||55||sakhyo’pi madhubhir mattä nidrayä péòitekñaëäù33 |abhito maïju-kuïjeñu sarvä eva vililyire ||56||påthag ekena vapuñä kåñëo’pi yugapad vibhuù |sarväsäà saànidhià gacchet priyayä prerito34 muhuù ||57||ramayitvä ca täù sarväù kariëér gaja-räò iva |priyayä ca tathä täbhiù kréòärthaà ca saro vrajet35 ||58||36

jala-sekair mithas tatra kréòataù sa-gaëau tataù |väsaù-srak-candanair divyair bhüñaëair api bhüñitau ||59||

24 iti pürvähna-sevä | atha madhyähna-sevä--25 sva-gaëe våtau |26 syandolikä-samärüòhau27 priyayä coritaà28 häsito bahudhä täbhir håta-sva iva tiñöhati29 åtunä30 tat-paìkenäpi tau31 tathänyartusu juñöäsu kréòato vana-räjiñu32 skhalat-pädäbjakau pathi33 pihitekñaëäù34 priyäëäà parito35 sarovaram athävrajet36 The following verses are inserted here in Dhyanachandra's Paddhati—

çré-närada uväca--vånde çré-nanda-putrasya mädhurya-kréòane katham |aiçvaryasya prakäço ’bhüd iti me chindhi saàçayam ||çré-våndoväca--mune mädhurya-mayy asti lélä-çaktir harer dåçä |tayä påthak-kåtaù kréòed gopikäbhiù samaà hariù ||rädhayä saha rüpeëa nijena ramate svayam |iti mädhurya-léläyäù çaktir neçatäyä hareù ||

tatraiva sarasas tére divya-ratna-maye gåhe |präg eva37 phala-müläni kalpitäni mayä mune ||60||haris tu prathamaà bhuktvä käntayä pariveñöitaù38 |dviträbhiù sevito gacchec chayyäà puñpa-vinirmitäm ||61||tämbülair vyajanais tatra päda-saàvähanädibhiù |sevyamäno hasaàs täbhir modate preyaséà smaran ||62||rädhikäpi harau supte sa-gaëä muditäntarä |api tatra gata-präëä tad-ucchiñöaà bhunakti ca ||63||39

kiïcid eva tato bhuktvä vrajec chayyä-niketanam |drañöuà känta-mukhämbhojaà cakoréva niçäkaram ||64||tämbüla-carvitaà tasya tatratyäbhir niveditam |tämbüläny api cäçnäti vibhajanté priyäliñu ||65||kåñëo’pi täsäà çuçrüñuù svacchandaà bhäñitaà mithaù |präpta-nidra iväbhäti vinidro’pi paöävåtaù ||66||täç ca kñvelékñaëaà kåtvä mithaù känta-kathäçrayäù |vyäja-nidräà harer jïätvä40 kutaçcid anumänataù ||67||vidaçya rasanäà dadbhiù41 paçyantyo'nyonyam änanam |vilénä iva lajjäbdhau42 kñaëam ücur na kiïcana ||68||kñaëäd eva tato vastraà dürékåtya tad-aìgataù |sädhu nidräà gato'séti häsayantyo hasanti ca ||69||evaà tair vividhair häsyai ramamäëau gaëaiù sa ha |anubhüya kñaëaà nidrä-sukhaà ca muni-sattama ||70||upaviçyäsane divye sa-gaëau viståte mudä |paëékåtya mitho hära-cumbäçleña-paricchadän ||71||akñair vikréòataù premëä narmäläpa-puraù-saram |paräjito’pi priyayä jito'ham iti vai bruvan |härädi-grahaëe tasyäù pravåttas täòyate tayä ||72||tayaivaà täòitaù kåñëaù kareëäsya-saroruhe |viñaëëa-mänaso bhütvä gantuà prakurute matim43 ||73||jito’smi cet tvayä devi gåhyatäà yat paëékåtam |cumbanädi mayä dattam ity uktvä sä tathä caret |kauöilyaà tad-bhruvor drañöuà çrotuà tad-bhartsanaà vacaù ||74||tataù säré-çukänäà ca çrutvä väg-ähavaà mithaù |nirgacchatas tataù sthänäd gantu-kämau gåhaà prati ||75||kåñëaù käntäm anujïäpya gaväm abhimukhaà vrajet |sä tu sürya-gåhaà gacchet sakhé-maëòala-saàyutä ||76||kiyad-düraà tato gatvä parävåtya harià punaù |vipra-veñaà samästhäya yäti sürya-gåhaà prati ||77||süryaà prapüjayet tatra prärthitas tat-sakhé-janaiù |37 açnétaù38 pariveçitam39 känta-dattaà préta-manä ucchiñöaà bubhuje tataù ||40 The section in blue is in Dhyanachandra, but not in this Padma-purana edition. It seems necessary.41 vimåçya vadanaà dågbhiù42 lénä iva lajjayä syuù43 viñaëëa-vadano bhütvä gata-sva iva närada

tadaiva kalpitair vedaiù parihäsa-vigarbhitaiù ||78||44

tatas tä jïäpitaà käntaà parijïäya vicakñaëäù |änanda-sägare magrä na viduù svaà na cäparam ||79||vihärair vividhair evaà särdha-yäma-dvayaà mune |nétvä gåhaà vrajeyus täù sa ca kåñëo gaväà vrajet ||80||45

saìgamya sva-sakhén kåñëo gåhétvä gäù samantataù |ägacchati vrajaà harñän nädayan46 muraléà mune ||81||tato nandädayaù sarve çrutvä veëu-ravaà hareù |go-dhüli-paöala-vyäptaà dåñövä cäpi nabhas-talam47 ||82||visåjya sarva-karmäëi striyo bälädayo'pi ca |kåñëasyäbhimukhaà yänti tad-darçana-samutsukäù ||83||48

räja-märge vraja-dväri yatra sarve vrajaukasaù |kåñëo’pi tän samägamya yathävad anupürvaçaù ||84||darçana-sparçanair väcä smita-pürvävalokanaiù |gopa-våddhän namaskäraiù käyikair väcikair api ||85||añöäìga-pätaiù pitarau rohiëém api närada |netränta-sücitenaiva vinayena priyäà49 tathä ||86||evaà tais tad yathä-yogyaà vrajaukobhiù prapüjitaù |gavälaye tathä gäç ca sampraveçya samantataù ||87||pitåbhyäà arthito yäti bhräträ saha nijälayam |snätvä pétvä tatra kiïcid bhuktvä mätränumoditaù |gavälayaà punar yäti dogdhu-kämo gaväà payaù ||88||50

täç ca dugdhvä dohayitvä päyayitvä ca käçcana |piträ särdhaà gåhaà yäti tatra bhäva-çatänugaù51 ||89||tatra piträ pitåvyaiç52 ca tat-putraiç ca balena ca |bhunakti vividhännäni carvya-coñyädikäni ca ||90||53

tan-matiù prärthanät pürvaà rädhikä ca tadaiva ha |54

prasthäpayet sakhé-dvärä pakvännäni tad-älayam ||91||çläghayaàç ca haris täni bhuktvä piträdibhiù saha |sabhä-gåhaà vrajet taiç ca juñöaà vandi-janädibhiù ||92||pakvännäni gåhétvä yäù sakhyas tatra purägatäù55 |bahüni ca punas täni pradattäni yaçodayä ||93||

44 parihäsyävagarbhitaiù45 iti madhyähna-sevä | athäparähna-sevä--46 karñann uttäna-47 nabhaù-sthalam48 rädhikäpi samägatya gåhaà snätvä vibhüñitä |sampäcya känta-bhogärthaà dravyäëi vividhäni ca |sakhé-saàgha-yutä yänti käntaà drañöuà samutsukäù ||49 priyäs50 ity aparähna-sevä | atha säyaà-sevä--51 payo-bhäri-çatänugaù52 taträpi mätå-våndaiç53 iti säyaà-sevä | atha pradoña-sevä--54 tan-mätuù prärthanät pürvaà rädhayäpi tadaiva hi |55 samägatäù

sakhyas tatra tayä dattaà kåñëocchiñöaà nayanti ca |56

sarvaà täbhiù samänéya rädhikäyai nivedyate ||94||säpi bhuktvä sakhé-varga-yutä tad-anupürvaçaù |sakhébhir maëòitä tiñöhed abhisartuà samudyatä57 ||95||prasthäpyate mayä käcid ita eva tataù sakhé |tayäbhisäritä sätha yamunäyäù samépataù ||96||kalpa-våkña-nikuïje'smin divya-ratna-maye gåhe |sita-kåñëa-niçä-yogya-veñä yäti-sakhé-våtä ||97||kåñëo’pi vividhaà tatra dåñövä kautühalaà tataù |kätyäyanyä58 manojïäni çrutvä saìgétakäny api ||98||dhana-dhänyädibhis täç ca préëayitvä vidhänataù |janair ärädhito59 mäträ yäti sakhyä60 niketanam ||99||mätari prasthitäyäà ca bhojayitvä tato gåham61 |saìketakaà käntayätra samägacched alakñitaù ||100||62

militvä täv ubhäv atra kréòato vana-räjiñu |vihärair vividhai räsa-läsya-häsa-puraùsaraiù ||101||särdha-yäma-dvayaà nétvä rätrer evaà vihärataù |suñupsü viçataù kuïjaà pakñiëébhir63 alakñitau ||102||ekänte kusumaiù64 kÿpte keli-talpe manohare |suptäv ätiñöhatas tatra sevyamänau nijälibhiù65 ||103||66

iti te sarvam äkhyätaà naityikaà caritaà hareù |päpino’pi vimucyante çravaëäd asya närada ||104||

närada uväca—dhanyo'smy anugåhéto’smi tvayä devi na saàçayaù |harer dainandiné lélä yato me'dya prakäçitä ||105||

süta uväca—ity uktvä täà parikramya tayä cäpi prapüjitaù |antardhänaà gato brahman närado muni-sattamaù ||106||mayäpy etac cänupürvyät sarvam eva prakértitam |japen nityaà prayatnena mantra-yugmam anuttamam ||107||kåñëa-vakträd idaà labdhaà purä rudreëa yatnataù |tenoktaà näradäyäpi näradena mamoditam ||108||

56 sakhyä tatra tayä dattaà kåñëocchiñöaà tathä rahaù57 mudänvitä58 kavitväni59 äkärito60 çayyä-61 gåhät62 iti pradoña-sevä | atha rätri-sevä—63 païca-ñäbhir64 nirvånta-kusumaiù65 äthiñöhatäà… priyälibhiù66 iti rätri-sevä. Dhyanachandra's citation ends here, but continues with other material not found in this Padma-puräëa text. That text is added at the end.

saàskäräàç ca vidhäyaiva mayäpy etat tavoditam |tvayäpy etad gopanéyaà rahasyaà paramädbhutam ||109||

çaunaka uväca—kåta-kåtyo'bhavaà säkñät tvat-prasädäd ahaà guro |rahasyänäà rahasyaà yat tvayä mahyaà prakäçitam ||110||

süta uväca—dharmän etän upätiñöhan jalpan mantram ahar-niçam aciräd eva tad däsyam aväpsyasi na saàçayaù |||111||mayäpi gamyate brahman nityam äyatanaà vibhoù |guror guror bhänujäyäù küle gopéçvarasya ca ||112||

idaà caritraà paramaà pavitraà proktaà maheçena mahänubhävam |çåëvanti ye bhakti-yutä manuñyäs te yänti nityaà padam acyutasya ||113||

dhanyaà yaçasyam äyuñyam ärogyäbhéñöa-siddhidam |svargäpavarga-sampatti-käraëaà päpa-näçanam ||114||bhaktyä paöhanti ye nityaà mänavä viñëu-tat-paräù |na teñäà punar ävåttir viñëu-lokät kathaàcana ||115||

|| iti çré-padma-puräëe pätäla-khaëòe våndävana-mähätmyetryaçétitamo'dhyäyaù

||15||

|| samäptaà våndäna-mähätmyaà ||

Additional text found in Dhyanachandra's Paddhati. (I haven't tried to trace these verses anywhere.

çré-närada uväca—çrotum icchämi bho deva vraja-räja-sutasya ca |våndävane rasaà divyaà rädhayaikäntikaà saha ||113||

çré-sadäçiva uväca—çåëu närada vakñyämi rädhä-kåñëa-rasaà çucià |su-gopyaà paramodäraà na vaktavyaà hi kasyacit ||114||aikäntika-rasäsvädaà kartuà våndävane mune |vraja-räja-kumäraà ca bahu-kälam abhävayam ||115||mayi prasannaù çré-kåñëo mantra-yugmam anuttamam |yugaläkhyaà dadau mahyaà svéyojjvala-rasäplutam ||116||samabravét tadä kåñëaù sva-çiñyaà mäà svakaà rasam |bravémi tväà çåëuñvädya brahmädénäm agocaram ||117||vraja-räja-suto våndä-vane pürëatamo vasan |sampürëa-ñoòaça-kalä vihäraà kurute sadä ||118||väsudevaù pürëataro mathuräyäà vasan puri |kaläbhiù païca-daçabhir yutaù kréòati sarvadä ||119||dvärakädhipatir dvära-vatyäà pürëas tv asau vasan |catur-daça-kaläyukto viharaty eva sarvadä ||120||ekayä kalayä dväbhyäà mathurä-dvärakädhipau |våndävana-pate rüpau pürëau sve sve pade rase ||121||

mathurä-nätho våndävanädhipäpekñayä svarüpeëa lélayä ca ekayä kalayä ünaù | mathurä-léläyäà mathuräyäà ca sampürëa-ñoòaça-kalaù | tathä dvärakä-nätho våndävanädhipäpekñayä svarüpeëa lélayä ca | dväbhyäà kaläbhyäm ünaù | dvärakäyäà dvärakä-léläyäà ca pürëa-ñoòaça-kalaù |

çrér bhü-lélä yogamäyä cintyäcintyä tathaiva ca |mohiné kauçaléty añöau bahiraìgäç ca çaktayaù ||122||lélä prema-svarüpä casthäpany äkarñaëé tathä |saàyoginé viyoginyä-hlädinéty antaraìgikä ||123||vraje çré-kåñëa-candrasya santi ñoòaça-çaktayaù |poñikä madhurasyaiva tasyaitä vai sanätanäù ||124||hlädiné ya mahä-çaktiù sarva-çakti-varéyasé |tat-sära-bhäva-rüpä çré-rädhikä parikértitä ||125||tayä çré-kåñëa-candrasya kriòäyäù samaye mune |tad-äviñöaà väsudevaà saha kñéräbdhi-näyakam ||126||antarékñya-gataà kuryäc chaktir äkarñaëé hareù |kréòänte sthäpayet tantu sthäpané kåñëa-dehataù ||127||sampürëa-ñoòaça-kalaù kevalo nanda-nandanaù |vikréòan rädhayä särdhaà labhate paramaà sukham ||128||

çré-närada uväca—gate madhu-puréà kåñëe vipralambha-rasaù katham |väsudeve rädhikäyäù saàçayaà chindhi me prabho ||129||

çré-sadäçiva uväca--çaktiù saàyoginé kämä vämä çaktir viyoginé |hlädiné kértidä-putré caivaà rädhä-trayaà vraje ||130||mama präëeçvaraù kåñëas tyaktvä våndävanaà kvacit |kadäcin naiva yätéti jänéte kértidä-sutä ||131||kämä-väme na jänéta iti ca brahma-nandana |räsärambha iväntardhià gatavän nanda-nandanaù ||132||mathuräà mathurä-nätho väsudevo jagäma ha |antar-hite nanda-sute çrémad-våndävane mune ||133||praväsäkhyaà rasaà lebhe rädhä vai kértidä-sutä |tato vadanti munayaù praväsaà saìga-vicyutim ||134||mama jévana-netä ca tyaktvä mäà mathuräà gataù |iti vihvalitä vämä rädhä yä virahäd abhüt ||135||yamunäyäà nimagnä sä prakäçaà gokulasya ca |golakaà präpya taträbhüt saàyoga-rasa-peçalä ||136||kämä rädhä ca mathurä-viraheëa nipéòitä |kurukñetraà gatä tértha-yäträ-parama-lälasä ||137||nanda-nandana-bhäva-jïa uddhavo vrajam ägataù |säntvayiñyan kértidäyäù sutäà mäsa-dvaye gate ||138||rädhäm äsvädayämäsa çrémad-bhägavatärthakaà |kathäyäà bhägavatyäntu jätäyäà muni-puìgava ||139||vrajendra-nandanaù çrémäàs tadä pratyakñatäà gataù ||140||