W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH...W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból. Kierownik zespołu ratownictwa medycznego ocenia ból, zapisuje jego natężenie

DOBRE PRAKTYKI

LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH

W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH

RATOWNICTWA MEDYCZNEGO

I LOTNICZYCH ZESPOŁACH


Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia

Józefa Szczurek-Żelazko

Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej

prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny

…………………………………………… (podpis i pieczęć)

…………………………………………… (data)

…………………………………………… (podpis i pieczęć)

…………………………………………… (data)

Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego

str. 2 z 5

Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu

Medycznego, zaledwie 16% dorosłych pacjentów otrzymało leczenie przeciwbólowe podczas interwencji podstawowych zespołów ratownictwa

medycznego, natomiast specjalistyczne zespoły ratownictwa medycznego jedynie w 18% zastosowały leczenie przeciwbólowe u dorosłych

na etapie przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego

Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne.

Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres

od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej

Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23%

przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie

standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia

w całym kraju.

W oparciu o aktualną wiedzę medyczną odnoszącą się do stosowania analgetyków w ratownictwie medycznym, zespół ekspertów rekomenduje

następujące leki o działaniu przeciwbólowym:

1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)

2. fentanyl

3. ibuprofen

4. ketoprofen

5. deksketoprofen

6. metamizol

7. morfina

8. papaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)

9. paracetamol

10. ketamina

11. propofol

12. metoksyfluran


str. 3 z 5

W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez członka zespołu

ratownictwa medycznego skali oceny bólu NRS. W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból.

Kierownik zespołu ratownictwa medycznego ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności

ratunkowych.

W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie:

1. od 1 pkt do 4 pkt – ból łagodny

2. od 5 pkt do 7 pkt – ból umiarkowany

3. od 8 pkt do 10 pkt – ból silny/ekstremalny

Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%.

Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonuje się podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy:

I. ból o etiologii nieurazowej:

ból głowy

ból klatki piersiowej

ból brzucha

II. ból o etiologii urazowej.

O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu

oraz jego lokalizacja.


str. 4 z 5

NATĘŻENIE BÓLU (NRS)

BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ BÓL O ETIOLOGII

URAZOWEJ

ból głowy ból w obrębie klatki piersiowej ból w obrębie jamy brzusznej urazy, oparzenia

ból łagodny 1 – 4 pkt

ibuprofen 800 mg p.o.

i/lub

paracetamol 1000 mg p.o. metamizol 2,5 g i.v./i.m.

metamizol 2,5 g i.v./i.m.

+

drotaweryna 80 mg i.v./i.m.(3)

fentanyl 1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(5), (6)

lub

morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2), (4)

lub

ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c. i.v./i.o.

lub

ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c.

i.v./i.o.

+

propofol 0,5 mg/kg m.c. i.v.

lub

metoksyfluran – wziewnie

+

postępowanie niefarmakologiczne(7)

paracetamol 1000 mg p.o.(1)

ból umiarkowany 5 – 7 pkt


i/lub

metamizol 2,5 g i.v.

lub

ketoprofen 100 mg i.v(8) / deksketoprofen 50 mg i.v.

morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2)

i/lub



+

drotaweryna 80 mg i.v.(3)

fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(1)

ból silny/ ekstremalny 8 – 10 pkt

fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.


i/lub


morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2), (4)

lub


(1) W przypadku podejrzenia cech krwawienia do OUN lub występowania przeciwwskazań do NLPZ i/lub metamizolu. (2) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 5 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych zaburzeń

świadomości. (3) Drotaweryna tylko w przypadku występowania stanów spastycznych mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego, dróg moczowych. (4) Przy braku przeciwwskazań. (5) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 15 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych zaburzeń

świadomości. (6) Zaleca się zachowanie ostrożności w urazach obejmujących klatkę piersiową. (7) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (8) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin.

UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne.


str. 5 z 5

Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie

Autorzy:

Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,9, Marcin

Podgórski6, Daniel Ślęzak1

1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny

2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków

3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1

4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków

5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków

6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego

7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach

9) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej

DOBRE PRAKTYKI

LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH

W PODSTAWOWYCH ZESPOŁACH


Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia

Józefa Szczurek-Żelazko

Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej

prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny

…………………………………………… (podpis i pieczęć)

…………………………………………… (data)

…………………………………………… (podpis i pieczęć)

…………………………………………… (data)

Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego

str. 2 z 5


Medycznego, zaledwie 16% dorosłych pacjentów otrzymało leczenie przeciwbólowe podczas interwencji podstawowych zespołów ratownictwa

medycznego, natomiast specjalistyczne zespoły ratownictwa medycznego jedynie w 18% zastosowały leczenie przeciwbólowe na etapie

przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego

przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały

przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada

2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski

(w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach,

a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu

leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym

kraju.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych

innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia

z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych

przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, ratownik medyczny i pielęgniarka systemu może podać samodzielnie

następujące leki przeciwbólowe/rozkurczowe:


2. fentanyl

3. ibuprofen

4. ketoprofen

5. metamizol

6. morfina

7. papaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)

8. paracetamol


str. 3 z 5

W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez ratownika medycznego

lub pielęgniarkę systemu skali oceny bólu.

W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból.

Kierownik zespołu ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności ratunkowych.






Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, zespół ekspertów proponuje podział dolegliwości bólowych na 2 grupy:


ból głowy

ból klatki piersiowej

ból brzucha


Kryterium zastosowanego leczenia powinien być stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu

oraz jego lokalizacja.


str. 4 z 5

NATĘŻENIE BÓLU (NRS)

BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ BÓL O ETIOLOGII

URAZOWEJ

ból głowy ból w obrębie klatki piersiowej ból w obrębie jamy brzusznej urazy, oparzenia

ból łagodny 1 – 4 pkt


i/lub

paracetamol 1000 mg p.o. metamizol 2,5 g i.v./i.m.

metamizol 2,5 g i.v./i.m.

+

drotaweryna 80mg i.v./i.m.(3)

fentanyl 1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(5),(6)

lub

morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2)(4)

+


paracetamol 1000 mg p.o.(1)

ból umiarkowany 5 – 7 pkt


i/lub


lub

ketoprofen 100 mg i.v.(8)


i/lub



+

drotaweryna 80mg i.v.(3)

fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(1)

ból silny/ ekstremalny 8 – 10 pkt



i/lub


morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2),(4)

lub


(1) W przypadku podejrzenia cech krwawienia do OUN lub występowania przeciwwskazań do NLPZ i/lub metamizolu. (2) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 5 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych

zaburzeń świadomości. (3) Drotaweryna tylko w przypadku występowania stanów spastycznych mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego, dróg moczowych. (4) Przy braku przeciwwskazań. (5) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 15 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych

zaburzeń świadomości. (6) Zaleca się zachowanie ostrożności w urazach obejmujących klatkę piersiową. (7) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (8) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne.


str. 5 z 5

Skróty drogi podawania leków:

i.v.- dożylnie

i.o - infuzja doszpikowa

p.o - doustnie

Autorzy:

Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,9,










DOBRE PRAKTYKI

LECZENIA BÓLU U DZIECI

W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH


I LOTNICZYCH ZESPOŁACH


Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego

str. 2 z 5


Medycznego, aktualnie zaledwie 20% dzieci z urazami wielonarządowymi otrzymuje leczenie przeciwbólowe na etapie przedszpitalnym.

Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego przygotowało

dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki

Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku

do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym

okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18

roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości

bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju.

W oparciu o aktualną wiedzę medyczną odnoszącą się do stosowania analgetyków w ratownictwie medycznym, rekomenduje się następujące

leki o działaniu przeciwbólowym:


2. fentanyl

3. ibuprofen

4. ketoprofen

5. morfina

6. paracetamol

7. ketamina


str. 3 z 5

W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie skali oceny bólu. Rodzaj skali bólu

powinien być dopasowany do kategorii wiekowej pacjenta (np. VAS, FACE, NRS).

W skalach tych 0 pkt oznacza brak bólu, a 10 pkt maksymalny możliwy ból.

Kierownik zespołu ratownictwa medycznego diagnozuje ból, odnotowuje w karcie medycznych czynności ratunkowych jego natężenie, lokalizację

oraz czas podania leku.






str. 4 z 5


Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonano podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy:



O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu

oraz wiek pacjenta.

NATĘŻENIE BÓLU

BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ(4) BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ urazy, oparzenia

Wiek

0-12 lat > 12 lat 0-18 lat

ból łagodny

paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o

morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.

lub

fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v./i.o.

lub

ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2),(4)

+


ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1) ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.

ból umiarkowany

paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o.

ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1)

lub


ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.

lub

ketoprofen 50-100 mg i.v./i.o.(2),(5)

lub


ból silny/ ekstremalny



lub

fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v/i.o.

(1) Dotyczy pacjentów powyżej 3 miesiąca życia. (2) Dotyczy pacjentów powyżej 15 roku życia. (3) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd.

(4) W bólach o charakterze skurczowym zlokalizowanych w jamie brzusznej rekomenduje się podanie drotaweryny w dawce zależnej od masy ciała i wieku dziecka. Dawkowanie: 0-6 lat 40-120 mg/ 24h, powyżej 6 lat 40-240 mg/24h.

(5) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin.


str. 5 z 5

UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie Autorzy: Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,11,

Teresa Jackowska9, Krzysztof Kobylarz10, Marcin Podgórski6, Daniel Ślęzak1.

1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny 2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1 4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków 6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego 7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach 9) Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii 10) Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie 11) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej

DOBRE PRAKTYKI

LECZENIA BÓLU U DZIECI

W PODSTAWOWYCH ZESPOŁACH


Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego

str. 2 z 5

Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego

Uniwersytetu Medycznego, aktualnie zaledwie 20% dzieci z urazami wielonarządowymi otrzymuje leczenie przeciwbólowe na etapie

przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego

Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i

chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego.

Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji

zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób

dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie

priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i

nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń

zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego oraz

rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych,

diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego,

ratownik medyczny i pielęgniarka systemu może podać samodzielnie następujące leki przeciwbólowe/rozkurczowe:


2. fentanyl

3. ibuprofen

4. ketoprofen

5. morfina

6. paracetamol


str. 3 z 5

W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez ratownika

medycznego lub pielęgniarkę systemu skali oceny bólu. Rodzaj skali bólu powinien być dopasowany do kategorii wiekowej pacjenta

(np. VAS, FACE, NRS).

W skalach tych 0 pkt oznacza brak bólu, a 10 pkt maksymalny możliwy ból.

Kierownik zespołu ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności ratunkowych.







str. 4 z 5

Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonuje się podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy:



O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm

powstawania bólu oraz wiek pacjenta.

NATĘŻENIE BÓLU

BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ(4) BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ

wiek urazy, oparzenia

0-12 lat > 12 lat

ból łagodny

paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o


lub

fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v./i.o.

+


ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1) ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.

ból umiarkowany

paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o.

ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1)

lub


ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.

lub

ketoprofen 50-100 mg i.v./i.o.(2)(5)

lub


ból silny/ ekstremalny



lub

fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v/i.o.

(1) Dotyczy pacjentów powyżej 3 miesiąca życia. (2) Dotyczy pacjentów powyżej 15 roku życia. (3) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd.

(4) W bólach o charakterze skurczowym zlokalizowanych w jamie brzusznej rekomenduje się podanie drotaweryny w dawce zależnej od masy ciała i wieku dziecka. Dawkowanie: 0-6 lat 40-120 mg/ 24h, powyżej 6 lat 40-240 mg/24h.

(5) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo.


str. 5 z 5

Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie

Autorzy:

Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,11,

Teresa Jackowska9, Krzysztof Kobylarz10, Marcin Podgórski6, Daniel Ślęzak1









9) Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii

10) Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie


Documents

W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH...W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból. Kierownik zespołu ratownictwa medycznego ocenia ból, zapisuje jego natężenie