door Edward Swier

Het kwam er, zo was de in-druk althans, de afgelopentwee winters bijna van. InFriesland raakten ze welis-waar nog niet van de kook,maar de rest van Nederlandwas in opperste staat van

opwinding. Speciaal voor de groep die nietkan wachten op een volgende Elfsteden-tocht op de schaats, is er inmiddels eengroot aantal zomerse alternatieven. Ge-woontjes: met de fiets, lopend, per motor,auto. Of uitdagend: met de boot, solex,skeelers, step, sup, huifkar of kano.In een poging onze eigen Elfstedenkoortswat te temperen, reisden we afgelopen zo-mer enkele dagen door Friesland. Na zeker200 kilometer over grachten, jaagpaden,meren, én de gewone weg trekken we eenijskoude conclusie: waarom op de winterwachten?Ligt de start en finish van de Elfsteden-tocht op de schaats in Leeuwarden, onzetrip begint, niet toevallig, in Bolsward.Hier is het met Pinksteren altijd een gek-kenhuis. Op pinkstermaandag vertrekt ereen gigantisch peloton fietsers voor hunElfstedentocht. Een dag eerder gaat vanuitde Hanzestad ook een kleine groep step-pers op pad. Achttien uur later zijn ze com-pleet gesloopt terug, hun schoenen versle-ten. Steppen is, ervaren we zelf, geen kin-derspel. Het kost flink wat energie. Op deklinkertjes, in de beklimming van een heu-se terp en langs de winderige weilandenrond Bolsward komen we onszelf behoor-lijk tegen.Na deze inspanning is het tijd voor eenmeer relaxte manier om de route – op ei-gen tempo – te verkennen. Eindelijk is hetmogelijk de Elfstedentocht ook volledigper boot te voltooien. De laatste trots vanFriesland is sinds 29 juni van vorig jaaropen. De route was lange tijd niet in zijngeheel bevaarbaar.Met name het stuk van Berlikum via Bartle-hiem naar Leeuwarden was lastig. Maar me-de dankzij nieuwe schutsluizen kan hetrondje nu wel gemaakt worden. Vaartuigenmet een maximale diepgang van 1.30 meteren een doorvaarthoogte van 2.40 meterkunnen onder alle bruggen door. Het zaltot aanzienlijk meer vaarbewegingen lei-den.Zittend op het nieuwe terras van Koffie-en Theeschenkerij Bartlehiem, liggendnaast hét bruggetje op hét kruispunt vandé Tocht der Tochten, beseffen we dat ditook voor schaatsers goed nieuws is. Tal vanbruggen zijn verhoogd, rijders hoeven aan-merkelijk minder diep te bukken.In Franeker, misschien wel de meest stati-ge van de elf Friese steden, was een derge-lijke ingreep niet nodig. Daar is in lang ver-vlogen tijden al goed nagedacht over een sa-menwerking tussen natuur en mens. Eenwandeling door de universiteitsstad van

weleer, aan de hand van stadsgids WiepBoddeus, levert verrassende inzichten op.Wat een historie, wat een schoonheid. HetPlanetarium van Eise Eisinga is een must.De wolkammer van beroep – met sterren-kunde als hobby – gaf een pasklaar, ontken-nend antwoord op de voorspelling van eendominee dat de aarde zou vergaan. In zijnhuiskamer draaien de radertjes van het tus-sen 1774 en 1781 nagebouwde planetenstel-sel nog altijd.Verrast door zoveel astronomisch vernuftvan een autodidact, voelen we ons plotsheel klein. De weidsheid van het land-schap zorgt voor nog meer rust in lijf en le-den. We snijden, het is immers nu geenwedstrijd, een stukje af en trekken doorterpdorpen als Wommels en Jorwert. Het

laatste beetje randstedelijke spanning valtvan ons af in Weidum.Charmehotel én groene camping Weidu-merhout, een prachtige, met oog voor duur-zaamheid gerunde pleisterplaats van 3½hectare, net onder Leeuwarden, ligt aan deZwette. Hier rijdt het Elfstedenpeloton inde donkere ochtend de eerste kilometers.Zonde! Want bij daglicht blijkt het erprachtig. Wij krijgen de kans er een stuk tekanoën. Het menu van de chef smaakt nade inspanning nog beter.Na een prettige nacht komen we goed uit-gerust aan in Sneek. Dat is maar goed ook.Nabij de prachtige Waterpoort wacht Jens,van Kitemobile, met een nieuwe uitdaging.We gaan ‘suppen’: sup staat voorstand-up-paddle. We krijgen een groot for-

maat surfplank en een peddel. Een zwem-broek is niet nodig. Jens heeft vertrouwenin ons. Schoenen en sokken uit, broekspij-pen oprollen en gaan! Snel hebben we debalans te pakken en staan we kaarsrecht.Maar dan wacht een verrassing, de histori-sche Sneker binnenstad kent tal van brug-gen. We moeten er onderdoor, op onzeknieën. Dit was toch staand peddelen?Trots dat we niettemin zonder nat pak heteind hebben gehaald, denken we toch evenaan diegenen die in september – in vier da-gen tijd – de hele Elfstedentocht al sup-pend zullen gaan doen. Dat lijkt ons tochiets te gortig. Wil je dan nog van de omge-ving genieten, dan moeten conditie en con-centratie echt optimaal zijn. Voor een uur-tje of twee is het echter een hele belevenis.

Fietsend, lopend, varend,steppend, kanoënd of suppend.De Friese elfstedentocht kanop talloze manieren – zekerelf – afgelegd worden. Duswaarom wachten tot het vriestdat het kraakt? Plan alvast eenzomers alternatief voor dekoude tocht langs elf steden.

Waarom wachtenop het ijs?

18 REIZEN DE GELDERLANDER ZATERDAG 11 JANUARI 2014 REIZEN 19

Leeuwarden

Bartlehiem

FranekerHarlingen

Hindeloopen

Workum

Sloten

Dokkum

Jorwert

Bolsward

Wommels

Sneek

FR IESLAN D

Zwette

Sneekermeer

Fluessen

Van Harinxmakanaal

Stavoren

Weidum

Slotermeer

Elfstedentocht

We zijn wel toe aan een hartversterkertjeen al suppend hadden we al een adresje ge-spot. Achter de slijterij aan het Kleinzandligt de nog originele, te bezichtigen jenever-stokerij waar in 1864 weduwe AnjenetteJoustra begon met het maken van Beeren-burg. De zakjes kruiden (volgens receptvan de Amsterdamse koopman HendrikBeerenburg) worden hier, onder leidingvan een achter-achter-achter-kleindochter,nog altijd een maand in grote ketels getrok-ken. De geur alleen al is een genot. Klaarvoor consumptie worden de kruidige bor-rels ‘vrijgegeven voor export naar Neder-land’. Het kan dus nog Friezer!Als we even in Balk hebben gekeken hoede Luts – ’s winters wil het ijs hier maarmatig aangroeien – er in de zomer bijligt,

gaan we voor ons laatste deel van de tochtnaar Rijs. Anne van der Zee, eigenaar vanverhuurbedrijf Op Paed, zet ons op een so-lex en wijst ons de weg richting Stavoren.Wat Van der Zee betreft, hoeven we de Elf-stedentocht niet te volbrengen. De solex iszijns inziens niet gebouwd voor zulke lan-ge tochten. Na 70 kilometer moet sowiesogetankt worden, bovendien zijn de beest-jes bijna 50 jaar oud. De tweetaktmotorsnort echter prachtig. We trekken veel be-kijks, worden zelfs aangemoedigd.Even voelen wij ons, ook al is de winternog ver weg, echte Elfstedenrijders.

reageren?reizen@depersdienst.nl

� Op www.beleeffriesland.nl is alles over de genoemde en andere ‘alternatie-ve’ Elfstedentochten te vinden. De VVV’s in Friesland hebben een handigekaart beschikbaar, met diverse routes voor onder anderen wandelaars,fietsers, automobilisten én huifkarren.

� De populaire Friese Elfsteden Rijwieltocht wordt dit jaar wederom verre-den op pinkstermaandag (9 juni). De inschrijving ervoor is inmiddels geslo-ten. Kijk op www.11steden.nl als je meer wilt weten.

� In september 2014 wordt de Elfstedentocht wederom al suppend vol-bracht. Meer weten hierover? Kijk dan op www.sup11citytour.com

WAAR EN WAT

� Foto’s met de klok mee, beginnend rechtsboven:Met een bootje onder het bruggetje van Bartlehiem door. Suppen staat voor staandpeddelen. Haal een hartversterkertje bij Weduwe Joustra. Op de solex tuffend in derichting van Stavoren. Het vrouwtje van Stavoren kijkt uit over het IJsselmeer.Op de step dicht bij Bolsward. Het Planetarium van Eise Eisinga in Franeker.foto’s Suzanne Laman