WADY STATYCZNE KOOCZYN DOLNYCH

BUDOWA I CZYNNOŚD STOPY

Jest uwarunkowana jej funkcją: podporową, nośną i amortyzacyjną.

Budowa stopy jest dostosowana przede wszystkim do lokomocji.

Czynnikiem negatywnie wpływającym na jej ukształtowanie i wydolnośd jest przeciążenie.

Obciążanie części stopy zależy od przebiegu osi anatomicznej całej kooczyny w stosunku do osi mechanicznej.

ODCHYLENIA BUDOWY

NOWORODEK:

Prawidłowością rozwojową jest szpotawe ustawienie kości piszczelowej i zgięciowe ustawienie stawów kolanowych i biodrowych (pozostałośd ułożenia wewnątrzmacicznego).

Ustawienie szpotawe utrzymuje się w pierwszym roku życia z tendencją do stopniowego zmniejszania.

SZPOTAWOŚD

Jest to odchylenie odcinka obwodowego kooczyny względem osi całego ciała do wewnątrz.

W drugim roku życia dziecka

szpotawośd znika i stopniowo

przechodzi w fizjologiczną koślawośd

(wynosi 4-5 cm).

Jest to charakterystyczne do wieku

6 lat z tendencją zanikową.

Koślawośd częściej występuje

u dziewczynek o wiotkich postawach

typu astenicznego (smukła budowa

ciała).

KOŚLAWOŚD

Koślawośd to odchylenie osi odcinka obwodowego kooczyny od osi całego ciała na zewnątrz.

W prawidłowych warunkach u dorosłego człowieka oś (nośna) kooczyny dolnej przebiega przez: środek głowy kości udowej, środek rzepki, środek stawu skokowego i rzutuje na II palec (LINIA MIKULICZA).

STOPA MAŁEGO DZIECKAMa dużą podściółkę tłuszczową, mięśnie wysklepiające

stopę słabe, koordynacja stabilizatorów stopy jest niedostateczna, a sklepienie nieznaczne. W związku z tym w celu zwiększenia równowagi (płaszczyzny podparcia) dziecko chodzi w szerokim rozkroku, obciążając przyśrodkowe krawędzie stóp. Nie jest to płaskostopie traktowane jako wada. Stan taki występuje między 3 a 5 rokiem życia. Ale w tym okresie widoczne jest już koślawe lub szpotawe ustawienie kości piętowej.

DOROSŁA POSTAD STOPYW wieku 12 – 14 lat stopa ma już postad prawie dorosłą.

OŚ NOŚNA KOOCZYNY DOLNEJ

Istotną sprawą jest wczesne zdiagnozowanie wszelkiego rodzaju odchyleo ze względu na okresy intensywnego rozwoju i nawarstwiające się w nich procesy wzrostu, które przyczyniają się do szybkiego postępowania i utrwalania zniekształceo, które w efekcie obejmują również układ kostny.

Ze względu na funkcje stopy wymaga ona wydolnego statycznie i dynamicznie układu kostnego, więzadłowego i mięśniowego.

UKŁAD KOSTNY

Stanowi bierny element w budowie stopy.

Charakteryzuje go szczególna architektura zewnętrzna

i wewnętrzna, która zapewnia utrzymanie ciężaru ciała

oraz posiada on zdolnośd dostosowywania się

do zmian: podłoża, obciążenia, pozycji i ruchów.

ARCHITEKTURA ZEWNĘTRZNA:

Jest systemem łuków podłużnych

i poprzecznych (są to „resory” rozciągające się

pod wpływem obciążenia – ucisku, następnie wracają,

po usunięciu obciążenia, do stanu wyjściowego).

ŁUKI STOPY

• ŁUK PODŁUŻNY PRZYŚRODKOWY (DYNAMICZNY):guz piętowy, kośd łódkowata, klinowata przyśrodkowa i głowa I kości śródstopia. Szczyt stanowi kośd łódkowata, wysokośd łuku ok. 2,5 cm od podłoża.

• ŁUK PODŁUŻNY BOCZNY (STATYCZNY):

guz piętowy, kośd sześcienna i głowa V kości śródstopia. Wysokośd łuku ok. 5 mm od podłoża.

prawidłowy wysoki płaski

ŁUKI STOPY c.d.

• ŁUK POPRZECZNY PRZEDNI (OBWODOWY):

łączy głowy kości śródstopia (nie istnieje u zwierząt,

jest efektem adaptacji do dwunożnego trybu życia).

Podczas obciążenia stopy ulega spłaszczeniu –

stopa opiera się o podłoże głowami wszystkich kości

śródstopia. W warunkach odciążenia łuk powinien

opierad się głównie na I i V głowie kości śródstopia.

• ŁUK POPRZECZNY TYLNY:

przechodzi przez trzy kości klinowate i kośd

sześcienną.

W warunkach prawidłowych układ punktów podparcia stopy odciążonej powinien tworzyd trójkąt:

kośd piętowa

głowa V kości śródstopia głowa I kości śródstopia

Szkielet stopy wiąże układ więzadłowo – torebkowy, który stanowi stabilizację bierną.

Za stabilizację czynną odpowiadają mięśnie.

• ZA PODŁUŻNE WYSKLEPIENIE STOPY ODPOWIADAJĄ MIĘŚNIE:piszczelowy przedni, piszczelowy tylny, strzałkowy długi, trójgłowy łydki, zginacze palców i paluchaoraz mm krótkie („własne”) podeszwowej strony stopy

• ZA POPRZECZNE WYSKLEPIENIE STOPY ODPOWIADAJĄ MIĘŚNIE:piszczelowy tylny, strzałkowy długii przywodziciel palucha (zwłaszcza głowa poprzeczna)

RODZAJE ZNIEKSZTAŁCEO

Wady stóp różnią się:• okresem występowania,• charakterem zmian zniekształcających,• etiologią (pochodzeniem)• oraz stopniem zaawansowania zmian

Najczęściej spotykane wady to:• stopa kooska,• stopa szpotawa,• stopa koosko – szpotawa,• stopa piętowa,• stopa wydrążona,• stopa koślawa,• stopa płaska

Stopa wydrążona

Zdjęcia ze ścieżki podometrycznej

STOPA PŁASKA

Stosuje się różny podział ze względu

na lokalizację spłaszczenia:

• płaska podłużnie z koślawością kości piętowej

lub bez,

• płaska poprzecznie z paluchem koślawym (hallux valgus)

lub bez koślawości palucha,

• płasko – koślawa ze zniesieniem obu łuków (podłużnego i poprzecznego)

Stopa płasko – koślawa

Stopa pronująca

Ze względu na stopieo zaawansowania procesu patologicznego wyróżnia się okresy rozwoju stopy płaskiej podłużnie:

• stopa płaska niewydolna,• stopa płaska wiotka,• stopa płaska przykurczona,• stopa płaska zesztywniała

strefa działao nauczyciela WF, gimnastyki korekcyjnej

ROZWÓJ STOPY PŁASKIEJ PODŁUŻNIE

STOPA PŁASKA NIEWYDOLNA

Stanowi najlżejszą formę płaskostopia, obejmuje niewydolnośd mięśniową.

Charakterystyka:

W odciążeniu łuki stopy ukształtowane są prawidłowo. W obciążeniu ciężarem własnym lub dodatkowym

ulegają spłaszczeniu. Z reguły nie występuje koślawośd kości piętowej.

Jeśli jest, to we wspięciu na palce zanika. Obserwuje się występowanie bolesności po: długim

marszu, staniu, itp., która lokalizuje się głównie po stronie przyśrodkowej sklepienia podłużnego:

rozcięgno podeszwowe i m. piszczelowy tylny.

STOPA PŁASKA WIOTKA

W tym przypadku występuje niewydolnośd więzadłowa.

Charakterystyka:

W odciążeniu łuki stopy są nieco spłaszczone, co pogłębia się podczas obciążenia.

Występuje koślawośd kości piętowej. Jeżeli była już w stopie płaskiej niewydolnej, to we wspięciu na palce nie znika.

Obserwuje się występowanie bolesności w stawie skokowo – piętowo – łódkowym i rozcięgnie podeszwowym na wysokości guza piętowego.

DZIAŁANIE KOREKCYJNE- STOPA PŁASKA NIEWYDOLNA I WIOTKA

Przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych. Wyrobienie odruchu, a następnie nawyku prawidłowego

ustawiania i obciążania stopy w warunkach odciążenia i obciążenia, w staniu, chodzie, itp.

Celem dwiczeo jest wzmocnienie mięśni osłabionych oraz (jeśli występuje) rozciągnięcie przykurczów.

Wzmacnianie mięśni może byd prowadzone wyłącznie po wcześniejszym wyegzekwowaniu prawidłowego ustawienia stopy, z trójpunktowym podparciem.

Zasada ta obowiązuje przy każdym dwiczeniu stóp. Jej nieprzestrzeganie może doprowadzid do pogorszenia wady.

DZIAŁANIE KOREKCYJNE c.d.

Przy koślawości kości piętowej występuje przykurcz ścięgna piętowego (Achillesa), jeśli więc m. trójgłowy łydki będzie wzmacniany bez uprzedniego skorygowania pięty, to nastąpi utrwalanie i pogłębianie wadliwego położenia.

Ułatwienie w przyjmowaniu i utrzymywaniu skorygowanej pozycji stopy stanowią pozycje odciążające.

W związku z tym, że najczęstszą przyczyną płaskostopia statycznego jest niewydolnośd układu mięśniowo – więzadłowego, stosuje się trzy kryteria doboru dwiczeo.

KRYTERIA DOBORU DWICZEO

I KRYTERIUM: DOZOWANE OBCIĄŻENIE CIĘŻAREM CIAŁA

Stopieo odciążenia lub obciążenia zależy od pozycji wyjściowej:

• leżenie przodem z kolanami ugiętymi,• leżenie tyłem, kkd ugięte, stopy oparte o ścianę

lub drabinki,• leżenie tyłem, kkd ugięte, stopy oparte o podłoże,• siad na podwyższeniu, stopy oparte o podłoże,• stanie obunóż,• stanie obunóż z utrzymaniem jakiegoś ciężaru,• stanie jednonóż,• marsz, podskoki, zeskoki• długotrwałe utrzymywanie pozycji stojącej

II KRYTERIUM: ANATOMICZNE

Przy doborze dwiczeo należy uwzględnid położenie i funkcję mm wysklepiających stopę, czyli rodzaje ruchów charakterystycznych dla tych mięśni.

III KRYTERIUM: DZIELĄCE DWICZENIA NA ANALITYCZNE

I SYNTETYCZNE

Podczas postępowania analitycznego wzmacnia się poszczególne grupy mięśniowe.

Ćwiczenia syntetyczne aktywizują całą stopę (ruchy lokomocyjne: marsze, biegi, itp.). Muszą one stanowid stały element postępowania korekcyjnego ze względu na ich stałą obecnośd w życiu codziennym.