Embed Size (px)
Citation preview
Wang Faedah Menurut Perspektif Islam
dan Alternatif Pelupusan Wang Faedah
Muhamad Muda
Abdullaah Jalil
Universiti Sains Islam Malaysia www.usim.edu.my
Seminar Kefahaman Pengurusan Kewangan Islam Jabatan Wakaf, Zakat & Haji, Jabatan Perdana Menteri
30 Oktober 2007
JWZH, Putrajaya
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 2
Agenda Pembentangan
• Pengenalan
• Sistem kewangan Islam
• Punca dan pengagihan dana menurut perspektif Islam
• Perspektif Islam terhadap wang faedah (bunga)
• Pengurusan dana dari sumber haram
• Isu dan penyelesaian
• Rumusan dan penutup
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 3
Pengenalan
• Sistem kewangan yang mantap adalah amat penting
bagi mengembangkan lagi keupayaan, kekuatan dan
memperkasakan umat Islam.
• Harta sebagai sumber kewangan boleh disifatkan
sebagai harta halal atau haram tertakluk kepada kaedah
pemilikan dan punca harta tersebut.
• Harta yang diperolehi secara batil atau wang faedah
(bunga) yang bersifat riba’ dianggap haram.
• Harta yang haram harus dijadikan harta awam dan
ditadbirkan oleh pemerintah mengikut syariat.
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 4
• Adakah harta dari sumber haram boleh dimanfaatkan
bagi memperkasakan kedudukan ekonomi dan
kesejahteraan umat Islam?
• Apakah jalan-jalan yang selari dengan syariat berkaitan
dengan pemilikan, pengurusan dan pelupusan harta dari
sumber haram?
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 5
Rangkakerja Pengurusan Harta Awam:
Perspektif Islam
Harta
Awam
Harta Halal Harta Haram
Pengurusan
Harta Awam
Gembeling
Tabung Dana
Agih Dana
Infaq Simpan Kembalikan Musnah
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 6
Sistem Kewangan Islam
• Sistem kewangan Islam (SKI) merujuk kepada mekanisme bagi mengembeling dan menyalurkan dana dalam masyarakat agar ekonomi umat Islam terus berkembang.
• Sistem ini harus memberikan manfaat dan menjadi sebagai salah satu faktor penting dalam menentukan keselamatan, keselesaan dan kesejahteraan umat Islam.
• Sistem ini harus berjalan secara adil dengan mengambilkira keperluan, kedudukan dan keupayaan ahli masyarakat yang berbilang dengan mengiktiraf bahawa Allah menjadikan manusia itu ada yang kaya dan miskin, kuat dan lemah, serta sempurna dan kekurangan.
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 7
Prinsip Sistem Kewangan Islam
Muamalat Perhubungan antara
Manusia-Manusia
Siasah Hubungan antara Pemimpin
dan Pengikut (Rakyat)
Ijtima’i Kebajikan Sosial (Memenuhi Keperluan, Tanpa Untung)
Tijarah Bermotif Untung
(Memenuhi Kehendak)
Idarah Mencapai kecekapan dan keberkesanan
Berpandukan
Syariah, Undang-undang
dan Akhlak
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 8
AGIHAN PENGIMBANG SALURAN DANA
AMANAH
TABUNGAN
PERMODALAN
NEGARA
(KERAJAAN)
SADAKAH
NADZHAR
WAKAF
INSTITUSI
MAL
8 ASNAF
KEBAJIKAN
PERLINDUNGAN
KEMUDAHAN
AWAM & AGAMA
KESELAMATAN
KEAMANAN
INSTITUSI/DIWAN
PEMBANGUNAN
EKONOMI UMMAH
INSTITUSI
PENGURUSAN
RISIKO
(TAKAFUL)
INSTITUSI
KEWANGAN
BUKAN
PERBANKAN
INSTITUSI
PERBANKAN
PELABURAN
- REAL
- PASARAN
MODAL
INDIVIDU
PERNIAGAAN
ZAKAT
SUMBER
MODEL SISTEM KEWANGAN ISLAM – ALIRAN DANA
PUSAKA
CUKAI: KHARAJ,
JIZYAH, ‘USHUR
PENDIDIKAN
KEILMUAN
INSTITUSI
PENGURUSAN ZAKAT
KESIHATAN
PERUBATAN
REZAB
KEADILAN
SOSIAL &
EKONOMI
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 9
Punca dan Pengagihan Dana
• Islam menetapkan punca-punca yang sahih dalam
pemilikan harta:
– Berdasarkan kepada faktor-faktor yang harus seperti jual-beli,
hadiah, sedakah, upah, warisan dan seumpamanya.
• Pengagihan dana juga jelas dan banyak di sentuh dalam
al-Quran.
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 10
Sumber Dana
Pemodal/Peyumbang Dana • Kerajaan
– Kutipan hasil, cukai dan sebagainya
– Penerbitan Matawang
– Harta
– Keuntungan pelaburan
• Korporat – Keuntungan/Laba
– Harta bersih
• Individu – Gaji & Upah
– Harta terkumpul
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 11
Jenis-jenis Dana
Dana Ijtima’i
• Zakat.
• Cukai: Kharaj, Jizyah, ‘Ushur.
• Sadakah, Nadzhar, Wakaf, Pusaka.
• Fai (harta rampasan)
• Harta haram milik awam (?)
Dana Tijari
• Amanah.
• Tabungan.
• Permodalan/Pembiayaan.
• Keuntungan/dividen
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 12
Pengagihan Dana – Mengikut Fungsi (Jalan-jalan belanja menurut Islam - maslahah)
• Kebajikan dan Sosial: – Orang tua, anak yatim, kurang upaya, ibu tunggal
– Asnaf zakat (mereka yang berhak).
– Al-Maa’uun 107:1-7; Al-Anfaal 8:41;
• Kemudahan Awam: – Perhubungan, keagamaan, kelesaan (subsidi).
– Al-Baqarah 2:195; Al-Balad 90:4
• Keselamatan dan Keamanan: – Ketenteraan (Kepakaran, Persenjataan dan kelengkapan)
– Ketenteraman awam, perlindungan bencana dan musibah
– Quraish 106:1-4
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 13
• Keilmuan: Pendidikan dan pelajaran – (Al-Quran: Al-Alaq 96:1-5)
• Makanan dan perlindungan – (Al-Quran: Al-Maa’uun 107: 3)
• Kesihatan dan Perubatan – (Al-Quran: Al-Muddathir 74:4)
• Rezab: – Perlindungan tanpa duga, kemelesetan – Yusof 12:46-49 – Kisah Abd Rahman Ibn Auf
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 14
Agihan Dana Mengikut Perspektif Gelagat
Manusia
• Keperluan (Necessities – Daruriyyat) – ‘Must have’
• Kehendak Kemudahan/Keselesaan (Conveniences – Hajiyyat) – ‘Good to have’
• Kehendak Kemewahan (Refinement – Tahsiniyyat) – ‘Nice to have’
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 15
Pengurusan Harta Dari Sumber Haram
• Penilaian harta
• Pemulangan kepada pemilik asal
• Pihak bertanggungjawab
• Pilihan tindakan mengikut syarak
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 16
Pengurusan Harta Dari Sumber Haram
• Penilaian harta
• Pemulangan
kepada pemilik asal
• Pihak
bertanggungjawab
• Pilihan tindakan
mengikut syarak
• Memastikan zat dan nilai.
• Kekurangan nilai harus
ditampung
• Sekiranya bercampur
harta haram dan halal,
asingkan nilai haram.
• Ijtihad nilai (al-ihtiyath)
sekiranya nilai tidak dapat
dipastikan.
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 17
Pengurusan Harta Dari Sumber Haram
• Penilaian harta
• Pemulangan
kepada pemilik asal
• Pihak
bertanggungjawab
• Pilihan tindakan
mengikut syarak
• Pulangkan kepada
tuannya yang asal atau
waris.
• Sekiranya pemilik adalah
zalim dan ke arah
kebatilan, maka
belanjakan kepada
kemaslahatan ummah (Sheikh Khalid al-Mahna – menyebut
Imam Nawawi).
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 18
Pengurusan Harta Dari Sumber Haram
• Penilaian harta
• Pemulangan
kepada pemilik asal
• Pihak
bertanggungjawab
• Pilihan tindakan
mengikut syarak
• Tanggungjawab adalah
terhadap pemerintah – (pendapat Imam Nawawi, Imam
Ghazali, Ibnu Muflih).
• Jika pemerintah salur
melalui wakil, perlu salur
kepada tempat yang
betul.
• Institusi (wakil) tersebut
perlu mengikut syariah.
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 19
Pengurusan Harta Dari Sumber Haram
• Penilaian harta
• Pemulangan kepada pemilik asal
• Pihak bertanggungjawab
• Pilihan tindakan mengikut syarak
• Pandangan ahli sunnah wal-jamaah: infaq umum seperti sedakah atau tabarru’ umum untuk maslahah – asas dan keselesaan.
• KFH: Tabarru’ umum tetapi bukan untuk masjid atau al-Quran.
• Ibnu Taimiyyah: tidak untuk individu; Tabarru’ umum (jambatan, jalanraya, dll) dan untuk pertahanan.
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 20
Rangkakerja Pengurusan Harta Haram:
Perspektif Islam
Pengurusan
Harta Haram
Agih Dana
Simpan Infaq Kembalikan
Maslahan
Umum
Sadakah
Umum
Sosial dan
Fakir/Miskin
Jihad di
Jalan Allah
Musnah
Jauhi Harta
Haram Salur Harta
Haram kpd
Halal
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 21
Isu dan penyelesaian
• Pengurusan kewangan Islam dalam konteks Malaysia
– Sumber dana yang berbagai
• Kuasa dan tanggungjawab ke atas sumber dana awam
– Peranan pemerintah
– Peranan institusi kewangan Islam
• Wang yang disatukan (sumber halal dan haram)
– Kaedah pengurusan yang telus
• Dual system
– Sentiasa diperbandingkan
– Pengurusan Islam perlu lebih mantap – telus, sistematik dan
berjaya mencerminkan martabat Islam sebagai agama al-Falah.
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 22
Pengurusan Harta Awam
• Fungsi
– Gembeling
– Agih
• Amalan terbaik (Best practice)
– Penyelarasan
– Rekod dan pelapuran
– Syariah compliance
– Governans
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 23
Kerangka Model Institusi Pengurusan Harta
Awam: Tingkat kewibawaan organisasi melalui pendekatan “Amalan
terbaik”
BADAN
PENGURUSAN
HARTA AWAM
BAHAGIAN
KUTIPAN
BAHAGIAN
AGIHAN
BAHAGIAN
KHIDMAT
PELANGGAN
JAWATANKUASA
PELABURAN
JAWATANKUASA
AUDIT &
PEMATUHAN
BAHAGIAN
ICT
BAHAGIAN
PENTADBIRAN
AM
UNIT
PELABURAN
UNIT
SYARIAH DAN
RISIKO
MB Muda &
Abdullaah@USIM2007
Pelupusan Wang Faedah 24
Rumusan dan Penutup
• Islam menekankan kesejahteraan ummah bukan sahaja akhirat tetapi juga dunia (Quran. Al-Qasas:77). Kesejahteraan melalui kekuatan ekonomi, siasah, ijtima’iyah yang dilandasi kekuatan spiritual dan mental.
• Pengurusan kewangan – dari semua sumber – perlu diuruskan dengan mantap agar sumber tidak beku malah terus berkembang melalui sistem agihan yang kemas mengikut syarak.
• Wang haram yang menjadi milik awam, khususnya jumlah yang besar dan dapat dimanfaatkan, perlu diurus secara amalan terbaik bagi manfaat umat Islam dan mencerminkan kemampuan dan kebijaksanaan pengurusan berlandaskan prinsip pengurusan Islam.
