GEZONDHEID

\Alanr@er dekla

OUER PIJNTtrt,.rt :,ffint/ "JG / r /t t or.

"9 // ur trati r : Qt'\tba n d ar L)arí

we lijden wat af: elke dag slikken Nederlanders bijna een mrljoen pijnstillers,

en een op de vijÍ voiwassenen heeft chronische p1n. Ooaaken? Gewrichtspijn (r-euma),

rugpiln, pijn na een ongeluk en pi;n na kankerbehandelinq Wat is hieraan te doen?

-̂V(eiF,tt\-1 .

-P

à.rEsPv0t-LE 8ESÍ]SCHÀP

FrankWille is niet altijd even populairbij zijn patiënten. Voor mensen metchronische pijn heeft de anesthesioloog-pijnspecialist namelijk een confronterendeboodschap. Patiënten die ai jaren zoveelpijn hebben dat ze niet meer goed kunnenslapen, zich niet meer kunnen concentre-ren op het werk en zelfs depressief worden,lcomen bii hem terecht. "Een van de eerstedingen die ik meestal tegen ze zeg, is: 'Ditgaat nooit meer helemaal over."'MaarWille geeft er ook meteen een hoop-volle boodschap bij: "lk zeg óók'we krrn-nen er samen alles aan doen om de pijn zobeheersbaar mogelijk te maken'. En geluk-kig kunnen we dat steeds beter."

prJr{sY$ïficM fip !{*rOp zich is pijn een heel handig mechanis-me van ons lichaam; het is een alarm-signaal dat ons vertelt dat rve iets moetendoen (onze hand terugtrekken van eenhittebron, een verzwikte voet ontlasten).Maar dat pijnsysteem kan ook op holslaan, door acute pijn ofdoor schade inhet lichaam (littekenweefsei of bijvoor-beeld door ontstekingen bij reuma). Hetpijnsysteem blijft dan alarm slaan, ookal is de oorzaak van de pijn inmiddels

verdwenen. Zo ontstaat chronische pijn. Een belangrijke veroor-zaker van dat op hol siaan, is een operatie, vertelt FrankWille. Hiiis als specialist in chronische pijn verbonden aan verschiljendeziekenhuizen en is voorzitter van de sectie pijngeneeskunde vande Nederiandse Vereniging voor Anesthesiologie. "Een grote groepnrensen met chronische pijn heeft de aandoening na een operatieopgelopen. Van aile eeopereerde mensen heeft maar iiefst tienprocent een jaar na dato nog steeds pijn. Vooral operaties in deborstkas - hartoperaties, maar ook operaties bij borstkanker -en liesbreukoperaties zorgen voor veel chronische pijn."

Chronische pijn gaat nooit helemaal over,maar er is wel wat aan te doen

VCICIR GOD SPEI"Êí{

Voor patiênten die met chronische pijn worstelen, of de oorzaaknou een operatie is of iets anders, kan gelukkig steeds meer. Omte beginnen zijn er natuurlijk de pijnstillers - van paracetamol totmorfine en ontstekingsremmende hormonen. Ook kunnen patiën-ten een pompje onder hun huid geïmpianteerd krijgen, waarmeeze zichzelf naar behoefte een pijnstillend middel kunnen toedie-nen. Het gÍote voordeel is dat het pompje de medicijnen rond hetruggenmerg toedient, daar werken de pijnstillende stoffen honderdkeer zo sterk. Waardoor je er dus honderd keer minder van nodighebt en minder snei last lrijgt van bijweikinqen. Het nadeel is dathet pompje na verloop van tijd leeg raak en ongeveer vier keer perjaar moet worden ger,uld, wat een (kleine) kans geeft op infecties.Maar de grootste vooruitgang in pijnbehandeling is toch wel de _..

36 35 ltblle

Het zijn de Libelle Gezondheidsweken. Dit artikel over pijn is de tweede aftevering, de komende wekenvolgen nog hart & vaten, de luchtwegen, ons gewicht en kanker. De vorige aflevering, over onze geestelijkegezondheid, is na te lezen op: www.libelle.nllgezondheidsweken.

DE GROOTSTE UOORUIT.GANG IN PIJNBEHAIIIDETII'IG?HET PIAAÏSEN UAN EENNEUROMODULATOR

neuromodulator - het gebruik daarvanheeft de laatste tien jaar een grote viuchtgenomen. Hoe werk het? Tijdens een

operatie wordt een geleidingsdraad metelektroden in het wervelkanaal geplaatst.Die eiektroden zijn verbonden met een ap-

paraatje in de rug of op de buik. De neuro-modulator geeft kleine tintelingen in hetpijngebied. Het zenuwstelsel kan maaréén prikkel tegelijk aan en wordt zo voorde gek gehouden. In plaats van de nare,

chronische pijn, voelen patiënten alleennog maar de tintelingen. Een fantastischevinding, want het inbrengen van de neuro-modulator is redelijk eenvoudig en patiën-ten hoeven geen zware pijnstillers meerte siikken.Op dit moment is de neuromodulatorvoor-al geschikvoor pijn in armen en benen.Maar dat gaat de komende jaren verande-ren. Wille: "Er komen neuromodulators dieook gebruik kunnen worden om pijn tebestrijden in andere delen van het lichaam.Bij de borstkas bijvoorbeeld * belangrijkvoor vrouwen die borstkanker hebbengehad - maar ook in de iage rug en bij hethoofd. Daarmee kunnen we straks ook ern-stige hoofdpijnklachten en aangezichtspijnbeinvloeden. Patiënten met clusterhoofd-pijn - een vorm van pijn díe zo heftig is datmensen er zelfmoord door plegen en dieniet goed te behandelen valt met pillen,kunnen straks geholpen worden."Er is alleen een grote maar: een neuro-modulator plaatsen is duur. De totale kos-ten van het apparaatje, de operatie en denazorg komen neer op zo'n € 25.ooo,- perpatiënt. Wille: "Het is nu het ultieme red-middel, terwijl ik ze eigenlijkveel eerderzou willen plaatsen. En ook als laatste red-middel kan ik ze lang niet altijd plaatsen."Het gevolg: de pijnspecialist moet somseen beetje voor god spelen. "Dan moet ikbeslissen wie de ideale kandidaat is. Datzijn allemaal heel moeilijke keuzes."

REUMA DE KOP I}IORUXKSN

Andere grote doorbraken op het gebied van pijnbehandeling zijnde laatste jaren vooral gedaan bij de behandeling van reuma. Bijdeze ziekte zijn de medicijnen én de opsporingsmethoden flinkverbeterd. Vroeger kreeg je 'levenslang' te horen. Nu zijn vooralde ontstekingsvormen van reuma - zoals reumatoïde artritis (RA) -chronische aandoeningen geworden die met de nodige medicijnenen medicijncocktails goed onder controie zijn te houden. Artsenen onderzoekers spreken zelfs van een ware reumarevolutie.Ruim 2,3 miljoen Nederlanders hebben een vorm van reuma.Vrouwenworden ervaker door getroffen: tweederde van de reuma-patiënten is wouw. Ontstekingsreuma is een veelvoorkomendevorm; er ontstaan ontstekingen in de gewrichten en patiëntenkijgen last van pijn, stijfheid en vermoeidheid. Het is een auto-im-muunzieke; het afi,veersysteem is ontregeld en valt niet alleen in-dringers van buitenaf (een griepvirus bijvoorbeeld) aan, maar keert

"(Reuma)klachten?\A/nnc. nr rrrrrnrr l-rii LJnn nnrA,vvuuD \fl vlL/u\-i Lru, i r\JU svr uê[

de behandeling start, hoe beter"

zich ook tegen het eigen lichaam en zorgt zo voor de ontstekingen.Het goede nieuws is dat ontstekingsreuma tegenwoordigveel eer-

der dan vroeger kan worden ontdekt. Ingrid Lether, manager onder-zoek en informatie bij het Reumafonds: "We kunnen nu de verande-ringvan een bepaald eiwit meten dat betrokken is bij het ontstaanvan ontstekingsreuma, zelfs al vijf jaar voordat mensen last krijgenvan de eerste symptomen." Ervroeg bij zijn is belangrijk: hoe eerderde ontstekingen behandeld worden, hoe minder schade ontstaataan de gewrichten. "Bij reuma is erwat artsen de window ofoppor-

tunity noemen; een bepaalde periode waarin je met medicijnen deziekte de kop in kunt drukken. Als die periode voorbij is, is het auto-immuunsysteem al te ver op hol geslagen om dat nog te doen."Ga dus bij de eerste slrnptomen zo snel mogelijk naar de huisarts,benadruk Lether. 'Als je last hebtvan je gewrichten, 's morgenswakker wordt met stijve handen en voeten; ga dan naar de huisartsen vraag om een verwijzing naar de reumatoloog voor goed onder-zoek. En laat je niet met een kluitje in het riet sturen anders is jouwwindow of opportunity misschien al voorbij."

LIFESWTE BIJ REUÍIJIA

. Blijf vooral bewegen! Rust maakt het lichaamalleen maar strammer en doet spierweefsel aÍnemen.En die spieren zijn juist nodig om gewrichten teontlasten. Wandelen, fietsen en andere vormen vanmatig bewegen werken het best.

r Neem gewrichtsklachten meteen serieus. Pijn enzwellingen in handen en voeten kunnen op reumaduiden. Hoe eerder de behandeling start, hoe beter.

r Ook is het belangrijk op gewicht te bliiven; mensenmet overgewicht krijgen sneller gewrichtsklachten.

+t?\)r.T\\a--,i

íF(\.è#fi1dÈ

llhlle36-36

De behandeling van ontstekingsreumabegint meestal met een combinatie vanmethotrexaat (een middel dat de afweer-reactie afremt) en prednison. Als dat nietaanslaat wordt er soms nog een andermiddel toegediend, maar meestal wordtmeteen overgestapt op een biologicol - datzijn nieuwe vormen van ontstekingsrem-mers die goed werken, maar wel erg duurzijn. De bekendste biologicals zijnTNF-blokkers; die blokkeren een bepaalde stofdie bij de ontstekingen betrokken is. Om-dat deze middelen nog maar vijftien jaarbestaan, weten artsen nog niet goed watze doen op de langere termijn.

ABTft 058: &EWRICHTSSLIJTAGE

Mooie ontwikkelingen dus. Maarvoor debehandeling van artrose - ook een pijnlijkevorm van reuma waarbij gewrichtsslijtageontstaat - zijn helaas minder behandelings-mogelijkheden. Ingrid Lether: "Hier zijn hetniet de ontstekingen die het 'm doen, maarontstaat de reuma doordat de kwaliteitvanhet kraakbeen slechterwordt. De laatstejaren hebben wetenschappers ontdekt dathet kraakbeen zich wel kan herstellen; alsje jong bent, kun je nieuw kaakbeen aan-maken. Maar hoe dat reparatiemechanismeprecies wordt verstoord, weten we niet."Erwordt nu geëxperimenteerd met nano-boiietjes, die ingespotenworden op deplek van de slijtage en daar het aangetastekraakbeen repareren. Ook is een kaakbeen-transplantatie soms mogelijk. Dat werktal bij sommige sportblessures, waar vaakeen duidelijke, kleine, beschadiging is. Hetprobleem is alleen, zegt Lether, dat er bij ar-trose nooit één goed aanwijsbare plek is dieje kunt repareren. "Het ontstaat op meer-dere plekken in het lichaam, en het duurtook een tijd voordat de schade duidelijkzichtbaar is."Vooral blijven bewegen is bij artrose, en bijalle andere vormen van reuma, inmiddelseen van de belangrijkste adviezen. "Vroegerkegen mensen nog wel te horen dat ze rustmoesten houden", verteli Lether. "Maar nuweten we dat bewegen juist belangrijk is;als je te veei rust houdt, breek het spier-weefsel af. Ën als de spieren niet een deelvan de functie van de gewrichten over kun-nen nemen, word je alleen maar strammeren de reuma alleen maar pijnlijker."

AU, M'il RUG!

Er is nog een pijnlijke aandoening waarvanartsen inmiddels weten dat rust Íoest: rug-pijn. Het is 'erin geschoten' door een ver-keerde beweging ofdoor te zwaar en ver-keerd tillen, maar het kan ook een herniazijn, een ingezakte ofverschoven wervelof een vernauwing van het wervelkanaal.Meestal is het advies bij rugpijn: slik eenpijnstiller en blijf vooral bewegen, zonderde boel te overbelasten. Denk aan fietsen,wandelen en zwemmen. De rugpijnver-dwijnt in tachtig procent van de gevallenweer na een paarweken. Tenzij de pijn uit-straalt naar een been ofvoet, ofwanneereen been minder kracht heeft: dan wordtvaak wel een róntgenfoto of scan gemaak.Maar er zijn natuurlijk patiënten diewél jarenlang met rugpijn kampen. Hetprobleem is dan dat operaties meestalniet veel uitkomst bieden: bij de meesteoperaties treedt geen verbetering op. Al-leen bij patiënten met een'verse'hernia(als de klachten wij recent zijn) heeft eenoperatie een grote kans van slagen. FrankWille merk de gevolgen in de praktijk. "lnNederland zijn de richtlijnen voor rugope-raties streng, maar in de ons omringendelanden zetten ze als de patiënt aandringt

TIPS TEGE]I RUGIfi.ACHTEI{r Let zo vaak mogelijk op jehouding, ook als je gecon-

centreerd aan het werk bent.Rechtop z,Uen en staan is hetbest, zonder daarbij onnodig

spieren aan te spannen.Als je veel zit, sta dan regel-matig op en loop een stukje.

. Houd de rug sterk doorregelmatig rug- en buikspier-

oefeningen te doen.r Als je met rugklachten bijeen fysiotherapeut terecht-

komt, is een goede stelregeldat er na vier behandelingenverbetering moet optreden.

ls dat niei zo, dan is ermisschien meer aan de hand

óf is de fysiotherapeut nietgoed genoeg.

GËZONDHEID

wel een paar schroeven in de rug. Of zevoeren herniaoperaties uit bij iemanddie al vijf jaar pijn heeft. De Nederlandseverzekeraar vergoedt dat ook." Het isniet zonder gevaar: Wille ziet elke weekwel mensen die na zo'n operatie nógmeer pijn hebben, omdat het pijnsys-teem overgevoelig is geworden. "Die zijndus nog verder van huis."

Een op de vijf volwassenenheeft chronische oiin

BETER $RTil BEWEGFÍ{

Aan chronische rugpijn is meer te doendan alleen pijnstillers siikken en blijvenbewegen, zegt Jan Paul van Wingerden.Hij is bestuurder van het RotterdamseSpine & Joint Centre - een centrum datis gespecialiseerd in de behandeiingvan chronische klachten aan de wervel-kolom. "Wij behandelen mensen ingroepjes: ze komen acht weken lang tweekeer per week bij ons en krijgen begelei-ding van een fusiotherapeut, een arts eneen psycholoog." Van de patiënten diehet centrum behandelt, heeft tachtigprocent daarna minder pijn en kan zichbeter bewegen. Chronische rugpijn kanheel ingrijpend zijn. Van Wingerden zietmensen die door de pijn depressief zijngeworden. "Het is zwaarwanneer je nietmeer kunt doen wat je wilt en je je nutte-ioos voelt voor de maatschappij omdat jeniet meer kunt werken."

VOORUITËAIIG

Anesthesioloog-pijnspecialist FrankWille ziet ook vaak vooruitgang bij zijnpatiënten. "Het is prachtig om te zienwanneer iemand na jaren weer aan hetwerk kan. Ook andere dingen kunneneen vooruitgang zijn: als iemand bijvoor-beeld weer vijfhonderd meter kan lopenin plaats van honderd meter en zo weerzelfboodschappen kan doen. Ofwan-neer een borstkankerpatiënt die doorzenuwschade last heeft van brandendepijn in handen en voeten, door simpelemedicatie pijnvrij is en weer prettig ver-der kan leven."::

+'1.ler\)--ab,-\

\)\@,kÈí|/\,

^1è-/

^SU

R,VTrt\a-(/

36-3? hhlle