MOŻLIWOŚCI ANALITYCZNE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ na przykładzie Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych

Warszawa, 26 marca 2013 r.

2

Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

Instytucja, która łączy funkcje instytucji finansowej z funkcjami instytucji obsługującej klientów.

• prowadzi rozliczenia na kontach płatników składek – około 2,1 mln kont

• prowadzi Centralny Rejestr Płatników

• ewidencjonuje składki na indywidualnych kontach ubezpieczonych

• prowadzi Centralny Rejestr Ubezpieczonych – dla 15,9 mln ubezpieczonych

• prowadzi centralny rejestr pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP

3

Zakład Ubezpieczeń Społecznych: • pobiera składki na różne ubezpieczenia i fundusze:

na ubezpieczenia społeczne, a w ich ramach na wyodrębnione:

ubezpieczenie emerytalne

ubezpieczenia rentowe

ubezpieczenie chorobowe

ubezpieczenie wypadkowe

na ubezpieczenie zdrowotne i przekazuje do odpowiednich oddziałów NFZ

na FEP, fundusz pracy, FGŚP, itd.

• część składki na ubezpieczenie emerytalne przekazuje do otwartych funduszy emerytalnych

• zarządza Funduszem Rezerwy Demograficznej

• pobiera podatki

4

Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

• ustala uprawnienia i wypłaca co miesiąc emerytury i renty dla około 7,4 mln osób

• ustala uprawnienia i wypłaca zasiłki chorobowe, zasiłki macierzyńskie, zasiłki opiekuńcze, zasiłki wyrównawcze, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki pogrzebowe

• przeprowadza badania lekarskie i wydaje orzeczenia dla potrzeb ustalenia uprawnień do świadczeń ubezpieczeniowych; w 2012 r. ZUS wydał około 1,5 mln takich orzeczeń

• kontroluje prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy

• nadaje upoważnienia lekarzom do wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy

• realizuje zadania z zakresu prewencji rentowej, w tym rehabilitacji leczniczej oraz prewencji wypadkowej

5

Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

• współpracuje z organami administracji rządowej, z zagranicznymi instytucjami ubezpieczeniowymi oraz organizacjami międzynarodowymi

• pełni funkcję instytucji właściwej oraz instytucji łącznikowej przy realizacji międzynarodowych umów i porozumień w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz zajmuje się obsługą świadczeń realizowanych na podstawie tych umów i porozumień

• pełni funkcję instytucji właściwej oraz instytucji łącznikowej w zakresie koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego w obszarze realizowanym przez ZUS

6

Zakres informacji gromadzonych w bazach Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych:

• dane identyfikacyjne: NIP, REGON

• dane informacyjne: adres, EKD, PKD

• liczba pracowników, za których opłaca składkę na FEP

• kwoty składek

• wypłacone przez płatnika zasiłki

UBEZPIECZONY:

• dane identyfikacyjne i osobowe: PESEL, NIP, data urodzenia, płeć

• dane informacyjne: adres zamieszkania, adres do korespondencji

• wysokości składek i KP

• OFE

• NFZ

• wypłacone świadczenia

PŁATNIK:

7

Zakres informacji gromadzonych w bazach Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych:

• informacje konieczne do ustalenia prawa i wysokości świadczenia:

• wysokości wypłacanej emerytury / renty oraz dodatków

okresy stażu pracy, wysokości zarobków w poszczególnych latach, wysokość kwoty bazowej od której ustalana jest wysokość świadczenia, stopień niezdolności do pracy, kwota zwaloryzowanych składek i kapitału początkowego

EMERYT / RENCISTA:• dane identyfikacyjne i osobowe: PESEL, NIP, data urodzenia, płeć

• dane informacyjne: adres zamieszkania, adres do korespondencji

8

Możliwości analityczne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Aby zbudować odpowiednie kompetencje analityczne w instytucji muszą być spełnione następujące warunki:

• organizacyjne – w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych istnieje wyodrębniony Departament

• kadrowe, tj. odpowiednio wykształceni, doświadczeni pracownicy – zatrudniamy matematyków, ekonomistów, statystyków, a także aktuariusza

• budowanie odpowiednich narzędzi analitycznych i ich ciągła aktualizacja

• … i oczywiście zasoby informacyjne (gromadzone wg określonych zasad)

Chcemy w przyszłości ukształtować w ZUS kompetencje tzw. analityków systemowych (w zakresie ubezpieczeń społecznych). Będzie to grupa osób, które łączyć będą praktyczną wiedzę prawną z umiejętnościami analitycznymi (ekonomiczna analiza prawa) i umiejętnościami opisywania zjawisk związanych z systemem ubezpieczeń społecznych.

• ciągłość – rozumiana jako utrzymywanie stabilnej kadry i rozwój narzędzi

9

STATYSTYKASTATYSTYKA ANALIZY ANALIZY PROGNOZY PROGNOZY

Obszarem tym zajmuje sięDEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH

ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

10

Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych:

• gromadzi, opracowuje i udostępnia informacje statystyczne niezbędne do realizacji zadań statutowych Zakładu, zasila system statystyki publicznej

• prowadzi badania statystyczne

• prowadzi prace analityczno - prognostyczne z zakresu ubezpieczeń społecznych, opracowuje prognozy krótko- i długoterminowe z wykorzystaniem metod aktuarialnych

• opracowuje własne programy (modele) symulacyjne wspomagające obliczenia aktuarialne i statystyczne

• szacuje skutki finansowe projektowanych zmian przepisów

• sporządza syntetyczne informacje o ubezpieczeniach społecznych w formie wydawnictw miesięcznych, kwartalnych i rocznych

Efekty naszej pracy wykorzystywane są przez szereg instytucji, zarówno ze sfery publicznej (KPRM, KP, ministerstwa, Sejm, Senat, GUS), jak i placówki naukowe.

11

Badania statystyczne

1. Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS

2. Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS o niezdolności do pracy

3. Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu

4. Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane z powodu wypadków i chorób zawodowych

5. Absencja chorobowa

6. Koszty niezdolności do pracy

12

Prognozy i analizyPROJEKTOWANIE I TWORZENIE MODELI

OBLICZENIOWYCH

opinie nt. projektów

zmian przepisów

rezerwyna odprawy emerytalnei nagrody jubileuszowe

analizyi opracowaniastatystyczne

publikacje

PROGNOZYkrótkoterminowa(5 lat) corocznie

FUS, FEP

długoterminowa(ok. 50 lat) co trzy latafundusz emerytalny

• Kierownictwo ZUS

• Ministerstwa

• Sejm, Senat

• Kancelaria Prezydenta

• Kancelaria Premiera

13

Aktualizacja modelu prognostycznego (prace nad modelem prowadzone są w sposób ciągły):

o - uwzględnienie najnowszych danych,

• - uwzględnienie zmian przepisów uchwalonych od czasu poprzedniej edycji modelu,

• - uwzględnienie rozważanych zmian przepisów,

• - ewentualnie uwzględnienie najnowszej (zewnętrznej) prognozy demograficznej,

• - udoskonalanie metod matematycznych i implementacyjnych,

• - testowanie modelu.

14

• Klasyczne metody rachunku aktuarialnego.

• Model kohortowy (najmniejsza, niepodzielna jednostka - kohorta wiekowo-płciowa).

• Podejście deterministyczne.

• Rachunek średnich.

• Dane + założenia + parametry estymatory

prawdopodobieństw.

• Parametry techniczne, elastyczność, kalibracja.

• Model szkodowości wielorakiej (multiple decrement model).

15

ubezpieczenioweemeryturyrenty z tyt. niezdolności do pracyrenty rodzinnedodatki pielęgnacyjnedodatki dla sierot zupełnychświadczenia krótkoterminowe

pozaubezpieczenioweemerytury budżetowerenty budżetowedodatki do emerytur i rent

pozostałe wydatkiprewencja rentowa i

wypadkowaodpis na działalność ZUS

FUS

renty inwalidów wojennych i wojskowych oraz renty kombatanckie

WYDATKI

16

WPŁYWY

SKŁADKI

DOTACJA CELOWA[świadczenia budżetowe wypłacane z FUS]

DOTACJA

II filarOFE

„trzydziestokrotność”

Fundusz Rezerwy Demograficznej

REFUNDACJA Z TYTUŁU PRZEKAZANIA SKŁADEK DO OFE

KREDYTY

FUS

POŻYCZKI

17

Model – podstawowy zakres wyników

• Wpływy i wydatki, saldo roczne (wpływy minus wydatki w danym

roku).

• FUS, podział na fundusze: f. emerytalny, f. rentowy, f.

wypadkowy, f. chorobowy oraz dodatkowo FRD.

• Wyniki nominalne, dyskontowane, % sumy rocznych podstaw

wymiaru składek na dane ubezpieczenie, % PKB.

• Wydolność systemu/funduszu (wpływy / wydatki).

• Wyniki pośrednie (wydatki na poszczególne świadczenia, liczby

świadczeniobiorców, przeciętne wysokości świadczeń itp.).

18

Wykorzystanie modelu prognostycznego FUS…

Przykłady szacunków skutków finansowych wykonywanych przy wykorzystaniu modelu prognostycznego FUS…

• Zmiany mechanizmu waloryzacji świadczeń.

• Obniżenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe.

• Zmiany dotyczące wymiaru urlopu macierzyńskiego.

• Zmiany dotyczące stopy składki do FRD.

• Podwyższenie wieku emerytalnego.

• Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (obniżenie stopy składki do OFE, subkonto, dziedziczenie środków zewidencjonowanych na subkoncie).

• Nowa formuła obliczania wysokości rent z tytułu niezdolności do pracy.

• Podwyższenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe.

• I wiele innych …

Obliczenia wykonywane dla Grupy Roboczej ds. Starzenia się Społeczeństwa przy

Komisji Europejskiej (AWG – Ageing Working Group)

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

20

11

20

13

20

15

20

17

20

19

20

21

20

23

20

25

20

27

20

29

20

31

20

33

20

35

20

37

20

39

20

41

20

43

20

45

20

47

20

49

20

51

20

53

20

55

20

57

20

59

19

Zalety i wady modelu prognostycznego zbudowanego w ZUS

+ ZALETY

• Narzędzie prognostyczne umożliwiające przeprowadzanie symulacji dotyczących FUS na wiele lat.

• Model całkowicie zbudowany w ZUS.

• Możliwość wprowadzania zmian.• Coroczna aktualizacja modelu.• Parametryzacja.• Możliwość sprawdzania

wzajemnych powiązań.• Czas przeliczenia modelu (w

zależności od parametrów komputera) od 15 do 30 minut

– WADY

• Rachunek średnich (brak możliwości wykonania pewnych obliczeń, np. brak struktur według wysokości świadczeń).

• Ograniczenia MS Excel.• Ograniczenia sprzętowe.

20

Budowa dynamicznego modelu mikrosymulacyjnego

Dynamiczny model mikrosymulacyjny oparty na danych indywidualnych powstaje we współpracy z firmą Deloitte Advisory. Model mikrosymulacyjny:

• Oparty na danych indywidualnych• Obliczenia na pełnej populacji oraz na dużej próbie

(tysiące a nawet miliony osób)• Stworzenie losowego dynamicznego modelu mikrosymulacyjnego

opartego na danych indywidualnych o ubezpieczonych i świadczeniobiorcach przy wykorzystaniu systemu aktuarialnego, aby zwiększyć możliwości analityczne Zakładu.

21

Sporządzanie długoterminowych prognoz wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Funduszu Emerytur Pomostowych

Umożliwienie prognozowania świadczeń dla każdego ubezpieczonego indywidualnie, co pozwoli określić strukturę wysokości świadczeń, a zatem odpowiedzieć na pytanie o adekwatność przyszłych świadczeń

W szczególności dokładne szacowanie:

• struktury wypłacanych emerytur i rent

• wysokości świadczeń dla ubezpieczonych bliskich przejścia na emeryturę

• stóp zastąpienia dla nowoprzyznanych emerytur i rent

• poziomu dopłat do emerytur i rent najniższych

22

Koncepcja modelu - Proces

PROPHET

23

Analiza kosztów

Wykorzystanie informacji do zarządzania:

Ocena pracy oddziałów ZUSsporządzana w trzech płaszczyznach:

sprawności – rozumianej jako stopień realizacji zadań (celów), jakości – rozumianej jako stopień doskonałości procesów w wymiarze czasu ich

realizacji oraz skali odchyleń (błędów), efektywności finansowej – definiowanej w odniesieniu do poziomu kosztu

jednostkowego i wydajności.

Analityka do planowania – wykorzystywanie danych statystycznych, struktur, wyników badań, oszacowanych skutków finansowych zmian przepisów

Wyniki prognoz

24

W ramach popularyzacji wiedzy o ubezpieczeniach społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych od 2010 r. organizuje seminaria dla przedstawicieli instytucji publicznych. W 2012 r. zorganizowaliśmy 2 cykle seminariów poświęcone niezdolności do pracy i jej aspektom ekonomicznym (IV cykl) oraz ogólnym rozważaniom na temat „Równowaga ekonomiczna systemów emerytalnych” (V cykl). Również w 2012 r. wydana została kolejna publikacja z poprzednich cykli seminariów - „Różne aspekty ubezpieczeń społecznych – Materiały z seminariów ZUS (2)”.

Współpraca ZUS z innymi instytucjami - SEMINARIA ZUS

W 2013 r. zorganizujemy kolejne dwa cykle – w semestrze letnim (kwiecień – czerwiec) oraz w semestrze jesiennym.Cykl letni poświęcony będzie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz współpracy z Unią Europejską.

25

www.zus.pwww.zus.pll

Portal Statystyczny ZUS

26

www.zus.plwww.zus.plPUBLIKACJE:

• „Rocznik Statystyczny Ubezpieczeń Społecznych”

• „Prognoza wpływów i wydatków FUS”

• „Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Emerytalnego”

• „Prognoza wpływów i wydatków FEP”

• „Ważniejsze informacje z zakresu ubezpieczeń społecznych

• „Emerytury i renty przyznane”

• „Emerytury i renty górnicze”

• „Emerytury i renty nauczycieli”

• „Emerytury i renty kolejowe”

• „Emerytury i renty osób prowadzących działalność gospodarczą”

• „Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS”

• „Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS o niezdolności do pracy”

www.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

27

www.zus.plwww.zus.plPUBLIKACJE cd.:

www.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

www.zus.plwww.zus.pl

• „Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane z powodu wypadków przy pracy i chorób zawodowych”•„Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu”• „Analiza wyników badania okresów pobierania emerytur i rent”

• „Absencja chorobowa”

• „Wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych związane z niezdolnością do pracy”

• „Kwartalna informacja o świadczeniach pieniężnych z FUS oraz o innych świadczeniach”

• „Miesięczna informacja o wybranych świadczeniach pieniężnych wypłacanych przez ZUS”

www.zus.plwww.zus.pl

28

Dziękuję Państwu za uwagę.

HANNA ZALEWSKA

Dyrektor Departamentu Statystyki i Prognoz Aktuarialnych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych