Update Ruimte voor de Rivier Zwolle

De ‘Update’ houdt u regelmatig op de hoogte van de werkzaamheden die in het kader van Ruimte voor de Rivier Zwolle worden uitgevoerd. Er zijn twee deelprojecten: de Dijkverlegging Wes-tenholte en de Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler Buitenwaarden.

/RVDRZWOLLE

@WGSRVDR

De machines van aannemerscombinatie Ruimte voor de Rivier Zwolle (Van den Biggelaar/Ploegam) graven snel maar zorgvuldig de geulen die de IJssel meer ruimte geven.

Er zijn hoogtepunten te vieren, zoals het moment waarop werd vastgesteld dat de nieuwe dijk bij Westenholte stabiel genoeg is om hoogwater te keren. De bestaande dijk die Zwolle eeuwen heeft beschermd, wordt afgegraven. Archeologen keken aandachtig mee, op zoek naar sporen uit het verre verleden die meer over de aanleg van de dijk kunnen vertellen (zie elders in deze update).

De laatste tijd is bij de dijkverlegging op de plek van de toekomstige nevengeulen de bovengrond afgegraven, zodat de geschikte grond voor het vullen van de zandwinplas in het andere deelproject in Schelle-Oldeneel ontgraven kan worden. Ook is gestart met de bouw van de nieuwe brug over de geul in de Vreugderijkerwaard.

In de Scheller en Oldeneler Buitenwaarden maakten specialisten van REASeuro en de Explosieven OpruimingsDienst een bom uit de Tweede Wereldoorlog onschadelijk. Niet voor het eerst, want ook in het najaar van 2014 werden al meerdere bommen

verwijderd. De overlast viel dit keer mee, want de treinen konden over de spoorbrug blijven rijden. Ook in dit gebied is het bovenste deel grond ter hoogte van de toekomstige nevengeulen afgegraven. De zandzuiger is bezig het profiel van de nevengeulen te maken en heeft inmiddels al zo’n twee kilometer gebaggerd. Er zijn overlaten naar de IJssel en tussen de geulen gemaakt, waardoor de IJssel bij hoogwater over de rand van deze overlaten kan stromen. Zo daalt het waterpeil. Bij normale waterstanden zullen de geulen meestromen door nog aan te leggen duikers in de overlaten, zodat het water in het geulenstelsel voldoende wordt ververst.

We zijn bij de brug

Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 31

De machines gaan door De komende tijd blijft de aannemerscombinatie bij Westen-holte in fasen de oude dijk afgraven. Een andere klus is het afvoeren van het veen dat eerder in het gebied ontgraven werd: het kon niet in het projectgebied worden gebruikt en lag daarom tijdelijk in een depot. De aannemerscombinatie heeft een opening gemaakt tussen de zandwinplas en de IJssel. Klapschepen gevuld met grond uit het gebied van de dijkverlegging varen via deze opening de zandwinplas in en lossen daar hun lading. Zo wordt de geschikte grond uit het project hergebruikt voor het ondieper maken van de zand-winplas. Vervolgens zal op de locatie van de zandwinplas een geul worden aangelegd én...., een natuurgebied voor de kwartelkoning.De verwachting is dat de kwartelkoning dit een heerlijk broedgebied gaat vinden.

Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 3

“ Wij voeren veel projecten rond de IJssel uit en hebben dus ook veel met Ruimte voor de Rivier te maken. Het is steeds een uitdaging om maatregelen zo uit te voeren dat ook de natuur er baat bij heeft. Bij Zwolle hebben de uiterwaarden en de vloedbossen grote natuurkwaliteit. De Zeearend staat op het punt van broeden, de bevers hebben het gebied gekoloniseerd en er worden spraints (poepsporen) van de otter gevonden. Dat ziet er goed uit!”

- Boswachter Ger Klijnstra -

(zie pagina 4)

2

Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 33

Volg het project via het blog van Rivierjutter Henk Tuinman: fotospoolde.tumblr.com

Mooie foto’s en verhalen, onder meer over de klapschepen en de bouw van de ‘overstroombare brug!

Ruimte voor de natuurSchapenboerderij de Vreugdehoeve is een ideale plek om af te spreken met boswachters Ger Klijnstra van Staatsbosbeheer en Twiga van der Werf van Natuurmonumenten. Want in de aangrenzende Vreugderijkerwaard is te zien hoe de natuur zich kan ontwikkelen als de omstandigheden goed zijn. In de Vreugderijkerwaard werd in 2006 de eerste meestromende nevengeul gerealiseerd. Vanuit de vogelkijkhut zijn altijd veel vogels te zien op het eilandje in de geul. In het gebied kom je planten tegen die alleen in het stroomgebied van een rivier groeien en in Nederland nog maar in zeer kleine oppervlaktes voorkomen. Alleen de namen zijn al prachtig, zoals bevertje, sikkelklaver, tripmadam en blauwe bremraap.

Uitvalsbasis vrijwilligers De Vreugdehoeve is ook een prachtige uitvalsbasis voor de vrijwilligers van Natuurmonumenten, die elke donderdag in het gebied aan de slag gaan. Ze hebben er een werkschuur voor hun materialen, die ze met een elektrisch golfkarretje over de dijk naar de uiterwaarden rijden. Ze onderhouden rasters, knotten wilgen en helpen boer Herman bij het onderhoud van het erf. Een mooie samenwerking. Bovendien nemen de vrijwilligers belangstellenden op excursie mee de uiterwaarden in, die vanwege de kwetsbaarheid niet vrij-toegankelijk zijn.

Natuur versterken De werkzaamheden van Ruimte voor de Rivier zijn geen bedreiging voor de natuur, vinden de boswachters. In tegendeel: Als de oude dijk is afgegraven komt er zo’n 100 hectare nieuwe natuur bij. Daar-van profiteren dieren en planten. Twiga: “Het is mooi dat de projec-ten van Ruimte voor de Rivier zowel waterveiligheid als natuur ver-beteren. Uiteindelijk wordt het gebied door de realisatie van meer natuur robuuster. Voor ons is het erg belangrijk dat het kwetsbare rivierduin grotendeels buiten schot blijft. We kijken nog hoe we het beheer goed kunnen blijven doen.“

Terwijl de boswachters op de dijk klimmen, kijken de Herefordrunderen aandachtig toe: ze zijn naast de vrijwilligers de belangrijkste beheerders van het terrein. In het groeiseizoen lopen er 60 runderen en bij hoogwater zo’n 20. Ook als het water stijgt zijn ze veilig, want er ligt een flinke rivierduin waar ze het droog houden. En als het echt nodig is, zorgt de beheerder van de kudde natuurlijk dat ze een droger plekje krijgen.

Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 34

Afwisselend werk en op vrijdag een frietje bakken Johan van Hoesel is als grondwerker al anderhalf jaar aan het werk in de Zwolse uiterwaarden. Dat is bijna topsport: om 5 uur gaat in zijn huis in Kerkdriel de wekker, om voor de files uit al om een uur of 7 in Zwolle te zijn. ’s Avonds is hij rond half 7 weer thuis. Lang bij een verjaardag blijven plakken, zit er dus niet in: “Je moet op tijd naar bed, anders red je het niet.” Maar Johan klaagt niet, in tegendeel hij geniet enorm van zijn werk.

“Ik ben altijd tussen het land en het water aan het werk en daar is het prachtig. Natuurlijk is het niet altijd stralend weer, maar we hebben goede kleding, dus het is goed te doen.” Johan doet alle denkbare klussen in het grondwerk.

Hij legt rioleringsbuizen, plaatst aggregaten, beheert pompen, haalt hekken weg als er een machine door moet en zet ze weer terug als het werk klaar is. En ook voor het aangeven van de maatvoering van een toegangsweg of het maken van een bospad bij het Engelse Werk draait hij zijn hand niet om.

Toezicht Daarnaast volgt hij de cursus Deskundig Leidinggevende voor projecten waar met verontreinigde grond wordt gewerkt. Hij let er op dat mensen niet zomaar het bouwterrein opkomen en registreert ‘elke kruimel’ grond: belangrijk, want schone grond moet schoon blijven, en van andere grond moet precies bekend zijn waar het is vrijgekomen en wordt gebruikt. Kortom: Johan weet meestal niet wat hij over een uur gaat doen en hij is veel buiten. Dat is voor hem een gouden combinatie.

Vrijdags feestje “De sfeer is prima”, zegt Johan: “Ik werk vaak op grote projecten zoals deze en dan is het maar afwachten of het klikt. Hier is veel gezelligheid onder elkaar en we hebben het als team naar ons zin. Dat is belangrijk, want je bent meer op je werk dan thuis. Op vrijdag sluiten we de week af met de frituurpan op tafel.” Niet verrassend dat Johan ook het bakken op zich neemt.

Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 35

Sporen uit de verre oudheid in de dijkHet was smullen voor de archeologen: ze kregen de mogelijkheid om nauwkeurig onderzoek te doen naar de geheimen van de oude dijk bij Westenholte. Die verdwijnt nu de nieuwe dijk voldoende stevig is om het water te gaan keren. De aannemer heeft een zeven meter brede strook uit de oude dijk gegraven.

Trapsgewijs, zodat stadsarcheoloog Michael Klomp en zijn mensen alle lagen nauwkeurig konden bekijken. Ze waren op zoek naar bijzondere voorwerpen en andere toevalstreffers, maar zeker ook naar sporen die het mogelijk maken om meer over de bouw van de dijk, de aanleg en de leeftijd te weten te komen.

Wachten op onderzoekBijzondere voorwerpen vonden ze niet, maar wel allerlei materialen die mogelijk al eeuwen in de dijk zaten. Vooral in de blauwe klei zaten objecten verborgen. In het zandpakket erboven lag een mogelijk prehistorisch scherfje. Dat heeft waarschijnlijk niets met de dijk te maken, maar is vrijwel zeker met het zand meegevoerd. De vondsten zijn naar Groningen gebracht voor

een oudheidsonderzoek. Met de zogenoemde C14-methode kunnen de wetenschappers de leeftijd van de gevonden stukjes houtskool vaststellen. Of en wat er uit komt, is nog niet bekend. Via Update blijft u op de hoogte!

6 Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 3

Verhalen op maat over Ruimte voor de RivierBuurtvereniging Schelle Oldeneel hoorde zo’n tien jaar geleden over de plannen voor Ruimte voor de Rivier. Blij werden de bewoners daar niet van, want ze hielden hun buurtschap graag zoals het was. Nog steeds vragen sommigen zich af of de maatregelen wel nodig zijn: waarom wordt de IJssel niet net als vroeger regelmatig uitgebaggerd en het hout langs de oevers weggehaald.

Dat nam niet weg dat de bewoners het beter vonden om niet de hakken in het zand te zetten, maar mee te denken bij het ontwikkelen van de plannen. En de bewoners doen meer: zo hielden ze de afgelopen anderhalf jaar maar liefst 62 excursies naar het Ruimte voor de Riviergebied. Die trokken 1400 bezoekers, zoals klassen schoolkinderen, studenten, Gedeputeerde Staten, B en W van Zwolle, inwoners van achterliggende woonwijken en …., een aantal groepen uit alle windhoeken van de wereld.

Klaas Pierik en zijn partner Hennie nemen al anderhalf jaar mensen mee. Net als de andere gidsen begonnen ze met een training, waarbij onder andere medewerkers van het projectteam Ruimte voor de Rivier en de aannemer een rol speelden.

“Het was een leuke en leerzame presentatiecursus”, zegt Hennie. Inmiddels leggen Klaas en Hennie moeiteloos uit hoe het zit met oxische en anoxische grond en hoe het nu zit met het nieuwe bevergebied. En ze kennen de verhalen uit de streek, zoals van de familie Sluiter die hun woningen verlieten en nu op een veiliger plek wonen.

7 Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 3

“ Onze informatie wordt steeds completer, omdat mensen die meegaan vaak ook verhalen delen en we als gidsen onderling ervaringen uitwisselen.”

- Excursiegids Hennie Pierik -

Huifkar “We hebben als basis een vast programma”, zegt Klaas. “We be-ginnen altijd in de Nieuwe Bierton, waar we over de historie van het buurtschap vertellen en een paar filmpjes laten zien. Dat kan zijn over het ruimen van de bommen, de bevers in het gebied, een journaal uit 1995 over het hoogwater, of een overzichtsfilm over Ruimte voor de Rivier.

We kijken naar de groep wat het meest geschikt is. Vervolgens komt dan de huifkar van de Vreugdehoeve voorrijden, waarmee we het gebied in gaan. We komen bij de voormalige huizen van de Sluiters en vertellen van alles over de omgeving. Zoals over de afgravingen, ‘de put van Groten’, de verschillende grondlagen, de oeverzwaluwen, de bever en de kwartelkoning. Op sommige vragen weten we geen antwoord, zoals over het toekomstige beheer. Daar zijn wij ook benieuwd naar. Als buurtschap zouden we het roodbonte vee wel weer terug willen.

Hennie en Klaas gebruiken allerlei hulpmiddelen om hun verhaal duidelijk te maken. Hennie: “Toen een keer een groep kinderen uit groep 3 en 4 mee ging, namen we emmertjes mee. De kinderen sleepten met hun hakken geulen in het zand en lieten er water door stromen. Zo snapten ze al snel waarom er hier nevengeulen worden gegraven.”

In dit laatste jaar van Ruimte voor de Rivier Zwolle gaan de excursies door in een aange-paste vorm. Door de werkzaamheden en de voortgang het project kan de huifkar lang niet altijd het projectgebied meer in.

8 Update Ruimte voor de Rivier Zwolle, nr. 3