ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ: ΑΠΟ ΤΟΝ 4Ο ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ 8Ο

ΑΙΩΝΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΑΣΚΗΣΗ 1: Να γράψεις το όνομα που αντιστοιχεί σε κάθε περιγραφή.

Bυζαντινός αυτοκράτορας. Η εξωτερική του πολιτική απέβλεπε στην αποκατάσταση της Ρωμαϊκής Οικουμένης.Βυζαντινός αυτοκράτορας. Στα χρόνια του η επέκταση της βυζαντινής επιρροής στις χώρες της Ερυθράς θάλασσας διευκόλυνε την ανάπτυξη και αύξησε τα κέρδη του μακρινού εμπορίου.Βυζαντινός αυτοκράτορας. Όταν πέθανε (395) το Ρωμαϊκό κράτος χωρίστηκε σε ανατολικό και δυτικό τμήμα.Βυζαντινός αυτοκράτορας. Υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με τον βασιλιά των Περσών Χοσρόη Α΄.Βυζαντινός αυτοκράτορας. Συγκάλεσε την ΟικουμενικήΣύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας.Bυζαντινός αυτοκράτορας. Η ευνοϊκή πολιτική του απέναντι στους ηγέτες των Γερμανών προκάλεσε σοβαρό κίνδυνο εκγερμανισμού του κράτους.Βυζαντινός αυτοκράτορας. ΄Εκανε πολλές εκστρατείες κατά των Περσών και επανέφερε τον Τίμιο Σταυρό στην Κωνσταντινούπολη.Οι αρχιτέκτονες της Αγίας Σοφίας.Βυζαντινός αυτοκράτορας. Επί της εποχής του ολοκληρώθηκε ο εξελληνισμός της κρατικής διοίκησης.Βυζαντινός αυτοκράτορας. ΄Εκοψε και έθεσε σε κυκλοφορία χρυσό νόμισμα κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο.

1

ΑΣΚΗΣΗ 2: Να προσδιορίσεις αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή λάθος, γράφοντας στο τέλος της φράσης τη λέξη «σωστό» ή «λάθος».

1. Το Οστρογοτθικό βασίλειο ιδρύθηκε από τον Οδόακρο……………………2. Η Κωνσταντινούπολη λέγεται και Νέα Ρώμη ……………………3. Ο Κωνσταντίνος Α΄ καθιέρωσε στη διοίκηση τη διάκριση της

πολιτικής από τη στρατιωτική εξουσία……………………4. Το πολιτικό πρόγραμμα του Ηρακλείου ήταν: ένα κράτος, μία

εκκλησία, μία νομοθεσία. ……………………5. Το Βανδαλικό βασίλειο στη Β. Αφρική καταλύθηκε από τον Ηράκλειο.

……………………6. Η ελληνική γλώσσα καθιερώνεται ως επίσημη γλώσσα στην πολιτική

και στρατιωτική διοίκηση στην εποχή του Ηρακλείου. ……………………7. Ο Αρχιεπίσκοπος Ανθέμιος είδε σε όραμα τον Απόστολο

Βαρνάβα……………………8. Κατά την Πρωτοβυζαντινή εποχή η Κύπρος διαιρέθηκε σε 24

διοικητικές περιφέρειες……………………9. Πρωτεύουσα της Κύπρου κατά την Πρωτοβυζαντινή εποχή ήταν η

Λήδρα……………………

ΑΣΚΗΣΗ 3: Να συμπληρώσεις την καθεμιά από τις πιο κάτω φράσεις με μια από τις επιλογές που ακολουθούν, ώστε να σχηματιστεί μια ορθή ιστορικά πρόταση.

1. Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της χριστιανικής λατρείας:1. Κωνσταντίνος Α΄2. Θεοδόσιος Β΄3. Ιουστινιανός

2. Έδωσε στους ηγέτες των Γερμανών ανώτερες θέσεις στο στρατό και την διοίκηση του κράτους και έτσι δημιουργήθηκε κίνδυνος εκγερμανισμού του κράτους:

1. Θεοδόσιος Α΄2. Θεοδόσιος Β΄3. Ιουλιανός

2

3. Προσπάθησε με αυστηρούς νόμους να περιορίσει τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων των επαρχιών και να προστατεύσει τους ελεύθερους αγρότες:

1. Κωνσταντίνος Α΄2. Ηράκλειος3. Ιουστινιανός

4. Πρώτος υιοθέτησε τον τίτλο “βασιλεύς” με τη χριστιανική προσθήκη “πιστός εν Χριστώ”:

1. Κωνσταντίνος Α΄2. Ιουστινιανός3. Ηράκλειος

5. Ο Ηράκλειος αντιπροσωπεύει τον τύπο του στρατηγού – αυτοκράτορα, γιατί

1. οργάνωσε με επιτυχία πολλές εκστρατείες2. ηγήθηκε ο ίδιος προσωπικά του βυζαντινού στρατού3. έδωσε μεγάλη έμφαση στην αναδιοργάνωση του στρατού

6. Στη μάχη στη Νινευί ο Ηράκλειος νίκησε 1. τους Άραβες, το 617 μ.Χ.2. τους Πέρσες, το 627 μ.Χ.3. τους Άραβες, το 627 μ.Χ.

7. Η Κύπρος κατά την Πρωτοβυζαντινή Περίοδο ανήκε διοικητικά στη(ν)1. Αλεξάνδρεια2. Αντιόχεια3. Νινευή

8. Το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου αναγνωρίστηκε στη(ν):1. Α’ Οικουμενική Σύνοδο2. Β’ Οικουμενική Σύνοδο3. Γ’ Οικουμενική Σύνοδο

9. Αυτοκρατορικά προνόμια δόθηκαν στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου από τον

1. Ανθέμιο2. Ζήνωνα3. Μοαβία

3

10. Η αναγνώριση του αυτοκέφαλου απέκοψε την Εκκλησία της Κύπρου από

1. την Ανατολή2. τη Δύση3. τον Νότο

ΑΣΚΗΣΗ 4: Αντιστοίχισε τις χρονολογίες με τα γεγονότα

1. 11/5/330 1. Χωρισμός ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό.

1.

2. 313 2. Εξουδετέρωση Γότθων από Κωνσταντινούπολη

2.

3. 395 3. Εγκαίνια Κωνσταντινούπολης 3.4. 400 4. Στάση του Νίκα 4.5. 532 5. Διάταγμα Μεδιολάνων 5.6. 532-537 6. Ήττα Αβάρων και Σλάβων στην

πολιορκία της Κωνσταντινούπολης6.

7. 562 7. Κτίσιμο Αγίας Σοφίας 7.8. 626 8. Υπογραφή συνθήκης Ιουστινιανού

και Χοσρόη Α΄8.

ΑΣΚΗΣΗ 5: Αφού μελετήσεις το πιο κάτω παράθεμα και με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις, να απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν: Η μετάθεση της πρωτεύουσας και η επιλογή της νέας θέσης δεν ήταν τυχαία. Υπαγορεύτηκε κυρίως από στρατιωτικούς λόγους. Η θέση της πόλης ανάμεσα σε δύο ηπείρους, τριγυρισμένη από θάλασσα, την καθιστούσε και σημαντικό συγκοινωνιακό κόμβο ανάμεσα στην Ευρώπη, και την Ασία, στη Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και την Αζοφίκη. Κίνητρο στην απόφαση του Κωνσταντίνου να εγκατασταθεί στη νέα του πρωτεύουσα αποτέλεσε την εξάπλωση της νέας θρησκείας. Η στροφή του προς το Χριστιανισμό συνδυάστηκε με την απομάκρυνση του από μια πόλη που είχε γίνει επίκεντρο ειδωλολατρίας, τη Ρώμη. Παρόμοιοι λόγοι συνέβαλαν και στην απόφαση του να στολίσει τη νέα πρωτεύουσα με μια

4

σειρά λαμπρών εκκλησιώνΊδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

1. Να αναφέρεις και να εξηγήσεις τους λόγους για τους οποίους ο Μ.

Κωνσταντίνος ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη στην Ανατολή και την έκανε πρωτεύουσα του Ρωμαϊκού Κράτους.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Η πηγή είναι πρωτογενής ή δευτερογενής;

______________________________________________________________________________

ΑΣΚΗΣΗ 6: Αφού μελετήσεις το πιο κάτω παράθεμα και με βάση τις ιστορικές σου γνώσεις, να απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν:

«Όταν εγώ ο Αύγουστος Κωνσταντίνος και εγώ ο Αύγουστος Λικίνιος ευτυχήσαμε να συναντηθούμε στο Μεδιόλανο και συζητήσαμε όλα όσα είναι σχετικά με το κοινό συμφέρον, αποφασίσαμε ότι, ανάμεσα στα άλλα θέματα, που θεωρούνται πως είναι ωφέλιμα για το σύνολο, έπρεπε πρώτα να ρυθμίσουμε εκείνα που έχουν σχέση με την ευλάβεια και το σεβασμό προς το θείο δηλαδή να δώσουμε και στους χριστιανούς και σ’ όλους τους άλλους την ελευθερία να ακολουθούν τη θρησκεία που θέλουν, ώστε οποιαδήποτε ουράνια δύναμη υπάρχει, να είναι ευνοϊκή σε μας και σε όλους, όσοι βρίσκονται κάτω από την εξουσία μας.

Έτσι λοιπόν, αφού σκεφτήκαμε καθαρά και σωστά, καταλήξαμε στην απόφαση, να μην εμποδίζεται κανένας απολύτως να ασπάζεται τη λατρεία και τη θρησκεία των χριστιανών κι ακόμη να δοθεί στον καθένα η

5

δυνατότητα να αφιερώσει τον εαυτό του σ’ εκείνη τη θρησκεία, που νομίζει ότι του ταιριάζει καλύτερα...». Ευσέβιος, Εκκλησιαστική ιστορία, Χ, V, 4-5, μετάφραση

1. Να εξηγήσεις για ποια συμφωνία γίνεται αναφορά (ποιοι συμμετείχαν, τόπος, τι προνοούσε).

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Ποια στάση τηρήθηκε απέναντι στους χριστιανούς και γιατί; _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Συμφωνείς ή διαφωνείς με το περιεχόμενο της συμφωνίας αυτής; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΣΚΗΣΗ 7: Αφού μελετήσεις το παράθεμα Κωδικοποίηση του Δικαίου του Προκοπίου να απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν:

Ο Ιουστινιανός, επειδή βρήκε τους νόμους σκοτεινούς λόγω της ανεπίτρεπτης πληθώρας τους και σε εμφανή σύγχυση εξαιτίας των

6

αντιφάσεών τους, τους απάλλαξε από την αταξία των απατηλών λέξεων. Παραμέρισε τις αποκλίσεις τους και τους έδωσε διαρκή ισχύ.

Προκόπιος, Κτίσματα I 1, έκδ. O. Veh, Μόναχο 1977, 18-19.

1. Να εξηγήσεις γιατί ο Ιουστινιανός αναθεώρησε και κωδικοποίησε το ισχύον Ρωμαϊκό Δίκαιο.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Να παρουσιάσεις το Νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού, συμπληρώνοντας τον ακόλουθο πίνακα:

ΕΡΓΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ1.

Ιουστινιάνειος Κώδικας

2.

Πανδέκτης

3.

Εισηγήσεις

4.

Νεαρές

3. Ποια ήταν η σημασία του νομοθετικού του έργου;______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7

ΑΣΚΗΣΗ 8: Αξιοποιώντας στοιχεία του παρακάτω παραθέματος και τις ευρύτερες ιστορικές σου γνώσεις να απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν:

« ... στην εποχή μου είχε γίνει βασιλιάς ο Ιουστινιανός, τον οποίο θα αποκαλούσε κανείς βασιλιά όχι για το αξίωμά του αλλά για το χαρακτήρα του. Ο Ιουστινιανός βρήκε το κράτος σε αναταραχή και το ανέδειξε πιο μεγάλο και πιο ένδοξο, επειδή υποχρέωσε τους βαρβάρους να απομακρυνθούν από τα σύνορα. Επίσης πρόσθεσε πολλές πόλεις στην επικράτεια των Ρωμαίων, ενώ ίδρυσε αναρίθμητες άλλες που στο παρελθόν δεν υπήρχαν ...»

Προκόπιος, «Περί κτισμάτων Α΄» μτφρ. Κοκκίνου Μαντά Σοφία ( Απ. Τζαφερόπουλος, εκδ. Γεωργιάδης ( Διασκευή)

1. «…επειδή υποχρέωσε τους βαρβάρους να απομακρυνθούν από τα σύνορα.»

Ποιους βαρβάρους υπαινίσσεται ο Προκόπιος;

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Ποια άποψη εκφράζει ο Προκόπιος για την εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού; Συμφωνείς μαζί του; Εξήγησε.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΣΚΗΣΗ 9: Με βάση τις πιο κάτω πηγές αλλά και τις ευρύτερες ιστορικές σου γνώσεις να κάνεις τις ασκήσεις που ακολουθούν:

Ι.

Η λέξη «θέμα» σήμαινε βασικά ένα σώμα στρατού και έπειτα επεκτάθηκε και στις νέες στρατιωτικές περιφέρειες, πράγμα που διαφωτίζει τη γένεση

8

του νέου συστήματος. Η προέλευσή του σχετίζεται με τη συγκέντρωση των στρατιωτικών μονάδων, των «θεμάτων», στις επαρχίες της Μ. Ασίας,, που για τον λόγο αυτό ονομάσθηκαν κι αυτές «θέματα». Δεν αποτελούσαν δηλαδή μόνο διοικητικές ενότητες αλλά και περιοχές εγκαταστάσεως των στρατιωτικών μονάδων. Με την υποχρέωση της κληρονομικής στρατιωτικής θητείας απέκτησαν οι στρατιώτες κτήματα με δικαίωμα να τα κληροδοτούν στα παιδιά τους. Είναι τα γνωστά από τις μεταγενέστερες πηγές «στρατιωτικά κτήματα». Έτσι το νέο σύστημα των θεμάτων συνδέεται με τον παλαιότερο θεσμό των limitanei, δηλαδή των στρατιωτών που είναι εγκατεστημένοι στο έδαφος των περιοχών κοντά στα σύνορα (limes). Το αμυντικό σύστημα των συνόρων είχε καταρρεύσει κάτω από την πίεση των εχθρικών επιδρομών, τα στρατεύματα των ακριτικών επαρχιών αποσύρθηκαν στο εσωτερικό της Μ. Ασίας και εγκαταστάθηκαν στις περιοχές εκείνες που είχαν παραμείνει κάτω από βυζαντινή κυριαρχία. Εκτός από τους στρατιώτες των ακριτικών περιοχών εγκαταστάθηκαν τώρα στη Μ. Ασία και οι επίλεκτες μονάδες του βυζαντινού στρατού. Έτσι ήδη κατά την εποχή του Ηρακλείου ιδρύθηκαν τα θέματα του Οψικίου, των Αρμενιακών και των Ανατολικών, όπως κατά πάσα πιθανότητα και το ναυτικό θέμα των Καραβησιανών στις νότιες ακτές της Μ. Ασίας.

Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Α’, εκδ. Στέφ. Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 2002, σελ. 163-164.

ΙΙ.

Η θεματική οργάνωση της Μ. Ασίας κατά την περίοδο 7ου-9ου αι.

9

1. Τι ήταν τα θέματα; Πού, πότε και γιατί δημιουργήθηκαν και πώς λειτουργούσαν;

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Να εκφράσεις την προσωπική σου άποψη για τη λειτουργία των θεμάτων.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΣΚΗΣΗ 10: Με βάση το πιο κάτω παράθεμα και τις ιστορικές σου γνώσεις να απαντήσεις στις ερωτήσεις που ακολουθούν:

Οι αξιώσεις του Πατριαρχείου Αντιοχείας και η επιχειρηματολογία του

Μετά το 367 οι αυτόνομες Εκκλησίες καταβροχθίζονταν η μια μετά την άλλη και υπάγονταν στα υπό διαμόρφωση Πατριαρχεία. […] Επειδή λοιπόν η Κύπρος υπαγόταν πολιτικά στον Comes Orientis, η Εκκλησία της Αντιόχειας, που έμελλε να εξελιχθεί στο πανίσχυρο Πατριαρχείο Αντιοχείας, αξίωνε την υπαγωγή της Εκκλησίας της Κύπρου στην εκκλησιαστική διοίκηση της Αντιόχειας. Η άρνηση της κυπριακής

10

Εκκλησίας να δεχτεί τη χειροτονία των επισκόπων της από την Εκκλησία της Αντιόχειας καταγράφηκε καταρχάς σε μια επιστολή του Πατριάρχη Αντιοχείας Αλεξάνδρου Α΄ προς τον Πάπα της Ρώμης Ιννοκέντιο Α΄, όπου ο Αλέξανδρος καταγγέλλει πως αυθαίρετα και παρά τις αποφάσεις των Συνόδων εκλέγουν τους επισκόπους τους (…ut suo arbitratu ordinent, neminem consulentes).

Δημοσθένους Α., Η Βυζαντινή Κύπρος (965-1191), Υλικός και πνευματικός πολιτισμός, Εκδόσεις Ηρόδοτος, Αθήνα 2002, 23-24.

1. Τι επεδίωξε το Πατριαρχείο της Αντιόχειας σε σχέση με το αυτοκέφαλο της Κυπριακής Εκκλησίας;

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Πώς δικαιολόγησε την αξίωση αυτή;

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Πώς αντέδρασαν οι Κύπριοι ιερείς;

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους;

11

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Ποια η σημασία του αποτελέσματος;

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12