kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr · Web view“(1) Hükümlüye Adalet ve Sağlık Bakanlıklarınca birlikte belirlenecek kalori esasına göre, sağlıklı ve güçlü kalması

TUumlRKİYE CUMHURİYETİ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

ŞEHMUS OumlZSUBAŞI BAŞVURUSU

(Başvuru Numarası 20132582)

Karar Tarihi 332016

RG Tarih ve Sayı 1472016 - 29770

Başvuru Numarası 20132582Karar Tarihi 332016

GENEL KURUL

Başkan Zuumlhtuuml ARSLAN

Başkanvekili Burhan UumlSTUumlN

Başkanvekili Engin YILDIRIM

Uumlyeler Serdar OumlZGUumlLDUumlR

Serruh KALELİ

Osman Alifeyyaz PAKSUumlT

Recep KOumlMUumlRCUuml

Alparslan ALTAN

Nuri NECİPOĞLU

Hicabi DURSUN

Celal Muumlmtaz AKINCI

Erdal TERCAN

Muammer TOPAL

M Emin KUZ

Hasan Tahsin GOumlKCAN

Kadir OumlZKAYA

Rıdvan GUumlLECcedil

Raportoumlr Murat ŞEN

Başvurucu Şehmus OumlZSUBAŞI

I BAŞVURUNUN KONUSU

1 Başvuru vejetaryen olan bir huumlkuumlmluumlnuumln protein ihtiyacının cezaevi koşullarında karşılanmamasının insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağını vejetaryen olup olmadığının tespiti iccedilin devlet hastanesine goumlnderilmesinin kişinin maddi ve manevi varlığının korunması hakkı ile ayrımcılık yasağını ihlal ettiği iddialarına ilişkindir

II BAŞVURU SUumlRECİ

2 Başvuru 1042013 tarihinde Kırıkkale Cumhuriyet Başsavcılığı vasıtasıyla yapılmıştır Başvuru formu ve eklerinin idari youmlnden yapılan oumln incelemesi neticesinde belirlenen eksiklikler tamamlatılmış ve başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir

3 Başvurucu bireysel başvuru harccedil ve masraflarını karşılama imkacircnının bulunmadığını belirterek adli yardım talebinde bulunmuştur

4 İkinci Boumlluumlm Birinci Komisyonunca 21112014 tarihinde adli yardım talebinin kabuluuml ile başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Boumlluumlm tarafından yapılmasına karar verilmiştir

5 Boumlluumlm Başkanı tarafından 26122014 tarihinde başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir

6 Başvuru belgelerinin bir oumlrneği bilgi iccedilin Adalet Bakanlığına (Bakanlık) goumlnderilmiştir Başvuru konusu olay ve olgular 26122014 tarihinde Bakanlığa bildirilmiştir Bakanlık tanınan ek suumlre sonunda goumlruumlşuumlnuuml 2622015 tarihinde Anayasa Mahkemesine sunmuştur

7 Bakanlık tarafından Anayasa Mahkemesine sunulan goumlruumlş 1032015 tarihinde başvurucuya tebliğ edilmiştir Başvurucu Bakanlık goumlruumlşuumlne karşı beyanda bulunmamıştır

8 İkinci Boumlluumlmuumln 712016 tarihinde yaptığı toplantıda başvurunun niteliği itibarıyla Genel Kurul tarafından karara bağlanması gerekli goumlruumllduumlğuumlnden Anayasa Mahkemesi İccediltuumlzuumlğuumlnuumln 28 maddesinin (3) numaralı fıkrası uyarınca Genel Kurula sevkine karar verilmiştir

III OLAY VE OLGULAR

A Olaylar

9 Başvuru formu ekleri ve Bakanlık goumlruumlşuumlnde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar oumlzetle şoumlyledir

10 Başvurucu başvuru tarihinde Kırıkkale F Tipi Yuumlksek Guumlvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda huumlkuumlmluuml olarak bulunmaktadır

11 Başvurucu cezası infaz edilirken Cezaevi idaresine başvurarak et ve tuumlrevlerinden oluşan besin maddelerinden hiccedilbirini yemediğini belirtmiş ve protein ihtiyacının dış kantin aracılığıyla karşılanmasını talep etmiştir

12 Başvurucunun talebi Kırıkkale F Tipi Yuumlksek Guumlvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Muumlduumlrluumlğuuml İdare ve Goumlzlem Kurulunun 1512013 tarihli ve 201316 sayılı kararı ile 1762015 tarihli ve 25848 sayılı Resmicirc Gazetersquode yayımlanan Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Youmlnetmelikin 4 maddesi gerekccedile goumlsterilerek reddedilmiştir Gerekccedilede şu hususlar belirtilmiştir

ldquohellip kantinde yumurta satışı yapılmadığından ayrıca et ve et uumlruumlnleri yemeyenler iccedilin kurum mutfağında ayrı yemek ccedilıkarıldığından ve haftada 2 kez kahvaltıda yumurta verildiğinden huumlkuumlmluumlnuumln talebi yerinde goumlruumllmemiştirrdquo

13 Başvurucu İdare ve Goumlzlem Kurulunun ret kararına karşı Kırıkkale İnfaz Hacirckimliğine itirazda bulunmuştur Başvurucunun 2812013 tarihli itiraz dilekccedilesi şoumlyledir

ldquoBen et ve tuumlrevleri olan hiccedilbir şey yemiyorum Bunu cezaevi ve doktoru da bilmektedir Zaten bundan dolayı defalarca protein ihtiyacının karşılanması iccedilin mantar ve yumurtanın getirilip kantinde satılmasını istedim Bu talebim kabul goumlrmeyince dış kantin aracığıyla kendi

paramla almak istediğimi bildirdim Bu istemim de haftada iki kez tuumlm mahkumlara verilenin yeterli olduğu ve kantinde satılmadığından kabul edilmemiştir

Mevcut haliyle hiccedilbir şekilde protein ihtiyacımı karşılayamıyorum Bu durum sağlığımı da bozmaktadır Youmlnetmelikte dini duumlşuumlncesi ya da sağlığının el verdiği yiyeceklerin verilmesini oumlngoumlrmektedir

Sırf cezaevi kantininde satılmadığı iccedilin yumurta almama engel olunuyor Oysa domates biber vb şeyler de cezaevi kantininde satılmıyor ama her hafta sebzelerimizi muumlduumlrluumlk nezaretinde dışarıdan alıyoruz Oumlzellikle yumurtaya engel konulmasının hiccedilbir mantıklı accedilıklaması olamaz

Oumlzel ya da luumlks bir talepte bulunmuyorum Sadece vuumlcut ve sağlık ihtiyacı olan proteinin temini iccedilin yumurta alınmasını istiyorum Talebin kabul edilmemesi hukuka da aykırıdır Beslenme ihtiyacım engelleniyor dolayısıyla sağlığımın bozulmasına neden olunuyor

Sonuccedil-Talep

Protein ihtiyacımı karşılayabilmem iccedilin ya iccedil kantine yumurta getirilip satılması ya da dış kantinden alınması iccedilin idare goumlzlem kurulunun kararlarının iptal edilmesini istiyorumrdquo

14 İtirazı inceleyen İnfaz Hacirckimliği 422013 tarihli kararıyla İdare ve Goumlzlem Kurulu kararının kanuna uygun olduğunu değerlendirerek itirazı reddetmiştir

15 Başvurucu anılan karara Kırıkkale Ağır Ceza Mahkemesine itirazda bulunmuştur 2122013 tarihli itiraz dilekccedilesi şoumlyledir

ldquoHem cezaevi muumlduumlrluumlğuumlne hem de infaz hakimliğine yazdığım dilekccedilede yeterli duumlzeyde beslenemediğimi belirtmiş ve gerekccedilelerimi izah etmiştim

Oysa infaz hakimliği sadece cezaevi muumlduumlrluumlğuumlnuumln belirttiği maddeye bile baksaydı talebimin yasalara aykırı olmadığını goumlruumlrduuml Ceza ve Guumlvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunrsquoun (5275) ldquoHuumlkuumlmluumlnuumln Beslenmesirdquo altında yapılan duumlzenlemede ldquohellip dini ve kuumlltuumlrel gerekleri goumlz oumlnuumlnde tutularak besin verilir ve iccedilme suyu sağlanırrdquo denmekte

Yine ldquoHasta huumlkuumlmluumlye kurum hekiminin belirleyeceği besinler verilirrdquo huumlkmuuml bulunmaktadır

Ben et ve hiccedilbir tuumlrevini yemiyorum Dolayısıyla yeterli bir besin alma durumum da yok Sağlık accedilısından protein alımı zorunludur Bundan dolayı kantinden yumurta mantar vb satılmasını istedim Kabul edilmeyince dış kantin aracılığıyla kendi paramla almayı talep ettim Bu da kabul edilmedi

Cezaevi muumlduumlrluumlğuuml haftada iki kez yumurtayı tuumlm mahkumlara veriyor Diğer alınan besinlerle bu oumlteki mahkumlar iccedilin yeterli olabilir Ama yukarıda belirttiğim gibi ben et ve hiccedilbir tuumlrevini yemiyorum Bir şekilde ihtiyacımı karşılamak durumundayım Cezaevi bu ihtiyacımı karşılamadığı iccedilin uumlcretini oumldeyerek kendim karşılamak istiyorum Talebim budur

İnfaz hakimliği 5275 sayılı kanunun ldquoyeterli beslenmerdquo huumlkmuumlne dahi uymadan karar vermiştir Herkesi et yemeye zorlamak kuumlltuumlrel gerekleri goumlz oumlnuumlnde bulundurmamak bir insan hakları ihlalidir Bu uygulama kanunların tanımadığı keyfi bir cezalandırma ve eziyettirrdquo

16 İtirazı değerlendiren Mahkeme 632013 tarihli ve 2013245 Değişik İş sayılı kararıyla başvurucunun itirazını kabul etmiş ve başvurucunun ldquotam teşekkuumllluuml bir devlet hastanesine sevk edilerek et ve tuumlrevlerini yiyip yiyemediği hususunda rapor aldırılarak et ve tuumlrevlerini yiyemediğinin raporla tespit edilmesi halinde huumlkuumlmluumlnuumln protein ihtiyacının

karşılanması amacıyla parasının huumlkuumlmluuml tarafından karşılanmak uumlzere iccedil ya da dış kantin aracılığıyla huumlkuumlmluumlye yumurta temin edilip verilmesinerdquo karar vermiştir Karar başvurucuya 1132013 tarihinde tebliğ edilmiştir

17 Mahkemenin anılan kararı gereğince başvurucu Kırıkkale Yuumlksek İhtisas Hastanesine sevk edilmiş ve hazırlanan 1232013 tarihli raporda başvurucunun et ve et uumlruumlnleri yemesinde tıbben sakınca olmadığı belirtilmiştir

18 Başvurucu 1042013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur19 Ceza İnfaz Kurumu tarafından Bakanlık goumlruumlşuuml iccedilin hazırlanan 1922015 tarihli ve

1727 sayılı bilgi notunda başvurucunun durumuna ilişkin verilen bilgi şoumlyledir

ldquoKurumumuzda huumlkuumlmluuml olarak bulunan Şehmus Oumlzsubaşı iccedilerisinde kırmızı et bulunan yemekleri yemediğini beyan etmiş bu nedenle iccedilerisinde kırmızı et bulunan yemek ccedilıktığında yemeğin etsiz olarak verildiği (Oumlrn Etli patates yemeği yerine patates yemeğinin etsiz olarak verildiği) sadece et yemeği yerine ise haşlanmış yumurta haşlanmış patates domates biber gibi gıda maddeleri verildiği (Oumlrn Koumlfte yerine haşlanmış yumurta biber domates vb) tavuk ve balık yemeklerini yediği tespit edilmiştir

Huumlkuumlmluumlye 1512013 tarihinden oumlnce diyet ve vejetaryen yemekleri haftalık tabelasına goumlre verilmektedir ayrıca tutanak tanzim edilmemektedirrdquo

20 Ceza İnfaz Kurumunun Bakanlık aracılığıyla Mahkememize sunduğu 812013 ile 1412013 tarihleri arasındaki haftalık yemek listesinde ldquoveganrdquo ve ldquovejetaryenrdquo huumlkuumlmluumllere youmlnelik ayrı bir menuuml belirlendiği goumlruumllmuumlştuumlr

B İlgili Hukuk

21 1652001 tarihli ve 4675 sayılı İnfaz Hacirckimliği Kanununun 4 maddesinin birinci fıkrası şoumlyledir

ldquoİnfaz hakimliklerinin goumlrevleri şunlardır

1 Huumlkuumlmluuml ve tutukluların ceza infaz kurumları ve tutukevlerine kabul edilmeleri yerleştirilmeleri barındırılmaları ısıtılmaları ve giydirilmeleri beslenmeleri temizliklerinin sağlanması bedensel ve ruhsal sağlıklarının korunması amacıyla muayene ve tedavilerinin yaptırılması dışarıyla ilişkileri ccedilalıştırılmaları gibi işlem veya faaliyetlere ilişkin şikayetleri incelemek ve karara bağlamakrdquo

22 4675 sayılı Kanunrsquoun 6 maddesinin ikinci beşinci ve son fıkraları şoumlyledir

ldquohellip

Şikayet başvurusu uumlzerine infaz hakimi duruşma yapmaksızın dosya uumlzerinden bir hafta iccedilinde karar verir ancak gerek goumlrduumlğuumlnde karar vermeden oumlnce şikayet konusu işlem veya faaliyet hakkında resen araştırma yapabilir ve ilgililerden bilgi ve belge isteyebilir ayrıca ceza infaz kurumu ve tutukevi ile ilgili Cumhuriyet savcısının da yazılı goumlruumlşuumlnuuml alır (Ek cuumlmle 22072010-6008 SK5md) Disiplin cezasına karşı yapılan şikacircyet uumlzerine infaz hacirckimi huumlkuumlmluuml veya tutuklunun savunmasını aldıktan ve talep edilen diğer delilleri toplayıp değerlendirdikten sonra kararını verir (Ek cuumlmle 22072010-6008 SK5md) Huumlkuumlmluuml veya tutuklu savunmasını hazır bulunmak ve vekaletnamesini ibraz etmek koşuluyla avukatıyla birlikte veya avukatı aracılığıyla yapabilir (Ek cuumlmle 22072010-6008 SK5md) İnfaz hacirckimi gerekli goumlrmesi durumunda huumlkuumlmluuml veya tutuklunun savunmasını ceza infaz kurumunda da alabilir

hellip

İnfaz hakiminin kararlarına karşı şikayetccedili veya ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından tebliğden itibaren bir hafta iccedilinde Ceza Muhakemeleri Usuluuml Kanunu huumlkuumlmlerine goumlre acele itiraz yoluna gidilebilir

hellip

İtiraz infaz hakimliğinin kurulduğu yer ağır ceza mahkemesine ağır ceza mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması halinde (2) numaralı daireye yapılır İnfaz hakimi aynı zamanda bu mahkemenin uumlyesi olduğu takdirde itirazla ilgili karara katılamazrdquo

23 4122004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 268 maddesinin (1) ve (2) numaralı fıkraları şoumlyledir

ldquo(1) Hacirckim veya mahkeme kararına karşı itiraz kanunun ayrıca huumlkuumlm koymadığı hacircllerde 35 inci Maddeye goumlre ilgililerin kararı oumlğrendiği guumlnden itibaren yedi guumln iccedilinde kararı veren mercie verilecek bir dilekccedile veya tutanağa geccedilirilmek koşulu ile zabıt kacirctibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır Tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı mahkeme başkanı veya hacirckim onaylar 263 uumlncuuml Madde huumlkmuuml saklıdır

(2) Kararına itiraz edilen hacirckim veya mahkeme itirazı yerinde goumlruumlrse kararını duumlzeltir yerinde goumlrmezse en ccedilok uumlccedil guumln iccedilinde itirazı incelemeye yetkili olan mercie goumlnderir

24 13122004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Guumlvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun ldquoHuumlkuumlmluumlnuumln beslenmesirdquo başlıklı 72 maddesi şoumlyledir

ldquo(1) Huumlkuumlmluumlye Adalet ve Sağlık Bakanlıklarınca birlikte belirlenecek kalori esasına goumlre sağlıklı ve guumlccedilluuml kalması iccedilin nitelik ve nicelik olarak besleyici sağlık koşullarına uygun makul ccedileşitlilikte yaş sağlık ccedilalıştığı işin oumlzelliği dinicirc ve kuumlltuumlrel gerekleri goumlz oumlnuumlnde tutularak besin verilir ve iccedilme suyu sağlanır

(2) Huumlkuumlmluuml kendisine verilen guumlnluumlk besin ve ihtiyaccedil maddeleri dışındaki ihtiyaccedillarını kurum kantininden sağlayabilir Kantini bulunmayan kurumlarda bu maddeler idarenin izin ve kontroluuml altında dışarıdan sağlanabilir

(3) Hasta huumlkuumlmluumlye kurum hekiminin belirleyeceği besinler verilirrdquo

25 2032006 tarihli ve 10218 sayılı Ceza İnfaz Kurumlarının Youmlnetimi ile Ceza ve Guumlvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tuumlzuumlkrsquouumln (Tuumlzuumlk) 77 maddesi şoumlyledir

ldquo(1) Huumlkuumlmluumllerin beslenmesinde 5275 sayılı Kanunun 72rsquonci maddesinde belirtilen huumlkuumlmler uygulanır

(2) Huumlkuumlmluumllerin beslenmesine ilişkin esas ve usuller youmlnetmelikle goumlsterilirrdquo

26 26102005 tarihli ve 25978 sayılı Resmicirc Gazetede yayımlanarak yuumlruumlrluumlğe giren Huumlkuumlmluuml ve Tutuklular ile Ceza İnfaz Kurumları Personelinin İaşe Youmlnetmeliğirsquonin (Youmlnetmelik) 9 maddesi şoumlyledir

ldquo(1) Hasta huumlkuumlmluuml ve tutukluya diyetisyen veya hekimlerin belirleyeceği besinler verilir

(2) İnancı gereği veya vegan vejetaryen tuumlruuml oumlzel bir beslenme şekline sahip huumlkuumlmluuml ve tutukluların talepleri iaşe miktarı ile sınırlı kalmak uumlzere karşılanır

(3) Eğitim merkezlerinde de bu uygulama yapılırrdquo

27 1762005 tarihli ve 25848 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yuumlruumlrluumlğe giren Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Youmlnetmelikin 4 maddesinin birinci fıkrası şoumlyledir

ldquoKoğuş oda ve eklentilerinde kantinden temin edilebilen sebze meyve ve diğer gıda maddeleri bulunabilirrdquo

C Uluslararası Belgeler

28 1112006 tarihli Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Uumlye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında Rec (2006) 2 Sayılı Tavsiye Kararırsquonın (Avrupa Cezaevi Kuralları) ldquoBeslenmerdquo başlıklı boumlluumlmuuml şoumlyledir

ldquo1 Mahpuslara yaşlarını sağlıklarını fiziki koşullarını dinlerini kuumlltuumlrlerini ve ccedilalıştıkları işin oumlzelliğini hesaba katan besleyici gıdalar temin edilmelidir

2 Asgari enerji ve protein miktarı da dacirchil olmak uumlzere besleyici bir gıdanın gerekleri ulusal mevzuatta duumlzenlenmelidir

3 Yiyecekler hijyenik olarak hazırlanmalı ve dağıtılmalıdır

4 Mahpuslara makul aralıklarla guumlnde uumlccedil oumlğuumln yemek verilmelidir

5 Mahpuslar temiz iccedilme suyuna her zaman ulaşabilmelidir

6 Pratisyen hekim veya nitelikli bir hemşire tıbbi sebeplerle oumlzel bir mahpusun beslenmesinde değişiklik yapmalıdırrdquo

IV İNCELEME VE GEREKCcedilE

29 Mahkemenin 332016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği duumlşuumlnuumllduuml

A Başvurucunun İddiaları

30 Başvurucu vejetaryen olmasından dolayı et ve tuumlrevlerinden oluşan besin maddelerinden hiccedilbirini yiyemediğini protein ihtiyacının cezaevi koşullarında karşılanmadığından bu ihtiyacının karşılanması iccedilin cezaevi idaresine başvurduğunu başvurusunun reddedildiğini buna ilişkin itirazın Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edilmesine rağmen kendisinin onur kırıcı bir şekilde vejetaryen olmasının hastalık olarak değerlendirilmek suretiyle vejetaryen olup olmadığının tespiti iccedilin hastaneye sevk edildiğini et yiyenler iccedilin uygulanmayan bir usuluumln kendisine uygulandığını belirterek Anayasanın 10 17 ile 25 maddelerinde duumlzenlenen eşitlik ilkesi insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağı ile duumlşuumlnce ve kanaat huumlrriyetinin ihlal edildiğini ileri suumlrmuumlş ve tazminat talebinde bulunmuştur

B Değerlendirme

31 Başvuru formu ve ekleri incelendiğinde başvurucunun şikacircyetleri insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağı ve din ve vicdan huumlrriyetine ilişkindir Başvurucunun yeterli protein alamadığına ve kendisine ek besin verilmesinin reddedilmesine youmlnelik iddialarının cezaevinde uygun sağlık şartlarının sağlanması bakımından insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağı kapsamında incelenmesi gerektiği accedilıktır Oumlte yandan başvurucunun vejetaryen olup olmadığının tespiti iccedilin Mahkeme kararıyla hastaneye

goumlnderilmesinin din ve vicdan huumlrriyeti kapsamında olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir

32 Bakanlık goumlruumlşuumlnde başvurucunun din ve vicdan huumlrriyeti temelindeki iddialarının kabul edilebilirliğine ilişkin olarak değerlendirme yapılmamıştır Bakanlık tarafından esasa ilişkin goumlruumlş sunulmuştur

33 Anayasanın 24 maddesinin birinci fıkrasında yer alan vicdan dinicirc inanccedil ve kanaat kavramlarının tanımlanmasının zor olduğu accedilıktır Bu zorluk sebebiyle kapsamlı bir tanım yapmak yerine bir davranışın Anayasanın 24 maddesinin koruma alanında kalıp kalmadığı her somut olayın koşullarına goumlre değerlendirilmelidir Bununla birlikte bir inanccedil veya kanaatin anılan koruma kapsamında olabilmesi iccedilin mutlak olarak dinicirc nitelikte olması gerektiği soumlylenemez Anayasarsquonın 24 maddesi dinicirc nitelikte olsun ya da olmasın bir inancın ve bu inancın bir tezahuumlruuml olan kanaatin sonucu ortaya konan değerleri koruma altına alır

34 Ancak bu kabul bir din inanccedil ya da kanaatten kaynaklanan veya esinlenilen her tuumlrluuml davranışı koruma gerekliliği olarak değerlendirilemez Bu korumadan yararlanabilmek iccedilin ortaya konulan din inanccedil veya kanaatin yeterli derecede ikna ediciliğe ciddiyete tutarlılığa ve etkiye ulaşan bir inanccedil olması gerekmektedir (Benzer youmlnde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları iccedilin bkz Campbell ve CosansBirleşik Krallık B No 751176 774376 2521982 sect 36 PrettyBirleşik Krallık B No 234602 2942002 sect 82 Das Universelle Leben Aller Kulturen Weltweit EVAlmanya (kk) B No 6036911 17102015 sect 33)

35 Bu bağlamda bir inanccedil veya kanaatin din ve vicdan huumlrriyeti kapsamında kabul edilebilmesi iccedilin ilk olarak bireyin vicdani bir mesele veya dinicirc bir itikat olarak korunan bir inanccedil veya kanaat temelinde hareket edip etmediğinin ikinci olarak ise başvurucunun asıl davranışının korunması gereken inanccedil veya kanaatlerinin bir dışa vurumu olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir (Skugar ve diğerleriRusya (kk) B No 4001004 3122009) Oumlte yandan inanccedil oumlzguumlrluumlğuuml kişinin inanccedillarını veya kanaatlerini iccedilinde yaşamasını değil bu inanccedil ve kanaatlerinin dışa vurumu olan yaşam tarzını da koruma altına alır Bu koruma mutlak olmamakla birlikte ibadet olarak kabul edilecek durumlarda daha geniş yorumlanmalıdır

36 Oumlte yandan bir yaşam tarzının veya davranışın din ve vicdan huumlrriyeti kapsamında değerlendirilebilmesi iccedilin bahse konu davranışın din inanccedil veya kanaatle samimi bir bağlantısı olması gerekir Davranış din veya inancın genel kabul goumlrmuumlş pratik uygulaması şeklinde belirlenen ibadet veya dinicirc vecibelerin bir yansıması olmalıdır Ancak din veya inancın dışa vurumu belirli bazı davranışlarla sınırlanamaz Davranış ve bahse konu inanccedil arasındaki yeterli yakınlığın ve bağlantının varlığı her olayın kendi şartları iccedilinde belirlenmesini zorunlu kılar

37 Somut olayda başvurucu başvuru formunda ve itiraz dilekccedilelerinde vejetaryen olmasının neden kaynaklandığına youmlnelik ayrı bir beyanda bulunmamış ve herhangi bir inanccedil temelinde de bir accedilıklama getirmemiştir Bununla birlikte başvurucunun herhangi bir beslenme tercihi veya sağlık sorunları dışında dinicirc inancı veya dinicirc olmayan nedenlerle vejetaryenliği benimsediğini belirleyebilecek bir hususa da rastlanmamıştır Başvurucunun vejetaryen olduğunu beyan ederek et ve tuumlrevlerini yememesinin iccedil duumlnyasının bir dışa vurumu olarak kabul etmek muumlmkuumln ise de vejetaryenliğinin Anayasarsquonın 24 maddesi kapsamında korunması gereken bir dinicirc veya din dışı inanccedil veya kanaate dayalı olup olmadığı başvurusundan anlaşılamamaktadır Vejetaryenlik dinsel ahlaki ve beslenmeye ilişkin nedenlere dayanan bir durum olabilir Ancak vejetaryenliğin Anayasarsquonın 24 maddesi kapsamında ileri suumlruumllebilmesi ve korunabilmesi iccedilin en azından bir inancın motivesi veya etkisi ile yapılmasının ortaya konması gereklidir Başvurucunun cezaevi idaresine yaptığı başvuru ve daha sonrasında yargı mercilerinde dile getirdiği itirazlarında vejetaryenlik tercihinin neden kaynaklandığını ortaya koymaması nedeniyle herhangi bir dine veya din dışı

bir inanca dayalı referans ortaya konmadan korunması talep edilen vejetaryenliğin Anayasarsquonın 24 maddesi kapsamında ele alınabilmesi muumlmkuumln değildir

Zuumlhtuuml ARSLAN Engin YILDIRIM Recep KOumlMUumlRCUuml Celal Muumlmtaz AKINCI Muammer TOPAL M Emin KUZ Hasan Tahsin GOumlKCAN ve Rıdvan GUumlLECcedil bu goumlruumlşe katılmamışlardır

38 Oumlte yandan başvurucu İdare ve Goumlzlem Kurulu kararına karşı İnfaz Hacirckimliğine yaptığı itirazda ldquoMevcut haliyle hiccedilbir şekilde protein ihtiyacımı karşılayamıyorum Bu durum sağlığımı da bozmaktadır Youmlnetmelikte dini duumlşuumlncesi ya da sağlığının el verdiği yiyeceklerin verilmesini oumlngoumlrmektedirrdquo şeklinde şikacircyetini belirtmiştir Ayrıca Ağır Ceza Mahkemesine yaptığı itirazda ise ldquoCeza ve Guumlvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunrsquoun (5275) ldquoHuumlkuumlmluumlnuumln Beslenmesirdquo altında yapılan duumlzenlemede ldquohellip dini ve kuumlltuumlrel gerekleri goumlz oumlnuumlne tutularak besin verilir ve iccedilme suyu sağlanırrdquo şeklinde huumlkuumlm olduğunu hatırlatmıştır Başvurucunun ileri suumlrduumlğuuml mevzuat huumlkuumlmleri ile vejetaryenliğin bir yaşam tarzı olarak kişinin kendini tanımlamadaki oumlnemi bir buumltuumln olarak dikkate alındığında vejetaryenliğin korunması gereken bir yaşam tarzı olduğu yadsınamaz Bu kapsamda başvurucunun beslenmeye ilişkin bir tercihini yansıttığı kabul edilen vejetaryenliğin Anayasarsquonın 17 maddesinin birinci fıkrası kapsamında kişinin maddi ve manevi varlığın korunması hakkı kapsamında değerlendirilmesi gerekir

39 Accedilıklanan nedenlerle başvurucunun iddialarının Anayasarsquonın 17 maddesinin uumlccediluumlncuuml fıkrasında duumlzenlenen insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağı Anayasarsquonın 17 maddesinin birinci fıkrası kapsamında kişinin maddi ve manevi varlığının korunması hakkı ile Anayasarsquonın 10 maddesinde korunan eşitlik ilkesi kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir

1 Kabul Edilebilirlik Youmlnuumlnden

a İnsan Haysiyeti İle Bağdaşmayan Muamele Yasağı Youmlnuumlnden

40 Başvurucu vejetaryen olmasından dolayı protein ihtiyacının karşılanması iccedilin ek besin maddeleri verilmesi isteğinin reddedilmesinin insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağını ihlal ettiğini ileri suumlrmuumlştuumlr

41 Bakanlık goumlruumlş yazısında AİHM kararlarına atıfta bulunarak cezaevi sistemindeki kaynakların ilke olarak sınırlı olduğunu ve cezaevinde verilen diyet yiyeceklerin her zaman başvuranın hoşuna gidecek tuumlrden olmayabileceğinin kabul edildiğini bu tuumlr meselelerde esas olanın başvurucu accedilısından sağlık durumunu oumlnemli oumllccediluumlde ve doğal seyrinin oumltesinde koumltuumlleştiren bir beslenmenin veya sağlık hizmetinin yeterli olup olmadığının olduğu belirtmiştir Bu bağlamda Bakanlık somut olayda başvurucunun Kırıkkale F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda tutulduğu sırada protein ihtiyacını karşılayamaması nedeniyle sağlık durumunun koumltuumlye gittiğine ilişkin bir sağlık raporu bulunmadığını hatırlatmıştır

42 Anayasanın 17 maddesi şoumlyledirHerkes yaşama maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz

43 Avrupa İnsan Hakları Soumlzleşmesinin (Soumlzleşme) İşkence yasağı başlıklı 3 maddesi şoumlyledir

Hiccedil kimse işkenceye veya insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele veya cezaya tabi tutulamaz

44 Demokratik toplumların en temel değerlerinden biri olarak herkesin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı Anayasanın 17 maddesinde guumlvence altına alınmıştır Anılan maddenin birinci fıkrasında insan onurunun korunması amaccedillanmıştır Uumlccediluumlncuuml fıkrasında da kimseye işkence ve eziyet yapılamayacağı kimsenin insan haysiyetiyle bağdaşmayan ceza veya muameleye tabi tutulamayacağı yasağına yer verilmiştir (Cezmi Demir ve diğerleri B No 2013293 1772014 sect 80)

45 Anayasanın 17 maddesinin uumlccediluumlncuuml fıkrasındaki Kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz şeklindeki kural huumlkuumlmluuml ve tutuklulara youmlnelik uygulamalar iccedilin de geccedilerlidir Bu husus 5275 sayılı Kanunun İnfazda temel ilke başlıklı 2 maddesinin (2) numaralı fıkrasında Ceza ve guumlvenlik tedbirlerinin infazında zalimane insanlık dışı aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve yine Kanunun 6 maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendinde Huumlrriyeti bağlayıcı cezanın zorunlu kıldığı huumlrriyetten yoksunluk insan onuruna saygının korunmasını sağlayan maddicirc ve manevicirc koşullar altında ccedilektirilir şeklinde duumlzenleme ile accedilıkccedila vurgulanmıştır Dolayısıyla verilen bir mahkucircmiyet veya tutuklama kararının infazında mahkucircmlar iccedilin sağlanacak şartlar insan onuruna saygıyı koruyacak nitelikte olmalıdır (Turan Guumlnana B No 20133550 19112014 sect 36)

46 AİHM Soumlzleşmenin 3 maddesi ccedilerccedilevesinde cezaevinde tutulma koşullarını değerlendirirken başvurucular tarafından yapılan somut olaylara ilişkin iddialarla birlikte koşulların bir buumltuumln olarak goumlzetilmesi gerektiğini belirtmiştir (DougozYunanistan B No 4090798 632001 sect 46) Bu kapsamda cezaevinde alınan oumlnlemlerin şiddeti amacı ve bireyler iccedilin sonuccedilları birlikte değerlendirilmelidir (Van der VenHollanda B No 5090199 422003 sect 51)

47 Anayasanın 17 maddesi cezaevinde tutulan bir huumlkuumlmluuml veya tutuklunun iccedilinde bulunduğu şartların insan onuruna yakışır bir şekilde olmasını koruma altına alır İnfazın youmlntemi ve infaz suumlrecindeki davranışların mahkucircmları oumlzguumlrluumlkten mahrum kalmanın doğal sonucu olan kaccedilınılmaz elem seviyesinden daha fazla sıkıntılı veya eziyetli bir duruma sokmaması gerekir Cezaevinde tutulmanın pratik gerekleri ccedilerccedilevesinde mahkucircmların sağlık ve esenlikleri gibi hususların yeterli bir şekilde guumlvence altına alınması ve mahkucircmlara gerekli tıbbi yardım sağlanması da insan onuruna yakışır şartların sağlanması iccedilin gereklidir (PiechowiczPolonya B No 2007107 1742012 sect 162) Dolayısıyla uygun sağlık hizmetinin sağlanmayışı veya daha genel olarak hasta bir huumlkuumlmluuml veya tutuklunun uygun olmayan şartlarda tutulması Anayasarsquonın 17 maddesi kapsamında koumltuuml muamele teşkil edebilir (Benzer youmlnde AİHM kararları iccedilin bkz Guumllay CcediletinTuumlrkiye B No 4408410 532013 sect 101) Bu bağlamda huumlkuumlmluuml ve tutukluların sağlığı goumlz oumlnuumlnde bulundurmak suretiyle cezaevlerinde uygun beslenmenin sağlanmasının da Anayasarsquonın 17 maddesi kapsamında kamu otoritelerinin pozitif bir yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olduğu kabul edilmelidir (Benzer youmlnde AİHM kararları iccedilin bkz MoisejevsLitvanya B No 6484601 1562006 sect 78) Nitekim 5275 sayılı Kanunrsquoun 72 maddesi Tuumlzuumlkrsquouumln 77 maddesi ve Huumlkuumlmluuml ve Tutuklular ile Youmlnetmelikrsquoin 9 maddesinin huumlkuumlmluuml ve tutukluların beslenmesi kapsamında ilgili kamu otoritelerine pozitif yuumlkuumlmluumlluumlk yuumlklediği accedilıktır (sect 22-25)

48 Oumlte yandan bir muamelenin Anayasanın 17 maddesinin uumlccediluumlncuuml fıkrasının kapsamına girebilmesi iccedilin asgari bir ağırlık derecesine ulaşmış olması gerekmektedir Bu asgari eşik goumlreceli olup her olayda asgari eşiğin aşılıp aşılmadığı somut olayın oumlzellikleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir Bu bağlamda muamelenin suumlresi fiziksel ve ruhsal etkileri ile mağdurun cinsiyeti yaşı ve sağlık durumu gibi faktoumlrler oumlnem taşımaktadır (Tahir Canan B No 2012969 1892013 sect 23) Değerlendirmeye alınacak bu unsurlara muamelenin amacı ve kastı ile ardındaki saik de eklenebilir (Benzer youmlndeki AİHM kararları iccedilin bkz AksoyTuumlrkiye B No 2198793 18121996 sect 64 EğmezKıbrıs B No 3087396 21122000 sect 78 KrastanovBulgaristan B No 5022299 3092004 sect 53)

49 Başvuru konusu olaya ilişkin olarak başvurucu et ve tuumlrevlerinden oluşan besin maddelerinden hiccedilbirini yiyemediğinden protein ihtiyacını yeterli duumlzeyde karşılayamadığı gerekccedilesi ile cezaevi kantininde yumurta veya mantar gibi besin maddelerinin temin edilmesini talep etmiştir Başvurucunun talepleri cezaevi idaresi tarafından reddedilmiştir Cezaevi idaresi başvurucu iccedilin ayrı yemek ccedilıkarıldığını ayrıca başvurucuya haftada iki guumln yumurta verildiğini belirtmiştir (sect 11) Başvurucu karara yaptığı itirazda kendisine ayrı bir menuuml verilmediğini ileri suumlrmemiş ve sebze ihtiyaccedillarının da kantin vasıtasıyla temin edildiğini belirtmiştir Dolayısıyla başvurucunun beslenmesi değerlendirilirken tercihleri dikkate alınmıştır Bununla birlikte başvurucu protein yetersizliğinden kaynaklanan bir sağlık sıkıntısından da bahsetmemiştir Protein yetersizliği başvurucunun kendi değerlendirmesine dayanmaktadır ve başvurucu bu değerlendirme dışında yaşadığı bir rahatsızlıktan veya buna ilişkin bir tedavi talebinden bahsetmemiştir (sectsect 12 14)

50 Başvurucunun protein yetersizliği nedeniyle sağlık sıkıntıları yaşadığına dair iddiaları değerlendirilirken başvurucu sağlığının koumltuumlleşmesine neden olan bir durum veya kendisinde buumlyuumlk sıkıntı ya da endişeye yol accediltığını goumlsteren herhangi bir delil ortaya koymamıştır Bakanlığın sunduğu belgeler kapsamında başvurucu gibi vejetaryen olan huumlkuumlmluuml ve tutuklular iccedilin ayrı bir menuuml hazırlandığı da accedilıktır Dolayısıyla somut olayda başvurucunun cezaevinde tutulduğu sırada başvurucuya tıbbi yardımın sağlanmadığı bu doumlnemde sağlık durumunun oumlnemli oumllccediluumlde ve doğal seyrinin oumltesinde koumltuumlleştiği veya sağlık hizmetinin yetersizliği nedeniyle başvurucunun buumlyuumlk sıkıntı ccedilektiği sonucuna varmak iccedilin hiccedilbir dayanak bulunamamıştır

51 Oumlte yandan başvurucunun bulunduğu Kırıkkale F Tipi Yuumlksek Guumlvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda vejetaryenler iccedilin oumlzel bir menuuml de ccedilıkarılmaktadır Nitekim başvurucunun protein ihtiyacının karşılanması iccedilin kantinde yumurta bulunması talebi de kendisine vejetaryen menuuml ve haftada iki kez yumurta verilmesi sebebiyle reddedilmiştir Başvurucunun protein yetersizliğinden sağlık sorunları yaşadığına dair somut bir veri de bulunmamaktadır Cezaevi idaresi vejetaryen olan huumlkuumlmluuml ve tutuklular accedilısından ayrıca kantinde de alternatifler sunmaktadır Nitekim cezaevi kantininde sebze ve meyve satarak vejetaryenler iccedilin imkacircn da tanımaktadır Dolayısıyla vejetaryen başvurucunun beslenme tercihi ccedilerccedilevesinde gerekli olan menuuml cezaevi tarafından sağlanmaktadır

52 Accedilıklanan nedenlerle başvurucunun insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğine dair iddiasının accedilıkccedila dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir

b Maddi ve Manevi Varlığın Korunması Hakkı Youmlnuumlnden

53 Başvurucunun vejetaryen olup olmadığının tespiti iccedilin Mahkeme kararıyla hastaneye sevki sebebiyle maddi ve manevi varlığın korunması hakkının ihlal edildiğine ilişkin şikacircyetleri accedilıkccedila dayanaktan yoksun değildir Ayrıca başka bir kabul edilemezlik nedeni de bulunmadığı iccedilin başvurunun bu şikacircyetlere ilişkin kısmının kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir

c Eşitlik İlkesi Youmlnuumlnden

54 Başvuru konusu olayda başvurucunun kendine ayrımcılık yapıldığına dair iddiaları vejetaryen olup olmadığına youmlnelik rapor aldırılması ile ilgili iddialarının incelenmesi neticesinde yeterli bir şekilde değerlendirilmiştir Bu bağlamda başvurucunun eşitlik ilkesine youmlnelik iddialarının ayrı olarak incelenmesi gerekli goumlruumllmemiştir

2 Esas Youmlnuumlnden

55 Başvurucu vejetaryen olup olmadığına dair Mahkeme kararıyla rapor aldırılmasının maddi ve manevi varlığın korunması hakkını ihlal ettiğini ileri suumlrmuumlştuumlr

56 Bakanlık goumlruumlşuumlnde AİHMrsquoin vejetaryenlik hususunda verdiği kararlara atıfta bulunulmuş ve başvuru konusu olayda iccedilinde et bulunan yemeklerin vejetaryen olduğunu beyan eden huumlkuumlmluumltutuklulara oumlzel olarak etsiz hazırlanıp Cezaevi youmlnetimi tarafından sunulduğunu ayrıca et yemekleri yerine iaşe miktarı sınırları iccedilinde kendi beslenmelerine uygun yiyecekler verildiği belirtilmiştir

57 Anayasanın Kişinin dokunulmazlığı maddi ve manevi varlığı kenar başlıklı 17 maddesinin birinci fıkrası şoumlyledir

Herkes yaşama maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir

58 Soumlzleşmersquonin Oumlzel ve aile hayatına saygı hakkı kenar başlıklı 8 maddesi şoumlyledir

(1) Herkes oumlzel ve aile hayatına konutuna ve yazışmasına saygı goumlsterilmesi hakkına sahiptir

(2) Bu hakkın kullanılmasına bir kamu makamının muumldahalesi ancak muumldahalenin yasayla oumlngoumlruumllmuumlş ve demokratik bir toplumda ulusal guumlvenlik kamu guumlvenliği uumllkenin ekonomik refahı duumlzenin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve oumlzguumlrluumlklerinin korunması iccedilin gerekli bir tedbir olması durumunda soumlz konusu olabilir

59 Kişinin bireyselliğinin yani bir kişiyi diğerlerinden ayıran ve onu bireyselleştiren niteliklerin hukuken tanınması ve bu unsurların guumlvence altına alınması son derece oumlnemlidir Birccedilok uluslararası insan hakları belgesinde kişiliğin serbestccedile geliştirilmesi kavramına yer verilmekle beraber Soumlzleşme kapsamında bu kavrama accedilıkccedila işaret edilmediği goumlruumllmektedir (Sevim Akat Eşki B No 20132187 19122013 sect 27)

60 Anayasanın 17 maddesinin birinci fıkrasında herkesin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu belirtilmekte olup bu duumlzenlemede yer verilen maddi ve manevi varlığı koruma ve geliştirme hakkı Soumlzleşmenin 8 maddesi ccedilerccedilevesinde oumlzel yaşama saygı hakkı kapsamında guumlvence altına alınan fiziksel ve zihinsel buumltuumlnluumlk hakkı ile bireyin kendisini gerccedilekleştirme ve kendisine ilişkin kararlar alabilme hakkına karşılık gelmektedir (Sevim Akat Eşki sect 28) Somut olay accedilısından bireyin yaşamıyla oumlzdeşleşen ve kişiliğinin ayrılmaz bir unsuru hacircline gelen vejetaryenliğin bir yaşam tarzı olarak kişinin kendini tanımlamada ortaya koyduğu oumlnem bir buumltuumln olarak dikkate alındığında vejetaryenliğin kişinin manevi varlığı kapsamında olduğu accedilıktır

61 Oumlte yandan huumlkuumlmluuml ve tutuklular Anayasanın ve Soumlzleşmenin ortak alanı kapsamında kalan temel hak ve huumlrriyetlerin tamamına kural olarak sahiptir (Mehmet Reşit Arslan ve diğerleri B No 2013583 10122014 sect 65 aynı youmlndeki AİHM kararları iccedilin bkz HirstBirleşik Krallık (No 2) B No 7402501 6102005 sect 69) Bu bağlamda huumlkuumlmluuml ve tutukluların maddi ve manevi varlığının korunması hakkı cezaevinde tutulmanın doğal sonuccedilları ccedilerccedilevesinde Anayasa ve Soumlzleşme kapsamında koruma altındadır

62 Anayasanın 17 maddesinde manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkı accedilısından herhangi bir sınırlama nedeni oumlngoumlruumllmemiş olmakla birlikte bunun hiccedilbir şekilde sınırlandırılması muumlmkuumln olmayan mutlak bir hak olduğu soumlylenemez Oumlzel sınırlama nedeni oumlngoumlruumllmemiş olan hakların da hakkın doğasından kaynaklanan bazı sınırları bulunduğu kabul edilmektedir Ayrıca hakkı duumlzenleyen maddede herhangi bir sınırlama nedenine yer verilmemiş olsa da Anayasarsquonın diğer maddelerinde yer alan kurallara dayanarak bu hakların

sınırlandırılması da muumlmkuumln olabilir Bu noktada Anayasanın 13 maddesinde yer alan guumlvence oumllccediluumltleri işlevsel niteliği haizdir (Sevim Akat Eşki sect 33)

63 Anayasanın Temel hak ve huumlrriyetlerin sınırlanması kenar başlıklı 13 maddesi şoumlyledir

ldquoTemel hak ve huumlrriyetler oumlzlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir Bu sınırlamalar Anayasanın soumlzuumlne ve ruhuna demokratik toplum duumlzeninin ve lacircik Cumhuriyetin gereklerine ve oumllccediluumlluumlluumlk ilkesine aykırı olamaz

64 Belirtilen Anayasa huumlkmuuml hak ve oumlzguumlrluumlkleri sınırlama ve guumlvence rejimi bakımından temel oumlneme sahip olup Anayasarsquoda yer alan buumltuumln hak ve oumlzguumlrluumlklerin yasa koyucu tarafından hangi oumllccediluumltler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak sınırlandırılabileceğini ortaya koymaktadır Anayasarsquonın buumltuumlnselliği ilkesi ccedilerccedilevesinde Anayasa kurallarının bir arada ve hukukun genel kuralları goumlz oumlnuumlnde tutularak uygulanması zorunlu olduğundan belirtilen duumlzenlemede yer alan başta yasa ile sınırlama kaydı olmak uumlzere tuumlm guumlvence oumllccediluumltlerinin Anayasanın 17 maddesinde yer verilen hakkın kapsamının belirlenmesinde de goumlzetilmesi gerektiği accedilıktır (Sevim Akat Eşki sect 35)

65 Hak ve oumlzguumlrluumlklerin yasayla sınırlanması oumllccediluumltuuml anayasa hukukunda oumlnemli bir yere sahiptir Hak ya da oumlzguumlrluumlğe bir muumldahale soumlz olduğunda oumlncelikle tespiti gereken husus muumldahaleye yetki veren bir kanun huumlkmuumlnuumln yani muumldahalenin hukuki bir temelinin mevcut olup olmadığıdır

66 Bu genel accedilıklamalardan sonra ilk olarak başvurucunun hakkına youmlnelik bir muumldahalenin bulunup bulunmadığı belirlenmelidir Başvurucunun Anayasanın 17 maddesinin birinci fıkrası tarafından korunan bir hakkına muumldahalenin varlığının tespit edilmesi hacirclinde bu muumldahalenin Anayasanın 13 maddesi kapsamında kanunla oumlngoumlruumllme meşru bir amaca matuf olma ve demokratik toplumda gerekli olma şartlarını sağlayıp sağlamadığı değerlendirilmelidir

a Muumldahalenin Varlığı

67 Somut olayda başvurucu vejetaryendir ve bu bağlamda protein eksikliği olduğunu iddia etmektedir Protein eksikliğini tamamlamak iccedilin başvurucunun kantinde yumurta bulundurulması talebi reddedilmiştir Bu karara yapılan itiraz uumlzerine Ağır Ceza Mahkemesi başvurucuyu et ve tuumlrevlerini yiyebilip yiyemediği hususunda sağlık raporu almaya zorlamıştır Dolayısıyla başvurucunun vejetaryen olmasına rağmen sağlık raporu almaya zorlanması ile manevi varlığının korunması arasında doğrudan bir bağ vardır Bu sebeple başvurucunun maddi ve manevi varlığın korunması hakkına muumldahale edildiğini kabul etmek gerekir

b Muumldahalenin İhlal Oluşturup Oluşturmadığı

68 Anılan muumldahale Anayasanın 13 maddesinde belirtilen koşulları yerine getirmediği muumlddetccedile Anayasanın 13 maddesinin ve 17 maddesinin birinci fıkrasının ihlalini teşkil edecektir

69 Bu sebeple bir temel hak ve oumlzguumlrluumlğe youmlnelik muumldahalenin Anayasanın 13 maddesinde oumlngoumlruumllen oumlze dokunmama kanunlar tarafından oumlngoumlruumllme Anayasanın soumlzuumlne ve ruhuna demokratik toplum duumlzeninin ve laik Cumhuriyetrsquoin gereklerine ve oumllccediluumlluumlluumlk ilkesine aykırı olmama koşullarına uygun olup olmadığının belirlenmesi gerekir Bu denetim sırasında oumlncelikle muumldahalenin kanunilik şartına uyup uymadığı incelenecektir Daha sonra

muumldahalenin Anayasada oumlngoumlruumllen sebeple yapılıp yapılmadığı ve diğer oumllccediluumltler youmlnuumlnden denetim yapılmalıdır

i Kanunilik

70 Başvurucu Anayasanın 13 maddesinde yer alan muumldahalenin ldquokanunrdquola yapılması şartına aykırılık bulunduğuna ilişkin bir iddiada bulunmamıştır Bununla birlikte huumlkuumlmluuml olan başvurucunun beslenmesine ilişkin olarak 5275 sayılı Kanunrsquoun 72 maddesinin (1) numaralı fıkrasında accedilık bir duumlzenleme yapılmıştır Bununla birlikte anılan Kanun maddesi Tuumlzuumlk (sect 25) ve Youmlnetmelik (sect 26) kapsamında huumlkuumlmluuml ve tutukluların beslenmesinde dikkat edilecek hususlar ayrıntılı olarak duumlzenlenmiştir

71 Dolayısıyla hem kişiler hem de idare youmlnuumlnden hukuk guumlvenliğini sağlayacak nitelikte ldquooumlngoumlruumllebilirrdquo ve Ceza İnfaz Kurumu idaresinin keyficirc uygulamalarına karşı koruyucu nitelikte ldquobelirlirdquo bir hukuki duumlzenleme olmadığı soumlylenemez Sonuccedil olarak başvurucunun inanccedil oumlzguumlrluumlğuumlne yapılan muumldahalelerin yasal dayanağının olduğu accedilıktır

ii Meşru Amaccedil

72 Anayasanın 17 maddesinin birinci fıkrasında duumlzenlenen kişinin maddi ve manevi varlığını koruma hakkının hangi amaccedillarla sınırlanabileceği belirtilmemiştir Buna mukabil Anayasanın 14 maddesinin ldquoAnayasa huumlkuumlmlerinden hiccedilbiri Devlete veya kişilere Anayasayla tanınan temel hak ve huumlrriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaccedillayan bir faaliyette bulunmayı muumlmkuumln kılacak şekilde yorumlanamazrdquo şeklindeki ikinci fıkrası temel hakların Anayasanın buumltuumlnluumlğuuml iccedilerisinde ele alınmasına ilişkin ccedilok oumlnemli bir yorum kuralı getirmektedir ldquoTemel hak ve huumlrriyetlerin Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasırdquo biccedilimindeki ifade kişinin maddi ve manevi varlığını koruma hakkı da dacirchil olmak uumlzere buumltuumln temel hakların birbirleriyle ve diğer anayasal ilkelerle birlikte yorumlanması ve sınırlandırma ilişkisi iccedilinde kavranması zorunluluğunu doğurmaktadır (Esra Nur Oumlzbey B No 20137443 2052015 sect 70)

73 Bu kavrayış hakların haklarla sınırlandırılması tuumlruumlnden bir sonuca işaret etmektedir Nitekim Anayasa Mahkemesi daha oumlnceki kararlarında Anayasarsquonın tuumlm maddelerinin aynı etki ve değerde olduğu ve aralarında bir uumlstuumlnluumlk sıralamasının bulunmadığı uygulamada bunlardan birine oumlncelik tanımanın olanaklı olmadığı kimi zaman zorunlu olarak birlikte uygulanan iki Anayasa kuralından birinin diğerinin sınırını oluşturabildiği belirtilmiştir (AYM E2011134 K201283 2452012) Başka bir deyişle hakkı duumlzenleyen maddede herhangi bir sınırlama nedenine yer verilmemiş olsa da Anayasanın başka maddelerinde yer alan kurallara dayanarak bu hakların sınırlandırılması muumlmkuumln olabilir (AYM E201083 K2012169 1112012)

74 Bu bağlamda Anayasanın 17 maddesinde garanti altına alınan kişinin maddi ve manevi varlığını koruma hakkı sınırlarını toplumu oluşturan diğer bireylerin haklarında bulmaktadır (sect 64) Oumlte yandan bu hakkının sınırlandırılmasında somut olay accedilısından Anayasarsquonın 19 maddesinde guumlvence altına alınan kişi oumlzguumlrluumlğuuml ve guumlvenliği hakkı bağlamında huumlkuumlmluuml olan başvurucunun verilmiş bir mahkeme kararı ile oumlzguumlrluumlğuumlnden alıkonulduğunun da dikkate alınması gereklidir Bu durumda Anayasanın 19 maddesi gereğince huumlkuumlmluuml ve tutukluların hukuka uygun olarak cezaevinde tutulmanın kaccedilınılmaz ve doğal bir sonucu olarak cezaevinde duumlzenin ve disiplinin sağlanması başvurucunun maddi ve manevi varlığını korunması hakkına youmlnelik muumldahalenin meşru amacı olarak değerlendirilmelidir

iii Demokratik Toplum Duumlzeninde Gerekli Olma ve Oumllccediluumlluumlluumlk

75 Son olarak başvuruya konu olan başvurucunun et ve tuumlrevlerini yiyebilip yiyemediği hususunda sağlık raporu aldırmaya zorlanması şeklinde yapılan muumldahalenin demokratik bir toplumda gerekli olup olmadığı hususu değerlendirilmelidir

76 Hak ve oumlzguumlrluumlklere yapılacak her tuumlrluuml sınırlamada devreye girecek bir başka guumlvence de Anayasanın 13 maddesinde ifade edilen oumllccediluumlluumlluumlk ilkesidir Anayasanın 13 maddesinde demokratik toplum duumlzeninin gerekleri ve oumllccediluumlluumlluumlk kriterleri iki ayrı oumllccediluumlt olarak duumlzenlenmiş olmakla birlikte bu iki oumllccediluumlt arasında ayrılmaz bir ilişki vardır Nitekim Anayasa Mahkemesi amaccedil ile araccedil arasında makul bir ilişki ve dengenin bulunup bulunmadığını (Esra Nur Oumlzbey sect 77) başka bir deyişle kamu guumlcuuml eylem ve işlemlerini haklılaştırmak iccedilin kullanılan gerekccedilelerin uygun ve yeterli goumlruumlnuumlp goumlruumlnmediklerini ve izlenen meşru amaccedilla orantılı olup olmadıklarını inceler

77 Anayasa Mahkemesi kararlarına goumlre oumllccediluumlluumlluumlk temel hak ve oumlzguumlrluumlklerin sınırlanma amaccedilları ile araccedil arasındaki ilişkiyi yansıtır Oumllccediluumlluumlluumlk denetimi ulaşılmak istenen amaccediltan yola ccedilıkılarak bu amaca ulaşılmak iccedilin seccedililen aracın denetlenmesidir (Sebahat Tuncel B No 20121051 2022014 sect 84) Bu sebeple kişinin maddi ve manevi varlığını koruma hakkına yapılan muumldahalelerde hedeflenen amaca ulaşabilmek iccedilin seccedililen muumldahalenin elverişli gerekli ve orantılı olup olmadığı değerlendirilmelidir Bu son hususta karar verebilmek iccedilin demokratik bir toplumda başkalarının hak ve oumlzguumlrluumlklerinin korunmasının gerekleri ile başvurucunun maddi ve manevi varlığını koruma hakkına yapılan muumldahale oumllccediluumlluumlp değerlendirme işlemi yapılırken kamu guumlcuuml eylem ve işlemleri ile yargı makamlarının kararları olayın arka planı ile birlikte bir buumltuumln olarak değerlendirilmelidir

78 Somut olayda ek besin verilmesi talebini reddeden İnfaz Hacirckimliği kararına itirazı değerlendiren Kırıkkale Ağır Ceza Mahkemesi başvurucunun itirazının kabuluumlne karar vermiştir Ancak bu kabuluuml belirli bir oumln şarta bağlamıştır Mahkeme kararında başvurucunun tam teşekkuumllluuml bir devlet hastanesine sevk edilerek et ve tuumlrevlerinden oluşan besin maddelerinden hiccedilbirini yiyemediği hususunun tespitine huumlkmetmiştir Mahkemenin bu tespite neden ihtiyaccedil duyduğu kararda belirtilmemiştir Bununla birlikte Mahkeme başvurucunun et yemediğinin rapor ile tespit edilmesi hacirclinde protein ihtiyacının karşılanması amacıyla parası başvurucu tarafından karşılanmak uumlzere iccedil ya da dış kantin aracılığıyla yumurta temin edilmesine karar vermiştir

79 5275 sayılı Kanunrsquoun 72 maddesinin (1) numaralı fıkrasında huumlkuumlmluuml ve tutukluların beslenmesinde dinicirc ve kuumlltuumlrel gereklerin goumlz oumlnuumlnde bulundurularak huumlkuumlmluuml ve tutuklulara besin verileceği huumlkme bağlanmıştır Bunun da oumltesinde Youmlnetmelikrsquoin 9 maddesinde accedilık bir şekilde vejetaryen tuumlruuml oumlzel bir beslenme şekline sahip huumlkuumlmluuml ve tutukluların taleplerinin iaşe miktarı ile sınırlı kalmak uumlzere karşılanacağı belirtilmiştir Bu kapsamda Kırıkkale F Tipi Yuumlksek Guumlvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda vejetaryenler iccedilin oumlzel bir menuuml de ccedilıkarılmaktadır (sect 19) Anılan mevzuatta vejetaryenliğin belirli bir inanca bağlı olup olmadığı şartı da aranmamıştır

80 Mahkemenin itirazı değerlendirirken anılan accedilık huumlkuumlmler karşısında sadece beyanı ile kendisine vejetaryen menuuml verilmesi gereken başvurucunun et ve tuumlrevlerini yiyip yemediğinin raporla tespit edilmesinin hangi amaccedilla yapıldığı gerekccedileden anlaşılamamıştır Boumlyle bir rapor aldırılmasının gerekccedileden bağımsız olarak da vejetaryen olduğunu beyan eden başvurucunun talepleri accedilısından demokratik toplum duumlzeninde neden gerekli olduğu belirlenememiştir

81 Sonuccedil olarak başvurucunun vejetaryen olduğunu beyan etmesine ve talepleri accedilısından vejetaryen olup olmadığını tespit edilmesini gerekli kılan herhangi bir gerekccedile olmamasına rağmen Mahkeme kararı ile hastaneye sevk edilmesinin kişinin maddi ve manevi varlığını koruma hakkını ihlal ettiği sonucuna varılmıştır

3 6216 Sayılı Kanunrsquoun 50 Maddesi Youmlnuumlnden

82 Başvurucu ihlal nedeniyle 1000 TL maddi ve 15000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur

83 3032011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunrsquoun ldquoKararlarrdquo kenar başlıklı 50 maddesinin (2) numaralı fıkrası şoumlyledir

ldquoTespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa ihlali ve sonuccedillarını ortadan kaldırmak iccedilin yeniden yargılama yapmak uumlzere dosya ilgili mahkemeye goumlnderilir Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hacircllerde başvurucu lehine tazminata huumlkmedilebilir veya genel mahkemelerde dava accedilılması yolu goumlsterilebilir Yeniden yargılama yapmakla yuumlkuumlmluuml mahkeme Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında accedilıkladığı ihlali ve sonuccedillarını ortadan kaldıracak şekilde muumlmkuumlnse dosya uumlzerinden karar verirrdquo

84 Başvurucu uğradığını iddia ettiği maddi zarar ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesine herhangi bir belge sunmamıştır Anayasa Mahkemesinin maddi tazminata huumlkmedebilmesi iccedilin başvurucunun uğradığını iddia ettiği maddi zarar ile tazminat talebi arasında illiyet bağı kurulması gerekir Dolayısıyla Anayasa Mahkemesine herhangi bir belge sunmayan başvurucunun maddi tazminat talebinin reddedilmesi gerekir

85 Başvurucunun inanccedil oumlzguumlrluumlğuumlnuumln ihlal edilmesi nedeniyle yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucuya net 3000 TL manevi tazminat oumldenmesine karar verilmesi gerekir

86 Adli yardım talebinin kabuluuml ile muaf tutulan yargılama giderlerinin tahsilinin başvurucunun mağduriyetine neden olacağı anlaşıldığından 1212011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunrsquoun 339 maddesi uyarınca başvurucunun yargılama giderlerini oumldemeden tamamen muaf tutulması ve kararın bir oumlrneğinin Adalet Bakanlığına goumlnderilmesi gerekir

V HUumlKUumlM

Accedilıklanan gerekccedilelerle

A Başvurucunun vejetaryenliğinin tespit edilmesine youmlnelik şikacircyetlerinin Anayasarsquonın 24 maddesi kapsamında değil 17 maddesinin birinci fıkrası kapsamında İNCELENMESİNE Zuumlhtuuml ARSLAN Engin YILDIRIM Recep KOumlMUumlRCUuml Celal Muumlmtaz AKINCI Muammer TOPAL M Emin KUZ Hasan Tahsin GOumlKCAN ve Rıdvan GUumlLECcedilrsquoin karşıoyu ve OYCcedilOKLUĞUYLA

B 1 İnsan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın accedilıkccedila dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA OYBİRLİĞİYLE

2 Kişinin maddi ve manevi varlığının korunması hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA OYBİRLİĞİYLE

C Anayasarsquonın 17 maddesinin birinci fıkrasında guumlvence altına alınan kişinin maddi ve manevi varlığının korunması hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE OYBİRLİĞİYLE

D Anayasarsquonın 10 maddesinde guumlvence altına alınan eşitlik ilkesinin ayrıca incelenmesine GEREK OLMADIĞINA OYBİRLİĞİYLE

E Başvurucuya net 3000 TL manevi TAZMİNAT OumlDENMESİNE tazminata ilişkin diğer taleplerin REDDİNE OYBİRLİĞİYLE

F Oumldemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren doumlrt ay iccedilinde yapılmasına oumldemede gecikme olması hacirclinde bu suumlrenin sona erdiği tarihten oumldeme tarihine kadar geccedilen suumlre iccedilin yasal FAİZ UYGULANMASINA

G Kararın bir oumlrneğinin Adalet Bakanlığına GOumlNDERİLMESİNE

H 1212011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunursquonun 339 maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından başvurucunun yargılama giderlerini oumldemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA

332016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi

BaşkanZuumlhtuuml ARSLAN

BaşkanvekiliBurhan UumlSTUumlN

BaşkanvekiliEngin YILDIRIM

UumlyeSerdar OumlZGUumlLDUumlR

UumlyeSerruh KALELİ

UumlyeOsman Alifeyyaz PAKSUumlT

UumlyeRecep KOumlMUumlRCUuml

UumlyeAlparslan ALTAN

UumlyeNuri NECİPOĞLU

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeCelal Muumlmtaz AKINCI

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

UumlyeHasan Tahsin GOumlKCAN

Uumlye Kadir OumlZKAYA

Uumlye Rıdvan GUumlLECcedil

KARŞIOY GEREKCcedilESİ

1 Başvurucu et ve tuumlrevlerini yemediğini belirterek protein ihtiyacını karşılamak amacıyla cezaevi kantininde yumurta ve mantar satılmasını talep etmiş ancak kantinde yumurta satılmadığı ve haftada iki guumln kahvaltıda yumurta verildiği gerekccedilesiyle bu talep reddedilmiştir Bu işleme karşı başvurucunun yaptığı itirazı inceleyen İnfaz Hacirckimliği 422013 tarihli kararıyla İdare ve Goumlzlem Kurulu kararının kanuna uygun olduğunu değerlendirerek itirazı reddetmiştir

2 Başvurucu İnfaz Hacirckimliğinin kararına karşı Kırıkkale Ağır Ceza Mahkemesirsquone itiraz etmiştir Mahkeme başvurucunun tam teşekkuumllluuml bir devlet hastanesine sevk edilerek et ve tuumlrevlerinden oluşan besin maddelerinden hiccedilbirini yiyemediği hususunun tespitine ve bu durumun rapor ile tespit edilmesi halinde protein ihtiyacının karşılanması amacıyla parasının başvurucu tarafından karşılanmak uumlzere iccedil ya da dış kantin aracılığıyla yumurta temin edilmesine karar vermiştir Bunun uumlzerine başvurucu Kırıkkale Yuumlksek İhtisas Hastanesine sevk edilmiş ve hazırlanan 1232013 tarihli raporda başvurucunun et ve et uumlruumlnleri yemesinde tıbben sakınca olmadığı belirtilmiştir

3 Mahkememiz ccediloğunluğu başvurucunun vejetaryen olup olmadığının tespiti iccedilin Mahkeme kararıyla hastaneye goumlnderilmesi ve kendisine vejetaryen olmasına rağmen protein iccedileren ek besin maddeleri verilmesinin reddedilmesinin din ve vicdan huumlrriyeti kapsamında değerlendirilemeyeceği goumlruumlşuumlndedir Ccediloğunluk goumlruumlşuumlne goumlre vejetaryenliğe ilişkin bir başvurunun Anayasarsquonın 24 maddesi kapsamında incelenebilmesi iccedilin başvurucunun sadece vejetaryen olduğunu et ve tuumlrevlerini yemediğini soumlylemesi yeterli olmayıp bu tercihinin

hangi dini veya din dışı bir inanca dayandığını da goumlstermesi zorunludur Somut olayda başvurucu vejetaryenlik tercihinin neden kaynaklandığını ortaya koymadığı iccedilin başvurunun 24 madde kapsamında incelenmesi muumlmkuumln değildir (sect 37)

4 Başvurunun 24 madde kapsamında değerlendirilebilmesi iccedilin vejetaryen olduğunu soumlyleyen bir kişinin vejetaryenliğinin kaynağını da accedilıklamak zorunda olduğunu soumlylemek başvuruculara aslında hiccedil de gerekli olmayan bir yuumlk yuumlklemek anlamına gelmektedir Bilindiği uumlzere vejetaryenliğin kendisi bir inancın vicdani kanaatin ya da duumlşuumlncenin yansımasıdır Burada oumlnemli olan husus başvurucunun hangi inanccedil temelinde vejetaryen olduğunun değil tutarlı bir şekilde vicdani kanaatinin sonucu olarak gerccedilekten vejetaryen olup olmadığının tespitidir Bunu da başvurucunun tutumundan cezaevi idaresinin talebini reddetmesi karşısında İnfaz Hacirckimliğine sonrasında Ağır Ceza Mahkemesine yaptığı itirazlarda ortaya koyduğu gerekccedilelerden ve son olarak bireysel başvuru formundaki ifadelerinden anlayabiliriz

5 Başvurucu İdare ve Goumlzlem Kurulu kararına karşı İnfaz Hacirckimliğine yaptığı itirazda ldquomevcut haliyle hiccedilbir şekilde protein ihtiyacımı karşılayamıyorum Bu durum sağlığımı da bozmaktadır Youmlnetmelikte dini duumlşuumlncesi ya da sağlığının el verdiği yiyeceklerin verilmesini oumlngoumlrmektedirrdquo şeklinde şikacircyetini belirtmiştir Ağır Ceza Mahkemesine yaptığı itirazda ise ldquoCeza ve Guumlvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunrsquoun (5275) ldquoHuumlkuumlmluumlnuumln Beslenmesirdquo altında yapılan duumlzenlemede lsquohellip dini ve kuumlltuumlrel gerekleri goumlz oumlnuumlne tutularak besin verilir ve iccedilme suyu sağlanırrsquordquo şeklinde huumlkuumlm olduğunu hatırlatmıştır

6 Başvurucu bireysel başvuru formunda ldquoVejeteryanlık vicdani inanccedilsal felsefi bir tutumdur ve kişi oumlzguumlrluumlğuumlne dahildir Oysa mahkeme kararıyla bu hakkım gasp edilmiştir tanınmamıştır Bu tercihimden dolayı adeta cezalandırıldım Oumlzguumlrluumlğuumlm hastalık olarak goumlruumlluumlp yok sayıldı ccediliğnendirdquo demek suretiyle din ve vicdan huumlrriyetinin ihlal edildiğini ileri suumlrmuumlştuumlr

7 Dahası cezaevinde beslenmeye dair mevzuat da kişilerin vegan ya da vejetaryen olmalarını belli tuumlr beslenme talepleri iccedilin yeterli saymakta vejetaryenliğin belirli bir inanca bağlı olması gibi bir şartı da aramamaktadır 5275 sayılı Ceza ve Guumlvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun ldquoHuumlkuumlmluumlnuumln beslenmesirdquo başlıklı 72 maddesinin (1) numaralı fıkrasında huumlkuumlmluumlye ldquo dinicirc ve kuumlltuumlrel gerekleri goumlz oumlnuumlnde tutularak besin verilirrdquo denmektedir Huumlkuumlmluuml ve Tutuklular ile Ceza İnfaz Kurumları Personelinin İaşe Youmlnetmeliğirsquonin 9 maddesinin ikinci fıkrasına goumlre de ldquoİnancı gereği veya vegan vejetaryen tuumlruuml oumlzel bir beslenme şekline sahip huumlkuumlmluuml ve tutukluların talepleri iaşe miktarı ile sınırlı kalmak uumlzere karşılanırrdquo

8 Başvurucunun vejetaryen beslenmeye ilişkin mevzuata dayanarak cezaevi youmlnetiminden ek protein ihtiyacını karşılamaya youmlnelik talepte bulunması talebinin karşılanmaması uumlzerine yaptığı itirazlarda da aynı huumlkuumlmlere atıf yapması ve nihayet Anayasa Mahkemesirsquone başvurusunda vejetaryenliğin ldquovicdani inanccedilsal felsefi bir tutumrdquo olduğunu belirtmesi onun vejetaryenlik tercihini vicdani ve felsefi kanaatlere dayandırdığını goumlstermektedir Bu nedenle başvurunun Anayasarsquonın 24 maddesi kapsamında din ve vicdan huumlrriyetinin ihlal edilip edilmediği bakımından incelenmesini engelleyen bir husus bulunmamaktadır

9 Anayasanın Din ve vicdan huumlrriyeti başlıklı 24 maddesinin birinci fıkrası uyarınca Herkes vicdan dinicirc inanccedil ve kanaat huumlrriyetine sahiptirrdquo Burada yer alan vicdan dini inanccedil ve kanaat kavramlarının tanımlanması zordur Bu zorluk sebebiyle kapsamlı ve tuumlketici bir tanım yapmak yerine bir davranışın Anayasanın 24 maddesinin koruma alanında kalıp kalmadığı somut olayın koşullarına goumlre değerlendirilmelidir (Tuğba Arslan [GK] BNo 2014256 2562014 sect 62) Bununla birlikte bir inanccedil veya kanaate dayanan tutumun anılan korumadan faydalanabilmesi iccedilin mutlaka dini nitelikte olmasının gerektiği soumlylenemez

10 Avrupa İnsan Hakları Soumlzleşmesirsquonin 9 maddesi bağlamında bir din inanccedil veya kanaatin dışa vurumunda uygulama ibadet oumlğretim ve ayin gibi birccedilok youmlntem kabul edilebilir Ancak bu kabul bir din inanccedil ya da kanaatten kaynaklanan veya esinlenilen her tuumlrluuml davranışı koruma gerekliliği olarak değerlendirilemez Bu korumadan yararlanabilmek iccedilin ortaya konulan din inanccedil veya kanaatin yeterli derecede ikna ediciliğe ciddiyete tutarlılığa ve oumlneme ulaşan bir inanccedil oluşturması gerekmektedir (bkz JakoacutebskiPolonya B No 1842906 07122010 sect 44) Bu anlamda bir inanca dayanan veya inanccediltan esinlenen veganlık ve vejetaryenlik huumlkuumlmluuml ve tutukluların inanccedil oumlzguumlrluumlğuuml kapsamında goumlruumllmektedir (bkz AİHK WBirleşik Krallık (kk) BNo 1818791 10021993 Jakoacutebski Polonya sect 46 VarticRomanya B No 141500817122013 sect 36)

11 Yukarıda ifade edildiği uumlzere vejetaryenlik dinicirc ahlaki ve beslenmeye ilişkin nedenlere dayanan bir uygulamadır Bu uygulamanın dinicirc nitelikte olması Anayasarsquonın 24 maddesinin korumasından yararlanabilmesi iccedilin gerekli bir oumln şart olarak değerlendirilmemelidir Bununla birlikte vejetaryenliğin en azından bir inancın motivasyonu veya etkisi ile yapılması inanccedil oumlzguumlrluumlğuuml kapsamında incelenebilmesi iccedilin gereklidir Vejetaryenlik toplum iccedilinde yaygınlaşan ve belirli bir inanccedil temeline dayanan genel kabul goumlrmuumlş bir olgudur Bunun yanında Huumlkuumlmluuml ve Tutuklular ile Ceza İnfaz Kurumları Personelinin İaşe Youmlnetmeliğirsquonin 9 maddesinde vejetaryenliğin genel kabul goumlrduumlğuumlnuuml teyit eder nitelikte belirli bir inanca dayanmasa bile huumlkuumlmluuml veya tutukluların vejetaryenliklerine bağlı taleplerinin iaşe miktarı ile sınırlı olmak uumlzere karşılanacağı kabul edilmiştir Bu bağlamda somut olayda vejetaryenliğin yeterli duumlzeyde ikna ediciliğe ciddiyete tutarlılığa ve oumlneme sahip bir kanaatin dışa vurumu olarak kabul edilmesi gerekir Bu niteliği goumlzetildiğinde vejetaryenliğin hangi inanca veya felsefi koumlkene dayandığının ortaya konulması zorunluluğundan da soumlz edilemez

12 Somut olayda başvurucunun vejetaryen olup olmadığının tespiti iccedilin mahkeme kararıyla hastaneye goumlnderilmesi ve kendisine vejetaryen olmasına rağmen protein iccedileren ek besin maddeleri verilmesinin reddedilmesi Anayasarsquonın 24 maddesinde korunan din ve vicdan huumlrriyetine youmlnelik bir muumldahale niteliğindedir

13 Accedilıklanan gerekccedilelerle başvurunun Anayasarsquonın 24 maddesi kapsamında incelenmesi ve ihlal kararı verilmesi gerekirdi

Başkan Başkanvekili Uumlye Zuumlhtuuml ARSLAN Engin YILDIRIM Recep KOumlMUumlRCUuml

Uumlye Uumlye UumlyeCelal Muumlmtaz AKINCI Muammer TOPAL M Emin KUZ

Uumlye Uumlye Hasan Tahsin GOumlKCAN Rıdvan GUumlLECcedil

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

GENEL KURUL

Başkan Zuumlhtuuml ARSLAN

Başkanvekili Burhan UumlSTUumlN

Başkanvekili Engin YILDIRIM

Uumlyeler Serdar OumlZGUumlLDUumlR

Serruh KALELİ

Osman Alifeyyaz PAKSUumlT

Recep KOumlMUumlRCUuml

Alparslan ALTAN

Nuri NECİPOĞLU

Hicabi DURSUN

Celal Muumlmtaz AKINCI

Erdal TERCAN

Muammer TOPAL

M Emin KUZ

Hasan Tahsin GOumlKCAN

Kadir OumlZKAYA

Rıdvan GUumlLECcedil

Raportoumlr Murat ŞEN

Başvurucu Şehmus OumlZSUBAŞI

I BAŞVURUNUN KONUSU

1 Başvuru vejetaryen olan bir huumlkuumlmluumlnuumln protein ihtiyacının cezaevi koşullarında karşılanmamasının insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele yasağını vejetaryen olup olmadığının tespiti iccedilin devlet hastanesine goumlnderilmesinin kişinin maddi ve manevi varlığının korunması hakkı ile ayrımcılık yasağını ihlal ettiği iddialarına ilişkindir

III OLAY VE OLGULAR

A Olaylar

Sonuccedil-Talep

B İlgili Hukuk

ldquohellip

hellip

B Değerlendirme

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

III OLAY VE OLGULAR

A Olaylar

Sonuccedil-Talep

B İlgili Hukuk

ldquohellip

hellip

B Değerlendirme

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

Sonuccedil-Talep

B İlgili Hukuk

ldquohellip

hellip

B Değerlendirme

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

ldquohellip

hellip

B Değerlendirme

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

hellip

B Değerlendirme

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

B Değerlendirme

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

i Kanunilik

ii Meşru Amaccedil

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

V HUumlKUumlM

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

UumlyeHicabi DURSUN

UumlyeErdal TERCAN

UumlyeMuammer TOPAL

UumlyeM Emin KUZ

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

ANAYASA MAHKEMESİ

GENEL KURUL

A Olaylar

B İlgili Hukuk

Documents

kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr · Web view“(1) Hükümlüye Adalet ve Sağlık Bakanlıklarınca birlikte belirlenecek kalori esasına göre, sağlıklı ve güçlü kalması