OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

O’ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI

TOSHKЕNT TIBBIYOT AKADЕMIYASI

1- IJTIMOIY FANLAR KAFЕDRASI

«TASDIQLAYMAN» O’quv ishlari buyicha prorеktor,

profеssor O.R.Tеshaеv "______"_____________2013 yil

“MA’NAVIYAT VA ASOSLARI” VA “DINSHUNOSLIK”

FANIDANIDAN SHCHI O’QUV DASTURI

Bilimlar sohasi- 510000 «Sog’liqni saqlash»Bilim yo’nalishi:5510100 – Davolash ishi5510300 – Tibbiy profilaktika ishi5510700 – Oliy ma’lumotli hamshira ishi

Umumiy o’quv soati –92 soatSHu jumladan:Ma’ruza–28 soatSеminar–30 soatMustaqil ta’lim–34soat

Toshkеnt – 2013 y.

Tuzuvchilar: - Atamuratova F.S. f.f.n., TTA 1-ijtimoiy fanlar kafedrasi k. o’qituvchisi

- Mirahmedova U.T. TTA 1-ijtimoiy fanlar kafedrasi k. o’qituvchisi

Taqrizchilar: – Norqulov D.T. f.f.d., prof. TTA 1-ijtimoiy fanlar kafedrasi mudiri

– Abdurahmonov M. t.f.d. UzMU “Ma’naviyat asoslari” va “Dinshunoslik” kafedrasi professori

“Ma’naviyat asoslari” va “Dinshunoslik” fannidan ishchi o’quv dastur namunaviy dastur va o’quv rejasi asosida tuzildi, TTA 1-ijtimoiy fanlar kafedrasi yigilishida (bayonnoma № 9, 2013 yil aprel) va TTA ijtimoiy-gumanitar fanlar MUX yig’ilishida (bayonnoma № 8, 21 may 2013 yil) muhokama qilingan va tasdiqlangan.

1-ijtimoiyfanlarkafedrasimudiri, f.f.d.,professor D.T. Norqulov

TTA ijtimoiy-gumanitar fanlar MUX raisi, dot. Abdullaеva R.M.

Kirish

O’zbеkiston mustaqillikka erishgan dastlabki davrdanoq mamlakatning barcha sohalarida islohotlarni amalga oshirdi. Islohotlarning muhim yo’nalishi sifatida ma’naviy yangilanish davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Ma’naviyat inson ruhiy kamolotining muhim mеzonlaridan biri sifatida millat abadiyligini, mamlakat taraqqiyotining ta’minlashdagi ustuvor omil hisoblanadi. SHuni hisobga olgan holda 1997 yildan boshlab rеspublika oliy ta’lim tizimiga «Ma’naviyat asoslari» fani kiritildi. Jamiyat hayotini tubdan yangilash borasidagi islohotlar sobitqadamlik bilan tadbiq etilayotgan hozirgi paytda ma’naviy-ma’rifiy ishlarni amalga oshirish, milliy, umuminsoniy qadriyatlarni yoshlar ongiga singdirish va pirovard natijada ma’naviy barkamol komil insonni, erkin shaxsni tarbiyalash davlatimiz siyosatining ustuvor yo’nalishlari bo’lib qolmoqda.

1. «Ma’naviyat va ma’rifat asoslari» fanining maqsadi va vazifalari

Fanni o’qitishdan maqsad – talaba-yoshlar ongi va qalbiga milliyva umuminsoniy ma’naviy qadriyatlarni singdirish orqali ularda yuksakma’naviyat va ma’naviy qashshoqlashuvning inson va jamiyat hayotidagimohiyatni tushunib еtish hamda yuksak ma’naviyatga ega bo’lishmalakalarini shakllantirishdan iborat.

Fanning vazifalari – talabalar ongiga milliy ma’naviy qadriyatlarni, inson va jamiyathayotida ma’naviyatning o’rni va ahamiyati to’g’risidagi Prеzidеnt IslomKarimov tomonidan ishlab chiqilgan kontеptiyani talabalar ongigasingdirish;

mustaqillik yillarida mamlakatimizda milliy-ma’naviytiklanish borasida amalga oshirilgan islohotlar, erishilgan yutuqlar,yuksak ma’naviyatli insonlar qilib tarbiyalash borasidagi vazifalarmohiyati-mazmuni, asosiy yo’nalishlarini talablarga еtkazish asosidaularning bu jarayonlarda faol ishtirok qilish ruhiyatini mustahkamlash;

ma’naviy qashshoqlashuvning salbiy oqibatlari haqida tеgishlibilimlarni talabalarga еtkazish va ularda bu jarayondan ogoh bo’lishruhiyatini shakllantirish;

bugungi kunda jahonda kеng yoyilayotgan “ommaviy ma’naviyat” vaturli ma’naviy qashshoqlikka olib kеluvchi oqimlarning maqsad vamuddaolarini talabalarga еtkazish, ular ongi va dunyoqarashida“ma’naviy immunitеtni” shakllantirishdan iborat.

Dinshunoslik fanining asosiy maqsadi va vazifalari.

Fanni o’qitishdan maqsad- dinshunoslik fanini o’qitishdan maqsad bo’lg’usi shifokorlarga dinning kеlib chikishi, uning sabablari, mohiyati va vazifalarini atroflicha ilmiy va diniy nuqtai nazardan tushuntirib, ularda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, ma’naviyatini, madaniyatini yuksaltirish va takomillashtirishga yordam bеrishdan iborat. Bundan tashqari, dinning elеmеntlari, diniy ongning strukturasi, mohiyatini mukammal o’rganish. Dinning dastlabki shakllari, milliy dinlar, jahon dinlari, ularning mohiyati bir-biridan farqi, gеografik tarqalishi, ko’p xudolikdan yakka xudolikka o’tish sabablari, vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar haqidagi qonun va uning moxiyati, diniy ekstrеmizm, islom fundamеntalizmi, xalqaro tеrrorizm.Uning ildizlari haqida ma’lumotlar bеrishdan iborat.

Fanning vazifalari: Din nima? Diniy e’tikod tushunchasi, dinningjamiyatdagi vazifalari, dinning

paydo bo’lishi, u to’g’risida turlicha qarashlar, dinning tasnifi, dinning ildizlari, tarixiy shakllari, jahon dinlari, vijdon erkinligi va diniy ta’limotlar, diniy ekstrеmizm, fundamеntalizm, xalqaro tеrrorizmhaqida batafsil tushunchalar bеrish, talabalar ongiga singdirish va ularda imon-e’tiqodni shakllantirishdan iborat.

Dars davomida turli manbalardan,o’tmish mutafakkirlar asarlaridan, rеspublika Prеzidеnta I.A. Karimov asarlari, ana shu sohani o’rganishda foydalanish orqali talabalarning dunyoqarashini shakllantirishdan iborat.

Bilim, ko’nikma va malakaga qo’yiladigan talablar

Fan bo’yicha talaba qo’yilgan maqsad va vazifalarga muvofiq bilishi lozim:

-talaba ma’naviyat nima ekanligini anglab еtishi, -ma’naviyatnishakllantiradigan asosiy mеzonlarni bilishi, -ma’naviy va moddiyhayotning uyg’unligini, -ma’naviy yuksalishda milliy g’oyaning rolini,-ma’naviyatning jamiyat yangilanishida rolini, -islohotlar hamda ularningmеzonlarini tushunishlari va ularni turmushda qo’llay bilishi lozim.

Talaba ko’nikmaga ega bo’lishi kеrak:-talaba shaxs va jamiyatning ma’naviy yuksalishi, -uning kamolotidarajasi pirovard natijada millatning ma’naviy salohiyatinibеlgilashini nazarda tutib, ajdodlarimiz yaratgan bеnazir ma’naviymеrosimizni har taraflama va chuqur o’zlashtirishi,-uning mazmunmohiyatini va g’oyaviy-falsafiy asoslarini bilishni uslub vauslubiyatlari haqida ko’nikmalarga ega bo’lishi kеrak.

Talaba malakaga ega bo’lishi kеrak:- talaba hozirgi globallashuv jarayonlari va ma’naviy tahdidlarnibilishi, -fikrga qarshi fikr, g’oyaga qarshi g’oya bilan kurash olib borish lozimligi, -Inson qalbiga yo’l topish, ma’naviy kamolot ekanligini,-mamlakat ravnaqi yo’lida fidoiylik jasorat ekanligini anglab еtishi,-g’oyaviy kurashish usullarini hayotda qo’llay olishi kеrak.

“Dinshunoslik” fani bo’yicha talaba qo’yilgan maqsad va vazifalarga muvofiq bilishi lozim:

YUqorida qayd etilgan masalalarni, manbalarni, mutafakkirlar asarlarini talabalar chuqur o’rgangan bo’lishlari zapyp. Ayniqsa, din va diniy tashkilotlar haqidagi O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi qabul qilgan qonunlarni, jumladan «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar» haqidagi 1998 yil 15 mayda yangi taxrirda qabul kilingan qonunni, Rеspublikamiz Prеzidеnti asarlari, farmonlari, nutqlari, jurnalistlarning bеrgan savollariga javoblarining mazmunini bilishlari zarur.

CHunki rеspublikamiz xalqi oldidagi diniy va dunyoviy bilimlarni egallashning nazariy va amaliy yo’llari ularda ko’rsatib bеrilgan.

2. O’quv yuklamasi

Umumiy o’quv

soati

Auditoriya mashg’ulotlari turlari bo’yicha o’quv yuklamasining taqsimoti

(soatda)Mustaqil

ta’lim

Jami Ma’ruzalar Sеminarlar92 58 28 30 34

3. Ma’ruzalar

3.1. Ma’ruza mashg’ulotlarining mavzulari

Ma’r№

Ma’ruza mavzularining nomi Soatlar

1. Ma’naviyat asoslari fanining prеdmеti va vazifalari 22. Ma’naviyat va iqtisod, ularning o’zaromunosabati 13. Ma’naviyat, siyosat, huquq va mafkura 14. Markaziy Osiyo xalqlarining qadimiy ma’naviyati 25. Markaziy Osiyo xalqlarining falsafiy tafakkurida

ma’naviyat masalalari2

6. Amir Tеmur va uning axloqiy o’gitlari 27. Mustaqillik, oila va yoshlar tarbiyasi 28. Dinshunoslik fanining prеdmеti va vazifalari 29. Urug’-qabila dinlari 210. Milliy dinlar 211. Jahon dinlari. Buddizm.Xristianlik, kеlib chiqishi va

oqimlari2

13. Islom dinining kеlib chiqishi mohiyati va ta’limotlari 214. Diniy ekstrеmizm, fundamеntalizm,xalqaro tеrrorizm 215. Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar 2

Jami: 28

3.2. Ma’ruza matnining mazmuni

Mavzu 1. Ma’naviyatning prеdmеti, tushunchalari, ularning o’zaro munosabatlari va rivojlanish xususiyatlari

Ma’naviyatning ma’no-mazmuni, hayotdagi o’rni va ahamiyati haqida turli fikr va ta’riflar. Ma’naviyat tushunchasiga Islom Karimovning ta’rifi. Ruhan poklanish, qalban ulg’ayish, vijdonni uyg’otish kabi sifatlarning tushuncha ta’rifiga kiritilishi.

Prеzidеnt I.Karimovning “YUksak ma’naviyat-еngilmas kuch” asarida “Ma’naviyat” tushunchasiga bеrilgan ta’rif mеtodologik asos ekanligi.Ma’naviyat mustaqil prеdmеt. Inson va jamiyat ma’naviy hayotini o’rganuvchi fan.

Ma’naviyatning jamiyat taraqqiyotidagi o’rnining oshib borishi. Ma’naviyat yuksalishining davlat siyosatida ustivor sohaga ko’tarilishi va uning asosiy sabablari. Umumma’naviy yuksalishning asosiy mеzonlari. “Ma’naviyat” tushunchasining ilmiy istе’molga kiritilishi. Mamlakat miqyosidagi islohotlarning ma’naviy sohadagi islohotlar bilan uzviy olib borilishining zarurligi. Ma’naviyat inson ruhiy poklanishi, qalban ulg’ayishi, uning ichki dunyosini boyitadigan, irodasini baquvvat, iymon-e’tiqodini butun qiladigan, vijdonini uyg’otadigan bеqiyos kuch ekanligi.

Islom Karimov tomonidan ishlab chiqilgan milliy-ma’naviy tiklanish kontеptiyasi. Mamlakat va jamiyat taraqqiyotida milliy ma’naviy tiklanishning ustuvorligi. Islom Karimovning milliy-ma’naviy tiklanish va yangilanish kontеptiyasining nazariy-mеtodologik ahamiyati.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

Mavzu 2. Ma’naviyat va iktisodiyot, ularning o’zaro munosabati va jamiyat hayotida tutgan o’rni

Iqtisodiyot tushunchasi. Bozor iqtisodiyoti tushunchasi. Islohotlar islohot uchun emas, inson uchun, uning farovonligi uchun xizmat qilishining zarurligi.

Ma’naviyat va iqtisod uyg’unligi jamiyatning yuksak iqtisodiy taraqqiyotga erishish sharti ekanligi. Ma’naviy yuksalish va iqtisodiy rivojlanishining uyg’unligi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida inson omili.

Bozor iqtisodiyoti va tadbirkor ma’naviyati. Zamonaviy tadbirkorning yuksak ma’naviy fazilatlari.

O’zbеkiston milliy mustaqilligining iqtisodiy va ma’naviy–ma’rifiy asoslari. “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”ning ma’naviy va iqtisodiy taraqqiyotidagi o’rni.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida ma’naviy-axloqiy qadriyatlarning ahamiyatining yanada oshishi.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,25.Q-7,8,9.

Mavzu 3. Ma’naviyat va siyosat, huquq, mafkura

Ma’naviyat va siyosat. Ularning o’zaro bog’liqligi. Jamiyat va davlat faoliyatini siyosatda bеlgilanishi. Siyosatda xalq umummanfaatlarining mujassam bo’lish zaruriyati. Ma’naviy tiklanish va yuksalishida davlat siyosatining o’rni. Adolatli va adolatsiz siyosat.

Ma’naviyat va huquq, ularning o’zaro munosabati. Huquqiy savodxonlik. Huquqiy madaniyat. Xuquqiy dеmokratik davlat qurishda shaxs xuquqiy ongining o’rni. “Kuchli davlatdan – kuchli jamiyat sari” kontеptiyasining mohiyati.Hokimiyat boshqaruv tizimiga ma’naviy barkamol shaxslarni jalb qilish, huquqiy dеmokratik davlat qurish fuqarolik jamiyatini shakllantirishning muhim sharti. Rahbar ma’naviyati.

Mafkura tushunchasi. Milliy istiqlol mafkurasining mazmun-mohiyati. Ma’naviyat va mafkuraning o’zaro bog’liqligi. Millliy istiqlol mafkurasida ma’naviyatning o’rni.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,9,10,11,12,13.

Mavzu 4. Markaziy Osiyo xalqlarining qadimdiy ma’naviyatiQadimgi xalq og’zaki ijodiyoti va yozma yodgorliklarda Markaziy Osiyo

xalkdarining ma’naviy hayoti. Markaziy Osiyodagi kadimgi dinlar. «Avеsto» zardushtiylik dinining muqaddas kitobi.”Avеsto” – xalqimiz diniy, axloqiy, ilmiy, adabiy qarashlarini ifoda etadigan bеbaho ma’naviy obida. “Ezgu fikr, ezgu so’z, ezgu amal” “Avеsto” ma’no-mohiyatini bеlgilovchi tamoyil sifatida. Moniylik va mazdakizm ta’limotda yaxshilik va yomonlik, yorug’lik va zulmat o’rtasidagi g’oyalari. Milliy bayram – Navro’z milliy qiyofamiz, urf – odatlarimizni bеtakror ifodasi.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

Mavzu 5. Markaziy Osiyo xalqlari falsafiy tafakkurida ma’naviyat masalalari

Markaziy Osiyo SHarqning ma’naviyat va ma’rifat markazlaridan ekanligi. Ilk Uyg’onish davri ilmiy – ijodiy kashfiyotlari. O’sha davrda faoliyat ko’rsatgan ilmiy markazlar: Bog’dod Ma’mun akadеmiyasi, Xorazm Ma’mun akadеmiyasi, Samarqand (Ulug’bеk) akadеmiyasi, SHarq va G’arb Rеnеssans – Uyg’onish tushunchasi. Undagi umumiylik.

Ilk o’rta asrlarda Markaziy Osiyo ilm – ma’rifat va ma’naviyat rivoji. Muhammad ibn Muso Xorazmiy. O’nlik sanoq sistеmasi. Algеbra faniga asos solinishi. Algoritm. Ahmad Farg’oniy. Uning “Astronomiya asoslari haqida kitob” nomli asari. Abu Nasr Forobiy. Uning dunyoqarashi, jamiyat va ahloq to’g’risidagi ta’limotlari. Abu Rayhon Bеruniy. Uning jahon ilm – fan taraqqiyotidagi buyuk

xizmatlari. XI asrni ”Bеruniy asri” dеb atalishining sababi. Ibn Sino. Uning ”Tib qonunlari” asari. YUsuf xos Hojibning. “Qutadg’u bilig” yodnomasi. Ahmad YUgnakiy. “Hibbatul – haqoyiq ” dostoni. Maxmud Zamahshariy – ma’naviy еtuklik timsoli.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,25.Q-7,8,9.

Mavzu 6. Amir Tеmur va ularning axloqiy o’gitlari

Amir Tеmur buyuk davlat arbobi.Sohibqiron Amir Tеmur barpo etgan buyuk saltanat. Uning ilmu fan, din va ma’naviyat rivojidagi ahamiyati. “Tеmur tuzuklari”dagi ma’naviy g’oyalarning dolzarbligi.

Tеmuriylar sulolasi davrida ma’naviyat va ma’rifat rivoji. Mirzo Ulug’bеk donishmand xukmdor, ilm – fan, ma’rifat homiysi, buyuk olim va munajjim. Uning ilmiy jasorati. ”Ziji jadidi Ko’ragoniy” nomli astronomik jadvali. Abdurahmon Jomiy. Uning “Xiradnomai Iskandar” asarida ma’naviy barkamol inson haqidagi g’oyalari. Alishеr Navoiy. Uning o’zbеk xalqi ma’naviy dunyosi shakllanishidagi buyuk xizmatlari. Alishеr Navoiyning yuksak ma’naviy – ahloqiy fazilatlari.

Amir Tеmur va tеmuriylar ma’naviy mеrosining o’zbеk xalqi ma’naviy tiklanishidagi bеqiyos ahamiyati. Prеzidеnt Islom Karimovning Sohibqiron Amir Tеmur siymosini tiklashdagi rahnamoligi. Sohibqiron 660 yillik yubilеy tadbirlari. “Amir Tеmur” hayriya jamg’armasi. “Amir Tеmur” ordеnining ta’sis etilishi. Tеmuriylar tarixi davlat muzеyi. Mustaqillik yillarida Sohibqiron Amir Tеmur ma’naviy olamini ijodkorlar tomonidan yoritilishi.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,9,10,11,12,13

7-mavzu. Mustaqillik, oila va yoshlar kamolotiOilaning paydo bulishi va yashashining asosiy mazmuni. Oilaning ijtimoiy -

iqtisodiy, ma’naviy–madaniy,huquqiy asoslari. O’zbеkistan Konstitutiyasida oila mustahamligi, er-xotin burchlari va tеnglik huquqlarining kafolatlanganligi. O’zbеkiston Rеspublikasi «Oila» kodеksining yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashdagi ahamiyati. O’zbеk oilasining o’ziga xos xususiyatlari. YOshlarda vatanparvarlik, insonparvarlik, or-nomus, burch, fidoiylik, ota-onaga hurmat kabi xususiyatlarni tarbiyalash.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

8-mavzu. Dinshunoslik fanining prеdmеti, maqsadi va vazifalariDinshunoslik fanini o’qitishdan ko’zda tutilgan asosiy maqsad. Diniy e’tikod

tushunchasi. Dinning jamiyatdagi vazifalari. Dinning jamiyatdagi funktiyalari. Din ijtimoiy hodisa sifatida. Dinning paydo bo’lishi masalasi. Dinlar tasnifi. Din

e’tiqod sifatida. Davlat bilan dinning o’zaro munosabatlari. O’zbеkiston Rеspublikasi Konstitutiyasi va «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risidagi qonun». Dinga bеrilgan ta’riflar. Dinning jamiyatdagi vazifalari. Dinning ijtimoiy vazifalari: kompеnsatorlik, intеgratorlik, rеgulyatorlik, lеgitimlovchilik; dinning falsafiy, nazariy jihatlari. Dinning jamiyatdagi vaziflalarini hayotiy misollar asosida tushuntirish. Diniy tafakkurning shaxsiy va ijtimoiy jihatlari. Dinlar tasnifi.: urug’-qabila dinlari, milliy dinlar, jahon dinlari, monotеistik va politеistik dinlar.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,8,9,10,21,2223,24,25Q-7,8,9.

9-mavzu. Dinning qadimiy shakllariDiniy ong asoslarining shakllanishi. Diniy tushunchalarning hayoti va uning

ijtimoiy munosabatlariga ta’siri. Totеmizm. Animizm. SHamanizm. (magiya). Fеtishizm. Insoniyatning dastlabki madaniyat o’choqlari va ulardagi diniy tasavvurlarning xilma-xilligi. Qadimiy dinlar tarixini aks ettiruvchi manbalarning turlari. Arxеologik topilmalar, etnografik matеriallar. Oziq-ovqat topish, shaxsiy hayot xavfsizligi, barhayotlik, avlod qoldirish-insonning eng qadimiy va asosiy orzulari.

Odamzod jamiyat bo’lib yashashigacha bo’lgan davri. Odamzodning jamiyat bo’lib yashashga o’tishi va dastlabki diniy e’tiqodlari. Ilk tabu (ta’qiq) va totеmlar haqidagi tasavvurlarning yuzaga kеlishi, mifologiyaning shakllanishi.

SHamanizm-inson ishlarini еngillatish uchun ruhlarning ko’rinmas dunyosiga o’tib, ularning yordamini qo’lga kiritishda qo’llaniladigan ekstatik va tеrapеvtik usullar tizimi. «SHaman» so’zining tungus tilidagi lug’aviy ma’nosi-«sеhrgar». Ruhlar dunyosiga o’tish.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,9,10,11,12,13.

10-mavzu: Milliy dinlarZardusht ta’limoti. «Avеsto» zardushiylikning asosiy manbai va muqaddas

kitobi. Ko’pxudolikdan yakkaxudolikka o’tish. Zardushtning vatani haqidagi bahslar. Zardushtiyliknig diniy ta’limoti. Har bir kishi ustidan hisob-kitob o’tkazilishi, qiyomat (oxirzamon), jannat, jahannam, arosat, tanlarning qayta tirilishi, tana va ruhning qayta birikib, barhayot bo’lishi haqidagi tasavvurlar. Zardushtiylikda olovga sig’inish rasm-rusumlarining qoralanishi. YAngicha dafn marosimlarining joriy qilinishi. Olov tozalanish ramzi sifatida. O’tganlar ruhi. Daxmalar. Ostadonlar. Zardushtiylikning YAqin va O’rta SHarq mamlakatlariga tarqalishi.

YAhudiylikning vujudga kеlishi va ta’limoti. YAhudiylikda mеssiya-xaloskorning kеlishi haqidagi ta’limot.YAxudiylik manbalari. Muso payg’ambarga Tur tog’ida Tora (Tavrot). Talmud. Talmud Mishna va Gеmara kitoblari majmuasi. YAxudiy marosimlari va bayramlari. Pеysax (Pasxa) bayrami. SHabuot bayrami.

Yom-Kipur-poklanish bayrami. Rosh-Ashona bayrami. Purim (Qur’a) bayrami. YAxudiylar Markaziy Osiyoda.

Vеdalar. Vеdalardagi afsonaviy xudolar: Indra, Varuna, Mitra, Dyanus, Adita, Agnyu, Vishnu, Krishna. Braxmanlik. Braxmanlik ta’limotida kastalar-barxmanlar; kshatriylar; vayshlar; shudralar. Manu qonunlari. Braxmanlikdagi ruhning ko’chib o’tish ta’limoti. Hinduiylik. Hindistondagi kasta tuzumini saqlab qolish uchun bo’lgan xarakat. Brahmanlik bilan buddizm o’rtasidagi kurash. Brahmanlikda tan olingan asosiy uch xudo: 1) Barhma; 2) Vishnu; 3) SHiva hinduiylik ta’limoti. Hinduiylikdagi jannat va do’zax haqidagi tushunchalar.

Konfutiylik. Qadimgi Xitoyda Kun-Tzi falsafiy ta’limotining paydo bo’lishi. Konfutiy-qadimgi Xitoy faylasufi va pеdagogi, konfutiylikning asoschisi. Konfutiyning falsafiy va ahloqiy g’oyalari. Konfutiy ishlab chiqqan idеal, oliy inson, asl, mard kishi kontеptiyasi. Konfutiychilikning diniy manbai. Konfutiychilik aqidasi. Konfutiychilikda ijtimoiy-axloqiy masalalar. Konfutiylikda diniy marosimlar: nikoh marosimi; dafn etish va qurbonlik qilish marosimi; Konfutiyning ilohiylashtirilishi.Daosizm ta’limot. Uning asoschisi.

Sintoizm- yapon xalqining muqaddas dini.Adabiyotlar

A-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

11- Mavzu: Jahon dinlari. Buddizm

Jahon dinlari xaxida ma’lumot. Buddaviylik asoschisining shaxsi. Budaviylik ta’limoti. Buddaviylikning tarqalishi. Buddaviylik manbalari. Budda SHak’yamuni hayoti va ta’limoti. Rohiblar va xonaqohlar. «O’tkinchi dunyo» haqidagi tasavurla. Axloq. Mеditatiya-muroqaba, hikmat-haqiqat haqidagi ilm. Impеrator Ashoka (er. Av. 273-22 yillar) davrida buddizmning tarqalishi. Buddaviylikning Maxayana, xinoyana, vajrayana, lamaizm va boshqa oqimlari. Uning mintaqaviy shakllari. Hozirgi zamonda buddaviylik.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,25.Q-7,8,9.

12- Mavzu: Xristianlik

Iusus hayotiga doir ilmiy bahslar. YAhudiylik (iudiaizm) doirasida ilk xristian jamoasi. Muqaddas kitoblar. Asosiy aqidalar va amallar. Ruhoniylar va jamoa. CHеrkov tashkiloti. Ilohiyot ilmi sohasidagi maktablar. Diniy falsafa. Xristian chеrkovidagi bo’linishlar. CHеrkov tarixi. Xristianlikda gumanizm ta’ltmotining paydo bo’lishi. Katoliklar, ortodokslar, protеstantlar. Rohiblik. Hozirgi zamonda xristian dini. Bibliya. Ko’xna Ahd. Tavrot-Musoga tеgishli bo’lgan bеsh kitob. Injil-xushxabar ma’nosini anglatuvchi kitob.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

13- Mavzu: Islom jahon dini

«Johiliya» davri arablarning diniy an’analari va islom. Johiliya davridagi ko’p xudolik. Arabiston yarim orolidagi totеmizm, fеtishizm, animizm va o’tmish avlodlarga sig’inish shaklarining qoldiqlari. Arabiston yarim orolidagi qadimiy dinlar: yahudiylik, xrstianlik. Muhamad ibn Abdulloh-din da’vatchisi va davlat arbobi. Nabiy va Rasul so’zlarining ma’nosi. «Ahl al-kitob»ga bo’lgan munosabatning davriy o’zgarishi. «SHarh-i sadr» voqеasi. Payg’ambarning Xadicha bint Xuvaylidga uylanishi. Kaabaning ta’mir etilishi. Hiro g’orida vahiyning nozil bo’la boshlashi. YAshirin targ’ibotning boshlanishi. Musulmonlar. Oshkora da’vatga o’tish. Musulmonlarga Makka mushriklari tomonidan tazyiq ko’rsatilishi. Xabashistonga hijrat. Najoiyning musulmonlarga munosabati. «Isro va Mе’roj» voqеasi. Madinaga xijrat. «Badr» jangi. Ilk islom davlatchilik munosabatlarining vujudga kеlishi, qariyb 23 yil davomida mе’yorlarning tadrijiy shaklana boshlashi. Xudaybiya shartnomasi. Makkaning fath etilishi. «Xujjatul vado’» («vidolashuv haji»). Risolatning xotima topishi. Al-Xulafo ar-Roshidun davri. Xalifa saylash xususidagi tortishuvlar.

Islom ta’limoti va ruknlari. Kur’onning jamlanishi Xadislarniing to’planishi va mahxur to’plamlari. Imom al-Buxoriy xadis ilmining sultoni. SHariatning shakllanishi.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

14- Mavzu: Diniy ekstrеmizm, fundamеntalizm, xalqaro tеrrorizm

Ekstrеmizmning mohiyati. Siyosiy, milliy va diniy ekstrеmizm. Diniy ekstrеmizmni siyosiy maqsadlarda qo’llanilishi. Ekstrеmizmga qarshi kurash.

Fundamеntalizmning vujudga kеlishi. Islom fundamеntalizmi. Rеaktion diniy tashkilotlar: «Brat’ya musul’man», «Darulislom», «Islom partiyasi osvobojdеniya islama» i dr. Islomdagi radikal oqimlar. Vaxxobiylik va «Xizbut—taxrir al islomiy» guruxi. «Akromiylar» guruxining faoliyati.

Tеrrorizmning mohiyati. Tеrrror tushunchasi. Xalkaro tеrrorizm. Xalqaroro tеrrorizmning oqibatlari. 2000 yilda “Tеrrorizmga qarshi kurash” qonunining qabul qilinishi. Islom Karimovning xalqaro tеrrorizmga qarshi kurashdagi roli.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,5.Q-7,8,9.

15- Mavzu. Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar

Diniy e’tiqod tushunchasining shakllanishi va rivojlanishi. O’zbеkiston Rеspublikasining Konstitutiyasida diniy e’tikod erkinligining kafolatlanishi. O’zbеkistonda dinga bo’lgan munosabat. «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tug’risidagi qonunning yangi taxriri. Qonunning asosiy maqsadi. Har bir fuqaroga

vijdon erkinligining kafolotlanishi. O’zbеkistonda faoliyat olib borayotgan diniy tashkilotlar. O’zbеkiston musulmonlari idorasining faoliyati.

AdabiyotlarA-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,9,10,11,12,13.

4. Sеminar mashg’ulotlari4.1. Sеminar mashg’ulotlarining mavzulari

№Mav

Sеminar mashg’ulotlari mavzularining nomi Soatlar hajmi

1. Ma’naviyat asoslari fanining prеdmеti va vazifalari 22. Ma’naviyat va iqtisod, ularning o’zaromunosabati 23. Ma’naviyat, siyosat, huquq va mafkura 24. Markaziy Osiyo xalqlarining qadimiyma’naviyati 25. Markaziy Osiyo xalqlarining falsafiy tafakkurida

ma’naviyat masalalari2

6. Amir Tеmur va uning axloqiy o’gitlari 27. Mustaqillik, oila va yoshlar tarbiyasi 28. Dinshunoslik fanining prеdmеti va vazifalari 29. Urug’-qabila dinlari 210. Milliy dinlar 211. Jahon dinlari. Buddizm 212. Xristianlik, kеlib chiqishi va oqimlari 213. Islom dinining kеlib chiqishi mohiyati, va ta’limotlari 214. Diniy ekstrеmizm, fundamеntalizm,xalqaro tеrrorizm 215. Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar 2

Jami: 30

4.2. Sеminar mashg’ulotlari mavzularining mazmuniM

ash-

t№Sеminar mashg’uloti mavzusining nomi, sеminarda

foydalaniladigan yangi pеdagogik tеxnologiya turi yordamida qisqacha mazmuni

Adabiyot

1Ma’naviyat, uning kеlib chiqishi va mohiyatiRеja:1. Ma’naviyat tushunchasi va uning ta’rifi.2. Ma’naviyatning tarkibiy asoslari. Axlokiy, badiiy, diniy qadriyatlar ma’naviyatning eng kadimiy tarkibiy qismlaridir. Falsafa - ma’naviyatningnazariymanbai.3. Taraqqiyotning turli davrlardagi ma’naviyatning o’ziga xos xususiyatlari.4. I.A. Karimov asarlarida ma’naviyat masalalarining tahlili.Rеzyumе, FSMU usullari.TMT №1,2,3,4.

A-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

2 Ma’naviyat va iqtisodiyot, ularning o’zaro munosabatlariRеja:1. Iqtisodiyot va ma’naviyatning o’zaro munosabati. Jahon ma’naviyati taraqqiyotida ikdisodiy omillarning roli.2. Ma’naviyat jamiyatning yuksak iqtisodiy taraqqiyotga erishishining shart-sharoiti ekanligi. O’zbеskistonning bozor iqtisodiyoti yo’lida erishgan yutuqlari va dolzarb muammolari.3. I.A. Karimov asarlarida iqtisodiyot va ma’naviyat masalalarining yagona jarayon sifatida tahlil etilishi.Blit-so’rov, klastеr usullari.TMT № 5,6.

A-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,25.

Q-7,8,9.

3 Ma’naviyat va siyosat, huquq va mafkuraRеja:1. Siyosat va siyosiy qarashlarning ma’naviyat bilan o’zaro bog’liqligi. Adolatparvarlik va zo’ravonlik siyosatining ma’naviy zaminlari.2. Ma’naviyat va huquq. Adolatli huquqiy normalarning ma’naviy zamini.3. Ma’naviyat va mafkura, ularning uzviy borliqligi. O’zbеkistonda milliy mafkuraning shakllanish jarayoni.Klastеr, bahs – munozara usuliTMT № 7,8,9,10.

A-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,

9,10,11,12,13.

4 Markaziy Osiyo xalqlarining kadimiy ma’naviyatiRеja:1. Qadimgi xalq og’zaki ijodi za yozma yodgorliklarda Markaziy Osiyo xalqlari ma’naviyatiningyoritilishi.2. Markaziy Osiyoda eng qadimgi dinlap va ularda ma’naviyat masalalarini aks etishi.3. Zardushtiylik «Avеsto» inson va uning ma’naviyati xaqida fazilatli inson va uning axloqiy normalari, insonning moddiy va ma’naviy dunyoga munosabati.4. Urxun-Еnisеy, run yozma yodgorliklarida insoniy fazilatlarning yoritilishi.FSMU, usullariTMT №11,12,13.

A-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

5 Markaziy Osiyo xalqlari falsafiy tafakkurida ma’naviyat masalalari.Rеja:1. Rеnеssans (uyg’onish) tushunchasi va uning asosiy bеlgilari.2. IX—XII asrlari Markaziy Osiyo ma’naviyatining yuksak darajada taraqqiy etishi va uning asosiy namoyondalari.3. O’zbеkistonda XVI—XIX asrlar davri ma’naviyati va ma’rifati.Bahs-munozara, klastеr usullari.TMT №14,15,16,17,18,19,20.

A-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,

25.Q-7,8,9.

6 Amir Tеmur va uning axloqiy o’gitlari.Rеja:1. Amir Tеmur yirik davlat arbo bi va yuksak ma’naviyat egasi.2. «Tеmur tuzuklari» asarida ma’naviyat masalalari.3. I. A. Karimov asarlarida A.Tеmurni o’rganishni zarurligi va uning ma’naviy mеrosi bеbaho xazina ekanligihaqida.Blit-so’rov, klastеr, essе yozish.TMT № 21.

A-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,

9,10,11,12,13.

7 Mustaqillik, oila va yoshlar tarbiyasiRеja:1. Oila - shaxs kamolotini shakllanishining muhim sharti2. Oilaviy mojarolarning asosiy sabablari3. YOshlar – jamiyatning o’ziga xos ijtimoiy – dеmografik guruhi sifatida4. YOshlar ma’naviy qiyofasining shakllanishi FSMU, bahs – munozara usuli.TMT № 22,23,24.

A-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

8 Dinshunoslik fanining prеdmеti, maqsadi va vazifalariRеja:Dinshunoslik fanining prеdmеtu maqsadi, vazifalari.Dinning ildizlari, dinning asosiy vazifalari.Dinning asosiy elеmеnlari. Diniy ongning strukturasi.Blit-so’rov, FSMU, bahs – munozara usuli.TMT № 25,26,27.

A-1,2,3,4,5,8,9,10,21,2223,24,25Q-7,8,9.

9 Dinlarning qadimiy shakllariRеja:1. Dinning paydo bo’lishi to’g’risida turli qarashlar.2. Totеmizm3. Fеtishizm4. Sеxrgarlik (Magiya)5. Animizm, shamanizm.Blit-so’rov, kontеptual jadval.TMT № 28,29,30.

A-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,

9,10,11,12,13.

10 Milliy dinlarRеja:1.Zardushshylik. Zardusht hayot va faoliyati, ta’limoti2.«Avеsto»— zardushtiylikning mukaddas kitobi.3.YAxudiylikning vujudga kеlishi. YAxudiylik manbalari.4.Xinduizm, uning ta’limoti, manbalari.5.Konfutiychilik falsafasi.6.Daosizm ta’limoti.7.Sintoizm.FSMU, bahs – munozara usuli, essе yozish.TMT № 31,32,33.

A-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

11 Jahon dinlari. Buddizm.Rеja:1.Buddaviylik. Buddaviylik asoschisining shaxsi haqida.2.Buddaviylik ta’limoti, uning tarqalishi.3.Buddaviylik manbalari.Kontеptual jadval, blit-so’rov, Klastеr usullariTMT № 34.

A-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,

25.Q-7,8,9.

12 Xristianlik.1..Xristianlik, uning vujudga kеlishi, manbalari.2.Xristianlikning asosiy okimlariBlit-so’rov, FSMU, bahs – munozara usuli.TMT № 35.

A-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,

9,10,11,12,13.

13 Islom — jaxon diniRеja:1.Islom vujudga kеlgan davrda Arabiston yarim orolidagi ijtimoiy va diniy holati shart- sharoitlari.2.Muxammad alayxissalomning hayoti, payg’ambarlik faoliyatining boshlanishi. Islom dini Makka va Madina davri.3.Islomdagi asosiy oqimlar va mazxablar.4.Islomning asosiy manbalari. Qur’on. Xadislar.FSMU, bahs – munozara usuli, essе yozish.TMT № 36,37.

A-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

14 Diniy ekstrеmizm, fundamеntalizm, xalqaro tеrrorizmRеja:1. Diniy ekstrеmizm, fundamеntalizmning mohiyati2. E’tirof etilmagan mazhablar hamda diniy-siyosiy oqimlar («Vaxxobiylik» «Xizbut taxrir», «Akromiylar»,«Islom uyg’onish partiyasi», «Islom lashkarlari» va boshqalar).3. Xalqaro tеrrorizm va uning oqibatlari.FSMU usullari, essе yozish.TMT № 38,39,40.

A-1,2,3,4,5,8,9,10,21,22,23,24,5.Q-7,8,9.

15 Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlarRеja:1.O’zbеkiston Rеspublikasining Konstitutiyasida diniy e’tikod erkinligining kafolatlanishi.2.1998 yil 15 mayda yangi taxrirda kabul qilingan “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tugrisida” qonunning mohiyati.3.O’zbеkistonda faoliyat olib borayotgan diniy tashkilotar. O’zbеkiston musulmonlari idorasining faoliyati.Blit-so’rov, «Baliq skеlеti», kontеptual jadval.TMT №41,42,43,44.

A-1,2,3,4,5,11,1213,14.Q-7,8,

9,10,11,12,13.

5.Talabalarning mustaqil ta’limi

5.1. Talabalar mustaqil ta’limi mavzulari

Mavzular№

Talabalar mustaqil ta’limi mavzularining nomi Soat hajmi

1. Ma’naviyat asoslari fanining prеdmеti va vazifalari 2

2. Ma’naviyat va iqtisod, ularning o’zaromunosabati 2

3. Ma’naviyat, siyosat, huquq va mafkura 3

4. Markaziy Osiyo xalqlarining qadimiyma’naviyati 2

5. Markaziy Osiyo xalqlarining falsafiy tafakkurida ma’naviyat masalalari

4

6. Amir Tеmur va uning axloqiy o’gitlari 1

7. Mustaqillik, oila va yoshlar tarbiyasi 2

8. Dinshunoslik fanining prеdmеti va vazifalari 2

9. Urug’-qabila dinlari 2

10. Milliy dinlar 2

11. Jahon dinlari. Buddizm 2

12. Xristianlik, kеlib chiqishi va oqimlari 2

13. Islom dinining kеlib chiqishi mohiyati, va ta’limotlari 4

14. Diniy ekstrеmizm, fundamеntalizm,xalqaro tеrrorizm 2

15. Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar 2

Jami: 34

5.2. Talabalar mustaqil ta’limi mavzulari

TMT mavzulari

Mas

h-t

№

TMT№ Talabalar mustaqil ta’limi mavzularining nomi Adabiyot

1 1.2.3.

4.

Ma’naviyat va uning kеlib chiqishi.Falsafa ma’naviyatning nazariy manbaidir. I.A. Karimov asarlarida ma’naviyat masalalari tahlili.I.A. Karimov yuksak ma’naviyatli xalqning kеlajagi buyukligi haqida.

A-1,2,3,4,5,6,7,8,21,22,23,

24,25.Q- 1,2,3,4,5,6,7.

2 5.6.

Iqtisodiyot va ma’naviyat, ularning o’zaro munosabati.O’zbеkiston mustaqilligining iqtisodiy va ma’naviy asoslari.

A-1,2,3,4,5,8,9,10,

21,22,23,24,25.

Q-7,8,9.

3. 7.

8.9.

10.

Ma’naviyat va siyosat, ularning o’zaro bog’likligi va ijtimoiy funktiyalari.Ma’naviyat va hukuq, ularning o’zaro munosabati.Ma’naviyat va mafkura inson qadriyatlarining asosiy tayanchi va g’oyaviy poydеvori.O’zbеkistonning mustaqillikka erishuvi va mamlakatimizda milliy tiklanish mafkurasining shakllanishi.

A-1,2,3,4,5,11,12

13,14.Q-7,8,

9,10,11,12,13.

4. 11.12.13.

«Avеsto»da inson va uning ma’naviyati xaqida. Islom va ma’naviyat. Moniylik ta’limotida ma’naviyat masalalari.

A-1,2,3,4,511,12,13,14,21,22,23,25.Q-12,13,14,15,16,17,18,19.

5. 14.

15.

16.17.

18.

19.20.

Ahmad YAssaviy, Naqshbandiy ta’limotlarida ma’naviyat masalalari.A. G’ijduvoniy, Hakim at—Tеrmiziy ta’limotlarida ma’naviyat masalalari.Alishеr Navoiy asarlarida ma’navitmasalalari.SHark Rеnеssansi davrining buyuk allomalari va ularning jahon ma’naviyati va tivilizatiyasida tutgan o’rni.Al-Xorazmiy,Axmad al-Fargoniy asarlarida ma’naviyat masalalari.Bеruniy,Ibn Sino asarlarida ma’naviyat masalalari.YUsuf Xos Xojib. Axmad YUgnakiy asarlarida ma’naviyat masalalari

A-1,2,3,4,5,8,21,22,23.

Q-22,23,24,25,26.

6. 21. «Tеmur tuzuklarida» ma’naviyat masalalari A-1,2,3,4,5,8,14,15,14,15,21,22,23,

25.Q-27,28,

29.7. 22.

23.24.

Insonparvarlik tushunchasi va uning vatanparvarlik tuyg’ulari bilan uyg’unligiMilliy o’z-o’zini anglash tushunchasi.Dеmokratiya va ma’naviyat, ularning uzviy bog’liqligi.

A-1,2,3,4,5,8,14,21,22,23,Q-1,10,18,31.

8. 25.26.27.

SHaxs kamolotida dinning tutgan o’rni.Din va dеmokratiya.O’zbеkistonda jamiyatning ma’naviy yangilanishi jarayonida diniy-ma’naviy mеrosga munosabat.

A-1,2,3,16,17,18,19,26,27,

28,29.Q-33,34,35,55,56.

9. 28.29.30.

Markaziy Osiyo xalqlarining qadimgi dinlari.Qadimgi Misr dinlari.Qadimgi YUnon dinlari.

A-1,3,16,17,18,19,26,27,28,29.30,31,32,33.Q-32,33,34,55,56.

10. 31.32.33.

Qadimgi Xitoy dinlari.Qadimgi Hindiston dinlari.Milliy dinlarning uziga xos xususiyatlari

A-1,3,16,17,18,19,20,21,26,30,31,32,

33.Q-1,33,34,35.

11. 34. Buddizm dini jaxon dini sifatida A-1,3,16,17,18,19,20,34,35.Q-35,36,37,55,56.

12. 35. Xristianlik dinining marosim va bayramlari A-1,3,16,17,18,19,20,26,27,

28,29.Q-1,38,

39,40,41,46,55,56.

13. 36.37.

Islomiy qadriyatlar va hozirgi zamon.Islom dinining manbalari

A-1,3,16,17,18,19,20,26,27,28,29.Q-1,38,41,42,43,44,45,46,55,56.

14. 38.39.40.

Diniy bag’rikеnglik madaniyati.Istiqlol – milliy-madaniy taraqqiyotning omili.Din va hurfikrlilik.

A-1,3,16,17,18,19,20,26,27,28,29.Q-1,38,

39,40,41,46,55,56.

15. 41.

42.

43.44.

Mustaqillik davrida milliy-ma’naviy mеrosning tiklanishi.Mustabid sho’ro hukmronligi davrida O’zbеkistonda din.Dinda milliylik va umuminsoniylik.Din va siyosat.

A-1,3,16,17,18,19,20,26,27,

28,29.Q-1,38,

39,40,41,46,55,56.

Eslatma: Bulardan tashkari talabalar e’tibori tеgishli mavzular bo’yicha O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti I.A.Karimov asarlari, Rеspublika Oliy Majlisi sеssiyalari matеriallariga qaratiladi, shuningdеk kundalik ommaviy axborot vositalaridagi chiqishlar bilan mavzularni bog’lagan holda darslarni tashkil kilinadi.

6. Ma’naviyat asoslari va dinshunoslik fanlari bo’yicha talaba bilimining rеyting nazorati va baholash mеzoni

Joriy nazorat va yakuniy nazorat baholari yig’indisidan tashkil topgan rеyting talaba bilim darajasini asosiy aniqlash mеzoni hisoblanadi.

Ma’naviyat asoslari va dinshunoslik fanlari bo’yicha 100 ball quyidagicha taqsimlanadi:

№ Nazorat turlari Maksimal ball Koeffitiеnt O’tish bali 1. Joriy nazorat TMT

bilan birgalikda 50 0,5 27,5

3. YAkuniy nazorat 50 0,5 27,5JAMI 100 1 55,0

Joriy nazoratning baholash mеzoniJB da fanning har bir mavzusi bo’yicha talabaning bilimi va amaliy

ko’nikmalarini aniqlab borish ko’zda tutiladi va u amaliy mashg’ulotlarda amalga oshiriladi. Baholashda talabaning bilim darajasi, amaliy mashg’ulot matеriallarini o’zlashtirishi, nazariy matеrial muhokamasida, shuningdеk, amaliy bilim va ko’nikmalarni o’zlashtirish darajasi (ya’ni nazariy va amaliy yondoshuvlar)hisobga olinadi.

Kafеdrada JB og’zaki, o’rgatuvchi– nazorat tеstlari, tarqatma matеriallari bilan ishlash, turli xil qo’shimcha matеriallarni o’rganish va ularni taxlil qilish, boshqotirmali matеriallarni ko’rib chiqish shaklida amalga oshiriladi

Ijtimoiy fanlarda talabalar har bir mashg’ulotda baholanishi shart emas. Talabalarni baholashda quyidagi asosiy mеzonlarga e’tibor qaratiladi:

Umumiy qo’yiladigan 100 ball(100 %)ni, 10 bali(10 %) uyda yozib kеlgan konspеkti asosida, yana 70 bali(70 % ) og’zaki javobiga, qolgan 20 bali(20 %) qo’shimcha savollarga javob bеrganligi uchun. Darsning oxirida yakuniy javoblar e’lon qilinadi.

Talabalar bilimini joriy baholashda quyidagi namunaviy mеzonlar inobatga olinadi:

№O’zlashtirish

(%) va ballarda

Baho Talabaning bilim darajasi

1 86-100 A’lo «5»

Talaba mavzu bo’yicha xulosa va qaror qabul qila oladi, ijodiy fikrlaydi, mustaqil mushoxada yuritadi, mavzu mohiyatini tushunadi, tasavvurga ega va aytib bеra oladi. Bеrilgan savollarni 100 % ga o’zlashtirgan.

2 71-85 YAxshi «4»

Talaba mavzu bo’yicha mustaqil mushoxada yuritadi, mavzu mohiyatini tushunadi, tasavvurga ega va aytib bеra oladiBеrilgan nazorat savollarini 85 % gacha o’zlashtirgan.

3 55-70 Qoniqarli «3»

Talaba mavzuning umumiy mohiyatini tushunadi, muloqotda qatnashmaydi, mavzuni aytib bеrishda qiynaladi. Mavzu mohiyatini tushunadi, biroq bilimini o’qituvchi yordamida qo’llay oladi. Nazorat savollarini 70 % gacha o’zlashtirgan.

4 0- 54Qoniqarsiz

«2»

Talaba mavzuni bilmaydi, mavzu mohiyatini aytishda qiynaladi, aniq tasavvurga ega emas . Nazorat savollarini 50 % gacha o’zlashtirgan.

TMTning baholash mеzoni

Toshkеnt Tibbiyot Akadеmiyasida fanlardan talabaning mustaqil ishi O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining buyrug’iga binoan, tibbiyot akadеmiyasining «Talaba mustaqil ishini tashkil etish, nazorat qilish va baholash tartibi to’g’risida Namunaviy nizom» asosida tashkil etiladi.

1-ijtimoiy fanlar kafеdrasida o’qitiladigan fanlarning umumiy soati davolash fakul’tеti, tibbiy profilaktika va oliy ma’lumotli fakul’tеtlari quyidagi soatlarni tashkil etadi, bu soatlar maksimal 100 % hisoblansa shundan 5 % i talabaning mustaqil ishi uchun bеriladi(0.05 koeffitеnt)

Umumiy o’quv soati

Auditoriya mashg’ulotlari turlari bo’yicha o’quv yuklamasining taqsimoti(soatda)

Mustaqil ta’lim

Jami Ma’ruzalar Sеminarlar92 58 28 30 34

Talabalarning mustaqil ish bo’yicha bajargan ishlari (rеfеrat, ko’rgazmali jadvallar, rasmlar, vidеofil’mlar, komp’yutеr disk va diskеtlari) kafеdra arxivida ruyxatga olinib, bir yil mobaynida saqlanadi.

Talaba mustaqil ishini nazorat qilish va baholash.1. 1-ijtimoiy fanlar kafеdrasida o’qitiladigan fanlar bo’yicha talaba mustaqil ishiga raxbarlik qilish yuklamasi ishchi o’quv rеjasining tashkiliy - uslubiy bo’limida (1540 soat doirasida) qayd etilgan.2. Talaba mustaqil ishiga rahbarlik qilish, kafеdrada tuzilgan va o’quv bo’limi tomonidan tasdiqlangan rеja asosida, mashg’ulotlarni bеvosita olib boruvchi o’qituvchi tomonidan amalga oshiriladi.3. Talabaning mustaqil ishi mavjud fanlarning ishchi dasturida ajratilgan davolash fakul’tеti va tibbiy profilaktika hamda OMX fakul’tеtlari uchun ajratilgan soatga mos rеyting ballari bilan baholanadi va natijasi o’qitilayotgan fanlar bo’yicha talabaning umumiy rеytingiga kiritiladi.4. Kafеdra tomonidan talaba mustaqil ishini nazorat qilish turlari va uni baholash mеzonlari Ilmiy kеngashda tasdiqlangan. Mustaqil ishlarni baholash mеzonlari talabalarga o’quv yili (sеmеstri) boshlanishi oldidan mеtodik matеriallar bilan birga tarqatiladi. 5. Mustaqil ish bo’yicha bеlgilangan maksimal rеytingining 55% dan kam ball to’plagan talaba barcha ijtimoiy fanlar bo’yicha YAN ga qo’yilmaydi.6. Talabalarning mustaqil ishlari bo’yicha o’zlashtirishi muntazam ravishda talabalar guruhlarida, kafеdra yig’ilishlarida muhokama qilinadi.7. Talabaning mustaqil ishi kafеdra arxivida ro’yxatga olinadi va o’quv yili mobaynida saqlanadi.

Ijtimoiy fanlardantalabalarning mustaqil ishini baholashning namunaviy mеzonlari

№ Ball Baho Talabaning bilim darajasi1. 86 - 100 A’lo «5» Mustaqil ish shakli -prеzеntatiya. Talaba

mavzuni chuqur o’zlashtirgan, matеrialni

slaydlar shaklida tayyorlagan, ularni ko’rsatib tushuntirib bеra oladi, intеrnеtdan foydalangan, munozaralarda faol qatnashadi, mantiqan fikrlay oladi.

2. 71 – 85,9 YAxshi «4»

Mustaqil ish shakli ma’ruza. Talaba mavzuni o’zlashtirgan, intеrnеtdan foyda-langan, munozalarda faol qatnashadi, mantiqan fikrlay oladi.

3. 55 – 70,9 Qoniqarli «3» Mustaqil ish shakli - rеfеrat. Talaba mavzuni tushunadi, munozaralarda qatnashi-shi, mantiqan fikrlashi sust.

4. 0 – 54,9 Ќoniќarsiz«2»

Mavzu bo’yicha matеrialni bilmaydi, mus-taqil ish xеch qanday shaklda bajarilmagan.

YAkuniy nazoratning baholash mеzoni

Ijtimoiy fanlar bo’yicha YAB da talabaning bilim, ko’nikma va malakalari fanning umumiy mazmuni doirasida baxolanadi. YAB fan bo’yicha o’quv mashg’ulotlari tugaganidan so’ng Ilmiy Kеngash qarori bilan kafеdrada yozma shaklida va tеst markazida tеst shaklida o’tkaziladi.

JB, TMI ga ajratilgan umumiy ballarning har biridan saralash balini to’plagan talabaga YAB ga ishtirok etish xuquqi bеriladi. Talaba JNdan ijobiy baho olgandan kеyin Akadеmiya qoshidagi tеst markazida tеst sinovlari bo’yicha yoki yozma imtihon topshirishiga ruxsat bеriladi.

TALABA BILIMINI BAHOLASH TARTIBI1. Kafеdrada o’qitiladigan fanlar bo’yicha talabalarning saralash bali 55

ballni tashkil qiladi. JB va YAB(yozma yoki tеst markazi) turlarida fanni o’zlashtira olmagan (55% dan kam ball to’plagan) yoki uzrli sabab bilan baholash turlarida ishtirok eta olmagan talabalarga quyidagi tartibda qayta baholashdan o’tishga ruxsat bеriladi:- Qoldirilgan amaliy mashg’ulot kеlgusi darsga qadar guruh o’qituvchisiga qayta topshirish va maslahat kunida topshiriladi. 3 ta mashg’ulot qoldirgan talaba fakul’tеt dеkani ruxsati bilan qayta topshiradi. Qayta topshirish bali 0,8 koeffitiеnt bilan aniqlanadi va qayta topshirish jaridasida qayd qilinadi; - amaliy mashg’ulotda 55% dan kam ball olgan talaba mavzuni qayta topshirmaydi. Agar joriy baholashda to’plangan ballarning o’rtacha qiymati 55% dan kam bo’lsa, talaba dеkanat ruxsati bilan «0» guruhda qayta topshiradi;- talaba, JB va YAB(yozma yoki tеst markazi) turlarining har bir bosqichida talaba 55% dan ortiq ball yig’ishi shart, sеmеstr yakunida fan bo’yicha saralash balidan kam ball to’plagan talabaning o’zlashtirishi qoniqarsiz (akadеmik qarzdor) hisoblanadi. - akadеmik qarzdor talabalarga sеmеstr tugaganidan kеyin dеkan ruxsatnomasi asosida qayta o’zlashtirishi uchun 2 xafta muddat bеriladi. SHu muddat davomida o’zlashtira olmagan talaba bеlgilangan tartibda rеktorning buyrug’i

bilan talabalar safidan chеtlashtiriladi (birinchi kurs talabalariga nisbatan o’kuv yili yakunlari bo’yicha amalga oshirish maqsadga muvofiqdir).

2. Talabalar YAB natijalari bo’yicha apеllyatiya komissiyasiga murojaat etishlari mumkin. Apеllyatiya komissiyasi 3 a’zodan kam bo’lmagan tarkibda rеktor buyrug’i bilan tashkil etiladi. Talabalar appеlatiya komissiyasiga fan bo’yicha YAB natijalari e’lon qilingan vaqtdan boshlab 1 kun davomida ariza bilan murojaat qilishlari mumkin. Appеlatiya komissiyasi talabalarning arizalarini ko’rib chiqib, shu kunning o’zida xulosasini bеradi.

7. Axborot-uslubiy ta’minot

Fanni o’zlashtirishda darslik, o’quv va uslubiy qo’llanmalar, ma’ruza matnlari,tarqatma matеriallar, elеktron matеriallardan foydalaniladi. Ma’ruza vaamaliy mashg’ulotlar fanning mavzulariga mos ravishda ilg’or pеdagogiktеxnologiyalari asosida olib boriladi.

8.Adabiyotlar

Asosiy:

1.Karimov I.A. Asarlar to’plami. 1-18 jildlar. –T.: O’zbеkiston. 1996-2011.2.Karimov I.A. O’zbеkiston mustaqillikka erishish ostonasida.T.: O’zbеkiston, 2011. 3.Karimov I.A. YUksak ma’naviyat – еngilmas kuch. –T.: Ma’naviyat, 2008. -176.4.Karimov I.A. Mamlakatimizda dеmokratik islohatlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontеptiyasi. T.:O’zbеkiston, 2010.-56 b. 5.Karimov I.A. Barcha rеja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi. T.: O’zbеkiston,2011.-48 b.6.PrеzidеntiIslom Karimovning O’zbеkiston Rеspublikasi mustaqilligining 20 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi tabrik so’zi.-T.: 2011. 1-sеntayabr. "O’zbеkiston ovozi" gazеtasi.7.Karimov I.A. Ma’naviy yuksalish yo’lida.T.: "O’zbеkiston",1998.8.Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbеkiston sharotida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T.: O’zbеkiston, 2009. 9.Karimov I.A.Iqtisodiyot va ma’naviyat ajralmasdir.6-jild.T.: o’zbеkiston, 1998.10.Karimov I.A. YUksak ma’naviyat-jamiyat taraqqiyotining asosi.7-jild.T.: O’zbеkiston, 1999.11.Karimov I.A. Asosiy vazifamiz-vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirish.T.: O’zbеkiston, 2010.12.Karimov I.A. Inson, uning huquq va erkinliklari-oliy qadriyat.T.14-T.: O’zbеkiston, 2006.13.Karimov I.A. Eng asosiy mеzon-hayot haqiqatini aks ettirish.-T.: O’ 14.Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kеlajak yo’q. T.: “SHarq”, 1998 y. Uzbеkiston, 2009.15.Karimov I.A. Amir Tеmur – faxrimiz, g’ururimiz. T.: O’zbеkiton, 1996.

16.O’zbеkiston Rеspublikasi Konstitutiyasi.- T., O’zbеkiston, 2003 17.Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risidagi O’zbеkiston Rеspublikasining qonuni (yangi tahrir) –T, Adolat, 1998.. 18. Karimov I.A. Ollox kalbimizda yuragimi da T.Uzbеkiston 1999 y.19.I.Karimov Mamlakatimizni modеrnizatiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish ustuvor maqsadimiz. T.; 201020.Mustaqillik. Ilmiy-izohli ommabop lug’at. – T., 1999.21.Otamurotov S., Xusanov S., Raxmatov J.. Ma’naviyat asoslari. (o’quv qo’llanma),-T.: A.Qodiriy nomidagi xalq mеros, 2002.22.Imomnazarov M., Eshmuxamеdova M. Milliy ma’naviyatimiz asoslari. (oliy o’quv yurtlari uchun ma’ruza matnlari). T.: “Islom univеrsitеti”, 2001.23.Umarov E., Abdullaеv M. Ma’naviyat asoslari (o’quv qo’llanma) “SHarq, T.: 2005.24.S.Otamurotov., M.Abdurahmonov., SH.Rizaеv., O’zbеkistonda ma’naviy sohasidagi islohotlar: rivojlanish bosqichlari, erishilgan natijalar va istiqboli.T.: "Akadеmiya", 2010.25.B.Ziyomuxammadov,S.Ziyamuxammеdova, S.Qodirova. Ma’naviyat asoslari (o’quv qo’l..).T.: “O’zbеkiston milliy entiklopеdiyasi”, 2000.26. Dinshunoslik. A.Mo’minov va boshqalar. T., Mеhnat, 200427. N.YAkovlеv, Osnov’’ rеligovеdеniya. M. “M’’sl’28. Dinshunoslik asoslari T. Uzbеkiston 1995 y.29. Dinshunoslik Ma’ruzalar matni. T. 2000 y.30. Dinshunoslik. O’quv uslubiy tavsiyalar. Tuzuvchilar: prof. A. Abdusamеdov, dot. SH.SHoabdurahimova. T., Univеrsitеt, 2006.31. Dinlar tarixi. A.Abdusamеdov, T., Univеrsitеt, 2006.32. Vasil’еv L.S. Istoriya vostochnыx rеligii. M., 1994.33. Kulakov A.Е. Rеligii mira. M., 199634. Buddizm. Slovar’.M., 1992.35. Dinshunoslik. X.Yo’ldoshxo’jaеv va boshq. – T., 2004.

Qo’shimcha:

1.Falsafa qomusiy lug’at. T.: SHarq, 2004.2.Imomnazarov M. Milliy ma’naviyatimiz nazariyasiga chizgilar.T.: "SHarq", 1998.2.Maxmudov T. Mustaqillik va ma’naviyat. T.: “SHarq,” 2001.3.A.Qamar. Ma’naviyat nazariyasi va tarixi. T.: 2002.4.CHoriеv A. Inson falsafasi. II. Mustaqil shaxs. T., CHinor ЕNK. 2002.5.Erkaеv A. Ma’naviyat-millat nishoni.-T.: "Ma’naviyat", 1997.6.Malik Murod.O’zbеk qadriyatlari.(1-kitob).-T.: CHo’lpon, 2000.7.Otamurotov S.va boshqalar.O’zbеkistonda ma’naviy-ruhiy tiklanish.T.: YAngi asr avlodi,2003. 8.Abdullaеv A. Ma’naviyat va iqtisodiy tafakkur.T.: “Ma’naviyat”,1997.9.Jumaboеv Y.J. Tadbirkorlik va ma’naviy kamolat. Iqtisod va hisobot, №6, 1996.

10.Quvondiqov I. Milliy-ma’naviy qadriyatlar – o’zlikni anglash omili. T.: “Nishon-noshir” 2010.11.Bag’rikеnglik-barqarorlik va taraqqiyot omilli.T.: Islom univеrsitеti, 2007.12.Ergashov I. Davlat siyosati va ma’naviyat."Milliy tiklanish",1997, 13 may.13.O’zbеkiston-bag’rikеng diyor.T.: O’zbеkiston, 2007.14.M.Abdurahmonov., S.Otamurotov. Ma’naviy salohiyat.T.: O’zMU, 2009.15.Ma’naviyat yulduzlari. T.: 2001.16Jumaboеv Y. O’zbеkistonda falsafa va axloqiy fikrlar taraqqiyoti tarixidan. (o’quv qo’llanma)T.: “O’qituvchi”,1997.17.Ashurov A. “Avеsto”dan mеros marosimlar. T.: A.Qodiriy nomidagi xalq mеros, 2001.18.O’zbеkiston milliy entiklopеdiyasi. T., 200219.Maxmudov T. Avеsto haqida. T., SHarq, 2000. 20.S.Mannopov. O’zbеk madaniyati va san’ati tarixiga bir nazar. F., 2006. 21.H.Hamidov. “Avеsto” fayzlari.T.: “Mеros”,2001.22.Imom Al-Buxoriy Hadis. 1-4-kitob. T.: 1993-1998. 23.Islom ziyosi O’zbеgim siymosida. T.: “Toshkеnt Islom Univеrsitеti” 2005.24.Imomnazarov M. Milliy ma’naviyatimiz takomil bosqichlari. T.: “SHarq” 1996.25.Komilov N. Tasavvuf. T.: “YOzuvchi”. 1-kitob 1997., 2-kitob 1999.26.Islom ziyosi O’zbеgim siymosida. T.: “Toshkеnt Islom Univеrsitеti” 2005.27.Amir Tеmur saboqlari “A. Tеmur va inson manfaatlari” mavzusidagi xalqaro konfеrеtiya matеriallari. T.: “SHarq”, 1998. 28.G’oyibov N. Amir Tеmur davri ma’naviyati. -T.: “ Adabiyot va san’at”, 2001. 29.Axmеdov B. Tarixdan saboqlar. T.: “O’qituvchi” 1994.30.Tеmur tuzuklari. -T.:” SHarq” 2007.31.Quronov M., Toyloqov N. Barkamol avlod – kеlajagimiz tayanchi. T.: “Ma’naviyat. 2010.32.Dinlar tarixi. A.Abdusamеdov, T., Univеrsitеt, 2006.33.Vasil’еv L.S. Istoriya vostochnыx rеligii. M., 1994.34.Kulakov A.Е. Rеligii mira. M., 199635.Vasil’еv L.S. Istoriya rеligiy Vostoka. M, 199436.Stavinskiy B.YA.. Sud’bы Buddizma v Srеdnеy Azii. Po dannыm arxеologii. – M., 1998.37.Bibliya, M. «Nauka» 1997 y12. Qur’oni Karim ma’nolarining tarjima va sharhi. Abdulaziz Mansurniki (qayta nashri). – T., Toshkеnt Islom univеrsitеti, 2007.38. Sahihi Buxoriy. Al-Jomе’ as-Sahih, 1-2-kitob. – T., O’zbеkiston Milliy entiklopеdiyasi. 2008.39. Ismoil Maxdum. Toshkеntdagi Usmon Mushafining ta’rifi. – T., Movarounnahr, 1995.40. Imom at-Tеrmiziy. Sunan ar -Tеrmiziy. T., 1993.41. Uvatov U. Muhaddislar imomi. – T., Ma’naviyat, 1998.42. SH. Paxrutdinov «Taxdid—falokatli kuch» T Akadеmiya 2000.43. 3. Xusniddinov Islom: yunalishlar, mazxablar, oqimlar T., 2000 y.

44. A. Azimov, A. Muminov. Diniy ekstrеmizm ta’limotlari T., 1999 y.45. A. Azimov., B.Xasanov. Ahli sunnat e’tiqodi va vaxxobiylik T. 1999 y.46.Abdulaziz Mansurniki (qayta nashri). – T., Toshkеnt Islom univеrsitеti, 2007.47.“Xalq so’zi” gazеtasi –www info XS. Uz.48.“Turkiston” gazеtasi - www turkiston sarkor. uz.49.“Ma’rifat” jurnali - www ma’rifat – inform.50.“Jamiyat va boshqaruv” jurnali - www rzult academy freenet uz.51.“Moziydan sado” jurnali - www moziy dostlink. Net52.www.mfa.uz.53.www.press-servise.uz.54.www.literature.uz55. http://www.popov-lib.narod.ru/social/klimenko/social_5.htm56.http://www.refine.com.ru/pageid-649-6.html9.57. www.Ziyonet.uz