GİRİŞ
İşletim sistemleri, her daim bilgisayarları yönetmek için
kullanılan programlar olmuştur. Günümüzde ise hayatın içinde sıkça
kullandığımız cihazlar arasında yer alan televizyonlar da “SMART“
özelliği adı altında birer işletim sistemine sahip olabilmektedir.
Ancak; her elektronik cihazın birer bilgisayara dönüşmesi; onlar
için uygulama yazımını da zorlaştırmaktadır. Bu durumun temel
nedeni ise her işletim sisteminin desteklediği dillerin
değişebilmesi ve uygulamanın söz edilen işletim sistemine
ulaştırılabilmesindeki güçlüklerdir.
Örneğin; yayın olarak kullanılan tablet bilgisayarlar veya
akıllı telefonların USB girişlerinin olmaması onlara uygulamayı
ulaştırmada karşılaşılan güçlüklerden birisidir. Ayrıca bu durumda
ikinci bir cihaza ihtiyaç duyulacak olması da gözden
kaçırılmamalıdır.
Elbette teknolojinin gelişmesi ile ortak uygulama geliştirme
platformları da üretilmektedir. Ancak birçok yönden çalıştırılacak
uygulamanın bilgisayara yüklenmesi dezavanajtarını da beraberinde
getirecektir. Örneğin; uygulamanın yüklü olduğu bilgisayara bir
zarar gelmesi halinde uygulama da zarar görecektir. Ayrıca;
uygulama yüklenmesi gibi ihtiyaçlar da her ne kadar basit gibi
görünse de “çevrimiçi uygulama” ile karşılaştırıldığında gereksinim
olduğundan eksi hanesinde yerini alacaktır.
Çevrimiçi uygulamalar ise bir internet tarayıcısı üzerinden
çalışarak uzaktaki sunucuda işlemler yapılabilemesine olanak
tanımaktadır. Bu tür uygulamalar genellikle bir internet adresine
sahiptir ve kaydedilen bilgiler sunucuda saklanır. Bu tür
uygulamaların yazım alanına ise “İnternet Programcılığı” adı
verilmektedir. İnternet programcılığının yapıldığı en yaygın diller
ise PHP, JSP ve ASPX’dir. Ayrıca yardımcı olarak Javascript de
sıkça kullanılmaktadır.
KULLANIM ALANLARI
İnternet programcılığının kullanım alanları genellikle tek bir
merkezden yürütülen işlerdir. Örneğin; sınav başvurularının tek bir
merkezden alınması için gerekli olan uygulama internet
programcılığı ile geliştirilir.
DİĞER DİLLERDEN FARKLARI
Günümüzde bilgisayar teknolojisinin yaygınlığı beraberinde
fiziksel olarak tutulan kayıtların sanal ortama aktarılmasını
getirmiştir. Bu aktarımın gerçekleşmesi ise bilgisayar programları
ile mümkündür. Bilgisayar programlarını sunucu kaynakları açısından
ikiye ayırabiliriz.
1. Yerel uygulamalar
2. İnternet uygulamaları
Yerel uygulamalar, uygulamanın geliştirilmesinden sonra
kullanıcı bilgisayarına yüklenmesi ile çalışmaktadır. Bu tür
uygulamaların işlem yapan kodları ve bilgileri saklayan
veritabanları kullanıcı bilgisayarında yer almaktadır. İnternet
uygulamalarına oranla kesintisiz ve hızlı bir altyapı sunarlar. Bu
avantajların sebebi, kullanıcının bilgiyi kaydetmesi için aracı bir
bağlantıya ihtiyaç duymamasından kaynaklanmaktadır. Ancak; ünitenin
giriş kısmında belirtildiği gibi bu durum bir dezavantaja
dönüşebilir. Çünkü kullanıcının bilgisayarına zarar gelmesi halinde
bütün bilgiler ve uygulama çalışamaz duruma gelecektir.
Yerel uygulamalarda ortaya çıkan bir dezavantaj da; programın
güncellenmesi aşamasında ortaya çıkmaktadır. Güncelleme
paketlerinin yüklenmesi tamamen kullanıcının insiyatifinde
olduğundan gerçekleşmeme ihtimali bulunmaktadır. Bu durumun sonucu
olarak da geliştirici uygulamanın bütün kullanıcılarda doğru
çalışmasını garanti edemeyebilir.
İnternet uygulamaları, programın kaynak kodlarının ve
veritabanının uzak bir sunucuda bulunduğu uygulamalardır. Bu tür
uygulamalarda kaynak tekil olduğu için güncellenmesi ve hataların
kapatılması daha hızlı olmaktadır. Ayrıca; kullanıcı
bilgisayarlarından bağımsız olduğu için virüslerden etkilenme
ihtimalleri çok daha zayıftır.
İnternet uygulamalarının en önemli dezavantajı ise uygulamada
bir sorun olması halinde hiçbir kullanıcının uygulamaya
erişemeyecek olmasıdır. Ancak; bu durum uygulamada oluşacak
sorunların daha hızlı çözüme kavuşturulmasını da beraberinde
getirmektedir.
Bir programcının hangi metodu kullanarak uygulama
geliştireceğini seçmesi gerekir. Birçok uygulama türü için internet
programcılığı kullanılsa da yapılacak işlemlerin gereksinimlerine
gore yerel uygulama geliştirme de tercih edilmesi gerekebilir.
Aşağıdaki gereksinimlerde yerel uygulama geliştirmeyi seçmek
daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
1. Yüksek işlemci kullanımı gerektiren işlemler (örneğin grafik
işlemleri)
2. Kullanıcı sayısının uzak bir sunucuda uygulama geliştirme
maliyeti için fazla olduğu durumlar
3. İnternet bağlantısının olmadığı veya zayıf olduğu
durumlar
4. Uygulamanın istediği her an kullanıcı bilgisayarına
erişmesini gerektiren durumlar
Bilginin uzak bir sunucuda saklanmasının güvenli olmadığı
durumlarla da karşılaşılabilir. Ancak; bu tür durumlarda yerel ağ
veya intranet üzerinde bir sunucu kurularak bilginin ağ dışına
çıkışının önüne geçilebilir. Örneğin; 6 bilgisayarı olan bir
kurumda, ağ üzerine bir bilgisayar daha dâhil edilerek internet
sunucusu şeklinde kullanılabilir. Bu şekilde hem sunucu kirası,
alan adı kirası gibi ek masraflardan da uzak kalınmış
olacaktır.
UYGULAMA DİLİNİN SEÇİLMESİ
İnternet programcılığı gerektiren durumlarda programlamanın
hangi dille yapılacağının belirlenmesi önemlidir. Bu seçim
yapılırken dikkat edilmesi gereken hususların başında ise dile olan
hâkimiyet vardır. Çünkü hâkim olunan bir dil ile 1 haftada
geliştirilebilecek uygulama, daha az bilinen bir dil ile belki on
kat fazla sürede geliştirilebilecektir.
Destek
Kullanılacak dilin seçiminde, kullanıcı desteğinin de yeterli
seviyede olması önemlidir. Bu noktada resmi kanallarla elde edilen
dökümantasyonlardan daha çok; resmi olmayan destek kapasiteleri
önemlidir. Çünkü kullanıcıların karşılaştıkları sorunları
internette aramaları halinde elde edecekleri veriler ile çözüme
ulaşmaya çalışacakları aşikârdır.
Google arama moturunu kullanarak, Türkçe sayfalar içerisinde bir
arama yapacak olursak destek seviyeleri hakkında bir fikir
yürütebiliriz.
Sonuç Sayısı
Aranan Cümle
411.000
php ile veritabanı bağlantısı
76.300
aspx ile veritabanı bağlantısı
14.200
jsp ile veritabanı bağlantısı
Tablo 1.1: Destek için yapılan bir Google araması sonuçları
Tablo 1.1’den görülebileceği gibi bir işlem hakkında yapılan
arama sonuçlarında en fazla döküman PHP dili için bulunmuştur.
Elbette bu sonuçlardan en iyi desteğin PHP tarafından verildiği
gibi bir anlam çıkarılamaz. Ancak; bir problemle karşılaşıldığında
çözümün internette bulunma ihtimali hakkında fikir yürütmek mümkün
olmaktadır. Phyton ve CGI gibi diğer dillerin Türkçe destek
kaynakları çok daha azdır.
Uygulama Geliştirme
Kullanılacak dilin seçilmesinde bir diğer önemli faktör ise,
geliştirme aşamasında kullanılacak araçların elde edilmesi
sırasında karşımıza çıkacaktır. Bu araçları ikiye ayıracak olursak;
aşağıdaki seçenekleri elde edebiliriz.
1. Servisler
2. Editörler
Servisler
Seçilen uygulama dilinin yerel bilgisayarda derlenmesi ve ve
çalıştırılabilmesi için gerekli olan servislerin yüklenmiş olması
gerekmektedir. Her bir dilin kendine özgü servis uygulaması
bulunmaktadır. Servis uygulamaları bakımından dilleri
incelediğimizde aşağıdaki tablo karşımıza çıkacaktır.
Uzantı
Gerekli Servis
İşletim Sistemi Desteği
PHP
Apache httpd veya IIS
Windows / Linux / Mac OS
ASPX
IIS (Internet Information Services)
Windows
JSP
Apache Tomcat veya Glassfish
Windows / Linux / Mac OS
Tablo 1.2: Uygulama dilleri ve gereksinimleri
Tablo 1.2’de yer alan IIS (Internet Information Services),
Microsoft firması tarafından geliştirilen ve Microsoft Windows
kullanıcılarına ücretsiz olarak sunulan bir servistir. Ancak; bu
servis sadece Windows işletim sistemlerinde çalışabilmektedir. Bazı
yöntemler kullanarak Linux işletim sistemleri üzerinde de ASPX
sayfaları çalıştırılabilse de; tabloda sadece doğrudan verilen
desteklere yer verilmiştir.
Apache httpd, Apache Tomcat ve GlassFish servisleri, yaygın
bütün işletim sistemleri üzerinde çalışabilmektedir. İşletim
sistemi olarak Windows’un yeterli gelebileceği düşünülebilir.
Ancak; Microsoft firmasının sunucu işletim sistemleri için talep
ettiği yüksek ücretler dikkate alındığında; alan kiralama (hosting)
firmaları genellikle Linux işletim sistemlerini seçmektedir. Bu
durum ise ASPX yayınlamak için gerekli olan sunucu kiralama
maliyetlerini daha kısıtlı ve yüksek neden olmaktadır.
Editörler
Çevrimiçi uygulamalar geliştirirken en önemli araçlardan birisi
de editörlerdir. Editörler, uygulama kodlarının yazıldığı
programlar olarak tanımlanabilir. Günümüzde bütün diller için
birden fazla editör mevcuttur.
PHP, ASPX ve JSP uygulamaları yazmak için gerekli editörleri
sahip oldukları yetenekler yönünden değil; uygulamayı yayınlama
için ihtiyaç duydukları adımlar açısından inceleyebiliriz. Bu tür
bir inceleme ile uygulamanın yayınlanma hızı hakkında fikir sahibi
olunabilir. Uygulamaların yayınlanma hızları, geliştiricinin
yazdığı kodların sonucunu ekranda görebilmesi için gerekli olan
süre olarak düşünülebilir.
Aşağıdaki şemada PHP, ASPX ve JSP dillerinde uygulamanın
yayınlanması için editörlerin yaptığı işlemlerin yüzeysel
incelemeleri görülebilir.
Şekil 1.1: Uygulamanın sonuçlandırma aşamaları
PHP ile geliştirilen uygulamalarda editörler, kullanıcının
yazdığı kodları fiziksel dosya üzerine kaydettiği anda yayınlamış
olurlar. Ancak; diğer dillerde kodlar, derleme işlemi adı altında
bütün bağları çözülerek paketlenir ve yayınlanır. Bu durum ise
yayınlama işleminin daha uzun sürmesine neden olmaktadır.
PHP UYGULAMALARI
Bu noktaya kadar PHP dilinin seçilmesinin temel nedenleri
hakkında fikir sahibi olunabilmesi için gerekli bilgiler verildi.
Bu konuda ise PHP dilini kullanarak uygulama yazabilmek için
örneklendirmeler yapılacaktır.
Geliştirme Ortamı
PHP uygulamalarını geliştirmek için gerekli olan Apache httpd
servisinin kurulması kolay olsa da; Apache servisinin üzerine PHP
desteğinin eklenmesi göreceli olarak daha zordur. Ancak; bu
gereksinimler yaygın olduğundan otomatik kurulumlar yapan uygulama
paketleri internet üzerinde mevcuttur. Bu paketlerden bazılarını
listeleyecek olursak aşağıdaki gibi verilebilir.
· WAMP
· XAMPP
· LAMP
Geliştirme paketleri arasında en yaygın kullanılanı WAMP’dır. Bu
paket internetten ücretsiz olarak indirilebilir. 32 Bit Microsoft
Windows işletim sistemerinde çalışabilecek WAMP yazılımı için
gerekli olan paketler aşağıdaki listeden tıklanarak
indirilebilir.
1. Microsoft Visual C++ 2010 SP1
2. WampServer 2.4
Yukarıdaki listedeki uygulamalara tıklayarak indirdiğiniz
paketleri kurmak için; paketlere çift tıkladıktan sonra, her
ekranda “Next (İleri)” düğmelerine tıklayabilirsiniz.
PHP Dosyaları
PHP kodlarını barındıran dosyalar, basit metin dosyalarından
farklı değillerdir. Sadece uzantı olsarak “.php”, “.php3”, “.php4”
veya “.php5” gibi ifadeler kullanırlar. Ancak; genellikle “.php”
uzantısı kullanılır.
PHP dosyalarını yazmak veya düzenlemek için bütün Microsoft
Windows işletim sistemleri içerisinde standart olarak bulunan “Not
Defteri” uygulaması kullanılabilir. Ancak; bu uygulama kodlarda
renklendirme yapmayacağı için biz ders boyunca, “Notepad++”
uygulamasından yararlanacağız. Notepad++ uygulamasını,
http://notepad-plus-plus.org adresini ziyaret ederek veya buraya
tıklayarak edinebilirsiniz. Kurulum aşamasında her ekranda “Next
(İleri)” düğmesine tıklamanız yeterli olacaktır.
Notepad++ uygulaması ilk çalıştırıldığı zaman ekranda oluşacak
görüntü aşağıdaki gibi olacaktır.
Resim 1.1: Notepad++ uygulamasının ekran görüntüsü
Dil Kodlaması
Türkçe dilinde mevcut bulunan “ö,ç,ü,ş,ı,ğ” gibi özel
karakterlerin kaydettiğimiz sayfalarda doğru görüntülenebilmesi
için dosyaların dil kodlamasının UTF8 olarak seçilmiş olması
gerekmektedir.
Dil kodlamaları sayfa içerisinde görüntülenmese de sadece
işletim sistemleri ve uygulamaların görebileceği dosyanın başlık
kısmında yer almaktadır. Geliştirilen her PHP sayfası öncelikle
mutlaka karakter kodlaması seçilerek yazılmaya başlanmalıdır. Aksi
takdirde; dil kodlaması sonradan değiştirilen dosyaların içinde
mevcut bulunan karakterler bozulabilir. Bu bozulmanın geri dönüşü
ise mümkün olmayacaktır.
Notepad++ uygulaması ile bir dosyanın karakter kodlamasını UTF8
yapabilmek için, uygulamanın üst panelinde yer alan “Kodlama”
menüsünden “UTF-8 Kodlaması (BOM’suz)” seçeneğine tıklanmalıdır. Bu
durumu gösteren ekran görüntüsü aşağıdaki gibi verilebilir.
Resim 1.2: Dil kodlamasının seçilmesi
Dosyaların Konumu
PHP dosyalarını bilgisayardaki herhangi bir dizine kaydederek
çalıştırılması ancak bazı düzenlemeler yapıldıktan sonra mümkündür.
WampServer kurarak PHP uygulamalarını çalıştıracak bir
geliştiricinin dosyalarını “C:\wamp\www” klasörüne kaydetmesi
gerekir.
WampServer uygulamasının belirlediği “C:\wamp\www” dizininde
mevcut olarak “index.php” ve “testmysql.php” dosyaları yer
almaktadır. Bu dosyaları silerek kendi dosyalarınıza ulaşmanızı
kolaylaştırabilirsiniz.
Ayrıca; Notepad++ uygulaması ile PHP dosyalarızı kaydederken;
Ctrl+S tuş kombinasyonunu kullanabilirsiniz. Bu esnada karşınıza
çıkan pencerede yer alan “Dosya adı” kutucuğuna dosya adından sonra
mutlaka “.php” uzantısı eklemeyi unutmayınız. Örneğin; dosya adı
olarak “ata-aof” kullanacaksanız. Kayıt ekranında “ata-aof.php”
yazmanız gerekmektedir. Aksi takdirde dosyanız metin dosyası
olacağı için PHP kodlarını çalıştırmak yerine gösterecektir. Kayıt
ekranın gösteren ekran görüntüsü aşağıdaki kısmı içerecektir.
Resim 1.3: Kayıt ekranın dosya adı kısmı
Eğer dilerseniz, dosya adına “.php” uzantısı eklemek yerine,
“Kayıt türü” olarak “PHP Hypertext Processor file
(*.php,*.php3,*.php4)” seçebilirsiniz. Bu seçimin yapıldığı
durumlarda Notepad++ uygulaması dosya uzantısı olarak “.php”
ilavesini kendisi yapacaktır.
Dosyaların Çalıştırılması
PHP dosyalarına yazılan kodların çalıştırılması için internet
tarayıcısı kullanmak gerekir. Geliştirici bilgisayarına yüklü olan
herhangi bir internet tarayıcısını kullanarak PHP kodlarını
çalıştırabilir.
WampServer kurduktan sonra ekranın sağ alt köşesine gelen
simgenin rengi yeşil olması halinde bütün servislerin doğru
çalıştığı söylenebilir. Bu durumda internet tarayıcısının adres
kısmına “localhost” yazılarak yerel sunucuda var olan dosyalar
görüntülenebilir. Bu ekranda görüntülenen dosyalar aslında
“C:\wamp\www\” dizinindeki dosyalardır.
Bir önceki konuda kaydettiğimiz “ata-aof.php” dosyasını ve
dizinde bulunan diğer dosyaları tarayıcıda görüntülediğimizde elde
edeceğimiz ekran görüntüsü aşağıdaki gibi olacaktır (bir önceki
konuda belirttiğimiz gibi “index.php” ve “testmysql.php” dosyaları
silinmiş olmalıdır).
Resim 1.4: Yerel sunucudaki dosyaların listelenmesi
Tarayıcıda listelenen mavi renkli bağlantılar dizindeki
dosyaları temsil etmektedir. Bu dosyaya tıklanması halinde içerdiği
PHP kodları çalıştırılacak ve ekran görüntüsü oluşturulacaktır.
Etiketler
Web Tasarımın Temelleri dersinden hatırlanacağı üzere internet
sayfaları hazırlanırken kullanılan elementlerin etiketleri
bulunmaktaydı. Etiketler yardımıyla HTML sayfası içerisinde bulunan
objelerin resim, metin veya çerçeve olduğunu tanımlamak mümkündü.
Örneğin; bir paragraf metni,
ve
etiketleri arasında yer almaktaydı.
PHP kodlarını içeren etiketler HTML dilindekine yakın yapıdadır.
Bu etiketler <?php ve ?> olarak başlar ve sonlanır. Bütün PHP
kodları bu etiketler arasında olmak zorundadır. Aksi takdirde
internet tarayıcısında kodların çalışması sonucu oluşan değerler
değil; bizzat kodların kendisi görüntülenecektir.
Resim 1.5: PHP etiketleri
Resim 1.5 örneğinde boş bir PHP sayfasında olması gereken kodlar
yer almaktadır. Sayfa içerisinde renklendirmenin aktif olması için
.php uzantısı ile kaydedilmiş olması şarttır.
Ekran Çıktısı
PHP kodlarında ekran çıktısı almak için “echo” ve “print”
komutları kullanılabilir. Bu kodlar arasında yapılan testlerde
“echo” komutunun daha hızlı çalıştığı görülmüştür. Ancak; bu
seviyedeki hız farkları ancak çok yoğun işlemlerde ortaya
çıkabilir.
Daha önce kaydettiğimiz “ata-aof.php” sayfasında bir ekran
çıktısı almak için aşağıdaki kodlar yazılabilir.
Resim 1.6: Ekran çıktısı örneği
Yukarıdaki örnekte yer alan kodların tarayıcıda oluşturacağı
görüntüyü izlemek için, tarayıcının adres satırına
http://localhost/ata-aof.php yazılacak olursa; aşağıdaki izleme
yapılabilir.
Resim 1.7: Örnek dosyanın tarayıcıdaki ekran görüntüsü
HATA TAKİBİ
Geliştirme aşamasına kullanıcıların karşılaştığı hatalar PHP
tarafından tarayıcı ekranına yansımaktadır. Aşağıdaki görüntüde PHP
tarafından verilmiş bir hata yer almaktadır.
Resim 1.8: PHP hata görüntüsü
Resim 1.8’de görülen hatada; son kelime olarak “line 3” yer
almaktadır. Bu kısımda hata olan dosyanın üçüncü satırına bakılması
gerekmektedir. Hata olan dosya ise hemen bir önceki ifade olan
“D:\wamp\www\ipu1\ata-aof.php”’dir. Dosyanın görüntüsü ise
aşağıdaki gibidir.
Resim 1.9: Hata olan dosyada yer alan kodlar
Resim 1.9’a dikkat edilecek olursa; 2. satırın sonunda eklenmesi
gereken noktalı virgül (;) işareti görülememektedir. Bu durum ise
üçüncü satırın hatalı okunmasına neden olmakta ve uygulamanın
ilerleyişinin önüne geçmektedir.
Hataların Gizlenmesi
PHP, kodlama sırasındaki bütün hatlarda uygulamanın ilerleyişini
durdurmaz. Bu nedenle hatları gizlemek için birden fazla metod
kullanılabilir. Bu metodlar, genel ve fonksiyon bazlı olarak iki
şekilde ele alınabilir.
Genel hataların gizlenmesi
Sayfa içerisinde oluşan hataların kullanıcıya gösterilmesinin
önüne geçilmesi için kullanılabilir. Ancak; bu kodun uygulamanın
yayınlanması aşamasında sayfanın ilk satırına eklenmesinde fayda
vardır. Aksi takdirde hatalar gizleneceği için geliştirici de
çözüme ulaşmada zorlanabilir.
Aşağıda yer alan görselin 2. Satırında yer alan
“error_reporting(0);” foksiyonu hataların gizlenmesini
sağlamaktadır.
Resim 1.10: Hata engelleme fonksiyonunun kullanılması
Fonksiyon hatalarının gizlenmesi
Hatalar sadece fonksiyon bazında da gizlenebilir. Bu kullanım
şeklinde hatası gizlenecek olan fonksiyonun adının önüne “@”
işareti eklenerek gizleme işlemi yapılabilir. Bu kullanım; genel
hata gizlemeye göre daha yaygındır. Aşağıdaki görselde
“mysql_query” fonksiyonunun üreteceği hatalar gizlenmiştir.
Resim 1.11: Fonksiyon hatasının gizlenmesi
DEĞİŞKEN TANIMLAMA
Bu bölümde sayısal veya metin tipi değişken tanımlama, değişken
tanımlarken uyulması geren kurallar açıklanmaktadır.
Değişken tanımlarken her zaman $ karakteri ile başlamalı daha
sonra değişken ismini yazmalıyız. Değişken isimlendirirken değişken
içerisindeki veriyi göz önünde bulundurmalıyız. Örneğin değişken
içerinde adres barındırıyorsak değişkenimizin isminin adres olması
değişkenin içeriğinin ne olduğunu anlamamız kapsamında bize fayda
sağlayacaktır.
Resim 2.1: Değişken tanımlama
Yukarıdaki örnekte değişken tanımlanmıştır.
Değişken Tanımlarken Uyulması gereken kurallar
Değişken tanımlarken sayı ile başlanmaz. Ancak daha sonra
kullanılabilir.
Resim 2.2: Değişken tanımlarken uyulması gerek kurallar-1
Değişken tanımlanırken _ (alt tire) haricindeki özel karakterler
( ?, -, *, ! gibi ) ve boşluk karakteri kullanılmaz.
Resim 2.3: Değişken tanımlarken uyulması gerek kurallar-2
Değişken tanımlarken Türkçe karakterlerin kullanılması
çıkabilecek problemlerden dolayı önerilmez. Küçük “i” veya büyük
“I” harfinin kullanılmasında herhangi bir sakınca yoktur.
Resim 2.4: Değişken tanımlarken uyulması gerek kurallar-3
Değişken isimleri küçük büyük harf duyarlılığı vardır.
Resim 2.5: Değişken tanımlarken uyulması gerek kurallar-4
Resim 2.6: Değişken tanımlarken uyulması gerek kurallar-5
Yukarıdaki birinci örnekte $ad isimli değişkeni önce “Ahmet”
değeri atanmış daha sonra “Mehmet” değeri atandığı için değişkenin
daha önceki değeri hafızadan silinmiştir. Ekrana sadece “Mehmet”
yazılmıştır.
Yukarıdaki ikinci örnekte ise $ad ve $Ad isminde iki değişken
tanımlanmıştır. Bu iki değişken ismi arasındaki tek fark; birinin
büyük harf ile başlamasıdır. İki değişkenin isimleri birbirlerini
yakın gibi gözüksen de PHP bu iki değişkeni birbirinden bağımsız
iki farklı değişken olarak algılamaktadır. Bundan dolayı $ad
değişkeninin değeri hiçbir değişime uğramadan ekrana
yazdırılmıştır.
Değişken Tipleri
PHP’de değişken tanımlarken değişkenin tipini belirtmek
zorunluluğu bulunmamaktadır. Değişkene atanan değer değişkenin
tipini belirler.
Sayısal Tipi Değişkenler
1. Tamsayı (integer): Negatif ve pozitif tamsayılardan
oluşur.
Resim 2.7: Sayısal tipi değişken tanımlama-1
2. Ondalık sayı (double): Negatif, pozitif ve ondalık sayılardan
oluşur. Sayının ondalık kısmını ayırmak için “.” nokta
kullanılır.
Resim 2.8: Sayısal tipi değişken tanımlama-2
Metin Tipi Değişkenler
Bu tip değişken tanımlarken metni tek tırnak (‘) veya çift
tırnak (“) içerisinde yazılması gerekir. Metin içerisinde özel
karakterler ( ?, -, *, ! gibi ) kullanılabilir. Ancak metinde
tırnak işareti var ise öncesinde ters taksim (\) işareti
kullanılmalıdır.
Resim 2.9: Metin tipi değişken tanımlama
Mantıksal Veri Tipi Değişkenler
Bu tur değişkenlerin sadece iki değeri olabilir. Bunlar; true
(doğru yani 1) veya false (yanlış yani 0) tur.
Resim 2.10: Mantıksal veri tipi değişken tanımlama
Sabitler
Sabitlerin amacı da aynı değişkenler gibi hafızada veri
tutmaktır. Sabitler içerisinde tamsayı (integer), ondalık sayı
(double), metin (string) veya matıksal veri tipini
barındırabilirler. Değişkenlerden farklı olarak adlandırılırken $
işareti kullanılmaz ve sabitlere atanan değerler daha sonradan
değiştirilemez. Sabitler genel (global) değişken oldukları için
tanımlandıktan sonra herhangi bir yerden erişilebilir. Sabitlerin
tanımlanması değişkenlerden biraz daha farklıdır.
Tanımlama şekli: define(“sabit_adi”, “sabit değeri”)
Kullanım şekli: sabit_adi
Sabit tanımlarken sabit adını tırnak (“) işaretleri arasında
yazılmalı ve değişken tanımlarken uyulması gerek kurallara
uyulmalıdır. Tanımlanan sabiti çağırırken başına $ veya tırnak (“)
işareti arasına yazılmadan sadece sabit adını yazmamız
yeterlidir.
Resim 2.11: Sabit tanımlama
Yukarıdaki örnekte dikkat edilmesi gereken şey sabit
değişkenimizi çağırırken ilk karakter olarak $
kullanılmamıştır.
Veri Tipini Bulma ve Dönüştürme
Program yazarken programın içerisindeki değişkenlerin tiplerinin
neler oldukları çoğunlukla bilinir ancak; gelen veri dış
kaynaklıysa veya program kod satırı çok fazla ise bu gibi
durumlarda değişkenin içerisinde bulunan değerin tipini öğrenmek
isteyebiliriz. PHP’de veri tipini öğrenmek için gettype()
fonksiyonu kullanılır.
Kullanım şekli: gettype(değişken adı)
Resim 2.12: Değişken tipi bulma
Gettype fonksiyonundan dönebilecek değerler;
Tablo 2.1: gettype() fonksiyonundan dönebilecek değerler
değer
açıklama
string
Metin tipi değişken
integer
Tamsayı tipi değişken
double
Ondalık sayı tipi değişken
array
Dizi tipi değişken
object
Nesne tipi değişken
class
Sınıf tipi değişken
boolean
True / False türü değişken
Değişken tipini öğrenmek bir başka fonksiyon ise var_dump()
fonksiyonudur. Fakat bu fonksiyon gettype() fonksiyonunda olduğu
için bir dönüş yapmadan değişkenin tipini ve değerini ekrana
yazdırır.
Resim 2.13: Değişken tipi bulma
Bazen tanımlanan değişkenlerin tipinin başka bir tipe dönüşmesi
gerekebilir. PHP’de bu durumda settype() fonksiyonu kullanılır. Bu
dönüşüm sırasında değişken değeri dönüştüğü değişken tipine göre
değişime uğrayabilir. Unutulmaması gereken şey ise; veri tiplerinin
farklı özellikteki verileri barındırdıkları için dönüşüm sırasında
veri kaybı yaşanabilir.
Kullanım şekli: settype(değişken adı, değişken tipi)
Değişken tipi olarak gettype() fonksiyonundan gelebilecek
değerler kullanılır.
Değişken tipi tırnak (“) işareti arasında yazılması
gerekmektedir.
Resim 2.14: double (ondalık) tipi değişkeni integer (tamsayı)
tipi değişken dönüştürme.
Yukarıdaki örnekte double tipi değişkeni integer tipi değişkene
döndürdüğümüzde sayının ondalık kısmının atıldığını görüyoruz.
Bunun nedeni integer içerisine sadece tam sayıları barındırabilen
bir değişken tipi olmasıdır.
Resim 2.15: farklı tip değişkenleri boolean tipi değişkene
dönüştürme.
Metin (string) tipi bir değişkeni tamsayı (integer) tipi bir
değişkene dönüştürülmek istendiğinde eğer metin (string) değişkeni
rakam ile başlıyorsa rakamların bittiği karaktere kadar olan kısım
tamsayı (integer) tipi değişkene dönüştürülür ve geriye kalan kısım
atılır. Eğer metin (string) tipi değişken değeri rakam ile
başlamıyor ise sonrasında rakam olsa dahi sonuç “0” sıfır
olacaktır.
Resim 2.16: farklı tip değişkenleri boolean tipi değişkene
dönüştürme.
Yukarıdaki örnekte bir tane metin bir tane de sayısal tip
değişkeni boolean tipi değişkene dönüştürdüğümüzde ikisinin de
sonucu “1” yani “true” oldu. Bunun nedeni; harhangi bir tipteki
değişkeni boolean tipi değişkene dönüştürdüğümüzde eğer değişken
boş veya “0” sıfır değilse her zaman “1” yani “true” sonucunu
döndürür. Eğer değişken içeriği boş veya “0” sıfır false yanıtı
döndürür.
OPERATÖRLER
Operatörler bir veya daha fazla değeri alıp işleyerek bize
döndüren özel karakterlerdir.
Aritmetik Operatörler
Bu tür operatörler basit matematiksel işlemler yapmak için
kullanılır. Bu operatörler kullanılır%E%Fken dikkat edilmesi
gereken şey; matematik işlemlerdeki işlem önceliği burada da
geçerlidir. Yani ilk önce parantez var ise parantez içerisi daha
sonra çarpma, bölme ve mod alma en son toplama ve çıkarma işlemi
yapılır.
Tablo 2.2: Aritmetik operatörler ve kullanımları
operatör
açıklama
kullanımı
+
Toplama işlemi
$sayi1 + $sayi2
-
Çıkarma işlemi
$sayi1 - $sayi2
*
Çarpma işlemi
$sayi1 * $sayi2
/
Bölme işlemi
$sayi1 / $sayi2
%
Mod (bölümden kalan) alma işlemi
$sayi1 % $sayi2
Aritmetik operatörler sabit değerler arasında kullanılabileceği
gibi değişkenler arasında da kullanılabilir.
Resim 2.17: Aritmetik operatör kullanımı.
Yukarıdaki örnekte ilk satırda $sayi1 değişkeni tanımlanarak 27
– 7 işleminin değeri yani 20 atandı. İkinci satırda ise $sayi2
değişkeni tanımlanarak 10 değeri atandı. Üçüncü satırda ise $sonuc
adlı değişken tanımlanarak ilk önce $sayi1 ile $sayi2 değerleri
toplandı “30” otuz değeri elde edildikten sonra “30” değerinin 4
ile bölümünden kalan “2” iki değeri $sonuc değişkenine atandır. Son
olarak $sonuc değişkeni “2” ikiye bölünerek ekrana “1” bir değeri
yazıldı.
Metin (string) Birleştirme Operatörü
Metin birleştirme operatörü iki metin tipindeki değişkeni yan
yana toplanması için kullanılır. Bu operatörü kullanmak için “.”
Nokta karakteri kullanılır.
Resim 2.18: Metin operatörünün kullanımı.
Yukarıdaki örnekte $sehir adında değişkene “ERZURUM” değer
atanarak tanımlandıktan sonra ekrana yazdırılarak alt satıra
geçilmiştir. Daha sonra $isim adındaki değişkene “Ahmet”
tanımlandıktan sonra ekrana yazdırılarak alt satıra geçilmiştir. En
son $sehir değişkeninin yanına “ “ boşluk karakteri ve $isim
değişkeninin değeri eklenerek ekrana yazdırılmıştır.
Bileşik Atama Operatörleri
Bileşik atama bir değerin üzerinde işlem yapıp bu değeri
değişkene atamak için kullanılan operatörlerdir.
Resim 2.19: Metin operatörünün kullanımı.
Yukarıdaki örnekte $sayi1 değişkeni 5 değeri atanarak
tanımlanmıştır. İkinci satırda $sayi1 değişkene $sayi1 + 10 değeri
atanmıştır. Bu işlemde yapılan; $sayi1 değişkenini 10 artırıp
sonucu tekrar $sayi1 değişkenine atanmasıdır. Bu işlem sonucunda
$sayi1 değişkeninin son değeri yani 15 ekrana yazılmıştır. Bu
işlemi daha kısa yoldan yapımı ise $sayi2 değişkeni üzerinden
gösterilmiştir.
Bileşik atama operatörü “=” eşittir karakterinden önceki
operatör toplama işareti ise değişkenin ilk değerine “=” eşittir
karakterinden sonraki değeri ekler, çıkarma işlemi ise çıkarır,
bölme işlemi ise böler çarpma işlemi ise çarpar sonucunu değişkene
atar.
Tablo 2.3: Bileşik atama operatörleri. Tablodaki $sayi
değişkeninin ilk değeri 10 olarak varsayılmıştır.
operatör
kullanımı
yapılan işlem
sonuç
+=
$sayi += 5
$sayi = $sayi + 5
15
-=
$sayi -= 5
$sayi = $sayi - 5
5
*=
$sayi *= 5
$sayi = $sayi * 5
50
/=
$sayi /= 5
$sayi = $sayi / 5
2
Artırma ve eksiltme operatörleri
Artırma operatörleri değişken değeri “1” artırmak veya azaltmak
için kullanılan operatörlerdir. Operatör artırmak için “++”
eksiltmek içinse “--“ karakterlerini kullanmaktadır. Eğer operatör
değişkenin sonuna eklenirse artırma veya eksiltme işlemi o satırdan
sonra geçerlidir önüne konursa o satırdan itibaren geçerlidir.
Resim 2.20: Artırma operatörü
Yukardaki örnekte $sayi1 değişkeni ilk “12” on iki olarak
tanımlanmıştır. Daha sonra $sayi1 değişkenini “1” bir artırmak için
“++” operatörü değişkenden sonra kullanılarak değişken ekrana
yazdırılmıştır. Ekrana yazdırılan değer değişkenin ilk değeri ile
aynı olmasının nedeni “++” operatörünü değişkenden sonra
yazılmasıdır. $sayi1 değişkeni hiçbir değişiklik uğramadan alt
satırda tekrar ekrana yazdırıldığında ilk değerinden “1” fazlası
olan 13 değeri ekrana yazılmıştır.
İkinci örnekte $sayi2 değişkeni $sayi1 değişkeni ile aynı
işlemler uygulanmış ancak “++” operatörü değişkenden önce
kullanıldığı için artırma işlemi operatörün yazıldığı satırda
gerçekleşmiştir.
Resim 2.21: Eksiltme operatörü
Yukarıdaki örnekte eksiltme operatörü örneği verilmiştir.
Bir sayının “1” bir ile çarpımı veya bölümü kendisini verdiği
için bölme veya çarpma operatörü yoktur.
Karşılaştırma Operatörleri
Karşılaştırma operatörleri iki veriyi eşit, denk veya farklı
olması gibi durumları değerlendirerek boolean (true/false) türünde
değer döndürürler. Bu konun 4.Ünite de daha detaylı olarak
anlatılacaktır.
DİZİLER VE DİZİ İŞLEMLERİ
Bu bölümde dizilerin kullanımını, farklı tanımlama şekillerini
ve dizi fonksiyonlarının kullanımı anlatılacaktır.
Diziler adlandırılırken değişkenlerde olduğu gibi $ karakteri
ile başlar ve değişken adlandırılırken uymamız gereken kurallar
diziler için de geçerlidir. Dizilerin tanımlanması birkaç yöntemle
yapılabilmektedir. PHP’de diğer programla dillerinde pek
rastlanmayan bir dizi içerisinde metin, sayı ve mantıksal tipteki
değeri aynı anda tutabilme imkanı vardır.
En basit hali ile dizi tanımlama aşağıda verilmiştir.
Resim 3.1: Dizi tanımlama
Dizi Tanımlarken Uyulması Gereken Kurallar
1. Dizi tanımlanırken sayı ile başlanmaz. Ancak daha sonra
kullanılabilir.
1. Dizi tanımlanırken _(alt tire) haricinde özel karakterler ve
boşluk kullanılmaz.
1. Dizi tanımlarken Türkçe karakterlerin kullanılması
çıkabilecek problemlerden dolayı önerilmez. Küçük “i” veya büyük
“I” harfinin kullanılmasında herhangi bir sakınca yoktur.
1. Değişken isimleri küçük büyük harf duyarlılığı vardır.
$gunler ile $gunleR değişkenleri farklı değişkenlerdir.
Resim 3.2: Diziler tanımlarken uyulması gerek kurallar.
Dizi çağırılırken dizinin adı yazıldıktan sonra “[]“ köşeli
parantez içerisine dizinin kaçıncı elamanını çağırmak istiyorsak o
rakamı yazılması gerekir. Dizilerin eleman sırası “1” birden değil
“0” sıfırdan başlar. Köşeli parantez içerisine yazılan değere
dizinin eleman sırası (index) denir.
Resim 3.3: Dizi elemanını çağırma
Programlama dillerinin genelinde bir diziye sadece tek tip veri
tanımlanabilir. PHP’nin esnek yapısı sayesinde farklı tip verileri
tek diziye tanımlanabilir.
Resim 3.4: Farklı tip verileri tek dizi içerisin tanımlama
DİZİ TANIMLAMA METOTLARI
PHP’de birçok dizi tanımlama şekli vardır. Diğer dizi
tanımlamaları örneklerler aşağıda verilmiştir.
Aşağıdaki örneklerin hepsinde farklı yollarla $gunler adlı
dizinin ilk elemanına “Pazartesi” ikinci elemanına “Salı” değeri
atanmıştır. Daha sonra ekrana $gunler dizisinin ikinci elemanını
(dizilerde sıralama “0” sıfırdan başladığı için “1” yazdık) ekrana
yazdırılmıştır.
Resim 3.5: Dizi tanımlama şekilleri-1
Resim 3.6: Dizi tanımlama şekilleri-2
Dizi adını yazıp köşeli parantez “[]” içerisine değer atamak
istediğimiz elamanın sırasını (index) yazarak diziyi tanımlayıp
değer atabiliriz.
Resim 3.7: Dizi tanımlama şekilleri-3
PHP’de dizinin index değerinin belirtilme zorunluğu yoktur. Eğer
dizinin index değeri verilmemişse index değeri otomatik olarak
sıradaki sayı olur. Dizi daha önceden tanımlanmamışsa index değeri
“0” sıfır olur.
Yukarıdaki örnekte $gunler[] = “Pazartesi” yazılan satırın
üstünde $gunler adında dizi tanımlanmadığı için $gunler dizisinin
“0” sıfırıncı index değeri “Pazartesi” oldu. $gunler[] = “Salı”
yazılan satırın üstünde $gunler dizisi tanımlanıp “0” sıfırıncı
index atandığı için $gunler dizisinin “0” sıfırdan sonraki sayı
olan “1” birinci index değeri “Salı” olmuştur.
Dizi adını yazıp köşeli parantez “[]” köşeli parantez içerisine
hiçbir değer yazmazsak; eğer daha önceki satırlarda dizi
tanımlanmamışsa dizinin “0” sıfırıncı, tanımlanmışsa sıradaki
elemana değer atanır.
Resim 3.8: Dizi tanımlama şekilleri-4
PHP’de dizilerin index değerlerinin sayısal bir değer olması
zorunluluğu yoktur.
Resim 3.9: Dizi tanımlama şekilleri-5
Resim 3.10: Dizi tanımlama şekilleri-6
Çok Boyutlu Diziler
Ünitenin başında dizileri değişken grupları olarak
tanımlamıştık. Grupları kendi içinde gruplarsak çok boyutlu diziler
elde etmiş oluruz.
Resim 3.11: iki boyutlu dizi örneği
Yukarıdaki örnekte iki boyutlu dizi örneği verilmiştir. Dizinin
boyutunu öğrenmek için dizide en fazla kaç tane köşeli parantez
olduğuna bakılması gerekir. Yukarıdaki örnekte köşeli parantez “[]”
en fazla iki olduğu için dizinin boyut sayısı “2” ikidir.
Farklı bir bakış açısı olarak dizileri tablolara
benzetebiliriz.
Aşağıdaki Resim 3.11’de tek boyutlu bir dizinin tabloya
benzetildiğinde nasıl bir görünüm oluşacağı örneği verilmiştir.
Resim 3.12: Tek boyutlu dizinin tabloya benzetimi
Resim 3.13: iki boyutlu dizi örneği
Tek boyutlu bir diziyi tabloya benzettiğimizde tabloda sadece
satırlardan oluştuğunu önceki örneğimizde görmüştük. Eğer dizimiz
iki boyutlu ise satırları bir boyut kolonları da ikinci bir boyut
olarak algılayabiliriz.
DİZİ FONKSİYONLARI
count()
Dizi içerisinde kaç eleman olduğunu öğrenmek için kullanılan
fonksiyondur. Dönüş olarak sayısal bir değer döndürür.
Kullanımı: count(dizi)
Resim 3.13: count fonksiyonu
array_merge()
Bu fonksiyona iki veya daha çok diziyi birleştirmek için
kullanılır.
Kullanımı: array_merge(dizi_1, dizi_2, dizi_3, ….., dizi_n)
Resim 3.14: array_merge fonksiyonu
Yukarıdaki örnekte $dizi_1 ve $dizi_2 dizileri değer atanarak
tanımlanmış $yeni_dizi ise içeriği boş olarak tanımlanmıştır. Daha
önceden öğrenmiş olduğumuz count() fonksiyonunu $yeni_dizi
dizisinin eleman sayısını ekrana yazdırdığımızda ekrana “0”
yazılmıştır. Daha sonra array_merge() fonksiyonu ile $dizi_1 ve
$dizi_2 dizilerinin $yeni_dizi dizisinde birleştirip ekrana dizinin
eleman sayısını yazdırdığımızda ekrana “5” yazılmıştır.
array_push()
Bu fonksiyon dizinin sonuna eleman veya elemanlar eklemek için
kullanılır.
Kullanımı: array_push(dizi, eleman_1, eleman_2, eleman_n)
Resim 3.15: array_push fonksiyonu
Yukardaki örnekte önce 3 elemanlı bir dizi tanımlanmış ve eleman
sayısı ekrana yazdırılmıştır. Daha sonra bu dizinin sonuna iki
array_push fonksiyonu ile iki eleman daha eklenmiş, eleman sayısı
ekrana yazdırılmıştır.
array_shift()
Bu fonksiyon dizinin ilk elamanını silmek için kullanılır.
Dizinin ilk elemanı silindikten sonra dizinin index değerleri
tekrar sıfırdan sıralınır. Yani index değeri “1” olan “0” olur, “2”
olan “1” olur ve bu böyle devam eder.
Kullanımı: array_shift(dizi)
Resim 3.16: array_shift fonksiyonu
Yukarıdaki örnekte üç elemanlı dizi tanımlanıp dizinin ilk
elemanı ekrana yazdırıldıktan sonra dizinin ilk elemanı silinerek
tekrar dizinin ilk elemanı ekrana yazdırılmıştır.
array_unshift()
Bu fonksiyon array_push fonksiyonunda olduğu gibi diziye yeni
eleman eklemek için kullanılır. Fakat array_push fonksiyonu elemanı
dizinin sonuna eklerken array_unshift ise dizinin başına ekler.
Kulanımı: array_unshift(dizi, eleman_1, eleman_2, ……,
eleman_n)
Resim 3.16: array_unshift fonksiyonu
Yukardaki örnekte üç elemanlı bir dizi tanımlanmış ve dizinin
birinci (“Ahmet”) elemanı ve ikinci (“Mehmet”) elemanı ekrana
yazılmıştır. Daha sonra diziye iki eleman (“Ayşe”, “Fatma”) daha
eklenmiştir. Ekleme işlemi array_unshift ile yapıldığından dolayı
elemanlar dizinin başına eklenmiştir.
in_array()
Bu fonksiyon verilen bir değerin dizinin değerleri içerisinde
olup olmadığını kontrol eder. Büyük küçük harf duyarlılığı vardır.
Sadece mantıksal ifade olan true/false cevaplarından birini
döndürür. Cevap true ise aranan değer dizi içerisinde vardır false
ise yoktur.
Kullanımı: in_array(aranacak değer, aranacak dizi)
Resim 3.16: array_unshift fonksiyonu
Yukardaki örnekte üç elemanlı bir dizi tanımlanarak in_array
fonksiyonu ile önce “Ahmet” daha sonra da “Fatma” kelimeleri dizi
içerisinde aranmıştır. Sonuç ekrana yazdırıldığında “Ahmet”
kelimesi dizinin içerisinde olduğu için ekrana “1” bir yazılmıştır.
“Fatma” kelimesi olmadığı için ekrana hiç bir şey yazılmamış. Daha
sonra dönen değer daha önceki ünite gördüğümüz var_dump fonksiyonu
ile ekrana yazdırılmıştır.
array_search
Bu fonksiyonda in_array fonksiyonunda olduğu gibi dizi değerleri
içerisinde arama yapar fakat dönüt olarak dizinin index değerini
döndürür. Eğer dizi içerinde aranan değer bulunamazsa false
döndürür. Büyük küçük harf duyarlılığı vardır.
Kullanımı: array_search(aranacak değer, aranacak dizi)
Resim 3.17: array_search fonksiyonu
array_slice
Bu fonksiyon dizi içerisinde belirli index değerlerinin alınması
sağlar. Dikkat edilmesi gereken husus index değerlerinin “0”
sıfırdan başlamasıdır.
Kullanımı: arra_slice(dizi, başlangıç değeri, bitiş değeri)
Resim 3.18: array_slice fonksiyonu
sort()
Bu fonksiyon dizi içerindeki verinin alfabetik olarak a dan z ye
doğru sıralanmasını sağlar. Eğer dizi içerindeki veriler sayı ise
sayıları küçükten büyüğe doğru sıralar.
Kullanımı: sort(dizi)
Resim 3.19: sort fonksiyonu
rsort()
Bu fonksiyon dizi içerindeki verinin alfabetik olarak z den a ya
sıralanmasını sağlar. Eğer dizi içerindeki veriler sayı ise
sayıları büyükten küçüğe doğru sıralar.
Kullanımı: rsort(dizi)
Resim 3.20: rsort fonksiyonu
reset()
Bu fonksiyon dizinin sadece ilk elamanını yani “0” sıfırıncı
elamanını almamızı sağlar.
Kullanımı: reset(dizi)
Resim 3.21: reset fonksiyonu
implode()
Bu fonksiyon bir dizinin içerisindeki değerleri arasına bizim
belirlediğimiz bir karakter koyarak metin (string) haline
dönüştürmeye yarar.
Kullanımı: implode(ayrıştıracak karakter, dizi)
Resim 3.22: implode fonksiyonu
explode()
Bu fonksiyon implode fonksiyonunu tam tersi işlem yapmaktadır.
Metin (string) olan bir ifadeyi belirlediğimiz bir karaktere göre
parçalayıp dizi oluşturmamızı sağlar.
Kullanımı: explode(ayrıştıracak karakter, metin)
Resim 3.23: explode fonksiyonu
IF YAPISI
IF yapısı en basit hali ile verilen şart doğru ise bir dizi
işlemin yapılmasıdır.
Kullanımı: if(kosul){ yapılacak işlem }
Resim 4.1: if yapısı
Yukardaki örnekte $kosul değişkenine true (doğru) değeri
atandığı için if koşulundan sonraki süslü parantez “{}”
içerisindeki kod satırlarını çalıştırdı.
Resim 4.2: if yapısı
Yukardaki örnekte $kosul değişkeninin değeri false (yanlış)
olduğu için if koşulundan sonraki süslü parantez “{}” içerisindeki
kod satırı çalıştırılmadı.
KARŞILAŞTIRMA OPERATÖRLERİ
2. Ünitemizde karşılaştırma operatörlerinden bahsetmiştik.
Karşılaştırma operatörleri iki veya daha çok veriyi
belirleyeceğimiz şarta göre karşılaştırıp bize true/false
(doğru/yanlış) tipi veri döndüren yapılardır.
Bu operatör kullanmak için iki verinin arasına operatörü yazmak
yeterlidir.
Karşılaştırma operatörlerinin listesi aşağıdaki listede
verilmiştir.
Tablo 4.1. Karşılaştırma operatörleri
operatör
açıklama
==
Eşitse
===
Denkse
<>
Eşit değilse
!=
Eşit Değilse (<> operatörü ile aynıdır)
!==
Denk değilse
<
Küçükse
>
Büyükse
<=
Küçük veya Eşitse
>=
Büyük veya Eşitse
Tablo 4.3. Karşılaştırma operatörlerinin kullanımı
Yukardaki örnekte $değer_1 değişkenine “5 > 4” ifadesi değer
olarak atanmıştır. Bu ifadenin anlamı beş (5), dört (4) ten büyükse
$deger_1 değişkeninin değeri true “doğru” olsun. Beş (5), dört (4)
ten büyük olduğu için $deger_1 değişkeninin değeri true “doğru”
dur. $deger_2 değişkenine atanan karşılaştırma operatörü (“5<4”)
doğru olamadığı için yani beş (5) dört (4) ten küçük olmadığı için
$deger_2 değişkeninin değeri false “yanlış” tur.
KARŞILAŞTIRMA OPERATÖRLERİ İLE IF YAPISI
Karşılaştırma operatörleri verileri karşılaştırıp bize
true/false (doğru/yanlış) cevabı döndürdüğü için biz bu
operatörleri IF yapısında kullanabiliriz. O zaman IF yapısı
içerisinde karşılaştırma operatörlerinin kullanarak işlem
yapabiliriz.
Aşağıdaki örnekte $sayi adlı bir değişken tanımlanmıştır. IF
yapısı içerinde karşılaştırma operatörü olan büyüktür “>”
kullanılarak koşul yerine $sayi > 5 yazılmıştır. $sayi > 5
karşılaştırma operatöründen cevap olarak $sayi değişkeni beş (5)
ten büyük olduğu için true dönecektir. Koşul sağlandığı için süslü
parantezler içerisindeki kod satırı veya satırları
çalıştırılacaktır.
Resim 4.4: Karşılaştırma operatörleri bulunduran if yapısı
kullanımı
Karşılaştırma operatörleri listede verilen operatörlerin
açıklamaları verilse de denklik ile eşitlik birbirlerine
benzedikleri için karıştırılabilmektedir. PHP’de denk ile eşittir
arasındaki fark denk operatörünü “===” kullandığımızda cevabın true
(doğru) dönebilmesi için verilerin tipinin de aynı olması
gerekir.
Resim 4.5: Denk ve eşittir arasındaki fark-1
Yukardaki örnekte $sayi değişkenine sayı (integer) tipi olan üç
(3) değeri atanmıştır. İlk IF yapısında ise $sayi değişkeni metin
(string) tipi üç (3) ile eşittir “==” operatörü kullanılarak
karşılaştırıldığı için IF koşulundaki işlemler gerçekleşmiştir.
Ancak ikinci IF yapısında karşılaştırma denklik “===” operatörü ile
yapıldığı için IF koşulu gerçekleşmemiş ve işlemler
yapılmamıştır.
Resim 4.6: Denk ve eşittir arasındaki fark-2
Sonuç olarak iki verinin eşit “==” olabilmesi için sadece
değerlerinin eşit olması yeterli iken denk “===” olabilmesi için
hem değerin hem de veri tipinin aynı olması gerekir.
IF/ELSE YAPISI
Daha önceki örneklerimizde koşul verdik eğer koşul geçerli ise
işlem yaptırdık. Şimdi ise IF yapısına koşul vereceğiz koşul
geçerli ise bir işlem yapmasını eğer koşul geçerli değilse başka
bir işlem yapmasını isteyeceğiz.
ELSE yapısı tek başına kullanılamaz. ELSE yapısı kullanılmak
isteniyorsa IF yapısını kullanmak zorundayız.
Resim 4.7: IF/ELSE yapısı
Yukardaki örnekte Resim 4.4 deki örnekten farklı olarak else
kodunu kullanmamıza rağmen sonuç aynı oldu. Bunu nedeni koşul yani
$sayi > 5 hala geçerli olduğu için else kısmında bulunan hiçbir
işlem yapılmaz. O zaman koşulun geçersiz olması için $sayi
değişkeninin değerini üç (3) yapalım.
Resim 4.8: IF/ELSE yapısı-2
Yukardaki örnekte $sayi değişkeninin değer üç (3) olduğu için
$sayi > 5 karşılaştırma operatöründen cevap olarak false
“yanlış” yanıtı dönmüştür. Bu yüzden dolayı IF yapısının süslü
parantez “{}” içerisindeki işlem yapılamamış ELSE yapısının süslü
parantez “{}” içerisindeki işlem gerçekleşmiştir.
IF/ELSEIF YAPISI
ELSE yapısında IF koşulu sağlanmıyorsa yapılacak işlemleri
yazıyorduk. ELSEIF yapısında ise IF koşulu sağlanmıyorsa başka
koşul öne sürebilmek için kullanılır.
Resim 4.9: ELSEIF yapısı
Yukardaki örnekte $sayi değişkeni 3 olarak tanımlanmış. Daha
sonra IF yapısını içerisindeki koşul $sayi değişkeni 5 den büyük
olmadığı için sağlanamamış, elseif yapısındaki koşul $sayi == 3
koşulu sağlandığı için ekrana “sayı 3” değeri yazılmıştır. ELSE
yapısını üstünde bulunan koşullardan herhangi biri gerçekleştiği
için ELSE yapısındaki işlemler gerçekleştirilmemiştir.
Bitişik yazılan ELSEIF ile ayrı yazılan ELSE IF ifadeleri her ne
kadar yaptıkları işlem aynı gibi gözükse de birbirinden farklı
ifadelerdir. ELSEIF; eğer IF şartı sağlanmazsa ve ELSEIF şartı
sağlanırsan işlem yapar, ELSE IF ise; ELSE içerisinde yazılmış IF
yapısıdır.
MANTIKSAL OPERATÖRLER
Mantıksal operatörler birden fazla karşılaştırma operatörünü bir
aramada kullanmak veya karşılaştırma işleminden gelen cevabı
tersine çevirmek için kullanılır.
Tablo 4.2: Mantıksal operatörler
operatör
açıklama
!
NOT yani “değilse”
&&
AND yani “ve”
||
OR yani “veya”
OR
OR yani “veya”
AND
AND yani “ve”
NOT (!) Operatörü
Bu operatör boolean tipi değişkenin önüne eklendiği zaman
değişkenin değeri true ise false, false ise true yapar.
Resim 4.10: NOT Operatörü
Yukardaki örnekte $kosul_1 değeri true olarak atanmış ve
var_dump fonksiyonu kullanılarak değişkenin türü ve değeri ekrana
yazdırılmıştır. Aynı işlem $kosul_2 için uygulanmış ancak $kosul_2
değişkenine değer atanırken NOT “!” operatörü kullanıldığı için
$kosul_2 değişkenine atanan değer false olmuştur.
IF yapısında eğer koşul sağlanırsa işlem yapıyordu. Eğer IF
yapısından NOT (!) operatörünü kullanırsak koşul sağlanmazsa
işlemleri gerçekleştirir.
Resim 4.11: NOT Operatörü
Yukardaki örnekte $sayi > 5 koşulu $sayi değişkeninin değeri
3 olduğu için sağlanmamaktadır. Ancak koşulun başında NOT “!”
operatörü olduğundan dolayı ekrana “Sayı 5 den büyük değil” ifadesi
yazılmıştır. İfadenin bütününü kapsaması için $sayi > 5
ifadesini parantez “()” içerisinden yazdık.
AND (&&) Operatörü
Bu operatör birden fazla koşulun aynı anda sağlanması durumunda
dönüt olarak true yanıtını döndürür. Yani her hangi bir koşul
sağlanmazsa false yanıtını döndürür. AND operatörü iki şekilde
ifade edilebilir. Bunlar; AND veya && dir.
Resim 4.12: AND operatörü
Yukardaki örnekte ilk IF yapısında $sayi > 2 ve $sayi_2 <
8 koşullarının ikisi birden sağlandığı için ekrana “Koşul sağlandı”
ifadesi yazdırıldı. Ancak ikinci IF yapısında $sayi_1 > 2 koşulu
sağlanmasına rağmen $sayi_2 < 2 ifadesi sağlanmadığı için ekrana
hiç bir şey yazdırılmadı.
OR (||) Operatörü
Bu operatör birden fazla koşuldan herhangi birinin sağlanması
durumunda dönüt olarak true yanıtı döndürür. Bütün koşullar
sağlanmazsa false yanıtı döndürür. OR operatörü iki şekilde ifade
edilir. Bunlar; OR veya || dir.
Resim 4.13: OR operatörü
Yukardaki örnekte il IF yapısının ilk koşulu $sayi_1 > 2
sağlanıyor, ikinci koşulu $sayi_2 < 2 koşulu sağlanmıyor.
Koşullardan sadece biri sağlanmasına rağmen ekrana “Koşul sağlandı”
ifadesinin yazdırılma nedeni “OR” operatörüdür. İkinci IF yapısında
ise iki koşul da sağlanmadığı için ekrana hiç bir şey
yazdırılmadı.
OR ve AND Operatörlerinin Beraber Kullanımı
OR ve AND operatörleri aslında matematiksel bir işlemdir. OR
operatörü toplama, AND operatörü ise çarpma işlemidir.
Sonucu true olan koşulları bir “1”, false olan koşulları sıfır
“0” olarak kabul edecek olursak, iki şartın arasındaki operatör AND
ise çarpma, OR ise toplama işlemi yaptığımızda çıkan sonuç 0
“sıfır” dan büyük ise IF yapısında bulunan kodlar çalışacak, sıfır
ise IF yapısında bulunan kodlar çalışmayacaktır. Tabi aynı
matematiksel işlemlerde olduğu gibi burada da öncelik parantez
varsa parantez içerisi daha sonra çarpma işlemi son olarak da
toplama işlemi yapılır.
Resim 4.14: OR operatörü
Yukardaki örnekte IF yapısı aynı matematiksel bir işlem gibi ele
alınmıştır. $isim_1 adlı değişken değeri “Ahmet” olduğu için bu
şart bir “1” olarak kabul edilmiştir. $isim_2 adlı değişkenin
değeri “Mehmet” olduğu için ve koşulda “Ahmet” değeri ile
karşılaştırıldığı için ikinci şart sıfır “0” olarak kabul
edilmiştir. $isim_3 adlı değişkenin değeri “Hasan” olduğu için bu
şart da bir “1” olarak kabul edilmiştir. Daha sonra parantez içi
önceliğine dikkat ederek (1+0)x1=1 işlemini yaptık. Sonuç sıfır “0”
dan büyük olduğu için IF yapısı koşulu sağlandı kabul etti ve
ekrana “Koşul sağlandı” yazıldı.
SWITCH/CASE YAPISI
Bu yapıda verilen değişkenin durumlarına göre işlem yapar. Eğer
çok fazla IF/ELSEIF yapınız varsa SWITCH/CASE yapısı kullanmak
avantajlıdır.
Kullanım şekli: switch(değişken){case “durum”: yapılacak
işlemeler }
Resim 4.15: SWITCH/CASE yapısı
Yukardaki örnekte en basit kullanımı ile switch/case yapısı
kullanılmıştır. Bu yapıda “switch” yapısının içerisindeki
değişkenin “case” yapısındaki durumlara göre işlem yapılması
sağlanır.
SWITCH yapısı içerinde sadece CASE yapısı değil DEFAULT yapısı
da kullanılabilir. Bu yapı içerisindeki kodlar CASE yapılarındaki
şartlar geçerli olsa da olmasa da uygulanır.
Resim 4.16: SWITCH/CASE yapısında DEFAULT kullanımı
Yukardaki örnekte $sayi değişkeninin değeri on “10” olarak
atanmış. SWITCH yapısında $sayi değişkeni beş “5” olması durumunda
ekrana “5 “ yazılması, on “10” olması durumunda da ekrana “10 “
yazılması istenmiştir. Son olarak da $sayi değişkeni ister beş “5”
ister on “10” olsun veya farklı bir değer olsun yani değişkenin
değerine bakılmaksızın ekrana “sayı” yazdırılmıştır.
DEFAULT yapısında yapılması gereken işlemler SWITCH yapısının
hemen altında yapılabileceği düşünülebilir. Ancak SWITCH yapısında
BREAK kodunu kullanırsak DEFAULT yapısı aynı ELSE yapısına
benzeyecektir. BREAK kodu eğer IF veya SWITCH yapısının altında
kullanılırsa kullanıldığı yerden itibaren IF veya SWTCH yapısını
sonuna kadar olan hiç kodu çalıştırmaz.
Resim 4.17: SWITCH/CASE yapısında BREAK kullanımı
Yukardaki örnekte $sayi değişkene on “10” değeri atanmış ve
SWITCH yapısına sokulmuştur. SWITCH yapısında önce $sayi değişken
değerinin beş “5” olup olmadığı kontrol edilmiş değer beş “5”
olmadığı için sonraki satıra geçilmiştir. Daha sonra değişken
değerinin on “10” olup olmadığı kontrol edilmiş değer 10 olduğu
için CASE yapısından sonraki işlem olan ekrana on “10” yazdırma
işlemi gerçekleştirilmiştir. Ekrana yazdırma işleminden sonra BREAK
kodu kullanıldığı için sonraki CASE yapıları veya DEFAULT yapıları
hiç kontrol edilmeden SWITCH yapısının en sonuna gelinmiştir.
DÖnGÜLER
Programlamanın akışını belirleyen yapılardan biri de
döngülerdir. Döngülerin kullanımının temel amacı birden fazla kez
gerçekleştirilecek işlemlerin blok halinde yazılmasını sağlamaktır
Bu sayede tekrarlanması gereken ifadelerin veya kod bloklarının
tekrar tekrar yazılmasının önüne geçilmiş olur. Bu bölümde
programlamada en sık kullanılan döngü deyimleri açıklanacaktır.
For Döngüsü
Program yazarken en çok kullanılan döngü deyimlerden biri
for’dur. For döngüsü genel anlamıyla Bir değişkeni bir kod bloğunda
verilen iki değer arasında belirli aralıklarla çalıştıran yapı
olarak tanımlanabilir. For döngüsünde bir olayın kaç
gerçekleştirileceği tek satırda 3 parametre ile belirlenir. Bu
parametrelerden ilki; değişkene başlangıç değerinin atanmadığı
yerdir. İkinci parametre ise döngünün geleceği ile ilgili
kararların alındığı yani döngünün hangi şartlardan devam edeceğinin
belirlendiği yerdir. Üçüncü ve son parametre ise genelde döngü
değişkeninin arttırılması veya azaltılması işleminin yapıldığı
yerdir. For döngüsü için genel söz dizimi aşağıdaki gibidir:
Bu işlemler for döngüsünün temelini oluşturur. Döngünün nasıl
çalıştığı ise aşağıda bir örnekle gösterilmiştir.
· sayi değişkeni döngünün ilk turunda sadece bir defa
oluşturulur.
· Eğer mantıksal ifade doğru ise (sayi<10) kod bloğu (echo
$sayi) çalıştırılır.
· Değişken değeri güncellenir ve mantıksal ifade yeniden
hesaplanır ($sayi++).
· Mantıksal ifade hala doğruysa kod bloğu yeniden
çalıştırılır.
· Değişken değeri güncellenir ve mantıksal ifade yeniden
hesaplanır ($sayi++).
· Mantıksal ifade (koşul) yanlış (false) olana kadar bu süreç
devam eder.
Yukarıdaki örnek çalıştırıldıktan sonra ekran çıktısı aşağıdaki
gibi olur.
For döngüsünü başka bir örnekle inceleyelim. Web sayfasına bir
yazıyı farklı büyüklüklerde yazdırmak için bu döngüyü
kullanalım.
For (değişken; mantıksal ifade; değişken değerinin
güncellenmesi)
Değişkene başlangıç değeri atanır.
Döngü koşulu belirlenir. Koşulun doğru olması durumunda döngü
çalışmaya devam eder.
Mantıksal ifade doğru (true) oldukça değişken değeri
güncellenir.
Bu örnekte for döngüsü kullanılarak “PHP’de Döngüler Konusu”
ifadesinin farklı büyüklüklerde yazılması sağlanmıştır. Döngü
içerisinde yazı büyüklüğü (size) belirtilmeseydi verilen ifade
koşul doğru oldukça (7 kere) web sayfasına aynı büyüklükte
yazdırılacaktı. Bu şekildeki ekran görüntüsü aşağıdaki gibi
olacaktır.
Ancak döngü kod bloğunda yazı büyüklüğünün her defa artması
istenmiştir ve ekran görüntüsü aşağıdaki gibi oluşturulmuştur.
PHP’de döngü içerisinde döngü kullanılabilir. Bu yöntemle içte
yer alan döngü, dışta yer alan döngüde tanımlanan ifadeye göre
istenilen sayıda tekrar tekrar çalıştırılabilir. İçiçe döngüye
aşağıdaki gibi bir örnek verilebilir.
Dıştaki döngüde “*” ifadesinin kaç kere yazdırılacağı döngüye
sokulur. İçteki döngüde ise “*” ifadesinin her defasında bir tane
fazla yazdırılması ve döngünün her adımında alt satıra (
) geçilmesi sağlanır.
While Döngüsü
While döngüsü, mantıksal bir ifade doğru olduğu sürece belli bir
kod bloğunun tekrar tekrar çalıştırılması istendiğinde kullanılır.
Bu yönden for döngüsüne benzemekle birlikte kullanımı for döngüsü
kadar karışık değildir.
While döngüsü için genel söz dizimi aşağıdaki gibidir.
While (mantıksal ifade)
Deyim
ya da
While (mantıksal ifade)
{
Deyim 1
Deyim 2
…
}
Bu söz dizimine göre program akışı while döngüsüne geldiğinde
döngü parantezindeki koşul ifadesi sorgulanır. Bu koşul ifadesi
mutlaka True (Doğru) ya da False (Yanlış) değeri döndürmek
zorundadır. Üretilen değer True olduğu takdirde kod bloklarındaki
deyimler işlenmeye devam edilir. Eğer koşul ifadesinde üretilen
değer false ise döngü bloğunun dışından program akışına devam
edilir.
While döngüsünün for döngüsünden en belirgin farkı, for
döngüsünde kullanılan döngü değişkeni yapısının while döngüsünde
yer almamasıdır. Bu yapının yerine başlangıçta değeri bilinen bir
sayı belirli bir koşula göre kontrol edilir ve koşul sağlanıyorsa
döngü devam eder.
While döngüsünü bir örnek üzerinden inceleyelim. 1’den 10’a
kadar olan sayıları while döngüsü kullanarak toplayalım ve ekrana
yazdıralım.
Kod bloğundan da görüldüğü gibi program akışında döngüye
girilmeden önce değişkenler tanımlanır ($sayi, $toplam). While
döngüsüne girildiğinde ise sayi değişkeninin 10’dan küçük olup
olmadığı kontrol edilir. Bu kontrol sonucunda elde edilen sonuç
doğru (true) isedöngü içerisindeki deyimler işlenir. Önce sayi
değişkeni 1 artırılır sonra bu değişkenin değeri toplam
değişkeninin değeri ile toplanır ve toplam değişkeninin yeni değeri
elde edilir. Elde edilen her sonucun (toplam değişkeni) ekrana
yazdırılması sağlanır. Bu süreç mantıksal ifade doğru oldukça
işlemeye devam eder. Program çalıştırıldığında ise web sayfasında
aşağıdaki gibi bir görüntü elde edilir:
Örnekte şart ifadesinde kullandığımız değişken (sayi) döngünün
her seferinde 1 arttırılmıştır. For döngüsünde olduğu gibi while
döngüsü de bittikten sonra değişken değeri, döngü içinde son
yazdırılan değerden 1 fazla olur. Ayrıca C# ve Java gibi diğer
programlama dillerinde döngü içinde tanımlanan değişken döngü
dışında kullanılmaya çalışıldığında hata verir. PHP’de böyle bir
sorun yoktur. Çünkü nerede olursa olsun tanımlanan değişken
istenilen yerde tekrar çağrılabilir.
Başka bir örnekte de while döngüsünü kullanarak bir dizi
içerisinde bulunan elemanları ekrana yazdıralım. Program kodları
aşağıdaki gibi olacaktır.
Program çalıştırıldığında ise aşağıdaki gibi bir görüntü elde
edilir.
Do-While Döngüsü
Do-While döngüsünde diğer döngülerden farklı olarak koşul
ifadesi döngünün sonunda kontrol edilir. Böylece döngü koşulun
sağlanıp sağlanmadığına bakılmaksızın en az bir kez çalışır.
Ardından koşul ifadesi kontrol edilir ve doğru sonuç alındığı
müddetçe döngü çalışmasına devam eder.
Do-While döngüsü için genel söz dizimi aşağıdaki gibidir.
Do
{
Deyim 1
Deyim 2
…
}
While (mantıksal ifade)
Do-While döngüsünü kullanarak 1’den 10’a kadar olan sayıları
ekrana yazdıralım. Aşağıdaki örnek kod bloğundan da görüldüğü gibi
program akışı döngü içerisine geldiğinde sayi değişkeninde tutulan
değer ekrana yazdırılacaktır. Ardından koşul ifadesi kontrol edilir
ve ifade doğru olduğu müddetçe ekrana sayi değşkeninde tutlan
değerler yazdırılır.
Foreach Döngüsü
Foreach döngüsü genellikle Array (dizi) ile birlikte kullanılan
bir döngüdür. Diziler programlamada önemli bir yere sahiptir.
Dizilerle işlem yapılırken for, while gibi döngüler
kullanılabildiği gibi foreach döngüsü de kullanılabilir. Ancak
foreach döngüsünde diğer döngülerde olduğu gibi herhangi bir
başlangıç ve bitiş değeri belirtmeye gerek yoktur. Bu döngü,
dizinin eleman sayısı kadar döner ve kod bloğunda istenen işlemler
yapılır. Foreach döngüsü için genel söz dizimi aşağıdaki
gibidir:
Bu söz dizimine göre dizi_ifadesi ile belirtilen dizi üzerinde
döngü oluşturulur. Her yinelemede sıradaki elemanın değeri, değer
değişkenine atanır ve dizi indisi 1 artırılır. Bu şekilde döngünün
bir sonraki turunda dizinin bir sonraki elemanına bakılması
sağlanır.
Foreach (dizi_ifadesi as değer)
{
Yapılacak işlemler
}
Örnek olarak, haftanın günlerini bir dizi değişkenine atayalım
ve bu günleri foreach döngüsü kullanarak ekrana yazdıralım.
Dizilerde tutulan elemanlara ulaşmak için dizi indisleri
kullanılır ve indisler 0’dan başlar. Bu örneğimizde dizide 7 eleman
olduğu için dizi indisi 0 ile 6 arasında değer almaktadır. Böylece
bu örnek için döngü başlangıç değeri 0, bitiş değeri ise 6 olarak
belirlenmiştir. Programın ekran görüntüsü ise aşağıdaki
gibidir:
Aynı örneği for döngüsüyle yaptığımızda kod bloğu aşağıdaki gibi
olmalıdır:
Bu iki döngü arasında çok fark yokmuş gibi görünse de döngülerde
diziler kullanılacaksa foreach döngüsünün kullanımı çok daha kolay
ve pratiktir.
Bazı durumlarda foreach döngüsü içerisinde dizi index
numaralarının da yazdırılması istenebilir. Bu durumlarda foreach
ilk kullanımına ek olarak index numarasının da bulunduğu aşağıdaki
gibi 3 parametre alır.
Foreach (dizi_ifadesi as değer => değişken_adi)
{
Yapılacak işlemler
}
Haftanın günlerinin bir dizide tutulduğu ve bu dizinin foreach
döngüsüyle yazdırılmıştı. Şimdi günlerin hangi dizi indexinde
bulunduğunu göstermek için foreach döngüsünün farklı yapısını
kullanalım.
Foreach bu yapıda kullanılırsa dizi elemanlarının yanında
aşağıdaki gibi index numaraları görüntülenir.
Akış Kontrol Deyimleri
PHP’de program akışını farklı noktalara yönlendirmek için bazı
anahtar sözcükler kullanılmaktadır. Program akışında belli şartlar
sağlandığı zaman döngüden çıkılabilir ya da bir sonraki adıma
geçilebilir. Bu ve buna benzer durumlarda döngü komutları
kullanılmaktadır.
Continue
Continue anahtar sözcüğü, döngü yapısının içindeki kodları
atlatarak bir sonraki adıma geçmek için kullanılır. Örneğin bir
dizi içerisinde bulunan sayıları 5’e tam bölünen sayılar hariç
ekrana yazdıralım. Bu durumda döngü içerisinde if koşul deyimi ve
bunun içerisinde continue anahtar sözcüğü kullanılmalıdır. İf
koşulunda gelen sayının mod 5 değeri 0’a eşitlenir ve continue ile
devam edilir. Bu tanıma göre örnek kod bloğu aşağıdaki gibi
olacaktır.
Continue anahtar sözcüğü kullanılarak 5’e tam bölünen sayılar
hariç diğerleri ekrana yazdırılmıştır.
Break
Break anahtar sözcüğü; while, do-while, for, foreach, switch
ifadelerini sonlandırmak için kullanılır. Döngülerde, break anahtar
sözcüğüne rastlandığı anda döngüden çıkılır ve program döngü
bloğundan sonraki ilk deyimle akışına devam eder. Break anahtar
sözcüğünü bir örnekle gösterelim. Örnekte dizinin bütün elemanları
için döngü çalışır. If şartını sağlayan ilk değere gelindiğinde
break komutu çalışır ve döngü sonlandırılır.
Break anahtar sözcüğü kullanılarak 5’e tam bölünen dizi
elemanında gelindiğinde döngü sonlandırılmıştır.
KULLANICI TANIMLI FONKSİYONLAR
Giriş bölümünde ön tanımı yapılan fonksiyonlardan ilk olarak
basit yapıda olanları inceleyebiliriz. Bu tür fonksiyonlar
geliştiriciler tarafından oluşturulan ve işlemlerini tek bir
seferde çalışarak bitiren yapıdadır. Kullanım olarak en fazla bu
tür fonksiyonlardan yararlanılır. Aldığı iki parametreyi kullanarak
toplama işlemini gerçekleştiren bir fonksiyon “Kullanıcı Tanımlı
Fonksiyon” olarak düşünülebilir. Kullanıcı tanımlı fonksiyonlar,
kendi içlerinde farklı fonksiyonlardan da yararlanabilir. Örneğin;
çarpma işlemi için üretilmiş bir fonksiyon, kendi içerisinde
toplama işlemi için üretilmiş bir başka fonksiyonu çalıştırarak
sonuçtan yararlanabilir. Bu tür fonksiyonları kendi içerisinde dört
parçaya ayırarak incelebiliriz:
1. Fonksiyonun adı
2. Parametreler
3. İşlem alanı
4. Sonuç bildirimi
Belirtilen dört parametreden sadece fonksiyon adının
belirtilmesi ile bir fonksiyon elde edilebilir. Örnek olarak;
Şekil 6.1: Temel fonksiyon görünümü
şeklinde olabilir. Bu tür –geri bilgi dönüşü olmayan–
fonksiyonlara “Statik” veya “Durağan” fonksiyonlar diyebiliriz ve
genellikle fiziksel dosyalar üzerinde yapılan işlemlerde
kullanılırlar.
Dikkatle incelenecek olunursa; fonksiyonun başlangıcında bir
fonksiyon olduğunu tanımlamak için “function” ifadesi
kullanılmaktadır. Bu ifade, PHP yorumlayıcısının fonksiyonu doğru
anlayabilmesi için gereklidir. Ayrıca bu şekilde fonksiyonlar
“class” ve “echo” gibi diğer sabitlerden ayrılacaktır. Bu
tanımlamayı matematik dersini anlattığınız sınıfta fonksiyon olması
için seçtiğiniz kişinin bir yaka kartı olarak düşünebilirsiniz. Bu
sayede onu gördüğünüzde bir fonksiyon olduğunu
anlayabileceksiniz.
İkinci önemli kısım ise fonksiyonun adıdır. Fonksiyon adını,
seçtiğiniz öğrencinin yaka kartında yazan isim olarak
düşünebilirsiniz. Bir fonksiyon adlandırılırken bazı kurallara
uyulmak zorundadır. Fonksiyon adı üretilirken uyulması gereken
kuralları ezberlemek yerine; öğrenme sürecinde sadece a-Z
arasındaki harflerden yararlanmanız hızlı ilerleyebilmenizi
sağlayacaktır. Ayrıca; fonksiyon adları üretirken bazı kalıplara
uymanız; geliştirdiğiniz uygulamanın daha kolay anlaşılabilir
olmasına yardım edecektir. Bu konu, ünitenin ilerleyen kesimlerinde
anlatılacaktır.
Bir fonksiyonda zorunlu olarak olması gereken diğer kısım ise
ard arda açılmış normal “( )” ve güzel “{ }” parantezlerdir. Bu
parantezler fonksiyonun parametre ve işlem gövdesinin belirtilmesi
için kullanılır.
Parametreler
Fonksiyonlarda işlemler için gerekli olan değişkenler
parametreler yardımıyla gönderilir. Bu durumu önceki örnekle
birleştirebiliriz. Bunun için, işlem yapması için yaka kartında adı
yazılı olan seçilmiş öğrencinin iki sayıyı toplayarak sonucu
bildirmesini ele alalım. Elimizdeki durum şu şekildedir: biz
öğrenciye iki sayı veriyoruz. Cevap olarak ise bir sayı geri
alıyoruz. Verilen iki sayının her birisi bir parametre olacaktır.
Bu parametrelerin PHP dilinde yazımı ise aşağıdaki gibi
gösterilebilir.
Şekil 6.2: İki parametreli fonksiyon
PHP dilinde parametreler, tıpkı değişkenler gibi tanımlanır.
Parametre olarak belirtilecek değerler “dolar ($)” işareti ile
başlar ve bir harf ile devam eder. Değişken veya parametre
adlarında dolar simgesinden sonra harf dışında sadece “alt tire
(_)” kullanılabilir. Ancak asla sayı kullanılamaz. Yine hızlı
ilerleyebilmek için sadece a-Z aralığında kalan bir harf
kullanmanız tavsiye edilir.
Fonksiyonlar için ihtiyaç duyulduğu kadar parametre
tanımlanabilir. Sadece parametrelerin virgüllerle ayrılması yeterli
olacaktır.
İşlem Alanı
Fonksiyona gönderilen parametrelerden yararlanarak gerekli
işlemlerin yapıldığı alandır. Bu alanda geliştirilen kodların fazla
uzun olmamasına dikkat edilmelidir. Mümkünse 10 satırdan fazla olan
fonksiyon işlemleri; yeni bir fonksiyona taşınmalıdır. Bu durum bir
zorunluluk olmasa da gelişmiş editör uygulamalarının (IDE)
tavsiyeleri ve yazılan kodların kolay anlaşılması için yararlı
olacaktır.
İşlem alanları güzel parantez “{ }” ile açılıp kapatılmak
zorundadır. Parantezler arasında yazılacak kodların ise genel PHP
kod yazım standartlarından ayrı olarak özel bir yapıya sahip olması
gerekmez.
Fonksiyonların işlem alanları daha önceki örneğimizde seçtiğiniz
öğrenciye öğretilen bilgiyi ifade etmektedir. Bu noktada dikkat
edilecek durum ise; seçilen öğrencinin sizin öğrettiğiniz bilginin
dışında herhangi bir birikime sahip olmamasıdır. Ancak; başka
öğrencileri de farklı işlemler için fonksiyona dönüştürürseniz;
öğrenciler kendi aralarında da bilgi alış-verişinde
bulunabilirler.
Basit bir toplama işlemini yapan fonksiyon için kod örneği
aşağıdaki gibi olabilir.
Şekil 6.3: Basit bir toplama işlemi fonksiyonu
Örnekte dikkat edilecek olursa iki önemli durum söz konusudur.
Bunlardan ilki, fonksiyon içinde herhangi bir sayı değerinin
belirtilmemiş olmasıdır. Yani; öğrenciye öğretilen bilgi; aslında
toplama işlemini nasıl yapacağı değil; toplama işlemini yapmasıdır.
Bunun nedeni ise, toplama işleminin PHP tarafından zaten bir
önbilgi olarak geliştiriciye sunulmasıdır.
İkinci önemli nokta ise fonksiyonun geriye herhangi bir cevap
göndermesi için komut içermemesidir. Fonksiyon bu haliyle bir işe
yaramayacaktır. Çünkü toplama işlemini gerçekleştirmesine rağmen
herhangi bir sonuç geriye göndermemektedir.
Peki; fonksiyonu işlem sonucunu geri bildirmesini kodlamak için
ne gereklidir. Bu sorunun cevabı, İngilizce “geri dönmek” fiilinin
karşılığı olan “return” ifadesinin kullanılmasıdır.
Fonksiyonlarda, “return” ifadesi ilk çalıştırıldığı anda daha
sonra yazılan kodları iptal ederek cevabı, fonksiyonu çağıran
satıra geri gönderir. Bu nedenle, “return” ifadesini bir çıkış
kapısı olarak görmekte herhangi bir mahsur yoktur. İfadenin
örneğimize eklenmiş hali ise aşağıdaki gibi olacaktır.
Şekil 6.4: Geriye cevap gönderen kullanıcı tanımlı fonksiyon
Yorumlama
Uygulamalarınızda geliştirdiğiniz fonksiyonların PHP tarafından
hangi adımlarda yorumlandığını bilmeniz sizlerin daha hızlı ve
doğru bir şekilde fonksiyonlar üretebilmenize olanak verecektir. Bu
nedenle bir önceki örnekte yazdığımız fonksiyonun PHP tarafından
yorumlanmasını inceleyelim. Öncelikle her bir adımı sayılarla ifade
ederek başlayalım.
1
Şekil 6.4: Geriye cevap gönderen kullanıcı tanımlı fonksiyon
17
15
18
10
13
8
9
12
14
16
11
3
2
4
5
7
6
Öncelikle PHP tarafından okunan 1 numaralı kelime ile PHP, artık
bir fonksiyonu hafızasına alacağını anlamaktadır. Bu noktadan sonra
sırasıyla fonksiyon adını, parametre tanımlamasını ve işlem
gövdesini bekleyecektir.
1 numaralı “function” kelimesinden sonraki “boşluk” ile 3 nolu
“normal parantez açılışı” arasında kalan kısmı (2 nolu kısım),
fonksiyon adı olarak kabul edecektir. Yani 2 ve 3 numaralı kısımlar
arasında örnekteki gibi bir boşluk olması zorunlu değildir.
2 numaralı foksiyon adı (topla) belirlendikten sonra 3 numaralı
normal parantez (“(“) açılışını parametre tanımlamasının başlangıcı
olarak kabul eden PHP, parantezin kapandığı 7 nolu (“)”) karaktere
kadar olan kesimi parametre tanımlamaları olarak kabul
edecektir.
4 numaralı değişkeni ($sayi1) parametre olarak tanımlayan PHP, 5
numaralı virgülü okuduktan sonra bir başka parametrenin daha var
olduğunu anlayacak ve 6 numaralı değişkeni ($sayi2) parametre
olarak tanımlayacaktır. Eğer 6 numaralı değişkenden sonra bir
virgül daha olsaydı bir parametre daha olduğunu anlayacak ve
tanımlama yoluna gidecekti.
Aslında PHP, 3 numaralı normal parantez açılmasından (“(“) sonra
ilk baktığı; 7 numaralı normal parantezin (“)”) kapanmasıdır. PHP,
bu iki karakter (normal parantez açılışı ve normal parantezin
kapanışı) arasında kalan parametreleri virgül karakterine göre
parçalayarak fonksiyona parametre olrak dâhil edecektir.
Parametreler tanımlandıktan sonra PHP’nin ilk olarak bakacağı,
güzel parantez açılışı ( 8 nolu “{“ karakteri ) ve güzel parantezin
kapanışı ( 18 nolu “}” karakteri) dır.
PHP, güzel parantezler arasında kalan işlem alanında komutları
noktalı virgül karakterine (14 ve 17 nolu karakterler) göre
parçalar. Satırların alt alta veya yan yan olmasının herhangi bir
önemi yoktur.
İlk olarak tespit edilen 14 nolu noktalı virgül ile bir komut
öbeği tespit eden PHP, 9 nolu $toplam değişkeni ile yorumlamaya
başlar. Bu noktada herhangi bir işlem yapmaz; sadece operatör
bekler.
10 numaralı operatör olan eşittir (=) karakteri, $toplam
değişkenin değerini operatörün sağ tarafının belirleyeceğini
anlatır. Daha sonra eşittir operatörünün sağ tarafı bırakılarak;
sol tarafında bulunan 11 nolu $sayi1 değişkeni okunur. Bu durumda
PHP yine bir operatör bekler ve 12 numaralı toplam (+) operatörünü
okur. Artık $sayi1 değişkeninin, toplam operatörünün sağ tarafında
bulunan $sayi2 ile toplanacağını anlar. Bir sonraki operatör ise 14
numaralı noktalı virgül (;) olduğu için komut öbeğini bitireceğini
tespit edecek ve $sayi1 ile $sayi2’nin toplamının sonucunu $toplam
değişkenine aktaracaktır.
Bir sonraki adımda ise PHP, 15 numaralı “return” komutu ile
başlayan satırı ele alacaktır. Burada “return” ve hem sonra gelen
noktalı virgül (17 numaralı karakter) arsında yazan değer-değişkeni
geri göndermesi gerektiğini anlayacaktır.
PHP’nin fonksiyonu yorumlamasını özetleyecek olursak; ilk olarak
“function” kelimesi ile başlayan yorumlama, güzel parantezin
kapanmasına kadar devam edecektir. Bu arada ise ilk olarak
fonksiyonun adını, parametrelerini ve işlem gövdesini arayacaktır.
Bu durumun işleyiş şeması ise aşağıdaki gibi gösterilebilir.
Fonksiyon tanımlaması
Fonksiyon adı
Parametreler( … )
Parametreler belirtilmiş mi?
Parametrelerin parçalanması (,)
İşlemlerin parçalanması (;)
Evet
Evet
1
2
3 - 7
Adım İlerle
İşlem gövdesi{ … }
Yorumlama işleminin tamamlanması
İşlem belirtilmiş mi?
Hayır
Hayır
Adım İlerle
8 - 18
18
Şekil 6.5: Fonksiyonun yorumlanmasında iş akışı şeması
Tetikleme
PHP içerisinde geliştirilen fonksiyonlar istenmediği sürece
beklemede kalırlar. İhtiyaç duyulduğunda tetiklenmeleri ise
adlarını kullanarak yapılır. Tetikleme işlemlerinde ayrıca
fonksiyon için tanımlanan parametrelerin değerleri de
belirtilir.
Bu durum ünitede kullanılan genel örnekle bağdaştırılabilir.
Tahtada matematik sorusunu çözerken fonksiyon olarak seçilen
öğrencinin adını söyledikten sonra değerleri söyleyerek sonuç
istenebilir. Örneğin; “topla” adındaki fonksiyonu temsil eden
öğrencinin adını dile getirdikten sonra iki sayı söylenebilir.
Topla, 3, 2 gibi…
Şimdi fonksiyon tetiklemeyi PHP kodlarında incelemek için
aşağıdaki örneği göz önüne alabiliriz.
Şekil 6.6: Fonksiyonun tetiklenmesi
Örneğimizde 9. satırda komutu ile fonksiyon tetiklenerek
çalışmasına olanak sağlanmıştır. Ancak; bu betiğin tarayıcıda
çalıştırılması halinde ekranda “5” değeri (3+2) yazmayacaktır.
Çünkü fonksiyon cevabı geri göndermesine karşın; herhangi bir
kullanıma gidilmemiştir. Bir başka değişle; toplama işlemi
gerçekleştirilmiş ama sonuç ekrana yazdırılmamıştır.
Fonksiyon sonuçlarının ekrana yazdırılması için “echo” komutu
kullanılabilir. Bu durumda fonksiyon ve ekran çıktısı aşağıdaki
gibi olacaktır.
Şekil 6.7: Fonksiyonun ekran çıktısı
Çalışma Süreci
Fonksiyonlar tetiklendiği anda parametre olarak tanımlanan
değerleri de gönderir. Bu değerler fonksiyon içerisine alınarak
ilgili konumlara yerleştirilerek yorumlanır. Bu durumun ilk
aşamaları aşağıdaki gibi gösterilebilir. Şekil 6.8 – 6.11 ile
yapılan gösterimler sadece işlem akışını anlanız içindir.
Fonksiyonun bu şekilde kullanımı hata ile sonuçlanacaktır.
Şekil 6.8: Fonksiyonun tetiklenmesi ile parametrelerin
değerlenmesi
Şekil 6.9: Parametrelerin içeri alınması ile değişkenlerin
değerlenmesi
Şekil 6.10: Değişkenlerin toplanarak başka bir değişkene
aktarılması
Şekil 6.11: İşlem sonucunun “return” komutu ile geri
gönderilmesi
PHP fonksiyonlarının çalışması iki adımda meydana gelmektedir.
Birinci adımda sunucu, PHP uygulamasının tamamını okuyarak gerekli
tanımlamaları yapar ancak çalıştırmaz. Bu nedenle fonksiyonun
tetiklenmesinin fonksiyondan önce de olması bir sorun teşkil
etmeyecektir.
İkinci adımda ise PHP uygulamasındaki noktalı virgüllerle
ayrılmış her bir komut kümesi çalıştırılmaya başlanır. Burada
dikkat edilmelidir ki; PHP, komut kümelerini satırlara göre değil;
noktalı virgüllere göre ayırmaktadır.
PHP fonksiyonlarının çalışma süreçleri ayrıca matematikteki
işlem önceliğine de dikkat etmektedir. Örneğin; eşittir (=)
operatörünün sağ tarafında toplama ve çarpma işlemleri
kullanılmışsa; öncelikli olarak çarpma işlemi
gerçekleştirilecektir. Bu öncelikler konusunda herhangi bir sıkıntı
yaşamamak için işlemleri normal parantezler içerisinde yazılma
yoluna gidebilirsiniz.
FONKSİYONLARIN ADLANDIRILMASI
Üretilen fonksiyonların adlandırılmasında uygulanması gereken
kural sadece Latin alfabesi ve alt tire işaretinin kullanılabilecek
olmasıdır. Ayrıca; adın ilk karakteri olmamak kaydıyla; sayılar da
fonksiyon adlarında kullanılabilir.
Fonksiyonlara ad verme işlemi her ne kadar önemli gözükmese de;
iyi ve doğru bir adlandırma sistemi kullanmanız büyük veya küçük
ölçekteki projelerde kodlara olan hâkimiyetinizi artırmanız yanı
sıra, uygulama geliştirmenizi zevki bir hale büründürecektir.
Günümüze kadar birçok adlandırma sistemi önerilmiş olsa da
yaygın olarak kullanılan üç sistem bulunmaktadır. Bu sistemler,
“Pascal case”, “Camel case” ve “Uppercase”’dir.
Pascal Case
Tanımlayıcının ilk harfi ve devam eden kelimelerin her birinin
ilk harfi büyük olarak yazılmaktadır. Üç veya daha fazla karaktere
sahip olan tanımlayıcılar için “Pascal case” yapısını
kullanabilirsiniz. Örneğin; iki sayının toplamını getiren
fonksiyonun adını belirlerken “GetirToplam” yazabilirsiniz.
Camel Case
PHP dilinde en yaygın kullanılan bu stilde; tanımlayıcının ilk
harfi küçük, bağlanan kelimelerin ise ilk harfleri büyüktür. Bir
önceki örneğimizin bu stildeki yazımı ise, “getirToplam”
olacaktır.
Fonksiyonlarda kullanılan parametreler ve değişkenler de
genellikle “Camel case” stili kullanılarak biçimlendirilir.
Uppercase
Tanımlayıcıda bulunan bütün harfler büyüktür. Bu stillendirme
yapısını sadece iki veya üç harf içeren tanımlayıcılarda
kullanmanız önerilir. Ayrıca; “Camel case” ile stillendirilen
tanımlayıcıların iki veya üç karakterden oluşan kısımlarında
“Uppercase” kullanılabilir. Örneğin; veritabanı kelimesini
kısaltarak “VT” şeklinde kullanacaksanız, “baglanVT” şeklinde bir
fonksiyon adı üretebilirsiniz.
Eylem Adının Yerleşimi
Fonksiyonlar genellikle birer eyleme sahip yapılardır. Örneğin;
veritabanına bağlanmak, dosya silmek, kişi adını getirmek gibi
eylemleri gerçekleştirirler. Elbette fonksiyonların adlarında da bu
eylemleri belirten eklerin bulunması, o fonksiyonun ilk bakışta
anlaşılmasına büyük katkıda bulunacaktır.
Eylem adları fonksiyon adlarının önüne veya sonuna
getirilebilir. Bu tamamen geliştiricinin alışkanlıklarına bağlıdır.
Ancak; önek olarak kullanılması uygulamanın geliştirilmesinde daha
hızlı sonuca varılmasına katkı sağlayabilir. Her iki durum için de
örnek verecek olursak; veritabanında bulunan bir kişi kaydının
soyadını getiren fonksiyon adı olarak “getirKisiSoyad” veya
“kisiSoyadGetir” ikilisinden birisi kullanılabilir.
Uygulama geliştirmede kullanılabilecek stil örneklerini
göstermek için aşağıdaki gibi bir tabloyu inceleyebilirsiniz.
Örnek
Tanımlayıcı
Eylem
Nesne
Biçimlendirme
getirProfilAd
Fonksiyon
Getir
Kişi adı
Camel
GetirProfilAd
Fonksiyon
Getir
Kişi adı
Pascal
getirProfilID
Fonksiyon
Getir
Kişi ID değeri
Camel + Uppercase
profilAdGetir
Fonksiyon
Getir
Kişi adı
Camel
profilAd
Değişken
Kişi adı
Camel
ProfilAd
Değişken
Kişi adı
Pascal
profilID
Değişken
Kişi ID değeri
Camel + Uppercase
ekleKisiResim
Fonksiyon
Kayıt
Kişi resmi
Camel
silKisiTelefon
Fonksiyon
Sil
Kişi telefon no
Camel
guncelleKisiAd
Fonksiyon
Güncelle
Kişi adı
Camel
Tablo 6.1: Adlandırma stilleri
Fonksiyonların adlandırılmasının bir şablona göre yapılması ile
uygulama geliştirmesinin daha hızlı olabilmesinin temel nedeni ise
geliştirme yapılan editörlerin otomatik tamamlama özelliklerinden
kaynaklanmaktadır. Yayın olarak kullanılan editörlerin büyük
çoğunluğu otomatik tamamlama özelliğine sahiptir. Otomatik
tamamlama özelliği genellikle kodlama esnasında kendisi devreye
girerek önermelerde bulunur. Ancak; kullanıcı istediği zamanlarda
da herhangi bir karakterden sonra da “Ctrl+Boşluk” tuş
kombinasyonunu kullanarak da bu özelliğin önermeleri görebilir.
Geliştirme yaptığımız Notepad++ editöründe otomatik önermeleri
görebilmek için aşağıdaki görseli inceleyebilirsiniz.
Şekil 6.12: Notepad++ uygulamasının otomatik tamamlama
özelliği
METİN İŞLEMLERİ
Çevrimiçi uygulama geliştirme işlemlerinde kullanıcılardan
alınan verilerin miktarı normal uygulamalardan daha fazla
olabilmektedir. Bu durumun en önemli kaynağı ise kullanıcıların
sayısının fazlalığıdır. Kullanıcıların farklı sektörlerden olması
ve girilebilecek verilerin standart bir biçime sahip olmamasından
dolayı genellikle geliştirici veriyi işlemek zorunda kalmaktadır.
Örneğin; e-posta adresi bilgisinin kullanıcıdan alan geliştirici;
bu veri içerisinde “@” işaretini arayacak ve şekilsel doğruluğunu
kontrol edecektir.
Metin işlemlerinde, sahip olunan verinin parçalanması,
kıyaslanması veya kırpılması gibi genel konular işlenecektir. PHP
dilinde kullanılabilecek metin işlemi fonksiyonlarının listesi
http://tr1.php.net/manual/tr/ref.strings.php adresinden elde
edilebilir.
Aşağıdaki tabloda, yaygın olarak kullanılan PHP metin işleme
fonksiyonları ve açıklamaları verilmiştir.
Fonksiyon
Açıklama
substr
Bir metnin istenen kısmını kırparak verir1
1mb_substr
“substr” fonksiyonunun UTF8 destekli sürümü
explode
Verilen karaktere göre parçalayarak metni dizi haline
dönüştürür
str_replace
Metin içindeki verilen karakteri bir başka karakterle
değiştirir
strpos
İstenen karakterin bulunduğu sıra numarasını verir2
2mb_strpos
“strpos” fonksiyonunun UTF8 destekli sürümü
strlen
Metnin kaç karakter olduğunu (uzunluğunu) verir3
3mb_strlen
“strlen” fonksiyonunun UTF8 destekli sürümü
strrchr
İstenen karakterin son eşleşmesini tespit eder4
4mb_strrchr
“strrchr” fonksiyonunun UTF8 destekli sürümü
strrev
Metni ters çevirir
strtolower
Metnin bütün karakterlerini küçültür
strtoupper
Metnin bütün karakterlerini büyültür
Tablo 7.1: Yaygın olarak kullanılan PHP metin işleme
fonksiyonları
PHP dilinde metin işlemleri yapmak için gerekli olan birçok
fonksiyon verilmiş olmasına karşın; birçok fonksiyon Türkçe UTF8
desteğini bünyesinde barındırmamaktadır. Bu nedenle UTF8 destekli
metin işlemleri fonksiyonları sonradan PHP diline dâhil edilmiştir.
Bu fonksiyonların listesini
http://tr2.php.net/manual/tr/book.mbstring.php
