bingol.edu.treski.bingol.edu.tr/media/263910/Finansal-Muhasebe-2-.doc · Web viewMuhasebe işlemleri yevmiye defterine doğrudan kaydedilebileceği gibi muhasebe fişleri yardımı

YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT ÖRENEĞİ

1. Muhasebe Fişleri: Muhasebe işlemlerinin yevmiye defterine yazılmadan önce kaydedildiği, yetkili kişiler tarafından imzalandığı ve yevmiye bilgilerini içeren fişe muhasebe fişi denir. Muhasebe işlemleri yevmiye defterine doğrudan kaydedilebileceği gibi muhasebe fişleri yardımı ile de kayıt yapılabilir.

İşlemler önce belgelere dayanarak muhasebe fişine, buradan yevmiye defterine kayıt edilir. Muhasebe fişlerinin kullanımı zorunlu değildir ve standart bir şekli yoktur. Genellikle büyük işletmeler tarafından kullanılır. . Muhasebe fişleri yapılan işlemin özelliğine göre düzenlendikten sonra 45 gün içinde bu fişlerden yararlanılarak yevmiye defterine kayıt yapılır.

Muhasebe fişi kullanmanın faydaları:- Kayıtların kontrolünü sağlar,- Kayıtlarda düzen sağlar,- Yanlış kayıt yapmayı önler,- Aynı nitelikteki işlemleri toplu olarak kaydetmeyi sağlar.

Muhasebe fişleri üç çeşittir:

1.1. Kasa Tahsil Fişi: İşletmenin kasasına giren paraların nerelerden, hangi nedenlerle alındığını ve hangi hesaplara alacak kaydedileceğini gösteren fiştir. Tahsil fişi, kasaya para girişi olduğu zaman kullanılır. Yani tahsil fişi kasa hesabı borçlu durumda olacağı zaman kullanılır. Kısaca kasaya para giriyorsa tahsil fişi kesilir.

Kasa tahsil fişinde borçlu hesap her zaman kasa hesabı olduğu için sadece alacaklı hesap yazılır.

KASA TAHSİL FİŞİ

Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK

1 ....................................Tarih......................................

100 KASA HESABI

Alacaklı Hesap

................................Açıklama...............................

1.2. Kasa Tediye Fişi: İşletmenin kasasından çıkan paraların hangi nedenlerle ödendiğini ve hangi hesaplara borç kaydedileceğini gösteren fiştir. Tediye fişi, kasadan para çıkışı olduğu zaman kullanılır. Yani tediye fişi kasa hesabı alacaklı durumda olacağı zaman kullanılır. Kısaca kasadan para çıkıyorsa tediye fişi kesilir.

Kasa tediye fişinde alacaklı hesap her zaman kasa hesabı olduğu için sadece borçlu hesap yazılır.

KASA TEDİYE FİŞİ


1 ....................................Tarih......................................

Borçlu Hesap

100 KASA HESABI

................................Açıklama...............................

1.3. Mahsup Fişi: Kasa hesabını ilgilendirmeyen başka bir ifade ile tamamı nakit olmayan işlemler için düzenlenen fiştir. Mahsup fişi, kasaya ne para giriyorsa, ne de para çıkıyorsa kullanılır. mahsup fişinde borçlu ve alacaklı hesaplar için iki bölüm bulunmaktadır. Bu bölümlere borçlu ve alacaklı hesapların kodu, adı ve tutarları yazılır.

MAHSUP FİŞİ


1 ....................................Tarih......................................

Borçlu Hesap

Alacaklı Hesap

................................Açıklama...............................

BÜYÜK DEFTER (DEFTERİ KEBİR)

1. Büyük Defterin Tanımı: Büyük defter, yevmiye defterlerine kaydedilmiş olan işlemleri buradan alarak sitemli bir şekilde hesaplara dağıtan ve düzenli olarak bu hesaplarda toplayan muhasebe defteridir. Büyük defterin diğer adı da Defteri Kebir'dir.

Yevmiye defterlerlerine yapılan işlemler tarih ve işlem sırasına göre, belli bir düzenlemeye tabi tutulmadan yazılır. İşletmenin muhasebe işlemlerinin takip ve kontrolü için muhasebe kayıtlarının hesaplara dağılımının daha düzenli bir şekilde yapılmasını sağlamak ister. Bu nedenle hesaplardaki hareketliliklerin takip ve kontrolü için ayrı bir deftere ihtiyaç duyarlar. Bu hesaplarda oluşan

rakamların sistemli bir şekilde bir araya getirilmesi ve dağıtılması işlevini gören deftere büyük defter (defteri kebir) adı verilir. Büyük defter tutulması zorunlu bir defterdir (VUK madde 182).

Büyük defter muhasebenin sınıflandırma fonksiyonu yerine getiren defterdir. Büyük defterlerden elde edilen rakamlar diğer muhasebe dokümanları için birer kaynak niteliği de taşımaktadır. Bu nedenle büyük defter kayıtlarının muhasebenin sağlıklı yürümesi açısından tutulmasının gerekliliği son derece öenmlidir.

1.1. Büyük Defterin Şekli: Büyük defter hesabının en az aşağıdaki bilgileri bulundurması zorunludur:

- Hesabın ismi,- Yevmiye defteri tarihi,- Yevmiye defteri madde numarası,- Borçlu veya alacaklı tutar,- Açıklama.

Büyük defter örneği:

...............HESABIYevmiye tarihi ve numarası

Açıklama TutarYevmiye tarihi ve numarası

Açıklama Tutar

Toplam Toplam

Muhasebe işlemlerinde matbu büyük defter yukarıdaki gibidir. Fakat genelde muhasebe işlemlerinin büyük defter kayıtları daha kısa bir şekilde düzenlenebilir. Bizde sitemiz içersindeki derslerde büyük defterleri aşağıdaki şekilde düzenleyeceğiz.

BORÇ .............. HESABI ALACAKTutar Tutar

Toplam Toplam

1.2. Büyük Defter Düzenleme Kuralları: - Diğer tüm tutulacak defterlerde olduğu gibi, büyük defter kayıtlarının da Türkçe tutulması zorunludur (VUK madde 215)- Kayıtlarda Türk para birimi kullanılır (VUK madde 215).

- Yazma işlemlerinde mürekkepli kalem veya makine kullanılır (VUK madde 216)- Yanlış kayıtlarda, yanlış yazılan rakam ve yazı okunacak şekilde çizilir, üst veya yan tarafına veya ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılarak düzeltilir (VUK madde 217)- Kayıtlar arasında boş satır bırakılamaz, satır atlanamaz. Ciltli defterlerde sayfalar ciltten koparılamaz (VUK madde 218)- Kayıtlar zamanında yapılır (VUK madde 219)

1.3. Yevmiye Defteri ile Büyük Defter İlişkisi: Muhasebede, ticari işlemlerin belgelere dayanarak tarih sırası ile, maddeler halinde kaydedildiği deftere yevmiye defteri denir. Bu işlem de hesaplar aracılığıyla yapılır. Aynı tür olaylar aynı hesaplarda toplanır. Bu hesapların durumuda büyük defterler aracılığı ile görebiliriz. Eğer bir de yardımcı defteriniz var ise bilginin daha ayrıntılı olmasını sağlayabilirsiniz. Yevmiye defteri bize her muhasebe olayını, olayın olduğu günü kaydetme imkanı verir. Büyük defter ise bu kayıtları sadeleştirilerek özelliklerine göre bir araya toplar.

Yevmiye defterine kaydedilen kayıtlar hesaplar aracılığıyla kaydedilir. Bu hesaplarda büyük defterlerde sınıfladırılır. Bu nedenle yevmiye defteri ile büyük defter kayıtları arasında birebir ilişki vardır.

Örnek: İşletme 12.01.2009 tarihinde 3.500 TL nakit parayı bankaya yatırmıştır.

Yevmiye kaydı:


1 ...................................12.01.2009......................................

102 Bankalar Hesabı

100 Kasa Hesabı

bankaya para yatırılması

3.500

3.500

Büyük defter kaydı:

BORÇ 102 BANKALAR HESABI ALACAK3.500

3.500

Yevmiye kaydında 102 bankalar hesabı borç tarafa yazıldığı için, büyük defter de 102 bankalar hesabının borç tarafına kayıt yapılır. Çünkü banka hesabına giriş, yani banka hesabında bir artış oluyor.

BORÇ 100 KASA HESABI ALACAK 3.500

3.500

Yevmiye kaydında 100 kasa hesabı alacak tarafa yazıldığı için, büyük defter de 100 kasa hesabının alacak tarafına kayıt yapılır. Çünkü kasa hesabından bir çıkış, yani kasa hesabında bir azalış oluyor.

1.4. Açılış kaydının büyük defterlere aktarılması:

Örnek: HG işletmesi 01.01.2009 tarihinde aşağıdaki varlık ve kaynak hesapları ile kuruluyor. İşletmenin açılış bilançosunu düzenleyerek sermayeyi bulunuz ve işletmenin açılış kaydını yapınız.

100 Kasa Hesabı.............................................24.000 TL102 Bankalar Hesabı.....................................17.000 TL121 Alacak Senetleri.....................................36.000 TL153 Ticari Mallar Hesabı.............................48.000 TL252 Binalar Hesabı.......................................90.000 TL255 Demirbaşlar Hesabı..............................35.000 TL320 Satıcılar Hesabı....................................70.000 TL321 Borç Senetleri Hesabı..........................49.000 TL400 Banka Kredileri Hesabı........................33.000 TL421 Borç Senetleri Hesabı..........................25.000 TL

Açılış Kaydı:


1 ....................................01.01.2009......................................

100 Kasa Hesabı102 Bankalar Hesabı121 Alacak Senetleri Hesabı153 Ticari Mallar Hesabı252 Binalar Hesabı255 Demirbaşlar Hesabı

320 Satıcılar Hesabı321 Borç Senetleri Hesabı400 Banka Kredileri Hesabı421 Borç Senetleri Hesabı500 Sermaye Hesabı

......................Açılış Kaydının Düzenlenmesi...............

24.00017.00036.00048.00090.00035.000

70.000 49.00033.00025.00073.000

Büyük defter kayıtları:BORÇ 100 KASA HESABI ALACAK

24.000

BORÇ 121 ALACAKAK SENETLERİ HS ALACAK36.000

BORÇ 252 BİNALAR HESABI ALACAK90.000

BORÇ 320 SATICILAR HESABI ALACAK 70.000

BORÇ 400 BANKA KREDİLERİ HESABI ALACAK 33.000

BORÇ 500 SERMAYE HESABI ALACAK


BORÇ 153 TİCARİ MALLAR HESABI ALACAK48.000

BORÇ 255 DEMİRBAŞLAR HESABI ALACAK35.000

BORÇ 321 BORÇ SENETLERİ HESABI ALACAK 49.000

BORÇ 421 BORÇ SENETLERİ HESABI ALACAK 25.000

73.000

1.5. Büyük Defter Yardımcı Defter Bağlantısı: İşletmelerde aynı türden muhasebe işlemleri aynı büyük defter hesabına yazılır. Bu nedenle aynı büyük defter hesabına çok sayıda kayıt yapılmak zorunluluğu ortaya çıkabilir. Büyük defter hesabını daha aytıntılı bir şekilde görmek istersek yardımcı defterler kullanırız. Yardımcı defter kullanımı zorunlu değildir. İşletmeler isteklerine göre yardımcı defter kullanırlar. Alt hesap olarak ta bilinirler.

Yardımcı defterler de ana hesap büyük defterleri ile aynı özellikleri taşımaktadır. Yardımcı defter kayıtları da ana hesapların ki gibi yapılır. Yardımcı defterleri kullanmanın en önemli faydası ana hesaplarda göremeyeceğimiz ayrıntıları bize gösterir. Örneğin bankalar hesabını, hangi bankalarda hesabımız varsa o bankaların yardımcı hesabını açarız ve böylece hangi bankada ne kadar para olduğunu ayrı bir şekide görebiliriz.

Örnek: İşletme bankalar hesabının 3 tane yardımcı hesabını açmıştır. Bunlar A bankası, B bankası ve C bankasıdır. Yardımcı hesapların bilgileri aşağıdaki gibidir.

102.01 A Bankası: 20.000 TL102.02 B Bankası: 12.000 TL102.03 C Bankası: 38.000 TL

Büyük defter kaydı:

BORÇ 102.01 A BANKASI HESABI ALACAK20.000

BORÇ 102.02 B BANKASI HESABI ALACAK12.000

BORÇ 102.03 C BANKASI HESABI ALACAK

38.000

Bu şekilde 3 bankadaki hesap hareketlerini de ayrı bir şekilde görebiliriz. Eğer bu yukarıdaki gibi yardımcı defter açmasaydık 102 Bankalar hesabı aşağıdaki gibi olacaktır.


Görüldüğü gibi 102 bankalar hesabını yardımcı defterlere ayırmadığımız zaman sadece bankalarda 70.000 TL olduğunu görüyoruz ama hanfi bankada ne kadar para olduğunu göremiyoruz. Böyle durumlarda işlem sayısı arttıkça daha da karmaşık hale gelerek ayrıntılı bilgilere ulaşmamız zorlaşmaktadır. Bu nedenle yardımcı defterlerin işletmeler ve muhasebe açısından önemi büyüktür.

MİZAN

1. Mizanın Tanımı: Mizan, muhasebede kontrol aracı olarak kullanılan, hesapların belli tarihlerde tekrar incelendikten sonra, borç ve alacak toplamlarıyla bakiyelerinin bir tabloya toplu bir şekilde yazılmasıyla oluşan özet bir tablodur. Mizan, hesapların gerçek duruma uygun olup olmadığını, kurallarına göre çalıştırılıp çalıştırılmadığını da kontrol etmemizi sağlar.

Mizan çeşitleri 3 türlüdür. Bunlar aylık mizan, genel geçici mizan ve kesin mizandır.

1.1. Aylık Mizan: Yevmiye defteri kayıtlarını defterikebire geçirdikten sonra genellikle ay sonlarında kontrol amacı ile düzenlenen mizandır.

1.2. Genel Geçici Mizan: 31 aralık tarihinde düzenlenen, aylık mizanlardan farklı olmamakla beraber bütün muhasebe dönemini kapsayan mizandır. Bu mizana aralık ayı mizanı da denir.

1.3. Kesin Mizan: Dönem sonu işlemleri ile ilgili yevmiye ve defterikebir kayıtları yapılarak hesapların defterikebir bakiyeleri, envanter sonuçlarına göre düzeltildikten sonra yani dönem sonu ile ilgili kayıtlardan sonra düzenlenen mizandır.

2. Mizanın Şekli: İşletmeler yevmiye defteri kayıtlarını defteri kebire geçirdikten sonra genellikle ay sonlarında defteri kebir hesaplarının borç ve alacak tutarları ile borç ve alacak bakiyelerini bir cetvel halinde düzenlerler. İşletmeler hesapları görmek ve kontrol etmek istediklerinde mizan düzenleyebilirler.

Mizan örneği:

SıraNo HESAP İSMİ

TUTAR KALANBORÇ ALACAK BORÇ ALACAK

TOPLAM

3. Mizanın Düzenlenmesi: Mizan düzenlerken defterikebire aktarılmış yevmiye defteri kayıtlarını kapsadığından Mizanın başına mizanın düzenleniş tarihi ve mizana dahil edilmiş en son yevmiye maddesi numarası kaydedilir.

Yevmiye defteri borç ve alacak sütunları toplamı ile mizanın borç ve alacak tutarları toplamının birbirine eşit olması gerekmektedir. Borç ve alacak bakiyeleri kendi aralarında eşit olmalıdır. Yevmiye defteri toplamı ile mizan toplamının birbirine eşit olmaması durumunda, yevmiye kayıtlarından bazılarının defterikebire geçirilmemiş olması veya yanlış geçirilmiş olması veya defterikebirden mizana hatalı aktarılmış olması söz konusu olabilir.

Mizanın borç ve alacak tutarlar sütunlarının birbirine eşit olmaması da, yevmiyede hatalı kaydın olduğunu, yevmiyedeki bir kaydın defterikebire geçirilmediğini veya defterikebirden mizana hatalı aktarıldığını ifade eder. Böylece mizanlar yevmiye kayıtlarının doğruluğunu kontrol ettiği gibi

yevmiye defterinden defterikebire ve oradan mizana aktarmaların doğru yapılıp yapılmadığını da kontrol eder.

Günümüzde bilgisayarların muhasebe işlemlerinde yoğun olarak kullanılmasıyla mizan düzenleme işlemi bir tuşa basmakla yapılabilir. Bilgisayar programları istenilen tarihte, istenilen tarih aralığında, kebir hesapları, alt hesaplar düzeyinde, bilanço sınıfları düzeyinde mizan çıkartabilmektedir.

4. Mizanın Yorumlanması: Düzenlenen mizanın önce toplamlar açısından eşitlikleri kontrol edilir. Buna göre mizanın tutar toplamları yevmiye ve kebir (büyük defter) toplamlarına eşit olmalıdır. Kalan toplamları da birbirine eşit olmalıdır. Alt hesapların toplamları ana hesap toplamlarına eşit olmalıdır.

Kodu 1 ve 2 ile başlayan varlık hesapları ya borç bakiyesi vermeli veya bakiye vermemelidir. Kodu 1 ve 2 ile başlayıp da eksi işaretli olan hesaplar ise ya alacak bakiyesi vermeli veya bakiye vermemelidir. Kodu 3, 4 ve 5 ile başlayan kaynak hesapları ya alacak bakiyesi vermeli veya bakiye vermemelidir. Bu hesapların içinde de eksi işaretli olanlar borç bakiyesi verebilir veya bakiye vermez. Kodu 6 ile başlayan (-) işaretli hesaplar borç bakiyesi verir veya bakiye vermez. Kodu 6 ile başlayan işaretsiz hesaplar ya alacak bakiyesi verir veya bakiye vermez. Kodu 7 ile başlayan hesapların büyük bir kısmı borç bakiyesi verir veya bakiye vermez. 7'li hesaplardan yansıtma hesapları alacak bakiyesi verir veya bakiye vermez.

Örnek: İşletmenin büyük defter kayıtları aşağıda verilmiştir. Buna göre işletmenin aylık mizanını düzenleyiniz.

BORÇ 100 KASA HESABI ALACAK24.00012.00030.000

12.00025.000

66.000 37.000

BORÇ 121 ALACAKAK SENETLERİ HS ALACAK36.00011.000

47.000

BORÇ 252 BİNALAR HESABI ALACAK90.000120.000

210.000

BORÇ 320 SATICILAR HESABI ALACAK

BORÇ 102 BANKALAR HESABI ALACAK17.00040.000

10.000

57.000 10.000

BORÇ 153 TİCARİ MALLAR HESABI ALACAK38.00045.00040.00012.000

135.000

BORÇ 255 DEMİRBAŞLAR HESABI ALACAK35.00040.00010.000

40.00015.000

85.000 55.000

BORÇ 321 BORÇ SENETLERİ HESABI ALACAK

40.000 70.00025.000

40.000 115.000

BORÇ 400 BANKA KREDİLERİ HESABI ALACAK 33.000

50.00025.000

108.000

BORÇ 500 SERMAYE HESABI ALACAK 229.000

229.000

49.00030.000

79.000

BORÇ 421 BORÇ SENETLERİ HESABI ALACAK10.00020.000

25.000 12.000

30.000 37.000

Mizan düzenlenirken ilk önce büyük defter hesaplarının toplamları alınır. Toplamları alınan hesaplar mizanın tutar kısmına aktarılır. Hesapların borç toplamları borç sütununa, alacak toplamaları alacak sütununa aktarılır. Daha sonra bakiyeleri kalan kısmına yazılır. Hangi taraf daha fazla ise yani ne taraf bakiye veriyorsa kalan kısmında ilgili yere kaydedilir.

SıraNo HESAP İSMİ

TUTAR KALANBORÇ ALACAK BORÇ ALACAK

123456789

1011

100 Kasa Hesabı102 Bankalar Hesabı121 Alacak Senetleri Hesabı153 Ticari Mallar Hesabı252 Binalar Hesabı255 Demirbaşlar Hesabı320 Satıcılar Hesabı321 Borç Senetleri Hesabı400 Banka Kredileri Hesabı421 Borç Senetleri Hesabı500 Sermaye Hesabı

66.00057.00047.000

135.000210.00085.00040.000

--

30.000-

37.00010.000

---

55.000115.00079.000

108.00037.000

229.000

29.00047.00047.000

135.000210.00030.000

-----

------

75.00079.000

108.0007.000

229.000

TOPLAM 670.000 670.000 498.000 498.000

Görüldüğü gibi mizanda tutar kısmının borç ve alacak toplamları eşit, kalan kısmının borç ve alacak toplamları da kendi arasında eşit çıkmıştır.

MUHASEBE ENVANTER İŞLEMLERİ

1. Envanterin Tanımı: Envanter, sayım, kontrol ve düzeltme işlemlerini yapmak suretiyle, belirli bir tarihteki alacakların borçların ve varlıkların miktar ve değerlerinin saptanmasıdır. İşletmeler envanter işlemini bazı kurallara uyarak yerine getirmek zorundadırlar. Şirketlerin sayım yapmadaki öncelikli nedeni net dönem kâr veya zararını vergi kanunları açısından belirlemektir. Kıymetlerin sayımını, muhasebe servisinde çalışanlar gerçekleştirir.

Defter tutan tacirlerin belirli bir tarihte sahip oldukları varlık ve kaynakların sayımını yaparak, ticari defterlerini bu sayım sonuçlarına göre denkleştirmelerine envanter işlemleri denir. Defterlere yapılan bu denkleştirme kayıtlarına envanter kayıtları denir. Envanter kayıtlarından sonra işletmenin kâr mı yoksa zarar mı ettiği rakamlar ile ortaya dökülür.

2. Envanterin Aşamaları: Envanter işlemi ilgili standartlar ve kanunlara göre üç aşamada gerçekleştirilir.

2.1.Varlık ve borçların fiili durumunun tespiti (Muhasebe Dışı Envanter)

2.2. Bulunan fiili durum ile kayıtların karşılaştırılması

2.3. Envanter kayıtlarının yapılması (Muhasebe İçi Envanter)

3. Envanter İşlemleri: Muhasebe dışı envanter sonucu elde edilen bilgiler ile işletmenin muhasebe kayıtları arasında bir fark olduğu durumda gereken tamamlama ve kayıtların yaplarak omların gerçek değerleriyle görünmelerini sağlayarak işlemlere envanter işlemleri denir.

Dönem sonlarında yapılacak olan işlemler üç aşamadan oluşur:

3.1. İşletmenin genel geçici mizanı (aralık ayı mizanı) düzenlenerek hesapların kayıtlar üzerindeki durumu görülür.

3.2. İşletmenin varlık ve kaynaklarını saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek suretiyle gerçek değerleri tespit edilir.

3.3. İşletmenin varlık ve kaynaklarının kayıtlardaki değerleri ile gerçek değerleri arasında farklılık varsa gerekli tamamlama ayarlama ve düzeltme kayıtlarının yapılması suretiyle bu farklılık giderilerek gerçek değerlerine getirilir.

İşletmelerin dönem sonlarında envanter çıkartmaları kanuni bir zorunluluktur. Envanter çalışmalarının takip eden hesap döneminin ilk üç ayı içinde bitirilmesi de kanuni bir zorunluluktur.

4. Varlık ve Borçların Fiili Durumunu Belirlenmesi: Her işletme, hesap dönemi sonunda envanter yaparak varlıklarının ve kaynaklarının gerçek durumlarını miktar ve değer olarak belirleyerek envanter defterine kaydetmek zorundadır. Varlık ve kaynakların durumları miktar ve değer olmak üzere iki şekilde belirlenir.

4.1. Miktar olarak belirleme: Adet, metre, kg vb. ölçme birimleri kullanılarak işletmenin sahip olduğu varlıkların ve borçlarının kesin ve ayrıntılı olarak tespit edilmesidir.

4.2. Değer olarak belirleme: Miktar olarak belirlenen iktisadi kıymetlerin parasal değerlerin hesaplanmasıdır. Bu hesaplama yapılırken VUK 261. maddesi gereği esas alınacak değerleme

ölçüleri kullanılır. Bu ölçüler şunlardır: maliyet bedeli, borsa rayici, tasarruf değeri, kayıtlı değer, itibari değer, rayiç bedel, emsal değeri.

MUHASEBE DIŞI ENVANTER

1. Muhasebe Dışı Envanter: Tacirin ticari defterine yazdığı kıymetlerin fiili olarak işletmede olup olmadığının tespiti işlemlerine muhasebe dışı envanter işlemleri denir.

2. Envanter İşlemi Yapacaklar: Vergi Usul Kanunu envanter işlemi yapmak zorunda olanları aşağıdaki gibi belirlemiştir.- Bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan gerçek ve tüzel kişi tacirler,- Her türlü ticaret şirketleri,- Kendi isteği ile bilanço esasına göre defter tutanlar,- İşletme defteri tutan mal alış satışı üzerine çalışan mükellefler, envanter işlemi yaparak faaliyet sonuçlarını belirlemek zorundadırlar.

3. Envanter Çıkarma Zamanları: Ticaret şirketleri ve sahıs işletmeleri canlarının istediği zaman envanter işlemi yapabilirler. Envanter çıkarılma zamanlarına ve amaçlarına göre değişik şekillerde isimlendirilmektedir.- İşletmenin kuruluş işlemlerinden sonra çıkardığı envantere "Kuruluş Envanteri",- Hesap dönemi başlangıcında çıkarılan envantere "Başlangıç veya dönembaşı Envanteri",- Hesap döneminin sonunda faaliyet sonucunu hesaplamak için çıkarılan envantere "Dönemsonu Envanteri",- Şirketin başka birine devri için çıkarılan envantere "Devir Envanteri",- Şirketin kapatılması amacıyla düzenlenen envantere “Tasfiye Envanteri",- İflasın sonunda (Şirketin batması) düzenlenen envantere "İflas Envanteri" denmektedir.

Vergi usul kanunu normal faaliyet döneminin bir yılda en az 6 en çok 12 ay olmasını emreder. Faaliyetin zamanını kapsayan yaklaşık bir yıla iş yılı (hesap dönemi) denir. Yukarıdaki gibi değişik zamanlarda envanter çıkarılabilir. Ancak vergi usul kanunu envanter yapılma zamanlarını vergilendirme açısından aşağıdaki gibi tespit etmiştir.- Bir hesap döneminin sonunda (Bir yılın sonunda),- Özel hesap dönemi olanlar dönemin bittiği son ayda,- İşini bırakanlar işi bıraktıkları gün,- Vergi dairesinden izin alarak üç yılda bir envanter çıkaranlar.

Eczaneler, büyük mağazalar, büyük sınai işletmeler gibi işletmeler, faaliyet alanları yoğun olduğu için her üç yılda bir envanter yapmak üzere mevcut kıymetlerini büyük defterlerine göre envanter defterlerine yazarlar.

4. Envanter İşleminin Amaçları:- İşletmenin dönem sonu itibariyle varlıklarının ve kaynaklarının fiili durumun belirlemek,- Vergi kanunlarına göre her yıl faaliyet gelirlerinden ödenmesi gereken vergi miktarının belirlenmesi için,- İşletme yönetimine alınacak kararlarda yardımcı olmak,- Defterlerin her yıl kapatılarak tekrar açılmasının yasal bir zorunluluk olmasından dolayı envanter işlemleri yapılmaktadır.

5. Envanterin Aşamaları:

5.1. Sayım Listesi Hazırlamak: Muhasebede görevlendirilen yetkili kişilerce depo, kasa, cüzdan veya dosya gibi yerlerde saklanan kıymetler envanter günü tek tek sayılır. Sayılan varlıkların mevcut miktarları görevlilerce listelere tek tek yazılır. Bu listelere sayım listesi denir. Sayım listelerinde aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;- Listenin sayfa numarası,- Sayımın yapıldığı günün tarihi,- Sayımı yapan görevli veya görevlilerin imzaları,Hazırlanan listelerin özet sonuçları envanter defterine yazılır. Listeler defterler gibi vergi usul kanuna göre 5 yıl saklanmalıdır.

5.2. Hazır Değerlerin Sayımı: Hazır değer denildiğinde ilk olarak nakit akla gelir. Hazır değerler istenildiği anda her türlü ödemenin yapılmasını sağlayabilen kıymetlerdir. Bunlara örnek olarak TL Kasası, Döviz Kasası, Alınan Çekler ve Bankadaki Mevduat hesaplarını örnek olarak gösterebiliriz. Hazır değerlerin envanteri yapılırken;- Kasada sayım günü ne kadar para adedi olduğu TL ve döviz cinsleri ayrı ayrı olmak üzere tek tek tespit edilerek sayım listesine yazılır.- Cüzdanda bulunan çekler sayılarak adedi ve tutarı sayım listesine yazılır.- Bankadaki mevduat hesaplarında o gün için ne kadar nakit olduğu bankalardan alınan hesap özetleri ile belirlenerek sayım listesine yazılır.

5.3. Menkul Kıymetlerin Sayımı: Menkul kıymetler sahibine gelir getiren, rahatlıkla satılabilen ve para gibi piyasada kabul gören senetlere denir. Şirketlerin aldığı kıymetli evraklar kasa veya cüzdanda korunur. Kaç adet ve hangi tür senet olduğu bir listeye yazılır. Aşağıdaki örnekte yer alan liste sayım sonucu oluşturulmuştur.

Menkul değerlerle ilgili envanter listelerinde menkul değerleri ihraç eden işletmelerin adları ve ünvanları, menkul değerlerin çeşitleri, serisi ve çıkarılış tarihleri, nominal ve alış bedelleri ilave bilgiler olarak yer alır. Çıkarılan tahviller envanter listesine çıkarılan tahvillerin serisi, numarası, çıkarılış tarihleri, nominal değerleri, ihraç bedelleri, hangi kanalla satıldıkları, itfa edilen tahviller ve itfa tarihleri belirtilir.

5.4. Alacak ve Borçların Sayımı: İşletmelerin diğer kişi ve kuruluşlar ile olan ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan alacaklarına ticari alacak, borçlarına ise ticari borç adı verilir. İşletmelerin ticari faaliyetler dışındaki diğer faaliyetleri sonucu ortaya çıkan diğer alacak ve borçları da sözkonusu olabilir.

Senetli ve senetsiz alacak ve borçların miktarı belirlenirken ticari defterler de bakılır. Vadeleri ve tutarları belirlenen senetli ve senetsiz alacak ve borçlar sayım listesine yazılırken karşı tarafın adı ve adresi de yazılır. Senetli borç ve alacaklarda ayrıca senedin nominal değerinin yanısıra varsa faiz oranı da yazılır. Bilançoda yer alan yabancı kaynaklar işletmenin borç aldığı kişi ve kuruluşları ifade eder. Alınan borç, senetli veya senetsiz olabilir. Senetli ve senetsiz borçlar ayrı ayrı tespit edilerek sayım listelerine yazılmalıdır. Şayet, borç bir bankadan kredi şeklinde alınmış ise bankadan hesap özeti alınarak hesabın durumu netleştirilmelidir.

5.5. Stokların Sayımı: Üretim yapan işletmeler satın aldıkları hammadde ve yardımcı maddeleri, ürettikleri mamul ve yarı mamulleri stok kartlarına işleyerek veya bilgisayar paket programları ile takip ederler. Fiili olarak işletmenin ne kadar mamül ürettiği, ne kadar hammaddesinin veya yardımcı maddesinin (kaç tane, kaç kilo, kaç metre) olduğu sayım listesine gruplandırılarak yazılır.

5.6. Maddi Duran Varlıkların Sayımı: Maddi duran varlık, işletmelerde kullanılmak üzere alınan makine, teçhizat, bina, arsa, taşıt, depo gibi kıymetleri ifade eder. Aktifte kayıtlı olan bu varlıkların

miktarı ticari defterlere bakılarak belirlenir. Ancak deprem, yangın gibi beklenmeyen durumlarda kaybedilen duran varlıklar listeye yazılmaz. Kaybedilen varlığın akibeti ile ilgili bilgi toplanmalıdır.

Duran Varlıklara Amortisman Ayırma: İşletmenin aktifinde kayıtlı bulunan demirbaşlar, binalar, makineler, tesisler gibi duran varlıklara her yılın sonunda yıpranma payı ayrılır. Bu yıpranma payına amortisman denir. Duran varlıklar ve amortisman işlemleri, amortisman defteri ile veya bilgisayar programları yardımıyla yapılır. Her yıl ayrılan amortismanın rahat takip edilmesi için amortisman defteri tutulur. Hesaplanan amortismanlar ticari defterlere işlenmek sureti ile mali kardan düşülür.

Amortismanlar geliri azalttığından vergi usul kanunu amortisman ayırmayı bazı kurallara bağlamıştır. Buna göre:- Duran varlığın maliyet bedeli üzerinden satın alındığı yılın sonunda amortisman ayrılır. Varlıklar işletmeye alındığında maliyet bedeli ile defterlere kayıt edilirler. Bundan sonra da defterdeki değeri ile işleme tabi tutulurlar. İlk alış sırasında değeri bilinmeyenler vergi değeri, emsal bedeli gibi değerleme ölçüleri ile değerlendirilerek aktife yazılırlar.- Duran varlığın amortismanı kayıtlı değer, maliyet bedeli veya vergi değeri üzerinden hesaplanır. İşletmede inşa edilen yollar ve haklar da amortismana tabi tutulur. Bina, arsa, tesis, arazi gibi taşınamayan varlık ise her yıl için kayıtlı değer üzerinden amortisman hesaplanır.

- Arsa ve arazilerin üzeri boş ise bunlara amortisman hesaplanmaz. Üzerinde meyve ağacı bulunan arsaların fidanlarına aşılanma tarihinden itibaren amortisman ayrılır.- 1/1/2004 tarihinden itibaren iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve dolayısıyla amortisman oranları, mükellefler tarafından 333 ve 339 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listelerden bulunmak suretiyle amortisman uygulaması yapılır.- Listedeki herhangi bir sınıflamada yer almayan amortismana tabi iktisadi kıymetlere uygulanacak amortisman oranları için mükelleflerin müracaatları üzerine Bakanlığınca belirlenecek süre ve oranlar üzerinden amortisman ayrılır.- Yer altı ve yer üstü madenlerin işletilmesi de amortismana tabidir. Ancak bu madenlerin amortisman oranı Maliye ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlıklarından alınan özel izin ile belirlenir.- İşletmelerde beklenmeyen olağanüstü durumlarda fevkalade amortisman ayrılabilir. Bu işlem için Maliye Bakanlığı’ndan izin alınır.- Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede dikkate alınabilir.- Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.

Amortisman Usulünü Seçme:- İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.- Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden dönülemez.- Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin ilgili olduğu dönemden itibaren dikkate alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir.

Ticari işletmeler VUK’a göre iki şekilde amortisman ayrılabilir. Bilanço hesabı esasına göre defter tutanlar açısından amortisman yöntemin seçilmesinde bir sınırlama yoktur. Ancak işletme hesabı esasına göre defter tutanlar bu yöntemlerden sadece "Normal Amortisman Yöntemi“"ni kullanabilirler.

Amortisman Usulleri:

- Normal Amortisman: Normal amortisman usülünde her yıl aynı miktarda amortisman hesaplanır. Amortisman oranı, yani varlığın yıllık değer kaybı Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen faydalı ömür sürelerden az olmamak kaydıyla hesaplanır. Amortisman oranını bulmak için tutar faydalı ömür süresine bölünür.

Vergi Usul Kanununun 315. maddesinde 5024 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri de dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği belirtilmiştir.

- Kıst Amortisman: Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.

- Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman: Bu yöntemde ayrılacak amortisman oranı 2 ile çarpılarak varlığın kayıtlı değerine uygulanır. Bir önceki yıl ayrılan amortisman tutarı varlığın kalan değerinden çıkarıldıktan sonra bulunacak tutar üzerinden amortisman hesaplanır. En son yıl önceki yıllarda olduğu gibi oran kullanılarak hesaplama yapılmayıp varlığın kayıtlı değeri ile birikmiş amortismanı arasındaki fark son yıl amortismanı olarak kabul edilir. Böylece kayıtlı değer ile birikmiş amortisman eşit hale gelmiş olur.

5.7. Öz Kaynakların Sayımı: Genel geçici mizanda yer alan ortaklar, payları, geçmiş senelerde elde edilen kâr veya zararlar belirlenmiştir. Ortaklara ait bilgiler pay defterinden izlenerek takip edilir. Belirlenen bu tutarlar ayrıca envanter defterine de eklenir. Öz sermaye ile ilgili envanter listelerinde, kayıtlı sermaye, ödenmiş sermaye, sermaye taahhütleri miktar ve tarihleri ile ihraç edilen hisse senetlerinin serisi, cinsi, numarası, nama yazılı olup olmadığı, nominal ve ihraç bedelleri; ayrılan ihtiyat ve karşılıkların miktar ve tarihleri yer alır.

5.8. Dönem İçi Giderlerinin Tespiti: İşletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek için hesap dönemi içinde bazı masraf ve giderlere katlanmak zorundadırlar. Gerçekleşen giderler, genel geçici mizanda gözüken değer ile sayım sonucu stokta bulunan yani henüz tüketilmemiş olan değer karşılaştırılarak tespit edilir. Bu hesap dönemine ait olmayan giderler varsa bunlar toplamdan düşülerek kalan net giderler tespit edilir.

5.9. Dönem İçi Gelirlerinin Tespiti: Hesap dönemi içinde giderler olabileceği gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanan gelirler de olacaktır. Elde edilen gelirler doğrudan doğruya ilgili hesaplarına yazılır. Dönem sonunda gelir hesaplarının alacak kalanları toplanarak bu yıla ait olmayan gelirler varsa bunlar tespit edilerek çıkarılır. Böylece cari döneme ait olan net gelirler tespit edilir. Gelir ve giderler toplamında önemli olan bu kalemlerin cari hesap dönemine ait olması ve vergi yasaları açısından kabul edilir olmasıdır. Kanunen kabul edilmeyen gelir veya giderler dönem sonunda ticari kâr veya zarar hesaplanırken dikkate alınmaz. Bu tür gelir ve giderler nazım hesaplarda ayrıca izlenir ve daha sonra gelir /kurumlar vergisi ile ilgili beyannameler düzenlenirken mali karın hesaplanmasında ele alınır. Kanunan kabul edilmeyen giderler ticari kara eklenir, vergiye tabi olmayacak gelirler ise ticari kardan düşülür, böylece vergi matrahı (mali kar) tespit edilmiş olur.

5.10. Mamul ve Yarımamul Sayımı: Maliyet, mamul üretimi aşamasından yapılan masrafların tümünü ifade eder. Üretim tamamlandıktan sonra yapılan maliyetler ürünlerin miktarına göre dağıtılarak birim maliyet hesaplanır. Dönem sonunda üretimi tamamlanan ürünlere maliyetler

paylaştırılarak dağıtılır. Bu dağıtım gider dağıtım tablosu ile yapılır. Envanter aşamasında yarı mamul ve mamul miktarları ve tutarları tespit edilerek aşağıda görüldüğü gibi ayrıntılı biçimde envanter defterine birim maliyetinden yazılır.

MUHASEBE İÇİ ENVANTER

1. Muhasebe İçi Envanter: Tesbit ve değerleme işleminden sonra bulunan neticelerin muhasebe kayıtları ile karşılaştırılarak hesapların gerçek durumu ifade eder duruma getirilmesi işlemine muhasebe içi envanter denir. Muhasebe içi envanter işfemleri gerekli düzenleyici muhasebe kayıtlarını kapsar. Envanter çıkarılırken muhasebe dışı ve muhasebe içi envanter işlemleri ile iktisadi kıymetler,tesbit edilir değerlemesi yapılır ve bulunan envanter neticelerine göre muhasebe kayıtlarının düzeltilmesi sağlanır. Böylece muhasebe kayıtlarının envanter neticeleri ile mutabakatı sağlanmış olur.

Muhasebe uygulamasında envanter işlemleri aşağıdaki sırayı takip eder.- Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir,- Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tesbit edilir,- Muhasebe dışı envanter neticeleri ile Genel geçici mizan karşılaştırılır ve varsa farklar bulunur,- Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları yazılarak muhasebe içi envanter işlemi gerçekleştirilir,- Muhasebe kayıtları ile envanter neticelerinin uyumu sağlanarak genel kesin mizan düzenlenir,- Böylece, envanter sonuçlarını yansıtan mali tablolar düzenlenir.

Muhasebe içi envanter işlemleri aşağıdaki sıra dahilinde yapılır.- Sayım sonuçları ile geçici mizanı karşılaştırarak farklılıkları bulmak,- Farklılıkların giderilmesi için gerekli kayıtları yapmak,- Dönem sonu yansıtma kayıtlarını yapmak,- Yansıtma ve maliyet hesaplarını kapatmak,- Gelir tablosunu düzenlemek,- Gelir tablosu hesaplarını ilgili sonuç hesaplarına devrederek kapatmak,- Kesin mizanı düzenlemek,- Kapanış bilânçosunu hazırlamak,- Kapanış kaydını yapmak.

2. Sayım Listelerine Göre Farklılıkların Tespiti: Muhasebe dışı envanter de yapılan sayım ve değerleme sonuçlarını genel geçici mizan ile karşılaştırarak aradaki farklılıkların belirlenmesi, daha sonrada bu farklılıkların giderilmesi için gerekli envanter kayıtlarının yapılması gerekir.

2.1. Genel Geçici Mizanın Hazırlanması: Başta Aralık ayı olmak üzere cari hesap dönemine ait mali olayların tamamı yevmiye defterine kaydedilerek sene sonunda gün sonu itibarı ile borç ve alacak toplamları alınır. Bu kayıtlar da büyük defterlere aktarıldıktan sonra büyük defterlerin de tek tek borç ve alacakları toplanır. Daha sonra büyük defterde yer alan tüm hesaplar ile borç ve alacaklarının sırası ile yazıldığı bir tablo oluşturulur. Dönem sonunda envanter işlemlerine başlamadan önce hazırlanan bu tablo genel geçici mizandır.

Bu aşamada öncelikle yevmiye defteri ve mizanın borç ve alacak toplamlarının eşitliği kontrol edilir. Daha sonra mizan toplamı ile yevmiye toplamının birbirine eşit olup olmadığına bakılır.

2.2. Muhasebe Dışı Envanter Bilgilerinin Temin Edilmesi: Envanter bilgileri envanter defterinden ya da envanter listelerinden temin edilebilir.

http://www.muhasebedersleri.com/genel-muhasebe-2/mizan.html

3. Varlık ve Kaynak Hesaplarının Karşılaştırılarak Denkleştirilmesi: İşletmenin en son çıkarılan genel geçici mizanındaki hesapların kalanları hesap sırasına göre envanter ve bilanço defterinden (veya listelerden ) takip edilerek kontrol edilir. Arada farklılıklar varsa bunların düzeltilmek veya araştırılmak üzere bir kağıda not edilmesi faydalı olacaktır. Alınan notlar muhasebecinin takip edeceği haritasıdır. Böylece hatalar engenllenmiş olur. Envanter işlemlerinde hesapların veya sayım sonuçlarının unutulması, atlanması daha büyük hatalara neden olabilir. Aksi halde hesaplanan gelir tablosu, bilanço, mizan ve kâr hatalı hesaplanabilir. Vergi yasalarına göre kâr üzerinden vergi ödenmesini zorunlu kıldığından ödenen verginin hatalı olması vergi suçlarını beraberinde getirir.

3.1. Hazır Değerlerin Karşılaştırılması: Mizandaki hesapların sıralaması hesap planına göre yapılır. Bu nedenle mizanda öncelikle hazır değerlere ilişkin hesaplar yer alır. Hazır değerler nakit ve nakite çevrilebilme imkanı hemen olan değerlerdir. (Kasa, banka, alınan çekler vb.). Her hesabın genel geçici mizandaki borç kalanı ile envanter sonucuna ayrı ayrı bakılmalıdır. Fili sayım sonucu ile hesap kalanı karşılaştırılır. Kalan aynı ise problem yoktur. Farklı ise sayım toplamından mizandaki kalan toplamı çıkarılarak fark hesaplanır. Farklılığın sebebi defterlerde ve belgelerde araştırılır. Sebebi bulunamayan farklılıklar; Fiili sonuç defterdekinden fazla ise sayım fazlası, Fiili sonuç defterdekinden az ise sayım noksanı olarak nitelendirilir.

Hesaplanan Noksanlık 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABINA borç, ilgili hesaba da alacak yazılır.

Fazlalıklar ise 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABINA alacak, ilgili hesaba da borçlu yazılır.

3.1.1. Kasa Hesabının Denkleştirilmesi: Fiili Sayım Sonucunun Tutarı = Kasa Hesabının Borç Kalanı. Kasa hesabının borç kalanı mizandan alınır. Kasadaki nakitin sayım toplamı envanter defterinden alınır. Her iki rakam karşılaştırılır. Mizandaki kasa hesabının kalanı büyükse, sayım sonucundan, kasa noksanı vardır. Mizandaki kasa hesabının kalını küçükse, sayım sonucundan, kasa fazlası vardır.

Kasa Sayım Noksanında Yapılacak İşlemler: Sayım sonucu kasada mizandaki görünen tutardan az toplam tespit edilmiş ise kasa noksandır. Noksanlığın sebebinin araştırılmak üzere ilgili hesaplara alınması gerekir. Sebebi bulunamayan noksanlıklar VUK ‘a göre gider kabul edilmemektedir. Bu nedenle noksanlık miktarı vergi matrahına eklenir.

Olağanüstü durumlarda (hırsızlık, yangın vb.) Maliye Bakanlığı’ndan görüş isteyerek hareket etmelidir. Kasanın noksan vermesine neden olabilecek durumlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz.- Faturalar fazla veya hatalı ödenmiş olabilir.- Ödemeler defterlere işlenmemiş olabilir.- Malzeme alış faturası gelmemiş olabilir.

Örnek: İşletme 31.12.2008 tarihinde yaptığı envanter sonucu kasasında toplam 6.000 TL nakit olduğunu saymış, kasa hesabının mizandaki borç kalanının da 6.200 TL olduğu belirlenmiştir. Buna göre kasa farkı nasıl olur. Yevmiye kaydını yapınız.

Fiili Kasa Sayım Sonucu = 6.000 TL

Kasa Hesabı Borç Kalanı = 6.200 TL

Kasa Noksanı = -200 TL

Çıkan bu kasa noksanı deftere kayıt yapılır.


1 ....................................31.12.2008......................................

197 Sayım ve Tesellüm Nokasanları Hesabı

100 Kasa Hesabı

Kasadaki sayım noksanının kaydı

200

200

Kasanın alacağına yazdığımız 200 TL sayesinde kasa hesabının kalanı 6.000 TL olarak evanter ile eşit duruma getirilmiştir.

Noksanlığın sebebi bulunduğunda: Sebebi bulunamayan kasa noksanları 690 Dönem Kâr Zararı Hesabına ertesi yılsonunda devir edilir. Ancak yasal olarak gider kabul edilmeyen bu miktarlar daha sonra matraha ilave edilmek üzere karşılık ayrılır.

Kasa Sayım Fazlasında Yapılacak İşlemler: Yapılan sayım sonucu mizanda görünen nakit kalanından fazla ise kasada fazla vardemektir. Fazla sayılan nakitin de bir çok nedeni olabilir.

Kasa Fazlalığının Nedenleri:- Faturalar fazla tahsil edilmiş,- Yapılan tahsilâtlar defterlere işlenmemiş,- Malzeme satış faturası kesilmemiş veya işlenmemiş olabilir.

Kasa fazlalarında da araştırılmak üzere noksanlıkta olduğu gibi denkleştirme işlemi yapılır. Fazlalıklar için 397-SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HESABI kullanılır. Sebebi bulunamayan kasa fazlaları T.C. Merkez Bankası adına açılan 436-DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI’na alacak yazılarak 10 yıl bekletilir. Bekletilen fazlalık, 10 yıl içinde sahibi çıkar ise ona, çıkmaz ise T.C. Merkez Bankası’na ödenerek kapatılır.

Örnek: İşletme 31.12.2008 tarihinde yaptığı envanter sonucu kasasında toplam 4.000 TL nakit olduğunu saymış, kasa hesabının mizandaki borç kalanının da 3.700 TL olduğu belirlenmiştir. Buna göre kasa farkı nasıl olur. Yevmiye kaydını yapınız.

Fiili Kasa Sayım Sonucu = 4.000 TL

Kasa Hesabı Borç Kalanı = 3.700 TL

Kasa Fazlası = 300 TL

Çıkan bu kasa fazlası deftere kayıt yapılır.


1 ....................................31.12.2008......................................

100 Kasa Hesabı

397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabı

Kasadaki sayım fazlasının kaydı

300

300

Kasanın borcuna yazdığımız 300 TL sayesinde kasa hesabının kalanı 4.000 TL olarak evanter ile eşit duruma getirilmiştir.

3.1.2. Alınan Çeklerin Denkleştirilmesi: İşletmenin başkalarından alacağına karşılık aldığı ticari senetlerden biri de çeklerdir. Çeklerin denkleştirilmesinde dikkat edilmesi tahsili zorlaşmış veya karşılıksız çıkmış olan çeklerdir. Bu şekilde tahsili şüpheli hale gelmiş çekler için (Karşılıksız çıkan çeklerde yasal takip işleminin başlatılması gerekir.) karşılık ayrılması muhasebenin temkinli olma ilkesi gereğidir. Vergi usul kanunu bazı durumlardaki alacakların şüpheli hale geldiğini tanımlamıştır.

Alınan çek veya alacakların şüpheli hale gelmesi aşağıdaki şartlar ile gerçekleşir.- Alacak ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ile ilgili bir nedenle ortaya çıkmalıdır.- Ödeme gününde ödenmemiş ve noter kanalı ile istenmiş olmalıdır.

Şüpheli alacağa karşılık ayrılabilmesi için (Yukarıdaki nedenlere ilave olarak) ise:- Alacak dava yolu ile istenmeli,- Alacak için bir teminat olmamalı,- Alacaklı bilanço usulüne göre defter tutmalı,- Değerleme gününde (Dönem sonunda) tahsilinin zorlaşması gerekir.

Ayrılacak karşılığın tutarı alacağın defterdeki değeri kadardır. Yabancı paralı alacakların şüpheli hale gelmesinde karşılık ayrılırken kur farkları da karşılık miktarına ilave edilir. Alınan çekler de bir alacağı ifade ettiğinden tahsilin imkansız hale gelmesi dönem sonunda karşılık ayrılmasına neden olur. Karşılık ayırma işleminden önce tahsili imkansız hale gelen çekin niteliği şüpheli alacak konumuna dönüştüğünden alınan çekler hesabından çıkarılarak şüpheli alacaklar hesabına aktarılması gerekir.

3.1.3. Bankalardaki Mevduatların Denkleştirilmesi: İşletmeciler fazla nakitlerini bankalara açtırdıkları mevduat hesaplarında tutarlar Açtırılan mevduatlar 102- BANKALAR HESABIN'da izlenir. Dönem sonunda bankadaki mevduat miktarı alınan dekont ile doğrulandıktan sonra dekonta bağlı olarak şirket defterindeki kontrollerden sonra gerekli düzeltme kayıtları yapılır.

Bankanın hesap kalanı ile Şirketteki 102 Bankalar Hesabının kalanı birbirine denk olmalıdır. Arada farklılık varsa, envanter işlemleri ile giderilmesi gerekir. Hesaplardaki farklılıklar:- Unutulan bir kayıt veya işlemden,- Hesaba aktarılan faiz gelirinden kaynaklanabilir.

3.1.4. Menkul Kıymetlerin Karşılaştırılması: İşletmenin satın aldığı menkul kıymetler 11 ile başlayan kod numaralı hesaplarda izlenmektedir. Dönem sonunda bu hesaplarda kayıtlı menkul

kıymetler sayılır. Sayım sonucuna göre piyasadaki 31.12. günü alış fiyatından değerlenerek aktifte düzeltme kaydı yapılmalıdır. Söz konusu kıymetlerin değer artışları Alınan hisse senetlerinin değeri sürekli değişeceğinden yılın son günü menkul kıymetin piyasada ifade ettiği değere göre muhasebe kayıtları yapılmalıdır.

3.2. Alacaklara Karşılık Ayrılması: Alacağın tahsilinin zorlaşması işletmeyi tedbirli olmak zorunda bırakır. Alacağın tahsil edilememesinde hangi kaynaktan bu giderin karşılanacağına karşı tedbir alınır. Alacak miktarı kadar tutar gider yazılarak ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI hesabına kayıt edilir.

Hesap planına baktığınızda birden çok karşılık hesabı görmeniz mümkün, bu alacağın gruplandırılması ile ilgilidir. Alacak hesap planındaki hangi kodlu hesapta ise o kodun bulunduğu bölümdeki karşılık hesabı kullanılarak karşılık ayrılmalıdır. Örneğin:

12.TİCARİ ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;129-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),13.DİĞER ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;139-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),22.TİCARİ ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;229-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),23.DİĞER ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için;239-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-),Kullanılır. Karşılık hesapları birden çok olduğu için dikkat etmemiz gerekmektedir. Karşılık istenildiği zaman değil, alacağın tahsilinin güçleşmesi ile yasal takibe başlanıldığı yılın sonunda ayrılmalıdır.

3.2.1. Alacak ve Borçlara Reeskont Ayrılması: Daha önceki envanter dışı modülümüzde reeskontun nasıl hesaplandığını açıklamıştık. Bu sefer de hesapladığımız reeskont miktarını muhasebe defterlerine nasıl kayıt edeceğimizi göreceğiz.

Dönem sonunda alacak ve borçların dökümüne bakılarak reeskont tutarı hesaplanır. Hesap planında sınıflandırılan alacakların reeskontları toplanarak bir defada kayıt altına alınırlar. Reeskontu hesaplanan her alacağın hesap planındaki grubunda yer alan reeskont hesabı kullanılır:

12.TİCARİ ALACAKLAR grubunda yer alan alacak senetleri için;122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)13. DİĞER ALACAKLAR grubunda yer alan diğer alacak senetleri için;137-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)22. TİCARİ ALACAKLAR grubunda yer alan (Uzun Vadeli) alacak senetleri için;222-ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)23. DİĞER ALACAKLAR grubunda yer alan diğer alacak sen. (Uzun Vadeli) için;237-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-)32.TİCARİ BORLAR grubunda yer alan borç senetleri için;322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS.(-)33.DİĞER BORÇLAR grubunda yer alan diğer alacak senetleri için;337-DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) hesapları kullanılır. Hesapları birbirinden ayıran dikkat ettiyseniz kodlarıdır. Aynı isimleri kodları ile ayırt etmek mümükündür.

3.3. Stokların Denkleştirilmesi: Stoklar işletmenin satmak üzere satın aldığı veya satmak üzere ürettiği malzemelerin izlendiği hesaplardan oluşur. Üretilen ürünlerin takip ve envanter işlemi maliyet muhasebesi dersi modüllerinde tanıtılacağından biz alım satım yapılan ürünlerin envanter kayıtlarına değineceğiz.

Satılmak üzere alınan mallar 153-TİCARİ MALLAR HESABI’nda izlenir. Dönem sonunda yapılan envanter işlemi çeşidi az ürün satan işletmelerde her satış işleminden sonra yapılır. Çok fazla çeşit satan eczacılar gibi işletmeler sayım işini 3 yılda bir yapmaktadırlar. Her yılın sonunda varsayılan miktara göre maliyet belirlenerek kâr/zarara devir edilir. Ancak ürün çeşidi fazla olan işletmeler yıl sonlarında depolarında kalan mal tutarını sayarak 153-Ticari Mallar Hesabını buna göre denkleştirirler.

Yapılacak denkleştirme işlemi:1. Öncelikle envanter defterinden sayım tutarı alınır.2. Mizandaki ticari malların kalanına bakılır.3. Ticari mallar hesabı üzerinde satılan mal tutarı hesaplanır.4. Satılan mal miktarı ticari malları hesabından çıkarılarak ilgili maliyet hesabına devir edilir.

3.4. Maddi Duran Varliklarin Denkleştirilmesi: Maddi duran varlıkların işletmede kullanılmalarına ilişkin yıpranma payları gider olarak işletmenin faaliyet kâr-zararına katılmalıdır. Her yılın yıpranma payı hesaplanarak gider yazılır. Sabit varlıklara ayrılacak amortisman (yıpranma payı) ile ilgili hesaplamaları ve kuralları muhasebe dışı envanter modülünde görmüştük. Olayımızı bir örnek üzerinde açıklayalım.

3.5. Maddi Olmayan Duran Varliklarin Denkleştirilmesi: Mali duran varlıklar çeşitli uzun vadeli alacaklardan oluşmuştur. Alacaklar için daha önce belirttiğimiz karşılık ayırma ve reeskont işlemi aynı şekilde uygulanır. Mali duran varlıklarda ise değerleme işlemine gerek duyulmamıştır. Elde edilen getiriler dönem içinde gelir olarak kayıt edilir.

Maddi olmayan duran varlıklar işletmenin faaliyetleri sonucunda veya bir bedel karşılığında elde edilen ve bir yıldan daha fazla aktifte bekletilen haklar ve giderlerden oluşur. Bunlar:

26. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR260-HAKLAR HS.261-ŞEREFİYE HESABI262-KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI263-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HS.264-ÖZEL MALİYET BEDELİ HS.267-DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)269-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI

4. Kaynak Hesaplarının Denkleştirilmesi: Bildiğiniz gibi kaynak hesapları yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bölümünden oluşur. Yabancı kaynak işletmenin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla banka ve diğer kuruluşlardan faiz karşılığında aldığı senetli veya senetsiz borçları ifade eder. Alınan uzun vadeli borçların ana para ve faiz ödemeleri takip edilerek envanter işleminde göz önünde tutulmalıdır.

4.1. Uzun Vadeli Borçların Ana Para Taksiti ve Faizlerinin Kaydı: Geri ödenme süresi bir yıldan fazla olan kredilerin ve faizleri uzun vadeli borç olarak kabul edilir. Kredi şeklinde çekilen uzun vadeli borçlarda yıl sonunda, bir sonraki yıl ne kadar ana para ve faiz ödenecekse bu tutarın uzun vadeli kredi hesabından çıkarılarak kısa vadeli kredi hesabına aktarılması gerekir.

4.2. Ödenecek Kıdem Tazminatlarına Karşılık Ayrılması: Kıdem tazminatı çalışan personele iş kanuna göre emeklilik zamanı geldiğinde veya işten çıkarıldıklarında toplu bir ödeme yapılır. Kıdem

tazminatı şirketin uzun vadeli borçlarından özellik taşıyan bir hesaptır. Yapılacak ödemenin şirketi olumsuz etkilememesi için her yıl sonunda ödenmesi gerek tazminat hesaplanarak karşılık ayrılır. Ödemenin miktarı en son ödenen aylık brüt ücret ile çalışılan yıl çarpılarak hesaplanır.

4.3. Gelecek Yillara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklarının Kaydı: Bu yıla ait olan gider veya gelirlerin belirlenerek ilgili hesaplardan düşülmesi gerekir. Yıl içinde ödenen ancak bir sonraki yıla ait olan giderler 280-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABINA borç kaydedilir. Gelecek yıllara ait gelirler ise, 281-GELİR TAHAKKULARI HESABINA alacak yazılır. Tahakkukun kelime anlamı gerçekleşme olarak ifade edilebilir. Bu dönem gerçekleşen ancak başka dönemlere ait olan gelirler bu hesaba yazılmalıdır. Dönemin sonunda bu yıla ait olan rakamlar bu hesaplardan çıkarılarak bu yılın gider veya gelir hesaplarına aktarılır.

SÜREKLİ ENVANTER - ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMLERİ

Satılan Ticari Malların Maliyetinin Hesaplanması: İşletmeler ticari mal satışlarından elde ettiği kar veya zararın belirlenmesi için satışlarını ve bu satışların maliyetlerini belirlemeleri gerekir. Satılan ticari mal maliyetleri aşağıdaki şekilde hesaplanabilir.

- Dönem Başı Mal Mevcudu: +- Dönem İçi Mal Alışları: +- Mal Alış Giderleri: +- Mal Alış İskontoları: -- Mal Alış İadeleri: -- Dönem Sonu Mal Mevcudu: -

Satılan Malların Maliyeti: ...

Muhasebe kayıtlarında iki tür maliyet hesaplama yöntemi vardır. Bunlardan biri sürekli envanter yöntemi, ikincisi aralıklı envanter yöntemi.

1. Sürekli Envanter Yöntemi: Bu yöntemde yapılan bir satış işleminden sonra maliyet kaydı hemen ardından yapılır. Yani satış kaydı ile birlikte maliyet kaydı da yapılır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için yapılan satışların maliyetlerinin kolay bir şekilde tespit edilmesi gerekir.

Örnek:

- 02.12.2008 tarihinde 10 adet televizyonu tanesi 500 TL den peşin olarak almıştır. KDV % 18 hariç.

- 04.12.2008 tarihinde 3 adet televizyonu tanesi 550 TL den peşin olarak satıyor. KDV % 18 hariç.



1 ....................................02.12.2008......................................

153 TİCARİ MALLAR HESABI191 İNDİRİLECEK KDV HESABI

100 KASA HESABI

.............Peşin mal alımı (500 x 10 = 5.000)..............

5.000900

5.900

2 ....................................04.12.2008......................................

100 KASA HESABI

600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI391 HESAPLANAN KDV HESABI

...............Peşin mal satışı (550 x 3 = 1.650)................

1.947

1.650297

3 ....................................04.12.2008......................................

621 SATILAN MALLAR MALİYETİ HS

153 TİCARİ MALLAR HESABI

.....Satılan malınmaliyeti kaydı (500 x 3 = 1.500).....

1.500

1.500

4 ....................................08.12.2008......................................

100 KASA HESABI



1.416

1.200216

5 ....................................08.12.2008......................................



1.000

1.000

.....Satılan malınmaliyeti kaydı (500 x 2 = 1.000).....

2. Aralıklı Envanter Yöntemi: Bu yöntemde satılan ticari malların maliyeti, dönem sonunda envanter sonucu bulunan mal stoklarına göre satışların maliyeti toplu olarak bir defada kayıt yapılır.

Örnek: Sürekli envanter yönteminde yaptığımız örneği aralıklı envanter yöntemine göre yapalım;

- 02.12.2008 tarihinde 10 adet televizyonu tanesi 500 TL den peşin olarak almıştır. KDV % 18 hariç.




1 ....................................02.12.2008......................................

153 TİCARİ MALLAR HESABI191 İNDİRİLECEK KDV HESABI

100 KASA HESABI

.............Peşin mal alımı (500 x 10 = 5.000)..............

5.000900

5.900

2 ....................................04.12.2008......................................

100 KASA HESABI



1.947

1.650297

3 ....................................08.12.2008......................................

100 KASA HESABI

600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI

1.416

1.200216

391 HESAPLANAN KDV HESABI


Dönem sonunda yapılacak satışların maliyeti kaydı: 10 adet televizyon alınmış, bunların 5 adedi satıldığından dönem sonu mal mevcudu 5 adet yani; 500 TL x 5 adet = 2.500 TL dir.

- Dönem Başı Mal Mevcudu: - Dönem İçi Mal Alışları: 5.000- Mal Alış Gİderleri: - Mal Alış İskontoları: - Mal Alış İadeleri: - Dönem Sonu Mal Mevcudu: (2.500)

Satılan Malların Maliyeti: 2.500


1 ....................................31.12.2008......................................



.............Satılan malın maliyeti kaydı..............

2.500

2.500

Sürekli envanter yönteminde satışların ardından maliyet hesaplarız, aralıklı envanter yönteminde dönem sonunda toplu olarak bir defada maliyet hesaplarız.

Yapılan iki yöntemde de satılan malların maliyeti ve bunun sonucunda kar veya zarar aynıdır. Hangi yöntemi kullanırsak kullanalım sonuç aynı çıkar. Sadece yöntemleri farklıdır.

Documents

bingol.edu.treski.bingol.edu.tr/media/263910/Finansal-Muhasebe-2-.doc · Web viewMuhasebe işlemleri yevmiye defterine doğrudan kaydedilebileceği gibi muhasebe fişleri yardımı