Wereldwijzer Reisgids Marokko

Inhoud

Inleiding 11Dankwoord 12

AChtergronDen 15Landenvolk 15Landschap en klimaat 15Flora en fauna 19Bevolkingsgroepen 23

De Imazighen (Berbers) 23De Arabieren 26De Joden 26

Architectuur en kunstnijverheid 30

Arabo-Andalusische architectuur 30Amazigh (Berber) architectuur 30Art deco 32

Architecturale decoratie 33Houtwerk 33Stucwerk 33Tegelwerk (zellij) 34

Kunstnijverheid 35Aardewerk 35Kledingstijlen en textiel 36Borduurkunst 39Weef- en tapijtkunst 39Metaalkunst 41Lederwaren 42Vlechtwerk 43Khamsa 44Henna 44

Muziek 46Amazigh (Berber) muziek 46Arabo – Andalusische muziek 47Gnaoua-muziek 48Soefi- en andere extatische muziek 49Chaabi 50

Marokkaanse raï-muziek 50geschiedenis 52Prehistorie 52Feniciërs, Carthagers en Joden 52Romeinen en Imazighen (Berbers) 53De komst van de islam 55De Idrissiden 55De Almoraviden 56De Almohaden 57De Meriniden en Wattasiden 58De Saadiërs 60De Alawieten 61De Europese overheersing 63De Franse en Spaanse protectoraten 64Mohammed V en de onafhankelijkheid 65Hassan II 66hethedendaagseMarokkoonderMohammedVI 68Economie en samenleving 71

Landbouw 71Industrie en dienstverlening 71Middenklasse 72Moderner maar religieuzer 73Migratie 74

Literatuur 75

PrAktIsCheInforMAtIe 79VanAtotZ 79

Accommodatie 79Ambassades en consulaten 80Autohuur 80Banken 80Douane 80Drinkwater 81Elektriciteit 81Festivals 81Fooien 82

WW Marokko 01 Branco.indd 5 1-6-10 15:49

Marokko6

Fotograferen 82Geld 82Gezondheid 82Informatie 83Kleding 83Kranten 83Landkaarten 84Marokkaanse keuken 84Openingstijden 85Post 85Reisorganisaties 85Reisuitrusting 85Souvenirs 85Stranden 86Taal 86Telefoneren 86Tijdsverschil 87Vervoer 87Vliegmaatschappijen 87

BeZIenswAArDIgheDen 89hetmakenvaneenreisschema 89

DeAtlantischekusttotenmetessaouira 92Tanger 92

Geschiedenis en ontwikkeling 94Stadswandelingen en oriëntatie 96Excursie vanuit Tanger 104

Assilah 105Geschiedenis 106Stadswandeling en oriëntatie 107Excursies vanuit Assilah 109

Larache 109Geschiedenis 110Stadswandeling en oriëntatie 110Excursies vanuit Larache 112

Salé 113Geschiedenis 113Stadswandeling en oriëntatie 115

Rabat 115

Geschiedenis 118Stadswandelingen en oriëntatie 118Excursies vanuit Rabat 123De stranden en bezienswaardigheden 125

Casablanca 126Geschiedenis en ontwikkeling 126Stadswandelingen en oriëntatie 127Andere bezienswaardigheden 131

El Jadida 135Geschiedenis en ontwikkeling 135Stadswandeling en oriëntatie 136De stranden 137Excursies vanuit El Jadida 138

Safi 139Geschiedenis en ontwikkeling 139Stadswandeling en oriëntatie 140Excursies vanuit Safi 142

Essaouira 142Geschiedenis en ontwikkeling 143Stadswandelingen en oriëntatie 144Excursies vanuit Essaouira 151

DeMiddellandseZeekust,derifenhetoosten 152Ceuta 153

Geschiedenis 154Stadswandeling en oriëntatie 154Excursies vanuit Ceuta 156

Tetouan 159Geschiedenis en ontwikkeling 159Stadswandeling en oriëntatie 162Excursies vanuit Tetouan 165

Chefchaouen 165


7INHoUD

Geschiedenis en ontwikkeling 166Stadswandeling en oriëntatie 166Excursies vanuit Chefchaouen 170Naar Al Hoceima 170

Al Hoceima 171Geschiedenis en ontwikkeling 171Stadswandeling en oriëntatie 173Excursies vanuit Al Hoceima 174

Melilla 175Geschiedenis en ontwikkeling 178Stadswandeling en oriëntatie 178

Naar het oosten 182Saïdia 182Het Beni Snassen gebergte 183Taforalt 184Excursie vanuit Tafoalt: de Zegzel-kloof 185Oujda 185

Geschiedenis en ontwikkeling 186Stadswandeling en oriëntatie 186Excursies vanuit Oujda 189

Taza 189Geschiedenis en ontwikkeling 189Stadswandeling en oriëntatie: de medina en de ville nouvelle 191Excursies vanuit Taza: rondom de Djebl Tazekka 193

fezenhetMidden-Atlas-gebied 194Fez 195

Geschiedenis en ontwikkeling 195Stadswandeling en oriëntatie: Fez el Bali 198

Andere bezienswaardig- heid in en buiten de Medina 200Fez el Jedid 200Excursie vanuit Fez 205

Meknès 207Geschiedenis en ontwikkeling 207Stadswandeling en oriëntatie: de ville impériale 207Stadswandeling en oriëntatie: de medina 211

Volubilis 214Geschiedenis 214Wandeling langs de belangrijkste gebouwen 215

Moulay Idriss 217Het Midden-Atlasgebied 219Ifrane 219

Excursie vanuit Ifrane 220Azrou 221

Excursie vanuit Azrou 222Midelt 222

Excursies vanuit Midelt 223

Dezuidelijkeoasesenouarzazate 224De Ziz-vallei en de Tafilalt 224Er-Rachidia 225

Excursie vanuit Er-Rachidia 226Erfoud 226Rissani 228

Excursie vanuit Rissani 231Merzouga 231

Excursies vanuit Merzouga 234Naar Tinerghir en de Todra-kloof 234Tinejdad 234Tinerghir 235

Excursie vanuit Tinerghir 237De Todra-kloof 237

Excursies in de Todra-kloof 238

De Dadès-vallei en de Dades-kloof 239

Boumalne du Dadès 239De Dadès-kloof 240


Marokko8

Kelaa M’Gouna 241Skoura 242Ouarzazate 243

Oriëntatie 243De Drâa-vallei en Zagora 248Agdz 248Van Agdz naar Zagora 249Naar Rissani via Nekob 249Nekob 250Naar Zagora 251Zagora 251Naar M’Hamid 254M’Hamid 255Aït Ben Haddou 256

Excursie vanuit Aït Ben Haddou 258

Marrakech en de Hoge Atlas 258Marrakech 258

Geschiedenis 259De ville nouvelle 267

De Hoge Atlas 275Ten zuiden van Marrakech: naar de Djebl Toubkal 275

Imlil 276Naar de Ourika-vallei 277Oukaïmeden 279De Tizi n’Tichka 280De Tizi n’Test 281

Ten oosten van Marrakech: naar de Cascades d’Ouzoud 283

Demnate 283Cascades d’Ouzoud 283De Aït Bouguemez-vallei 285Naar de bruidenmarkt in Imilchil 287

Agadir, de Souss-vallei en de Anti-Atlas 289Agadir 289

Geschiedenis 292Stadswandeling en oriëntatie 292Andere bezienswaardigheden in Agadir 294Excursies vanuit Agadir 298

De Souss-vallei 301

Taroudannt 301Geschiedenis 301Stadswandeling en oriëntatie 302

Taliouine en de Djebl Siroua 305Tiznit 307

Geschiedenis 307Stadswandeling en oriëntatie 307

De zuidelijke Atlantische kust 309Aglou Plage 309Mirleft 309Sidi Ifni 310

Geschiedenis 310Stadswandeling en oriëntatie 312Excursies vanuit Sidi Ifni 313

De Anti-Atlas 314Tafraoute 314

Excursies vanuit Tafraoute 315Tata 319

Van Tata via Akka en Bouizarkane naar Guelmim 320

De Westelijke Sahara 321Guelmim (Goulmime/ Goulimine) 322

Oriëntatie 322Tan Tan 325Tan Tan Plage (Al Ouatia) 325Naar Es Semara (Smara) 326Es Semara (Smara) 326Naar Laayoune 328Laayoune 329

Geschiedenis 329Stadswandeling en oriëntatie 332

Tarfaya 333Dakhla 334

Woordenlijst 336Register 339


acHTErgroNDEN30

ArChIteCtuurenkunstnIJVerheID

Marokko wordt gekenmerkt door een grote verscheidenheid aan archi-tectonische stijlen afkomstig uit verschillende perioden. Dat maakt het stadsbeeld zeer divers met de oude Arabo-Andalusische architectuur in de medina en de art deco en moderne gebouwen in de villes nouvelles en buitenwijken.

Arabo-AndalusischearchitectuurEen van de aantrekkelijke kanten van Marokko is de fraaie Arabo-Andalu-sische architectuur, die door drie dynastieën: de Almoraviden, de Almo-haden en de Meriniden tot stand is gebracht. Deze had als uitgangspunt de uit Damascus afkomstige kunst van de Omajjaden, die zich vanaf de 8e eeuw in Cordoba (Spanje) ontwikkelde. In de 11e en 12e eeuw bereik-te deze kunstvorm Marokko, dat toentertijd door de Almoraviden werd bestuurd. Zij bouwden vooral in hun hoofdstad Marrakech, maar deze bouwwerken werden door hun opvolgers de Almohaden vernietigd. Architectonische vernieuwingen waren het gebruik van boogribben in koepels en het toepassen van baksteen als bouwmateriaal. Onder de grote bouwwerken van de Almohaden vallen onder andere de Hassan moskee van Rabat en de Koutoubia van Marrakech. Zij gebruikten vele soorten bogen in hun architectuur evenals een kapiteel in de vorm van een palmblad. Hun hoofdstad Marrakech was ook een intellectueel cen-trum met vele dichters, filosofen en andere geleerden. De Meriniden regeerden van de 13e tot de 15e eeuw en kozen Fez als hoofdstad. Zij bouwden Fez el Djedid (het nieuwe Fez) en in die tijd kwa-men vele Arabische en Joodse vluchtelingen naar Marokko. Hun kunst-vorm leek op die van de Nasriden uit Granada (Spanje). Vele kleine reli-gieuze gebouwen als madrasa’s (koranscholen), mausolea en zawiya’s (heiligdommen) zijn uit deze periode overgebleven evenals grote toe-gangspoorten en privéwoningen in Andalusische stijl.De Saadiërs en de Alawieten waren ook aanhangers van deze architec-tuur. En daarom zijn er verschillende mooie bouwwerken in de steden bewaard gebleven.

Amazigh(Berber)architectuurIn de oases van de Drâa-, Dadès- en Ziz-vallei worden woningen gebouwd die van pisé of gestampte aarde gemaakt zijn en aan de bovenkant ver-sierd zijn met lemen tegels in een geometrisch patroon. De basisneder-zetting is het gehucht dat uit zes tot acht vierkante woningen bestaat en omringd is door een muur. De woningen zijn gelijkvloers en liggen rond een vierkante patio.Hieruit ontstond de ksar, die uit meerdere gehuchten bestaat en een muur met vier wachttorens heeft evenals een rechtlijnig stratenplan. De straten worden soms overbrugd door ruimten, zodat er een soort labyrint ontstaat. Deze ksour (meervoud van ksar) liggen aan de rand van de vallei net buiten de oase, waar de bewoners op ommuurde akkertjes landbouw


31HooFDSTUkkoPPEN

bedrijven. Doordat nomaden deze ksour in het verleden voortdurend bedreigden, zijn ze ontstaan. Sommige nomadengroepen kregen een deel van de oogst als betaling voor bescherming tegen andere noma-dengroepen. Een wat rijkere familie bouwde een tirhermt (‘versterkte woning’ in het Tamazight) die drie tot vier verdiepingen telde en van pisé gebouwd werd met fraaie versieringen aan de bovenkant van de gebouwen en de torens. Rond zo’n woning kan zich weer een nieuw dorp ontwikkelen. Als de tir-hermt de woning was van een gezagsdrager werd hij kasba genoemd. In de Drâa-vallei en de Tafilalt kunnen deze woningen van vóór 1750 dateren; in de Dadès-vallei zijn ze tussen 1750 en 1950 gebouwd. Vele zijn vaak helaas sterk vervallen vanwege de hoge restauratiekosten en de traditie van het bouwen van een nieuwe woning, tegenwoordig van gewapend beton, naast de oude vervallen woning.In de Anti-Atlas leven de Imazighen (Berbers) in douars (gehuchten) of dorpen waarin de meeste families verwant aan elkaar zijn. Hier zijn ook agadirs (graanschuren) waar voorraden in opgeslagen werden maar ook waardevolle artikelen. Ze dienden in tijden van oorlog ook als fort waarin de bewoners zich konden verschansen. Alle huizen hebben een patio en deze bouwstijl is verwant aan de Arabo-Andalusische architectuur. Ook in de Rif leven de bewoners in douars in de hoger gelegen dalen, in dorpen langs de kust en op de zuidelijk gelegen berghellingen. Als bouwstijl wordt de tâbya-techniek gebruikt, waarbij de muren van massieve aarde vermengd worden met kalk. Een laag stenen zorgt voor de verbin-ding. De huizen zijn rond een patio gebouwd die overdekt kan zijn en

amazigh (Berber) architectuur in aït Ben haddou

31LaND EN voLk


79

Praktische informatie

79

Praktische informatie

van a tot Z

accommodatie

In Marokko zijn er allerlei soorten accom-modaties te vinden. Van zeer eenvou-dige hotels tot luxe riads. Er zijn veel sfeervolle onderkomens in kasba’s en ksars, die gebouwd zijn in de robuuste Berberstijl. Maar ook eenvoudige hotel-letjes met een overnachtingsprijs van 50 dh per persoon per nacht zijn aanwezig. Voor elk budget is er een onderkomen te vinden. Maar het bijzondere van dit land zijn de vele karakteristieke hotels zoals de riads en de kasba’s. Een riad is een meestal oude, gereno-veerde, traditionele woning in de medina (binnenstad) waarvan de kamers rond

een hof liggen. Het woord ‘riad’ betekent ‘binnenplaats in Andalusische stijl’. Een riad heeft meestal twee of drie verdie-pingen. De kamers zijn vaak individueel ingericht en daarnaar geprijsd. Er kunnen grote verschillen zijn, ook in oppervlakte. De meeste riads hebben een eigen web-site. De riad-hausse die zich vanuit Mar-rakech over het hele land verspreidde, zorgde ervoor dat de prijzen wat hoger werden. Vanaf 40 euro per kamer voor twee personen zijn er riads te vinden in het hele land,maar vooral in Marrakech, Fez en Essaouira. Sommige riads zijn te moeilijk te vinden in de wirwar van straatjes in de medina. Er zijn ook grote tegenstellingen. Je buurman kan straat-arm zijn en met zijn hele gezin in één kamer moeten leven zonder water en elektriciteit.

Hotelkamer in de luxe Riad Charqi in Fez


bezienswaardigheden166

geschiedenis en ontwikkelingIn 1471 werd Chefchaouen gesticht door de Idrissiden onder leiding van Moulay Ali Ben Rachid. Van hieruit wilde hij de Portugezen bestrijden. Het waren shorfa’s, afstammelingen van de profeet Mohammed en zo ontstond een heilige stad met vele moskeeën, marabouts en zaouia’s. Zo’n twintig jaar later kwamen Joodse en moslimvluchtelingen uit Gra-nada naar deze stad waardoor zij uitbreidde. Toen ontstond de huidige door Andalusië geïnspireerde architectuur met wit gesausde huisjes rond een patio. Christenen waren hier heel lang niet welkom en de stad raakte geïsoleerd.Toen de Spanjaarden in 1920 arriveerden, hoorden ze de Joodse inwoners een heel oud soort Spaans spreken. Tussen 1921 en 1926 tijdens de Rif-oorlog hebben de Spanjaarden het veld moeten ruimen voor de Imazig-hen (Berbers) onder leiding van Abd el-Krim. Maar kort daarna keerden de Spaanse troepen weer terug. Rond 1930 begonnen de Joodse inwo-ners met het indigoblauw verven van de huizen. Tot de onafhankelijkheid in 1956 bleef Chefchaouen onder Spaans gezag.Momenteel is het nog steeds een heilige stad zoals je kunt zien aan de vele moussems (religieuze feesten) in dorpen in de omgeving en is het stadje dankzij de architectuur en sfeer aantrekkelijk voor toeristen.

Stadswandeling en oriëntatieChefchaouen bestaat voor een groot deel uit de medina (oostelijk deel) en de ville nouvelle (westelijk deel). Via de Plaza Mohammed V en de Avenida Hassan II rijd je de ville nouvelle in. Deze straat komt uit op de Place el-Makzen. Hier is een parkeerplaats want de medina is autovrij. Vervolgens kom je op de Plaza Uta el-Hammam in het centrum van de medina. Hier zijn vele cafés met grote terrassen en restaurants en vooral in de avond is het hier aangenaam vertoeven. Aan de zuidoostkant van het plein staat de gerestaureerde kasba met een tuin, een galerie en een etnografisch museum met onder andere foto’s van verschillende Imazigh (Berber) klederdrachten. Je ziet de gevangenis waar Abd el-Krim heeft vastgezeten. Vanaf de toren heb je een fraai uit-zicht op de pannendaken van Chefchaouen. De openingstijden zijn wo. t/m ma. van 9.00-13.00/15.00-18.30 uur, vr. van 9.00-11.30/15.00-16.30 uur. De entree is 10 dh. Naast de kasba staat de Grote Moskee uit de 15e eeuw, die een achthoekige minaret heeft.Via de noordwesthoek van het plein kom je bij de Plaza Kenitra. Via de Calle Garnata loop je naar de Bab el-Ansar. Je passeert onderweg prachti-ge hoekjes, huisjes en fonteinen. Ook heb je steeds een mooi uitzicht op de groene omgeving. Achter de Bab el-Ansar ligt de ondergrondse bron Ras el-Ma in een gebouw. Deze bron zorgt voor de vruchtbare omgeving. Hier zijn ook graanmolens, wasplaatsen en een marabout. Als je de brug over de Wadi Laou overgaat, kun je in een halfuur naar de ruïne van een oude moskee, die op een heuvel ligt, lopen. Van hieruit heb je een mooi uitzicht op de omgeving. Maak deze wandeling echter niet alleen.


chefchAouen

21

20

19

16

17

18

naar busstation

4

%

h

‡

‹

∫

Ω

∫

h

h

h

h

h

∫

∫

‹ ‹

‹

‹

N N

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1011

121314

0 250 m

Camping

Begraafplaats

Begraaf-plaats

Ville Nouvelle

M e d i n a

Markt

naar Tetouan en Tanger

naar TalassemtaneNat. Park (2 km)

Oued

Ra

sel M

aa

@

OnsarMoskee

LaakelMoskee

Sidi BuhansaMoskee

Bab el-Ain

Bab el-Majarrol

Bab el-Ansar

Bab Suk

naar Ras El-Maa

Sidi Ali ben RachidMoskee

PlazaMohammed V

Rue MachichBoulev

ardSidi Abdel Hamid

AvenueGazuat Badr

Avenue de Fés

Aven

ueAl

lal e

l-Fas

si

Aven

ue H

assa

n II

Rue Moulay Ali ben Rachid Avenue Hassan II

Aven

ue A

bdelk

rimel-

Kassa

bi

AvenueM

oulay Driss

Rue Sidi Sifri

AvenueSidi Allal C

herif

Avenueal-Moukwama

Placeel-Makzen

PlazaHauta

Avenue Hassan II

Avenue Alla

l ben

Abd

alla

h

Ave. Zerktoui

Ave. Moulay Driss

Aven

ue

Moulay

Abdesalam

AvenueSidi Abdel Hamid

Ave.

Has

san

I

Calle

Rau

achi

d

PlazaSebahin

Calle

Soliman el Hauat PlazaKenitra

Aven

ueH

assa

n I

Calle a

l-Caic

eria

PlazaUta el-Hammam

15

167de middellandse zeekust, de riF en het oosten

1.Grandstaxi’snaarDarAckoubaaenOudLaou

2.Grandstaxi’snaarTetouan 3.Petitstaxi’s 4.BMCEbank(geldautomaat) 5.Grandstaxi’snaarOuezzane 6.Postkantoor 7.BanquePopulaire

(geldautomaat) 8.BanquePopulaire

(geldautomaat) 9.GroteMoskee10.Kasba

11.Galerie12.Etnografischmuseum13.RestaurantLaLampe

Magique/CaféAladdin14.CasaHassan/DarBaibou

(hotelenrestaurant)15. KsarAladin16.HostalGernika17. PensionLaCastellana18.HotelAndaluz19. Petitstaxi’s20.HotelParador21.HotelCoutoubia


bezienswaardigheden168 bezienswaardigheden168

Op de terugweg kun je in de medina zuidwaarts via de Plaza Sebanin en de Avenida Sidi Ahmed el-Uafi, die geheel uit trappen bestaat, weer bij de Avenida Hassan II terechtkomen.Als je vanuit de Plaza Uta el-Hammam zuidwaarts richting de Bab el Ain loopt, kom je door de mellah, de voormalige Joodse wijk.

straatje in chefchaouen


Documents

Wereldwijzer Reisgids Marokko