Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 Ja, hoe zou ik het omschrijven? Het is voor mij als ik het onderga, of ermee werk… is iemand 

begeleiden in een droom. Dus de ander die droomt iets. Zo lijkt het, je bent alleen helemaal bij, 

oftewel in hypnose. En je hebt gemerkt dat je dan helemaal bij bent. Alleen je kunt dan in je 

onderbewustzijn en reis maken. En als je die reis maakt, kun je de suggesties geven aan mensen. Ok, 

als je nu naar de andere plek gaat, ik zal er zo iets gedetailleerder op ingaan, dat je op die reis 

symbolen tegenkomt wat te maken heeft met het probleem waar je mee werkt. Dus je begint weer 

met een probleem of iets, een issue waar je inzicht in zou willen hebben. Of er misschien wel een 

oplossing voor. En van daaruit ga je werken met iemand en je begint dan. Je begint met een 

probleem waar iemand inzicht in wil of aan wil werken. Dat is het eerste. Dan het tweede. Dan komt 

het hele proces van, ok inductie, verdiepen, zodat iemand in hypnose gaat. Derde is dat je zegt ok, 

stel je voor dat je op een veilige plek bent voor jou. Een veilige plek. Iemand stelt zich dan voor en 

dan zeg je, dan vraag je gewoon, waar ben je nu? Je gaat nu communiceren met iemand, terwijl die 

in hypnose is. Waar ben je nu? En iemand zegt ik zit op het strand. Of ik zit thuis of waar dan ook. 

Dus een veilige plek. Daar begin je. En dan zeg je, ok op die plek ergens is een uitgang. Daar kun je 

heen lopen. En dan kom je, als je door die uitgang gaat, op een volgende plek. En op die plek ligt een 

symbool te wachten op jou, speciaal voor jou, iets speciaals voor jou te wachten, wat te maken heeft 

met het probleem. Dus vanuit die veilige plek begeleidt iemand naar andere plek. Je kunt hebben dat 

iemand zegt, ja, ik zie helemaal geen uitgang. Ok, maak een uitgang dan. Kun je je voorstellen dat er 

een uitgang is in de kamer? Ja, ik kan me een deur voorstellen. Ok, ga maar naar die deur toe. Ga 

maar door de deur heen. Ga naar… dan kom je op een andere plek. En op die plek ligt iets speciaals 

of ligt een symbool, ligt iets speciaals te wachten wat te maken heeft met het probleem. Wat krijg je? 

Iemand gaat in hypnose. Ok, we gaan naar de volgende plek. Het enige wat je doet, de hele tijd 

vragen wat zie je daar? Ik zie ramen. Ok, kijk eens naar links. Kijk eens naar rechts. Kijk eens achter je. 

Kijk eens omhoog. Zie je iets speciaals wat te maken heeft met jouw probleem? Als iemand zegt, ja er 

staat een radio. Mmm, een radio. Vraag ik me af wat dat te betekenen heeft. Meer niet. Ik vraag me 

af wat dat te betekenen heeft. Iemand denkt, mmm. Dus je houdt het heel onspecifiek en begeleidt 

iemand ok… als iemand zegt o ja, een radio. Ja ok. En dan ga je… zie je een uitgang? Is er nog meer te 

zien? Nee, zie je een uitgang? Ja. Ga maar naar die uitgang. En ga… kom je op een volgende plek 

waar ook weer iets ligt te wachten. En zo ga je door totdat iemand heeft van ok, dit is het. En 

iedereen komt wel op een punt terecht ok, dit is het. Dit is het symbool wat ik nodig heb. Dit is het 

eind. Dat voel ik. Meer is er niet. En dat kan al na één plek zijn. Dat kan ook na dertig plekken zijn. Op 

een gegeven moment kunnen er twee dingen gebeuren dat je als vanzelf op de veilige plek 

terechtkomt. Dat iemand zegt, hé ik ben weer hier op het strand. Dus weer op die veilige plek komt. 

Of degene heeft het symbool, ik heb het nu. Ok, ga nu met dit symbool naar de veilige plek. Dan geef 

je de suggestie naar de veilige plek. En als hij dan op de veilige plek… neem dat symbool mee. En als 

ik tot vijf tel kom je weer uit trance met het symbool wat nodig is. Wat speciaal te maken heeft met 

de oplossing of het inzicht voor je probleem. Dus wat doe je met dit? je gaat een onbewuste reis 

maken. Het wordt een soort droom die je maakt, die je gaat creëren, maar nu ben je erbij. En nu ga 

je symbolen ontdekken, het kan een steen, een diamant, een jukebox, wat dan ook. Ga je ontdekken 

en hé, misschien heeft het wel wat te maken met je probleem. Misschien niet. Iemand denk, ik heb 

geen idee. Soms heb je helemaal geen idee en denk je, staat er wel, maar ik kan er niet echt wat aan 

koppelen. Dan ga je naar de volgende plek. Op een gegeven moment kom je er wel dat je denkt, ok, 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 dit is toch echt wel specifiek voor mijn probleem. […] Je weet dan zelf ook van o, dit moet ik dus 

doen. Dat inzicht krijg je. Ik weet niet wat je met die steen moet doen. Ik heb geen idee. Als jij zegt ik 

heb hier een steen. Ik zeg ok, je ziet een steen. En wat doet dat met je bijvoorbeeld? Wat heeft dat 

met je probleem te maken? Als je zegt, ik heb geen idee. Ok, dan gaan we verder. Als je zegt ok, ja, ik 

begrijp het. Ok. En dan je weer naar de veilige plek. Totdat iemand dat dus zegt. Dat iemand op een 

gegeven moment het inzicht krijgt. Als ik bijvoorbeeld mijn eigen symbolenreizen… en één daaruit 

pik bijvoorbeeld. Ik begin in een kamer en ik ga ergens heen en ik kom daar in een kamer en ik zie dat 

en zie dat. Ok. Op een gegeven moment duik ik een kelder in en ik zag een gouden trap en een 

Buddha en ik dacht o ja, inderdaad. Dat is het. Maar ik dacht van nou, ik weet het nog niet. Toen zijn 

we doorgegaan. Het heeft er wel mee te maken, maar ik ben er nog niet… ik weet niet waar ik overal 

terecht kwam. Dat is echt enorm. Het universum in en andere planeten. Ik ging overal heen. Het is als 

een droom hè die je maakt. Je kunt overal heen, alles is logisch. Je gaat met een trap naar beneden 

en komt in de ruimte. Zoiets. Net als een droom. Op een gegeven moment kwam ik op een veld en 

daar was iemand en die zei iets tegen mij. En ik weet niet eens wat precies en toen dacht ik logisch. Ik 

weet het. En het was opgelost. Datgene waar ik mee werkte. Als je me vraagt wat heb je gezegd? Ik 

heb geen idee. Ik heb echt geen idee. Maar daar hoorde ik het wel en wist ik het ook. Want ik voelde 

het in mijn lichaam. Maar als je me zou vragen toen ik ontwaakt was… ik kwam een man tegen en die 

had een zwaard ofzo, gaf iets en zei iets en toen dacht ik logisch. Ik keek op de klok, wow, veertig 

minuten verder. En ik dacht vijf minuten. Dus dat is wat ik zeg maar uit die symbolenreizen haal is 

maar meer van wow. En dat heeft me heel veel opgeleverd. Ik heb bijvoorbeeld met patronen 

gewerkt van vroeger waar ik nog steeds tegenaan liep. Ik dacht, ik pak zoiets waarmee ik zit en kijk 

wat mijn onderbewustzijn daarmee te vertellen in de vorm van symbolen. Een inzicht krijg, dat was 

meer het idee. Kijken of het wat oplevert. En dat heeft niet alleen opgeleverd, maar echt geholpen. 

En als je echt specifiek vraagt wat dan precies. Ik weet nog dat ik daar was, ik kan het me nog 

herinneren. Ik weet nog dat die man daar ook was en die zei iets en die gaf iets. En opeens voelde ik 

gewoon ok, het is weg nu. Dus dat ja. En dat zeg je dan ook tegen de ander. Je zegt het is goed zo. Die 

ander weet totaal niet waar je bent. Ja ongeveer. Je vraagt waar ben je nu? Ja ik ben nu in een vallei 

met… Ok, loop maar even door de vallei. Moet je je voorstellen dan ben je al dertig veertig minuten 

bezig. Want ik ben daar geweest en daar geweest en ik was daar al geweest. En op een gegeven 

moment kom je toch ergens tot een inzicht. En ik heb ook wel eens met mensen gewerkt en die 

kwamen op één plek twee plek drie plek, drie plekken, o een boom, ok. Nou kijk eens, wat zie je bij 

die boom? Er zit een gat in. Misschien ligt er wel iets in het gat. Kijk maar eens. En die vond een 

steen. Ok. Wat kun je doen met die steen? Ik heb het idee dat ik hem kan breken. Breek hem maar 

dan. Dus die brak hem. Er kwam een diamant, een helderwit licht uit zei die. Hij zegt, het is ok. Ik 

begrijp het nu. En die kwam eruit en zegt, mijn rugpijn is weg. Want daar werkte ik mee. Dat wist ik 

ook niet. Die steen was het symbool voor de rug en het enige wat hij hoefde te doen was pffff, te 

doorbreken ofzo. Maar dat deed hij dan onbewust, ergens met een steen in een boom. Ja. Dat was al 

vrij snel, tien minuten. En dat is dan best snel met symbolenwerk. Maar het kan zijn dat mensen 

doorgaan. Het kan ook zijn dat op een gegeven moment, als je het een beetje zo laat en je laat teveel 

pauze en je koppelt het niet meer aan dit, is er iets dat te maken heeft met het probleem dat iemand 

ergens terechtkomt in het onderbewustzijn wat heel lekker voelt. Zoals bijvoorbeeld wat ik dan heb 

op een gegeven moment in één van mijn symbolenreizen kwam ik in een paars veld, alles was paars, 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 en het voelde zo te gek. Wat zie je? Ik zie dat, dat. Ga er maar doorheen. Ik dacht, waarom wil ik hier 

weg? Totdat hij zei, is er iets dat te maken heeft met het probleem? Ik zeg nee. Ga dan maar door. En 

toen kon ik pas door. Als hij dat nooit had gezegd, bleef ik in dat paarse veld, want het voelde wel 

prima. Want je onderbewustzijn heeft zoveel mogelijkheden in zo’n droom. O dat voelt wel lekker 

hoor. Maar heeft dat dan te maken met dit. Nee. Voor jou als begeleider is het zaak om iemand te 

begeleiden en alles open te houden. Zie je daar iets? Nee ok, loop maar even door. Misschien zie je 

een uitgang. Misschien ligt er wel iets dat te maken heeft met je probleem. Als iemand zegt, niet 

echt, ok, dan lopen we door. Of ja, ga daar maar naar toe. Kijk maar even. Wat gebeurt er nu? Niet 

echt wat. Ga maar door. En zo begeleid je het hele proces. Dus niet dwingend ook, maar sturend. 

Zodat niet iemand achterblijft ergens in een kamer wat ok voelt. Maar daar weinig aan heeft. Dit is 

een manier om zeg maar, ja, je kunt het ook droomwerk noemen bijna. De cliënt creëert een droom. 

Op een gegeven moment ga je dromen en daar zitten symbolen in, net als ’s nachts. Alleen dan… de 

meesten herinneren zich het niet of is het niet iets concreets, dat weet je natuurlijk niet. Maar nu 

ben je concreet met iets bezig wat je onderbewustzijn jou als een droom laat zien met allerlei 

symbolen. Omdat je er aanwezig bent, kun je er ook echt wat mee. Want anders dan ontwaak je en 

denk je was lekker, maar ik weet niet wat ik hieraan heb. Juist doordat je contact houdt, door te 

praten ook, blijft iemand er wel bij. Snap je? Zit wel in de droom, maar wel pratend. Dus dat is, ja, dat 

heeft mij heel veel opgeleverd, dit soort werk. Het is niet iets wat ik vaak doe met cliënten, maar het 

is meer wat ik veel heb gedaan met vrienden ook. Dat we met hypnose gingen ontdekken allerlei 

dingen. Symbolenreis was daar één van. Het heeft me heel veel opgeleverd. Maar het is niet per se 

iets wat ik zou kiezen, ik dan, persoonlijk, om met een cliënt te werken. En waarom? Ja, het heeft 

niet mijn persoonlijke voorkeur. Dat is de enige reden. Want ik weet dat het heel veel kan opleveren. 

Misschien is het wel jouw persoonlijke voorkeur om hiermee te werken, want het is niet dwingend. 

Het is alleen begeleidend en het laat allemaal dingen uit het onderbewustzijn, dus de cliënt, degene 

met wie je werkt, doet alles zelf. Het enige wat je doet is een beetje sturen van ok, ga daarheen, ga 

daarheen en wat is daar? Dus ja, het is een hele mooie methode. Dus misschien ligt het jou juist wel 

heel goed om juist dit veel te gebruiken, omdat het ook heel veel kan opleveren uiteraard. Het is heel 

veilig en het onderbewustzijn laat symbolen zien die ermee te maken hebben. Ik weet niet precies 

wat een steen te maken heeft met dat waar je mee begint. Dat weet ik niet. Maar alles is goed. Of 

een plant. Het kan van alles zijn. Op een gegeven moment zie je iemand ok, nu begrijp ik het. En dan 

valt het kwartje als het ware. Dat is ook vaak de oplossing. Of een inzicht dat je krijgt. O, dat moet ik 

gewoon doen. Dus het kan heel helpend zijn om bijvoorbeeld helderheid te krijgen in een probleem. 

Misschien een oplossing zelfs. Of als je iets doet, ja, ik heb geen idee wat ik nu zou moeten doen 

bijvoorbeeld voor werk of een keuze die je wilt maken dat je zo’n reis maakt om te kijken ok, wat 

voor symbolen horen daarbij. En wat zegt mijn onderbewustzijn? En krijg ik hierdoor een inzicht dat 

ik wel weet wat ik wil doen of kan doen of misschien voor jezelf moet doen. Dus daar kan dit heel 

helpend bij zijn. Zeker. Goed. Zijn hier vragen over tot zover? Ok. Zou iemand zo’n reis willen maken? 

Met een probleem wat ik niet hoef te weten. Gewoon een probleem om even doorheen te werken? 

Misschien om inzicht te krijgen of misschien een oplossing? Ja? Leuk. Jippie. Ok. Je hebt iets waar je 

mee kunt werken? Een probleem. “Een probleem heb ik niet.” Iets. Iets. “Ja.” Goed. Lekker hè dat je 

geen probleem hebt. “Ja.” Dat is sowieso al te gek. “Echt wel.” Ok, maar je hebt wel iets. Dan kunnen 

we het daaraan koppelen. Ok, super. Ok, dan mag je even je ogen dichtdoen. En terwijl je nu zo je 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 ogen dicht hebt, weet ik dat je heel goed in hypnose kunt gaan. En ik weet ook dat jij weet dat je 

goed in hypnose kunt gaan. En terwijl je daar zo aan denkt, aan die ene keer dat je heel diep ging, 

kan je misschien dat wel beginnen te voelen in je lichaam nu. Dat je inderdaad meer en meer in die 

heerlijke dromerige hypnotische toestand komt op jouw manier uiteraard en op jouw tempo. En 

terwijl je zo heerlijk in de hypnotische toestand komt nu waardoor al je spieren langzaam 

ontspannen wil ik dat je voorstelt dat je ergens bent nu wat voor jou een veilige plek is. Waar ben je 

nu? “Op de maan.” Ok. Je bent daar zo op de maan en terwijl je daar zo op de maan bent, is daar 

misschien wel ergens een weg of een doorgang of misschien wel een uitgang waar je doorheen kunt 

gaan. Zie je dat? Ok. Misschien wil je daar wel even naar toe lopen. En als je daar zo direct doorheen 

gaat, kom je op een andere plek waar iets speciaals ligt te wachten voor jou wat te maken heeft met 

dat waaraan je wilt werken. Waar ben je nu? “Ik ben een gangetje in gegaan, maar ja, ik zie nog niets 

om mij heen.” Ok, loop maar door het gangetje. Misschien is er op het eind wel iets. Misschien wel 

links van je of rechts van je. Loop maar eens door. Waar ben je nu? “Ik sta voor een sleuteltje.” Je 

staat voor een sleuteltje. Ik vraag me af wat dat te betekenen heeft. En dat sleuteltje zit dat in een 

deur of… “Ligt op de grond.” Dat ligt op de grond. Ok. Ok. En wat zie je nog meer? “Verder niets.” 

Verder niets. Ok. En zie je ook een uitgang? “Ja.” Ok. Loop daar eens heen? Misschien kom je dan op 

een andere plek waar misschien ook wel iets speciaals op jou ligt te wachten in een symbool of iets 

anders dat te maken heeft met hetgene waarmee je wilt werken. “Ik kan er niet door.” Je kunt er niet 

door? Ok. Wat houd je tegen, wat is het dan? “De deur die dicht zit.” De deur die dicht zit. Misschien 

heb je daar wel een sleuteltje voor nodig. Wil je die ophalen? Dat sleuteltje. “Ja.” Ok, haal maar op. 

Heb je het sleuteltje? Ok. Ben je al door de deur? Of nog niet. “Ik sta voor de deur.” Je staat voor de 

deur. Je kunt kijken of die past. Past die? “Ja.” Mmm. Nou, kijk maar wat er achter die deur is. 

“Doos.” Een doos. Vraag me af wat dat betekent. “Dat weet ik.” Dat weet je. Aha. Ok. En dat heeft te 

maken met hetgene waarmee je wilt werken, die doos? “Ja.” Ok. Misschien wil je die doos 

meenemen. “Ja.” Ok. Neem je hem mee. Ik hoef niet te weten wat erin zit. Dat mag je misschien zelf 

als verrassing… maar misschien weet je het zelfs wat erin zit. “Ja.” Ja ok. “Ik kan erin kijken.” Je kunt 

erin kijken. Ok. Ok. En wat ligt erin? Of is dat niet belangrijk? “Nee.” Niet belangrijk. Ok, dan neem je 

die doos mee. En als je die doos meeneemt nu, ga je weer naar je veilige plek op de maan met die 

doos. Precies. En dan tel ik zo direct van één tot vijf. Bij vijf doe je je ogen open, ben je helder, fris, 

helemaal alert, helemaal in het hier en nu in de wetenschap dat die doos… heb je gevonden nu. En 

die is van jou en heb je altijd bij je. Eén. Twee. Drie, je hoort alle geluiden in de omgeving. Vier, je 

voelt meer energie in je lichaam. En vijf [klap], ogen open, helemaal helder, fris, alert. “Ja.”  

Simpelweg fantastisch. “Hoi.”  

Hoe was dat?  

“Apart.”  

Apart hè?  

“Heel apart.”  

Wel leuk ook hè?  

“Ja. Ik dacht ik ga naar de maan, er is niets. Er is helemaal niets op de maan. Maar ik loop ergens 

heen. Ik zie een sleutel. Wat doet die sleutel hier? Achterlijk, maar ja. Sleutel ligt er. Ga door, deur. Ja 

deur gaat niet open. Terug voor de sleutel. Dan vind ik een doos.”  

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 Toen wist je het. Dat is wat je meemaakt. Opeens denkt, o ik weet het. Ik niet. Ik hoef het ook niet te 

weten. Hij weet het. Dat is genoeg. Ik weet… ik zei, weet je het? Wil je het zeggen? Het is niet 

belangrijk wat erin ligt. Ok, perfect. Neem die doos mee. En prima. […]  

Het is makkelijker met begeleiding. Want als je het zelf doet, dan kan het gebeuren dat je 

bijvoorbeeld ergens vast komt te zitten. Bijvoorbeeld ik in zo’n paars veld.  

Jij zat in die gang.  

“Ik zat vast in die gang.”  

Precies. Dat dacht ik al. Je zei ik kan niet verder. Ik zei, loop maar door. En als je echt niet verder had 

gekund, dan is daar nog een truc voor. Dat je zegt, in hypnose gaat tijd veel sneller dan je denkt, 

want voor je het weet ben je bij de uitgang. Let maar op, als ik tot drie tel, ben je bij drie opeens bij 

de uitgang. Dan zeg je dat. Want het kan dat mensen gewoon, ik heb geen idee, ik heb geen idee. Die 

zwemmen ergens onder water. Maar de oceaan is groot. Maakt niet uit. Ik tel tot drie en je bent daar 

als het te lang duurt. Zo’n idee had ik bij jou ook hè. Met zelfhypnose en als je dit een paar keer hebt 

gedaan dan denk ik wel dat je weet, ok, ik kan niet verder. Ik doe het gewoon, want het is mijn 

droom. Dus ik doe het. Maar het is makkelijker, zeker in het begin, met begeleiding. Want daar kwam 

je ook vast. Want je krijgt kennis bijna, maar oohoo, o jee, jee jee. En dan zeg ik, ok ga maar door joh. 

En hup sleutel. Ik heb geen idee. Deur. Ah. Dan moet je terug voor de sleutel. Dat wist je zelf 

natuurlijk ook al. Dan opeens is de doos daar. Ok, nou is het duidelijk. Het is wel grappig dat het zo 

uitkwam dat je inderdaad dacht, hè een deur en die kan niet open. Denk je, ja sleutel. Terug. Heel 

leuk ja. En iedere reis is weer anders. Het kan ook nog veel langer duren. Want hij had achter die 

deur, o ik ben nu op die plek. En hadden we nog weer door… zou kunnen. Maar nu vond je meteen 

iets. En je zag de reactie, o ja ik weet het. En dat is de reactie die je zoekt. En zo niet, ga je door. 

Super. Te gek. En inderdaad ook goed voor jullie om te zien dat inderdaad, hij zat even vast in die 

gang. Dat je dan doorgaat, o ja, je zit in die gang, maar loop maar gewoon door. Dat iemand je 

begeleidt van… het kan bijvoorbeeld helemaal donker zijn. Dat je zegt, ik ben erbij. Trouwens je kunt 

ook licht maken. Of je kunt bijvoorbeeld iets geven voor hulp. Dat kan allemaal. Ja? Ok. Ik zit even te 

kijken naar de tijd.  

Laten we deze gaan doen. Kwartier per persoon ongeveer ja. Dat kan zomaar veertig minuten duren. 

Mijn reizen duren altijd zo’n beetje dertig veertig minuten. Ik kijk even hoe het gaat met jullie. Laten 

we een half uur nemen. Een kwartier per persoon. En voor degenen die met z’n drieën werken. Laten 

we veertig minuten nemen. Voor degenen met z’n drieën hebben dan iets minder tijd en voor de 

andere twintig minuten per persoon. Als je na die twintig minuten daar niet hebt, dan kun je 

suggereren… dan kun je bijvoorbeeld zeggen omdat even te kort tijd, en vannacht gaat de reis verder 

en zal je het vinden wat je zoekt nu. Dan geef je die suggestie even mee, zodat de reis wordt 

afgemaakt vannacht. Het is een beetje jammer om het af te kappen. O ja, sorry niet gevonden. Maar 

ik was net zo lekker op reis. Dat je zegt, je onderbewustzijn gaat verder vannacht als je slaapt en je 

droomt. En als je wakker wordt heb je het ook gevonden. Dan geef je die suggestie mee. Ja. Dus je 

begeleidt het proces daarin. Beetje sturend is wel ok. 

Paruresis 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 Of als je plasangst hebt. Dan heb je ook een probleem. Dan durf je niet naar de wc als er anderen 

zijn. Heb ik ook wel eens dat soort klanten. Dan ga ik altijd mee naar de wc. Kijken of het heeft 

geholpen wat ik deed. Gaat het? Hé [klopt op de deur], doet die het al of niet? Dat. Houd op, houd 

op. Kom op joh. Het heeft nog niet echt geholpen. Het komt vaak voor. De meesten denken, ik ben 

de enige in Nederland. Dat denken ze meestal, maar dat is niet waar. Het is echt geniaal mensen met 

een fobie. Waar ze goed in zijn is, zeker mensen met plasangst bijvoorbeeld, die weten precies 

hoeveel mensen er zijn in dat restaurant. Hoe vaak iedereen is geweest. Waar ze precies zitten. Waar 

de wc aan gegrensd is. Of dat het een open keuken is of een dichte keuken. Hoeveel mensen daar per 

minuut langskomen. Wie er nu op het toilet zijn en wie er al een paar keer is geweest. Dat weten ze 

allemaal. Wij niet. ik bedoel, ik niet. Ik loop naar binnen, ik ga zitten. Daar zijn we niet mee bezig. 

Maar die mensen wel. Die weten exact waar alles is. En die tellen dan bijna af van ok, nu is de kans 

groot dat ik gewoon alleen kan. En in de kroeg, ik heb klanten gehad die gingen steeds naar buiten. 

Heel ver weg lopen en in een park ooooh, daar is niemand, en dan weer terug. Mensen zullen wel 

denken dat je één of andere drugsdealer bent ofzo dat je steeds naar buiten gaat. Ja inderdaad, weet 

je. Portier vond het al vreemd dat ik zes keer naar buiten ga. Ik zeg, dat kan ik me voorstellen. Of 

helemaal naar huis inderdaad rijden hè. En zelfs thuis als iemand opeens binnenkomt, ook 

dichtslaan. Dat kan best een probleem zijn. Ik weet alleen dat mannen dat hebben trouwens. Ik heb 

nog nooit een vrouw gehad, ik wil niet zeggen dat het niet bestaat, maar ik heb alleen nog maar 

mannelijke klanten gehad. Zo’n openbaar toilet met allemaal andere mannen erbij. Laat maar zitten, 

ik ga wel thuis. Zoiets. Ik heb geen idee hoor. Maar vaak is het, weet je, die moeten dan een andere 

strategie aanleren. Dat kun je in hypnose goed mee helpen. Vaak is het ergens ontstaan op een 

bepaalde situatie en als je dat verandert dan is het vaak al een stuk verbeterd in het nu. En je wilt ze 

een nieuwe strategie aanleren. Door bijvoorbeeld overzicht te houden dat ze alles zien in plaats van 

zich helemaal focussen en daardoor dichtslaan. Dat doen mensen met angst over het algemeen 

altijd. Dat ze focussen op iets en daardoor krijgen ze angst. Als ze hun blikveld breed houden, 

perifeer, dan is er geen angst. Dan hebben ze overzicht. Dan is het prima. Dat wil je ze dan aanleren 

in het toilet. Maar goed, dan zie je ook alles. Dan moet je even kijken, is het wel ok voor de ander. Als 

die alles ziet. 

Posthypnotische suggesties 

Misschien heb je daar wel eens van gehoord. Posthypnotische suggesties. Je hebt hypnotische 

suggesties. Dus wat we gisteren hebben gedaan. Ok, bijvoorbeeld zo’n suggestie sluit je ogen, doe 

eens net alsof ze helemaal dichtzitten. Probeer ze open te doen. Lukt niet. En omdat het niet lukt, ga 

je dieper in hypnose. Dat is een hypnotische suggestie. Dus je bent suggesties aan het geven. Ter 

plekke. Maar je kunt ook zeggen, ok, zo direct als je ontwaakt. Dus als je uit hypnose bent, wat ik dus 

ook vaak doe, dat heb je misschien wel gemerkt. Maar je kunt heel specifiek zijn, je hebt misschien 

niet eens in de gaten dat je al veranderd bent. Het zou kunnen dat wanneer je uit hypnose bent en 

morgen opstaat, dat je opeens een verschil merkt. Dus dan geef je de suggestie mee dat het morgen 

gaat gebeuren. Je kunt bijvoorbeeld ook zeggen, iedere keer als je de deurklink raakt krijg je zo’n 

goed gevoel . Dat is ook een posthypnotische suggestie. Een ander voorbeeld is bijvoorbeeld wat je 

bijvoorbeeld ziet op shows. Dan geven ze de suggestie mee op een gegeven moment, iedere keer als 

ik in mijn vingers knip en zeg slaap, dan val je twee keer zo diep als dat je nu bent. Knik met je hoofd 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 als je me begrijpt. Ja, ok. Eén, twee, drie, wakker [klap]. Hoi. En die is er dan weer uit. Alleen die 

suggestie nog niet. Dat is dit. De posthypnotische suggestie. Dus op een gegeven moment, die zou 

bijvoorbeeld… ik heb een keer een show meegemaakt. Die man was op het podium ook en hadden ze 

gezegd, nou als dit liedje wordt gespeeld denk jij dat de hele tent in de fik staat. Dus het was pauze 

en iedereen is een drankje aan het halen en opeens door die bar heen gooien ze dat muziekje aan. En 

die man werd helemaal gek. Die wilde iedereen het pand uit hebben. En die kreeg ook van eentje, die 

zei van ze horen je niet, dat was er ook eentje die meewerkte van de show… die gaven ze zo’n 

luidspreker, je weet wel, zo’n megafoon. Dus die ging in die bar, iedereen eruit, iedereen eruit. De 

tent staat in de fik. De paniek zag je gewoon in zijn gezicht. Die zag waarschijnlijk overal gewoon 

vlammen en dat soort dingen. En iedereen, kijk hem. Zo’n posthypnotische suggestie blijft wel 

hangen hoor. Zeker in trance. Daar werken ze mee op die shows. Hoe kun je dat gebruiken in 

therapie? Bijvoorbeeld de suggestie, stel je voor iemand heeft een probleem met iedere keer als ik 

die persoon tegenkom, dan krijg ik zo’n naar gevoel. Ik weet niet wat het is. Dan kun je helemaal in 

het verleden gaan. Je kunt heel veel dingen gaan doen. Misschien nog wel meer dan je nu aan denkt. 

Maar je kunt ook een suggestie meegeven in trance. Iedere keer als je die persoon ziet, dan voel je je 

gewoon zelfverzekerd. En als iemand die suggestie aanneemt dan zal dat ook gebeuren. Dan blijft die 

suggestie hangen, ook omdat het goed is voor die persoon uiteraard. Dat zijn allemaal suggesties. 

Stel je nou voor bijvoorbeeld, laten we zeggen, het is altijd goed als je gaat werken met mensen en je 

merkt er is een goede verandering nu hier, ik merk het, om suggesties mee te geven dat het beter 

gaat dan nu. Misschien wel merkt dat je helemaal verandert bent in een droom. Dat je een inzicht 

krijgt in een droom. Dat als je morgen opstaat dat je helemaal verkwikt bent. Dat als je, misschien 

merk je niet eens dat je nu veranderd bent, maar pas als je het koffiezetapparaat aanzet. Dat je denkt 

van hè, ik ben echt veranderd. Misschien merk je het pas als je het lichtknopje aandoet. Of uit. Als je 

gaat slapen. Dat je merkt, opeens, ik ben helemaal veranderd joh. Alles is ok. Dat je van die 

suggesties gaat inbouwen. Dus daarmee geef je ook zeg maar de keus aan de cliënt zelf. Ok, je hoeft 

dus niet nu de verandering te voelen. Je kunt het ook pas merken op jouw manier en op jouw tempo 

als je het lichtknopje aan doet. Ik weet natuurlijk niet precies wanneer maar een keer. En een mooi 

voorbeeld van zo’n suggestie is één van mijn favoriete verhalen van Milton Erickson. Er was een stel. 

Een man en een vrouw. Die man wilde heel graag reizen. En die vrouw niet. Sterker nog. Die wilde 

niet eens het dorp uit het liefst. Dan raakte ze aan al in de stress. Die wilde het liefste thuis blijven en 

dat soort dingen. En die man was nu gepensioneerd die wilde wat meer zien. Ook van Amerika. Maar 

die bleef daar maar een beetje rondhangen in zijn dorpje. Dus die hoorde van Milton Erickson dat hij 

zijn vrouw wel eens goed zou kunnen helpen van een vriend. Die vriend was ook naar hem toegegaan 

en zegt, die man is wonderbaarlijk. Die kan je vrouw zeker helpen. Dus hij dat aangehoord. Hij had 

ook echt de veranderingen gezien bij de vriend van hem en hij dacht, daar gaan we heen. Maar goed, 

zijn vrouw zo gek gekregen dat ze dus wel het dorp uitgaan en twee uur rijden naar Arizona. Dat was 

al ongelooflijk voor die vrouw. Maar goed, ze gingen erheen. Nou moet je voorstellen. Ze kwamen 

binnen en het verhaal gaat, het was een beetje half schemerig in die kamer en Milton die staat daar 

zo in de hoek. In een paarse pyjama. Hij is grijzig en half verlamd. Dat stel komt binnen en zonder hen 

aan te kijken begint hij te vertellen. Dus hij stelt zich niet voor. Hij vraagt niet, hoe is het, wat kom je 

doen. Hij begint direct te vertellen. Weet je wat het is. Soms kan je bijvoorbeeld heengaan. 

Bijvoorbeeld naar een tuincentrum en je loopt in het tuincentrum en dan kun je je verwonderen wat 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 daar allemaal groeit. En als je daar zo door het tuincentrum loopt en je ziet al die prachtige bloemen. 

Dan zie je ook ergens in de hoek staat zo’n, ja, zie je allemaal zakjes hangen. En op die zakjes, daar 

staat op wat erin zit. Maar dat zit er niet in. Want als je kijkt op de zakjes zie je prachtige bloemen. En 

als je dan het zakje openmaakt en je gooit het op je hand, dan zie je allemaal maar zwarte zaadjes. Je 

ziet niets meer. Er staat helemaal niet wat op het zakje… het staat er niet op. En je verwonderd je 

wanneer dat misschien uit zou komen. Misschien vraag je het jezelf wel af. Maar als je dan naar huis 

gaat en je koopt zo’n zakje, dan weet je zeker dat dat gaat gebeuren wat op het zakje staat op de één 

of andere manier. Dus je gooit het zo in de grond. En je besteedt er genoeg aandacht aan. Dus je 

geeft het wat water. En de zon komt erbij. En je gaat af en toe eens kijken. Maar je ziet niets. Het is 

nog niet wat op het zakje staat. Op een gegeven moment na zes weken, tsjoe, komt er iets 

tevoorschijn. En de meeste groei is dan al gebeurd, onder de grond, zonder dat je het zag. Op dat 

moment, moet je voorstellen, die vrouw zit echt naar haar man te kijken zo van, wat is dit nu. Waar 

ben ik in hemelsnaam beland? We komen hier, ik kom hier voor therapie. Staat er zo’n één of andere 

oude half senielachtige vent in een paarse pyjama te brabbelen over een tuincentrum. Op een 

gegeven moment, hij staat de hele tijd zo naar beneden te kijken. Op een gegeven moment kijkt hij 

de vrouw aan. Hij kijkt haar recht in de ogen en hij zegt, ik weet niet wanneer je opeens een helder 

licht gaat zien wat in één keer je leven verandert. Ok, jullie kunnen gaan zegt hij. En die man en die 

vrouw lopen weg. Dan weet je hoe het gaat hè. Ze moeten nog twee uur naar huis rijden. Met z’n 

tweeën naast elkaar. Misschien kun je je voorstellen wat voor een discussie ze krijgen onderweg. Ken 

je dat? Dus die rijden naar huis. Twee uur lang na zo’n sessie te hebben gehad van Milton. Ze komen 

thuis. Volgende ochtend. Die vrouw staat op. Kijkt om zich heen. Ze zegt: “ik ga even het dorp in. “ De 

man zegt: “is goed“. De vrouw loopt door het dorp. Er is ook helemaal niets hier. Geen helder licht. 

Geen helder licht. Ze komt thuis en zegt tegen haar man: ”weet je, heb je zin om volgend weekend 

naar Flagstaff te gaan? “ Flagstaff was zo’n vier uur verderop. Zegt die man: “weet je het zeker? “ 

“Ja“, zegt ze, “dat weet ik zeker“. Dus ze gingen naar Flagstaff. De vrouw liep in Flagstaff rond, iedere 

hoek zo van ook geen helder wit licht opeens. Dus ze zijn er een weekend, harstikke leuke tijd. Heel 

veel gezien, overal geweest. Zegt de vrouw in het weekend: “weet je, ik heb nog nooit de bladeren 

zien vallen aan de oostkust. Het moet zo mooi zijn in Boston. Zullen we erheen gaan voor twee 

weken in het najaar? “ Zegt die man: “weet je dat zeker?” Ze zegt: “ja. Ik heb het nog nooit daar 

gezien. En ik ben wel nieuwsgierig wat daar te zien is.” “Ok.” Zij naar Boston. Alles gezien. Zijn ze 

overal geweest. Maar ook geen plots helder licht. Ook niet in Boston. Die vrouw is daarna met haar 

man overal heen geweest. Op zoek naar plotseling helder licht wat haar leven zou veranderen. 

Terwijl dat al was veranderd. En Milton was heel goed in dat soort metaforen te vertellen. Dus 

ogenschijnlijk gaf hij een suggestie mee.  

Als mensen dus in hypnose gaan, als je al een goed rapport hebt. Want anders doen ze het niet. dan 

hebben ze toch ergens de klik dat ze denken, ik voel me goed bij je. Bedankt, ik ga in hypnose. 

Meestal is die klik er ook wel. Het gaat er alleen om wanneer die er niet is, wat je dan kunt doen. Wat 

ik zou gebruiken is meer bijvoorbeeld mijn lichaam te spiegelen met de ander. Te matchen op 

ademhaling. Mijn stem aan te passen aan de ademhaling. Zodat ik meer energie, mijn energie richt 

op de persoon zelf. Dat ik meer aandacht krijgt, dus dat ik meer een beetje zo ga spiegelen. Dat we 

een beetje contact krijgen onbewust. En dan kijken, volgt degene. Niet te natuurlijk. Het moet wel 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 elegant blijven. Niet dat iemand denkt, die zit me gewoon te spiegelen. Matchen op ademhaling is 

heel sterk. Praten op de ademhaling. En wat goed is en daarom… de allergietechniek duurt een 

kwartier. Maar ik plan altijd anderhalf uur in. En wat is dat anderhalf uur? Het is eerst een uur praten. 

Hé wat heb je gedaan? Dit. Om rapport te creëren, zodat ik weet, ok dan werkt de techniek 

makkelijker. Met sommige mensen heb je het meteen al. Dan kun je meteen beginnen. Ik plan altijd 

zolang in, meestal heb ik niet zolang nodig. Maar bij sommige mensen weet ik uit ervaring met dat 

ene meisje dan. Als ik daar meer de tijd voor had genomen, om even contact te maken. Wat doe je 

op school, dit en dat. Dat we even het ijs hadden gebroken als het ware, wat enorm tussen ons in zat. 

Zo’n pak, een Antarctische laag lag ertussen. Als ik eerst meer de moeite had genomen om wat ijs te 

breken, dan was het wel gelukt. Dat weet ik zeker. Dat plan ik wel altijd in. Maar nogmaals, bij 

sommige mensen heb je meteen al een klik. […] Rapport is het afstemmen. Het is een NLP‐term. 

Maar het is het afstemmen op mensen. Dus je stemt je af. Dat doe je meestal al, in gesprekken stem 

je onbewust altijd al af. Bij sommige mensen ervaar je de klik niet zo. En dat wil je wel, zeker als het 

een cliënt is. Dan is het goed om rapport te maken in de zin van ok, afstemmen. Dat kun je doen door 

middel van je lichaam. Dat je je lichaam afstemt op de ander. Elegant dan. Maar ook de toon van je 

stem en het tempo. Dat is wat eleganter, omdat mensen dat niet echt doorhebben. En matchen op 

ademhaling dat heeft niemand door bijna. Bijvoorbeeld op het tempo waarop je ademhaalt, dat ik 

daar ook op ademhaal. En mijn stem daarop ga matchen. Op die manier. Snap je, dat creëert meteen 

al, ok ontspannend effect. Merk je dat? “Ja.” Dus daar kun je op gaan matchen. Ik ben er ook van 

overtuigd omdat ik dus die energie richt op de persoon en zeg maar daarmee wil afstemmen. Mijn 

intentie zorgt er dan ook al voor dat de ander zich a ik mag er zijn en het voelt goed en dank je voor 

de aandacht. Bij dat meisje bijvoorbeeld die allergie had, had ik dat helemaal niet. Ik kwam thuis, hoe 

is het dit en dat. Lekker joviaal kwam ik al binnen. En ze had meteen al zoiets van wat is dit? Ik ging 

daar vol overheen bijna in plaats van te denken, ik krijg hier een respons. Misschien moet ik eerst 

afstemmen. Wel nee joh, ik deed gewoon huppakee, ga maar zitten in die stoel. We knallen de 

techniek erin en dan kan ik weer naar huis. Zo’n idee. Nou dat werkt niet. Maar goed, het is altijd 

goed om dat een keer te ervaren. Voor mij ook. Het is wel een klant en het is wel een persoon. En het 

is niet weer iemand. Dit is nummer nul honderddrieëntwintig. Komt u maar binnen en ja ja ja, nou, ja 

ja. Harstikke erg ja. Ja, het is verschrikkelijk wat u heeft. Ja, nou goed. Ogen dicht, hup. Techniek. En 

hoe is het nu? Klaar. Ok, volgende. Honderdvierentwintig. Ja, als je zo gaat werken… dat werkt niet. 

En dan krijg je dus niet echt de succesratio die je wilt. Dat komt dan door het gemis van afstemmen. 

Ja? Dat is een kleine zijtak. Alhoewel wel een hele belangrijke, ook in hypnose. 

Dan zal je denken, ok, wat moet ik nu weer zeggen. Dan is het altijd goed om te zeggen als je iets niet 

weet, als je denkt ok, wat ga ik nu zeggen, geef dan weer een feit wat je ziet. Je zit op de stoel. Of je 

voelt, als iemand zo zit, je handen op je benen. Of je voelt je voeten in je schoenen. Of je voelt 

oorbellen in je oor. Heb je weer een zin gezegd. En omdat je dat voelt, ga je nog dieper in trance. 

Omdat dat enige manier is om je goed te voelen. En om een verandering te maken die je wilt maken. 

En wanneer je jezelf toestaat om dieper te gaan, kan je ook nog makkelijker veranderen. Is het niet? 

Dus dan koppel je steeds meer betekenis eraan. Is dit stukje helder? Ja. Ok. De oefening die we gaan 

doen is… eerst gaan we met dit werken. De Power Words en wat koppelwoorden. Je gaat een 

inductie doen, een yes‐set. Dat hoeft allemaal niet helemaal perfect te gaan. Omdat je het kan. Want 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 we zijn in training. Dus als je met mensen werkt. Ok ogen dicht en je gaat weer de feiten af. Het enige 

verschil wat je nu doet is, is dat je het meer gaat koppelen. Een aantal van jullie deden dat al 

gisteren. Automatisch. Nu is het wat meer bewuster. En koppel gewoon wat van deze woorden erin. 

Dus kijk daar ook gewoon naar, naar het bord. En doe het. ik weet nog wel dat ik hiermee begon, met 

hypnose. Wat jullie gisteren hebben gedaan, dat durfde ik pas na drie jaar. De handshake interrupt. 

Dat durfde ik helemaal niet eens. Jullie hebben het gisteren allemaal gedaan. En dat is in wezen een 

groot applaus waard voor jezelf. En dat hoef je natuurlijk niet buiten jezelf te doen. Maar dat mag je 

zeker intern doen. Dat is waanzinnig goed. Een levitatie, pfff, dat heeft voor mij heel lang geduurd 

voordat ik überhaupt in de gaten kreeg hoe snel ik dat kon doen. Ja. Jullie zijn na dag één al verder 

dan ik na drie jaar was. Dat ik ermee begon. Ik begon met zelfhypnose en pfft ik viel steeds in slaap. 

Er was weinig voorhanden hoe ik dat kon leren. Weinig ook met snelle inducties. Dan moet je ook 

weer naar het buitenland toe. Er was hier weinig te leren. Of je moet een driejarig hypnoseopleiding 

gaan doen. Maar ja, dat vond ik niets, persoonlijk dan, om daar drie jaar aan te spenderen. En dan 

leren ze het ook niet. Dat bedoel ik, dat is een goede keuze geweest. Maar in ieder geval is het wel zo 

dat juist door veel te doen op een gegeven moment, ik werd geleerd in mijn NLP‐opleiding, op een 

gegeven moment, kreeg ik wat hypnose, oftewel Miltonmodel. Dat model dat ik net even liet zien. 

Dus dan kon je mensen in trance brengen. Met een yes‐set ook en dat soort dingen. Dus ik ging me 

daar helemaal op focussen. En allemaal dingen kopen van internet af. Het is allemaal in het Engels. 

Allemaal van bekende hypnotiseurs. En me daar eigen in maken van ok: wat is nou echt het 

belangrijkste om te weten. En daar kwam ik ook op die Power Words uit en die koppelwoorden met 

de yes‐set en nog meer dingen die we ook gaan doen. Het enige wat ik heb gedaan is, is dat oefenen 

op mijn cliënten. Dus in het begin, de eerste klant waarop ik hypnose deed, nou ja, goed, ik was blij 

dat hij zijn ogen dicht had. Echt. Ik zeg het gewoon maar. Ik koppel het gewoon een beetje aan elkaar 

en wat belangrijk is dat mijn stem omlaag gaat. En ik match op de ademhaling, dan gaan mensen wel 

in trance. En dat is ook zo. Het is ook jouw stemming. Daar kwam ik steeds meer en meer achter. In 

het begin is het gewoon ervaring krijgen door te doen. Het ging me steeds makkelijker af, steeds 

makkelijker, steeds makkelijker. Maar ja, omdat me dat indirect goed afging en als mensen hun ogen 

maar dicht hielden durfde ik hemaal niet op een gegeven moment snelle inducties te doen. Of 

durven. Ik dacht van dat is wel cool. Dan doet iemand zijn ogen open: “kijk me aan, dit en dat en dat 

soort dingen.” Ik denk: oeh. “Doe je ogen maar dicht en ga maar lekker ontspannen.” Dat was ik 

gewend. Zo was ik een beetje getraind. En pas met allemaal anderen, vrienden van mij zijn we 

begonnen te oefenen echt alleen maar met snelle inducties op elkaar. Dus de handshake, andere 

inducties die we zagen. Op een gegeven moment ben ik naar Londen gegaan om daar straathypnose 

te doen. Om mezelf maar te stretchen van ok, dat vind ik ook spannend. Ok, dan ga ik het doen. Om 

mezelf maar steeds dat te doen. En ook de eerste show die ik gaf, hypnose, denk ik o man. Ik weet 

nog heel goed hoor. Ik was zo blij dat er vrijwilligers waren. Ik was ook zo blij dat ik het met iemand 

anders deed. Dat je met z’n tweeën bent. Nou ja, als je afgaat doe je het met z’n tweeën, weet je. 

Dat is toch altijd iets beter. Maar goed, dat ging goed. Maar het was de eerste keer en dan zitten al 

die mensen daar. Ik denk, we hadden het wel een beetje gekeken. We hadden het van zo’n DVD af. 

Zo. Op die DVD doet die man het zo, dan doen wij het ook gewoon. Zo, deden we dan. Ik weet het 

nog heel goed. Driehonderd mensen op één of andere camping. Ik denk o mij hemel zeg. Ergens in 

Drenthe. Nou, allemaal stoelen. Gelukkig heel veel vrijwilligers, maar heel veel vielen er af. En 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 achteraf nu, als ik nu bekijk, meer ervaring, denk ik die andere vijf zes hadden ook wel kunnen blijven 

zitten. Ik was al lang blij dat er al vier of vijf overbleven. En die deden die test enzo. Ik was gewoon zo 

onervaren die dag. Ik weet niet of dit allemaal werkt. En het werkte evengoed nog. Het was gewoon 

waanzinnig. Dus dan krijg je weer wat meer vertrouwen. Heb je dat gedaan en het volgende is weer 

makkelijker en makkelijker en makkelijker. Dus wat jullie gisteren hebben gedaan met de levitatie en 

handen plakken, daar heb ik echt vijf jaar over gedaan. Voordat ik überhaupt wist dat het kon. 

Geloofde dat het kon. En ook deed. Want het doen is natuurlijk nogal wat. Ik bedoel, ok, doe het 

maar. Daar mag je best trots zijn op jezelf. Ongeacht het resultaat. Want je hebt het gedaan. Dus als 

je dat al kan na dag één, kun je je voorstellen dat hoe meer ervaring je krijgt hoe makkelijker dat 

wordt. Omdat het al in je systeem zit van ok, die snelle inducties ja, dat hoort er ook bij. Ja perfect. 

Goed om te hebben die ervaring. Dus zo direct ook, als je weer de yes‐set gaat doen zul je merken 

dat het makkelijker gaat. Omdat je gisteren ook het al een keer hebt gedaan. En dan wordt de 

tweede keer weer makkelijker. Dan doe je er weer iets bij. En zo gaat het in de loop van de periode. 

En ik adviseer ook om het te doen op mensen. Gewoon hier als je de opleiding uit bent en iemand 

zegt wat heb je gedaan. Dan zeg je: “ik ben hypnotherapeut.” “Oh, kun je mij er ook vanaf helpen?” 

“Ja, kan ik.” “Ok, te gek.” “Heb je het vaker gedaan?” “Ja, ik doe niet anders.” “O wow.” En je liegt 

niet, je hebt het ook vaker gedaan. Hier in deze opleiding. Je hebt genoeg hypnose dan gedaan. Dan 

zeg je: “ok, heb ik gedaan.” Dus dat maakt je werk ook makkelijker. Niemand van een cliënt of 

iemand anders wil het eerste proefkonijn zijn. Niemand. Als je zegt: “nou ik heb een opleiding gedaan 

en ik zoek nog wat mensen om te oefenen.” Dan krijg je eerder weerstand of eerder gelach of eerder 

het idee van dit werkt niet, dan echte, tussen haakjes, cliënten. Dat je zegt: “ik doe dit al jaren, joh. Ik 

doe niet anders hypnose. Ik help je van het roken af.” Ja maar stel je voor dat het niet lukt, dan zeg 

je: “no cure, no pay. Als het niet lukt, betaal je niet.” Dan heb je wel een ervaring. Dus dat heb je. En 

de ander heeft er niets aan verloren. En jij hebt toch echt kunnen oefenen voor het ‘echie’, zoals mijn 

zoon dan zegt. Niet voor het ‘neppie’, maar voor het ‘echie’. Dat is heel waardevol voor jezelf. Om 

het gewoon te doen. Om te zeggen: “ik ben hypnotherapeut.” En als je nog een stap wilt maken in je 

ontwikkeling, als je dat wilt natuurlijk, want dat is voor iedereen anders, door bijvoorbeeld op een 

feestje te zeggen: “ja, ik ben hypnotiseur. Ik ga je hypnotiseren om te kijken oeh. Dat soort stappen 

kan heel goed zijn voor je zelfvertrouwen. Maar goed, dat hoeft niet natuurlijk. Maar ik zal wel 

adviseren om te zeggen, zeker na deze opleiding, dat je het gewoon bent. Dus neem die identiteit 

aan. Zodat iemand ook zegt: “o, dan kun je me zeker wel helpen met eh… want ik heb angsten.” 

“Gaan we mee werken dan. Ik ga je helpen.” En ongeacht het resultaat, je hebt in ieder geval een 

ervaring. En daar word je weer beter van. En hoe meer je het doet, hoe beter je wordt. En zo werkt 

het ook. Alsjeblieft ga niet zeggen dat je oefent ofzo. Je bent gewoon hypnotherapeut. Klaar. Zeg 

iemand: “heb je het vaker gedaan?” “Natuurlijk heb ik het vaker gedaan. Ik heb zo vaak hypnose 

gedaan.” Klopt, wat doen we nu? Vandaag en morgen en gisteren. Je hebt het dan al zo vaak gedaan. 

En dan is de vraag: “ok…” Want ieder mens reageert weer anders en heeft weer andere dingen waar 

je op kunt letten en hoe je dat kan volgen en leiden. En daar wordt je alleen maar beter van. Op een 

gegeven moment wordt het steeds makkelijker en krijg je echt het zelfvertrouwen. Van ok boem, ik 

kan met iedereen werken. Dus ik zou dat zeker adviseren als je er beter in gaat worden om dat 

gewoon te doen bij mensen. En te zeggen: “ok, ik doe het.” Je hoeft er niet je werk van te maken. Je 

hoeft niet dat…. gewoon zeggen: “ok, ik ben het.” En in je vriendenkring of kennissenkring zijn er vast 

Werken met symbolen 

Reis door het onderbewustzijn – paruresis – posthypnotische suggesties 

Auteur: Edwin Selij 

 wel mensen die willen stoppen met roken of zijn mensen misschien bang om te vliegen. Eén op de 

drie mensen heeft vliegangst, dus als je een balletje opgooit, zijn er vast ook wel mensen in je 

kennissenkring die nou, nou je het zegt, kun je me helpen met mijn vliegangst? “Natuurlijk kan ik 

daarbij helpen. Ik help je er wel vanaf. Kom maar langs.” En je hebt weer een ervaring. En stel je voor 

dat het werkt. Dat het lukt. Nou, dat is helemaal te gek. Dan heb je helemaal. Stel je voor dat het niet 

lukt, dan denk je: “ok, de volgende keer doe ik het toch anders, want… En dat zien als feedback en 

niet als ah zie je wel, ik kan het niet. Onzin. Het ligt niet aan jou. Aan wie lag het ook alweer dan? Aan 

de ander. Ja, precies. Dus dat is makkelijk. O, het lag aan de ander. Maar de volgende keer is het 

misschien wel goed om het iets anders te doen. Zo houd je cliënten. Dat bedoel ik. Dat is een hele 

goede mindset om te hebben.